၃။ သုတ္တာဓိဋ္ဌာနတတိယဘူမိ
၃၂။ တတ္ထ ကတမံ သုတ္တာဓိဋ္ဌာနံ?
လောဘာဓိဋ္ဌာနံ ဒေါသာဓိဋ္ဌာနံ မောဟာဓိဋ္ဌာနံ အလောဘာဓိဋ္ဌာနံ အဒေါသာဓိဋ္ဌာနံ အမောဟာဓိဋ္ဌာနံ ကာယကမ္မာဓိဋ္ဌာနံ ဝါစာကမ္မာဓိဋ္ဌာနံ မနောကမ္မာဓိဋ္ဌာနံ သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယာဓိဋ္ဌာနံ ဝီရိယိန္ဒ္ရိယာဓိဋ္ဌာနံ သတိန္ဒ္ရိယာဓိဋ္ဌာနံ သမာဓိန္ဒ္ရိယာဓိဋ္ဌာနံ ပညိန္ဒ္ရိယာဓိဋ္ဌာနံ။
တတ္ထ ကတမံ လောဘာဓိဋ္ဌာနံ?
ဝိတက္ကမထိတဿ [ဝိတက္ကနိမ္မထိတဿ (က။) ဓ။ ပ။ ၃၄၉] ဇန္တုနော၊ တိဗ္ဗရာဂဿ သုဘာနုပဿိနော။
ဘိယျော တဏှာ ပဝဍ္ဎတိ၊ ဧသ ခေါ ဂါဠှံ ကရောတိ ဗန္ဓနံ။
ဝိတက္ကမထိတဿာတိ ကာမရာဂေါ။ သုဘာနုပဿိနောတိ ကာမရာဂဝတ္ထု။ ဘိယျော တဏှာ ပဝဍ္ဎတီတိ ကာမတဏှာ။ ဧသ ဂါဠှံ ကရောတိ ဗန္ဓနန္တိ ရာဂံ, ဣတိ ယော ယော ဓမ္မော မူလနိက္ခိတ္တော, သော ယေဝေတ္ထ ဓမ္မော ဥဂ္ဂါဝဟိတဗ္ဗော [ဥဂ္ဂါပယိတဗ္ဗော (ဣ။ က။)]။ န ဘဂဝါ ဧကံ ဓမ္မံ အာရဗ္ဘ အညံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ ယဿ ဝိတက္ကေတိ ကာမဝိတက္ကော တမေဝ ဝိတက္ကံ ကာမဝိတက္ကေန နိဒ္ဒိသီယတိ။ တိဗ္ဗရာဂဿာတိ တဿေဝ ဝိတက္ကဿ ဝတ္ထုံ နိဒ္ဒိသတိ။ သုဘာနုပဿိနော ဘိယျော တဏှာ ပဝဍ္ဎတီတိ တမေဝ ရာဂံ ကာမတဏှာတိ နိဒ္ဒိသတိ။ ဧသ ဂါဠှံ ကရောတိ ဗန္ဓနန္တိ တမေဝ တဏှာသံယောဇနံ နိဒ္ဒိသတိ။ ဧဝံ ဂါထာသု အနုမိနိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ သဝေယျာကရဏေသု။
တတ္ထ ဘဂဝါ ဧကံ ဓမ္မံ တိဝိဓံ နိဒ္ဒိသတိ, နိဿန္ဒတော ဟေတုတော ဖလတော။
ဒဒံ ပိယော [ပဿ သံယုတ္တနိကာယေ] ဟောတိ ဘဇန္တိ နံ ဗဟူ၊ ကိတ္တိဉ္စ ပပ္ပောတိ ယသော စ ဝဍ္ဎတိ။
အမင္ကုဘူတော ပရိသံ ဝိဂါဟတိ၊ ဝိသာရဒေါ ဟောတိ နရော အမစ္ဆရီ။
ဒဒန္တိ ယံ ယံ ဒါနံ, ဣဒံ ဒါနမယိကံ ပုညက္ရိယံ။ တတ္ထ ဟေတု။ ယံ စေတံ။ ဘဇန္တိ နံ ဗဟူ, ကိတ္တိန္တိ ယော စ ကလျာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ လောကေ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆတိ, ယံ ဗဟုကဿ ဇနဿ ပိယော ဘဝတိ မနာပေါ စ။ ယဉ္စ အဝိပ္ပဋိသာရီ ကာလင်္ကရောတိ အယံ နိဿန္ဒော။ ယံ ကာယဿ ဘေဒါ ဒေဝေသု ဥပပဇ္ဇတီတိ ဣဒံ ဖလံ။ ဣဒံ လောဘာဓိဋ္ဌာနံ။
၃၃။ တတ္ထ ကတမံ ဒေါသာဓိဋ္ဌာနံ?
