၆။ သုတ္တတ္ထသမုစ္စယဘူမိ
၆၀။ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ သာသနံ တိဝိဓေန သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ, ခန္ဓေသု ဓါတူသု အာယတနေသု စ။ တတ္ထ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ရူပက္ခန္ဓော ယာဝ ဝိညာဏက္ခန္ဓော။ ဒသ ရူပအာယတနာနိ စက္ခု ရူပါ စ ယာဝ ကာယော ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ စ, အယံ ရူပက္ခန္ဓော။ တတ္ထ ဆ ဝေဒနာကာယာ ဝေဒနာက္ခန္ဓော စက္ခုသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ ယာဝ မနောသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ, အယံ ဝေဒနာက္ခန္ဓော။ တတ္ထ ဆ သညာကာယာ သညာက္ခန္ဓော, ရူပသညာ ယာဝ ဓမ္မသညာ ဣမေ ဆ သညာကာယာ, အယံ သညာက္ခန္ဓော။ တတ္ထ ဆ စေတနာကာယာ သင်္ခါရက္ခန္ဓော, ရူပသဉ္စေတနာ ယာဝ ဓမ္မသဉ္စေတနာ ဣမေ ဆ စေတနာကာယာ, အယံ သင်္ခါရက္ခန္ဓော။ တတ္ထ ဆ ဝိညာဏကာယာ ဝိညာဏက္ခန္ဓော, စက္ခုဝိညာဏံ ယာဝ မနောဝိညာဏံ ဣမေ ဆ ဝိညာဏကာယာ, အယံ ဝိညာဏက္ခန္ဓော။ ဣမေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ။
တေသံ ကာ ပရိညာ? အနိစ္စံ ဒုက္ခံ သညာ အနတ္တာတိ ဧသာ ဧတေသံ ပရိညာ။ တတ္ထ ကတမော ခန္ဓတ္ထော? သမူဟတ္ထော ခန္ဓတ္ထော, ပုဉ္ဇတ္ထော ခန္ဓတ္ထော, ရာသတ္ထော ခန္ဓတ္ထော။ တံ ယထာ ဒဗ္ဗက္ခန္ဓော ဝနက္ခန္ဓော ဒါရုက္ခန္ဓော အဂ္ဂိက္ခန္ဓော ဥဒကက္ခန္ဓော ဝါယုက္ခန္ဓော ဣတိ ဧဝံ ခန္ဓေသု သဗ္ဗသင်္ဂဟောဝ ဧဝံ ခန္ဓတ္ထော။
တတ္ထ အဋ္ဌာရသ ဓါတုယော စက္ခုဓါတု ရူပဓါတု စက္ခုဝိညာဏဓါတု။ပေ။။ မနောဓါတု ဓမ္မဓါတု မနောဝိညာဏဓါတု။ ဧတာယော အဋ္ဌာရသ ဓါတုယော။ တာသံ ပရိညာ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ သညာ အနတ္တာတိ ဧသာ ဧတာသံ ပရိညာ။ တတ္ထ ကော ဓါတုအတ္ထော? ဝုစ္စတေ အဝယဝတ္ထော ဓါတုအတ္ထော။ အဝယဝေါတိ စက္ခု နော ပသာဒေါ စက္ခုဓါတု။ ဧဝံ ပဉ္စသု ဓါတူသု ပုန ရာဂဝဝစ္ဆေဒတ္ထော ဓါတုအတ္ထော။ ဝဝစ္ဆိန္နာ ဟိ စက္ခုဓါတု။ ဧဝံ ပဉ္စသု ပုနရာဟ ဧကန္တိပကတ္ယတ္ထေန ဓါတုအတ္ထောတိ ဝုစ္စတေ။ တံ ယထာ, ပကတိယာ အယံ ပုရိသော ပိတ္တိကော သေမှိကော ဝါတိကော သန္နိပါတိကောတိ ဧဝံ ပကတိစက္ခုဓါတု ဒသန္နံ ပိယာ စ သဗ္ဗေသု ဣန္ဒ္ရိယေသု။ပေ။။ ဝိသဘာဂတ္ထော ဓါတုအတ္ထော။
တတ္ထ ဒွါဒသာယတနာနိ ကတမာနိ? ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ ဆ ဗာဟိရာနိ။ စက္ခာယတနံ ယာဝ မနာယတနန္တိ အဇ္ဈတ္တိကံ, ရူပါယတနံ ယာဝ ဓမ္မာယတနန္တိ ဗာဟိရံ။ ဧတာနိ ဒွါဒသ အာယတနာနိ။ ဧတေသံ ကာ ပရိညာ? အနိစ္စံ ဒုက္ခံ သညာ အနတ္တာတိ, ဧသာ ဧတေသံ ပရိညာ။ အပိ စ ဒွိဓါ ပရိညာ ဉာတပရိညာ စ ပဟာနပရိညာ စ။ တတ္ထ ဉာတပရိညာ နာမ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ သညာ အနတ္တာတိ, ဧသာ ဉာတပရိညာ။ ပဟာနပရိညာ ပန ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနာ, ဧသာ ပဟာနပရိညာ။ တတ္ထ ကတမော အာယတနတ္ထော? ဝုစ္စတေ အာကာရတ္ထော အာယတနတ္ထော။ ယထာ သုဝဏ္ဏာကရော ဒုဗ္ဗဏ္ဏာကရော, ယထာ ဒွီဟိ တေဟိ အာကာရေဟိ တေ တေ ဂါဝါ ဥတ္တိဋ္ဌန္တိ။ ဧဝံ ဧတေဟိ စိတ္တစေတသိကာ ဂါဝါ ဥတ္တိဋ္ဌန္တိ ကမ္မကိလေသာ ဒုက္ခဓမ္မာ စ။ ပုနရာဟ အာယဒါနတ္ထော အာယတနတ္ထော။ ယထာ ရညော အာယဒါနေဟိ အာယော ဘဝတိ, ဧဝံ အာယဒါနတ္ထော အာယတနတ္ထော။
၆၁။ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ဒုက္ခံ သမုဒယော နိရောဓေါ မဂ္ဂေါ စ။ ဒုက္ခံ ယထာ သမာသေန ဓမ္မာစရိယံ မာနသဉ္စ, သမုဒယော သမာသေန အဝိဇ္ဇာ စ တဏှာ စ, နိရောဓေါ သမာသေန ဝိဇ္ဇာ စ ဝိမုတ္တိ စ, မဂ္ဂေါ သမာသေန သမထော စ ဝိပဿနာ စ။
တတ္ထ သတ္တတိံသ ဗောဓိပက္ခိကာ ဓမ္မာ ကတမေ? စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ယာဝ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ, ဧဝမေတေ သတ္တတိံသ ဗောဓိပက္ခိကာ ဓမ္မာ။ ယေ ဓမ္မာ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနံ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ သာဝကာနံ စ နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တန္တီတိ, သော မဂ္ဂေါ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ, သမ္မပ္ပဓါနံ။ပေ။။ ဣဒ္ဓိပါဒံ။ပေ။။ ဣန္ဒ္ရိယာနိ။ပေ။။ ဗလာနိ။ပေ။။ တတ္ထ ကော ဣန္ဒ္ရိယတ္ထော? ဣန္ဒတ္ထော ဣန္ဒ္ရိယတ္ထော, အာဓိပတေယျတ္ထော ဣန္ဒ္ရိယတ္ထော, ပသာဒတ္ထော ဣန္ဒ္ရိယတ္ထော, အသာဓါရဏံ ကဿ ကိရိယတ္ထော ဣန္ဒ္ရိယတ္ထော အနဝပရိယတ္ထော ဗလတ္ထော, ထာမတ္ထော ဗလတ္ထော, ဥပါဒါယတ္ထော ဗလတ္ထော, ဥပတ္ထမ္ဘနတ္ထော ဗလတ္ထော။
တတ္ထ ကတမေ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ? သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ ယာဝ ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ။ တတ္ထ ကတမော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ? သမ္မာဒိဋ္ဌိ ယာဝ သမ္မာသမာဓိ။ တတ္ထ အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါတိ ခန္ဓော သီလက္ခန္ဓော စ သမာဓိက္ခန္ဓော စ ပညာက္ခန္ဓော စ။ တတ္ထ ယာ စ သမ္မာဝါစာ ယော စ သမ္မာကမ္မန္တော ယော စ သမ္မာအာဇီဝေါ, အယံ သီလက္ခန္ဓော။ ယာ စ သမ္မာသတိ ယော စ သမ္မာဝါယာမော ယော စ သမ္မာသမာဓိ, အယံ သမာဓိက္ခန္ဓော။ ယော စ သမ္မာသင်္ကပ္ပော ယာ စ သမ္မာဒိဋ္ဌိ, အယံ ပညာက္ခန္ဓော။ ဧဝံ တာယော တိဿော သိက္ခာ။ ဧဝံ တီဟာကာရေဟိ ဒသ ပဒါနိ။ပေ။။။
တတ္ထ ယောဂါဝစရော သီလက္ခန္ဓေ ဌိတော ဒေါသံ အကုသလံ န ဥပါဒိယတိ, ဒေါသာနုသယံ သမူဟနတိ, ဒေါသသလ္လံ ဥဒ္ဓရတိ, ဒုက္ခဝေဒနံ ပရိဇာနာတိ, ကာမဓါတုံ သမတိက္ကမတိ။ သမာဓိက္ခန္ဓေ ဌိတော လောဘံ အကုသလံ န ဥပါဒိယတိ, ရာဂါနုသယံ သမူဟနတိ, လောဘသလ္လံ ဥဒ္ဓရတိ, သုခဝေဒနံ ပရိဇာနာတိ, ရူပဓါတုံ သမတိက္ကမတိ။ ပညာက္ခန္ဓေ ဌိတော မောဟံ အကုသလံ န ဥပါဒိယတိ, အဝိဇ္ဇာနုသယံ သမူဟနတိ, မောဟသလ္လံ ဒိဋ္ဌိသလ္လဉ္စ ဥဒ္ဓရတိ, အဒုက္ခမသုခဝေဒနံ ပရိဇာနာတိ, အရူပဓါတုံ သမတိက္ကမတိ။ ဣတိ တီဟိ ခန္ဓေဟိ တီဏိ အကုသလမူလာနိ န ဥပါဒိယတိ, စတ္တာရိ သလ္လာနိ ဥဒ္ဓရတိ, တိဿော ဝေဒနာ ပရိဇာနာတိ, တေဓါတုကံ သမတိက္ကမတိ။
