ပဋိနိဒ္ဒေသဝါရ

၄။ ပဋိနိဒ္ဒေသဝါရ

၁။ ဒေသနာဟာရဝိဘင်္ဂ‌

၅။ တတ္ထ ကတမော ဒေသနာဟာရော? ‘‘အဿာဒါဒီနဝတာ’’တိ ဂါထာ အယံ ဒေသနာဟာရော။ ကိံ ဒေသယတိ? အဿာဒံ အာဒီနဝံ နိဿရဏံ ဖလံ ဥပါယံ အာဏတ္တိံ။ ဓမ္မံ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, ဒေသေဿာမိ အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏံ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေဿာမီတိ။

တတ္ထ ကတမော အဿာဒေါ?

‘‘ကာမံ [ကာမမာဒိကာ ဣမာ ဆ ဂါထာ သု။ နိ။ ၇၇၂ ပဿိတဗ္ဗာ] ကာမယမာနဿ၊ တဿ စေတံ သမိဇ္ဈတိ။

အဒ္ဓါ ဣတိမနော ဟောတိ၊ လဒ္ဓါ မစ္စော ယဒိစ္ဆတီ’’တိ။

အယံ အဿာဒေါ။

တတ္ထ ကတမော အာဒီနဝေါ?

‘‘တဿ စေ ကာမယာနဿ၊ ဆန္ဒဇာတဿ ဇန္တုနော။

တေ ကာမာ ပရိဟာယန္တိ၊ သလ္လဝိဒ္ဓေါဝ ရုပ္ပတီ’’တိ။

အယံ အာဒီနဝေါ။

တတ္ထ ကတမံ နိဿရဏံ?

‘‘ယော ကာမေ ပရိဝဇ္ဇေတိ၊ သပ္ပဿေဝ ပဒါ သိရော။

သောမံ ဝိသတ္တိကံ လောကေ၊ သတော သမတိဝတ္တတီ’’တိ။

ဣဒံ နိဿရဏံ။

တတ္ထ ကတမော အဿာဒေါ?

‘‘ခေတ္တံ ဝတ္ထုံ ဟိရညံ ဝါ၊ ဂဝါဿံ ဒါသပေါရိသံ။

ထိယော ဗန္ဓူ ပုထူ ကာမေ၊ ယော နရော အနုဂိဇ္ဈတီ’’တိ။

အယံ အဿာဒေါ။

တတ္ထ ကတမော အာဒီနဝေါ?

‘‘အဗလာ နံ ဗလီယန္တိ၊ မဒ္ဒန္တေ နံ ပရိဿယာ။

တတော နံ ဒုက္ခမန္ဝေတိ၊ နာဝံ ဘိန္နမိဝေါဒက’’န္တိ။

အယံ အာဒီနဝေါ။

တတ္ထ ကတမံ နိဿရဏံ?

‘‘တသ္မာ ဇန္တု သဒါ သတော၊ ကာမာနိ ပရိဝဇ္ဇယေ။

တေ ပဟာယ တရေ ဩဃံ၊ နာဝံ သိတွာဝ ပါရဂူ’’တိ။

ဣဒံ နိဿရဏံ။

တတ္ထ ကတမံ ဖလံ?

‘‘ဓမ္မော ဟဝေ ရက္ခတိ ဓမ္မစာရိံ၊ ဆတ္တံ မဟန္တံ ယထ ဝဿကာလေ။

ဧသာနိသံသော ဓမ္မေ သုစိဏ္ဏေ၊ န ဒုဂ္ဂတိံ ဂစ္ဆတိ ဓမ္မစာရီ’’တိ။

ဣဒံ ဖလံ။

တတ္ထ ကတမော ဥပါယော?

‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိ။ပေ။။

‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ [ပဿ ဓ။ ပ။ ၂၇၇] ဒုက္ခာ’’တိ။ပေ။။

‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာ’’တိ၊ ယဒါ ပညာယ ပဿတိ။

အထ နိဗ္ဗိန္ဒတိ ဒုက္ခေ၊ ဧသ မဂ္ဂေါ ဝိသုဒ္ဓိယာ’’တိ။

အယံ ဥပါယော။

တတ္ထ ကတမာ အာဏတ္တိ?

‘‘စက္ခုမာ [ပဿ ဥဒါ။ ၄၃] ဝိသမာနီဝ၊ ဝိဇ္ဇမာနေ ပရက္ကမေ။

ပဏ္ဍိတော ဇီဝလောကသ္မိံ၊ ပါပါနိ ပရိဝဇ္ဇယေ’’တိ။

အယံ အာဏတ္တိ။

‘‘‘သုညတော လောကံ အဝေက္ခဿု၊

မောဃရာဇာ’တိ အာဏတ္တိ၊ ‘သဒါ သတော’တိ ဥပါယော။

‘အတ္တာနုဒိဋ္ဌိံ ဦဟစ္စ [ဥဟစ္စ (က။) ပဿ သု။ နိ။ ၁၁၂၅]၊ ဧဝံ မစ္စုတရော သိယာ’’’။

ဣဒံ ဖလံ။

၆။ တတ္ထ ဘဂဝါ ဥဂ္ဃဋိတညုဿ ပုဂ္ဂလဿ နိဿရဏံ ဒေသယတိ, ဝိပဉ္စိတညုဿ ပုဂ္ဂလဿ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ဒေသယတိ, နေယျဿ ပုဂ္ဂလဿ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ဒေသယတိ။

တတ္ထ စတဿော ပဋိပဒါ, စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ။ တဏှာစရိတော မန္ဒော သတိန္ဒ္ရိယေန ဒုက္ခာယ ပဋိပဒါယ ဒန္ဓာဘိညာယ နိယျာတိ သတိပဋ္ဌာနေဟိ နိဿယေဟိ။ တဏှာစရိတော ဥဒတ္တော [ဥဒတ္ထော (သီ။) ဥ + အာ + ဒါ + တ] သမာဓိန္ဒ္ရိယေန ဒုက္ခာယ ပဋိပဒါယ ခိပ္ပါဘိညာယ နိယျာတိ ဈာနေဟိ နိဿယေဟိ။ ဒိဋ္ဌိစရိတော မန္ဒော ဝီရိယိန္ဒ္ရိယေန သုခါယ ပဋိပဒါယ ဒန္ဓာဘိညာယ နိယျာတိ သမ္မပ္ပဓါနေဟိ နိဿယေဟိ။ ဒိဋ္ဌိစရိတော ဥဒတ္တော ပညိန္ဒ္ရိယေန သုခါယ ပဋိပဒါယ ခိပ္ပါဘိညာယ နိယျာတိ သစ္စေဟိ နိဿယေဟိ။

ဥဘော တဏှာစရိတာ သမထပုဗ္ဗင်္ဂမာယ ဝိပဿနာ နိယျန္တိ ရာဂဝိရာဂါယ စေတောဝိမုတ္တိယာ။ ဥဘော ဒိဋ္ဌိစရိတာ ဝိပဿနာပုဗ္ဗင်္ဂမေ သမထေန နိယျန္တိ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါယ ပညာဝိမုတ္တိယာ။

တတ္ထ ယေ သမထပုဗ္ဗင်္ဂမာဟိ ပဋိပဒါဟိ နိယျန္တိ, တေ နန္ဒိယာဝဋ္ဋေန နယေန ဟာတဗ္ဗာ, ယေ ဝိပဿနာပုဗ္ဗင်္ဂမာဟိ ပဋိပဒါဟိ နိယျန္တိ, တေ သီဟဝိက္ကီဠိတေန နယေန ဟာတဗ္ဗာ။

၇။ သွာယံ ဟာရော ကတ္ထ သမ္ဘဝတိ, ယဿ သတ္ထာ ဝါ ဓမ္မံ ဒေသယတိ အညတရော ဝါ ဂရုဋ္ဌာနီယော သဗြဟ္မစာရီ, သော တံ ဓမ္မံ သုတွာ သဒ္ဓံ ပဋိလဘတိ။ တတ္ထ ယာ ဝီမံသာ ဥဿာဟနာ တုလနာ ဥပပရိက္ခာ, အယံ သုတမယီ ပညာ။ တထာ သုတေန နိဿယေန ယာ ဝီမံသာ တုလနာ ဥပပရိက္ခာ မနသာနုပေက္ခဏာ, အယံ စိန္တာမယီ ပညာ။ ဣမာဟိ ဒွီဟိ ပညာဟိ မနသိကာရသမ္ပယုတ္တဿ ယံ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဒဿနဘူမိယံ ဝါ ဘာဝနာဘူမိယံ ဝါ, အယံ ဘာဝနာမယီ ပညာ။

၈။ ပရတောဃောသာ သုတမယီ ပညာ။ ပစ္စတ္တသမုဋ္ဌိတာ ယောနိသော မနသိကာရာ စိန္တာမယီ ပညာ။ ယံ ပရတော စ ဃောသေန ပစ္စတ္တသမုဋ္ဌိတေန စ ယောနိသောမနသိကာရေန ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, အယံ ဘာဝနာမယီ ပညာ။ ယဿ ဣမာ ဒွေ ပညာ အတ္ထိ သုတမယီ စိန္တာမယီ စ, အယံ ဥဂ္ဃဋိတညူ။ ယဿ သုတမယီ ပညာ အတ္ထိ, စိန္တာမယီ နတ္ထိ, အယံ ဝိပဉ္စိတညူ [ဝိပစ္စိတညူ (သီ။)]။ ယဿ နေဝ သုတမယီ ပညာ အတ္ထိ န စိန္တာမယီ, အယံ နေယျော။

၉။ သာယံ ဓမ္မဒေသနာ ကိံ ဒေသယတိ? စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဒုက္ခံ သမုဒယံ နိရောဓံ မဂ္ဂံ။ အာဒီနဝေါ စ ဖလဉ္စ ဒုက္ခံ, အဿာဒေါ သမုဒယော, နိဿရဏံ နိရောဓေါ, ဥပါယော အာဏတ္တိ စ မဂ္ဂေါ။ ဣမာနိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ။ ဣဒံ ဓမ္မစက္ကံ။

ယထာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိ မေ, ဘိက္ခဝေ, ဗာရာဏသိယံ ဣသိပတနေ မိဂဒါယေ အနုတ္တရံ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တိတံ အပ္ပဋိဝတ္တိယံ သမဏေန ဝါ ဗြာဟ္မဏေန ဝါ ဒေဝေန ဝါ မာရေန ဝါ ဗြဟ္မုနာ ဝါ ကေနစိ ဝါ လောကသ္မိံ, သဗ္ဗံ ဓမ္မစက္ကံ။

တတ္ထ အပရိမာဏာ ပဒါ, အပရိမာဏာ အက္ခရာ, အပရိမာဏာ ဗျဉ္ဇနာ, အပရိမာဏာ အာကာရာ နေရုတ္တာ နိဒ္ဒေသာ။ ဧတဿေဝ အတ္ထဿ သင်္ကာသနာ ပကာသနာ ဝိဝရဏာ ဝိဘဇနာ ဥတ္တာနီကမ္မံ [ဥတ္တာနိကမ္မံ (က။)] ပညတ္တိ, ဣတိပိဒံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ။

‘‘အယံ ဒုက္ခသမုဒယော’’တိ မေ, ဘိက္ခဝေ, ဗာရာဏသိယံ ဣသိပတနေ မိဂဒါယေ အနုတ္တရံ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တိတံ။ပေ။။ ‘‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓေါ’’တိ မေ, ဘိက္ခဝေ။ပေ။။ ‘‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’’တိ မေ, ဘိက္ခဝေ, ဗာရာဏသိယံ ဣသိပတနေ မိဂဒါယေ အနုတ္တရံ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တိတံ အပ္ပဋိဝတ္တိယံ သမဏေန ဝါ ဗြာဟ္မဏေန ဝါ ဒေဝေန ဝါ မာရေန ဝါ ဗြဟ္မုနာ ဝါ ကေနစိ ဝါ လောကသ္မိံ။

တတ္ထ အပရိမာဏာ ပဒါ, အပရိမာဏာ အက္ခရာ, အပရိမာဏာ ဗျဉ္ဇနာ, အပရိမာဏာ အာကာရာ နေရုတ္တာ နိဒ္ဒေသာ။ ဧတဿေဝ အတ္ထဿ သင်္ကာသနာ ပကာသနာ ဝိဝရဏာ ဝိဘဇနာ ဥတ္တာနီကမ္မံ ပညတ္တိ ဣတိပိဒံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ အရိယသစ္စံ။

တတ္ထ ဘဂဝါ အက္ခရေဟိ သင်္ကာသေတိ, ပဒေဟိ ပကာသေတိ, ဗျဉ္ဇနေဟိ ဝိဝရတိ, အာကာရေဟိ ဝိဘဇတိ, နိရုတ္တီဟိ ဥတ္တာနီကရောတိ [ဥတ္တာနိံ ကရောတိ (က။)], နိဒ္ဒေသေဟိ ပညပေတိ။ တတ္ထ ဘဂဝါ အက္ခရေဟိ စ ပဒေဟိ စ ဥဂ္ဃဋေတိ [ဥဂ္ဃါဋေတိ (သီ။)], ဗျဉ္ဇနေဟိ စ အာကာရေဟိ စ ဝိပဉ္စယတိ, နိရုတ္တီဟိ စ နိဒ္ဒေသေဟိ စ ဝိတ္ထာရေတိ။ တတ္ထ ဥဂ္ဃဋနာ [ဥဂ္ဃါဋနာ (သီ။)] အာဒိ, ဝိပဉ္စနာ မဇ္ဈေ, ဝိတ္ထာရဏာ ပရိယောသာနံ။ သောယံ ဓမ္မဝိနယော ဥဂ္ဃဋီယန္တော ဥဂ္ဃဋိတညူပုဂ္ဂလံ ဝိနေတိ, တေန နံ အာဟု ‘‘အာဒိကလျာဏော’’တိ။ ဝိပဉ္စီယန္တော ဝိပဉ္စိတညူပုဂ္ဂလံ ဝိနေတိ, တေန နံ အာဟု ‘‘မဇ္ဈေကလျာဏော’’တိ။ ဝိတ္ထာရီယန္တော နေယျံ ပုဂ္ဂလံ ဝိနေတိ, တေန နံ အာဟု ‘‘ပရိယောသာနကလျာဏော’’တိ။

၁၀။ တတ္ထ ဆပ္ပဒါနိ အတ္ထော သင်္ကာသနာ ပကာသနာ ဝိဝရဏာ ဝိဘဇနာ ဥတ္တာနီကမ္မံ ပညတ္တိ, ဣမာနိ ဆပ္ပဒါနိ အတ္ထော။ ဆပ္ပဒါနိ ဗျဉ္ဇနံ အက္ခရံ ပဒံ ဗျဉ္ဇနံ အာကာရော နိရုတ္တိ နိဒ္ဒေသော, ဣမာနိ ဆပ္ပဒါနိ ဗျဉ္ဇနံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘ဓမ္မံ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, ဒေသေဿာမိ အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏံ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇန’’န္တိ။

ကေဝလန္တိ လောကုတ္တရံ, န မိဿံ လောကိယေဟိ ဓမ္မေဟိ။ ပရိပုဏ္ဏန္တိ ပရိပူရံ အနူနံ အနတိရေကံ။ ပရိသုဒ္ဓန္တိ နိမ္မလံ သဗ္ဗမလာပဂတံ ပရိယောဒါတံ ဥပဋ္ဌိတံ သဗ္ဗဝိသေသာနံ, ဣဒံ ဝုစ္စတိ တထာဂတပဒံဣတိပိ တထာဂတနိသေဝိတံဣတိပိ တထာဂတာရဉ္ဇိတံဣတိပိ, အတောစေတံ ဗြဟ္မစရိယံ ပညာယတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေဿာမီ’’တိ။

ကေသံ အယံ ဓမ္မဒေသနာ, ယောဂီနံ။ တေနာဟ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာယနော –

‘‘အဿာဒါဒီနဝတာ၊ နိဿရဏမ္ပိ စ ဖလံ ဥပါယော စ။

အာဏတ္တီ စ ဘဂဝတော၊ ယောဂီနံ ဒေသနာဟာရော’’တိ။

နိယုတ္တော ဒေသနာဟာရော။

၂။ ဝိစယဟာရဝိဘင်္ဂေါ

၁၁။ တတ္ထ ကတမော ဝိစယော ဟာရော? ‘‘ယံ ပုစ္ဆိတဉ္စ ဝိဿဇ္ဇိတဉ္စာ’’တိ ဂါထာ, အယံ ဝိစယော ဟာရော။

ကိံ ဝိစိနတိ? ပဒံ ဝိစိနတိ, ပဉ္ဟံ ဝိစိနတိ, ဝိသဇ္ဇနံ [ဝိဿဇ္ဇနံ (သီ။ က။)] ဝိစိနတိ, ပုဗ္ဗာပရံ ဝိစိနတိ, အဿာဒံ ဝိစိနတိ, အာဒီနဝံ ဝိစိနတိ, နိဿရဏံ ဝိစိနတိ, ဖလံ ဝိစိနတိ, ဥပါယံ ဝိစိနတိ, အာဏတ္တိံ ဝိစိနတိ, အနုဂီတိံ ဝိစိနတိ, သဗ္ဗေ နဝ သုတ္တန္တေ ဝိစိနတိ။ ယထာ ကိံ ဘဝေ, ယထာ အာယသ္မာ အဇိတော ပါရာယနေ ဘဂဝန္တံ ပဉ္ဟံ ပုစ္ဆတိ –

‘‘ကေနဿု [ပဿ သု။ နိ။ ၁၀၃၈] နိဝုတော လောကော၊ [ဣစ္စာယသ္မာ အဇိတော၊]

ကေနဿု နပ္ပကာသတိ။

ကိဿာဘိလေပနံ ဗြူသိ၊ ကိံ သု တဿ မဟဗ္ဘယ’’န္တိ။

ဣမာနိ စတ္တာရိ ပဒါနိ ပုစ္ဆိတာနိ, သော ဧကော ပဉ္ဟော။ ကသ္မာ? ဧကဝတ္ထု ပရိဂ္ဂဟာ, ဧဝဉှိ အာဟ ‘‘ကေနဿု နိဝုတော လောကော’’တိ လောကာဓိဋ္ဌာနံ ပုစ္ဆတိ, ‘‘ကေနဿု နပ္ပကာသတီ’’တိ လောကဿ အပ္ပကာသနံ ပုစ္ဆတိ, ‘‘ကိဿာဘိလေပနံ ဗြူသီ’’တိ လောကဿ အဘိလေပနံ ပုစ္ဆတိ, ‘‘ကိံသု တဿ မဟဗ္ဘယ’’န္တိ တဿေဝ လောကဿ မဟာဘယံ ပုစ္ဆတိ။ လောကော တိဝိဓေါ ကိလေသလောကော ဘဝလောကော ဣန္ဒ္ရိယလောကော။

တတ္ထ ဝိသဇ္ဇနာ –

‘‘အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော လောကော၊ [အဇိတာတိ ဘဂဝါ၊]

ဝိဝိစ္ဆာ [ဝေဝိစ္ဆာ (သု။ နိ။ ၁၀၃၉)] ပမာဒါ နပ္ပကာသတိ။

ဇပ္ပါဘိလေပနံ ဗြူမိ၊ ဒုက္ခမဿ မဟဗ္ဘယ’’န္တိ။

ဣမာနိ စတ္တာရိ ပဒါနိ ဣမေဟိ စတူဟိ ပဒေဟိ ဝိသဇ္ဇိတာနိ ပဌမံ ပဌမေန, ဒုတိယံ ဒုတိယေန, တတိယံ တတိယေန, စတုတ္ထံ စတုတ္ထေန။

‘‘ကေနဿု နိဝုတော လောကော’’တိ ပဉ္ဟေ ‘‘အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော လောကော’’တိ ဝိသဇ္ဇနာ။ နီဝရဏေဟိ နိဝုတော လောကော, အဝိဇ္ဇာနီဝရဏာ ဟိ သဗ္ဗေ သတ္တာ။ ယထာဟ ဘဂဝါ ‘‘သဗ္ဗသတ္တာနံ, ဘိက္ခဝေ, သဗ္ဗပါဏာနံ သဗ္ဗဘူတာနံ ပရိယာယတော ဧကမေဝ နီဝရဏံ ဝဒါမိ ယဒိဒံ အဝိဇ္ဇာ, အဝိဇ္ဇာနီဝရဏာ ဟိ သဗ္ဗေ သတ္တာ။ သဗ္ဗသောဝ, ဘိက္ခဝေ, အဝိဇ္ဇာယ နိရောဓါ စာဂါ ပဋိနိဿဂ္ဂါ နတ္ထိ သတ္တာနံ နီဝရဏန္တိ ဝဒါမီ’’တိ။ တေန စ ပဌမဿ ပဒဿ ဝိသဇ္ဇနာ ယုတ္တာ။

‘‘ကေနဿု နပ္ပကာသတီ’’တိ ပဉ္ဟေ ‘‘ဝိဝိစ္ဆာ ပမာဒါ နပ္ပကာသတီ’’တိ ဝိသဇ္ဇနာ။ ယော ပုဂ္ဂလော နီဝရဏေဟိ နိဝုတော, သော ဝိဝိစ္ဆတိ။ ဝိဝိစ္ဆာ နာမ ဝုစ္စတိ ဝိစိကိစ္ဆာ။ သော ဝိစိကိစ္ဆန္တော နာဘိသဒ္ဒဟတိ, န အဘိသဒ္ဒဟန္တော ဝီရိယံ နာရဘတိ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနာယ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ သစ္ဆိကိရိယာယ။ သော ဣဓပ္ပမာဒမနုယုတ္တော ဝိဟရတိ ပမတ္တော, သုက္ကေ ဓမ္မေ န ဥပ္ပါဒိယတိ, တဿ တေ အနုပ္ပါဒိယမာနာ နပ္ပကာသန္တိ, ယထာဟ ဘဂဝါ –

‘‘ဒူရေ သန္တော ပကာသန္တိ [ပကာသေန္တိ ဓ။ ပ။ ၃၀၄]၊ ဟိမဝန္တောဝ ပဗ္ဗတော။

အသန္တေတ္ထ န ဒိဿန္တိ၊ ရတ္တိံ ခိတ္တာ [ရတ္တိ ခိတ္တာ (သီ။)၊ ပဿ ဓ။ ပ။ ၃၀၄] ယထာ သရာ။

တေ ဂုဏေဟိ ပကာသန္တိ၊ ကိတ္တိယာ စ ယသေန စာ’’တိ။

တေန စ ဒုတိယဿ ပဒဿ ဝိသဇ္ဇနာ ယုတ္တာ။

‘‘ကိဿာဘိလေပနံ ဗြူသီ’’တိ ပဉ္ဟေ ‘‘ဇပ္ပါဘိလေပနံ ဗြူမီ’’တိ ဝိသဇ္ဇနာ။ ဇပ္ပါ နာမ ဝုစ္စတိ တဏှာ။ သာ ကထံ အဘိလိမ္ပတိ? ယထာဟ ဘဂဝါ –

‘‘ရတ္တော အတ္ထံ န ဇာနာတိ၊ ရတ္တော ဓမ္မံ န ပဿတိ။

အန္ဓန္တမံ [အန္ဓတမံ (က။)] တဒါ ဟောတိ၊ ယံ ရာဂေါ သဟတေ နရ’’န္တိ။

သာယံ တဏှာ အာသတ္တိဗဟုလဿ ပုဂ္ဂလဿ ‘‘ဧဝံ အဘိဇပ္ပါ’’တိ ကရိတွာ တတ္ထ လောကော အဘိလိတ္တော နာမ ဘဝတိ, တေန စ တတိယဿ ပဒဿ ဝိသဇ္ဇနာ ယုတ္တာ။

‘‘ကိံ သု တဿ မဟဗ္ဘယ’’န္တိ ပဉ္ဟေ ‘‘ဒုက္ခမဿ မဟဗ္ဘယ’’န္တိ ဝိသဇ္ဇနာ။ ဒုဝိဓံ ဒုက္ခံ – ကာယိကဉ္စ စေတသိကဉ္စ။ ယံ ကာယိကံ ဣဒံ ဒုက္ခံ, ယံ စေတသိကံ ဣဒံ ဒေါမနဿံ။ သဗ္ဗေ သတ္တာ ဟိ ဒုက္ခဿ ဥဗ္ဗိဇ္ဇန္တိ, နတ္ထိ ဘယံ ဒုက္ခေန သမသမံ, ကုတော ဝါ ပန တဿ ဥတ္တရိတရံ? တိဿော ဒုက္ခတာ – ဒုက္ခဒုက္ခတာ သင်္ခါရဒုက္ခတာ ဝိပရိဏာမဒုက္ခတာ။ တတ္ထ လောကော ဩဓသော ကဒါစိ ကရဟစိ ဒုက္ခဒုက္ခတာယ မုစ္စတိ။ တထာ ဝိပရိဏာမဒုက္ခတာယ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဟောန္တိ လောကေ အပ္ပါဗာဓါပိ ဒီဃာယုကာပိ။ သင်္ခါရဒုက္ခတာယ ပန လောကော အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓါတုယာ မုစ္စတိ, တသ္မာ သင်္ခါရဒုက္ခတာ ဒုက္ခံ လောကဿာတိ ကတွာ ဒုက္ခမဿ မဟဗ္ဘယန္တိ။ တေန စ စတုတ္ထဿ ပဒဿ ဝိသဇ္ဇနာ ယုတ္တာ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော လောကော’’တိ။

သဝန္တိ သဗ္ဗဓိ သောတာ၊ [ဣစ္စာယသ္မာ အဇိတော၊]

သောတာနံ ကိံ နိဝါရဏံ။

သောတာနံ သံဝရံ ဗြူဟိ၊ ကေန သောတာ ပိဓီယရေ [ပိထီယရေ (သီ။)၊ ပိဓိယျရေ (က။)၊ ပဿ သု။ နိ။ ၁၀၄၀]။

ဣမာနိ စတ္တာရိ ပဒါနိ ပုစ္ဆိတာနိ။ တေ ဒွေ ပဉှာ။ ကသ္မာ? ဣမေဟိ ဗတွာဓိဝစနေန ပုစ္ဆိတာ။ ဧဝံ သမာပန္နဿ လောကဿ ဧဝံ သံကိလိဋ္ဌဿ ကိံ လောကဿ ဝေါဒါနံ ဝုဋ္ဌာနမိတိ, ဧဝဉှိ အာဟ။

သဝန္တိ သဗ္ဗဓိ သောတာတိ။ အသမာဟိတဿ သဝန္တိ အဘိဇ္ဈာဗျာပါဒပ္ပမာဒဗဟုလဿ။ တတ္ထ ယာ အဘိဇ္ဈာ အယံ လောဘော အကုသလမူလံ, ယော ဗျာပါဒေါ အယံ ဒေါသော အကုသလမူလံ, ယော ပမာဒေါ အယံ မောဟော အကုသလမူလံ။ တဿေဝံ အသမာဟိတဿ ဆသု အာယတနေသု တဏှာ သဝန္တိ ရူပတဏှာ သဒ္ဒတဏှာ ဂန္ဓတဏှာ ရသတဏှာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗတဏှာ ဓမ္မတဏှာ, ယထာဟ ဘဂဝါ –

‘‘သဝတီ’’တိ စ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဆန္နေတံ အဇ္ဈတ္တိကာနံ အာယတနာနံ အဓိဝစနံ။ စက္ခု သဝတိ မနာပိကေသု ရူပေသု, အမနာပိကေသု [အမနာပိယေသု (က။)] ပဋိဟညတီတိ။ သောတံ။ပေ။။ ဃာနံ။ ဇိဝှာ။ ကာယော။ မနော သဝတိ မနာပိကေသု ဓမ္မေသု အမနာပိကေသု ပဋိဟညတီတိ။ ဣတိ သဗ္ဗာ စ သဝတိ, သဗ္ဗထာ စ သဝတိ။ တေနာဟ ‘‘သဝန္တိ သဗ္ဗဓိ သောတာ’’တိ။

‘‘သောတာနံ ကိံ နိဝါရဏ’’န္တိ ပရိယုဋ္ဌာနဝိဃာတံ ပုစ္ဆတိ, ဣဒံ ဝေါဒါနံ။ ‘‘သောတာနံ သံဝရံ ဗြူဟိ, ကေန သောတာ ပိဓီယရေ’’တိ အနုသယသမုဂ္ဃါတံ ပုစ္ဆတိ, ဣဒံ ဝုဋ္ဌာနံ။

တတ္ထ ဝိသဇ္ဇနာ –

‘‘ယာနိ သောတာနိ လောကသ္မိံ၊ [အဇိတာတိ ဘဂဝါ၊]