ယော ပါဏမတိပါတေတိ၊ မုသာဝါဒဉ္စ ဘာသတိ။
လောကေ အဒိန္နံ အာဒိယတိ၊ ပရဒါရဉ္စ ဂစ္ဆတိ။
သုရာမေရယပါနဉ္စ၊ ယော နရော အနုယုဉ္ဇတိ [အဘိဂိဇ္ဈတိ (ဣ။ က။) ပဿ အ။ နိ။ ၅။၁၇၄]။
အပ္ပဟာယ ပဉ္စ ဝေရာနိ၊ ဒုဿီလော ဣတိ ဝုစ္စတိ။
ကာယဿ ဘေဒါ ဒုပ္ပညော၊ နိရယံ သောပပဇ္ဇတိ။
ယော ပါဏမတိပါတေတီတိ ဒုဋ္ဌော ပါဏမတိပါတေတိ။ မုသာဝါဒဉ္စ ဘာသတီတိ ဒေါသောပဃာတာယ မုသာဝါဒဉ္စ ဘာသတိ။ သုရာမေရယပါနဉ္စ, ယော နရော အနုယုဉ္ဇတီတိ ဒေါသော နိဒါနံ။ ယော စ သုရာမေရယပါနံ အနုယုဉ္ဇတိ ယထာပရဒါရဝိဟာရီ [ယထာပမုဒိတဝိဟာရီ (က။)] အမိတ္တာ ဇနယန္တိ။
ပဉ္စ ဝေရာနိ အပ္ပဟာယာတိ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခာပဒါနံ သမတိက္ကမနံ သဗ္ဗေသံ ဒေါသဇာနံ သာ ပဏ္ဏတ္တိ, တေနေဝ ဒေါသဇနိတေန ကမ္မေန ဒုဿီလော ဣတိ ဝုစ္စတိ သောပိ ဓမ္မော ဟေတုနာ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော, နိဿန္ဒေန ဖလေန စ။
တီဏိ ဗာလဿ ဗာလလက္ခဏာနိ – ဒုဗ္ဘာသိတဘာသီ [ဒုဗ္ဘာသိတဘာသိတာ (ဣ။ က။) ပဿ အ။ နိ။ ၃။၃] စ ဟောတိ, ဒုစ္စိန္တိတစိန္တီ စ ဒုက္ကဋကမ္မကာရီ စ။ တတ္ထ ယံ ကာယေန စ ဝါစာယ စ ပရက္ကမတိ, ဣဒမဿ ဒုက္ကဋကမ္မကာရီ။ တာယံ ယထာ စ မုသာဝါဒံ ဘာသတိ ယထာ ပုဗ္ဗနိဒ္ဒိဋ္ဌံ , ဣဒမဿ ဒုဗ္ဘာသိတာ။ ယဉ္စ သင်္ကပ္ပေတိ မနောဒုစ္စရိတံ ဗျာပါဒံ, ဣဒမဿ ဒုစ္စိန္တိတစိန္တိတာ။ ယံ သော ဣမေဟိ တီဟိ ဗာလလက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတော တီဏိ တဇ္ဇာနိ ဒုက္ခာနိ ဒေါမနဿာနိ အနုဘဝတိ, သော စ ဟောတိ သဘဂ္ဂတော ဝါ ပရိသဂ္ဂတော ဝါ တဇ္ဇံ ကထံ ကထန္တိ။ ယဒါ ဘဝတိ သော စ ပါဏာတိပါတာဒိဒသအကုသလကမ္မပထာ, သော တတောနိဒါနံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတီတိ။ ပုန စပရံ ယဒါ ပဿတိ စောရံ ရာဇာပရာဓိကံ ရညာ ဂဟိတံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတံ, တဿေဝံ ဘဝတိ သစေ မမမ္ပိ ရာဇာ ဇာနေယျ မမမ္ပိ ရာဇာ ဂါဟာပေတွာ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေယျာတိ, သော တတောနိဒါနံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ ပုန စပရံ ဗာလော ယဒါ ဘဝတိ အာသနာ သမာရူဠ္ဟော ယာဝ ယာ မေ ဂတိ ဘဝိဿတိ ဣတော ပေစ္စ ပရံ မရဏာတိ သော တတောနိဒါနံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ ဣတိ ဗာလလက္ခဏံ ဟေတု။ တီဏိ တဇ္ဇာနိ ဒုက္ခာနိ နိဿန္ဒော။ ကာယဿ ဘေဒါ နိရယေသု ဥပပဇ္ဇတိ, ဣဒံ ဖလံ။ ဣဒံ ဒေါသာဓိဋ္ဌာနံ။
၃၄။ တတ္ထ ကတမံ မောဟာဓိဋ္ဌာနံ?