၆၂။ တတ္ထ ကတမာ အဝိဇ္ဇာ? ယံ စတူသု အရိယသစ္စေသု အညာဏန္တိ ဝိတ္ထာရေန ယထာ သော ပါဏသဇ္ဇေသု ကထံကထာ ကာတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ကတမံ ဝိညာဏံ? ဆ ဝိညာဏကာယာ ဝေဒနာ သညာ စေတနာ ဖဿော မနသိကာရော, ဣဒံ နာမံ။ တတ္ထ ကတမံ ရူပံ? စာတုမဟာဘူတိကံ စတုန္နံ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယရူပဿ ပညတ္တိံ။ ဣတိ ပုရိမကဉ္စ နာမံ ဣဒဉ္စ ရူပံ တဒုဘယံ နာမရူပန္တိ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ ဆဠာယတနန္တိ ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနိ, စက္ခု အဇ္ဈတ္တိကံ အာယတနံ ယာဝ မနော အဇ္ဈတ္တိကံ အာယတနံ။ ဖဿောတိ ဆ ဖဿကာယာ စက္ခုသမ္ဖဿော ယာဝ မနောသမ္ဖဿောတိ ဖဿော။ ဆ ဝေဒနာကာယာ ဝေဒနာ။ တဏှာတိ ဆ တဏှာကာယာ တဏှာ။ ဥပါဒါနန္တိ စတ္တာရိ ဥပါဒါနာနိ ကာမုပါဒါနံ ဒိဋ္ဌုပါဒါနံ သီလဗ္ဗတုပါဒါနံ အတ္တဝါဒုပါဒါနန္တိ ဥပါဒါနံ။ ဘဝေါတိ တယော ဘဝါ ကာမဘဝေါ ရူပဘဝေါ အရူပဘဝေါ။ တတ္ထ ကတမာ ဇာတိ? ယာ ပဌမံ ခန္ဓာနံ ပဌမံ ဓါတူနံ ပဌမံ အာယတနာနံ ဥပ္ပတ္တိ ဇာတိ သဉ္ဇာတိ ဩက္ကန္တိ အဘိနိဗ္ဗတ္တိ ခန္ဓာနံ ပါတုဘာဝေါ, အယံ ဇာတိ။ တတ္ထ ကတမာ ဇရာ? ဇရာ နာမ ယံ တံ ခဏ္ဍိစ္စံ ပါလိစ္စံ ဝလိတ္တစတာ ပဝိဝိတ္တံ စတုန္နံ မဟာဘူတာနံ ဝိဝဏ္ဏတံ ဘဂ္ဂေါ တံ ဇရာ ဟီယနာ ပဟီယနာ အာယုနော ဟာနိ သံဟာနိ ဣန္ဒ္ရိယာနံ ပရိဘေဒေါ ဥပနာဟော ပရိပါကော, အယံ ဇရာ။ တတ္ထ ကတမံ မရဏံ? မရဏံ နာမ ယံ တသ္မိံ တသ္မိံ သတ္တနိကာယေ တေသံ တေသံ သတ္တာနံ စုတိ စဝနတာ မရဏံ ကာလင်္ကိရိယာ ဥဒ္ဓုမာတကာနံ ဘေဒေါ ကာယဿ ဇီဝိတိန္ဒ္ရိယဿ ဥပစ္ဆေဒေါ, ဣဒံ မရဏံ။ ဣတိ ပုရိမိကာ စ ဇရာ ဣဒဉ္စ မရဏံ တဒုဘယံ ဇရာမရဏံ။
တတ္ထ အန္ဓကာရတိမိသာ ယထာဘူတံ အပ္ပဇာနနလက္ခဏာ အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရာနံ ပဒဋ္ဌာနံ ဟ။ အဘိသင်္ခရဏလက္ခဏာ သင်္ခါရာ, ဥပစယပုနဗ္ဘဝါဘိရောပနပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ တေ ဝိညာဏဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဝတ္ထု သဝိညတ္တိလက္ခဏံ ဝိညာဏံ, တံ နာမရူပဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ အနေကသန္နိဿယလက္ခဏံ နာမရူပံ, တံ သဠာယတနဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဣန္ဒ္ရိယဝဝတ္ထာပနလက္ခဏံ သဠာယတနံ, တံ ဖဿဿ ပဒဋ္ဌာနံ ။ သန္နိပါတလက္ခဏော ဖဿော, သော ဝေဒနာယ ပဒဋ္ဌာနံ။ အနုဘဝနလက္ခဏာ ဝေဒနာ, သာ တဏှာယ ပဒဋ္ဌာနံ။ အဇ္ဈောသာနလက္ခဏာ တဏှာ, သာ ဥပါဒါနဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ အာဒါနပရိဟနနလက္ခဏံ ဥပါဒါနံ, တံ ဘဝဿ ပဒဋ္ဌာနံ ။ နာနာဂတိဝိက္ခေပလက္ခဏော ဘဝေါ, သော ဇာတိယာ ပဒဋ္ဌာနံ။ ခန္ဓာနံ ပါတုဘာဝလက္ခဏာ ဇာတိ, သာ ဇရာယ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဥပနယပရိပါကလက္ခဏာ ဇရာ, သာ မရဏဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ အာယုက္ခယဇီဝိတဥပရောဓလက္ခဏံ မရဏံ, တံ ဒုက္ခဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ကာယသမ္ပီဠနလက္ခဏံ ဒုက္ခံ, တံ ဒေါမနဿဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ စိတ္တသမ္ပီဠနလက္ခဏံ ဒေါမနဿံ, တံ သောကဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ သောစနလက္ခဏော သောကော, သော ပရိဒေဝဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဝစီနိစ္ဆာရဏလက္ခဏော ပရိဒေဝေါ, သော ဥပါယာသဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယေ အာယာသာ တေ ဥပါယာသာ။
နဝ ပဒါနိ ယတ္ထ သဗ္ဗော အကုသလပက္ခော သင်္ဂဟံ သမောသရဏံ ဂစ္ဆတိ။ ကတမာနိ နဝ ပဒါနိ? ဒွေ မူလကိလေသာ, တီဏိ အကုသလမူလာနိ, စတ္တာရော ဝိပလ္လာသာ။ တတ္ထ ဒွေ မူလကိလေသာ အဝိဇ္ဇာ စ ဘဝတဏှာ စ, တီဏိ အကုသလမူလာနိ လောဘော ဒေါသော မောဟော စ။ စတ္တာရော ဝိပလ္လာသာ [အ။ နိ။ ၄။၄၉] – ‘‘အနိစ္စေ နိစ္စ’’န္တိ သညာဝိပလ္လာသော စိတ္တဝိပလ္လာသော ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသော, ‘‘ဒုက္ခေ သုခ’’န္တိ သညာဝိပလ္လာသော စိတ္တဝိပလ္လာသော ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသော, ‘‘အနတ္တနိ အတ္တာ’’တိ သညာဝိပလ္လာသော စိတ္တဝိပလ္လာသော ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသော, ‘‘အသုဘေ သုဘ’’န္တိ သညာဝိပလ္လာသော စိတ္တဝိပလ္လာသော ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသော။
၆၃။ တတ္ထ အဝိဇ္ဇာ နာမ စတူသု အရိယသစ္စေသု ယထာဘူတံ အညာဏံ, အယံ အဝိဇ္ဇာ။ ဘဝတဏှာ နာမ ယော ဘဝေသု ရာဂေါ သာရာဂေါ ဣစ္ဆာ မုစ္ဆာ ပတ္ထနာ နန္ဒီ အဇ္ဈောသာနံ အပရိစ္စာဂေါ, အယံ ဘဝတဏှာ။
တတ္ထ ကတမော လောဘော အကုသလမူလံ?
လောဘော နာမ သော တေသု တေသု ပရဝတ္ထူသု ပရဒဗ္ဗေသု ပရဋ္ဌာနေသု ပရသာပတေယျေသု ပရပရိဂ္ဂဟိတေသု လောဘော လုဗ္ဘနာ ဣစ္ဆာ မုစ္ဆာ ပတ္ထနာ နန္ဒီ အဇ္ဈောသာနံ အပရိစ္စာဂေါ, အယံ လောဘော အကုသလမူလံ။ ကဿေတံ မူလံ? လောဘော လောဘဇဿ အကုသလဿ ကာယကမ္မဿ ဝစီကမ္မဿ မနောကမ္မဿ စ, တထာ ယထာ တံသမ္ပယုတ္တာနံ စိတ္တစေတသိကာနံ ဓမ္မာနံ မူလံ။
တတ္ထ ကတမော ဒေါသော အကုသလမူလံ?
သော သတ္တေသု အာဃာတော အက္ခန္တိ အပ္ပစ္စယော ဗျာပါဒေါ ပဒေါသော အနတ္ထကာမတာ စေတသော ပဋိဃာတော, အယံ ဒေါသော အကုသလမူလံ။
ကဿေတံ မူလံ?
ဒေါသဇဿ ကာယကမ္မဿ ဝစီကမ္မဿ မနောကမ္မဿ သမ္ပယုတ္တာနဉ္စ စိတ္တစေတသိကာနံ ဓမ္မာနံ မူလံ။
တတ္ထ ကတမော မောဟော အကုသလမူလံ?
ယံ စတူသု အရိယသစ္စေသု အနဘိသမယော အသမ္ပဇ္ဇဂ္ဂါဟော အပ္ပဋိဝေဓေါ မောဟော မုယှနာ သမ္မောဟော သမ္မုယှနာ အဝိဇ္ဇာ တမော အန္ဓကာရော အာဝရဏံ နီဝရဏံ ဆဒနံ အစ္ဆဒနံ [အဝေစ္ဆဒနံ (ဣ။ က။)] အပသစ္ဆာဂမနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ, အယံ မောဟော အကုသလမူလံ။
ကဿေတံ မူလံ?