သတိ တေသံ နိဝါရဏံ။

သောတာနံ သံဝရံ ဗြူမိ၊ ပညာယေတေ ပိဓီယရေ’’တိ။

ကာယဂတာယ သတိယာ ဘာဝိတာယ ဗဟုလီကတာယ စက္ခု နာဝိဉ္ဆတိ မနာပိကေသု ရူပေသု, အမနာပိကေသု န ပဋိဟညတိ, သောတံ။ပေ။။ ဃာနံ။ ဇိဝှာ။ ကာယော။ မနော နာဝိဉ္ဆတိ မနာပိကေသု ဓမ္မေသု, အမနာပိကေသု န ပဋိဟညတိ။ ကေန ကာရဏေန? သံဝုတနိဝါရိတတ္တာ ဣန္ဒ္ရိယာနံ ။ ကေန တေ သံဝုတနိဝါရိတာ? သတိအာရက္ခေန။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘သတိ တေသံ နိဝါရဏ’’န္တိ။

ပညာယ အနုသယာ ပဟီယန္တိ, အနုသယေသု ပဟီနေသု ပရိယုဋ္ဌာနာ ပဟီယန္တိ။ ကိဿ [တဿ (သီ။)], အနုသယဿ ပဟီနတ္တာ? တံ ယထာ ခန္ဓဝန္တဿ ရုက္ခဿ အနဝသေသမူလုဒ္ဓရဏေ ကတေ ပုပ္ဖဖလပလ္လဝင္ကုရသန္တတိ သမုစ္ဆိန္နာ ဘဝတိ။ ဧဝံ အနုသယေသု ပဟီနေသု ပရိယုဋ္ဌာနသန္တတိ သမုစ္ဆိန္နာ ဘဝတိ ပိဒဟိတာ ပဋိစ္ဆန္နာ။ ကေန? ပညာယ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘ပညာယေတေ ပိဓီယရေ’’တိ။

‘‘ပညာ စေဝ သတိ စ၊ [ဣစ္စာယသ္မာ အဇိတော၊]

နာမရူပဉ္စ မာရိသ။

ဧတံ မေ ပုဋ္ဌော ပဗြူဟိ၊ ကတ္ထေတံ ဥပရုဇ္ဈတီ’’တိ။

‘‘ယမေတံ ပဉ္ဟံ အပုစ္ဆိ [မံ ပုစ္ဆိ (က။)၊ ပဿ သု။ နိ။ ၁၀၄၃]၊ အဇိတ တံ ဝဒါမိ တေ။

ယတ္ထ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ၊ အသေသံ ဥပရုဇ္ဈတိ။

ဝိညာဏဿ နိရောဓေန၊ ဧတ္ထေတံ ဥပရုဇ္ဈတီ’’တိ။

အယံ ပဉ္ဟေ [ပဉ္ဟော (သီ။ က။) နေတ္တိဝိဘာဝနီ ပဿိတဗ္ဗာ] အနုသန္ဓိံ ပုစ္ဆတိ။ အနုသန္ဓိံ ပုစ္ဆန္တော ကိံ ပုစ္ဆတိ? အနုပါဒိသေသံ နိဗ္ဗာနဓါတုံ။ တီဏိ စ သစ္စာနိ သင်္ခတာနိ နိရောဓဓမ္မာနိ ဒုက္ခံ သမုဒယော မဂ္ဂေါ, နိရောဓေါ အသင်္ခတော။ တတ္ထ သမုဒယော ဒွီသု ဘူမီသု ပဟီယတိ ဒဿနဘူမိယာ စ ဘာဝနာဘူမိယာ စ။ ဒဿနေန တီဏိ သံယောဇနာနိ ပဟီယန္တိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ဝိစိကိစ္ဆာ သီလဗ္ဗတပရာမာသော, ဘာဝနာယ သတ္တ သံယောဇနာနိ ပဟီယန္တိ ကာမစ္ဆန္ဒော ဗျာပါဒေါ ရူပရာဂေါ အရူပရာဂေါ မာနော ဥဒ္ဓစ္စံ အဝိဇ္ဇာဝသေသာ [အဝိဇ္ဇာ စ နိရဝသေသာ (သီ။ က။)]။ တေဓါတုကေ ဣမာနိ ဒသ သံယောဇနာနိ ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယာနိ ပဉ္စုဒ္ဓမ္ဘာဂိယာနိ။

၁၂။ တတ္ထ တီဏိ သံယောဇနာနိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ဝိစိကိစ္ဆာ သီလဗ္ဗတပရာမာသော အနညာတညဿာမီတိန္ဒ္ရိယံ အဓိဋ္ဌာယ နိရုဇ္ဈန္တိ။ သတ္တ သံယောဇနာနိ ကာမစ္ဆန္ဒော ဗျာပါဒေါ ရူပရာဂေါ အရူပရာဂေါ မာနော ဥဒ္ဓစ္စံ အဝိဇ္ဇာဝသေသာ အညိန္ဒ္ရိယံ အဓိဋ္ဌာယ နိရုဇ္ဈန္တိ။ ယံ ပန ဧဝံ ဇာနာတိ ‘‘ခီဏာ မေ ဇာတီ’’တိ, ဣဒံ ခယေ ဉာဏံ။ ‘‘နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’’တိ ပဇာနာတိ, ဣဒံ အနုပ္ပါဒေ ဉာဏံ။ ဣမာနိ ဒွေ ဉာဏာနိ အညာတာဝိန္ဒ္ရိယံ။ တတ္ထ ယဉ္စ အနညာတညဿာမီတိန္ဒ္ရိယံ ယဉ္စ အညိန္ဒ္ရိယံ, ဣမာနိ အဂ္ဂဖလံ အရဟတ္တံ ပါပုဏန္တဿ နိရုဇ္ဈန္တိ, တတ္ထ ယဉ္စ ခယေ ဉာဏံ ယဉ္စ အနုပ္ပါဒေ ဉာဏံ, ဣမာနိ ဒွေ ဉာဏာနိ ဧကပညာ။

အပိ စ အာရမ္မဏသင်္ကေတေန ဒွေ နာမာနိ လဗ္ဘန္တိ, ‘‘ခီဏာ မေ ဇာတီ’’တိ ပဇာနန္တဿ ခယေ ဉာဏန္တိ နာမံ လဘတိ, ‘‘နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’’တိ ပဇာနန္တဿ အနုပ္ပါဒေ ဉာဏန္တိ နာမံ လဘတိ။ သာ ပဇာနနဋ္ဌေန ပညာ, ယထာဒိဋ္ဌံ အပိလာပနဋ္ဌေန သတိ။

၁၃။ တတ္ထ ယေ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ, ဣဒံ နာမရူပံ။ တတ္ထ ယေ ဖဿပဉ္စမကာ ဓမ္မာ, ဣဒံ နာမံ။ ယာနိ ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ ရူပါနိ, ဣဒံ ရူပံ။ တဒုဘယံ နာမရူပံ ဝိညာဏသမ္ပယုတ္တံ တဿ နိရောဓံ ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆန္တော အာယသ္မာ အဇိတော ပါရာယနေ ဧဝမာဟ –

‘‘ပညာ စေဝ သတိ စ၊ နာမရူပဉ္စ မာရိသ။

ဧတံ မေ ပုဋ္ဌော ပဗြူဟိ၊ ကတ္ထေတံ ဥပရုဇ္ဈတီ’’တိ။

တတ္ထ သတိ စ ပညာ စ စတ္တာရိ ဣန္ဒ္ရိယာနိ, သတိ ဒွေ ဣန္ဒ္ရိယာနိ သတိန္ဒ္ရိယဉ္စ သမာဓိန္ဒ္ရိယဉ္စ, ပညာ ဒွေ ဣန္ဒ္ရိယာနိ ပညိန္ဒ္ရိယဉ္စ ဝီရိယိန္ဒ္ရိယဉ္စ။ ယာ ဣမေသု စတူသု ဣန္ဒ္ရိယေသု သဒ္ဒဟနာ ဩကပ္ပနာ, ဣဒံ သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယံ။ တတ္ထ ယာ သဒ္ဓါဓိပတေယျာ စိတ္တေကဂ္ဂတာ, အယံ ဆန္ဒသမာဓိ။ သမာဟိတေ စိတ္တေ ကိလေသာနံ ဝိက္ခမ္ဘနတာယ ပဋိသင်္ခါနဗလေန ဝါ ဘာဝနာဗလေန ဝါ, ဣဒံ ပဟာနံ။ တတ္ထ ယေ အဿာသပဿာသာ ဝိတက္ကဝိစာရာ သညာဝေဒယိတာ သရသင်္ကပ္ပါ, ဣမေ သင်္ခါရာ။ ဣတိ ပုရိမကော စ ဆန္ဒသမာဓိ, ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနတာယ စ ပဟာနံ ဣမေ စ သင်္ခါရာ, တဒုဘယံ ဆန္ဒသမာဓိပ္ပဓါနသင်္ခါရသမန္နာဂတံ ဣဒ္ဓိပါဒံ ဘာဝေတိ ဝိဝေကနိဿိတံ ဝိရာဂနိဿိတံ နိရောဓနိဿိတံ ဝေါဿဂ္ဂပရိဏာမိံ။ တတ္ထ ယာ ဝီရိယာဓိပတေယျာ စိတ္တေကဂ္ဂတာ, အယံ ဝီရိယသမာဓိ။ပေ။။ တတ္ထ ယာ စိတ္တာဓိပတေယျာ စိတ္တေကဂ္ဂတာ, အယံ စိတ္တသမာဓိ။ပေ။။ တတ္ထ ယာ ဝီမံသာဓိပတေယျာ စိတ္တေကဂ္ဂတာ, အယံ ဝီမံသာသမာဓိ။ သမာဟိတေ စိတ္တေ ကိလေသာနံ ဝိက္ခမ္ဘနတာယ ပဋိသင်္ခါနဗလေန ဝါ ဘာဝနာဗလေန ဝါ, ဣဒံ ပဟာနံ။ တတ္ထ ယေ အဿာသပဿာသာ ဝိတက္ကဝိစာရာ သညာဝေဒယိတာ သရသင်္ကပ္ပါ, ဣမေ သင်္ခါရာ။ ဣတိ ပုရိမကော စ ဝီမံသာသမာဓိ, ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနတာယ စ ပဟာနံ ဣမေ စ သင်္ခါရာ, တဒုဘယံ ဝီမံသာသမာဓိပ္ပဓါနသင်္ခါရသမန္နာဂတံ ဣဒ္ဓိပါဒံ ဘာဝေတိ ဝိဝေကနိဿိတံ ဝိရာဂနိဿိတံ နိရောဓနိဿိတံ ဝေါဿဂ္ဂပရိဏာမိံ။

၁၄။ သဗ္ဗော သမာဓိ ဉာဏမူလကော ဉာဏပုဗ္ဗင်္ဂမော ဉာဏာနုပရိဝတ္တိ။

ယထာ ပုရေ တထာ ပစ္ဆာ၊ ယထာ ပစ္ဆာ တထာ ပုရေ။

ယထာ ဒိဝါ တထာ ရတ္တိံ [ရတ္တိ (က။) အယံ ဂါထာ ထေရဂါ။ ၃၉၇ ဒိဿတိ]၊ ယထာ ရတ္တိံ တထာ ဒိဝါ။

ဣတိ ဝိဝဋေန စေတသာ အပရိယောနဒ္ဓေန သပ္ပဘာသံ စိတ္တံ ဘာဝေတိ။ ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ ကုသလာနိ စိတ္တသဟဘူနိ စိတ္တေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, စိတ္တေ နိရုဇ္ဈမာနေ နိရုဇ္ဈန္တိ။ နာမရူပဉ္စ ဝိညာဏဟေတုကံ ဝိညာဏပစ္စယာ နိဗ္ဗတ္တံ, တဿ မဂ္ဂေန ဟေတု ဥပစ္ဆိန္နော, ဝိညာဏံ အနာဟာရံ အနဘိနန္ဒိတံ အပ္ပဋိသန္ဓိကံ တံ နိရုဇ္ဈတိ။ နာမရူပမပိ အဟေတု အပ္ပစ္စယံ ပုနဗ္ဘဝံ န နိဗ္ဗတ္တယတိ [နိဗ္ဗတ္တိယတိ (က။)]။ ဧဝံ ဝိညာဏဿ နိရောဓါ ပညာ စ သတိ စ နာမရူပဉ္စ နိရုဇ္ဈတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –

‘‘ယမေတံ ပဉ္ဟံ အပုစ္ဆိ၊ အဇိတ တံ ဝဒါမိ တေ။

ယတ္ထ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ၊ အသေသံ ဥပရုဇ္ဈတိ။

ဝိညာဏဿ နိရောဓေန၊ ဧတ္ထေတံ ဥပရုဇ္ဈတီ’’တိ။

‘‘ယေ စ [အယံ ဂါထာ သု။ နိ။ ၁၀၄၄ အညထာ ဒိဿတိ] သင်္ခါတဓမ္မာသေ၊ [ဣစ္စာယသ္မာ အဇိတော]

ယေ စ သေက္ခာ ပုထူ ဣဓ။

တေသံ မေ နိပကော ဣရိယံ၊ ပုဋ္ဌော ပဗြူဟိ မာရိသာ’’တိ။

၁၅။ ဣမာနိ တီဏိ ပဒါနိ ပုစ္ဆိတာနိ, တေ တယော ပဉှာ။ ကိဿ? သေခါသေခဝိပဿနာပုဗ္ဗင်္ဂမပ္ပဟာနယောဂေန, ဧဝဉှိ အာဟ။ ‘‘ယေ စ သင်္ခါတဓမ္မာသေ’’တိ အရဟတ္တံ ပုစ္ဆတိ, ‘‘ယေ စ သေခါ ပုထူ ဣဓါ’’တိ သေခံ ပုစ္ဆတိ, ‘‘တေသံ မေ နိပကော ဣရိယံ, ပုဋ္ဌော ပဗြူဟိ မာရိသာ’’တိ ဝိပဿနာပုဗ္ဗင်္ဂမံ ပဟာနံ ပုစ္ဆတိ။

တတ္ထ ဝိသဇ္ဇနာ –

‘‘ကာမေသု နာဘိဂိဇ္ဈေယျ၊ [အဇိတာတိ ဘဂဝါ]

မနသာနာဝိလော သိယာ။

ကုသလော သဗ္ဗဓမ္မာနံ၊ သတော ဘိက္ခု ပရိဗ္ဗဇေ’’တိ။

ဘဂဝတော သဗ္ဗံ ကာယကမ္မံ ဉာဏပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဉာဏာနုပရိဝတ္တိ, သဗ္ဗံ ဝစီကမ္မံ ဉာဏပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဉာဏာနုပရိဝတ္တိ, သဗ္ဗံ မနောကမ္မံ ဉာဏပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဉာဏာနုပရိဝတ္တိ။ အတီတေ အံသေ အပ္ပဋိဟတဉာဏဒဿနံ, အနာဂတေ အံသေ အပ္ပဋိဟတဉာဏဒဿနံ, ပစ္စုပ္ပန္နေ အံသေ အပ္ပဋိဟတဉာဏဒဿနံ။

ကော စ ဉာဏဒဿနဿ ပဋိဃာတော? ယံ အနိစ္စေ ဒုက္ခေ အနတ္တနိ စ အညာဏံ အဒဿနံ, အယံ ဉာဏဒဿနဿ ပဋိဃာတော။ ယထာ ဣဓ ပုရိသော တာရကရူပါနိ ပဿေယျ, နော စ ဂဏနသင်္ကေတေန ဇာနေယျ, အယံ ဉာဏဒဿနဿ ပဋိဃာတော။

ဘဂဝတော ပန အပ္ပဋိဟတဉာဏဒဿနံ, အနာဝရဏဉာဏဒဿနာ ဟိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော။ တတ္ထ သေခေန ဒွီသု ဓမ္မေသု စိတ္တံ ရက္ခိတဗ္ဗံ ဂေဓါ စ ရဇနီယေသု ဓမ္မေသု, ဒေါသာ စ ပရိယုဋ္ဌာနီယေသု။ တတ္ထ ယာ ဣစ္ဆာ မုစ္ဆာ ပတ္ထနာ ပိယာယနာ ကီဠနာ, တံ ဘဂဝါ နိဝါရေန္တော ဧဝမာဟ ‘‘ကာမေသု နာဘိဂိဇ္ဈေယျာ’’တိ။

‘‘မနသာနာဝိလော သိယာ’’တိ ပရိယုဋ္ဌာနဝိဃာတံ အာဟ။ တထာ ဟိ သေခေါ အဘိဂိဇ္ဈန္တော အသမုပ္ပန္နဉ္စ ကိလေသံ ဥပ္ပါဒေတိ, ဥပ္ပန္နဉ္စ ကိလေသံ ဖာတိံ ကရောတိ။ ယော ပန အနာဝိလသင်္ကပ္ပော အနဘိဂိဇ္ဈန္တော ဝါယမတိ, သော အနုပ္ပန္နာနံ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အနုပ္ပါဒါယ ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဝါယမတိ ဝီရိယံ အာရဘတိ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ ပဒဟတိ။ သော ဥပ္ပန္နာနံ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနာယ ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဝါယမတိ ဝီရိယံ အာရဘတိ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ ပဒဟတိ။ သော အနုပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပ္ပါဒါယ ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဝါယမတိ ဝီရိယံ အာရဘတိ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ ပဒဟတိ။ သော ဥပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဌိတိယာ အသမ္မောသာယ ဘိယျောဘာဝါယ ဝေပုလ္လာယ ဘာဝနာယ ပါရိပူရိယာ ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဝါယမတိ ဝီရိယံ အာရဘတိ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ ပဒဟတိ။

၁၆။ ကတမေ [ကတမေ စ (အဋ္ဌ။)] အနုပ္ပန္နာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ? ကာမဝိတက္ကော ဗျာပါဒဝိတက္ကော ဝိဟိံသာဝိတက္ကော, ဣမေ အနုပ္ပန္နာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ။ ကတမေ ဥပ္ပန္နာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ? အနုသယာ အကုသလမူလာနိ, ဣမေ ဥပ္ပန္နာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ။ ကတမေ အနုပ္ပန္နာ ကုသလာ ဓမ္မာ? ယာနိ သောတာပန္နဿ ဣန္ဒ္ရိယာနိ, ဣမေ အနုပ္ပန္နာ ကုသလာ ဓမ္မာ။ ကတမေ ဥပ္ပန္နာ ကုသလာ ဓမ္မာ? ယာနိ အဋ္ဌမကဿ ဣန္ဒ္ရိယာနိ, ဣမေ ဥပ္ပန္နာ ကုသလာ ဓမ္မာ။

ယေန ကာမဝိတက္ကံ ဝါရေတိ, ဣဒံ သတိန္ဒ္ရိယံ။ ယေန ဗျာပါဒဝိတက္ကံ ဝါရေတိ, ဣဒံ သမာဓိန္ဒ္ရိယံ။ ယေန ဝိဟိံသာဝိတက္ကံ ဝါရေတိ, ဣဒံ ဝီရိယိန္ဒ္ရိယံ။

ယေန ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နေ ပါပကေ အကုသလေ ဓမ္မေ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတိ နာဓိဝါသေတိ, ဣဒံ ပညိန္ဒ္ရိယံ။ ယာ ဣမေသု စတူသု ဣန္ဒ္ရိယေသု သဒ္ဒဟနာ ဩကပ္ပနာ, ဣဒံ သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယံ။

တတ္ထ သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယံ ကတ္ထ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ? စတူသု သောတာပတ္တိယင်္ဂေသု။ ဝီရိယိန္ဒ္ရိယံ ကတ္ထ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ? စတူသု သမ္မပ္ပဓါနေသု။ သတိန္ဒ္ရိယံ ကတ္ထ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ? စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု။ သမာဓိန္ဒ္ရိယံ ကတ္ထ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ? စတူသု ဈာနေသု။ ပညိန္ဒ္ရိယံ ကတ္ထ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ? စတူသု အရိယသစ္စေသု။ ဧဝံ သေခေါ သဗ္ဗေဟိ ကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ အပ္ပမတ္တော ဝုတ္တော ဘဂဝတာ အနာဝိလတာယ မနသာ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘မနသာနာဝိလောသိယာ’’တိ။

၁၇။ ‘‘ကုသလော သဗ္ဗဓမ္မာန’’န္တိ လောကော နာမ တိဝိဓေါ ကိလေသလောကော ဘဝလောကော ဣန္ဒ္ရိယလောကော။ တတ္ထ ကိလေသလောကေန ဘဝလောကော သမုဒါဂစ္ဆတိ, သော ဣန္ဒ္ရိယာနိ နိဗ္ဗတ္တေတိ, ဣန္ဒ္ရိယေသု ဘာဝိယမာနေသု နေယျဿ ပရိညာ ဘဝတိ။ သာ ဒုဝိဓေန ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗာ ဒဿနပရိညာယ စ ဘာဝနာပရိညာယ စ။ ယဒါ ဟိ သေခေါ ဉေယျံ ပရိဇာနာတိ, တဒါ နိဗ္ဗိဒါသဟဂတေဟိ သညာမနသိကာရေဟိ နေယျံ ပရိညာတံ ဘဝတိ။ တဿ ဒွေ ဓမ္မာ ကောသလ္လံ ဂစ္ဆန္တိ – ဒဿနကောသလ္လဉ္စ ဘာဝနာကောသလ္လဉ္စ။

တံ ဉာဏံ ပဉ္စဝိဓေန ဝေဒိတဗ္ဗံः အဘိညာ ပရိညာ ပဟာနံ ဘာဝနာ သစ္ဆိကိရိယာ။ တတ္ထ ကတမာ အဘိညာ? ယံ ဓမ္မာနံ သလက္ခဏေ ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ စ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ စ, အယံ အဘိညာ။

တတ္ထ ကတမာ ပရိညာ? ဧဝံ အဘိဇာနိတွာ ယာ ပရိဇာနနာ ‘‘ဣဒံ ကုသလံ, ဣဒံ အကုသလံ, ဣဒံ သာဝဇ္ဇံ, ဣဒံ အနဝဇ္ဇံ, ဣဒံ ကဏှံ, ဣဒံ သုက္ကံ, ဣဒံ သေဝိတဗ္ဗံ, ဣဒံ န သေဝိတဗ္ဗံ, ဣမေ ဓမ္မာ ဧဝံဂဟိတာ, ဣဒံ ဖလံ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ [နိဗ္ဗတ္တာပေန္တိ (က။)], တေသံ ဧဝံဂဟိတာနံ အယံ အတ္ထော’’တိ, အယံ ပရိညာ။

ဧဝံ ပရိဇာနိတွာ တယော ဓမ္မာ အဝသိဋ္ဌာ ဘဝန္တိ ပဟာတဗ္ဗာ ဘာဝေတဗ္ဗာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ စ။ တတ္ထ ကတမေ ဓမ္မာ ပဟာတဗ္ဗာ? ယေ အကုသလာ။ တတ္ထ ကတမေ ဓမ္မာ ဘာဝေတဗ္ဗာ? ယေ ကုသလာ။ တတ္ထ ကတမေ ဓမ္မာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ? ယံ အသင်္ခတံ။ ယော ဧဝံ ဇာနာတိ အယံ ဝုစ္စတိ အတ္ထကုသလော ဓမ္မကုသလော ကလျာဏတာကုသလော ဖလတာကုသလော, အာယကုသလော အပါယကုသလော ဥပါယကုသလော မဟတာ ကောသလ္လေန သမန္နာဂတောတိ, တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘ကုသလော သဗ္ဗဓမ္မာန’’န္တိ။

‘‘သတော ဘိက္ခု ပရိဗ္ဗဇေ’’တိ တေန ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရတ္ထံ အဘိက္ကန္တေ ပဋိက္ကန္တေ အာလောကိတေ ဝိလောကိတေ သမိဉ္ဇိတေ [သမ္မိဉ္ဇိတေ (သီ။)] ပသာရိတေ သံဃာဋိပတ္တစီဝရဓါရဏေ အသိတေ ဣတေ ခါယိတေ သာယိတေ ဥစ္စာရပဿာဝကမ္မေ ဂတေ ဌိတေ နိသိန္နေ သုတ္တေ ဇာဂရိတေ ဘာသိတေ တုဏှိဘာဝေ သတေန သမ္ပဇာနေန ဝိဟာတဗ္ဗံ။ ဣမာ ဒွေ စရိယာ အနုညာတာ ဘဂဝတာ ဧကာ ဝိသုဒ္ဓါနံ, ဧကာ ဝိသုဇ္ဈန္တာနံ။ ကေ ဝိသုဒ္ဓါ? အရဟန္တော။ ကေ ဝိသုဇ္ဈန္တာ? သေက္ခာ။ ကတကိစ္စာနိ ဟိ အရဟတော ဣန္ဒ္ရိယာနိ။ ယံ ဗောဇ္ဈံ, တံ စတုဗ္ဗိဓံ ဒုက္ခဿ ပရိညာဘိသမယေန သမုဒယဿ ပဟာနာဘိသမယေန မဂ္ဂဿ ဘာဝနာဘိသမယေန နိရောဓဿ သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယေန, ဣဒံ စတုဗ္ဗိဓံ ဗောဇ္ဈံ ယော ဧဝံ ဇာနာတိ, အယံ ဝုစ္စတိ သတော အဘိက္ကမတိ သတော ပဋိက္ကမတိ ခယာ ရာဂဿ ခယာ ဒေါသဿ ခယာ မောဟဿ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘သတော ဘိက္ခု ပရိဗ္ဗဇေ’’တိ, တေနာဟ –

‘‘ကာမေသု နာဘိဂိဇ္ဈေယျ၊ [အဇိတာတိ ဘဂဝါ]

မနသာနာဝိလော သိယာ။

ကုသလော သဗ္ဗဓမ္မာနံ၊ သတော ဘိက္ခု ပရိဗ္ဗဇေ’’တိ။

ဧဝံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ, ဧဝံ ဝိသဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ သုတ္တဿ စ အနုဂီတိ အတ္ထတော စ ဗျဉ္ဇနတော စ သမာနေတဗ္ဗာ [သမာနယိတဗ္ဗာ (သီ။ က။)]။ အတ္ထာပဂတံ ဟိ ဗျဉ္ဇနံ သမ္ဖပ္ပလာပံ ဘဝတိ။ ဒုန္နိက္ခိတ္တဿ ပဒဗျဉ္ဇနဿ အတ္ထောပိ ဒုန္နယော ဘဝတိ, တသ္မာ အတ္ထဗျဉ္ဇနူပေတံ သင်္ဂါယိတဗ္ဗံ။ သုတ္တဉ္စ ပဝိစိနိတဗ္ဗံ။ ကိံ ဣဒံ သုတ္တံ အာဟစ္စ ဝစနံ အနုသန္ဓိဝစနံ နီတတ္ထံ နေယျတ္ထံ သံကိလေသဘာဂိယံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ အသေက္ခဘာဂိယံ? ကုဟိံ ဣမဿ သုတ္တဿ သဗ္ဗာနိ သစ္စာနိ ပဿိတဗ္ဗာနိ, အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနေတိ? ဧဝံ သုတ္တံ ပဝိစေတဗ္ဗံ။ တေနာဟ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာယနော – ‘‘ယံ ပုစ္ဆိတဉ္စ ဝိဿဇ္ဇိတဉ္စ, သုတ္တဿ ယာ စ အနုဂီတီ’’တိ။

နိယုတ္တော ဝိစယော ဟာရော။

၃။ ယုတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂေါ

၁၈။ တတ္ထ ကတမော ယုတ္တိဟာရော? ‘‘သဗ္ဗေသံ ဟာရာန’’န္တိ, အယံ ယုတ္တိဟာရော။ ကိံ ယောဇယတိ [ယောဇေတိ (သီ။)]? စတ္တာရော မဟာပဒေသာ ဗုဒ္ဓါပဒေသော သံဃာပဒေသော သမ္ဗဟုလတ္ထေရာပဒေသော [သမ္ပဟုလ။ (က။)] ဧကတ္ထေရာပဒေသော။ ဣမေ စတ္တာရော မဟာပဒေသာ, တာနိ ပဒဗျဉ္ဇနာနိ သုတ္တေ ဩတာရယိတဗ္ဗာနိ, ဝိနယေ သန္ဒဿယိတဗ္ဗာနိ, ဓမ္မတာယံ ဥပနိက္ခိပိတဗ္ဗာနိ။