သတဉ္စေဝ သဟဿာနံ၊ ကပ္ပါနံ သံသရိဿတိ။
အထဝါ ပိ တတော ဘိယျော၊ ဂဗ္ဘာ ဂဗ္ဘံ ဂမိဿထ။
အနုပါဒါယ ဗုဒ္ဓဝစနံ၊ သင်္ခါရေ အတ္တတော ဥပါဒါယ။
ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿန္တိ၊ ဌာနမေတံ န ဝိဇ္ဇတိ။
ယော ယံ အနမတဂ္ဂသံသာရံ သမာပန္နော ဇာယတေ စ မီယတေ စ, အယံ အဝိဇ္ဇာဟေတုကာ။ ယာနိပိ စ သင်္ခါရာနံ ပယောဇနာနိ, တာနိပိ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာနိ, ယံ အဒဿနံ ဗုဒ္ဓဝစနဿ, အယံ အဝိဇ္ဇာသုတ္တေယေဝ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ ယော စ သင်္ခါရေ အတ္တတော ဟရတိ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ပဉ္စ ဒိဋ္ဌိယော ဥပဂစ္ဆတိ။ ‘‘ဧတံ မမ, ဧသောဟမသ္မိ, ဧသော မေ အတ္တာ’’တိ ဣဒံ သုတ္တံ အဝိဇ္ဇာယ နိက္ခိတ္တံ, အဝိဇ္ဇာယ နိက္ခိပိတံ။ ဧဝံ သတ္ထာ သုတ္တေ နယေန [သုတနယေန (ဣ။)] ဓမ္မေန နိဒ္ဒိသတိ။ အသာဓါရဏေန တံယေဝ တတ္ထ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ န အညံ။
ယေ ဟိ ကေစိ, ဘိက္ခဝေ, သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိ နပ္ပဇာနန္တိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဝိတ္ထာရေန, ယံ တတ္ထ အပ္ပဇာနနာ, ဣဒံ ဒုက္ခံ, အယံ ဟေတု။ အပ္ပဇာနန္တော ဝိဝိဓေ သင်္ခါရေ အဘိသင်္ခရောတိ, အယံ နိဿန္ဒော။ ယဉ္စ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ ပရာမသတိ ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’န္တိ အယံ နိဿန္ဒော။ ယံ ပုနဗ္ဘဝံ နိဗ္ဗတ္တေတိ, ဣဒံ ဖလံ။ အယမ္ပိ ဓမ္မော သနိဒ္ဒိဋ္ဌော ဟေတုတော စ ဖလတော စ နိဿန္ဒတော စ။
ဧတ္ထ ပန ကေစိ ဓမ္မာ သာဓါရဏာ ဘဝန္တိ။ ဟေတု ခလု အာဒိတောယေဝ သုတ္တေ နိက္ခိပိဿန္တိ။ ယထာ ကိံ ဘဝေ စတ္တာရိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, အဂတိဂမနာနိ။ တတ္ထ ယဉ္စ ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆတိ ယဉ္စ ဘယာဂတိံ ဂစ္ဆတိ, အယံ လောဘော အကုသလမူလံ။ ယံ ဒေါသာ, အယံ ဒေါသောယေဝ ။ ယံ မောဟာ, အယံ မောဟောယေဝ။ ဧဝံ ဣမာနိ တီဏိ အကုသလမူလာနိ အာဒိတောယေဝ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗာနိ။ ယတ္ထ ဧကံ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ, တတ္ထ ဧကံ နိဒ္ဒိသီယတိ။ တထာ ဒွေ ယထာ တီဏိ, န ဟိ အာဒီဟိ အနိက္ခိတ္တေ ဟေတု ဝါ နိဿန္ဒော ဝါ ဖလံ ဝါ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။
အယဉ္စေတ္ထ ဂါထာ –
ဆန္ဒာ ဒေါသာ ဘယာ မောဟာ၊ ယော ဓမ္မံ အတိဝတ္တတိ။
နိဟီယတိ [နိဟီယတေ (ဣ။ က။) ပဿ အ။ နိ။ ၄။၁၇] တဿ ယသော၊ ကာဠပက္ခေဝ စန္ဒိမာ။
ကတ္ထ ဆန္ဒာ စ အယံ လောဘော ယထာ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ ပုဗ္ဗေ။ ဣဒံ မောဟာဓိဋ္ဌာနံ။
၃၅။ တတ္ထ ကတမံ အလောဘာဓိဋ္ဌာနံ?