မောဟဇဿ အကုသလဿ ကာယကမ္မဿ ဝစီကမ္မဿ မနောကမ္မဿ စ တံသမ္ပယုတ္တကာနဉ္စ စိတ္တစေတသိကာနံ ဓမ္မာနံ မူလံ။
တတ္ထ ဝိပလ္လာသာ ဇာနိတဗ္ဗာ, ဝိပလ္လာသာနံ ဝတ္ထု ဇာနိတဗ္ဗံ။ ယံ ဝိပလ္လာသံ သိယာ, တံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဧကော ဝိပလ္လာသော တီဏိ ဝိပလ္လာသာနိ စတ္တာရိ ဝိပလ္လာသဝတ္ထူနိ။ ကတမော ဧကော ဝိပလ္လာသော စ, ယေန ပဋိပက္ခေန ဝိပလ္လာသိတံ ဂဏှာတိ?
‘‘အနိစ္စေ နိစ္စ’’န္တိ, ‘‘ဒုက္ခေ သုခ’’န္တိ, ‘‘အနတ္တနိ အတ္တာ’’တိ, ‘‘အသုဘေ သုဘ’’န္တိ, အယံ ဧကော ဝိပလ္လာသော။
ကတမာနိ စတ္တာရိ ဝိပလ္လာသဝတ္ထူနိ?
ကာယော ဝေဒနာ စိတ္တံ ဓမ္မာ စ။ ဣမာနိ စတ္တာရိ ဝိပလ္လာသဝတ္ထူနိ။
ကတမာနိ တီဏိ ဝိပလ္လာသာနိ?
သညာ စိတ္တံ ဒိဋ္ဌိ စ။ ဣမာနိ တီဏိ ဝိပလ္လာသာနိ။
တတ္ထ မနာပိကေ ဝတ္ထုမှိ ဣန္ဒ္ရိယဝတ္ထေ ဝဏ္ဏာယတနေ ဝါ ယော နိမိတ္တဿ ဥဂ္ဂါဟော, အယံ သညာဝိပလ္လာသော။ တတ္ထ ဝိပရီတစိတ္တဿ ဝတ္ထုမှိ သတိ ဝိညတ္တိ, အယံ စိတ္တဝိပလ္လာသော။ တတ္ထ ဝိပရီတစိတ္တဿ တမှိ ရူပေ ‘‘အသုဘေ သုဘ’’န္တိ ယာ ခန္တိ ရုစိ ဥပေက္ခနာ နိစ္ဆယော ဒိဋ္ဌိ နိဒဿနံ သန္တီရဏာ, အယံ ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသော။ တတ္ထ ဝတ္ထုဘေဒေန ကာယေသု ဒွါဒသ ဝိပလ္လာသာ ဘဝန္တိ။ တယော ကာယေ တယော ဝေဒနာယ တယော စိတ္တေ တယော ဓမ္မေ, စတ္တာရော သညာဝိပလ္လာသာ စတ္တာရော စိတ္တဝိပလ္လာသာ စတ္တာရော ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသာ, အာယတနူပစယတော စက္ခုဝိညာဏသညာသမင်္ဂိဿ ရူပေသု ဒွါဒသ ဝိပလ္လာသာ ယာဝ မနော သညာသမင်္ဂိဿ, ဓမ္မေသု ဒွါဒသ ဝိပလ္လာသာ ဆ ဒွါဒသကာ စတ္တာရိ ဝိပလ္လာသာ ဘဝန္တိ။ အာရမ္မဏနာနတ္တတော ဟိ အပရိမိတသင်္ခေယျာနံ သတ္တာနံ [အတ္တာနံ (က။)] အပရိမိတမသင်္ခေယျာ ဝိပလ္လာသာ ဘဝန္တိ ဟီနုက္ကဋ္ဌမဇ္ဈိမတာယ။
၆၄။ တတ္ထ ပဉ္စက္ခန္ဓာ စတ္တာရိ အတ္တဘာဝဝတ္ထူနိ ဘဝန္တိ။ ယော ရူပက္ခန္ဓော, သော ကာယော အတ္တဘာဝဝတ္ထု။ ယော ဝေဒနာက္ခန္ဓော, သော ဝေဒနာ အတ္တဘာဝဝတ္ထု။ ယော သညာက္ခန္ဓော စ သင်္ခါရက္ခန္ဓော စ, တေ ဓမ္မာ အတ္တဘာဝဝတ္ထု။ ယော ဝိညာဏက္ခန္ဓော, သော စိတ္တံ အတ္တဘာဝဝတ္ထု။ ဣတိ ပဉ္စက္ခန္ဓာ စတ္တာရိ အတ္တဘာဝဝတ္ထူနိ။ တတ္ထ ကာယေ ‘‘အသုဘေ သုဘ’’န္တိ ဝိပလ္လာသော ဘဝတိ။ ဧဝံ ဝေဒနာသု။ပေ။။ စိတ္တေ။ပေ။။ ဓမ္မေသု စ အတ္တဝိပလ္လာသော ဘဝတိ။ တတ္ထ စတုန္နံ ဝိပလ္လာသာနံ သမုဂ္ဃါတနတ္ထံ ဘဂဝါ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ ဒေသေတိ ပညပေတိ ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတော ‘‘အသုဘေ သုဘ’’န္တိ ဝိပလ္လာသံ သမုဂ္ဃါတေတိ, ဧဝံ ဝေဒနာသု, စိတ္တေ, ဓမ္မေသု စ ကာတဗ္ဗံ။
တတ္ထ အန္ဓကာရတိမိသာ အပ္ပဋိဝေဓလက္ခဏာ အဝိဇ္ဇာ, တဿာ ဝိပလ္လာသပဒဋ္ဌာနံ။ အဇ္ဈောသာနလက္ခဏာ တဏှာ, တဿာ ပိယရူပသာတရူပံ ပဒဋ္ဌာနံ။ အတ္တာသယဝဉ္စနာလက္ခဏော လောဘော, တဿ အဒိန္နာဒါနံ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဣဓ ဝိဝါဒလက္ခဏော ဒေါသော, တဿ ပါဏာတိပါတော ပဒဋ္ဌာနံ။ ဝတ္ထုဝိပ္ပဋိပတ္တိလက္ခဏော မောဟော, တဿ မိစ္ဆာပဋိပတ္တိ ပဒဋ္ဌာနံ။ သင်္ခတာနံ ဓမ္မာနံ အဝိနာသဂ္ဂဟဏလက္ခဏာ နိစ္စသညာ, တဿာ သဗ္ဗသင်္ခါရာ ပဒဋ္ဌာနံ။ သာသဝဖဿောပဂမနလက္ခဏာ သုခသညာ, တဿာ မမင်္ကာရော ပဒဋ္ဌာနံ။ ဓမ္မေသု ဥပဂမနလက္ခဏာ အတ္တသညာ , တဿာ အဟင်္ကာရော ပဒဋ္ဌာနံ။ ဝဏ္ဏသင်္ဂဟဏလက္ခဏာ သုဘသညာ, တဿာ ဣန္ဒ္ရိယအသံဝရော ပဒဋ္ဌာနံ။ ဧတေဟိ နဝဟိ ပဒေဟိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌေဟိ သဗ္ဗော အကုသလပက္ခော နိဒ္ဒိဋ္ဌော ဘဝတိ, သော စ ခေါ ဗဟုဿုတေန သက္ကာ ဇာနိတုံ နော အပ္ပဿုတေန, ပညဝတာ နော ဒုပ္ပညေန, ယုတ္တေန နော အယုတ္တေန။
နဝ ပဒါနိ ကုသလာနိ ယတ္ထ သဗ္ဗော ကုသလပက္ခော သင်္ဂဟော သမောသရဏံ ဂစ္ဆန္တိ။ ကတမာနိ နဝ ပဒါနိ? သမထော ဝိပဿနာ အလောဘော အဒေါသော အမောဟော အနိစ္စသညာ ဒုက္ခသညာ အနတ္တသညာ အသုဘသညာ စ။
တတ္ထ ကတမော သမထော? ယာ စိတ္တဿ ဌိတိ သဏ္ဌိတိ အဝဋ္ဌိတိ ဌာနံ ပဋ္ဌာနံ ဥပဋ္ဌာနံ သမာဓိ သမာဓါနံ အဝိက္ခေပေါ အဝိပ္ပဋိသာရော ဝူပသမော မာနသော ဧကဂ္ဂံ စိတ္တဿ, အယံ သမထော။
တတ္ထ ကတမာ ဝိပဿနာ? ခန္ဓေသု ဝါ ဓါတူသု ဝါ အာယတနေသု ဝါ နာမရူပေသု ဝါ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေသု ဝါ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နေသု ဝါ ဓမ္မေသု ဒုက္ခေသု ဝါ သမုဒယေသု ဝါ နိရောဓေ ဝါ မဂ္ဂေ ဝါ ကုသလာကုသလေသု ဝါ ဓမ္မေသု သာဝဇ္ဇအနဝဇ္ဇေသု ဝါ ကဏှသုက္ကေသု ဝါ သေဝိတဗ္ဗအသေဝိတဗ္ဗေသု ဝါ သော ယထာဘူတံ ဝိစယော ပဝိစယော ဝီမံသာ ပရဝီမံသာ ဂါဟနာ အဂ္ဂါဟနာ ပရိဂ္ဂါဟနာ စိတ္တေန ပရိစိတနာ တုလနာ ဥပပရိက္ခာ ဉာဏံ ဝိဇ္ဇာ ဝါ စက္ခု ဗုဒ္ဓိ မေဓါ ပညာ ဩဘာသော အာလောကော အာဘာ ပဘာ ခဂ္ဂေါ နာရာစော [နာရဇ္ဇော (ဣ။ က။)] ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ သမ္မာဒိဋ္ဌိ မဂ္ဂင်္ဂံ, အယံ ဝိပဿနာ။ တေနေသာ ဝိပဿနာ ဣတိ ဝုစ္စတိ ဝိဝိဓါ ဝါ ဧသာ ဝိပဿနာတိ, တသ္မာ ဧသာ ဝိပဿနာတိ ဝုစ္စတိ။ ဒွိဓါ စေသာ ဟိ ဝိပဿနာ ဓမ္မဝိပဿနာတိ ဝုစ္စတိ, ဒွိဓါ ဣမာယ ပဿတိ သုဘဉ္စ အသုဘဉ္စ ကဏှဉ္စ သုက္ကဉ္စ သေဝိတဗ္ဗဉ္စ အသေဝိတဗ္ဗဉ္စ ကမ္မဉ္စ ဝိပါကဉ္စ ဗန္ဓဉ္စ ဝိမောက္ခဉ္စ အာစယဉ္စ အပစယဉ္စ ပဝတ္တိဉ္စ နိဝတ္တိဉ္စ သံကိလေသဉ္စ ဝေါဒါနဉ္စ, ဧဝံ ဝိပဿနာတိ ဝုစ္စတိ။ အထ ဝါ ဝိဣတိ ဥပသဂ္ဂေါ ပဿနာတိ အတ္ထော တသ္မာ ဝိပဿနာတိ ဝုစ္စတေ, အယံ ဝိပဿနာ။