ကတမသ္မိံ သုတ္တေ ဩတာရယိတဗ္ဗာနိ? စတူသု အရိယသစ္စေသု။ ကတမသ္မိံ ဝိနယေ သန္ဒဿယိတဗ္ဗာနိ? ရာဂဝိနယေ ဒေါသဝိနယေ မောဟဝိနယေ။ ကတမိဿံ [ကတမိယံ (သီ။)] ဓမ္မတာယံ ဥပနိက္ခိပိတဗ္ဗာနိ? ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေ။ ယဒိ စတူသု အရိယသစ္စေသု အဝတရတိ, ကိလေသဝိနယေ သန္ဒိဿတိ , ဓမ္မတဉ္စ န ဝိလောမေတိ, ဧဝံ အာသဝေ န ဇနေတိ။ စတူဟိ မဟာပဒေသေဟိ ယံ ယံ ယုဇ္ဇတိ, ယေန ယေန ယုဇ္ဇတိ, ယထာ ယထာ ယုဇ္ဇတိ, တံ တံ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၁၉။ ပဉ္ဟံ ပုစ္ဆိတေန ကတိ ပဒါနိ ပဉ္ဟေတိ ပဒသော ပရိယောဂါဟိတဗ္ဗံ ဝိစေတဗ္ဗံ? ယဒိ သဗ္ဗာနိ ပဒါနိ ဧကံ အတ္ထံ အဘိဝဒန္တိ, ဧကော ပဉ္ဟော။ အထ စတ္တာရိ ပဒါနိ ဧကံ အတ္ထံ အဘိဝဒန္တိ, ဧကော ပဉ္ဟော။ အထ တီဏိ ပဒါနိ ဧကံ အတ္ထံ အဘိဝဒန္တိ, ဧကော ပဉ္ဟော။ အထ ဒွေ ပဒါနိ ဧကံ အတ္ထံ အဘိဝဒန္တိ, ဧကော ပဉ္ဟော။ အထ ဧကံ ပဒံ ဧကံ အတ္ထံ အဘိဝဒတိ, ဧကော ပဉ္ဟော။ တံ ဥပပရိက္ခမာနေန အညာတဗ္ဗံ ကိံ ဣမေ ဓမ္မာ နာနတ္ထာ နာနာဗျဉ္ဇနာ, ဥဒါဟု ဣမေသံ ဓမ္မာနံ ဧကော အတ္ထော ဗျဉ္ဇနမေဝ နာနန္တိ။ ယထာ ကိံ ဘဝေ? ယထာ သာ ဒေဝတာ ဘဂဝန္တံ ပဉ္ဟံ ပုစ္ဆတိ။

‘‘ကေနဿုဗ္ဘာဟတော [ပဿ သ။ နိ။ ၁။၆၆] လောကော၊ ကေနဿု ပရိဝါရိတော။

ကေန သလ္လေန ဩတိဏ္ဏော၊ ကိဿ ဓူပါယိတော သဒါ’’တိ။

ဣမာနိ စတ္တာရိ ပဒါနိ ပုစ္ဆိတာနိ။ တေ တယော ပဉှာ ကထံ ဉာယတိ? ဘဂဝါ ဟိ ဒေဝတာယ ဝိသဇ္ဇေတိ။

‘‘မစ္စုနာဗ္ဘာဟတော [မစ္စုနဗ္ဘာဟတော (က။) ထေရဂါ။ ၄၄၈; သံ။ နိ။ ၁။၆၆ ပဿိတဗ္ဗံ] လောကော၊ ဇရာယ ပရိဝါရိတော။

တဏှာသလ္လေန ဩတိဏ္ဏော၊ ဣစ္ဆာဓူပါယိတော သဒါ’’တိ။

၂၀။ တတ္ထ ဇရာ စ မရဏဉ္စ ဣမာနိ ဒွေ သင်္ခတဿ သင်္ခတလက္ခဏာနိ။ ဇရာယံ ဌိတဿ အညထတ္တံ, မရဏံ ဝယော။ တတ္ထ ဇရာယ စ မရဏဿ စ အတ္ထတော နာနတ္တံ။ ကေန ကာရဏေန, ဂဗ္ဘဂတာပိ ဟိ မီယန္တိ, န စ တေ ဇိဏ္ဏာ ဘဝန္တိ။ အတ္ထိ စ ဒေဝါနံ မရဏံ, န စ တေသံ သရီရာနိ ဇီရန္တိ။ သက္ကတေဝ ဇရာယ ပဋိကမ္မံ ကာတုံ, န ပန သက္ကတေ မရဏဿ ပဋိကမ္မံ ကာတုံ အညတ္ရေဝ ဣဒ္ဓိမန္တာနံ ဣဒ္ဓိဝိသယာ။ ယံ ပနာဟ တဏှာသလ္လေန ဩတိဏ္ဏောတိ ဒိဿန္တိ ဝီတရာဂါ ဇီရန္တာပိ မီယန္တာပိ။ ယဒိ စ ယထာ ဇရာမရဏံ, ဧဝံ တဏှာပိ သိယာ။ ဧဝံ သန္တေ သဗ္ဗေ ယောဗ္ဗနဋ္ဌာပိ ဝိဂတတဏှာ သိယုံ။ ယထာ စ တဏှာ ဒုက္ခဿ သမုဒယော, ဧဝံ ဇရာမရဏမ္ပိ သိယာ ဒုက္ခဿ သမုဒယော, န စ သိယာ တဏှာ ဒုက္ခဿ သမုဒယော, န ဟိ ဇရာမရဏံ ဒုက္ခဿ သမုဒယော, တဏှာ ဒုက္ခဿ သမုဒယော။ ယထာ စ တဏှာ မဂ္ဂဝဇ္ဈာ, ဧဝံ ဇရာမရဏမ္ပိ သိယာ မဂ္ဂဝဇ္ဈံ။ ဣမာယ ယုတ္တိယာ အညမညေဟိ ကာရဏေဟိ ဂဝေသိတဗ္ဗံ။ ယဒိ စ သန္ဒိဿတိ ယုတ္တိသမာရူဠှံ အတ္ထတော စ အညတ္တံ, ဗျဉ္ဇနတောပိ ဂဝေသိတဗ္ဗံ။

သလ္လောတိ ဝါ ဓူပါယနန္တိ ဝါ ဣမေသံ ဓမ္မာနံ အတ္ထတော ဧကတ္တံ။ န ဟိ ယုဇ္ဇတိ ဣစ္ဆာယ စ တဏှာယ စ အတ္ထတော အညတ္တံ။ တဏှာယ အဓိပ္ပါယေ အပရိပူရမာနေ နဝသု အာဃာတဝတ္ထူသု ကောဓေါ စ ဥပနာဟော စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣမာယ ယုတ္တိယာ ဇရာယ စ မရဏဿ စ တဏှာယ စ အတ္ထတော အညတ္တံ။

ယံ ပနိဒံ ဘဂဝတာ ဒွီဟိ နာမေဟိ အဘိလပိတံ ဣစ္ဆာတိပိ တဏှာတိပိ, ဣဒံ ဘဂဝတာ ဗာဟိရာနံ ဝတ္ထူနံ အာရမ္မဏဝသေန ဒွီဟိ နာမေဟိ အဘိလပိတံ ဣစ္ဆာတိပိ တဏှာတိပိ, သဗ္ဗာ ဟိ တဏှာ အဇ္ဈောသာနလက္ခဏေန ဧကလက္ခဏာ။ ယထာ သဗ္ဗော အဂ္ဂိ ဥဏှတ္တလက္ခဏေန ဧကလက္ခဏော, အပိ စ ဥပါဒါနဝသေန အညမညာနိ နာမာနိ လဘတိ, ကဋ္ဌဂ္ဂီတိပိ တိဏဂ္ဂီတိပိ သကလိကဂ္ဂီတိပိ ဂေါမယဂ္ဂီတိပိ ထုသဂ္ဂီတိပိ သင်္ကာရဂ္ဂီတိပိ, သဗ္ဗော ဟိ အဂ္ဂိ ဥဏှတ္တလက္ခဏောဝ။ ဧဝံ သဗ္ဗာ တဏှာ အဇ္ဈောသာနလက္ခဏေန ဧကလက္ခဏာ , အပိ တု အာရမ္မဏဥပါဒါနဝသေန အညမညေဟိ နာမေဟိ အဘိလပိတာ ဣစ္ဆာဣတိပိ တဏှာဣတိပိ သလ္လောဣတိပိ ဓူပါယနာဣတိပိ သရိတာဣတိပိ ဝိသတ္တိကာဣတိပိ သိနေဟောဣတိပိ ကိလမထောဣတိပိ လတာဣတိပိ မညနာဣတိပိ ဗန္ဓောဣတိပိ အာသာဣတိပိ ပိပါသာဣတိပိ အဘိနန္ဒနာဣတိပိ, ဣတိ သဗ္ဗာ တဏှာ အဇ္ဈောသာနလက္ခဏေန ဧကလက္ခဏာ။ ယထာ စ ဝေဝစနေ ဝုတ္တာ။

‘‘အာသာ စ ပိဟာ အဘိနန္ဒနာ စ၊ အနေကဓါတူသု သရာ ပတိဋ္ဌိတာ။

အညာဏမူလပ္ပဘဝါ ပဇပ္ပိတာ၊ သဗ္ဗာ မယာ ဗျန္တိကတာ သမူလကာ’’တိ [သမူလိကာ (သီ။)]။

တဏှာယေတံ ဝေဝစနံ။ ယထာဟ ဘဂဝါ – ရူပေ တိဿ အဝိဂတရာဂဿ အဝိဂတစ္ဆန္ဒဿ အဝိဂတပေမဿ အဝိဂတပိပါသဿ အဝိဂတပရိဠာဟဿ။ ဧဝံ ဝေဒနာယ သညာယ သင်္ခါရေသု ဝိညာဏေ အဝိဂတရာဂဿ အဝိဂတစ္ဆန္ဒဿ အဝိဂတပေမဿ အဝိဂတပိပါသဿ အဝိဂတပရိဠာဟဿ သဗ္ဗံ သုတ္တံ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။ တဏှာယေတံ ဝေဝစနံ။ ဧဝံ ယုဇ္ဇတိ။

၂၁။ သဗ္ဗော ဒုက္ခူပစာရော ကာမတဏှာသင်္ခါရမူလကော, န ပန ယုဇ္ဇတိ သဗ္ဗော နိဗ္ဗိဒူပစာရော ကာမတဏှာပရိက္ခာရမူလကော။ ဣမာယ ယုတ္တိယာ အညမညေဟိ ကာရဏေဟိ ဂဝေသိတဗ္ဗံ။

ယထာ ဟိ [ယထာဟ (သီ။)] ဘဂဝါ ရာဂစရိတဿ ပုဂ္ဂလဿ အသုဘံ ဒေသယတိ, ဒေါသစရိတဿ ဘဂဝါ ပုဂ္ဂလဿ မေတ္တံ ဒေသယတိ။ မောဟစရိတဿ ဘဂဝါ ပုဂ္ဂလဿ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒံ ဒေသယတိ။ ယဒိ ဟိ ဘဂဝါ ရာဂစရိတဿ ပုဂ္ဂလဿ မေတ္တံ စေတောဝိမုတ္တိံ ဒေသေယျ။ သုခံ ဝါ ပဋိပဒံ ဒန္ဓာဘိညံ သုခံ ဝါ ပဋိပဒံ ခိပ္ပါဘိညံ ဝိပဿနာပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဝါ ပဟာနံ ဒေသေယျ, န ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ။ ဧဝံ ယံ ကိဉ္စိ ရာဂဿ အနုလောမပ္ပဟာနံ ဒေါသဿ အနုလောမပ္ပဟာနံ မောဟဿ အနုလောမပ္ပဟာနံ။ သဗ္ဗံ တံ ဝိစယေန ဟာရေန ဝိစိနိတွာ ယုတ္တိဟာရေန ယောဇေတဗ္ဗံ။ ယာဝတိကာ ဉာဏဿ ဘူမိ။

မေတ္တာဝိဟာရိဿ သတော ဗျာပါဒေါ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ ဌဿတီတိ န ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ, ဗျာပါဒေါ ပဟာနံ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆတီတိ ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ။ ကရုဏာဝိဟာရိဿ သတော ဝိဟေသာ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ ဌဿတီတိ န ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ, ဝိဟေသာ ပဟာနံ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆတီတိ ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ။ မုဒိတာ ဝိဟာရိဿ သတော အရတိ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ ဌဿတီတိ န ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ, အရတိ ပဟာနံ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆတီတိ ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ။ ဥပေက္ခာဝိဟာရိဿ သတော ရာဂေါ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ ဌဿတီတိ န ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ, ရာဂေါ ပဟာနံ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆတီတိ ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ။ အနိမိတ္တဝိဟာရိဿ သတော နိမိတ္တာနုသာရီ တေန တေနေဝ ဝိညာဏံ ပဝတ္တတီတိ န ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ , နိမိတ္တံ ပဟာနံ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆတီတိ ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ။ အသ္မီတိ ဝိဂတံ အယမဟမသ္မီတိ န သမနုပဿာမိ။ အထ စ ပန မေ ကိသ္မီတိ ကထသ္မီတိ ဝိစိကိစ္ဆာ ကထံကထာသလ္လံ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ ဌဿတီတိ န ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ, ဝိစိကိစ္ဆာ ကထံကထာသလ္လံ ပဟာနံ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆတီတိ ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ။

ယထာ ဝါ ပန ပဌမံ ဈာနံ သမာပန္နဿ သတော ကာမရာဂဗျာပါဒါ ဝိသေသာယ သံဝတ္တန္တီတိ န ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ, ဟာနာယ သံဝတ္တန္တီတိ ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ။ ဝိတက္ကသဟဂတာ ဝါ သညာမနသိကာရာ ဟာနာယ သံဝတ္တန္တီတိ န ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ, ဝိသေသာယ သံဝတ္တန္တီတိ ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ။ ဒုတိယံ ဈာနံ သမာပန္နဿ သတော ဝိတက္ကဝိစာရသဟဂတာ သညာမနသိကာရာ ဝိသေသာယ သံဝတ္တန္တီတိ န ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ, ဟာနာယ သံဝတ္တန္တီတိ ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ။ ဥပေက္ခာသုခသဟဂတာ ဝါ သညာမနသိကာရာ ဟာနာယ သံဝတ္တန္တီတိ န ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ, ဝိသေသာယ သံဝတ္တန္တီတိ ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ။ တတိယံ ဈာနံ သမာပန္နဿ သတော ဣတိသုခသဟဂတာ သညာမနသိကာရာ ဝိသေသာယ သံဝတ္တန္တီတိ န ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ, ဟာနာယ သံဝတ္တန္တီတိ ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ, ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိသဟဂတာ ဝါ သညာမနသိကာရာ ဟာနာယ သံဝတ္တန္တီတိ န ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ, ဝိသေသာယ သံဝတ္တန္တီတိ ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ။ စတုတ္ထံ ဈာနံ သမာပန္နဿ သတော ဥပေက္ခာသဟဂတာ သညာမနသိကာရာ ဝိသေသာယ သံဝတ္တန္တီတိ န ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ, ဟာနာယ သံဝတ္တန္တီတိ ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ ။ အာကာသာနဉ္စာယတနသဟဂတာ ဝါ သညာမနသိကာရာ ဟာနာယ သံဝတ္တန္တီတိ န ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ, ဝိသေသာယ သံဝတ္တန္တီတိ ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ။

အာကာသာနဉ္စာယတနံ သမာပန္နဿ သတော ရူပသဟဂတာ သညာမနသိကာရာ ဝိသေသာယ သံဝတ္တန္တီတိ န ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ, ဟာနာယ သံဝတ္တန္တီတိ ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ။ ဝိညာဏဉ္စာယတနသဟဂတာ ဝါ သညာမနသိကာရာ ဟာနာယ သံဝတ္တန္တီတိ န ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ, ဝိသေသာယ သံဝတ္တန္တီတိ ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ။ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ သမာပန္နဿ သတော အာကာသာနဉ္စာယတနသဟဂတာ သညာမနသိကာရာ ဝိသေသာယ သံဝတ္တန္တီတိ န ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ, ဟာနာယ သံဝတ္တန္တီတိ ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ။ အာကိဉ္စညာယတနသဟဂတာ ဝါ သညာမနသိကာရာ ဟာနာယ သံဝတ္တန္တီတိ န ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ, ဝိသေသာယ သံဝတ္တန္တီတိ ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ။

အာကိဉ္စညာယတနံ သမာပန္နဿ သတော ဝိညာဏဉ္စာယတနသဟဂတာ သညာမနသိကာရာ ဝိသေသာယ သံဝတ္တန္တီတိ န ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ, ဟာနာယ သံဝတ္တန္တီတိ ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ။ နေဝသညာနာသညာယတနသဟဂတာ ဝါ သညာမနသိကာရာ ဟာနာယ သံဝတ္တန္တီတိ န ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ, ဝိသေသာယ သံဝတ္တန္တီတိ ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ။ နေဝသညာနာသညာယတနံ သမာပန္နဿ သတော သညူပစာရာ ဝိသေသာယ သံဝတ္တန္တီတိ န ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ, ဟာနာယ သံဝတ္တန္တီတိ ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ။ သညာဝေဒယိတနိရောဓသဟဂတာ ဝါ သညာမနသိကာရာ ဟာနာယ သံဝတ္တန္တီတိ န ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ, ဝိသေသာယ သံဝတ္တန္တီတိ ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ။ ကလ္လတာပရိစိတံ စိတ္တံ န စ အဘိနီဟာရံ ခမတီတိ န ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ, ကလ္လတာပရိစိတံ စိတ္တံ အထ စ အဘိနီဟာရံ ခမတီတိ ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ။

ဧဝံ သဗ္ဗေ နဝသုတ္တန္တာ ယထာဓမ္မံ ယထာဝိနယံ ယထာသတ္ထုသာသနံ သဗ္ဗတော ဝိစယေန ဟာရေန ဝိစိနိတွာ ယုတ္တိဟာရေန ယောဇေတဗ္ဗာတိ။ တေနာဟ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာယနော ‘‘သဗ္ဗေသံ ဟာရာနံ ယာ ဘူမိ ယော စ ဂေါစရော တေသ’’န္တိ။

နိယုတ္တော ယုတ္တိ ဟာရော။

၄။ ပဒဋ္ဌာနဟာရဝိဘင်္ဂေါ

၂၂။ တတ္ထ ကတမော ပဒဋ္ဌာနော ဟာရော? ‘‘ဓမ္မံ ဒေသေတိ ဇိနော’’တိ, အယံ ပဒဋ္ဌာနော ဟာရော။ ကိံ ဒေသေတိ? သဗ္ဗဓမ္မယာထာဝအသမ္ပဋိဝေဓလက္ခဏာ အဝိဇ္ဇာ, တဿာ ဝိပလ္လာသာ ပဒဋ္ဌာနံ။ အဇ္ဈောသာနလက္ခဏာ တဏှာ, တဿာ ပိယရူပံ သာတရူပံ ပဒဋ္ဌာနံ။ ပတ္ထနလက္ခဏော လောဘော, တဿ အဒိန္နာဒါနံ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနဗျဉ္ဇနဂ္ဂဟဏလက္ခဏာ သုဘသညာ, တဿာ ဣန္ဒ္ရိယာ သံဝရော ပဒဋ္ဌာနံ။ သာသဝဖဿဥပဂမနလက္ခဏာ သုခသညာ, တဿာ အဿာဒေါ ပဒဋ္ဌာနံ။ သင်္ခတလက္ခဏာနံ ဓမ္မာနံ အသမနုပဿနလက္ခဏာ နိစ္စသညာ, တဿာ ဝိညာဏံ ပဒဋ္ဌာနံ။ အနိစ္စသညာဒုက္ခသညာအသမနုပဿနလက္ခဏာ အတ္တသညာ, တဿာ နာမကာယော ပဒဋ္ဌာနံ။ သဗ္ဗဓမ္မသမ္ပဋိဝေဓလက္ခဏာ ဝိဇ္ဇာ, တဿာ သဗ္ဗံ နေယျံ ပဒဋ္ဌာနံ။ စိတ္တဝိက္ခေပပဋိသံဟရဏလက္ခဏော သမထော, တဿ အသုဘာ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဣစ္ဆာဝစရပဋိသံဟရဏလက္ခဏော အလောဘော, တဿ အဒိန္နာဒါနာ ဝေရမဏီ [ဝေရမဏိ (က။)] ပဒဋ္ဌာနံ။ အဗျာပဇ္ဇလက္ခဏော အဒေါသော, တဿ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏီ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဝတ္ထုအဝိပ္ပဋိပတ္တိလက္ခဏော [ဝတ္ထုအဝိပ္ပဋိပါဒါနလက္ခဏော (သီ။ က။)] အမောဟော, တဿ သမ္မာပဋိပတ္တိ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဝိနီလကဝိပုဗ္ဗကဂဟဏလက္ခဏာ အသုဘသညာ, တဿာ နိဗ္ဗိဒါ ပဒဋ္ဌာနံ။ သာသဝဖဿပရိဇာနနလက္ခဏာ ဒုက္ခသညာ, တဿာ ဝေဒနာ ပဒဋ္ဌာနံ။ သင်္ခတလက္ခဏာနံ ဓမ္မာနံ သမနုပဿနလက္ခဏာ အနိစ္စသညာ , တဿာ ဥပ္ပါဒဝယာ ပဒဋ္ဌာနံ။ သဗ္ဗဓမ္မအဘိနိဝေသလက္ခဏာ အနတ္တသညာ, တဿာ ဓမ္မသညာ ပဒဋ္ဌာနံ။

ပဉ္စ ကာမဂုဏာ ကာမရာဂဿ ပဒဋ္ဌာနံ, ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ ရူဣနိ ရူပရာဂဿ ပဒဋ္ဌာနံ, ဆဋ္ဌာယတနံ ဘဝရာဂဿ ပဒဋ္ဌာနံ, နိဗ္ဗတ္တဘဝါနုပဿိတာ ပဉ္စန္နံ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာနံ ပဒဋ္ဌာနံ, ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏဒဿနဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဩကပ္ပနလက္ခဏာ သဒ္ဓါ အဓိမုတ္တိပစ္စုပဋ္ဌာနာ စ, အနာဝိလလက္ခဏော ပသာဒေါ သမ္ပသီဒနပစ္စုပဋ္ဌာနော စ။ အဘိပတ္ထိယနလက္ခဏာ သဒ္ဓါ, တဿာ အဝေစ္စပသာဒေါ ပဒဋ္ဌာနံ။ အနာဝိလလက္ခဏော ပသာဒေါ, တဿ သဒ္ဓါ ပဒဋ္ဌာနံ။ အာရမ္ဘလက္ခဏံ ဝီရိယံ, တဿ သမ္မပ္ပဓါနံ ပဒဋ္ဌာနံ။ အပိလာပနလက္ခဏာ သတိ, တဿာ သတိပဋ္ဌာနံ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဧကဂ္ဂလက္ခဏော သမာဓိ, တဿ ဈာနာနိ ပဒဋ္ဌာနံ။ ပဇာနနလက္ခဏာ ပညာ, တဿာ သစ္စာနိ ပဒဋ္ဌာနံ။

အပရော နယော, အဿာဒမနသိကာရလက္ခဏော အယောနိသောမနသိကာရော, တဿ အဝိဇ္ဇာ ပဒဋ္ဌာနံ။ သစ္စသမ္မောဟနလက္ခဏာ အဝိဇ္ဇာ, သာ သင်္ခါရာနံ ပဒဋ္ဌာနံ။ ပုနဗ္ဘဝဝိရောဟဏလက္ခဏာ သင်္ခါရာ, တေ [တံ (က။)] ဝိညာဏဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဩပပစ္စယိကနိဗ္ဗတ္တိလက္ခဏံ ဝိညာဏံ, တံ နာမရူပဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ နာမကာယရူပကာယသံဃာတလက္ခဏံ နာမရူပံ, တံ ဆဠာယတနဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဣန္ဒ္ရိယဝဝတ္ထာနလက္ခဏံ ဆဠာယတနံ, တံ ဖဿဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ စက္ခုရူပဝိညာဏသန္နိပါတလက္ခဏော ဖဿော, သော ဝေဒနာယ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌအနုဘဝနလက္ခဏာ ဝေဒနာ, သာ တဏှာယ ပဒဋ္ဌာနံ။ အဇ္ဈောသာနလက္ခဏာ တဏှာ, သာ ဥပါဒါနဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဩပပစ္စယိကံ ဥပါဒါနံ, တံ ဘဝဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ နာမကာယရူပကာယသမ္ဘဝနလက္ခဏော ဘဝေါ, သော ဇာတိယာ ပဒဋ္ဌာနံ။ ခန္ဓပါတုဘဝနလက္ခဏာ ဇာတိ, သာ ဇရာယ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဥပဓိပရိပါကလက္ခဏာ ဇရာ, သာ မရဏဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဇီဝိတိန္ဒ္ရိယုပစ္ဆေဒလက္ခဏံ မရဏံ, တံ သောကဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဥဿုက္ကကာရကော သောကော, သော ပရိဒေဝဿ ပဒဋ္ဌာနံ ။ လာလပ္ပကာရကော ပရိဒေဝေါ, သော ဒုက္ခဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ကာယသံဣဠနံ ဒုက္ခံ, တံ ဒေါမနဿဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ စိတ္တသံဣဠနံ ဒေါမနဿံ, တံ ဥပါယာသဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဩဒဟနကာရကော ဥပါယာသော, သော ဘဝဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဣမာနိ ဘဝင်္ဂါနိ ယဒါ သမဂ္ဂါနိ နိဗ္ဗတ္တာနိ ဘဝန္တိ သော ဘဝေါ, တံ သံသာရဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ နိယျာနိကလက္ခဏော မဂ္ဂေါ, သော နိရောဓဿ ပဒဋ္ဌာနံ။

တိတ္ထညုတာ ဣတညုတာယ ပဒဋ္ဌာနံ, ဣတညုတာ ပတ္တညုတာယ [မတ္တညုတာယ (သီ။ က။)] ပဒဋ္ဌာနံ, ပတ္တညုတာ အတ္တညုတာယ ပဒဋ္ဌာနံ, အတ္တညုတာ ပုဗ္ဗေကတပုညတာယ ပဒဋ္ဌာနံ, ပုဗ္ဗေကတပုညတာ ပတိရူပဒေသဝါသဿ ပဒဋ္ဌာနံ, ပတိရူပဒေသဝါသော သပ္ပုရိသူပနိဿယဿ ပဒဋ္ဌာနံ, သပ္ပုရိသူပနိဿယော အတ္တသမ္မာပဏိဓါနဿ ပဒဋ္ဌာနံ, အတ္တသမ္မာပဏိဓါနံ သီလာနံ ပဒဋ္ဌာနံ, သီလာနိ အဝိပ္ပဋိသာရဿ ပဒဋ္ဌာနံ, အဝိပ္ပဋိသာရော ပါမောဇ္ဇဿ ပဒဋ္ဌာနံ, ပါမောဇ္ဇံ ဣတိယာ ပဒဋ္ဌာနံ, ဣတိ ပဿဒ္ဓိယာ ပဒဋ္ဌာနံ, ပဿဒ္ဓိ သုခဿ ပဒဋ္ဌာနံ, သုခံ သမာဓိဿ ပဒဋ္ဌာနံ, သမာဓိ ယထာဘူတဉာဏဒဿနဿ ပဒဋ္ဌာနံ, ယထာဘူတဉာဏဒဿနံ နိဗ္ဗိဒါယ ပဒဋ္ဌာနံ, နိဗ္ဗိဒါ ဝိရာဂဿ ပဒဋ္ဌာနံ, ဝိရာဂေါ ဝိမုတ္တိယာ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဝိမုတ္တိ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဧဝံ ယော ကောစိ ဥပနိဿယော ယော ကောစိ ပစ္စယော, သဗ္ဗော သော ပဒဋ္ဌာနံ။ တေနာဟ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာယနော ‘‘ဓမ္မံ ဒေသေတိ ဇိနော’’တိ။

နိယုတ္တော ပဒဋ္ဌာနော ဟာရော။

၅။ လက္ခဏဟာရဝိဘင်္ဂေါ

၂၃။ တတ္ထ ကတမော လက္ခဏော ဟာရော? ‘‘ဝုတ္တမှိ ဧကဓမ္မေ’’တိ, အယံ လက္ခဏော ဟာရော။ ကိံ လက္ခယတိ? ယေ ဓမ္မာ ဧကလက္ခဏာ, တေသံ ဓမ္မာနံ ဧကသ္မိံ ဓမ္မေ ဝုတ္တေ အဝသိဋ္ဌာ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ ဘဝန္တိ။ ယထာ ကိံ ဘဝေ? ယထာဟ ဘဂဝါ –