‘‘အသုဘာနုပဿိံ [အသုဘာနုပဿီ (ဣ။) ပဿ ဓ။ ပ။ ၈] ဝိဟရန္တံ၊ ဣန္ဒ္ရိယေသု သုသံဝုတံ။
ဘောဇနမှိ စ မတ္တညုံ၊ သဒ္ဓံ အာရဒ္ဓဝီရိယံ။
တံ ဝေ နပ္ပသဟတိ မာရော၊ ဝါတော သေလံဝ ပဗ္ဗတ’’န္တိ။
တတ္ထ ယာ အသုဘာယ ဥပပရိက္ခာ, အယံ ကာမေသု အာဒီနဝဒဿနေန ပရိစ္စာဂေါ။ ဣန္ဒ္ရိယေသု သုသံဝုတော တဿေဝ အလောဘဿ ပါရိပူရိယံ မမ အာယတနသောစိတံ အနုပါဒါယ။ ဘောဇနမှိ စ မတ္တညုန္တိ ရသတဏှာပဟာနံ။ ဣတိ အယံ အလောဘော အသုဘာနုပဿိတာယ ဝတ္ထုတော ဓါရယတိ, သော အလောဘော ဟေတု။ ဣန္ဒ္ရိယေသု ဂုတ္တဒွါရတာယ ဂေါစရတော ဓါရယတိ, ဘောဇနေမတ္တညုတာယ ပရတော ဓါရယတိ, အယံ နိဿန္ဒော။ တံ ဝေ နပ္ပသဟတိ မာရော, ဝါတော သေလံ ဝ ပဗ္ဗတန္တိ, ဣဒံ ဖလံ။ ဣတိ ယောယေဝ ဓမ္မော အာဒိမှိ နိက္ခိတ္တော, သောယေဝ မဇ္ဈေ စေဝ အဝသာနေ စ။
နာဟံ, ဘိက္ခဝေ, အညံ ဧကဓမ္မမ္ပိ သမနုပဿာမိ အသမုပ္ပန္နဿ ကာမစ္ဆန္ဒဿ အနုပ္ပါဒါယ ဥပ္ပန္နဿ ဝါ ပဟာနာယ, ယထယိဒံ [ယဒိဒံ (ဣ။ က။) ပဿ အ။ နိ။ ၁။၁၇] အသုဘနိမိတ္တံ။ တတ္ထ အသုဘနိမိတ္တံ မနသိကရောန္တဿ အနုပ္ပန္နော စေဝ ကာမစ္ဆန္ဒော န ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ဥပ္ပန္နော စ ကာမစ္ဆန္ဒော ပဟီယတိ။ ဣဒံ အလောဘဿ ဝတ္ထု။ ယံ ပုန အနုပ္ပန္နော ကာမရာဂေါ ပရိယာဒိယတိ ရူပရာဂံ အရူပရာဂံ, ဣတိ ဖလံ။ ဣတိ အယမ္ပိ စ ဓမ္မော နိဒ္ဒိဋ္ဌော ဟေတုတော စ နိဿန္ဒတော စ ဖလတော စ။ ဣဒံ အလောဘာဓိဋ္ဌာနံ။
တတ္ထ ကတမံ အဒေါသာဓိဋ္ဌာနံ?
ဧကမ္ပိ စေ ပါဏမဒုဋ္ဌစိတ္တော၊ မေတ္တာယတိ ကုသလော [ကုသလီ (က။) ပဿ ဣတိဝု။ ၂၇] တေန ဟောတိ။
သဗ္ဗေ စ ပါဏေ မနသာနုကမ္ပံ [အနုကမ္ပမာနော (ဣ။)]၊ ပဟူတမရိယော ပကရောတိ ပုညံ။
ဧကမ္ပိ စေ ပါဏမဒုဋ္ဌစိတ္တော မေတ္တာယတီတိ အယံ အဒေါသော။ နိဂ္ဃါတေန အဿာဒေါ, ကုသလော တေန ဟောတီတိ တေန ကုသလေန ဓမ္မေန သံယုတ္တော ဓမ္မပညတ္တိံ ဂစ္ဆတိ။ ကုသလောတိ ယထာ ပညာယ ပညော ပဏ္ဍိစ္စေန ပဏ္ဍိတော။ ပဟူတမရိယော ပကရောတိ ပုညန္တိ တဿာယေဝ ဝိပါကော အယံ လောကိယဿ, န ဟိ လောကုတ္တရဿ။ တတ္ထ ယာ မေတ္တာယနာ, အယံ ဟေတု။ ယံ ကုသလော ဘဝတိ အယံ နိဿန္ဒော။ ယာဝ အဗျာပဇ္ဇော ဘူမိယံ ဗဟုပုညံ ပသဝတိ, ဣဒံ ဖလံ။ ဣတိ အဒေါသော နိဒ္ဒိဋ္ဌော ဟေတုတော စ နိဿန္ဒတော စ ဖလတော စ။
ဧကာဒသာနိသံသာ မေတ္တာယ စေတောဝိမုတ္တိယာ။ တတ္ထ ယာ မေတ္တာစေတောဝိမုတ္တိ, အယံ အရိယဓမ္မေသု ရာဂဝိရာဂါ စေတောဝိမုတ္တိ, လောကိကာယ ဘူမိကာ ဟေတု, ယံ သုခံ အာယတိံ မနာပေါ ဟောတိ မနုဿာနံ, ဣမေ ဧကာဒသ ဓမ္မာ နိဿန္ဒော။ ယဉ္စ အကတာဝီ ဗြဟ္မကာယေ ဥပပဇ္ဇတိ။ ဣဒံ ဖလံ။ ဣဒံ အဒေါသာဓိဋ္ဌာနံ။
၃၆။ တတ္ထ ကတမံ အမောဟာဓိဋ္ဌာနံ?