၆၅။ တတ္ထ ဒွေ ရောဂါ သတ္တာနံ အဝိဇ္ဇာ စ ဘဝတဏှာ စ, ဧတေသံ ဒွိန္နံ ရောဂါနံ နိဃာတာယ ဘဂဝတာ ဒွေ ဘေသဇ္ဇာနိ ဝုတ္တာနိ သမထော စ ဝိပဿနာ စ။ ဣမာနိ ဒွေ ဘေသဇ္ဇာနိ ပဋိသေဝေန္တော ဒွေ အရောဂေ သစ္ဆိကရောတိ ရာဂဝိရာဂံ စေတောဝိမုတ္တိံ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂဉ္စ ပညာဝိမုတ္တိံ။ တတ္ထ တဏှာရောဂဿ သမထော ဘေသဇ္ဇံ, ရာဂဝိရာဂါ စေတောဝိမုတ္တိ အရောဂံ။ အဝိဇ္ဇာရောဂဿ ဝိပဿနာဘေသဇ္ဇံ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ ပညာဝိမုတ္တိ အရောဂံ။ ဧဝဉှိ ဘဂဝါ စာဟ, ‘‘ဒွေ ဓမ္မာ ပရိညေယျာ [ပဿ ဒီ။ နိ။ ၃။၃၅၂] နာမဉ္စ ရူပဉ္စ, ဒွေ ဓမ္မာ ပဟာတဗ္ဗာ အဝိဇ္ဇာ စ ဘဝတဏှာ စ, ဒွေ ဓမ္မာ ဘာဝေတဗ္ဗာ သမထော စ ဝိပဿနာ စ, ဒွေ ဓမ္မာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ ဝိဇ္ဇာ စ ဝိမုတ္တိ စာ’’တိ။ တတ္ထ သမထံ ဘာဝေန္တော ရူပံ ပရိဇာနာတိ, ရူပံ ပရိဇာနန္တော တဏှံ ပဇဟတိ, တဏှံ ပဇဟန္တော ရာဂဝိရာဂါ စေတောဝိမုတ္တိံ သစ္ဆိကရောတိ, ဝိပဿနံ ဘာဝေန္တော နာမံ ပရိဇာနာတိ, နာမံ ပရိဇာနန္တော အဝိဇ္ဇံ ပဇဟတိ, အဝိဇ္ဇံ ပဇဟန္တော အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ ပညာဝိမုတ္တိံ သစ္ဆိကရောတိ။ ယဒါ ဘိက္ခုနော ဒွေ ဓမ္မာ ပရိညာတာ ဘဝန္တိ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ, တထာဿ ဒွေ ဓမ္မာ ပဟီနာ ဘဝန္တိ အဝိဇ္ဇာ စ ဘဝတဏှာ စ။ ဒွေ ဓမ္မာ ဘာဝိတာ ဘဝန္တိ သမထော စ ဝိပဿနာ စ, ဒွေ ဓမ္မာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ ဘဝန္တိ ဝိဇ္ဇာ စ ဝိမုတ္တိ စ။ ဧတ္တာဝတာ ဘိက္ခု ကတကိစ္စော ဘဝတိ။ ဧသာ သောပါဒိသေသာ နိဗ္ဗာနဓါတု။ တဿ အာယုပရိယာဒါနာ ဇီဝိတိန္ဒ္ရိယဿ ဥပရောဓါ ဣဒဉ္စ ဒုက္ခံ နိရုဇ္ဈတိ, အညဉ္စ ဒုက္ခံ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တတ္ထ ယော ဣမေသံ ခန္ဓာနံ ဓါတုအာယတနာနံ နိရောဓေါ ဝူပသမော အညေသဉ္စ ခန္ဓဓါတုအာယတနာနံ အပ္ပဋိသန္ဓိ အပါတုဘာဝေါ, အယံ အနုပါဒိသေသာ နိဗ္ဗာနဓါတု။
တတ္ထ ကတမံ အလောဘော ကုသလမူလံ? ယံဓါတုကော အလောဘော အလုဗ္ဘနာ အလုဗ္ဘိတတ္တံ အနိစ္ဆာ အပတ္ထနာ အကန္တာ အနဇ္ဈောသာနံ။ အယံ အလောဘော ကုသလမူလံ။ ကဿေတံ မူလံ? အလောဘဇဿ ကုသလဿ ကာယကမ္မဿ ဝစီကမ္မဿ မနောကမ္မဿ တံသမ္ပယုတ္တာနဉ္စ စိတ္တစေတသိကာနံ ဓမ္မာနံ မူလံ။ အထ ဝါ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ကုသလန္တိ ဝုစ္စတိ, သော တိဏ္ဏံ မဂ္ဂင်္ဂါနံ မူလံ။ ကတမေသံ တိဏ္ဏံ, သမ္မာသင်္ကပ္ပဿ သမ္မာဝါယာမဿ သမ္မာသမာဓိဿ စ ဣမေသံ မူလန္တိ, တသ္မာ ကုသလမူလန္တိ ဝုစ္စတိ။
တတ္ထ ကတမံ အဒေါသော ကုသလမူလံ? ယာ သတ္တေသု ဝါ သင်္ခါရေသု ဝါ အနဃာတော အပ္ပဋိဃာတော အဗျာပတ္တိ အဗျာပါဒေါ အဒေါသော မေတ္တာ မေတ္တာယနာ အတ္ထကာမတာ ဟိတကာမတာ စေတသော ပသာဒေါ, အယံ အဒေါသော ကုသလမူလံ။ ကဿေတံ မူလံ? အဒေါသဇဿ ကုသလဿ ကာယကမ္မဿ ဝစီကမ္မဿ မနောကမ္မဿ တံသမ္ပယုတ္တာနဉ္စ စိတ္တစေတသိကာနံ ဓမ္မာနံ မူလံ။ အထ ဝါ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂင်္ဂါနံ မူလံ။ ကတမေသံ တိဏ္ဏံ? သမ္မာဝါစာယ သမ္မာကမ္မန္တဿ သမ္မာအာဇီဝဿ စ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂင်္ဂါနံ မူလံ, တသ္မာ ကုသလမူလန္တိ ဝုစ္စတိ။
တတ္ထ ကတမံ အမောဟော ကုသလမူလံ? ယံ စတူသု အရိယသစ္စေသု ယထာဘူတံ ဉာဏဒဿနံ အဘိသမယော သမ္မာ စ ပစ္စာဂမော ပဋိဝေဓေါ အမောဟော အသမ္မုယှနာ အသမ္မောဟော ဝိဇ္ဇာပကာသော အာလောကော အနာဝရဏံ သေက္ခာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ, အယံ အမောဟော ကုသလမူလံ။ ကဿေတံ မူလံ? အမောဟဇဿ ကုသလဿ ကာယကမ္မဿ ဝစီကမ္မဿ မနောကမ္မဿ တံသမ္ပယုတ္တာနဉ္စ စိတ္တစေတသိကာနံ ဓမ္မာနံ မူလံ။ အထ ဝါ ဒွိန္နံ မဂ္ဂင်္ဂါနံ ဧတံ မူလံ။ ကတမေသံ ဒွိန္နံ? သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ စ သမ္မာသတိယာ စ ဣမေသံ ဒွိန္နံ မဂ္ဂင်္ဂါနံ မူလံ, တသ္မာ ကုသလမူလန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ ဣမေသံ တီဟိ ကုသလမူလေဟိ အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ယောဇေတဗ္ဗော။
၆၆။ တတ္ထ ကတမာ အနိစ္စသညာ? ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ ဥပ္ပါဒဝယဓမ္မိနော’’တိ စ ယာ သညာ သဉ္ဇာနနာ ဝဝတ္ထပနာ ဥဂ္ဂါဟော, အယံ အနိစ္စသညာ။ တဿာ ကော နိဿန္ဒော? အနိစ္စသညာယ ဘာဝိတာယ ဗဟုလီကတာယ အဋ္ဌသု လောကဓမ္မေသု စိတ္တံ နာနုသန္ဓတိ န သန္ဓတိ န သဏ္ဌဟတိ, ဥပေက္ခာ ဝါ ပဋိက္ကူလတာ ဝါ သဏ္ဌဟတိ, အယမဿာ နိဿန္ဒော။
တတ္ထ ကတမာ ဒုက္ခသညာ? ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ ဒုက္ခာ’’တိ ယာ သညာ သဉ္ဇာနနာ ဝဝတ္ထပနာ ဥဂ္ဂါဟော, အယံ ဒုက္ခသညာ။ တဿာ ကော နိဿန္ဒော? ဒုက္ခသညာယ ဘာဝိတာယ ဗဟုလီကတာယ အာလဿေ သံပမာဒေ ဝိမှယေ စ စိတ္တံ နာနုသန္ဓတိ န သန္ဓတိ န သဏ္ဌဟတိ, ဥပေက္ခာ ဝါ ပဋိက္ကူလတာ ဝါ သဏ္ဌဟတိ, အယမဿာ နိဿန္ဒော။
တတ္ထ ကတမာ အနတ္တသညာ? ‘‘သဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု အနတ္တာ’’တိ ယာ သညာ သဉ္ဇာနနာ ဝဝတ္ထပနာ ဥဂ္ဂါဟော, အယံ အနတ္တသညာ။ တဿာ ကော နိဿန္ဒော, အနတ္တသညာယ ဘာဝိတာယ ဗဟုလီကတာယ အဟင်္ကာရော စိတ္တံ နာနုသန္ဓတိ န သန္ဓတိ, မမင်္ကာရော န သဏ္ဌဟတိ, ဥပေက္ခာ ဝါ ပဋိက္ကူလတာ ဝါ သဏ္ဌဟတိ, အယမဿာ နိဿန္ဒော။
တတ္ထ ကတမာ အသုဘသညာ? ‘‘သတ္တ သင်္ခါရာ အသုဘာ’’တိ ယာ သညာ သဉ္ဇာနနာ ဝဝတ္ထပနာ ဥဂ္ဂါဟော, အယံ အသုဘသညာ။ တဿာ ကော နိဿန္ဒော? အသုဘသညာယ ဘာဝိတာယ ဗဟုလီကတာယ သုဘနိမိတ္တေ စိတ္တံ နာနုသန္ဓတိ န သန္ဓတိ န သဏ္ဌဟတိ, ဥပေက္ခာ ဝါ ပဋိက္ကူလတာ ဝါ သဏ္ဌဟတိ, အယမဿာ နိဿန္ဒော။
တတ္ထ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ ပရိညာ ဘဂဝတာ ဒေသိတာ, ယော တတ္ထ အသုဘသညာ ရူပက္ခန္ဓဿ ပရိညတ္တံ, ဒုက္ခသညာ ဝေဒနာက္ခန္ဓဿ ပရိညတ္တံ, အနတ္တသညာ သညာက္ခန္ဓဿ သင်္ခါရက္ခန္ဓဿ ပရိညတ္တံ, အနိစ္စသညာ ဝိညာဏက္ခန္ဓဿ ပရိညတ္တံ။ တတ္ထ သမထေန တဏှံ သမုဂ္ဃါတေတိ, ဝိပဿနာ အဝိဇ္ဇံ သမုဂ္ဃါတေတိ, အဒေါသေန ဒေါသံ သမုဂ္ဃါတေတိ, အမောဟေန မောဟံ သမုဂ္ဃါတေတိ, အနိစ္စသညာယ နိစ္စသညံ သမုဂ္ဃါတေတိ, ဒုက္ခသညာယ သုခသညံ သမုဂ္ဃါတေတိ, အနတ္တသညာယ အတ္တသညံ သမုဂ္ဃါတေတိ, အသုဘသညာယ သုဘသညံ သမုဂ္ဃါတေတိ။