‘‘စက္ခုံ , ဘိက္ခဝေ, အနဝဋ္ဌိတံ ဣတ္တရံ ပရိတ္တံ ပဘင်္ဂု ပရတော ဒုက္ခံ ဗျသနံ စလနံ [စလံ (သီ။)] ကုက္ကုဠံ သင်္ခါရံ [သသင်္ခါရံ (က။)] ဝဓကံ အမိတ္တမဇ္ဈေ။ ဣမသ္မိံ စက္ခုသ္မိံ ဝုတ္တေ အဝသိဋ္ဌာနိ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနိ ဝုတ္တာနိ ဘဝန္တိ။ ကေန ကာရဏေန? သဗ္ဗာနိ ဟိ ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနိ ဝဓကဋ္ဌေန ဧကလက္ခဏာနိ။ ယထာ စာဟ ဘဂဝါ –

‘‘အတီတေ , ရာဓ, ရူပေ အနပေက္ခော ဟောဟိ, အနာဂတံ ရူပံ မာ အဘိနန္ဒိ [အဘိနန္ဒ (က။)], ပစ္စုပ္ပန္နဿ ရူပဿ နိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓါယ စာဂါယ ပဋိနိဿဂ္ဂါယ ပဋိပဇ္ဇ။ ဣမသ္မိံ ရူပက္ခန္ဓေ ဝုတ္တေ အဝသိဋ္ဌာ ခန္ဓာ ဝုတ္တာ ဘဝန္တိ။ ကေန ကာရဏေန? သဗ္ဗေ ဟိ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ယမကောဝါဒသုတ္တေ [ပဿ သံ။ နိ။ ၃။၈၄] ဝဓကဋ္ဌေန ဧကလက္ခဏာ ဝုတ္တာ။ ယထာ စာဟ ဘဂဝါ –

‘‘ယေသဉ္စ [ပဿ ဓ။ ပ။ ၂၉၃] သုသမာရဒ္ဓါ၊ နိစ္စံ ကာယဂတာသတိ။

အကိစ္စံ တေ န သေဝန္တိ၊ ကိစ္စေ သာတစ္စကာရိနော’’။

ဣတိ ကာယဂတာယ သတိယာ ဝုတ္တာယ ဝုတ္တာ ဘဝန္တိ ဝေဒနာဂတာ သတိ စိတ္တဂတာ ဓမ္မဂတာ စ။ တထာ ယံ ကိဉ္စိ ဒိဋ္ဌံ ဝါ သုတံ ဝါ မုတံ ဝါတိ ဝုတ္တေ ဝုတ္တံ ဘဝတိ ဝိညာတံ။ ယထာ စာဟ ဘဂဝါ –

တသ္မာတိဟ တွံ ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရာဟိ အာတာဣ သမ္ပဇာနော သတိမာ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ‘‘အာတာဣ’’တိ ဝီရိယိန္ဒ္ရိယံ, ‘‘သမ္ပဇာနော’’တိ ပညိန္ဒ္ရိယံ, ‘‘သတိမာ’’တိ သတိန္ဒ္ရိယံ, ‘‘ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿ’’န္တိ သမာဓိန္ဒ္ရိယံ, ဧဝံ ကာယေ ကာယာနုပဿိနော ဝိဟရတော စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တိ။ ကေန ကာရဏေန, ဧကလက္ခဏတ္တာ စတုန္နံ ဣန္ဒ္ရိယာနံ။

၂၄။ စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု ဘာဝိယမာနေသု စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓါနာ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တိ, စတူသု သမ္မပ္ပဓါနေသု ဘာဝိယမာနေသု စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဘာဝိယမာနေသု ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တိ, စတူသု ဣဒ္ဓိပါဒေသု ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တိ, ပဉ္စသု ဣန္ဒ္ရိယေသု ဘာဝိယမာနေသု ပဉ္စ ဗလာနိ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တိ, ပဉ္စသု ဗလေသု ဘာဝိယမာနေသု သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တိ, သတ္တသု ဗောဇ္ဈင်္ဂေသု ဘာဝိယမာနေသု အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတိ, သဗ္ဗေဝ [သဗ္ဗေ စ (သီ။ က။)] ဗောဓင်္ဂမာ ဓမ္မာ ဗောဓိပက္ခိယာ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တိ ။ ကေန ကာရဏေန, သဗ္ဗေ ဟိ ဗောဓင်္ဂမာ ဗောဓိပက္ခိယာ နေယျာနိကလက္ခဏေန ဧကလက္ခဏာ, တေ ဧကလက္ခဏတ္တာ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တိ။

ဧဝံ အကုသလာပိ ဓမ္မာ ဧကလက္ခဏတ္တာ ပဟာနံ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆန္တိ။ စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု ဘာဝိယမာနေသု ဝိပလ္လာသာ ပဟီယန္တိ, အာဟာရာ စဿ ပရိညံ ဂစ္ဆန္တိ, ဥပါဒါနေဟိ အနုပါဒါနော ဘဝတိ, ယောဂေဟိ စ ဝိသံယုတ္တော ဘဝတိ, ဂန္ထေဟိ စ ဝိပ္ပယုတ္တော ဘဝတိ, အာသဝေဟိ စ အနာသဝေါ ဘဝတိ, ဩဃေဟိ စ နိတ္ထိဏ္ဏော ဘဝတိ, သလ္လေဟိ စ ဝိသလ္လော ဘဝတိ, ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော စဿ ပရိညံ ဂစ္ဆန္တိ, အဂတိဂမနေဟိ န အဂတိံ ဂစ္ဆတိ, ဧဝံ အကုသလာပိ ဓမ္မာ ဧကလက္ခဏတ္တာ ပဟာနံ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆန္တိ။

ယတ္ထ ဝါ ပန ရူပိန္ဒ္ရိယံ ဒေသိတံ, ဒေသိတာ တတ္ထေဝ ရူပဓါတု ရူပက္ခန္ဓော ရူပဉ္စာယတနံ။ ယတ္ထ ဝါ ပန သုခါ ဝေဒနာ ဒေသိတာ, ဒေသိတံ တတ္ထ သုခိန္ဒ္ရိယံ သောမနဿိန္ဒ္ရိယံ ဒုက္ခသမုဒယော စ အရိယသစ္စံ။ ယတ္ထ ဝါ ပန ဒုက္ခာ ဝေဒနာ ဒေသိတာ, ဒေသိတံ တတ္ထ ဒုက္ခိန္ဒ္ရိယံ ဒေါမနဿိန္ဒ္ရိယံ ဒုက္ခဉ္စ အရိယသစ္စံ။ ယတ္ထ ဝါ ပန အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ ဒေသိတာ, ဒေသိတံ တတ္ထ ဥပေက္ခိန္ဒ္ရိယံ သဗ္ဗော စ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါ။ ကေန ကာရဏေန, အဒုက္ခမသုခါယ ဟိ ဝေဒနာယ အဝိဇ္ဇာ အနုသေတိ။ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ, သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏံ, ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပံ, နာမရူပပစ္စယာ သဠာယတနံ, သဠာယတနပစ္စယာ ဖဿော, ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ, ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ, တဏှာပစ္စယာ ဥပါဒါနံ, ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါ, ဘဝပစ္စယာ ဇာတိ, ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ သမ္ဘဝန္တိ, ဧဝမေတဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ သမုဒယော ဟောတိ။ သော စ သရာဂသဒေါသသမောဟသံကိလေသပက္ခေန ဟာတဗ္ဗော, ဝီတရာဂဝီတဒေါသဝီတမောဟအရိယဓမ္မေဟိ ဟာတဗ္ဗော။

ဧဝံ ယေ ဓမ္မာ ဧကလက္ခဏာ ကိစ္စတော စ လက္ခဏတော စ သာမညတော စ စုတူပပါတတော စ, တေသံ ဓမ္မာနံ ဧကသ္မိံ ဓမ္မေ ဝုတ္တေ အဝသိဋ္ဌာ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ ဘဝန္တိ။ တေနာဟ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာယနော ‘‘ဝုတ္တမှိ ဧကဓမ္မေ’’တိ။

နိယုတ္တော လက္ခဏော ဟာရော။

၆။ စတုဗ္ယူဟဟာရဝိဘင်္ဂေါ

၂၅။ တတ္ထ ကတမော စတုဗ္ယူဟော ဟာရော? ‘‘နေရုတ္တမဓိပ္ပါယော’’တိ အယံ။ ဗျဉ္ဇနေန သုတ္တဿ နေရုတ္တဉ္စ အဓိပ္ပါယော စ နိဒါနဉ္စ ပုဗ္ဗာပရသန္ဓိ စ ဂဝေသိတဗ္ဗော ။ တတ္ထ ကတမံ နေရုတ္တံ, ယာ နိရုတ္တိပဒသံဟိတာ, ယံ ဓမ္မာနံ နာမသော ဉာဏံ။ ယဒါ ဟိ ဘိက္ခု အတ္ထဿ စ နာမံ ဇာနာတိ, ဓမ္မဿ စ နာမံ ဇာနာတိ, တထာ တထာ နံ အဘိနိရောပေတိ။ အယဉ္စ ဝုစ္စတိ အတ္ထကုသလော ဓမ္မကုသလော ဗျဉ္ဇနကုသလော နိရုတ္တိကုသလော ပုဗ္ဗာပရကုသလော ဒေသနာကုသလော အတီတာဓိဝစနကုသလော အနာဂတာဓိဝစနကုသလော ပစ္စုပ္ပန္နာဓိဝစနကုသလော ဣတ္ထာဓိဝစနကုသလော ပုရိသာဓိဝစနကုသလော နပုံသကာဓိဝစနကုသလော ဧကာဓိဝစနကုသလော အနေကာဓိဝစနကုသလော, ဧဝံ သဗ္ဗာနိ ကာတဗ္ဗာနိ ဇနပဒနိရုတ္တာနိ သဗ္ဗာ စ ဇနပဒနိရုတ္တိယော။ အယံ နိရုတ္တိပဒသံဟိတာ။

၂၆။ တတ္ထ ကတမော အဓိပ္ပါယော?

‘‘ဓမ္မော ဟဝေ ရက္ခတိ ဓမ္မစာရိံ၊ ဆတ္တံ မဟန္တံ ယထ ဝဿကာလေ [ဝိယ ဝဿကာလေ ဇာ။ ၁။၁၀။၁၀၃]။

ဧသာနိသံသော ဓမ္မေ သုစိဏ္ဏေ၊ န ဒုဂ္ဂတိံ ဂစ္ဆတိ ဓမ္မစာရီ’’တိ။

ဣဓ ဘဂဝတော ကော အဓိပ္ပါယော? ယေ အပါယေဟိ ပရိမုစ္စိတုကာမာ ဘဝိဿန္တိ, တေ ဓမ္မစာရိနော ဘဝိဿန္တီတိ အယံ ဧတ္ထ ဘဂဝတော အဓိပ္ပါယော။

‘‘စောရော ယထာ သန္ဓိမုခေ ဂဟီတော၊ သကမ္မုနာ ဟညတိ [ဟညတေ (သီ။)] ဗဇ္ဈတေ စ။

ဧဝံ အယံ ပေစ္စ ပဇာ ပရတ္ထ၊ သကမ္မုနာ ဟညတိ [ဟညတေ (သီ။)] ဗဇ္ဈတေ စာ’’တိ။

ဣဓ ဘဂဝတော ကော အဓိပ္ပါယော? သဉ္စေတနိကာနံ ကတာနံ ကမ္မာနံ ဥပစိတာနံ ဒုက္ခဝေဒနီယာနံ အနိဋ္ဌံ အသာတံ ဝိပါကံ ပစ္စနုဘဝိဿတီတိ အယံ ဧတ္ထ ဘဂဝတော အဓိပ္ပါယော။

‘‘သုခကာမာနိ [ပဿ ဓ။ ပ။ ၁၃၁-၁၃၂] ဘူတာနိ၊ ယော ဒဏ္ဍေန ဝိဟိံသတိ။

အတ္တနော သုခမေသာနော၊ ပေစ္စ သော န လဘတေ သုခ’’န္တိ။

ဣဓ ဘဂဝတော ကော အဓိပ္ပါယော? ယေ သုခေန အတ္ထိကာ ဘဝိဿန္တိ, တေ ပါပကမ္မံ [ပါပကံ ကမ္မံ (က။)] န ကရိဿန္တီတိ အယံ ဧတ္ထ ဘဂဝတော အဓိပ္ပါယော။

‘‘မိဒ္ဓီ [ပဿ ဓ။ ပ။ ၃၂၅] ယဒါ ဟောတိ မဟဂ္ဃသော စ၊ နိဒ္ဒါယိတာ သမ္ပရိဝတ္တသာယီ။

မဟာဝရာဟောဝ နိဝါပပုဋ္ဌော၊ ပုနပ္ပုနံ ဂဗ္ဘမုပေတိ မန္ဒော’’တိ။

ဣဓ ဘဂဝတော ကော အဓိပ္ပါယော? ယေ ဇရာမရဏေန အဋ္ဋိယိတုကာမာ ဘဝိဿန္တိ, တေ ဘဝိဿန္တိ ဘောဇနေ မတ္တညုနော ဣန္ဒ္ရိယေသု ဂုတ္တဒွါရာ ပုဗ္ဗရတ္တာပရရတ္တံ ဇာဂရိယာနုယောဂမနုယုတ္တာ ဝိပဿကာ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သဂါရဝါ စ သဗြဟ္မစာရီသု ထေရေသု နဝေသု မဇ္ဈိမေသူတိ အယံ ဧတ္ထ ဘဂဝတော အဓိပ္ပါယော။

‘‘အပ္ပမာဒေါ အမတပဒံ [အမတံ ပဒံ (က။) ပဿ ဓ။ ပ။ ၂၁]၊ ပမာဒေါ မစ္စုနော ပဒံ။

အပ္ပမတ္တာ န မီယန္တိ၊ ယေ ပမတ္တာ ယထာ မတာ’’တိ။

ဣဓ ဘဂဝတော ကော အဓိပ္ပါယော? ယေ အမတပရိယေသနံ ပရိယေသိတုကာမာ ဘဝိဿန္တိ, တေ အပ္ပမတ္တာ ဝိဟရိဿန္တီတိ အယံ ဧတ္ထ ဘဂဝတော အဓိပ္ပါယော။ အယံ အဓိပ္ပါယော။

၂၇။ တတ္ထ ကတမံ နိဒါနံ? ယထာ သော ဓနိယော ဂေါပါလကော ဘဂဝန္တံ အာဟ –

‘‘နန္ဒတိ ပုတ္တေဟိ ပုတ္တိမာ၊ ဂေါမာ [ဂေါမိကော (သီ။)၊ ဂေါပိကော (က။) သု။ နိ။ ၃၃; သံ။ နိ။ ၁။၁၄၄ ပဿိတဗ္ဗံ] ဂေါဟိ တထေဝ နန္ဒတိ။

ဥပဓီ ဟိ နရဿ နန္ဒနာ၊ န ဟိ သော နန္ဒတိ ယော နိရူပဓီ’’တိ။

ဘဂဝါ အာဟ –

‘‘သောစတိ ပုတ္တေဟိ ပုတ္တိမာ၊ ဂေါပိကော [ဂေါမိကော (သီ။)] ဂေါဟိ တထေဝ သောစတိ။

ဥပဓီ ဟိ နရဿ သောစနာ၊ န ဟိ သော သောစတိ ယော နိရူပဓီ’’တိ။

ဣမိနာ ဝတ္ထုနာ ဣမိနာ နိဒါနေန ဧဝံ ဉာယတိ ‘‘ဣဓ ဘဂဝါ ဗာဟိရံ ပရိဂ္ဂဟံ ဥပဓိ အာဟာ’’တိ။ ယထာ စ မာရော ပါပိမာ ဂိဇ္ဈကူဋာ ပဗ္ဗတာ ပုထုသိလံ ပါတေသိ, ဘဂဝါ အာဟ –

‘‘သစေပိ ကေဝလံ သဗ္ဗံ၊ ဂိဇ္ဈကူဋံ စလေဿသိ [စလေယျာသိ (က။) ပဿ သံ။ နိ။ ၁။၁၄၇]။

နေဝ သမ္မာဝိမုတ္တာနံ၊ ဗုဒ္ဓါနံ အတ္ထိ ဣဉ္ဇိတံ။

နဘံ ဖလေယျပ္ပထဝီ စလေယျ၊ သဗ္ဗေဝ ပါဏာ ဥဒ သန္တသေယျုံ။

သလ္လမ္ပိ စေ ဥရသိ ကမ္ပယေယျုံ [ပကမ္ပယေယျုံ (သီ။)၊ ကပ္ပယေယျုံ (က။)]၊ ဥပဓီသု တာဏံ န ကရောန္တိ ဗုဒ္ဓါ’’တိ။

ဣမိနာ ဝတ္ထုနာ ဣမိနာ နိဒါနေန ဧဝံ ဉာယတိ ‘‘ဣဓ ဘဂဝါ ကာယံ ဥပဓိံ အာဟာ’’တိ။ ယထာ စာဟ –

‘‘န တံ ဒဠှံ ဗန္ဓနမာဟု ဓီရာ၊ ယဒါယသံ ဒါရုဇပဗ္ဗဇဉ္စ [ဒါရုဇံ ဗဗ္ဗဇဉ္စ (သီ။) ပဿ ဓ။ ပ။ ၃၄၅]။

သာရတ္တရတ္တာ မဏိကုဏ္ဍလေသု၊ ပုတ္တေသု ဒါရေသု စ ယာ အပေက္ခာ’’တိ။

ဣမိနာ ဝတ္ထုနာ ဣမိနာ နိဒါနေန ဧဝံ ဉာယတိ ‘‘ဣဓ ဘဂဝါ ဗာဟိရေသု ဝတ္ထူသု တဏှံ အာဟာ’’တိ။ ယထာ စာဟ –

‘‘ဧတံ ဒဠှံ ဗန္ဓနမာဟု ဓီရာ၊ ဩဟာရိနံ သိထိလံ ဒုပ္ပမုဉ္စံ။

ဧတမ္ပိ ဆေတွာန ပရိဗ္ဗဇန္တိ၊ အနပေက္ခိနော ကာမသုခံ ပဟာယာ’’တိ။

ဣမိနာ ဝတ္ထုနာ ဣမိနာ နိဒါနေန ဧဝံ ဉာယတိ ‘‘ဣဓ ဘဂဝါ ဗာဟိရဝတ္ထုကာယ တဏှာယ ပဟာနံ အာဟာ’’တိ။ ယထာ စာဟ –

‘‘အာတုရံ အသုစိံ ပူတိံ၊ ဒုဂ္ဂန္ဓံ ဒေဟနိဿိတံ။

ပဂ္ဃရန္တံ ဒိဝါ ရတ္တိံ၊ ဗာလာနံ အဘိနန္ဒိတ’’န္တိ။

ဣမိနာ ဝတ္ထုနာ ဣမိနာ နိဒါနေန ဧဝံ ဉာယတိ ‘‘ဣဓ ဘဂဝါ အဇ္ဈတ္တိကဝတ္ထုကာယ တဏှာယ ပဟာနံ အာဟာ’’တိ။ ယထာ စာဟ –

‘‘ဥစ္ဆိန္ဒ [ပဿ ဓ။ ပ။ ၂၈၅] သိနေဟမတ္တနော၊ ကုမုဒံ သာရဒိကံဝ ပါဏိနာ။

သန္တိမဂ္ဂမေဝ ဗြူဟယ၊ နိဗ္ဗာနံ သုဂတေန ဒေသိတ’’န္တိ။

ဣမိနာ ဝတ္ထုနာ ဣမိနာ နိဒါနေန ဧဝံ ဉာယတိ ‘‘ဣဓ ဘဂဝါ အဇ္ဈတ္တိကဝတ္ထုကာယ တဏှာယ ပဟာနံ အာဟာ’’တိ။ ဣဒံ နိဒါနံ။

တတ္ထ ကတမော ပုဗ္ဗာပရသန္ဓိ။ ယထာဟ –

‘‘ကာမန္ဓာ ဇာလသဉ္ဆန္နာ၊ တဏှာဆဒနဆာဒိတာ။

ပမတ္တဗန္ဓနာ [ပမတ္တဗန္ဓုနာ ဥဒါ။ ၆၄] ဗဒ္ဓါ [ဗန္ဓာ (က။) ပဿ ဥဒါ။ ၆၄]၊ မစ္ဆာဝ ကုမိနာမုခေ။

ဇရာမရဏမန္ဝေန္တိ၊ ဝစ္ဆော ခီရပကောဝ မာတရ’’န္တိ။

အယံ ကာမတဏှာ ဝုတ္တာ။ သာ ကတမေန ပုဗ္ဗာပရေန ယုဇ္ဇတိ? ယထာဟ –

‘‘ရတ္တော အတ္ထံ န ဇာနာတိ၊ ရတ္တော ဓမ္မံ န ပဿတိ။

အန္ဓန္တမံ တဒါ ဟောတိ၊ ယံ ရာဂေါ သဟတေ နရ’’န္တိ။

ဣတိ အန္ဓတာယ စ သဉ္ဆန္နတာယ စ သာယေဝ တဏှာ အဘိလပိတာ။ ယဉ္စာဟ ကာမန္ဓာ ဇာလသဉ္ဆန္နာ, တဏှာဆဒနဆာဒိတာတိ။ ယဉ္စာဟ ရတ္တော အတ္ထံ န ဇာနာတိ, ရတ္တော ဓမ္မံ န ပဿတီတိ, ဣမေဟိ ပဒေဟိ ပရိယုဋ္ဌာနေဟိ သာယေဝ တဏှာ အဘိလပိတာ။ ယံ အန္ဓကာရံ, အယံ ဒုက္ခသမုဒယော, ယာ စ တဏှာ ပေါနောဘဝိကာ, ယဉ္စာဟ ကာမာတိ ဣမေ ကိလေသကာမာ။ ယဉ္စာဟ ဇာလသဉ္ဆန္နာတိ တေသံ ယေဝ ကာမာနံ ပယောဂေန ပရိယုဋ္ဌာနံ ဒဿေတိ, တသ္မာ ကိလေသဝသေန စ ပရိယုဋ္ဌာနဝသေန စ တဏှာဗန္ဓနံ ဝုတ္တံ။ ယေ ဧဒိသိကာ, တေ ဇရာမရဏံ အန္ဝေန္တိ, အယံ ဘဂဝတာ ယထာနိက္ခိတ္တဂါထာဗလေန ဒဿိတာ ဇရာမရဏမန္ဝေန္တီတိ။

‘‘ယဿ ပပဉ္စာ ဌိတီ စ နတ္ထိ၊ သန္ဒာနံ ပလိဃဉ္စ [ပဠိဃဉ္စ (သီ။) ပဿ ဥဒါ။ ၆၇] ဝီတိဝတ္တော။

တံ နိတ္တဏှံ မုနိံ စရန္တံ၊ န ဝိဇာနာတိ သဒေဝကောပိ လောကော’’တိ။

ပပဉ္စာ နာမ တဏှာဒိဋ္ဌိမာနာ, တဒဘိသင်္ခတာ စ သင်္ခါရာ။ ဌိတိ နာမ အနုသယာ။ သန္ဒာနံ နာမ တဏှာယ ပရိယုဋ္ဌာနံ, ယာနိ ဆတ္တိံသတဏှာယ ဇာလိနိယာ ဝိစရိတာနိ။ ပလိဃော နာမ မောဟော။ ယေ စ ပပဉ္စာ သင်္ခါရာ ယာ စ ဌိတိ ယံ သန္ဒာနဉ္စ ယံ ပလိဃဉ္စ ယော ဧတံ သဗ္ဗံ သမတိက္ကန္တော, အယံ ဝုစ္စတိ နိတ္တဏှော ဣတိ။

၂၈။ တတ္ထ ပရိယုဋ္ဌာနသင်္ခါရာ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယာ ဝါ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယာ ဝါ အပရာပရိယဝေဒနီယာ ဝါ, ဧဝံ တဏှာ တိဝိဓံ ဖလံ ဒေတိ ဒိဋ္ဌေ ဝါ ဓမ္မေ ဥပပဇ္ဇေ ဝါ အပရေ ဝါ ပရိယာယေ။ ဧဝံ ဘဂဝါ အာဟ ‘‘ယံ လောဘပကတံ ကမ္မံ ကရောတိ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ မနသာ ဝါ, တဿ ဝိပါကံ အနုဘောတိ ဒိဋ္ဌေ ဝါ ဓမ္မေ ဥပပဇ္ဇေ ဝါ အပရေ ဝါ ပရိယာယေ’’တိ။ ဣဒံ ဘဂဝတော ပုဗ္ဗာပရေန ယုဇ္ဇတိ။ တတ္ထ ပရိယုဋ္ဌာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ ဝါ ကမ္မံ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယံ ဝါ ကမ္မံ အပရာပရိယာယဝေဒနီယံ [အပရာပရိယဝေဒနီယံ (သီ။)] ဝါ ကမ္မံ, ဧဝံ ကမ္မံ တိဓါ ဝိပစ္စတိ ဒိဋ္ဌေ ဝါ ဓမ္မေ ဥပပဇ္ဇေ ဝါ အပရေ ဝါ ပရိယာယေ။ ယထာဟ –

‘‘ယဉ္စေ ဗာလော ဣဓ ပါဏာတိပါတီ ဟောတိ။ပေ။။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ဟောတိ, တဿ ဒိဋ္ဌေ ဝါ ဓမ္မေ ဝိပါကံ ပဋိသံဝေဒေတိ ဥပပဇ္ဇေ ဝါ အပရေ ဝါ ပရိယာယေ’’တိ။ ဣဒံ ဘဂဝတော ပုဗ္ဗာပရေန ယုဇ္ဇတိ။ တတ္ထ ပရိယုဋ္ဌာနံ ပဋိသင်္ခါနဗလေန ပဟာတဗ္ဗံ, သင်္ခါရာ ဒဿနဗလေန, ဆတ္တိံသ တဏှာဝိစရိတာနိ ဘာဝနာဗလေန ပဟာတဗ္ဗာနီတိ ဧဝံ တဏှာပိ တိဓါ ပဟီယတိ။ ယာ နိတ္တဏှာတာ အယံ သဥပါဒိသေသာ နိဗ္ဗာနဓါတု။ ဘေဒါ ကာယဿ အယံ အနုပါဒိသေသာ နိဗ္ဗာနဓါတု။

ပပဉ္စော နာမ ဝုစ္စတိ အနုဗန္ဓော။ ယဉ္စာဟ ဘဂဝါ ‘‘ပပဉ္စေတိ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ စက္ခုဝိညေယျံ ရူပံ အာရဗ္ဘာ’’တိ။ ယဉ္စာဟ ဘဂဝါ – ‘‘အတီတေ, ရာဓ, ရူပေ အနပေက္ခော ဟောဟိ, အနာဂတံ ရူပံ မာ အဘိနန္ဒိ, ပစ္စုပ္ပန္နဿ ရူပဿ နိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓါယ ပဋိနိဿဂ္ဂါယ ပဋိပဇ္ဇာ’’တိ။ ဣဒံ ဘဂဝတော ပုဗ္ဗာပရေန ယုဇ္ဇတိ။ ယော စာပိ ပပဉ္စော ယေ စ သင်္ခါရာ ယာ စ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နဿ အဘိနန္ဒနာ, ဣဒံ ဧကတ္ထံ။ အပိ စ အညမညေဟိ ပဒေဟိ အညမညေဟိ အက္ခရေဟိ အညမညေဟိ ဗျဉ္ဇနေဟိ အပရိမာဏာ ဓမ္မဒေသနာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ။ ဧဝံ သုတ္တေန သုတ္တံ သံသန္ဒယိတွာ ပုဗ္ဗာပရေန သဒ္ဓိံ ယောဇယိတွာ သုတ္တံ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ ဘဝတိ။

သော စာယံ [သ စာယံ (သီ။)] ပုဗ္ဗာပရော သန္ဓိ စတုဗ္ဗိဓေါ အတ္ထသန္ဓိ ဗျဉ္ဇနသန္ဓိ ဒေသနာသန္ဓိ နိဒ္ဒေသသန္ဓီတိ။