ပညာ ဟိ သေဋ္ဌာ လောကသ္မိံ၊ ယာယံ နိဗ္ဗေဓဂါမိနီ [နိဗ္ဗေဓဘာဂိနီ (ဣ။ က။) ပဿ ဣတိဝု။ ၄၁]။
ယာယ သမ္မာ ပဇာနာတိ၊ ဇာတိမရဏသင်္ခယံ။
ပညာ ဟိ သေဋ္ဌာတိ ဝတ္ထုံ။ နိဗ္ဗေဓဂါမိနီတိ နိဗ္ဗာနဂါမိနိယံ ယထာဘူတံ ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ သမ္မာ ပဇာနာတိ, ဇာတိမရဏသင်္ခယန္တိ အမောဟော။ ပညာတိ ဟေတု။ ယံ ပဇာနာတိ အယံ နိဿန္ဒော။ ယော ဇာတိမရဏသင်္ခယော, ဣဒံ ဖလံ။ ဣတိ အမောဟော နိဒ္ဒိဋ္ဌော ဟေတုနာ စ နိဿန္ဒေန စ ဖလေန စ။
တီဏိမာနိ, ဘိက္ခဝေ [ဣတိဝု။ ၆၂ တိကနိပါတေ], ဣန္ဒ္ရိယာနိ အနညာတညဿာမီတိန္ဒ္ရိယံ အညိန္ဒ္ရိယံ အညာတာဝိန္ဒ္ရိယံ။ တတ္ထ ကတမံ အနညာတညဿာမီတိန္ဒ္ရိယံ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု အနဘိသမေတဿ ဒုက္ခဿ အရိယသစ္စဿ အဘိသမယာယ ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဝါယမတိ, ဝီရိယံ အာရဘတိ , စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ ပဒဟတိ။ ဧဝံ စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ ကာတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ကတမံ အညိန္ဒ္ရိယံ? ဣဓ , ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စ’’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ယာ စ မဂ္ဂေါ, ဣဒံ အညိန္ဒ္ရိယံ။ အာသဝက္ခယာ အနာသဝေါ ဟောတိ, ဣဒံ ဝုစ္စတိ အညာတာဝိန္ဒ္ရိယံ။ တထာယံ ပညာ, အယံ ဟေတု။ ယံ ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဝါယမတိ, ယာ ပဇာနာတိ, အယံ နိဿန္ဒော။ ယေန သဗ္ဗသော အာသဝါနံ ခယာ ဟေတု, ယံ ခယေ ဉာဏမုပ္ပဇ္ဇတိ, အနုပ္ပါဒေ ဉာဏဉ္စ, အယံ နိဿန္ဒော။ ယံ အရဟတ္တံ, ဣဒံ ဖလံ။ တတ္ထ ခီဏာ မေ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယန္တိ, ဣဒံ ခယေ ဉာဏံ။ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ပဇာနာမီတိ ဣဒံ အနုပ္ပါဒေ ဉာဏံ။ ဣတိ ဣမာနိ ဣန္ဒ္ရိယာနိ အမောဟော နိဒ္ဒိဋ္ဌော ဟေတုနာ စ နိဿန္ဒေန စ ဖလေန စ။ ဣမာနိ အသာဓါရဏာနိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ။
တတ္ထ ကတမာနိ ကုသလမူလာနိ သာဓါရဏာနိ? ကုသလဉ္စ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, ဒေသေဿာမိ ကုသလမူလဉ္စေဝ။ တတ္ထ ကတမံ ကုသလမူလံ? အလောဘော အဒေါသော အမောဟော။ တတ္ထ ကတမံ ကုသလံ? အဋ္ဌ သမ္မတ္တာနိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ယာဝ သမ္မာသမာဓိ။ တတ္ထ ယာနိ ကုသလမူလာနိ, အယံ ဟေတု။ ယဉ္စ အလောဘော တီဏိ ကမ္မာနိ သမုဋ္ဌာပေတိ သင်္ကပ္ပံ ဝါယာမံ သမာဓိဉ္စ, အယံ အလောဘဿ နိဿန္ဒော။ တတ္ထ ယော အဒေါသော, အယံ ဟေတု။ ယံ တယော ဓမ္မေ ပဋ္ဌပေတိ သမ္မာဝါစံ သမ္မာကမ္မန္တံ သမ္မာအာဇီဝဉ္စ, အယံ နိဿန္ဒော။ တတ္ထ ယော အမောဟော ဟေတု, ယံ ဒွေ ဓမ္မေ ဥပဋ္ဌပေတိ အဝိပရီတဒဿနမ္ပိ စ အနဘိလာပနံ, အယံ နိဿန္ဒော။ ဣမဿ ဗြဟ္မစရိယဿ ယံ ဖလံ, တာ ဒွေ ဝိမုတ္တိယော ရာဂဝိရာဂါ စေတောဝိမုတ္တိ အဝိဇ္ဇာ ဝိရာဂါ စ ပညာဝိမုတ္တိ, ဣဒံ ဖလံ။ ဣတိ ဣမာနိ တီဏိ ကုသလမူလာနိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ ဟေတုတော စ နိဿန္ဒတော စ ဖလတော စ။ ဧဝံ သာဓါရဏာနိ ကုသလာနိ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗာနိ။