စိတ္တဝိက္ခေပပဋိသံဟရဏလက္ခဏော သမထော, တဿ ဈာနာနိ ပဒဋ္ဌာနံ။ သဗ္ဗဓမ္မံ ယထာဘူတံ ပဋိဝေဓလက္ခဏာ ဝိပဿနာ, တဿာ သဗ္ဗနေယျံ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဣစ္ဆာပဋိသံဟရဏလက္ခဏော အလောဘော, တဿ အဒိန္နာဒါနာ ဝေရမဏီ ပဒဋ္ဌာနံ။ အဗျာပါဒလက္ခဏော အဒေါသော, တဿ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏီ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဝတ္ထုအပ္ပဋိဟတလက္ခဏော အမောဟော, တဿ သမ္မာပဋိပတ္တိ ပဒဋ္ဌာနံ။ သင်္ခတာနံ ဓမ္မာနံ ဝိနာသဂ္ဂဟဏလက္ခဏာ အနိစ္စသညာ, တဿာ ဥဒယဗ္ဗယော ပဒဋ္ဌာနံ။ သာသဝဖဿသဉ္ဇာနနလက္ခဏာ ဒုက္ခသညာ, တဿာ ဝေဒနာ ပဒဋ္ဌာနံ။ သဗ္ဗဓမ္မအနုပဂမနလက္ခဏာ အနတ္တသညာ, တဿာ ဓမ္မသညာ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဝိနီလကဝိပုဗ္ဗကဥဒ္ဓုမာတကသမုဂ္ဂဟဏလက္ခဏာ အသုဘသညာ, တဿာ နိဗ္ဗိဒါ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဣမေသု နဝသု ပဒေသု ဥပဒိဋ္ဌေသု သဗ္ဗော ကုသလပက္ခော ဥပဒိဋ္ဌော ဘဝတိ, သော စ ဗဟုဿုတေန သက္ကာ ဇာနိတုံ နော အပ္ပဿုတေန, ပညဝတာ နော ဒုပ္ပညေန, ယုတ္တေန နော အယုတ္တေနာတိ။
၆၇။ တတ္ထ နိစ္စသညာဓိမုတ္တဿ အပရာပရံ စိတ္တံ ပဏာမေန္တော သတိမပစ္စဝေက္ခတော အနိစ္စသညာ န ဥပဋ္ဌာတိ, ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု သုခဿာဒါဓိမုတ္တဿ ဣရိယာပထဿ အဂတိမပစ္စဝေက္ခတော ဒုက္ခသညာ န ဥပဋ္ဌာတိ, ခန္ဓဓါတုအာယတနေသု အတ္တာဓိမုတ္တဿ နာနာဓါတုအနေကဓါတုဝိနိဗ္ဘောဂမပစ္စဝေက္ခတော အနတ္တသညာ န ဥပဋ္ဌာတိ, ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနာဘိရတဿ ကာယေ သုဘာဓိမုတ္တဿ စ ဝိပ္ပဋိစ္ဆန္နာ အသုဘသညာ န ဥပဋ္ဌာတိ။
အဝိပ္ပဋိသာရလက္ခဏာ သဒ္ဓါ, သဒ္ဒဟနာ ပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ တဿ စတ္တာရိ သောတာပတ္တိယင်္ဂါနိ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဧဝဉှိ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ [ပဿ သံယုတ္တနိကာယေ] သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယံ ဘိက္ခဝေ, ကုဟိံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, စတူသု သောတာပတ္တိယင်္ဂေသု ကုသလေသု ဓမ္မေသု။
သူရာအပဋိက္ခေပနလက္ခဏံ ဝီရိယိန္ဒ္ရိယံ, ဝီရိယိန္ဒ္ရိယာရမ္ဘော ပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ တဿ အတီတာ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓါနာ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယထာ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ [ပဿ သံယုတ္တနိကာယေ] ဝီရိယိန္ဒ္ရိယံ, ဘိက္ခဝေ, ကုဟိံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, စတူသု သမ္မပ္ပဓါနေသု။
သတိ သရဏလက္ခဏာ, အသမ္မောဟပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ တဿ အတီတာ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယထာ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ သတိန္ဒ္ရိယံ ဘိက္ခဝေ, ကုဟိံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု။
ဧကဂ္ဂလက္ခဏော သမာဓိ, အဝိက္ခေပပစ္စုပဋ္ဌာနော, တဿ စတ္တာရိ ဉာဏာနိ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယထာ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ သမာဓိန္ဒ္ရိယံ, ဘိက္ခဝေ, ကုဟိံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, စတူသု ဈာနေသု။
ပဇာနနလက္ခဏာ ပညာ, ဘူတတ္ထသန္တီရဏာ ပစ္စုပဋ္ဌာနာ, တဿ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ပဒဋ္ဌာနံ။ ယထာ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ [ပဿ သံယုတ္တနိကာယေ] ပညိန္ဒ္ရိယံ, ဘိက္ခဝေ, ကုဟိံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, စတူသု အရိယသစ္စေသု။
စတ္တာရိ စက္ကာနိ [ပဿ အ။ နိ။ ၄။၃၁] ပတိရူပဒေသဝါသော စက္ကံ, သပ္ပုရိသူပနိဿယော စက္ကံ, အတ္တသမ္မာပဏိဓါနံ စက္ကံ, ပုဗ္ဗေ ကတပုညတာ စက္ကံ။ တတ္ထ အရိယသန္နိဿယလက္ခဏော ပတိရူပဒေသဝါသော, သော သပ္ပုရိသူပနိဿယဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ အရိယသန္နိဿယလက္ခဏော သပ္ပုရိဿူပနိဿယော, သော အတ္တသမ္မာပဏိဓါနဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ သမ္မာပဋိပတ္တိလက္ခဏံ အတ္တသမ္မာပဏိဓါနံ, တံ ပုညာနံ ပဒဋ္ဌာနံ။ ကုသလဓမ္မောပစယလက္ခဏံ ပုညံ, တံ သဗ္ဗသမ္ပတ္တီနံ ပဒဋ္ဌာနံ။
ဧကာဒသသီလမူလကာ ဓမ္မာ သီလဝတော အဝိပ္ပဋိသာရော ဘဝတိ။ပေ။။ သော ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ ‘‘နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’’တိ ပဇာနနာ။ တတ္ထ ဝေရမဏိလက္ခဏံ သီလံ, တံ အဝိပ္ပဋိသာရဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ န အတ္တာနုဝါဒလက္ခဏော အဝိပ္ပဋိသာရော, သော ပါမောဇ္ဇဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ အဘိပ္ပမောဒနလက္ခဏံ ပါမောဇ္ဇံ, တံ ဣတိယာ ပဒဋ္ဌာနံ။ အတ္တမနလက္ခဏာ ဣတိ , သာ ပဿဒ္ဓိယာ ပဒဋ္ဌာနံ။ ကမ္မနိယလက္ခဏာ ပဿဒ္ဓိ, သာ သုခဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ အဗျာပါဒလက္ခဏံ သုခံ, တံ သမာဓိနော ပဒဋ္ဌာနံ။ အဝိက္ခေပနလက္ခဏော သမာဓိ, သော ယထာဘူတဉာဏဒဿနဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ အဝိပရီတသန္တီရဏလက္ခဏာ ပညာ, သာ နိဗ္ဗိဒါယ ပဒဋ္ဌာနံ အနာလယနလက္ခဏာ နိဗ္ဗိဒါ, သာ ဝိရာဂဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ အသံကိလေသလက္ခဏော ဝိရာဂေါ, သော ဝိမုတ္တိယာ ပဒဋ္ဌာနံ။ အကုသလဓမ္မဝိဝေကလက္ခဏာ ဝိမုတ္တိ, သာ ဝိမုတ္တိနော ဝေါဒါနဿ ပဒဋ္ဌာနံ။