တတ္ထ အတ္ထသန္ဓိ ဆပ္ပဒါနိ သင်္ကာသနာ ပကာသနာ ဝိဝရဏာ ဝိဘဇနာ ဥတ္တာနီကမ္မတာ ပညတ္တီတိ။

ဗျဉ္ဇနသန္ဓိ ဆပ္ပဒါနိ အက္ခရံ ပဒံ ဗျဉ္ဇနံ အာကာရော နိရုတ္တိ နိဒ္ဒေသောတိ။

ဒေသနာသန္ဓိ န စ ပထဝိံ နိဿာယ ဈာယတိ ဈာယီ ဈာယတိ စ။ န စ အာပံ နိဿာယ ဈာယတိ ဈာယီ ဈာယတိ စ, န စ တေဇံ နိဿာယ ဈာယတိ ဈာယီ ဈာယတိ စ, န စ ဝါယုံ နိဿာယ ဈာယတိ ဈာယီ ဈာယတိ စ။ န စ အာကာသာနဉ္စာယတနံ နိဿာယ။ပေ။။ န စ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ နိဿာယ။ပေ။။ န စ အာကိဉ္စညာယတနံ နိဿာယ။ပေ။။ န စ နေဝသညာနာသညာယတနံ နိဿာယ။ပေ။။ န စ ဣမံ လောကံ နိဿာယ။ပေ။။ န စ ပရလောကံ နိဿာယ ဈာယတိ ဈာယီ ဈာယတိ စ။ ယမိဒံ ဥဘယမန္တရေန ဒိဋ္ဌံ သုတံ မုတံ ဝိညာတံ ပတ္တံ ပရိယေသိတံ ဝိတက္ကိတံ ဝိစာရိတံ မနသာနုစိန္တိတံ, တမ္ပိ နိဿာယ န ဈာယတိ ဈာယီ ဈာယတိ စ။ အယံ သဒေဝကေ လောကေ သမာရကေ သဗြဟ္မကေ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ အနိဿိတေန စိတ္တေန န ဉာယတိ ဈာယန္တော။

ယထာ မာရော ပါပိမာ ဂေါဓိကဿ ကုလပုတ္တဿ [ပဿ သံ။ နိ။ ၁။၁၅၉] ဝိညာဏံ သမန္ဝေသန္တော န ဇာနာတိ န ပဿတိ။ သော ဟိ ပပဉ္စာတီတော တဏှာပဟာနေန ဒိဋ္ဌိနိဿယောပိဿ နတ္ထိ။ ယထာ စ ဂေါဓိကဿ, ဧဝံ ဝက္ကလိဿ သဒေဝကေန လောကေန သမာရကေန သဗြဟ္မကေန သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ အနိဿိတစိတ္တာ န ဉာယန္တိ ဈာယမာနာ။ အယံ ဒေသနာသန္ဓိ။

တတ္ထ ကတမာ နိဒ္ဒေသသန္ဓိ? နိဿိတစိတ္တာ အကုသလပက္ခေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ, အနိဿိတစိတ္တာ ကုသလပက္ခေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ နိဿိတစိတ္တာ ကိလေသေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ, အနိဿိတစိတ္တာ ဝေါဒါနေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ နိဿိတစိတ္တာ သံသာရပ္ပဝတ္တိယာ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ, အနိဿိတစိတ္တာ သံသာရနိဝတ္တိယာ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ နိဿိတစိတ္တာ တဏှာယ စ အဝိဇ္ဇာယ စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ, အနိဿိတစိတ္တာ သမထေန စ ဝိပဿနာယ စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ နိဿိတစိတ္တာ အဟိရိကေန စ အနောတ္တပ္ပေန စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ, အနိဿိတစိတ္တာ ဟိရိယာ စ ဩတ္တပ္ပေန စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ နိဿိတစိတ္တာ အသတိယာ စ အသမ္ပဇညေန စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ, အနိဿိတစိတ္တာ သတိယာ စ သမ္ပဇညေန စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ နိဿိတစိတ္တာ အယောနိယာ စ အယောနိသောမနသိကာရေန စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ, အနိဿိတစိတ္တာ ယောနိယာ စ ယောနိသောမနသိကာရေန စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ နိဿိတစိတ္တာ ကောသဇ္ဇေန စ ဒေါဝစဿေန စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ, အနိဿိတစိတ္တာ ဝီရိယာရမ္ဘေန စ သောဝစဿေန စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ နိဿိတစိတ္တာ အဿဒ္ဓိယေန စ ပမာဒေန စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ, အနိဿိတစိတ္တာ သဒ္ဓါယ စ အပ္ပမာဒေန စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ နိဿိတစိတ္တာ အသဒ္ဓမ္မဿဝနေန စ အသံဝရဏေန စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ, အနိဿိတစိတ္တာ သဒ္ဓမ္မဿဝနေန စ သံဝရေန စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ နိဿိတစိတ္တာ အဘိဇ္ဈာယ စ ဗျာပါဒေန စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ, အနိဿိတစိတ္တာ အနဘိဇ္ဈာယ စ အဗျာပါဒေန စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ နိဿိတစိတ္တာ နီဝရဏေဟိ စ သံယောဇနိယေဟိ စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ, အနိဿိတစိတ္တာ ရာဂဝိရာဂါယ စ စေတောဝိမုတ္တိယာ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါယ စ ပညာဝိမုတ္တိယာ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ နိဿိတစိတ္တာ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယာ စ သဿတဒိဋ္ဌိယာ စ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ, အနိဿိတစိတ္တာ သဥပါဒိသေသာယ စ အနုပါဒိသေသာယ စ နိဗ္ဗာနဓါတုယာ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗာ။ အယံ နိဒ္ဒေသသန္ဓိ။ တေနာဟ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာယနော ‘‘နေရုတ္တမဓိပ္ပါယော’’တိ။

နိယုတ္တော စတုဗ္ယူဟော ဟာရော။

၇။ အာဝဋ္ဋဟာရဝိဘင်္ဂေါ

၂၉။ တတ္ထ ကတမော အာဝဋ္ဋော ဟာရော? ‘‘ဧကမှိ ပဒဋ္ဌာနေ’’တိ အယံ။

‘‘အာရမ္ဘထ [အာရဗ္ဘထ (သီ။) သံ။ နိ။ ၁။၁၈၅; ထေရဂါ။ ၂၅၆ ပဿိတဗ္ဗံ] နိက္ကမထ၊ ယုဉ္ဇထ ဗုဒ္ဓသာသနေ။

ဓုနာထ မစ္စုနော သေနံ၊ နဠာဂါရံဝ ကုဉ္ဇရော’’တိ။

‘‘အာရမ္ဘထ နိက္ကမထာ’’တိ ဝီရိယဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ‘‘ယုဉ္ဇထ ဗုဒ္ဓသာသနေ’’တိ သမာဓိဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ‘‘ဓုနာထ မစ္စုနော သေနံ, နဠာဂါရံဝ ကုဉ္ဇရော’’တိ ပညာယ ပဒဋ္ဌာနံ။ ‘‘အာရမ္ဘထ နိက္ကမထာ’’တိ ဝီရိယိန္ဒ္ရိယဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ‘‘ယုဉ္ဇထ ဗုဒ္ဓသာသနေ’’တိ သမာဓိန္ဒ္ရိယဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ‘‘ဓုနာထ မစ္စုနော သေနံ, နဠာဂါရံဝ ကုဉ္ဇရော’’တိ ပညိန္ဒ္ရိယဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဣမာနိ ပဒဋ္ဌာနာနိ ဒေသနာ။

အယုဉ္ဇန္တာနံ ဝါ သတ္တာနံ ယောဂေ, ယုဉ္ဇန္တာနံ ဝါ အာရမ္ဘော။

တတ္ထ ယေ န ယုဉ္ဇန္တိ, တေ ပမာဒမူလကာ န ယုဉ္ဇန္တိ။ သော ပမာဒေါ ဒုဝိဓေါ တဏှာမူလကော အဝိဇ္ဇာမူလကော စ။ တတ္ထ အဝိဇ္ဇာမူလကော ယေန အညာဏေန နိဝုတော ဉေယျဋ္ဌာနံ နပ္ပဇာနာတိ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဥပ္ပါဒဝယဓမ္မာတိ, အယံ အဝိဇ္ဇာမူလကော။ ယော တဏှာမူလကော, သော တိဝိဓေါ အနုပ္ပန္နာနံ ဘောဂါနံ ဥပ္ပါဒါယ ပရိယေသန္တော ပမာဒံ အာပဇ္ဇတိ, ဥပ္ပန္နာနံ ဘောဂါနံ အာရက္ခနိမိတ္တံ ပရိဘောဂနိမိတ္တဉ္စ ပမာဒံ အာပဇ္ဇတိ အယံ လောကေ စတုဗ္ဗိဓေါ ပမာဒေါ ဧကဝိဓေါ အဝိဇ္ဇာယ တိဝိဓေါ တဏှာယ။ တတ္ထ အဝိဇ္ဇာယ နာမကာယော ပဒဋ္ဌာနံ။ တဏှာယ ရူပကာယော ပဒဋ္ဌာနံ။ တံ ကိဿ ဟေတု, ရူဣသု ဘဝေသု အဇ္ဈောသာနံ, အရူဣသု သမ္မောဟော? တတ္ထ ရူပကာယော ရူပက္ခန္ဓော နာမကာယော စတ္တာရော အရူပိနော ခန္ဓာ။ ဣမေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ကတမေန ဥပါဒါနေန သဥပါဒါနာ, တဏှာယ စ အဝိဇ္ဇာယ စ? တတ္ထ တဏှာ ဒွေ ဥပါဒါနာနိ ကာမုပါဒါနဉ္စ သီလဗ္ဗတုပါဒါနဉ္စ။ အဝိဇ္ဇာ ဒွေ ဥပါဒါနာနိ ဒိဋ္ဌုပါဒါနဉ္စ အတ္တဝါဒုပါဒါနဉ္စ။ ဣမေဟိ စတူဟိ ဥပါဒါနေဟိ ယေ သဥပါဒါနာ ခန္ဓာ, ဣဒံ ဒုက္ခံ။ စတ္တာရိ ဥပါဒါနာနိ, အယံ သမုဒယော။ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဒုက္ခံ။ တေသံ ဘဂဝါ ပရိညာယ ပဟာနာယ စ ဓမ္မံ ဒေသေတိ ဒုက္ခဿ ပရိညာယ သမုဒယဿ ပဟာနာယ။

၃၀။ တတ္ထ ယော တိဝိဓေါ တဏှာမူလကော ပမာဒေါ အနုပ္ပန္နာနံ ဘောဂါနံ ဥပ္ပါဒါယ ပရိယေသတိ, ဥပ္ပန္နာနံ ဘောဂါနံ အာရက္ခဏဉ္စ ကရောတိ ပရိဘောဂနိမိတ္တဉ္စ, တဿ သမ္ပဋိဝေဓေန ရက္ခဏာ ပဋိသံဟရဏာ, အယံ သမထော။

သော ကထံ ဘဝတိ? ယဒါ ဇာနာတိ ကာမာနံ အဿာဒဉ္စ အဿာဒတော အာဒီနဝဉ္စ အာဒီနဝတော နိဿရဏဉ္စ နိဿရဏတော ဩကာရဉ္စ သံကိလေသဉ္စ ဝေါဒါနဉ္စ နေက္ခမ္မေ စ အာနိသံသံ။ တတ္ထ ယာ ဝီမံသာ ဥပပရိက္ခာ အယံ ဝိပဿနာ။ ဣမေ ဒွေ ဓမ္မာ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တိ သမထော စ ဝိပဿနာ စ။ ဣမေသု ဒွီသု ဓမ္မေသု ဘာဝိယမာနေသု ဒွေ ဓမ္မာ ပဟီယန္တိ တဏှာ စ အဝိဇ္ဇာ စ, ဣမေသု ဒွီသု ဓမ္မေသု ပဟီနေသု စတ္တာရိ ဥပါဒါနာနိ နိရုဇ္ဈန္တိ။ ဥပါဒါနနိရောဓါ ဘဝနိရောဓေါ, ဘဝနိရောဓါ ဇာတိနိရောဓေါ, ဇာတိနိရောဓါ ဇရာမရဏံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ ဧဝမေတဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ နိရောဓေါ ဟောတိ။ ဣတိ ပုရိမကာနိ စ ဒွေ သစ္စာနိ ဒုက္ခံ သမုဒယော စ, သမထော စ ဝိပဿနာ စ မဂ္ဂေါ။ ဘဝနိရောဓေါ နိဗ္ဗာနံ ဣမာနိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘အာရမ္ဘထ နိက္ကမထာ’’တိ။

ယထာပိ မူလေ အနုပဒ္ဒဝေ ဒဠ္ဟေ၊ ဆိန္နောပိ ရုက္ခော ပုနရေဝ [ပုနဒေဝ (က။) ပဿ ဓ။ ပ။ ၃၃၈] ရူဟတိ။

ဧဝမ္ပိ တဏှာနုသယေ အနူဟတေ၊ နိဗ္ဗတ္တတီ ဒုက္ခမိဒံ ပုနပ္ပုနံ။

အယံ တဏှာနုသယော။ ကတမဿာ တဏှာယ? ဘဝတဏှာယ။ ယော ဧတဿ ဓမ္မဿ ပစ္စယော အယံ အဝိဇ္ဇာ။ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ ဟိ ဘဝတဏှာ။ ဣမေ ဒွေ ကိလေသာ တဏှာ စ အဝိဇ္ဇာ စ။ တာနိ စတ္တာရိ ဥပါဒါနာနိ တေဟိ စတူဟိ ဥပါဒါနေဟိ ယေ သဥပါဒါနာ ခန္ဓာ, ဣဒံ ဒုက္ခံ။ စတ္တာရိ ဥပါဒါနာနိ အယံ သမုဒယော။ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဒုက္ခံ။ တေသံ ဘဂဝါ ပရိညာယ စ ပဟာနာယ စ ဓမ္မံ ဒေသေတိ ဒုက္ခဿ ပရိညာယ သမုဒယဿ ပဟာနာယ။

ယေန တဏှာနုသယံ သမူဟနတိ [သမူဟန္တိ (သီ။)], အယံ သမထော။ ယေန တဏှာနုသယဿ ပစ္စယံ အဝိဇ္ဇံ ဝါရယတိ, အယံ ဝိပဿနာ။ ဣမေ ဒွေ ဓမ္မာ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တိ သမထော စ ဝိပဿနာ စ။ တတ္ထ သမထဿ ဖလံ ရာဂဝိရာဂါ စေတောဝိမုတ္တိ, ဝိပဿနာယ ဖလံ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ ပညာဝိမုတ္တိ။ ဣတိ ပုရိမကာနိ စ ဒွေ သစ္စာနိ ဒုက္ခံ သမုဒယော စ, သမထော ဝိပဿနာ စ မဂ္ဂေါ, ဒွေ စ ဝိမုတ္တိယော နိရောဓေါ။ ဣမာနိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘ယထာပိ မူလေ’’တိ။

‘‘သဗ္ဗပါပဿ အကရဏံ၊ ကုသလဿ ဥပသမ္ပဒါ။

သစိတ္တပရိယောဒါပနံ [ပရိယောဒပနံ (သီ။) ဓ။ ပ။ ၁၈၃; ဒီ။ နိ။ ၂။၉၀ ပဿိတဗ္ဗံ]၊ ဧတံ ဗုဒ္ဓါန သာသန’’န္တိ။

သဗ္ဗပါပံ နာမ တီဏိ ဒုစ္စရိတာနိ ကာယဒုစ္စရိတံ ဝစီဒုစ္စရိတံ မနောဒုစ္စရိတံ, တေ ဒသ အကုသလကမ္မပထာ ပါဏာတိပါတော အဒိန္နာဒါနံ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရော မုသာဝါဒေါ ပိသုဏာ ဝါစာ ဖရုသာ ဝါစာ သမ္ဖပ္ပလာပေါ အဘိဇ္ဈာ ဗျာပါဒေါ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ, တာနိ ဒွေ ကမ္မာနိ စေတနာ စေတသိကဉ္စ။ တတ္ထ ယော စ ပါဏာတိပါတော ယာ စ ပိသုဏာ ဝါစာ ယာ စ ဖရုသာ ဝါစာ, ဣဒံ ဒေါသသမုဋ္ဌာနံ။ ယဉ္စ အဒိန္နာဒါနံ ယော စ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရော ယော စ မုသာဝါဒေါ, ဣဒံ လောဘသမုဋ္ဌာနံ, ယော သမ္ဖပ္ပလာပေါ, ဣဒံ မောဟသမုဋ္ဌာနံ။ ဣမာနိ သတ္တ ကာရဏာနိ စေတနာကမ္မံ။ ယာ အဘိဇ္ဈာ, အယံ လောဘော အကုသလမူလံ။ ယော ဗျာပါဒေါ, အယံ ဒေါသော အကုသလမူလံ။ ယာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ, အယံ မိစ္ဆာမဂ္ဂေါ။ ဣမာနိ တီဏိ ကာရဏာနိ စေတသိကကမ္မံ။ တေနာဟ ‘‘စေတနာကမ္မံ စေတသိကကမ္မ’’န္တိ။

အကုသလမူလံ ပယောဂံ ဂစ္ဆန္တံ စတုဗ္ဗိဓံ အဂတိံ ဂစ္ဆတိ ဆန္ဒာ ဒေါသာ ဘယာ မောဟာ။ တတ္ထ ယံ ဆန္ဒာ အဂတိံ ဂစ္ဆတိ, ဣဒံ လောဘသမုဋ္ဌာနံ။ ယံ ဒေါသာ အဂတိံ ဂစ္ဆတိ, ဣဒံ ဒေါသသမုဋ္ဌာနံ။ ယံ ဘယာ စ မောဟာ စ အဂတိံ ဂစ္ဆတိ, ဣဒံ မောဟသမုဋ္ဌာနံ။ တတ္ထ လောဘော အသုဘာယ ပဟီယတိ။ ဒေါသော မေတ္တာယ။ မောဟော ပညာယ။ တထာ လောဘော ဥပေက္ခာယ ပဟီယတိ။ ဒေါသော မေတ္တာယ စ ကရုဏာယ စ။ မောဟော မုဒိတာယ ပဟာနံ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘သဗ္ဗပါပဿ အကရဏ’’န္တိ။

၃၁။ သဗ္ဗပါပံ နာမ အဋ္ဌ မိစ္ဆတ္တာနိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပော မိစ္ဆာဝါစာ မိစ္ဆာကမ္မန္တော မိစ္ဆာအာဇီဝေါ မိစ္ဆာဝါယာမော မိစ္ဆာသတိ မိစ္ဆာသမာဓိ, ဣဒံ ဝုစ္စတိ သဗ္ဗပါပံ။ ဣမေသံ အဋ္ဌန္နံ မိစ္ဆတ္တာနံ ယာ အကိရိယာ အကရဏံ အနဇ္ဈာစာရော, ဣဒံ ဝုစ္စတိ သဗ္ဗပါပဿ အကရဏံ။

အဋ္ဌသု မိစ္ဆတ္တေသု ပဟီနေသု အဋ္ဌ သမ္မတ္တာနိ သမ္ပဇ္ဇန္တိ။ အဋ္ဌန္နံ သမ္မတ္တာနံ ယာ ကိရိယာ ကရဏံ သမ္ပာဒနံ, အယံ ဝုစ္စတိ ကုသလဿ ဥပသမ္ပဒါ။ သစိတ္တပရိယောဒါပနန္တိ အတီတဿ မဂ္ဂဿ ဘာဝနာကိရိယံ ဒဿယတိ, စိတ္တေ ပရိယောဒါပိတေ [ပရိယောဒပိတေ (သီ။ က။)] ပဉ္စက္ခန္ဓာ ပရိယောဒါပိတာ ဘဝန္တိ, ဧဝဉှိ ဘဂဝါ အာဟ ‘‘စေတောဝိသုဒ္ဓတ္ထံ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတေ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတီ’’တိ။ ဒုဝိဓါ ဟိ ပရိယောဒါပနာ နီဝရဏပ္ပဟာနဉ္စ အနုသယသမုဂ္ဃါတော စ။ ဒွေ ပရိယောဒါပနဘူမိယော ဒဿနဘူမိ စ, ဘာဝနာဘူမိ စ, တတ္ထ ယံ ပဋိဝေဓေန ပရိယောဒါပေတိ, ဣဒံ ဒုက္ခံ။ ယတော ပရိယောဒါပေတိ, အယံ သမုဒယော။ ယေန ပရိယောဒါပေတိ, အယံ မဂ္ဂေါ။ ယံ ပရိယောဒါပိတံ, အယံ နိရောဓေါ။ ဣမာနိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘သဗ္ဗပါပဿ အကရဏ’’န္တိ။

‘‘ဓမ္မော ဟဝေ ရက္ခတိ ဓမ္မစာရိံ၊ ဆတ္တံ မဟန္တံ ယထ ဝဿကာလေ။

ဧသာနိသံသော ဓမ္မေ သုစိဏ္ဏေ၊ န ဒုဂ္ဂတိံ ဂစ္ဆတိ ဓမ္မစာရီ’’တိ။

ဓမ္မော နာမ ဒုဝိဓေါ ဣန္ဒ္ရိယသံဝရော မဂ္ဂေါ စ။ ဒုဂ္ဂတိ နာမ ဒုဝိဓါ ဒေဝမနုဿေ ဝါ ဥပနိဓါယ အပါယာ ဒုဂ္ဂတိ, နိဗ္ဗာနံ ဝါ ဥပနိဓါယ သဗ္ဗာ ဥပပတ္တိယော ဒုဂ္ဂတိ။ တတ္ထ ယာ သံဝရသီလေ အခဏ္ဍကာရိတာ, အယံ ဓမ္မော သုစိဏ္ဏော အပါယေဟိ ရက္ခတိ။ ဧဝံ ဘဂဝါ အာဟ – ဒွေမာ, ဘိက္ခဝေ, သီလဝတော ဂတိယော ဒေဝါ စ မနုဿာ စ။ ဧဝဉ္စ နာဠန္ဒာယံ နိဂမေ အသိဗန္ဓကပုတ္တော ဂါမဏိ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ဗြာဟ္မဏာ, ဘန္တေ, ပစ္ဆာဘူမကာ ကာမဏ္ဍလုကာ သေဝါလမာလိကာ ဥဒကောရောဟကာ အဂ္ဂိပရိစာရကာ, တေ မတံ ကာလင်္ကတံ ဥယျာပေန္တိ နာမ, သညာပေန္တိ နာမ, သဂ္ဂံ နာမ ဩက္ကာမေန္တိ [ဥဂ္ဂမေန္တိ (သီ။) ပဿ သံ။ နိ။ ၄။၃၅၈]။ ဘဂဝါ ပန, ဘန္တေ, အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ပဟောတိ တထာ ကာတုံ, ယထာ သဗ္ဗော လောကော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇေယျာ’’တိ။

‘‘တေန ဟိ, ဂါမဏိ, တညေဝေတ္ထ ပဋိပုစ္ဆိဿာမိ, ယထာ တေ ခမေယျ, တထာ နံ ဗျာကရေယျာသီတိ။

‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဂါမဏိ, ဣဓဿ ပုရိသော ပါဏာတိပါတီ အဒိန္နာဒါယီ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရီ မုသာဝါဒီ ပိသုဏဝါစော ဖရုသဝါစော သမ္ဖပ္ပလာဣ အဘိဇ္ဈာလု ဗျာပန္နစိတ္တော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော, တမေနံ မဟာဇနကာယော သင်္ဂမ္မ သမာဂမ္မ အာယာစေယျ ထောမေယျ ပဉ္ဇလိကော အနုပရိသက္ကေယျ ‘အယံ ပုရိသော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတူ’တိ။ တံ ကိံ မညသိ, ဂါမဏိ, အပိ နု သော ပုရိသော မဟတော ဇနကာယဿ အာယာစနဟေတု ဝါ ထောမနဟေတုဝါ ပဉ္ဇလိကံ [ပဉ္ဇလိကာ သံ။ နိ။ ၄။၃၅၈] အနုပရိသက္ကနဟေတု ဝါ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇေယျာ’’တိ။ ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။

‘‘သေယျထာပိ, ဂါမဏိ, ပုရိသော မဟတိံ ပုထုသိလံ ဂမ္ဘီရေ ဥဒကရဟဒေ [ဥဒကဒဟေ (က။)] ပက္ခိပေယျ, တမေနံ မဟာဇနကာယော သင်္ဂမ္မ သမာဂမ္မ အာယာစေယျ ထောမေယျ ပဉ္ဇလိကော အနုပရိသက္ကေယျ ‘ဥမ္မုဇ္ဇ, ဘော, ပုထုသိလေ, ဥပ္လဝ ဘော ပုထုသိလေ, ထလမုပ္လဝ, ဘော ပုထုသိလေ’တိ။ တံ ကိံ မညသိ ဂါမဏိ, အပိ နု သာ မဟတီ ပုထုသိလာ မဟတော ဇနကာယဿ အာယာစနဟေတု ဝါ ထောမနဟေတု ဝါ ပဉ္ဇလိကံ အနုပရိသက္ကနဟေတု ဝါ ဥမ္မုဇ္ဇေယျ ဝါ ဥပ္လဝေယျ ဝါ ထလံ ဝါ ဥပ္လဝေယျာ’’တိ။ ‘‘နော ဟေတံ , ဘန္တေ’’။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ဂါမဏိ, ယော သော ပုရိသော ပါဏာတိပါတီ။ပေ။။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော, ကိဉ္စာပိ နံ မဟာဇနကာယော သင်္ဂမ္မ သမာဂမ္မ အာယာစေယျ ထောမေယျ ပဉ္ဇလိကော အနုပရိသက္ကေယျ ‘အယံ ပုရိသော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတူ’တိ။ အထ ခေါ သော ပုရိသော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇေယျ။

‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဂါမဏိ, ဣဓဿ ပုရိသော ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတော မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတော ပိသုဏာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော ဖရုသာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော သမ္ဖပ္ပလာပါ ပဋိဝိရတော အနဘိဇ္ဈာလု အဗျာပန္နစိတ္တော သမ္မာဒိဋ္ဌိကော, တမေနံ မဟာဇနကာယော သင်္ဂမ္မ သမာဂမ္မ အာယာစေယျ ထောမေယျ ပဉ္ဇလိကော အနုပရိသက္ကေယျ ‘အယံ ပုရိသော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတူ’တိ။ တံ ကိံ မညသိ, ဂါမဏိ, အပိ နု သော ပုရိသော မဟတော ဇနကာယဿ အာယာစနဟေတု ဝါ ထောမနဟေတု ဝါ ပဉ္ဇလိကံ အနုပရိသက္ကနဟေတု ဝါ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇေယျာ’’တိ။ ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။

‘‘သေယျထာပိ, ဂါမဏိ, ပုရိသော သပ္ပိကုမ္ဘံ ဝါ တေလကုမ္ဘံ ဝါ ဂမ္ဘီရေ [ဂမ္ဘီရံ (သီ။ က။) ပဿ သံ။ နိ။ ၄။၃၅၈] ဥဒကရဟဒေ ဩဂါဟေတွာ ဘိန္ဒေယျ။ တတြ ယာဿ သက္ခရာ ဝါ ကဌလာ [ကထလာ (က။)], သာ အဓေါဂါမီ အဿ။ ယဉ္စ ခွဿ တတြ သပ္ပိ ဝါ တေလံ ဝါ, တံ ဥဒ္ဓံဂါမိ အဿ။ တမေနံ မဟာဇနကာယော သင်္ဂမ္မ သမာဂမ္မ အာယာစေယျ ထောမေယျ ပဉ္ဇလိကော အနုပရိသက္ကေယျ ‘ဩသီဒ, ဘော သပ္ပိတေလ, သံသီဒ, ဘော သပ္ပိတေလ, အဓေါ ဂစ္ဆ [အဝံဂစ္ဆ (သီ။ က။)]‘ဘော သပ္ပိတေလာ’တိ။ တံ ကိံ မညသိ ဂါမဏိ, အပိ နု တံ သပ္ပိတေလံ မဟတော ဇနကာယဿ အာယာစနဟေတု ဝါ ထောမနဟေတု ဝါ ပဉ္ဇလိကံ အနုပရိသက္ကနဟေတု ဝါ ‘ဩသီဒေယျ ဝါ သံသီဒေယျ ဝါ အဓေါ ဝါ ဂစ္ဆေယျာ’တိ။ ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။

‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ဂါမဏိ, ယော သော ပုရိသော ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော။ပေ။။ သမ္မာဒိဋ္ဌိကော, ကိဉ္စာပိ နံ မဟာဇနကာယော သင်္ဂမ္မ သမာဂမ္မ အာယာစေယျ ထောမေယျ ပဉ္ဇလိကော အနုပရိသက္ကေယျ ‘အယံ ပုရိသော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတူ’’’တိ။ အထ ခေါ သော ပုရိသော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇေယျ။ ဣတိ ဓမ္မော သုစိဏ္ဏော အပါယေဟိ ရက္ခတိ။ တတ္ထ ယာ မဂ္ဂဿ တိက္ခတာ အဓိမတ္တတာ, အယံ ဓမ္မော သုစိဏ္ဏော သဗ္ဗာဟိ ဥပပတ္တီဟိ ရက္ခတိ။ ဧဝံ ဘဂဝါ အာဟ –

‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿ [ပဿ ဥဒါ။ ၃၂]၊ သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော။

သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေက္ခာရော၊ ဉတွာန ဥဒယဗ္ဗယံ။

ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူ ဘိက္ခု၊ သဗ္ဗာ ဒုဂ္ဂတိယော ဇဟေ’’တိ။