ယတ္ထ ဒုဝေ ယတ္ထ တီဏိ။ အယဉ္စေတ္ထ ဂါထာ။
‘‘တုလမတုလဉ္စ သမ္ဘဝံ၊ ဘဝသင်္ခါရမဝဿဇိ မုနိ။
အဇ္ဈတ္တရတော သမာဟိတော၊ အဘိန္ဒိ ကဝစမိဝတ္တသမ္ဘဝ’’န္တိ။
တုလမတုလဉ္စ သမ္ဘဝန္တိ တုလသင်္ခတံ အတုလသင်္ခတံ။ တတ္ထ ယေ သင်္ခတာ တုလံ, တေ ဒွေ ဓမ္မာ အဿာဒေါ စ အာဒီနဝေါ စ တုလိတာ ဘဝန္တိ။ ဧတ္တကော ကာမေသု အဿာဒေါ။ ဧတ္တကော အာဒီနဝေါ ဣမဿ, ဣဒံ နိဿရဏန္တိ ဣတိ နိဗ္ဗာနံ ပဇာနာတိ။ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ အတုလံ န စ သက္ကာ တုလယိတုံ။ ဧတ္တကံ ဧတံ နေတံ ပရမတ္ထီတိ တေန အတုလံ။ အထ ပါပုဏာ ရတနံ ကရိတွာ အစ္ဆရိယဘာဝေန အတုလံ။ တတ္ထ ကုသလဿ စ အဘိသမ္ဘဝါ ဇာနနာ ပဿနာ, အယံ အမောဟော။ ယံ တတ္ထ ဉာတာ ဩသိရဏာ ဘဝသင်္ခါရာနံ, အယံ အလောဘော။ ယံ အဇ္ဈတ္တရတော သမာဟိတောတိ ဝိက္ခေပပဋိသံဟရဏာ, အယံ အဒေါသော။ ဣတိ ဣမာနိ တီဏိ ကုသလမူလာနိ။ တုလမတုလသမ္ဘဝန္တိ အယံ အမောဟော။ ယော ဘဝသင်္ခါရာနံ သမောသရဏံ လောဘော သမ္မာသမာဓီနံ အဿာဒေါ, အယံ ဟေတု။ ယံ အဇ္ဈတ္တရတော အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသံ သမ္ဘေဒေါ, အယံ နိဿန္ဒော။ သာ ပဝတ္တိ ဣမာနိ တီဏိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ ကုသလမူလာနိ ဟေတုတော စ နိဿန္ဒတော စ ဖလတော စ။
ဧတ္တာဝတာ ဧသာ ပဝတ္တိ စ နိဝတ္တိ စ အကုသလမူလေဟိ ပဝတ္တတိ, ကုသလမူလေဟိ နိဝတ္တတီတိ ဣမေဟိ စ တီဟိ သဗ္ဗံ အကုသလမူလံ သမောသရဏံ ဂစ္ဆတိ။ သော ဓမ္မေ ဝါ ဝစနတော နိဒ္ဒိဋ္ဌော တဏှာတိ ဝါ ကောဓေါတိ ဝါ အသမ္ပဇညန္တိ ဝါ အနုသယောတိ ဝါ မက္ခောတိ ဝါ ပဠာသောတိ ဝါ အဿတီတိ ဝါ ဣဿာတိ ဝါ မစ္ဆရိယန္တိ ဝါ အညာဏန္တိ ဝါ, တေဟိ ယေ စ ဝတ္ထူဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ ယဿိမာနိ ဒွေ ဝစနာနိ ဓမ္မပဒါနိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ န သော အတ္ထိ ကိလေသာ, ယော ဣမေသု နဝသု ပဒေသု သမောဓါနံ သမောသရဏံ ဂစ္ဆတိ။ အယံ ကိလေသော, န စ လောဘော, န စ ဒေါသော, န စ မောဟော။
ယထာ အကုသလမူလာနိ, ဧဝံ ကုသလာနိ ပဋိက္ခေပေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာနိ။
ဣဒံ အမောဟာဓိဋ္ဌာနံ။
၃၇။ တတ္ထ ကတမံ ကာယကမ္မာဓိဋ္ဌာနံ?
ကာယေန ကုသလံ ကရေ၊ အဿ ကာယေန သံဝုတော။
ကာယဒုစ္စရိတံ ဟိတွာ၊ ကာယေန သုစရိတံ စရေ။
တီဏိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, သုစရိတာနိ [ဣတိဝု။ ၆၉ သုစရိတသုတ္တေ]။ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏီ, အဒိန္နာဒါနာ ဝေရမဏီ, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ဝေရမဏီ, ဣဒံ ကာယကမ္မာဓိဋ္ဌာနံ။
တတ္ထ ကတမံ ဝါစာကမ္မာဓိဋ္ဌာနံ?
သုဘာသိတံ [သု။ နိ။ ၄၅၂ သုတ္တနိပါတေ] ဥတ္တမမာဟု သန္တော၊ ဓမ္မံ ဘဏေ နာဓမ္မံ တံ ဒုတိယံ။
ပိယံ ဘဏေ နာပ္ပိယံ တံ တတိယံ၊ သစ္စံ ဘဏေ နာလိကံ တံ စတုတ္ထံ။
စတ္တာရိမာနိ စ ဝစီသုစရိတာနိ ဣဒံ ဝါစာကမ္မာဓိဋ္ဌာနံ။
တတ္ထ ကတမံ မနောကမ္မာဓိဋ္ဌာနံ?