၆၈။ စတဿော အရိယဘူမိယော စတ္တာရိ သာမညဖလာနိ။ တတ္ထ ယော ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ဧသာ ဒဿနဘူမိ။ သောတာပတ္တိဖလဉ္စ သော ယထာဘူတံ ပဇာနိတွာ နိဗ္ဗိန္ဒတိ, ဣဒံ တနုကာမရာဂဿ ပဒဋ္ဌာနံ ဗျာပါဒါနံ။ သကဒါဂါမိဖလဉ္စ သဏှံ ဝိရဇ္ဇတိ, အယံ ရာဂဝိရာဂါ စေတောဝိမုတ္တိ။ အနာဂါမိဖလဉ္စ ယံ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ ဝိမုစ္စတိ, အယံ ကတာဘူမိ။ အရဟတ္တဉ္စ သာမညဖလာနီတိ ကော ဝစနတ္ထော, အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ သာမညံ, တဿေတာနိ ဖလာနိ သာမညဖလာနီတိ ဝုစ္စတိ။ ကိဿ ဗြဟ္မညဖလာနီတိ ဝုစ္စန္တေ? ဗြဟ္မညအရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ, တဿ တာနိ ဖလာနီတိ ဗြဟ္မညဖလာနီတိ ဝုစ္စန္တေ။
တတ္ထ သောတာပန္နော ကထံ ဟောတိ? သဟ သစ္စာဘိသမယာ အရိယသာဝကဿ တီဏိ သံယောဇနာနိ ပဟီယန္တိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ဝိစိကိစ္ဆာ သီလဗ္ဗတပရာမာသော စ, ဣမေသံ တိဏ္ဏံ သံယောဇနာနံ ပဟာနာ ပရိက္ခယာ အရိယသာဝကော ဟောတိ သောတာပန္နော အဝိနိပါတဓမ္မော ယာဝ ဒုက္ခဿန္တံ ကရောတိ။
တတ္ထ ကတမာ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ? အဿုတဝါ ဗာလော ပုထုဇ္ဇနော ယာဝ အရိယဓမ္မေ အကောဝိဒေါ, သော ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ ယာဝ ဝိညာဏသ္မိံ အတ္တာနံ, သော ဣမေသု ပဉ္စသု ခန္ဓေသု အတ္တဂ္ဂါဟော ဝါ အတ္တနိယဂ္ဂါဟော ဝါ ဧသောဟမသ္မိ ဧကသ္မိံ ဝသဝတ္တိကော [အဝတ္တိတော (ဣ။ က။)] ပက္ခိတ္တော အနုဂ္ဂဟော အနုသယန္တော အင်္ဂမင်္ဂန္တိ ပရတိ။ ယာ တထာဘူတဿ ခန္တိ ရုစိ ပေက္ခနာ အာကာရပရိဝိတက္ကော ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာယနာ အဘိပ္ပသန္နာ, အယံ ဝုစ္စတေ သက္ကာယဒိဋ္ဌီတိ။
တတ္ထ ပဉ္စ ဒိဋ္ဌိယော ဥစ္ဆေဒံ ဘဇန္တိ။ ကတမာယော ပဉ္စ? ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ, ယာဝ ဝိညာဏံ အတ္တတော သမနုပဿတိ, ဣမာယော ပဉ္စ ဥစ္ဆေဒံ ဘဇန္တိ, အဝသေသာယော ပန္နရသ သဿတံ ဘဇန္တိ။ ဣတိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိပဟာနာ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိဂတာနိ ပဟီယန္တိ။ ပဟာနာ ဥစ္ဆေဒံ သဿတဉ္စ န ဘဇတိ။ ဣတိ ဥစ္ဆေဒသဿတပ္ပဟာနာ အရိယသာဝကဿ န ကိဉ္စိ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဘဝတိ, အညာ ဝါ လောကုတ္တရာယ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ။ ကထံ ပန သက္ကာယဒိဋ္ဌိ န ဘဝတိ? ဣဓ အရိယသာဝကော သုတဝါ ဟောတိ, သဗ္ဗော သုက္ကပက္ခော ကာတဗ္ဗော, ယာဝ အရိယဓမ္မေသု ကောဝိဒေါ ရူပံ အနတ္တတော သမနုပဿတိ, ယာဝ ဝိညာဏံ။ပေ။။ ဧဝမဿ သမနုပဿန္တဿ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ န ဘဝတိ။
ကထံ ဝိစိကိစ္ဆာ န ဘဝတိ? ဣဓ အရိယသာဝကော ဗုဒ္ဓေ န ကင်္ခတိ, န ဝိစိကိစ္ဆတိ အဘိပ္ပသီဒတိ, ဣတိပိ သော ဘဂဝါတိ သဗ္ဗံ။ ဓမ္မေ န ကင်္ခတိ န ဝိစိကိစ္ဆတိ သဗ္ဗံ။ ယာဝ တဏှက္ခယော ဝိရာဂေါ နိရောဓေါ နိဗ္ဗာနန္တိ, ဣမိနာ ဒုတိယေန အာကင္ခိယေန ဓမ္မေန သမန္နာဂတော ဟောတိ။ သံဃေ န ကင်္ခတိ။ပေ။။ ယာဝ ပူဇာ ဒေဝါနဉ္စ မနုဿာနဉ္စာတိ, ဣမိနာ တတိယေန အာကင္ခိယေန ဓမ္မေန သမန္နာဂတော ဟောတိ။
သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ ဒုက္ခာတိ န ကင်္ခတိ န ဝိစိကိစ္ဆတိ အဓိမုစ္စတိ အဘိပ္ပသီဒတိ။ တဏှာ ဒုက္ခသမုဒယောတိ န ကင်္ခတိ န ဝိစိကိစ္ဆတိ။ တဏှာနိရောဓါ ဒုက္ခနိရောဓေါတိ န ကင်္ခတိ န ဝိစိကိစ္ဆတိ။ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါတိ န ကင်္ခတိ န ဝိစိကိစ္ဆတိ အဓိမုစ္စတိ အဘိပ္ပသီဒတိ။ ယာဝ ဗုဒ္ဓေ ဝါ ဓမ္မေ ဝါ သံဃေ ဝါ ဒုက္ခေ ဝါ သမုဒယေ ဝါ နိရောဓေ ဝါ မဂ္ဂေ ဝါ ကင်္ခါယနာ ဝိမတိ ဝိစိကိစ္ဆာ ဒွေဓါပထာ အာသပ္ပနာ [အပ္ပနာ (ဣ။ က။) ဓ။ သ။ ၁၀၀၈ နိက္ခေပကဏ္ဍေ ပဿိတဗ္ဗံ] ပရိသပ္ပနာ အနဝဋ္ဌာနံ အဓိဋ္ဌာဂမနံ [အနိဋ္ဌာဂမနံ (က။)] အနေကံသော အနေကံသိကတာ, တေ တဿ ပဟီနာ ဘဝန္တိ ပဏုန္နာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ။
၆၉။ တတ္ထ သီလဗ္ဗတပရာမာသော ဒွိဓါ – သီလဿ ဝါ သုဒ္ဓဿ ဝါ။ တတ္ထ သီလဿ သီလဗ္ဗတပရာမာသော ဣမိနာဟံ သီလေန ဝါ ဝတေန ဝါ တပေန ဝါ ဗြဟ္မစရိယေန ဝါ ဒေဝေါ ဝါ ဘဝိဿာမိ ဒေဝညတရော ဝါ တတ္ထ ကပေါတပါဒါဟိ အစ္ဆရာဟိ သဒ္ဓိံ ကီဠိဿာမိ ရမိဿာမိ ပရိစရိဿာမီတိ။ ယထာဘူတဒဿနန္တိ ရုစိဝိမုတ္တိ ရာဂေါ ရာဂပရိဝတ္တကာ ဒိဋ္ဌိရူပနာ ပဿနာ အသန္တုဿိတဿ သီလဗ္ဗတပရာမာသော။ တတ္ထ ကတမော သုဒ္ဓဿ သီလဗ္ဗတပရာမာသော? ဣဓေကစ္စော သီလံ ပရာမသတိ, သီလေန သုဇ္ဈတိ, သီလေန နီယတိ, သီလေန မုစ္စတိ, သုခံ ဝီတိက္ကမတိ, ဒုက္ခံ ဝီတိက္ကမတိ, သုခဒုက္ခံ ဝီတိက္ကမတိ အနုပါပုဏာတိ ဥပရိမေန။ တဒုဘယံ သီလဝတံ ပရာမသတိ တဒုဘယေန သီလဝတေန သုဇ္ဈန္တိ မုစ္စန္တိ နီယန္တိ, သုခံ ဝီတိက္ကမန္တိ, ဒုက္ခံ ဝီတိက္ကမန္တိ, သုခဒုက္ခံ ဝီတိက္ကမန္တိ, အနုပါပုဏန္တီတိ အဝိသုစိကရံ ဓမ္မံ အဝိမုတ္တိကရံ ဓမ္မံ ဝိသုစိတော ဝိမုတ္တိတော ပစ္စာဂစ္ဆန္တဿ ယာ တထာဘူတဿ ခန္တိ ရုစိ မုတ္တိ ပေက္ခနာ အာကာရပရိဝိတက္ကော ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာယနာ ပဿနာ, အယံ သုဒ္ဓဿ သီလဗ္ဗတပရာမာသော။ ဧတေ ဥဘော ပရာမာသာ အရိယသာဝကဿ ပဟီနာ ဘဝန္တိ ယာဝ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ, သော သီလဝါ ဘဝတိ အရိယကန္တေဟိ သီလေဟိ သမန္နာဂတော အက္ခဏ္ဍေဟိ ယာဝ ဥပသမသံဝတ္တနိကေဟိ။ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ သံယောဇနာနံ ပဟာနာ သုတဝါ အရိယသာဝကော ဘဝတိ သောတာပန္နော အဝိနိပါတဓမ္မော, သဗ္ဗံ။
သဟသစ္စာဘိသမယာ, ဣတိ ကော ဝစနတ္ထော? စတ္တာရော အဘိသမယာ, ပရိညာဘိသမယော ပဟာနာဘိသမယော သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယော ဘာဝနာဘိသမယော။