၃၂။ တတ္ထ ဒုဂ္ဂတီနံ ဟေတု တဏှာ စ အဝိဇ္ဇာ စ, တာနိ စတ္တာရိ ဥပါဒါနာနိ, တေဟိ စတူဟိ ဥပါဒါနေဟိ ယေ သဥပါဒါနာ ခန္ဓာ, ဣဒံ ဒုက္ခံ။ စတ္တာရိ ဥပါဒါနာနိ, အယံ သမုဒယော။ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဒုက္ခံ, တေသံ ဘဂဝါ ပရိညာယ စ ပဟာနာယ စ ဓမ္မံ ဒေသေတိ ဒုက္ခဿ ပရိညာယ သမုဒယဿ ပဟာနာယ။ တတ္ထ တဏှာယ ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ ရူဣနိ ပဒဋ္ဌာနံ။ အဝိဇ္ဇာယ မနိန္ဒ္ရိယံ ပဒဋ္ဌာနံ။ ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ ရူဣနိ ရက္ခန္တော သမာဓိံ ဘာဝယတိ, တဏှဉ္စ နိဂ္ဂဏှာတိ။ မနိန္ဒ္ရိယံ ရက္ခန္တော ဝိပဿနံ ဘာဝယတိ, အဝိဇ္ဇဉ္စ နိဂ္ဂဏှာတိ။ တဏှာနိဂ္ဂဟေန ဒွေ ဥပါဒါနာနိ ပဟီယန္တိ ကာမုပါဒါနဉ္စ သီလဗ္ဗတုပါဒါနဉ္စ။ အဝိဇ္ဇာနိဂ္ဂဟေန ဒွေ ဥပါဒါနာနိ ပဟီယန္တိ ဒိဋ္ဌုပါဒါနဉ္စ အတ္တဝါဒုပါဒါနဉ္စ။ စတူသု ဥပါဒါနေသု ပဟီနေသု ဒွေ ဓမ္မာ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တိ သမထော စ ဝိပဿနာ စ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ဗြဟ္မစရိယန္တိ။

တတ္ထ ဗြဟ္မစရိယဿ ဖလံ စတ္တာရိ သာမညဖလာနိ သောတာပတ္တိဖလံ သကဒါဂါမိဖလံ အနာဂါမိဖလံ အရဟတ္တံ [အရဟတ္တဖလံ (က။)] အဂ္ဂဖလံ။ ဣမာနိ စတ္တာရိ ဗြဟ္မစရိယဿ ဖလာနိ [ဗြဟ္မစရိယဖလာနီတိ (သီ။)]။ ဣတိ ပုရိမကာနိ စ ဒွေ သစ္စာနိ ဒုက္ခံ သမုဒယော စ။ သမထော စ ဝိပဿနာ စ ဗြဟ္မစရိယဉ္စ မဂ္ဂေါ, ဗြဟ္မစရိယဿ ဖလာနိ စ တဒါရမ္မဏာ စ အသင်္ခတာဓါတု နိရောဓေါ။ ဣမာနိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘ဓမ္မော ဟဝေ ရက္ခတီ’’တိ။

တတ္ထ ယံ ပဋိဝေဓေန ရက္ခတိ, ဣဒံ ဒုက္ခံ။ ယတော ရက္ခတိ, အယံ သမုဒယော။ ယေန ရက္ခတိ, အယံ မဂ္ဂေါ။ ယံ ရက္ခတိ, အယံ နိရောဓေါ။ ဣမာနိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ။ တေနာဟ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာယနော ‘‘ဧကမှိ ပဒဋ္ဌာနေ’’တိ။

နိယုတ္တော အာဝဋ္ဋော ဟာရော။

၈။ ဝိဘတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂေါ

၃၃။ တတ္ထ ကတမော ဝိဘတ္တိဟာရော? ‘‘ဓမ္မဉ္စ ပဒဋ္ဌာနံ ဘူမိဉ္စာ’’တိ။

ဒွေ သုတ္တာနိ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ။ ဒွေ ပဋိပဒါ ပုညဘာဂိယာ စ ဖလဘာဂိယာ စ။ ဒွေ သီလာနိ သံဝရသီလဉ္စ ပဟာနသီလဉ္စ, တတ္ထ ဘဂဝါ ဝါသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ ပုညဘာဂိယာယ ပဋိပဒါယ ဒေသယတိ, သော သံဝရသီလေ ဌိတော တေန ဗြဟ္မစရိယေန ဗြဟ္မစာရီ ဘဝတိ, တတ္ထ ဘဂဝါ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တံ ဖလဘာဂိယာယ ပဋိပဒါယ ဒေသယတိ, သော ပဟာနသီလေ ဌိတော တေန ဗြဟ္မစရိယေန ဗြဟ္မစာရီ ဘဝတိ။

တတ္ထ ကတမံ ဝါသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ? ဝါသနာဘာဂိယံ နာမ သုတ္တံ ဒါနကထာ သီလကထာ သဂ္ဂကထာ ကာမာနံ အာဒီနဝေါ နေက္ခမ္မေ အာနိသံသောတိ။

တတ္ထ ကတမံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တံ? နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ နာမ သုတ္တံ ယာ စတုသစ္စပ္ပကာသနာ, ဝါသနာဘာဂိယေ သုတ္တေ နတ္ထိ ပဇာနနာ, နတ္ထိ မဂ္ဂေါ, နတ္ထိ ဖလံ။ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယေ သုတ္တေ အတ္ထိ ပဇာနနာ, အတ္ထိ မဂ္ဂေါ, အတ္ထိ ဖလံ။ ဣမာနိ စတ္တာရိ သုတ္တာနိ။ ဣမေသံ စတုန္နံ သုတ္တာနံ ဒေသနာယ ဖလေန သီလေန ဗြဟ္မစရိယေန သဗ္ဗတော ဝိစယေန ဟာရေန ဝိစိနိတွာ ယုတ္တိဟာရေန ယောဇယိတဗ္ဗာ ယာဝတိကာ ဉာဏဿ ဘူမိ။

၃၄။ တတ္ထ ကတမေ ဓမ္မာ သာဓါရဏာ? ဒွေ ဓမ္မာ သာဓါရဏာ နာမသာဓါရဏာ ဝတ္ထုသာဓါရဏာ စ။ ယံ ဝါ ပန ကိဉ္စိ အညမ္ပိ ဧဝံ ဇာတိယံ, မိစ္ဆတ္တနိယတာနံ သတ္တာနံ အနိယတာနဉ္စ သတ္တာနံ ဒဿနပ္ပဟာတဗ္ဗာ ကိလေသာ သာဓါရဏာ, ပုထုဇ္ဇနဿ သောတာပန္နဿ စ ကာမရာဂဗျာပါဒါ သာဓါရဏာ, ပုထုဇ္ဇနဿ အနာဂါမိဿ စ ဥဒ္ဓံဘာဂိယာ သံယောဇနာ သာဓါရဏာ, ယံ ကိဉ္စိ အရိယသာဝကော လောကိယံ သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇတိ, သဗ္ဗာ သာ အဝီတရာဂေဟိ [အဝိဂတရာဂေဟိ (က။)] သာဓါရဏာ, သာဓါရဏာ ဟိ ဓမ္မာ ဧဝံ အညမညံ ပရံ ပရံ သကံ သကံ ဝိသယံ နာတိဝတ္တန္တိ။ ယောပိ ဣမေဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော န သော တံ ဓမ္မံ ဥပါတိဝတ္တတိ။ ဣမေ ဓမ္မာ သာဓါရဏာ။

တတ္ထ ကတမေ ဓမ္မာ အသာဓါရဏာ? ယာဝ ဒေသနံ ဥပါဒါယ ဂဝေသိတဗ္ဗာ သေက္ခာသေက္ခာ ဘဗ္ဗာဘဗ္ဗာတိ, အဋ္ဌမကဿ သောတာပန္နဿ စ ကာမရာဂဗျာပါဒါ သာဓါရဏာ ဓမ္မတာ အသာဓါရဏာ, အဋ္ဌမကဿ အနာဂါမိဿ စ ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယာ သံယောဇနာ သာဓါရဏာ ဓမ္မတာ အသာဓါရဏာ။ သဗ္ဗေသံ သေက္ခာနံ နာမံ သာဓါရဏံ ဓမ္မတာ အသာဓါရဏာ။ သဗ္ဗေသံ ပဋိပန္နကာနံ နာမံ သာဓါရဏံ ဓမ္မတာ အသာဓါရဏာ။ သဗ္ဗေသံ သေက္ခာနံ သေက္ခသီလံ သာဓါရဏံ ဓမ္မတာ အသာဓါရဏာ။ ဧဝံ ဝိသေသာနုပဿိနာ ဟီနုက္ကဋ္ဌမဇ္ဈိမံ ဥပါဒါယ ဂဝေသိတဗ္ဗံ။

ဒဿနဘူမိ နိယာမာဝက္ကန္တိယာ ပဒဋ္ဌာနံ, ဘာဝနာဘူမိ ဥတ္တရိကာနံ ဖလာနံ ပတ္တိယာ ပဒဋ္ဌာနံ, ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ သမထဿ ပဒဋ္ဌာနံ, သုခါ ပဋိပဒါ ခိပ္ပါဘိညာ ဝိပဿနာယ ပဒဋ္ဌာနံ, ဒါနမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု ပရတော ဃောသဿ သာဓါရဏံ ပဒဋ္ဌာနံ, သီလမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု စိန္တာမယိယာ ပညာယ သာဓါရဏံ ပဒဋ္ဌာနံ, ဘာဝနာမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု ဘာဝနာမယိယာ ပညာယ သာဓါရဏံ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဒါနမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု ပရတော စ ဃောသဿ သုတမယိယာ စ ပညာယ သာဓါရဏံ ပဒဋ္ဌာနံ သီလမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု စိန္တာမယိယာ စ ပညာယ ယောနိသော စ မနသိကာရဿ သာဓါရဏံ ပဒဋ္ဌာနံ, ဘာဝနာမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု ဘာဝနာမယိယာ စ ပညာယ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ စ သာဓါရဏံ ပဒဋ္ဌာနံ။ ပတိရူပဒေသဝါသော ဝိဝေကဿ စ သမာဓိဿ စ သာဓါရဏံ ပဒဋ္ဌာနံ, သပ္ပုရိသူပနိဿယော တိဏ္ဏဉ္စ အဝေစ္စပ္ပသာဒါနံ သမထဿ စ သာဓါရဏံ ပဒဋ္ဌာနံ, အတ္တသမ္မာပဏိဓါနံ ဟိရိယာ စ ဝိပဿနာယ စ သာဓါရဏံ ပဒဋ္ဌာနံ, အကုသလပရိစ္စာဂေါ ကုသလဝီမံသာယ စ သမာဓိန္ဒ္ရိယဿ စ သာဓါရဏံ ပဒဋ္ဌာနံ, ဓမ္မသွာက္ခာတတာ ကုသလမူလရောပနာယ စ ဖလသမာပတ္တိယာ စ သာဓါရဏံ ပဒဋ္ဌာနံ, သံဃသုပ္ပဋိပန္နတာ သံဃသုဋ္ဌုတာယ သာဓါရဏံ ပဒဋ္ဌာနံ, သတ္ထုသမ္ပဒါ အပ္ပသန္နာနဉ္စ ပသာဒါယ ပသန္နာနဉ္စ ဘိယျောဘာဝါယ သာဓါရဏံ ပဒဋ္ဌာနံ, အပ္ပဋိဟတပါတိမောက္ခတာ ဒုမ္မင်္ကူနဉ္စ ပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဟာယ ပေသလာနဉ္စ ပုဂ္ဂလာနံ ဖာသုဝိဟာရာယ သာဓါရဏံ ပဒဋ္ဌာနံ။ တေနာဟ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာယနော ‘‘ဓမ္မဉ္စ ပဒဋ္ဌာန’’န္တိ။

နိယုတ္တော ဝိဘတ္တိ ဟာရော။

၉။ ပရိဝတ္တနဟာရဝိဘင်္ဂေါ

၃၅။ တတ္ထ ကတမော ပရိဝတ္တနော ဟာရော? ‘‘ကုသလာကုသလေ ဓမ္မေ’’တိ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိဿ ပုရိသပုဂ္ဂလဿ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ နိဇ္ဇိဏ္ဏာ ဘဝတိ။ ယေ စဿ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ အနေကေ [အနေကာ (က။)] ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ, တေ စဿ နိဇ္ဇိဏ္ဏာ ဟောန္တိ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိပစ္စယာ စဿ အနေကေ ကုသလာ ဓမ္မာ သမ္ဘဝန္တိ, တေ စဿ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တိ။ သမ္မာသင်္ကပ္ပဿ ပုရိသပုဂ္ဂလဿ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပော နိဇ္ဇိဏ္ဏော ဘဝတိ။ ယေ စဿ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ အနေကေ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ, တေ စဿ နိဇ္ဇိဏ္ဏာ ဟောန္တိ။ သမ္မာသင်္ကပ္ပပစ္စယာ စဿ အနေကေ ကုသလာ ဓမ္မာ သမ္ဘဝန္တိ။ တေ စဿ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဧဝံ သမ္မာဝါစဿ သမ္မာကမ္မန္တဿ သမ္မာအာဇီဝဿ သမ္မာဝါယာမဿ သမ္မာသတိဿ သမ္မာသမာဓိဿ သမ္မာဝိမုတ္တဿ သမ္မာဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနဿ ပုရိသပုဂ္ဂလဿ မိစ္ဆာဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ နိဇ္ဇိဏ္ဏံ ဘဝတိ။ ယေ စဿ မိစ္ဆာဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ အနေကေ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ, တေ စဿ နိဇ္ဇိဏ္ဏာ ဟောန္တိ။ သမ္မာဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနပစ္စယာ စဿ အနေကေ ကုသလာ ဓမ္မာ သမ္ဘဝန္တိ, တေ စဿ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တိ။

၃၆။ ယဿ ဝါ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတဿ ပါဏာတိပါတော ပဟီနော ဟောတိ။ အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတဿ အဒိန္နာဒါနံ ပဟီနံ ဟောတိ။ ဗြဟ္မစာရိဿ အဗြဟ္မစရိယံ ပဟီနံ ဟောတိ။ သစ္စဝါဒိဿ မုသာဝါဒေါ ပဟီနော ဟောတိ။ အပိသုဏဝါစဿ ပိသုဏာ ဝါစာ ပဟီနာ ဟောတိ။ သဏှဝါစဿ ဖရုသာ ဝါစာ ပဟီနာ ဟောတိ။ ကာလဝါဒိဿ သမ္ဖပ္ပလာပေါ ပဟီနော ဟောတိ။ အနဘိဇ္ဈာလုဿ [အနဘိဇ္ဈာမနဿ (က။)] အဘိဇ္ဈာ ပဟီနာ ဟောတိ။ အဗျာပန္နစိတ္တဿ ဗျာပါဒေါ ပဟီနော ဟောတိ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိဿ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ပဟီနာ ဟောတိ။

ယေ စ ခေါ ကေစိ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဂရဟန္တိ, နေသံ သန္ဒိဋ္ဌိကာ သဟဓမ္မိကာ ဂါရယ္ဟာ ဝါဒါနုဝါဒါ အာဂစ္ဆန္တိ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိဉ္စ တေ ဘဝန္တော ဓမ္မံ ဂရဟန္တိ။ တေန ဟိ ယေ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ, တေသံ ဘဝန္တာနံ ပုဇ္ဇာ စ ပါသံသာ စ။ ဧဝံ သမ္မာသင်္ကပ္ပံ သမ္မာဝါစံ သမ္မာကမ္မန္တံ သမ္မာအာဇီဝံ သမ္မာဝါယာမံ သမ္မာသတိံ သမ္မာသမာဓိံ သမ္မာဝိမုတ္တိံ သမ္မာဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနဉ္စ တေ ဘဝန္တော ဓမ္မံ ဂရဟန္တိ။ တေန ဟိ ယေ မိစ္ဆာဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနာ, တေသံ ဘဝန္တာနံ ပုဇ္ဇာ စ ပါသံသာ စ။

ယေ စ ခေါ ကေစိ ဧဝမာဟံသု ‘‘ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာ ကာမာ, ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာ ကာမာ, အာသေဝိတဗ္ဗာ ကာမာ, နိသေဝိတဗ္ဗာ ကာမာ, ဘာဝယိတဗ္ဗာ ကာမာ, ဗဟုလီကာတဗ္ဗာ ကာမာ’’တိ။ ကာမေဟိ ဝေရမဏီ တေသံ အဓမ္မော။

ယေ ဝါ ပန ကေစိ ဧဝမာဟံသု ‘‘အတ္တကိလမထာနုယောဂေါ ဓမ္မော’’တိ။ နိယျာနိကော တေသံ ဓမ္မော အဓမ္မော။ ယေ စ ခေါ ကေစိ ဧဝမာဟံသု ‘‘ဒုက္ခော ဓမ္မော’’တိ။ သုခေါ တေသံ ဓမ္မော အဓမ္မော။ ယထာ ဝါ ပန ဘိက္ခုနော သဗ္ဗသင်္ခါရေသု အသုဘာနုပဿိနော ဝိဟရတော သုဘသညာ ပဟီယန္တိ။ ဒုက္ခာနုပဿိနော ဝိဟရတော သုခသညာ ပဟီယန္တိ။ အနိစ္စာနုပဿိနော ဝိဟရတော နိစ္စသညာ ပဟီယန္တိ။ အနတ္တာနုပဿိနော ဝိဟရတော အတ္တသညာ ပဟီယန္တိ။ ယံ ယံ ဝါ ပန ဓမ္မံ ရောစယတိ ဝါ ဥပဂစ္ဆတိ ဝါ, တဿ တဿ ဓမ္မဿ ယော ပဋိပက္ခော, သွဿ အနိဋ္ဌတော အဇ္ဈာပန္နော ဘဝတိ။ တေနာဟ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာယနော ‘‘ကုသလာကုသလဓမ္မေ’’တိ။

နိယုတ္တော ပရိဝတ္တနော ဟာရော။

၁၀။ ဝေဝစနဟာရဝိဘင်္ဂေါ

၃၇။ တတ္ထ ကတမော ဝေဝစနော ဟာရော? ‘‘ဝေဝစနာနိ ဗဟူနီ’’တိ။ ယထာ ဧကံ ဘဂဝါ ဓမ္မံ အညမညေဟိ ဝေဝစနေဟိ နိဒ္ဒိသတိ။ ယထာဟ ဘဂဝါ –

‘‘အာသာ စ ပိဟာ အဘိနန္ဒနာ စ၊ အနေကဓါတူသု သရာ ပတိဋ္ဌိတာ။

အညာဏမူလပ္ပဘဝါ ပဇပ္ပိတာ၊ သဗ္ဗာ မယာ ဗျန္တိကတာ သမူလိကာ’’တိ။

အာသာ နာမ ဝုစ္စတိ ယာ ဘဝိဿဿ အတ္ထဿ အာသီသနာ [အာသိံသနာ (သီ။)] အဝဿံ အာဂမိဿတီတိ အာသာဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ပိဟာ နာမ ယာ ဝတ္တမာနဿ [ဝတ္တမာနကဿ (သီ။)] အတ္ထဿ ပတ္ထနာ, သေယျတရံ ဝါ ဒိသွာ ‘‘ဧဒိသော ဘဝေယျ’’န္တိ ပိဟာဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အတ္ထနိပ္ဖတ္တိပဋိပါလနာ အဘိနန္ဒနာ နာမ, ပိယံ ဝါ ဉာတိံ အဘိနန္ဒတိ, ပိယံ ဝါ ဓမ္မံ အဘိနန္ဒတိ, အပ္ပဋိကူလတော ဝါ အဘိနန္ဒတိ။

အနေကဓါတူတိ စက္ခုဓါတု ရူပဓါတု စက္ခုဝိညာဏဓါတု, သောတဓါတု သဒ္ဒဓါတု သောတဝိညာဏဓါတု, ဃာနဓါတု ဂန္ဓဓါတု ဃာနဝိညာဏဓါတု, ဇိဝှာဓါတု ရသဓါတု ဇိဝှာဝိညာဏဓါတု , ကာယဓါတု ဖောဋ္ဌဗ္ဗဓါတု ကာယဝိညာဏဓါတု, မနောဓါတု ဓမ္မဓါတု မနောဝိညာဏဓါတု။

သရာတိ ကေစိ ရူပါဓိမုတ္တာ ကေစိ သဒ္ဒါဓိမုတ္တာ ကေစိ ဂန္ဓာဓိမုတ္တာ ကေစိ ရသာဓိမုတ္တာ ကေစိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာဓိမုတ္တာ ကေစိ ဓမ္မာဓိမုတ္တာ။ တတ္ထ ယာနိ ဆ ဂေဟသိတာနိ ဒေါမနဿာနိ ယာနိ စ ဆ ဂေဟသိတာနိ သောမနဿာနိ ယာနိ စ ဆ နေက္ခမ္မသိတာနိ ဒေါမနဿာနိ ယာနိ စ ဆ နေက္ခမ္မသိတာနိ သောမနဿာနိ, ဣမာနိ စတုဝီသပဒါနိ တဏှာပက္ခော, တဏှာယ ဧတံ ဝေဝစနံ။ ယာ ဆ ဥပေက္ခာ ဂေဟသိတာ, အယံ ဒိဋ္ဌိပက္ခော။

၃၈။ သာယေဝ ပတ္ထနာကာရေန ဓမ္မနန္ဒီ ဓမ္မပေမံ ဓမ္မဇ္ဈောသာနန္တိ တဏှာယ ဧတံ ဝေဝစနံ။ စိတ္တံ မနော ဝိညာဏန္တိ စိတ္တဿ ဧတံ ဝေဝစနံ။ မနိန္ဒ္ရိယံ မနောဓါတု မနာယတနံ ဝိဇာနနာတိ မနဿေတံ ဝေဝစနံ။ ပညိန္ဒ္ရိယံ ပညာဗလံ အဓိပညာ သိက္ခာ ပညာ ပညာက္ခန္ဓော ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ ဉာဏံ သမ္မာဒိဋ္ဌိ တီရဏာ ဝိပဿနာ ဓမ္မေ ဉာဏံ အတ္ထေ ဉာဏံ အနွယေ ဉာဏံ ခယေ ဉာဏံ အနုပ္ပါဒေ ဉာဏံ အနညာတညဿာမီတိန္ဒ္ရိယံ အညိန္ဒ္ရိယံ အညာတာဝိန္ဒ္ရိယံ စက္ခု ဝိဇ္ဇာ ဗုဒ္ဓိ ဘူရိ မေဓါ အာလောကော, ယံ ဝါ ပန ယံ ကိဉ္စိ အညံပိ ဧဝံ ဇာတိယံ, ပညာယ ဧတံ ဝေဝစနံ။ ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ လောကုတ္တရာနိ, သဗ္ဗာ ပညာ။ အပိ စ အာဓိပတေယျဋ္ဌေန သဒ္ဓါ, အာရမ္ဘဋ္ဌေန ဝီရိယံ, အပိလာပနဋ္ဌေန သတိ, အဝိက္ခေပဋ္ဌေန သမာဓိ, ပဇာနနဋ္ဌေန ပညာ။

ယထာ စ ဗုဒ္ဓါနုဿတိယံ ဝုတ္တံ ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ။ ဗလနိပ္ဖတ္တိဂတော ဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တော အဓိဂတပ္ပဋိသမ္ဘိဒေါ စတုယောဂဝိပ္ပဟီနော အဂတိဂမနဝီတိဝတ္တော ဥဒ္ဓဋသလ္လော နိရူဠှဝဏော မဒ္ဒိတကဏ္ဍကော နိဗ္ဗာပိတပရိယုဋ္ဌာနော [နိဗ္ဗာဟိတ ။ (က။)] ဗန္ဓနာတီတော ဂန္ထဝိနိဝေဌနော အဇ္ဈာသယဝီတိဝတ္တော ဘိန္နန္ဓကာရော စက္ခုမာ လောကဓမ္မသမတိက္ကန္တော အနုရောဓဝိရောဓဝိပ္ပယုတ္တော ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေသု ဓမ္မေသု အသင်္ခေပဂတော ဗန္ဓနာတိဝတ္တော ဌပိတသင်္ဂါမော အဘိက္ကန္တတရော ဥက္ကာဓရော အာလောကကရော ပဇ္ဇောတကရော တမောနုဒေါ ရဏဉ္ဇဟော အပရိမာဏဝဏ္ဏော အပ္ပမေယျဝဏ္ဏော အသင်္ခေယျဝဏ္ဏော အာဘံကရော ပဘံကရော ဓမ္မောဘာသပဇ္ဇောတကရောတိ စ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တောတိ စ ဗုဒ္ဓါနုဿတိယာ ဧတံ ဝေဝစနံ။

ယထာ စ ဓမ္မာနုဿတိယံ ဝုတ္တံ သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော သန္ဒိဋ္ဌိကော အကာလိကော ဧဟိပဿိကော ဩပနေယျိကော [ဩပနယိကော (သီ။)] ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိညူဟိ။ ယဒိဒံ မဒနိမ္မဒနော ပိပါသဝိနယော အာလယသမုဂ္ဃါဋော ဝဋ္ဋူပစ္ဆေဒေါ သုညတော အတိဒုလ္လဘော တဏှက္ခယော ဝိရာဂေါ နိရောဓေါ နိဗ္ဗာနံ။

‘‘အသင်္ခတံ အနတံ [အသင်္ခတံ နန္တ ။ (သီ။) ပဿ သံ။ နိ။ ၄။၄၀၉] အနာသဝဉ္စ၊ သစ္စဉ္စ ပါရံ နိပုဏံ သုဒုဒ္ဒသံ။

အဇဇ္ဇရံ ဓုဝံ အပလောကိတံ [အပလောကိယံ (သီ။ က။)]၊ အနိဒဿနံ နိပ္ပပဉ္စ သန္တံ။

‘‘အမတံ ပဏီတဉ္စ သိဝဉ္စ ခေမံ၊ တဏှာက္ခယော အစ္ဆရိယဉ္စ အဗ္ဘုတံ။

အနီတိကံ အနီတိကဓမ္မံ [နီတိကဓမ္မမေဝ ဝါ (သီ။ က။) ပဿ သံ။ နိ။ ၄။၄၀၉]၊ နိဗ္ဗာနမေတံ သုဂတေန ဒေသိတံ။

‘‘အဇာတံ အဘူတံ အနုပဒ္ဒဝဉ္စ၊ အကတံ အသောကဉ္စ အထော ဝိသောကံ။

အနူပသဂ္ဂံနုပသဂ္ဂဓမ္မံ၊ နိဗ္ဗာနမေတံ သုဂတေန ဒေသိတံ။

‘‘ဂမ္ဘီရဉ္စေဝ ဒုပ္ပဿံ၊ ဥတ္တရဉ္စ အနုတ္တရံ။

အသမံ အပ္ပဋိသမံ၊ ဇေဋ္ဌံ သေဋ္ဌန္တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘လေဏဉ္စ တာဏံ အရဏံ အနင်္ဂဏံ၊ အကာစ မေတံ ဝိမလန္တိ ဝုစ္စတိ။

ဒီပေါ သုခံ အပ္ပမာဏံ ပတိဋ္ဌာ၊ အကိဉ္စနံ အပ္ပပဉ္စန္တိ ဝုတ္တ’’န္တိ။

ဓမ္မာနုဿတိယာ ဧတံ ဝေဝစနံ။

ယထာ စ သံဃာနုဿတိယံ ဝုတ္တံ သုပ္ပဋိပန္နော ဥဇုပ္ပဋိပန္နော ဉာယပ္ပဋိပန္နော သာမီစိပ္ပဋိပန္နော ယဒိဒံ စတ္တာရိ ပုရိသယုဂါနိ အဋ္ဌ ပုရိသပုဂ္ဂလာ ဧသ ဘဂဝတော သာဝကသံဃော အာဟုနေယျော ပါဟုနေယျော ဒက္ခိဏေယျော အဉ္ဇလိကရဏီယော အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿ, သီလသမ္ပန္နော သမာဓိသမ္ပန္နော ပညာသမ္ပန္နော ဝိမုတ္တိသမ္ပန္နော ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနသမ္ပန္နော သတ္တာနံ သာရော သတ္တာနံ မဏ္ဍော သတ္တာနံ ဥဒ္ဓါရော သတ္တာနံ ဧသိကာ [ဧသိကော (က။)] သတ္တာနံ သုရဘိပသူနံ ပုဇ္ဇော ဒေဝါနဉ္စ မနုဿာနဉ္စာတိ သံဃာနုဿတိယာ ဧတံ ဝေဝစနံ။