မနေန ကုသလံ ကမ္မံ၊ မနသာ သံဝုတော ဘဝေ။
မနောဒုစ္စရိတံ ဟိတွာ၊ မနသာ သုစရိတံ စရေ။
တီဏိမာနိ မနောသုစရိတာနိ, အနဘိဇ္ဈာ, အဗျာပါဒေါ, သမ္မာဒိဋ္ဌိ, ဣဒံ မနောကမ္မာဓိဋ္ဌာနံ။ ဣမာနိ အသာဓါရဏာနိ သုတ္တာနိ။
တတ္ထ ကတမာနိ သာဓါရဏာနိ သုတ္တာနိ?
ဝါစာနုရက္ခီ မနသာ သုသံဝုတော၊ ကာယေန စ နာကုသလံ ကယိရာ [အကုသလံ န ကယိရာ (ဣ။ က။) ပဿ ဓ။ ပ။ ၂၈၁]။
ဧတေ တယော ကမ္မပထေ ဝိသောဓယေ၊ အာရာဓယေ မဂ္ဂမိသိပ္ပဝေဒိတံ။
တိဿော ဣမာ, ဘိက္ခဝေ, ပါရိသုဒ္ဓိယော – ကာယကမ္မပါရိသုဒ္ဓိ, ဝါစာကမ္မပါရိသုဒ္ဓိ, မနောကမ္မပါရိသုဒ္ဓိ။
တတ္ထ ကတမာ ကာယကမ္မပါရိသုဒ္ဓိ? ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏီ, အဒိန္နာဒါနာ ဝေရမဏီ, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ဝေရမဏီ။ တတ္ထ ကတမာ ဝစီကမ္မပါရိသုဒ္ဓိ? မုသာဝါဒါ ဝေရမဏီ။ပေ။။ သမ္ဖပ္ပလာပါ ဝေရမဏီ။ တတ္ထ ကတမာ မနောကမ္မပါရိသုဒ္ဓိ? အနဘိဇ္ဈာ အဗျာပါဒေါ သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ ဣဒံ သာဓါရဏသုတ္တံ။
ဣတိ သာဓါရဏာနိ စ သုတ္တာနိ အသာဓါရဏာနိ စ သုတ္တာနိ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗာနိ။ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဝါစာယ ကာယေန စ သုတ္တဿ အတ္ထော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။
၃၈။ တတ္ထ ကတမံ သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယာဓိဋ္ဌာနံ?
ယဿ သဒ္ဓါ [သံ။ နိ။ ၁။၂၆၀; ထေရဂါ။ ၅၀၇ အဋ္ဌကနိပါတေ စ ပဿိတဗ္ဗံ] တထာဂတေ၊ အစလာ သုပ္ပတိဋ္ဌိတာ။
သီလဉ္စ ယဿ ကလျာဏံ၊ အရိယကန္တံ ပသံသိတံ။
သံဃေ ပသာဒေါ ယဿတ္ထိ၊ ဥဇုဘူတဉ္စ ဒဿနံ။
အဒလိဒ္ဒေါတိ တံ အာဟု၊ အမောဃံ တဿ ဇီဝိတံ။
သဒ္ဓါ ဝေ နန္ဒိကာ အာရာဓိကော၊ နော တဿ သဒ္ဓေါတိ။
သဗ္ဗံ သိယာတိ ဘဂဝန္တံ၊ တထာရူပေါ ဓမ္မသမ္ပသာဒေါ။
ဣဒံ သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယာဓိဋ္ဌာနံ။
တတ္ထ ကတမံ ဝီရိယာဓိဋ္ဌာနံ?
အာရမ္ဘထ [အာရဘထ (ဣ။) ပဿ သံ။ နိ။ ၁။၁၈၅] နိက္ကမထ၊ ယုဉ္ဇထ ဗုဒ္ဓသာသနေ။
ဓုနာထ မစ္စုနော သေနံ၊ နဠာဂါရံဝ ကုဉ္ဇရော။
စတ္တာရောမေ, ဘိက္ခဝေ, သမ္မပ္ပဓါနာ, ဣဒံ ဝီရိယာဓိဋ္ဌာနံ။
တတ္ထ ကတမံ သတိန္ဒ္ရိယာဓိဋ္ဌာနံ?
သတီမတော သဒါ ဘဒ္ဒံ၊ ဘဒ္ဒမတ္ထု သတီမတော။
သတီမတော သဒါ [သုဝေ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃၈)] သေယျော၊ သတီမာ သုခမေဓတိ။
စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ဝိတ္ထာရေန ကာတဗ္ဗာ, ဣဒံ သတိန္ဒ္ရိယာဓိဋ္ဌာနံ။
တတ္ထ ကတမံ သမာဓိန္ဒ္ရိယာဓိဋ္ဌာနံ?
အာကင်္ခတော တေ နရဒမ္မသာရထိ၊ ဒေဝါ မနုဿာ မနသာ ဝိစိန္တိတံ။
သဗ္ဗေန ဇညာ ကသိဏာပိ ပါဏိနော၊ သန္တံ သမာဓိံ အရဏံ နိသေဝတော။
တယောမေ , ဘိက္ခဝေ, သမာဓီ – သဝိတက္ကော သဝိစာရော, အဝိတက္ကော ဝိစာရမတ္တော, အဝိတက္ကော အဝိစာရော။ ဣဒံ သမာဓိန္ဒ္ရိယာဓိဋ္ဌာနံ။
တတ္ထ ကတမံ ပညိန္ဒ္ရိယာဓိဋ္ဌာနံ?