တတ္ထ အရိယသာဝကော ဒုက္ခံ ပရိညာဘိသမယေန အဘိသမေတိ, သမုဒယံ ပဟာနာဘိသမယေန အဘိသမေတိ, နိရောဓံ သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယေန အဘိသမေတိ, မဂ္ဂံ ဘာဝနာဘိသမယေန အဘိသမေတိ။ ကိံ ကာရဏံ? ဒုက္ခဿ ပရိညာဘိသမယော, သမုဒယဿ ပဟာနာဘိသမယော, နိရောဓဿ သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယော, မဂ္ဂဿ ဘာဝနာဘိသမယော။ သမထဝိပဿနာယ ကထံ အဘိသမေတိ? အာရမ္မဏေ စိတ္တံ ဥပနိဗန္ဓေတွာ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ဒုက္ခတော ပဿတိ။ တတ္ထ ယော ဥပနိဗန္ဓော, အယံ သမထော။ ယာ ပရိယောဂါဟနာ, အယံ ဝိပဿနာ။ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ဒုက္ခာတိ ပဿတော ယော ပဉ္စက္ခန္ဓေသု အာလယော နိကန္တိ ဥပဂမနံ အဇ္ဈောသာနာ ဣစ္ဆာ မုစ္ဆာ ပဏိဓိ ပတ္ထနာ ပဟီယတိ။ တတ္ထ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဒုက္ခံ။ ယော တတ္ထ အာလယော နိကန္တိ ဥပဂမနံ အဇ္ဈောသာနံ ဣစ္ဆာ မုစ္ဆာ ပဏိဓိ ပတ္ထနာ, အယံ သမုဒယော။ ယံ တဿ ပဟာနံ, သော နိရောဓေါ သမထော ဝိပဿနာ စ မဂ္ဂေါ, ဧဝံ တေသံ စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ ဧကကာလေ ဧကက္ခဏေ ဧကစိတ္တေ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ အဘိသမယော ဘဝတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘သဟသစ္စာဘိသမယာ အရိယသာဝကဿ တီဏိ သံယောဇနာနိ ပဟီယန္တီ’’တိ။
၇၀။ တတ္ထ သမထဝိပဿနာ ယုဂနဒ္ဓါ ဝတ္တမာနာ ဧကကာလေ ဧကက္ခဏေ ဧကစိတ္တေ စတ္တာရိ ကိစ္စာနိ ကရောတိ, ဒုက္ခံ ပရိညာဘိသမယေန အဘိသမေတိ, ယာဝ မဂ္ဂံ ဘာဝနာဘိသမယေန အဘိသမေတိ။ ကိံ ကာရဏာ? ဒုက္ခံ ပရိညာဘိသမယော, ယာဝ မဂ္ဂံ ဘာဝနာဘိသမယော။ ဧဝံ ဒိဋ္ဌန္တော ယထာ နာဝါ ဇလံ ဂစ္ဆန္တီ စတ္တာရိ ကိစ္စာနိ ကရောတိ, ပါရိမံ တီရံ ပါပေတိ, ဩရိမံ တီရံ ဇဟတိ, ဘာရံ ဝဟတိ, သောတံ ဆိန္ဒတိ; ဧဝမေဝ သမထဝိပဿနာ ယုဂနဒ္ဓါ ဝတ္တမာနာ ဧကကာလေ ဧကက္ခဏေ ဧကစိတ္တေ စတ္တာရိ ကိစ္စာနိ ကရောတိ , ဒုက္ခံ ပရိညာဘိသမယေန အဘိသမေတိ, ယာဝ မဂ္ဂံ ဘာဝနာဘိသမယေန အဘိသမေတိ။ ယထာ ဝါ သူရိယော ဥဒယန္တော ဧကကာလေ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ စတ္တာရိ ကိစ္စာနိ ကရောတိ, အန္ဓကာရံ ဝိဓမတိ, အာလောကံ ပါတုကရောတိ, ရူပံ နိဒဿီယတိ, သီတံ ပရိယာဒိယတိ; ဧဝမေဝ သမထဝိပဿနာ ယုဂနဒ္ဓါ ဝတ္တမာနာ ဧကကာလေ။ပေ။။ ယထာ ပဒီပေါ ဇလန္တော ဧကကာလေ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ စတ္တာရိ ကိစ္စာနိ ကရောတိ, အန္ဓကာရံ ဝိဓမတိ, အာလောကံ ပါတုကရောတိ, ရူပံ နိဒဿီယတိ, ဥပါဒါနံ ပရိယာဒိယတိ; ဧဝမေဝ သမထဝိပဿနာ ယုဂနဒ္ဓါ ဝတ္တမာနာ ဧကကာလေ။ပေ။။။
ယဒါ အရိယသာဝကော သောတာပန္နော ဘဝတိ အဝိနိပါတဓမ္မော နိယတော ယာဝ ဒုက္ခဿန္တံ ကရောတိ, အယံ ဒဿနဘူမိ။ သောတာပတ္တိဖလဉ္စ သောတာပတ္တိဖလေ ဌိတော ဥတ္တရိ သမထဝိပဿနံ ဘာဝေန္တော ယုဂနဒ္ဓါ ဝတ္တမာနာ ကာမရာဂဗျာပါဒါနံ ယေဘုယျေန ပဟာနာ အရိယသာဝကော ဟောတိ။ သကဒါဂါမိ ပရိနိဋ္ဌိတတ္တာ သကိဒေဝ ဣမံ လောကံ အာဂန္တွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရောတိ, အယံ တနုဘူမိ။
သကဒါဂါမိဖလဉ္စ ယော သကဒါဂါမိဖလေ ဌိတော ဝိပဿနံ ဘာဝေန္တော ကာမရာဂဗျာပါဒေ သာနုသယေ အနဝသေသံ ပဇဟတိ, ကာမရာဂဗျာပါဒေသု အနဝသေသံ ပဟီနေသု ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ ပဟီနာနိ ဘဝန္တိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ သီလဗ္ဗတပရာမာသော ဝိစိကိစ္ဆာ ကာမစ္ဆန္ဒော ဗျာပါဒေါ စ, ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပဟာနာ [ပဟာနာယ (ဣ။ က။)] အရိယသာဝကော ဟောတိ အနာဂါမီ တတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဝတ္တိဓမ္မော တသ္မာ လောကာ, အယံ ဝီတရာဂဘူမိ။
အနာဂါမိဖလဉ္စ အနာဂါမိဖလေ ဌိတော ဥတ္တရိ သမထဝိပဿနံ ဘာဝေန္တော ပဉ္စ ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ ပဇဟတိ ရူပရာဂအရူပရာဂမာနဥဒ္ဓစ္စအဝိဇ္ဇဉ္စ။ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပဟာနာ အရိယသာဝကော အရဟာ ဘဝတိ, ခီဏာသဝေါ ဝုသိတဝါ သမ္မဒညာ [သမ္ပဇညော (ဣ။ က။)] ဝိမုတ္တော ပရိက္ခီဏဘဝသံယောဇနော အနုပ္ပတ္တသဒတ္ထော, အယံ ကတာဘူမိ။
အရဟန္တောဝ အယံ သောပါဒိသေသာ နိဗ္ဗာနဓါတု။ တဿ အာယုက္ခယာ ဇီဝိတိန္ဒ္ရိယာပရောဓါ ဣဒဉ္စ ဒုက္ခံ နိရုဇ္ဈတိ, အညဉ္စ ဒုက္ခံ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယော ဣမဿ ဒုက္ခဿ နိရောဓေါ ဝူပသမော, အညဿ စ အပါတုဘာဝေါ, အယံ အနုပါဒိသေသာ နိဗ္ဗာနဓါတု။ ဣမာ ဒွေ နိဗ္ဗာနဓါတုယော။ ဣတိ သစ္စာနိ ဝုတ္တာနိ။ သစ္စာဘိသမယော ဝုတ္တော, ကိလေသဝဝတ္ထာနံ ဝုတ္တံ, ပဟာနံ ဝုတ္တံ, ဘူမိယော ဝုတ္တာ, ဖလာနိ ဝုတ္တာနိ, နိဗ္ဗာနဓါတုယော ဝုတ္တာ။ ဧဝမိမေသု ဝုတ္တေသု သဗ္ဗဗောဓိ ဝုတ္တာ ဘဝတိ။ ဧတ္ထ ယောဂေါ ကရဏီယော။
၇၁။ တတ္ထ ကတမာယော နဝ အနုပုဗ္ဗသမာပတ္တိယော? စတ္တာရိ ဈာနာနိ စတဿော စ အရူပသမာပတ္တိယော နိရောဓသမာပတ္တိ စ။ တတ္ထ စတ္တာရိ ဈာနာနိ ကတမာနိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, [ပဿ ဒီဃနိကာယေ] ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီတိ ဝိတ္ထာရေန ကာတဗ္ဗာနိ။ တတ္ထ ကတမာ စတ္တာရော အရူပသမာပတ္တိယော? ဝိရာဂိနော ဝတ ဝတ္တဗ္ဗော, ယာဝ နိရောဓသမာပတ္တိ ဝိတ္ထာရေန ကာတဗ္ဗာ။ ဣမာယော နဝ အနုပုဗ္ဗသမာပတ္တိယော။