ယထာ စ သီလာနုဿတိယံ ဝုတ္တံ ယာနိ တာနိ သီလာနိ အခဏ္ဍာနိ အစ္ဆိဒ္ဒါနိ အသဗလာနိ အကမ္မာသာနိ အရိယာနိ အရိယကန္တာနိ ဘုဇိဿာနိ ဝိညုပ္ပသတ္ထာနိ အပရာမဋ္ဌာနိ သမာဓိသံဝတ္တနိကာနိ, အလင်္ကာရော စ သီလံ ဥတ္တမင်္ဂေါပသောဘဏတာယ, နိဓါနဉ္စ သီလံ သဗ္ဗဒေါဘဂ္ဂသမတိက္ကမနဋ္ဌေန , သိပ္ပဉ္စ သီလံ အက္ခဏဝေဓိတာယ, ဝေလာ စ သီလံ အနတိက္ကမနဋ္ဌေန, ဓညဉ္စ သီလံ ဒလိဒ္ဒေါပစ္ဆေဒနဋ္ဌေန [ဒဠိဒ္ဒေါ။ (သီ။)], အာဒါသော စ သီလံ ဓမ္မဝေါလောကနတာယ, ပါသာဒေါ စ သီလံ ဝေါလောကနဋ္ဌေန, သဗ္ဗဘူမာနုပရိဝတ္တိ စ သီလံ အမတပရိယောသာနန္တိ သီလာနုဿတိယာ ဧတံ ဝေဝစနံ။

ယထာ စ စာဂါနုဿတိယံ ဝုတ္တံ ယသ္မိံ သမယေ အရိယသာဝကော အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ မုတ္တစာဂေါ ပယတပါဏိ ဝေါဿဂ္ဂရတော ယာစယောဂေါ ဒါနသံဝိဘာဂရတောတိ စာဂါနုဿတိယာ ဧတံ ဝေဝစနံ။ တေနာဟ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာယနော ‘‘ဝေဝစနာနိ ဗဟူနီ’’တိ။

နိယုတ္တော ဝေဝစနော ဟာရော။

၁၁။ ပညတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂေါ

၃၉။ တတ္ထ ကတမော ပညတ္တိဟာရော? ‘‘ဧကံ ဘဂဝါ ဓမ္မံ ပညတ္တီဟိ ဝိဝိဓါဟိ ဒေသေတီ’’တိ။

ယာ ပကတိကထာယ ဒေသနာ။ အယံ နိက္ခေပပညတ္တိ။ ကာ စ ပကတိကထာယ ဒေသနာ, စတ္တာရိ သစ္စာနိ။ ယထာ ဘဂဝါ အာဟ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိ အယံ ပညတ္တိ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ ဆန္နံ ဓါတူနံ အဋ္ဌာရသန္နံ ဓါတူနံ ဒွါဒသန္နံ အာယတနာနံ ဒသန္နံ ဣန္ဒ္ရိယာနံ နိက္ခေပပညတ္တိ။

ကဗဠီကာရေ စေ, ဘိက္ခဝေ, အာဟာရေ အတ္ထိ ရာဂေါ အတ္ထိ နန္ဒီ [နန္ဒိ (သီ။) ပဿ သံ။ နိ။ ၂။၆၄)] အတ္ထိ တဏှာ, ပတိဋ္ဌိတံ တတ္ထ ဝိညာဏံ ဝိရူဠှံ။ ယတ္ထ ပတိဋ္ဌိတံ ဝိညာဏံ ဝိရူဠှံ, အတ္ထိ တတ္ထ နာမရူပဿ အဝက္ကန္တိ။ ယတ္ထ အတ္ထိ နာမရူပဿ အဝက္ကန္တိ, အတ္ထိ တတ္ထ သင်္ခါရာနံ ဝုဒ္ဓိ [ဗုဒ္ဓိ (က။)]။ ယတ္ထ အတ္ထိ သင်္ခါရာနံ ဝုဒ္ဓိ, အတ္ထိ တတ္ထ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိ။ ယတ္ထ အတ္ထိ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိ, အတ္ထိ တတ္ထ အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏံ။ ယတ္ထ အတ္ထိ အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏံ, သသောကံ တံ, ဘိက္ခဝေ, သဒရံ သဥပါယာသန္တိ ဝဒါမိ။

ဖဿေ စေ။ပေ။။ မနောသဉ္စေတနာယ စေ, ဘိက္ခဝေ, အာဟာရေ။ ဝိညာဏေ စေ, ဘိက္ခဝေ, အာဟာရေ အတ္ထိ ရာဂေါ အတ္ထိ နန္ဒီ အတ္ထိ တဏှာ, ပတိဋ္ဌိတံ တတ္ထ ဝိညာဏံ ဝိရူဠှံ။ ယတ္ထ ပတိဋ္ဌိတံ ဝိညာဏံ ဝိရူဠှံ, အတ္ထိ တတ္ထ နာမရူပဿ အဝက္ကန္တိ။ ယတ္ထ အတ္ထိ နာမရူပဿ အဝက္ကန္တိ , အတ္ထိ တတ္ထ သင်္ခါရာနံ ဝုဒ္ဓိ။ ယတ္ထ အတ္ထိ သင်္ခါရာနံ ဝုဒ္ဓိ, အတ္ထိ တတ္ထ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိ။ ယတ္ထ အတ္ထိ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိ, အတ္ထိ တတ္ထ အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏံ။ ယတ္ထ အတ္ထိ အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏံ, သသောကံ တံ, ဘိက္ခဝေ, သဒရံ သဥပါယာသန္တိ ဝဒါမိ။ အယံ ပဘဝပညတ္တိ ဒုက္ခဿ စ သမုဒယဿ စ။

ကဗဠီကာရေ စေ, ဘိက္ခဝေ [ပဿ သံ။ နိ။ ၂။၆၄], အာဟာရေ နတ္ထိ ရာဂေါ နတ္ထိ နန္ဒီ နတ္ထိ တဏှာ, အပ္ပတိဋ္ဌိတံ တတ္ထ ဝိညာဏံ အဝိရူဠှံ။ ယတ္ထ အပ္ပတိဋ္ဌိတံ ဝိညာဏံ အဝိရူဠှံ, နတ္ထိ တတ္ထ နာမရူပဿ အဝက္ကန္တိ။ ယတ္ထ နတ္ထိ နာမရူပဿ အဝက္ကန္တိ, နတ္ထိ တတ္ထ သင်္ခါရာနံ ဝုဒ္ဓိ။ ယတ္ထ နတ္ထိ သင်္ခါရာနံ ဝုဒ္ဓိ, နတ္ထိ တတ္ထ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိ။ ယတ္ထ နတ္ထိ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိ, နတ္ထိ တတ္ထ အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏံ။ ယတ္ထ နတ္ထိ အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏံ, အသောကံ တံ, ဘိက္ခဝေ, အဒရံ အနုပါယာသန္တိ ဝဒါမိ။

ဖဿေ စေ။ပေ။။ မနောသဉ္စေတနာယ စေ, ဘိက္ခဝေ, အာဟာရေ။ ဝိညာဏေ စေ, ဘိက္ခဝေ, အာဟာရေ နတ္ထိ ရာဂေါ နတ္ထိ နန္ဒီ နတ္ထိ တဏှာ, အပ္ပတိဋ္ဌိတံ တတ္ထ ဝိညာဏံ အဝိရူဠှံ။ ယတ္ထ အပ္ပတိဋ္ဌိတံ ဝိညာဏံ အဝိရူဠှံ, နတ္ထိ တတ္ထ နာမရူပဿ အဝက္ကန္တိ။ ယတ္ထ နတ္ထိ နာမရူပဿ အဝက္ကန္တိ, နတ္ထိ တတ္ထ သင်္ခါရာနံ ဝုဒ္ဓိ။ ယတ္ထ နတ္ထိ သင်္ခါရာနံ ဝုဒ္ဓိ, နတ္ထိ တတ္ထ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိ။ ယတ္ထ နတ္ထိ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိ, နတ္ထိ တတ္ထ အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏံ။ ယတ္ထ နတ္ထိ အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏံ, အသောကံ တံ, ဘိက္ခဝေ, အဒရံ အနုပါယာသန္တိ ဝဒါမိ။

အယံ ပရိညာပညတ္တိ ဒုက္ခဿ, ပဟာနပညတ္တိ သမုဒယဿ, ဘာဝနာပညတ္တိ မဂ္ဂဿ, သစ္ဆိကိရိယာပညတ္တိ နိရောဓဿ။

၄၀။ သမာဓိံ, ဘိက္ခဝေ, ဘာဝေထ။ အပ္ပမတ္တော နိပကော သတော, သမာဟိတော, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ကိဉ္စ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ? ‘‘စက္ခု [စက္ခုံ (က။) ပဿ သံ။ နိ။ ၄။၉၉] အနိစ္စ’’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ‘‘ရူပါ အနိစ္စာ’’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ ‘‘စက္ခုဝိညာဏံ အနိစ္စ’’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ‘‘စက္ခုသမ္ဖဿော အနိစ္စော’’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ယမ္ပိဒံ [ယမိဒံ (သီ။ က။)] စက္ခုသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ, တမ္ပိ အနိစ္စန္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။

သောတံ ။ပေ။။ ဃာနံ။ပေ။။ ဇိဝှာ။ပေ။။ ကာယော။ပေ။။ ‘‘မနော အနိစ္စော’’တိ [အနိစ္စ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၄။၁၀၀)] ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ‘‘ဓမ္မာ အနိစ္စာ’’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ‘‘မနောဝိညာဏံ အနိစ္စ’’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ‘‘မနောသမ္ဖဿော အနိစ္စော’’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ယမ္ပိဒံ မနောသမ္ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝေဒယိတံ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ, တမ္ပိ အနိစ္စန္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။

အယံ ဘာဝနာပညတ္တိ မဂ္ဂဿ, ပရိညာပညတ္တိ ဒုက္ခဿ, ပဟာနပညတ္တိ သမုဒယဿ, သစ္ဆိကိရိယာပညတ္တိ နိရောဓဿ။

ရူပံ , ရာဓ, ဝိကိရထ ဝိဓမထ ဝိဒ္ဓံသေထ ဝိကီဠနိယံ [ဝိကီဠနိကံ (သီ။ က။) ပဿ သံ။ နိ။ ၃။၁၆၉] ကရောထ, ပညာယ တဏှက္ခယာယ ပဋိပဇ္ဇထ။ တဏှက္ခယာ ဒုက္ခက္ခယော, ဒုက္ခက္ခယာ နိဗ္ဗာနံ။ ဝေဒနံ။ပေ။။။ သညံ။ပေ။။ သင်္ခါရေ ဝိညာဏံ ဝိကိရထ ဝိဓမထ ဝိဒ္ဓံသေထ ဝိကီဠနိယံ ကရောထ, ပညာယ တဏှက္ခယာယ ပဋိပဇ္ဇထ။ တဏှက္ခယာ ဒုက္ခက္ခယော, ဒုက္ခက္ခယာ နိဗ္ဗာနံ။

အယံ နိရောဓပညတ္တိ နိရောဓဿ, နိဗ္ဗိဒါပညတ္တိ အဿာဒဿ, ပရိညာပညတ္တိ ဒုက္ခဿ, ပဟာနပညတ္တိ သမုဒယဿ, ဘာဝနာပညတ္တိ မဂ္ဂဿ, သစ္ဆိကိရိယာပညတ္တိ နိရောဓဿ။

‘‘သော ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ‘‘အယံ ဒုက္ခသမုဒယော’’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ‘‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓေါ’’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ ‘‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။

အယံ ပဋိဝေဓပညတ္တိ သစ္စာနံ, နိက္ခေပပညတ္တိ ဒဿနဘူမိယာ, ဘာဝနာပညတ္တိ မဂ္ဂဿ, သစ္ဆိကိရိယာပညတ္တိ သောတာပတ္တိဖလဿ။ ‘‘သော ဣမေ အာသဝါ’’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ‘‘အယံ အာသဝသမုဒယော’’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ‘‘အယံ အာသဝနိရောဓေါ’’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ‘‘အယံ အာသဝနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ‘‘ဣမေ အာသဝါ အသေသံ နိရုဇ္ဈန္တီ’’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။

အယံ ဥပ္ပါဒပညတ္တိ ခယေ ဉာဏဿ, ဩကာသပညတ္တိ အနုပ္ပါဒေ ဉာဏဿ, ဘာဝနာပညတ္တိ မဂ္ဂဿ, ပရိညာပညတ္တိ ဒုက္ခဿ, ပဟာနပညတ္တိ သမုဒယဿ, အာရမ္ဘပညတ္တိ ဝီရိယိန္ဒ္ရိယဿ, အာသာဋနပညတ္တိ အာသာဋိကာနံ, နိက္ခေပပညတ္တိ ဘာဝနာဘူမိယာ, အဘိနိဃာတပညတ္တိ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ။

၄၁။ ဣဒံ ‘‘ဒုက္ခ’’န္တိ မေ, ဘိက္ခဝေ, ပုဗ္ဗေ အနနုဿုတေသု ဓမ္မေသု စက္ခုံ ဥဒပါဒိ, ဉာဏံ ဥဒပါဒိ, ပညာ ဥဒပါဒိ, ဝိဇ္ဇာ ဥဒပါဒိ, အာလောကော ဥဒပါဒိ။ အယံ ‘‘ဒုက္ခသမုဒယော’’တိ မေ, ဘိက္ခဝေ။ပေ။။ အယံ ‘‘ဒုက္ခနိရောဓေါ’’တိ မေ, ဘိက္ခဝေ။ပေ။။။ အယံ ‘‘ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’’တိ မေ, ဘိက္ခဝေ, ပုဗ္ဗေ အနနုဿုတေသု ဓမ္မေသု စက္ခုံ ဥဒပါဒိ, ဉာဏံ ဥဒပါဒိ, ပညာ ဥဒပါဒိ, ဝိဇ္ဇာ ဥဒပါဒိ, အာလောကော ဥဒပါဒိ။

အယံ ဒေသနာပညတ္တိ သစ္စာနံ, နိက္ခေပပညတ္တိ သုတမယိယာ ပညာယ သစ္ဆိကိရိယာပညတ္တိ အနညာတညဿာမီတိန္ဒ္ရိယဿ, ပဝတ္တနာပညတ္တိ ဓမ္မစက္ကဿ။

‘‘တံ ခေါ ပနိဒံ ဒုက္ခံ ပရိညေယျ’’န္တိ မေ, ဘိက္ခဝေ, ပုဗ္ဗေ အနနုဿုတေသု ဓမ္မေသု စက္ခုံ ဥဒပါဒိ, ဉာဏံ ဥဒပါဒိ, ပညာ ဥဒပါဒိ, ဝိဇ္ဇာ ဥဒပါဒိ, အာလောကော ဥဒပါဒိ။ ‘‘သော ခေါ ပနာယံ ဒုက္ခသမုဒယော ပဟာတဗ္ဗော’’တိ မေ, ဘိက္ခဝေ။ပေ။။ ‘‘သော ခေါ ပနာယံ ဒုက္ခနိရောဓေါ သစ္ဆိကာတဗ္ဗော’’တိ မေ, ဘိက္ခဝေ။ပေ။။ ‘‘သာ ခေါ ပနာယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ ဘာဝေတဗ္ဗာ’’တိ မေ, ဘိက္ခဝေ ပုဗ္ဗေ အနနုဿုတေသု ဓမ္မေသု စက္ခုံ ဥဒပါဒိ, ဉာဏံ ဥဒပါဒိ, ပညာ ဥဒပါဒိ, ဝိဇ္ဇာ ဥဒပါဒိ, အာလောကော ဥဒပါဒိ။

အယံ ဘာဝနာပညတ္တိ မဂ္ဂဿ, နိက္ခေပပညတ္တိ စိန္တာမယိယာ ပညာယ, သစ္ဆိကိရိယာပညတ္တိ အညိန္ဒ္ရိယဿ။

‘‘တံ ခေါ ပနိဒံ ဒုက္ခံ ပရိညာတ’’န္တိ မေ, ဘိက္ခဝေ, ပုဗ္ဗေ အနနုဿုတေသု ဓမ္မေသု စက္ခုံ ဥဒပါဒိ, ဉာဏံ ဥဒပါဒိ, ပညာ ဥဒပါဒိ, ဝိဇ္ဇာ ဥဒပါဒိ, အာလောကော ဥဒပါဒိ။ ‘‘သော ခေါ ပနာယံ ဒုက္ခသမုဒယော ပဟီနော’’တိ မေ, ဘိက္ခဝေ။ပေ။။ ‘‘သော ခေါ ပနာယံ ဒုက္ခနိရောဓေါ သစ္ဆိကတော’’တိ မေ, ဘိက္ခဝေ။ပေ။။ ‘‘သာ ခေါ ပနာယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ ဘာဝိတာ’’တိ မေ, ဘိက္ခဝေ ပုဗ္ဗေ အနနုဿုတေသု ဓမ္မေသု စက္ခုံ ဥဒပါဒိ, ဉာဏံ ဥဒပါဒိ, ပညာ ဥဒပါဒိ, ဝိဇ္ဇာ ဥဒပါဒိ, အာလောကော ဥဒပါဒိ။ အယံ ဘာဝနာပညတ္တိ မဂ္ဂဿ, နိက္ခေပပညတ္တိ ဘာဝနာမယိယာ ပညာယ, သစ္ဆိကိရိယာပညတ္တိ အညာတာဝိနော ဣန္ဒ္ရိယဿ, ပဝတ္တနာပညတ္တိ ဓမ္မစက္ကဿ။

‘‘တုလမတုလဉ္စ သမ္ဘဝံ၊ ဘဝသင်္ခါရမဝဿဇိ မုနိ။

အဇ္ဈတ္တရတော သမာဟိတော၊ အဘိန္ဒိ [အဘိဒါ (သီ။ က။) ပဿ ဒီ။ နိ။ ၂။၁၆၉] ကဝစမိဝတ္တသမ္ဘဝ’’န္တိ။

‘‘တုလ’’န္တိ သင်္ခါရဓါတု။ ‘‘အတုလ’’န္တိ နိဗ္ဗာနဓါတု, ‘‘တုလမတုလဉ္စ သမ္ဘဝ’’န္တိ အဘိညာပညတ္တိ သဗ္ဗဓမ္မာနံ။ နိက္ခေပပညတ္တိ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါယ။ ‘‘ဘဝသင်္ခါရမဝဿဇိ မုနီ’’တိ ပရိစ္စာဂပညတ္တိ သမုဒယဿ။ ပရိညာပညတ္တိ ဒုက္ခဿ။ ‘‘အဇ္ဈတ္တရတော သမာဟိတော’’တိ ဘာဝနာပညတ္တိ ကာယဂတာယ သတိယာ။ ဌိတိပညတ္တိ စိတ္တေကဂ္ဂတာယ။ ‘‘အဘိန္ဒိ ကဝစမိဝတ္တသမ္ဘဝ’’န္တိ အဘိနိဗ္ဗိဒါပညတ္တိ စိတ္တဿ, ဥပါဒါနပညတ္တိ သဗ္ဗညုတာယ, ပဒါလနာပညတ္တိ အဝိဇ္ဇဏ္ဍကောသာနံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘တုလမတုလဉ္စ သမ္ဘဝ’’န္တိ။

ယော ဒုက္ခမဒ္ဒက္ခိ ယတောနိဒါနံ၊ ကာမေသု သော ဇန္တု ကထံ နမေယျ။

ကာမာ ဟိ လောကေ သင်္ဂေါတိ ဉတွာ၊ တေသံ သတီမာ ဝိနယာယ သိက္ခေတိ။

‘‘ယော ဒုက္ခ’’န္တိ ဝေဝစနပညတ္တိ စ ဒုက္ခဿ ပရိညာပညတ္တိ စ။ ‘‘ယတောနိဒါန’’န္တိ ပဘဝပညတ္တိ စ သမုဒယဿ ပဟာနပညတ္တိ စ။ ‘‘အဒ္ဒက္ခီ’’တိ ဝေဝစနပညတ္တိ စ ဉာဏစက္ခုဿ ပဋိဝေဓပညတ္တိ စ။ ‘‘ကာမေသု သော ဇန္တုကထံ နမေယျာ’’တိ ဝေဝစနပညတ္တိ စ ကာမတဏှာယ အဘိနိဝေသပညတ္တိ စ။ ‘‘ကာမာ ဟိ လောကေ သင်္ဂေါတိ ဉတွာ’’တိ ပစ္စတ္ထိကတော ဒဿနပညတ္တိ ကာမာနံ။ ကာမာ ဟိ အင်္ဂါရကာသူပမာ မံသပေသူပမာ ပါဝကကပ္ပါ ပပါတဥရဂေါပမာ စ။ ‘‘တေသံ သတီမာ’’တိ အပစယပညတ္တိ ပဟာနာယ, နိက္ခေပပညတ္တိ ကာယဂတာယ သတိယာ, ဘာဝနာပညတ္တိ မဂ္ဂဿ။ ‘‘ဝိနယာယ သိက္ခေ’’တိ ပဋိဝေဓပညတ္တိ ရာဂဝိနယဿ ဒေါသဝိနယဿ မောဟဝိနယဿ။ ‘‘ဇန္တူ’’တိ ဝေဝစနပညတ္တိ ယောဂိဿ။ ယဒါ ဟိ ယောဂီ ကာမာ သင်္ဂေါတိ ပဇာနာတိ။ သော ကာမာနံ အနုပ္ပါဒါယ ကုသလေ ဓမ္မေ ဥပ္ပါဒယတိ, သော အနုပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပ္ပါဒါယ ဝါယမတိ။ အယံ ဝါယာမပညတ္တိ အပ္ပတ္တဿ ပတ္တိယာ။ နိက္ခေပပညတ္တိ ဩရမတ္တိကာယ အသန္တုဋ္ဌိယာ။ တတ္ထ သော ဥပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဌိတိယာ ဝါယမတီတိ အယံ အပ္ပမာဒပညတ္တိ ဘာဝနာယ, နိက္ခေပပညတ္တိ ဝီရိယိန္ဒ္ရိယဿ, အာရက္ခပညတ္တိ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ, ဌိတိပညတ္တိ အဓိစိတ္တသိက္ခာယ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘ယော ဒုက္ခမဒ္ဒက္ခိ ယတောနိဒါန’’န္တိ။

‘‘မောဟသမ္ဗန္ဓနော လောကော၊ ဘဗ္ဗရူပေါဝ ဒိဿတိ။

ဥပဓိဗန္ဓနော [ဥပဓိသမ္ဗန္ဓနော (သီ။) ပဿ ဥဒါ။ ၇၀] ဗာလော၊ တမသာ ပရိဝါရိတော။

အဿိရီ ဝိယ [သဿတောရိဝ (ဥဒါ။ ၇၀)] ခါယတိ၊ ပဿတော နတ္ထိ ကိဉ္စန’’န္တိ။

‘‘မောဟသမ္ဗန္ဓနော လောကော’’တိ ဒေသနာပညတ္တိ ဝိပလ္လာသာနံ။ ‘‘ဘဗ္ဗရူပေါဝ ဒိဿတီ’’တိ ဝိပရီတပညတ္တိ လောကဿ။ ‘‘ဥပဓိဗန္ဓနော ဗာလော’’တိ ပဘဝပညတ္တိ ပါပကာနံ ဣစ္ဆာဝစရာနံ, ကိစ္စပညတ္တိ ပရိယုဋ္ဌာနာနံ။ ဗလဝပညတ္တိ ကိလေသာနံ။ ဝိရူဟနာပညတ္တိ သင်္ခါရာနံ။ ‘‘တမသာ ပရိဝါရိတော’’တိ ဒေသနာပညတ္တိ အဝိဇ္ဇန္ဓကာရဿ ဝေဝစနပညတ္တိ စ။ ‘‘အဿိရီ ဝိယ ခါယတီ’’တိ ဒဿနပညတ္တိ ဒိဗ္ဗစက္ခုဿ, နိက္ခေပပညတ္တိ ပညာစက္ခုဿ။ ‘‘ပဿတော နတ္ထိ ကိဉ္စန’’န္တိ ပဋိဝေဓပညတ္တိ သတ္တာနံ, ရာဂေါ ကိဉ္စနံ ဒေါသော ကိဉ္စနံ မောဟော ကိဉ္စနံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘မောဟသမ္ဗန္ဓနော လောကော’’တိ။

‘‘အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, အဇာတံ အဘူတံ အကတံ အသင်္ခတံ, နော စေတံ, ဘိက္ခဝေ, အဘဝိဿ အဇာတံ အဘူတံ အကတံ အသင်္ခတံ။ နယိဓ [န ဣဓ (သီ။ က။) ပဿ ဥဒါ။ ၇၃] ဇာတဿ ဘူတဿ ကတဿ သင်္ခတဿ နိဿရဏံ ပညာယေထ။ ယသ္မာ စ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အတ္ထိ အဇာတံ အဘူတံ အကတံ အသင်္ခတံ, တသ္မာ ဇာတဿ ဘူတဿ ကတဿ သင်္ခတဿ နိဿရဏံ ပညာယတီ’’တိ။

‘‘နော စေတံ, ဘိက္ခဝေ, အဘဝိဿ အဇာတံ အဘူတံ အကတံ အသင်္ခတ’’န္တိ ဒေသနာပညတ္တိ နိဗ္ဗာနဿ ဝေဝစနပညတ္တိ စ။ ‘‘နယိဓ ဇာတဿ ဘူတဿ ကတဿ သင်္ခတဿ နိဿရဏံ ပညာယေထာ’’တိ ဝေဝစနပညတ္တိ သင်္ခတဿ ဥပနယနပညတ္တိ စ။ ‘‘ယသ္မာ စ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အတ္ထိ အဇာတံ အဘူတံ အကတံ အသင်္ခတ’’န္တိ ဝေဝစနပညတ္တိ နိဗ္ဗာနဿ ဇောတနာပညတ္တိ စ။ ‘‘တသ္မာ ဇာတဿ ဘူတဿ ကတဿ သင်္ခတဿ နိဿရဏံ ပညာယတီ’’တိ အယံ ဝေဝစနပညတ္တိ နိဗ္ဗာနဿ, နိယျာနိကပညတ္တိ မဂ္ဂဿ, နိဿရဏပညတ္တိ သံသာရတော။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘နော စေတံ, ဘိက္ခဝေ, အဘဝိဿာ’’တိ။ တေနာဟ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာယနော ‘‘ဧကံ ဘဂဝါ ဓမ္မံ, ပညတ္တီဟိ ဝိဝိဓါဟိ ဒေသေတီ’’တိ။

နိယုတ္တော ပညတ္တိ ဟာရော။

၁၂။ ဩတရဏဟာရဝိဘင်္ဂေါ

၄၂။ တတ္ထ ကတမော ဩတရဏော ဟာရော? ‘‘ယော စ ပဋိစ္စုပ္ပါဒေါ’’တိ။

‘‘ဥဒ္ဓံ အဓေါ သဗ္ဗဓိ ဝိပ္ပမုတ္တော၊ အယံ အဟသ္မီတိ [အယမဟမသ္မီတိ (သီ။) ပဿ ဥဒါ။ ၆၁] အနာနုပဿီ။

ဧဝံ ဝိမုတ္တော ဥဒတာရိ ဩဃံ၊ အတိဏ္ဏပုဗ္ဗံ အပုနဗ္ဘဝါယာ’’တိ။

‘‘ဥဒ္ဓ’’န္တိ ရူပဓါတု စ အရူပဓါတု စ။ ‘‘အဓေါ’’တိ ကာမဓါတု။ ‘‘သဗ္ဗဓိ ဝိပ္ပမုတ္တော’’တိ တေဓါတုကေ အယံ အသေက္ခာဝိမုတ္တိ။ တာနိယေဝ အသေက္ခာနိ ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ, အယံ ဣန္ဒ္ရိယေဟိ ဩတရဏာ။

တာနိယေဝ အသေက္ခာနိ ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ ဝိဇ္ဇာ, ဝိဇ္ဇုပ္ပါဒါ အဝိဇ္ဇာနိရောဓေါ, အဝိဇ္ဇာနိရောဓါ သင်္ခါရနိရောဓေါ, သင်္ခါရနိရောဓါ ဝိညာဏနိရောဓေါ, ဝိညာဏနိရောဓါ နာမရူပနိရောဓေါ, နာမရူပနိရောဓါ သဠာယတနနိရောဓေါ, သဠာယတနနိရောဓါ ဖဿနိရောဓေါ, ဖဿနိရောဓါ ဝေဒနာနိရောဓေါ, ဝေဒနာနိရောဓါ တဏှာနိရောဓေါ, တဏှာနိရောဓါ ဥပါဒါနနိရောဓေါ, ဥပါဒါနနိရောဓါ ဘဝနိရောဓေါ, ဘဝနိရောဓါ ဇာတိနိရောဓေါ, ဇာတိနိရောဓါ ဇရာမရဏံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ ဧဝမေတဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ နိရောဓေါ ဟောတိ။ အယံ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေဟိ ဩတရဏာ။