ပညာ ဟိ သေဋ္ဌာ လောကသ္မိန္တိ ဝိတ္ထာရေန။
တိဿော ဣမာ, ဘိက္ခဝေ, ပညာ – သုတမယီ, စိန္တာမယီ, ဘာဝနာမယီ, ဣဒံ ပညိန္ဒ္ရိယာဓိဋ္ဌာနံ သုတ္တံ, ဣမာနိ ဣန္ဒ္ရိယာဓိဋ္ဌာနာနိ အသာဓါရဏာနိ သုတ္တာနိ။
၃၉။ တတ္ထ ကတမာနိ သာဓါရဏာနိ ဣန္ဒ္ရိယာဓိဋ္ဌာနာနိ သုတ္တာနိ?
အဝီတရာဂေါ [အ။ နိ။ ၆။၅၄] ကာမေသု၊ ယဿ ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာ မုဒူ။
သဒ္ဓါ သတိ စ ဝီရိယံ၊ သမထော စ ဝိပဿနာ။
တာဒိသံ ဘိက္ခုမာသဇ္ဇ၊ ပုဗ္ဗေဝ ဥပဟညတိ။
ပဉ္စိမာနိ ဣန္ဒ္ရိယာနိ။ သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယာဒိဣန္ဒ္ရိယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တီသု အဝေစ္စပ္ပသာဒေ ဝိတ္ထာရေန သုတ္တံ ကာတဗ္ဗံ။ ဣမာနိ သာဓါရဏာနိ ဣန္ဒ္ရိယာဓိဋ္ဌာနာနိ သုတ္တာနိ။ ယံ ယဿ သမ္ဗန္ဓံ ကုသလဿ ဝါ အကုသလဿ ဝါ တေန တေန အဓိဋ္ဌာနေန တံ သုတ္တံ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ, နတ္ထညော ဓမ္မော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။ တတ္ထ သာဓါရဏံ ကုသလံ နာပိ ကုသလံ အကုသလံ ယထာ သာဓါရဏာနိ စ ကုသလမူလာနိ သာဓါရဏာနိ စ အကုသလမူလာနိ ဥပ္ပန္နံ ကာမဝိတက္ကံ ပဇဟတိ။ပေ။။ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓါနာ ကုသလံ အကုသလဉ္စ။
တတ္ထိမာ ဥဒ္ဒါနဂါထာ
ဝိတက္ကော ဟိ မမတ္ထိကော [ပမတ္ထိကော (ဣ။)]၊ ဒဒံ ပိယော နရော ဣတိ။
ယော ပါဏမတိပါတေတိ၊ တီဏိ တဿ ဗာလလက္ခဏံ။
သတဉ္စေဝ သဟဿာနံ၊ ယေ စ သမဏဗြာဟ္မဏာ။
ဆန္ဒာ ဒေါသာ ဘယာ မောဟာ၊ စတူဟိ အဂတီဟိ စ။
အသုဘာနုပဿိံ ဝိဟရန္တံ၊ နိမိတ္တေသု အသုဘာ စ။
ဧကမ္ပိ စေ ပိယံ ပါဏံ၊ မိတ္တာ သစေ သုဘာသိတာ။
ပညာ ဟိ သေဋ္ဌာ လောကသ္မိံ၊ အနုညာ တီဏိ ဣန္ဒ္ရိယာနိ။
ကုသလာကုသလမူလာနိ စ၊ တုလမတုလဉ္စ သမ္ဘဝံ။
ကာယေန ကုသလံ ကရေ၊ တီဏိ သုစရိတာနိ စ။
သုဘာသိတံ ဥတ္တမမာဟု၊ သန္တော ဝစီသုစရိတာနိ စ။
ကာယေန စ ကုသလံ ကယိရာ၊ မနောဒုစ္စရိတာနိ စ။
ကာယာနုရက္ခီ စ သဒါ၊ တိဿော စ ပါရိသုဒ္ဓိယော။
ယဿ သဒ္ဓါ တထာဂတေ၊ သမုပ္ပါဒေ စ ဒေသိတော။
အာရမ္ဘထ နိက္ကမထ၊ ယာ စ သမ္မပ္ပဓါနတာ။
သတီမတော သဒါ ဘဒ္ဒံ၊ သတိပဋ္ဌာနဘာဝနာ။
အာကင်္ခတော စ အနညာဏံ၊ ယေ စ တီဏိ သမာဓယော။
ပညာ ဟိ သေဋ္ဌာ လောကသ္မိံ၊ တိဿော ပညာ ပကာသိတာ။
အဝီတရာဂေါ ကာမေသု၊ တထေဝ ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာ။
ဣတိ ထေရဿ မဟာကစ္စာယနဿ
ဇမ္ဗုဝနဝါသိနော ပေဋကောပဒေသေ
တတိယဘူမိ သုတ္တာဓိဋ္ဌာနံ နာမ။