တတ္ထ ကတမံ ပဌမံ ဈာနံ? ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပယုတ္တံ ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတံ။ ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ အင်္ဂေဟိ ဝိပ္ပယုတ္တံ? ပဉ္စဟိ နီဝရဏေဟိ။ တတ္ထ ကတမာနိ ပဉ္စ နီဝရဏာနိ? ကာမစ္ဆန္ဒောတိ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗော။ တတ္ထ ကတမော ကာမစ္ဆန္ဒော? ယော ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု ဆန္ဒရာဂေါ ပေမံ နိကန္တိ အဇ္ဈောသာနံ ဣစ္ဆာ မုစ္ဆာ ပတ္ထနာ အပရိစ္စာဂေါ အနုသယော ပရိယုဋ္ဌာနံ, အယံ ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏံ။ တတ္ထ ကတမံ ဗျာပါဒနီဝရဏံ? ယော သတ္တေသု သင်္ခါရေသု စ အာဃာတော။ပေ။။ ယထာ ဒေါသေ တထာ နိဩဋ္ဌာနာ, အယံ ဗျာပါဒေါ နီဝရဏံ။ တတ္ထ ကတမံ မိဒ္ဓံ? ယာ စိတ္တဿ ဇဠတာ စိတ္တဿ ဂရုတ္တံ စိတ္တဿ အကမ္မနီယတာ စိတ္တဿ နိက္ခေပေါ နိဒ္ဒါယနာ ပစလိကတာ ပစလာယနာ ပစလာယနံ, ဣဒံ မိဒ္ဓံ။ တတ္ထ ကတမံ ထိနံ [ထီနံ (ဣ။)]? ယာ ကာယဿ ထိနတာ ဇဠတာ ကာယဿ ဂရုတ္တာ ကာယဿ အပ္ပဿဒ္ဓိ, ဣဒံ ထိနံ။ ဣတိ ဣဒဉ္စ ထိနံ ပုရိမကဉ္စ မိဒ္ဓံ တဒုဘယံ ထိနမိဒ္ဓနီဝရဏန္တိ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ ကတမံ ဥဒ္ဓစ္စံ? ယော အဝူပသမော စိတ္တဿ, ဣဒံ ဥဒ္ဓစ္စံ။ တတ္ထ ကတမံ ကုက္ကုစ္စံ? ယော စေတသော ဝိလေခေါ အလဉ္စနာ ဝိလဉ္စနာ ဟဒယလေခေါ ဝိပ္ပဋိသာရော, ဣဒံ ကုက္ကုစ္စံ။ ဣတိ ဣဒဉ္စ ကုက္ကုစ္စံ ပုရိမကဉ္စ ဥဒ္ဓစ္စံ တဒုဘယံ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စနီဝရဏန္တိ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ ကတမံ ဝိစိကိစ္ဆာနီဝရဏံ? ယော ဗုဒ္ဓေ ဝါ ဓမ္မေ ဝါ သံဃေ ဝါ။ပေ။။ အယံ ဝိစိကိစ္ဆာ။ အပိ စ ခေါ ပန ပဉ္စ ဝိစိကိစ္ဆာယော သမနန္တရာယိကာ ဒေသန္တရာယိကာ သမာပတ္တန္တရာယိကာ မဂ္ဂန္တရာယိကာ သဂ္ဂန္တရာယိကာ, ဣမာယော ပဉ္စ ဝိစိကိစ္ဆာယော ။ ဣဓ ပန သမာပတ္တန္တရာယိကာ ဝိစိကိစ္ဆာ အဓိပ္ပေတာ။ ဣမေ ပဉ္စ နီဝရဏာ။
တတ္ထ နီဝရဏာနီတိ ကော ဝစနတ္ထော, ကုတော နိဝါရယန္တီတိ? သဗ္ဗတော ကုသလပက္ခိကာ နိဝါရယန္တိ။ ကထံ [ကိံ ကံ (ဣ။ က။)] နိဝါရယန္တိ? ကာမစ္ဆန္ဒော အသုဘတော နိဝါရယတိ, ဗျာပါဒေါ မေတ္တာယ [မေတ္တတော (ဣ။)] နိဝါရယတိ, ထိနံ ပဿဒ္ဓိတော နိဝါရယတိ, မိဒ္ဓံ ဝီရိယာရမ္ဘတော နိဝါရယတိ, ဥဒ္ဓစ္စံ သမထတော နိဝါရယတိ, ကုက္ကုစ္စံ အဝိပ္ပဋိသာရတော နိဝါရယတိ, ဝိစိကိစ္ဆာ ပညာတော ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒတော နိဝါရယတိ။
အပရော ပရိယာယော။ ကာမစ္ဆန္ဒော အလောဘတော ကုသလမူလတော နိဝါရယတိ, ဗျာပါဒေါ အဒေါသတော နိဝါရယတိ, ထိနမိဒ္ဓံ သမာဓိတော နိဝါရယတိ, ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ သတိပဋ္ဌာနေဟိ နိဝါရယတိ, ဝိစိကိစ္ဆာ အမောဟတော ကုသလမူလတော နိဝါရယတိ။
အပရော ပရိယာယော။ တယော ဝိဟာရာ ဒိဗ္ဗဝိဟာရော ဗြဟ္မဝိဟာရော အရိယဝိဟာရော။ ဒိဗ္ဗဝိဟာရော စတ္တာရိ ဈာနာနိ, ဗြဟ္မဝိဟာရော စတ္တာရိ အပ္ပမာဏာနိ, အရိယဝိဟာရော သတ္တတိံသ ဗောဓိပက္ခိယာ ဓမ္မာ။ တတ္ထ ကာမစ္ဆန္ဒော ဥဒ္ဓစ္စံ ကုက္ကုစ္စဉ္စ ဒိဗ္ဗဝိဟာရံ နိဝါရယတိ, ဗျာပါဒေါ ဗြဟ္မဝိဟာရံ နိဝါရယတိ, ထိနမိဒ္ဓံ ဝိစိကိစ္ဆာ စ အရိယဝိဟာရံ နိဝါရယတိ။
အပရော ပရိယာယော။ ကာမစ္ဆန္ဒော ဗျာပါဒေါ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စဉ္စ သမထံ နိဝါရယန္တိ, ထိနမိဒ္ဓံ ဝိစိကိစ္ဆာ စ ဝိပဿနံ နိဝါရယန္တိ, အတော နီဝရဏန္တိ ဝုစ္စန္တေ။ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ အင်္ဂေဟိ ဝိပ္ပယုတ္တံ ပဌမံ ဈာနံ။
ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ အင်္ဂေဟိ သမ္ပယုတ္တံ ပဌမံ ဈာနံ? ဝိတက္ကဝိစာရေဟိ ဣတိယာ သုခေန စ စိတ္တေကဂ္ဂတာယ စ။ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ အင်္ဂါနံ ဥပ္ပါဒပဋိလာဘသမန္နာဂမော သစ္ဆိကိရိယံ ပဌမံ ဈာနံ ပဋိလဒ္ဓန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဣမာနိ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ ဥပ္ပါဒေတွာ ဝိဟရတီတိ, တေန ဝုစ္စတေ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီတိ ဒိဗ္ဗေန ဝိဟာရေန။
တတ္ထ ဒုတိယံ ဈာနံ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတံ ဣတိသုခေန စိတ္တေကဂ္ဂတာယ အဇ္ဈတ္တံ သမ္ပသာဒနေန ဣမာနိ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ ဥပ္ပါဒေတွာ သမ္ပာဒေတွာ ဝိဟရတိ, တေန ဝုစ္စတိ ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီတိ။
တတ္ထ ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတံ တတိယံ ဈာနံ သတိယာ သမ္ပဇညေ သုခေန စိတ္တေကဂ္ဂတာယ ဥပေက္ခာယ ဣမာနိ ပဉ္စင်္ဂါနိ ဥပ္ပါဒေတွာ သမ္ပာဒေတွာ ဝိဟရတိ, တေန ဝုစ္စတိ တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီတိ။
တတ္ထ စတုတ္ထံ ဈာနံ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတံ ဥပေက္ခာယ သတိပါရိသုဒ္ဓိယာ အဒုက္ခမသုခါယ ဝေဒနာယ စိတ္တေကဂ္ဂတာ စ, ဣမေဟိ စတူဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ စတုတ္ထံ ဈာနံ။ ဣတိ ဣမေသံ စတုန္နံ အင်္ဂါနံ ဥပ္ပါဒေါ ပဋိလာဘော သမန္နာဂမော သစ္ဆိကိရိယာ စတုတ္ထံ ဈာနံ ပဋိလဒ္ဓန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဣမာနိ စတ္တာရိ ဈာနာနိ ဥပ္ပါဒေတွာ သမ္ပာဒေတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, တေန ဝုစ္စတိ ဒိဗ္ဗေန ဝိဟာရေန ဝိဟရတီတိ။
တတ္ထ ကတမော အနိစ္စဋ္ဌော? ဣဠနဋ္ဌော အနိစ္စဋ္ဌော ပဘင်္ဂဋ္ဌော သမ္ပာပနဋ္ဌော ဝိဝေကဋ္ဌော အနိစ္စဋ္ဌော, အယံ အနိစ္စဋ္ဌော။
တတ္ထ ကတမော ဒုက္ခဋ္ဌော? ဣဠနဋ္ဌော ဒုက္ခဋ္ဌော သမ္ပီဠနဋ္ဌော သံဝေဂဋ္ဌော ဗျာဓိနဋ္ဌော, အယံ ဒုက္ခဋ္ဌော။
တတ္ထ ကတမော သုညဋ္ဌော? အနုပလိတ္တော သုညဋ္ဌော, အသမ္ဘာဇနဋ္ဌော ဂတပဋ္ဌော [အပ္ပဋ္ဌော (ဣ။)] ဝိဝဋ္ဋဋ္ဌော, အယံ သုညဋ္ဌော။
တတ္ထ ကတမော အနတ္တဋ္ဌော? အနိဿရိယဋ္ဌော အနတ္တဋ္ဌော, အဝသဝတ္တနဋ္ဌော, အကာမကာရိဋ္ဌော ပရိဝိဒဋ္ဌော, အယံ အနတ္တဋ္ဌောတိ။
သုတ္တတ္ထသမုစ္စယော နာမ သံဝတ္တိသန္တိကာ ပေဋကဘူမိ သမတ္တာ။