တာနိယေဝ အသေက္ခာနိ ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ တီဟိ ခန္ဓေဟိ သင်္ဂဟိတာနိ – သီလက္ခန္ဓေန သမာဓိက္ခန္ဓေန ပညာက္ခန္ဓေန, အယံ ခန္ဓေဟိ ဩတရဏာ။

တာနိယေဝ အသေက္ခာနိ ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ သင်္ခါရပရိယာပန္နာနိ ယေ သင်္ခါရာ အနာသဝါ, နော စ ဘဝင်္ဂါ, တေ သင်္ခါရာ ဓမ္မဓါတုသင်္ဂဟိတာ။ အယံ ဓါတူဟိ ဩတရဏာ။

သာ ဓမ္မဓါတု ဓမ္မာယတနပရိယာပန္နာ, ယံ အာယတနံ အနာသဝံ, နော စ ဘဝင်္ဂံ။ အယံ အာယတနေဟိ ဩတရဏာ။

‘‘အယံ အဟသ္မီတိ အနာနုပဿီ’’တိ အယံ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ သမုဂ္ဃါတော, သာ သေက္ခာဝိမုတ္တိ, တာနိယေဝ သေက္ခာနိ ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ။ အယံ ဣန္ဒ္ရိယေဟိ ဩတရဏာ။

တာနိယေဝ သေက္ခာနိ ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ ဝိဇ္ဇာ, ဝိဇ္ဇုပ္ပါဒါ အဝိဇ္ဇာနိရောဓေါ, အဝိဇ္ဇာနိရောဓါ သင်္ခါရနိရောဓေါ, ဧဝံ သဗ္ဗော ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါ။ အယံ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေဟိ ဩတရဏာ။

သာယေဝ ဝိဇ္ဇာ ပညာက္ခန္ဓော။ အယံ ခန္ဓေဟိ ဩတရဏာ။

သာယေဝ ဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရပရိယာပန္နာ, ယေ သင်္ခါရာ အနာသဝါ, နော စ ဘဝင်္ဂါ, တေ သင်္ခါရာ ဓမ္မဓါတုသင်္ဂဟိတာ, အယံ ဓါတူဟိ ဩတရဏာ။

သာ ဓမ္မဓါတု ဓမ္မာယတနပရိယာပန္နာ, ယံ အာယတနံ အနာသဝံ, နော စ ဘဝင်္ဂံ, အယံ အာယတနေဟိ ဩတရဏာ။

သေက္ခာယ စ ဝိမုတ္တိယာ အသေက္ခာယ စ ဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တော ဥဒတာရိ ဩဃံ အတိဏ္ဏပုဗ္ဗံ အပုနဗ္ဘဝါယ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘ဥဒ္ဓံ အဓေါ’’တိ။

၄၃။ ‘‘နိဿိတဿ [ပဿ ဥဒါ။ ၇၄] စလိတံ, အနိဿိတဿ စလိတံ နတ္ထိ, စလိတေ အသတိ ပဿဒ္ဓိ, ပဿဒ္ဓိယာ သတိ နတိ န ဟောတိ, နတိယာ အသတိ အာဂတိဂတိ န ဟောတိ, အာဂတိဂတိယာ အသတိ စုတူပပါတော န ဟောတိ, စုတူပပါတေ အသတိ နေဝိဓ န ဟုရံ န ဥဘယမန္တရေန ဧသေဝန္တော ဒုက္ခဿာ’’တိ။

‘‘နိဿိတဿ စလိတ’’န္တိ နိဿယော နာမ ဒုဝိဓေါ တဏှာနိဿယော စ ဒိဋ္ဌိနိဿယော စ။ တတ္ထ ယာ ရတ္တဿ စေတနာ, အယံ တဏှာနိဿယော; ယာ မူဠှဿ စေတနာ, အယံ ဒိဋ္ဌိနိဿယော။ စေတနာ ပန သင်္ခါရာ, သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏံ, ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပံ, ဧဝံ သဗ္ဗော ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါ။ အယံ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေဟိ ဩတရဏာ။

တတ္ထ ယာ ရတ္တဿ ဝေဒနာ, အယံ သုခါ ဝေဒနာ။ ယာ သမ္မူဠှဿ ဝေဒနာ, အယံ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ, ဣမာ ဒွေ ဝေဒနာ ဝေဒနာက္ခန္ဓော။ အယံ ခန္ဓေဟိ ဩတရဏာ။

တတ္ထ သုခါ ဝေဒနာ ဒွေ ဣန္ဒ္ရိယာနိ သုခိန္ဒ္ရိယံ သောမနဿိန္ဒ္ရိယဉ္စ, အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ ဥပေက္ခိန္ဒ္ရိယံ။ အယံ ဣန္ဒ္ရိယေဟိ ဩတရဏာ။

တာနိယေဝ ဣန္ဒ္ရိယာနိ သင်္ခါရပရိယာပန္နာနိ, ယေ သင်္ခါရာ သာသဝါ ဘဝင်္ဂါ, တေ သင်္ခါရာ ဓမ္မဓါတုသင်္ဂဟိတာ။ အယံ ဓါတူဟိ ဩတရဏာ။

သာ ဓမ္မဓါတု ဓမ္မာယတနပရိယာပန္နာ, ယံ အာယတနံ သာသဝံ ဘဝင်္ဂံ, အယံ အာယတနေဟိ ဩတရဏာ။

‘‘အနိဿိတဿ စလိတံ နတ္ထီ’’တိ သမထဝသေန ဝါ တဏှာယ အနိဿိတော ဝိပဿနာဝသေ ဝါ ဒိဋ္ဌိယာ အနိဿိတော။ ယာ ဝိပဿနာ အယံ ဝိဇ္ဇာ, ဝိဇ္ဇုပ္ပါဒါ အဝိဇ္ဇာနိရောဓေါ, အဝိဇ္ဇာနိရောဓါ သင်္ခါရနိရောဓေါ, သင်္ခါရနိရောဓါ ဝိညာဏနိရောဓေါ, ဧဝံ သဗ္ဗော ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါ။ အယံ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေဟိ ဩတရဏာ။

သာယေဝ ဝိပဿနာ ပညာက္ခန္ဓော။ အယံ ခန္ဓေဟိ ဩတရဏာ။

သာယေဝ ဝိပဿနာ ဒွေ ဣန္ဒ္ရိယာနိ – ဝီရိယိန္ဒ္ရိယဉ္စ ပညိန္ဒ္ရိယဉ္စ။ အယံ ဣန္ဒ္ရိယေဟိ ဩတရဏာ။

သာယေဝ ဝိပဿနာ သင်္ခါရပရိယာပန္နာ, ယေ သင်္ခါရာ အနာသဝါ, နော စ ဘဝင်္ဂါ, တေ သင်္ခါရာ ဓမ္မဓါတုသင်္ဂဟိတာ။ အယံ ဓါတူဟိ ဩတရဏာ။

သာ ဓမ္မဓါတု ဓမ္မာယတနပရိယာပန္နာ, ယံ အာယတနံ အနာသဝံ, နော စ ဘဝင်္ဂံ။ အယံ အာယတနေဟိ ဩတရဏာ။

‘‘ပဿဒ္ဓိယာ သတီ’’တိ ဒုဝိဓါ ပဿဒ္ဓိ ကာယိကာ စ စေတသိကာ စ။ ယံ ကာယိကံ သုခံ, အယံ ကာယပဿဒ္ဓိ။ ယံ စေတသိကံ သုခံ, အယံ စေတသိကာ ပဿဒ္ဓိ။ ပဿဒ္ဓကာယော သုခံ ဝေဒိယတိ [ဝေဒယတိ (က။)], သုခိနော စိတ္တံ သမာဓိယတိ, သမာဟိတော ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ယထာဘူတံ ပဇာနန္တော နိဗ္ဗိန္ဒတိ, နိဗ္ဗိန္ဒန္တော ဝိရဇ္ဇတိ, ဝိရာဂါ ဝိမုစ္စတိ, ဝိမုတ္တသ္မိံ ‘‘ဝိမုတ္တ’’မိတိ [ဝိမုတ္တမှီတိ (သီ။ က။)] ဉာဏံ ဟောတိ, ‘‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’’တိ ပဇာနာတိ။ သော န နမတိ ရူပေသု, န သဒ္ဒေသု, န ဂန္ဓေသု, န ရသေသု, န ဖောဋ္ဌဗ္ဗေသု, န ဓမ္မေသု ခယာ ရာဂဿ ခယာ ဒေါသဿ ခယာ မောဟဿ ယေန ရူပေန တထာဂတံ တိဋ္ဌန္တံ စရန္တံ ပညာပယမာနော ပညာပေယျ, တဿ ရူပဿ ခယာ ဝိရာဂါ နိရောဓါ စာဂါ ပဋိနိဿဂ္ဂါ ရူပသင်္ခယေ ဝိမုတ္တော, တထာဂတော အတ္ထီတိပိ န ဥပေတိ, နတ္ထီတိပိ န ဥပေတိ, အတ္ထိ နတ္ထီတိပိ န ဥပေတိ, နေဝတ္ထိ နော နတ္ထီတိပိ န ဥပေတိ။ အထ ခေါ ဂမ္ဘီရော အပ္ပမေယျော အသင်္ခေယျော နိဗ္ဗုတောတိယေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ ခယာ ရာဂဿ, ခယာ ဒေါသဿ, ခယာ မောဟဿ။

ယာယ ဝေဒနာယ။ပေ။။ ယာယ သညာယ။ ယေဟိ သင်္ခါရေဟိ။ ယေန ဝိညာဏေန တထာဂတံ တိဋ္ဌန္တံ စရန္တံ ပညာပယမာနော ပညာပေယျ, တဿ ဝိညာဏဿ ခယာ ဝိရာဂါ နိရောဓါ စာဂါ ပဋိနိဿဂ္ဂါ ဝိညာဏသင်္ခယေ ဝိမုတ္တော, တထာဂတော အတ္ထီတိပိ န ဥပေတိ, နတ္ထီတိပိ န ဥပေတိ, အတ္ထိ နတ္ထီတိပိ န ဥပေတိ, နေဝတ္ထိ နော နတ္ထီတိပိ န ဥပေတိ။ အထ ခေါ ဂမ္ဘီရော အပ္ပမေယျော အသင်္ခေယျော နိဗ္ဗုတောတိယေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ ခယာ ရာဂဿ, ခယာ ဒေါသဿ, ခယာ မောဟဿ။ ‘‘အာဂတီ’’တိ ဣဓါဂတိ။ ‘‘ဂတီ’’တိ ပေစ္စဘဝေါ။ အာဂတိဂတီပိ န ဘဝန္တိ, ‘‘နေဝိဓါ’’တိ ဆသု အဇ္ဈတ္တိကေသု အာယတနေသု။ ‘‘န ဟုရ’’န္တိ ဆသု ဗာဟိရေသု အာယတနေသု။ ‘‘န ဥဘယမန္တရေနာ’’တိ ဖဿသမုဒိတေသု ဓမ္မေသု အတ္တာနံ န ပဿတိ။ ‘‘ဧသေဝန္တော ဒုက္ခဿာ’’တိ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါ။ သော ဒုဝိဓေါ လောကိယော စ လောကုတ္တရော စ။ တတ္ထ လောကိယော အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ, ယာဝ ဇရာမရဏာ။ လောကုတ္တရော သီလဝတော အဝိပ္ပဋိသာရော ဇာယတိ, ယာဝ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ပဇာနာတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘နိဿိတဿ စလိတံ အနိဿိတဿ စလိတံ နတ္ထိ။ပေ။။ ဧသေဝန္တော ဒုက္ခဿာ’’တိ။

၄၄။

‘‘ယေ ကေစိ သောကာ ပရိဒေဝိတာ ဝါ, ဒုက္ခာ [ဒုက္ခံ (သီ။ က။) ပဿ ဥဒါ။ ၇၈] စ လောကသ္မိမနေကရူပါ။

ပိယံ ပဋိစ္စပ္ပဘဝန္တိ ဧတေ၊ ပိယေ အသန္တေ န ဘဝန္တိ ဧတေ။

တသ္မာ ဟိ တေ သုခိနော ဝီတသောကာ၊ ယေသံ ပိယံ နတ္ထိ ကုဟိဉ္စိ လောကေ။

တသ္မာ အသောကံ ဝိရဇံ ပတ္ထယာနော၊ ပိယံ န ကယိရာထ ကုဟိဉ္စိ လောကေ’’တိ။

‘‘ယေ ကေစိ သောကာ ပရိဒေဝိတာ ဝါ, ဒုက္ခာ စ လောကသ္မိမနေကရူပါ ပိယံ ပဋိစ္စပ္ပဘဝန္တိ ဧတေ’’တိ – အယံ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ။ ‘‘ပိယေ အသန္တေ န ဘဝန္တိ ဧတေ’’တိ – အယံ သုခါ ဝေဒနာ။ ဝေဒနာ ဝေဒနာက္ခန္ဓော။ အယံ ခန္ဓေဟိ ဩတရဏာ။

ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ, တဏှာပစ္စယာ ဥပါဒါနံ, ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါ, ဘဝပစ္စယာ ဇာတိ, ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏံ, ဧဝံ သဗ္ဗံ။ အယံ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေဟိ ဩတရဏာ။

တတ္ထ သုခါ ဝေဒနာ ဒွေ ဣန္ဒ္ရိယာနိ – သုခိန္ဒ္ရိယံ သောမနဿိန္ဒ္ရိယဉ္စ။ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ ဒွေ ဣန္ဒ္ရိယာနိ – ဒုက္ခိန္ဒ္ရိယံ ဒေါမနဿိန္ဒ္ရိယဉ္စ။ အယံ ဣန္ဒ္ရိယေဟိ ဩတရဏာ။

တာနိယေဝ ဣန္ဒ္ရိယာနိ သင်္ခါရပရိယာပန္နာနိ, ယေ သင်္ခါရာ သာသဝါ ဘဝင်္ဂါ, တေ သင်္ခါရာ ဓမ္မဓါတုသင်္ဂဟိတာ။ အယံ ဓါတူဟိ ဩတရဏာ။

သာ ဓမ္မဓါတု ဓမ္မာယတနပရိယာပန္နာ, ယံ အာယတနံ သာသဝံ ဘဝင်္ဂံ။ အယံ အာယတနေဟိ ဩတရဏာ။

တသ္မာ ဟိ တေ သုခိနော ဝီတသောကာ၊ ယေသံ ပိယံ နတ္ထိ ကုဟိဉ္စိ လောကေ။

တသ္မာ အသောကံ ဝိရဇံ ပတ္ထယာနော၊ ပိယံ န ကယိရာထ ကုဟိဉ္စိ လောကေတိ။

ဣဒံ တဏှာပဟာနံ။ တဏှာနိရောဓါ ဥပါဒါနနိရောဓေါ, ဥပါဒါနနိရောဓါ ဘဝနိရောဓေါ, ဧဝံ သဗ္ဗံ။ အယံ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေဟိ ဩတရဏာ။

တံယေဝ တဏှာပဟာနံ သမထော။ သော သမထော ဒွေ ဣန္ဒ္ရိယာနိ သတိန္ဒ္ရိယံ သမာဓိန္ဒ္ရိယဉ္စ။ အယံ ဣန္ဒ္ရိယေဟိ ဩတရဏာ။

သောယေဝ သမထော သမာဓိက္ခန္ဓော။ အယံ ခန္ဓေဟိ ဩတရဏာ။

သောယေဝ သမထော သင်္ခါရပရိယာပန္နော, ယေ သင်္ခါရာ အနာသဝါ, နော စ ဘဝင်္ဂါ, တေ သင်္ခါရာ ဓမ္မဓါတုသင်္ဂဟိတာ။ အယံ ဓါတူဟိ ဩတရဏာ။

သာ ဓမ္မဓါတု ဓမ္မာယတနပရိယာပန္နာ, ယံ အာယတနံ အနာသဝံ, နော စ ဘဝင်္ဂံ။ အယံ အာယတနေဟိ ဩတရဏာ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘ယေ ကေစိ သောကာ’’တိ။

ကာမံ ကာမယမာနဿ၊ တဿ စေ တံ သမိဇ္ဈတိ။

အဒ္ဓါ ဣတိမနော ဟောတိ၊ လဒ္ဓါ မစ္စော ယဒိစ္ဆတိ။

တဿ စေ ကာမယာနဿ၊ ဆန္ဒဇာတဿ ဇန္တုနော။

တေ ကာမာ ပရိဟာယန္တိ၊ သလ္လဝိဒ္ဓေါဝ ရုပ္ပတိ။

ယော ကာမေ ပရိဝဇ္ဇေတိ၊ သပ္ပဿေဝ [သဗ္ဗဿေဝ (က။) ပဿ သု။ နိ။ ၇၇၄] ပဒါ သိရော။

သောမံ ဝိသတ္တိကံ လောကေ၊ သတော သမတိဝတ္တတီတိ။

တတ္ထ ယာ ဣတိမနတာ, အယံ အနုနယော။ ယဒါဟ သလ္လဝိဒ္ဓေါဝ ရုပ္ပတီတိ, ဣဒံ ပဋိဃံ။ အနုနယံ ပဋိဃဉ္စ ပန တဏှာပက္ခော, တဏှာယ စ ပန ဒသရူဣနိ အာယတနာနိ ပဒဋ္ဌာနံ။ အယံ အာယတနေဟိ ဩတရဏာ။

တာနိယေဝ ဒသ ရူဣနိ ရူပကာယော နာမသမ္ပယုတ္တော, တဒုဘယံ နာမရူပံ, နာမရူပပစ္စယာ သဠာယတနံ, သဠာယတနပစ္စယာ ဖဿော, ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ, ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ, ဧဝံ သဗ္ဗံ။ အယံ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေဟိ ဩတရဏာ။

တဒေဝ နာမရူပံ ပဉ္စက္ခန္ဓော။ အယံ ခန္ဓေဟိ ဩတရဏာ။

တဒေဝ နာမရူပံ အဋ္ဌာရသ ဓါတုယော။ အယံ ဓါတူဟိ ဩတရဏာ။

တတ္ထ ယော ရူပကာယော ဣမာနိ ပဉ္စ ရူဣနိ ဣန္ဒ္ရိယာနိ, ယော နာမကာယော ဣမာနိ ပဉ္စ အရူဣနိ ဣန္ဒ္ရိယာနိ, ဣမာနိ ဒသ ဣန္ဒ္ရိယာနိ။ အယံ ဣန္ဒ္ရိယေဟိ ဩတရဏာ။

တတ္ထ ယဒါဟ –

‘‘ယော ကာမေ ပရိဝဇ္ဇေတိ၊ သပ္ပဿေဝ ပဒါ သိရော။

သောမံ ဝိသတ္တိကံ လောကေ၊ သတော သမတိဝတ္တတီ’’တိ။

အယံ သဥပါဒိသေသာ နိဗ္ဗာနဓါတု, အယံ ဓါတူဟိ ဩတရဏာ။

သာယေဝ သဥပါဒိသေသာ နိဗ္ဗာနဓါတု ဝိဇ္ဇာ, ဝိဇ္ဇုပ္ပါဒါ အဝိဇ္ဇာနိရောဓေါ, အဝိဇ္ဇာနိရောဓါ သင်္ခါရနိရောဓေါ, ဧဝံ သဗ္ဗံ။ အယံ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေဟိ ဩတရဏာ။

သာယေဝ ဝိဇ္ဇာ ပညာက္ခန္ဓော။ အယံ ခန္ဓေဟိ ဩတရဏာ။

သာယေဝ ဝိဇ္ဇာ ဒွေ ဣန္ဒ္ရိယာနိ – ဝီရိယိန္ဒ္ရိယံ ပညိန္ဒ္ရိယဉ္စ။ အယံ ဣန္ဒ္ရိယေဟိ ဩတရဏာ။

သာယေဝ ဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရပရိယာပန္နာ, ယေ သင်္ခါရာ အနာသဝါ, နော စ ဘဝင်္ဂါ, တေ သင်္ခါရာ ဓမ္မဓါတုသင်္ဂဟိတာ။ အယံ ဓါတူဟိ ဩတရဏာ။

သာ ဓမ္မဓါတု ဓမ္မာယတနပရိယာပန္နာ, ယံ အာယတနံ အနာသဝံ, နော စ ဘဝင်္ဂံ။ အယံ အာယတနေဟိ ဩတရဏာ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘ကာမံ ကာမယမာနဿာ’’တိ။

ဧတ္တာဝတာ ပဋိစ္စ ဣန္ဒ္ရိယခန္ဓဓါတုအာယတနာနိ သမောသရဏောတရဏာနိ ဘဝန္တိ။ ဧဝံ ပဋိစ္စ ဣန္ဒ္ရိယခန္ဓဓါတုအာယတနာနိ ဩတာရေတဗ္ဗာနိ။ တေနာဟ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာယနော ‘‘ယော စ ပဋိစ္စုပ္ပါဒေါ’’တိ။

နိယုတ္တော ဩတရဏော ဟာရော။

၁၃။ သောဓနဟာရဝိဘင်္ဂေါ

၄၅။ တတ္ထ ကတမော သောဓနော ဟာရော? ‘‘ဝိဿဇ္ဇိတမှိ ပဉ္ဟေ’’တိဂါထာ။ ယထာ အာယသ္မာ အဇိတော ပါရာယနေ ဘဂဝန္တံ ပဉ္ဟံ ပုစ္ဆတိ –

‘‘ကေနဿု နိဝုတော လောကော၊ ကေနဿု နပ္ပကာသတိ။

ကိဿာဘိလေပနံ ဗြူသိ၊ ကိံသု တဿ မဟဗ္ဘယ’’န္တိ။

‘‘အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော လောကော၊ [အဇိတာတိ ဘဂဝါ]

ဝိဝိစ္ဆာ ပမာဒါ နပ္ပကာသတိ။

ဇပ္ပါဘိလေပနံ ဗြူမိ၊ ဒုက္ခမဿ မဟဗ္ဘယ’’န္တိ။

‘‘ကေနဿု နိဝုတော လောကော’’တိ ပဉ္ဟေ ‘‘အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော လောကော’’တိ ဘဂဝါ ပဒံ သောဓေတိ, နော စ အာရမ္ဘံ။ ‘‘ကေနဿု နပ္ပကာသတီ’’တိ ပဉ္ဟေ ‘‘ဝိဝိစ္ဆာ ပမာဒါ နပ္ပကာသတီ’’တိ ဘဂဝါ ပဒံ သောဓေတိ, နော စ အာရမ္ဘံ။ ‘‘ကိဿာဘိလေပနံ ဗြူသီ’’တိ ပဉ္ဟေ ‘‘ဇပ္ပါဘိလေပနံ ဗြူမီ’’တိ ဘဂဝါ ပဒံ သောဓေတိ, နော စ အာရမ္ဘံ။ ‘‘ကိံသု တဿ မဟဗ္ဘယ’’န္တိ ပဉ္ဟေ ‘‘ဒုက္ခမဿ မဟဗ္ဘယ’’န္တိ သုဒ္ဓေါ အာရမ္ဘော။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော လောကော’’တိ။

‘‘သဝန္တိ သဗ္ဗဓိ သောတာ၊ [ဣစ္စာယသ္မာ အဇိတော]

သောတာနံ ကိံ နိဝါရဏံ။

သောတာနံ သံဝရံ ဗြူဟိ၊ ကေန သောတာ ပိဓီယရေ’’တိ။

‘‘ယာနိ သောတာနိ လောကသ္မိံ၊ [အဇိတာတိ ဘဂဝါ]

သတိ တေသံ နိဝါရဏံ။

သောတာနံ သံဝရံ ဗြူမိ၊ ပညာယေတေ ပိဓီယရေ’’တိ။

‘‘သဝန္တိ သဗ္ဗဓိ သောတာ, သောတာနံ ကိံ နိဝါရဏ’’န္တိ ပဉ္ဟေ ‘‘ယာနိ သောတာနိ လောကသ္မိံ, သတိ တေသံ နိဝါရဏ’’န္တိ ဘဂဝါ ပဒံ သောဓေတိ, နော စ အာရမ္ဘံ။ ‘‘သောတာနံ သံဝရံ ဗြူဟိ, ကေန သောတာ ပိဓီယရေ’’တိ ပဉ္ဟေ ‘‘သောတာနံ သံဝရံ ဗြူမိ, ပညာယေတေ ပိဓီယရေ’’တိ သုဒ္ဓေါ အာရမ္ဘော။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘ယာနိ သောတာနိ လောကသ္မိ’’န္တိ။

‘‘ပညာ စေဝ သတိ စ၊ [ဣစ္စာယသ္မာ အဇိတော]

နာမရူပဉ္စ [နာမံ ရူပဉ္စ (က။) ပဿ သု။ နိ။ ၁၀၄၂] မာရိသ။

ဧတံ မေ ပုဋ္ဌော ပဗြူဟိ၊ ကတ္ထေတံ ဥပရုဇ္ဈတီ’’တိ။

ပဉ္ဟေ –

‘‘ယမေတံ ပဉ္ဟံ အပုစ္ဆိ၊ အဇိတ တံ ဝဒါမိ တေ။

ယတ္ထ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ၊ အသေသံ ဥပရုဇ္ဈတိ။

ဝိညာဏဿ နိရောဓေန၊ ဧတ္ထေတံ ဥပရုဇ္ဈတီ’’တိ။

သုဒ္ဓေါ အာရမ္ဘော။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘ယမေတံ ပဉ္ဟံ အပုစ္ဆီ’’တိ။ ယတ္ထ ဧဝံ သုဒ္ဓေါ အာရမ္ဘော, သော ပဉ္ဟော ဝိသဇ္ဇိတော ဘဝတိ။ ယတ္ထ ပန အာရမ္ဘော အသုဒ္ဓေါ, န တာဝ သော ပဉ္ဟော ဝိသဇ္ဇိတော ဘဝတိ။ တေနာဟ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာယနော ‘‘ဝိဿဇ္ဇိတမှိ ပဉ္ဟေ’’တိ။

နိယုတ္တော သောဓနော ဟာရော။

၁၄။ အဓိဋ္ဌာနဟာရဝိဘင်္ဂေါ

၄၆။ တတ္ထ ကတမော အဓိဋ္ဌာနော ဟာရော? ‘‘ဧကတ္တတာယ ဓမ္မာ, ယေပိ စ ဝေမတ္တတာယ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ’’တိ။

ယေ တတ္ထ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ, တထာ တေ ဓါရယိတဗ္ဗာ။

‘‘ဒုက္ခ’’န္တိ ဧကတ္တတာ။ တတ္ထ ကတမံ ဒုက္ခံ? ဇာတိ ဒုက္ခာ, ဇရာ ဒုက္ခာ, ဗျာဓိ ဒုက္ခော, မရဏံ ဒုက္ခံ, အပ္ပိယေဟိ သမ္ပယောဂေါ ဒုက္ခော, ပိယေဟိ ဝိပ္ပယောဂေါ ဒုက္ခော, ယမ္ပိစ္ဆံ န လဘတိ တမ္ပိ ဒုက္ခံ, သံခိတ္တေန ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ ဒုက္ခာ, ရူပါ ဒုက္ခာ, ဝေဒနာ ဒုက္ခာ, သညာ ဒုက္ခာ, သင်္ခါရာ ဒုက္ခာ, ဝိညာဏံ ဒုက္ခံ။ အယံ ဝေမတ္တတာ။

‘‘ဒုက္ခသမုဒယော’’တိ ဧကတ္တတာ။ တတ္ထ ကတမော ဒုက္ခသမုဒယော? ယာယံ တဏှာ ပေါနောဘဝိကာ [ပေါနောဗ္ဘဝိကာ (က။)] နန္ဒီရာဂသဟဂတာ တတြတတြာဘိနန္ဒိနီ။ သေယျထိဒံ, ကာမတဏှာ ဘဝတဏှာ ဝိဘဝတဏှာ။ အယံ ဝေမတ္တတာ။

‘‘ဒုက္ခနိရောဓေါ’’တိ ဧကတ္တတာ။ တတ္ထ ကတမော ဒုက္ခနိရောဓေါ? ယော တဿာယေဝ တဏှာယ အသေသဝိရာဂနိရောဓေါ စာဂေါ ပဋိနိဿဂ္ဂေါ မုတ္တိ အနာလယော။ အယံ ဝေမတ္တတာ။

‘‘ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’’တိ ဧကတ္တတာ။ တတ္ထ ကတမာ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ? အယမေဝ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ။ သေယျထိဒံ, သမ္မာဒိဋ္ဌိ သမ္မာသင်္ကပ္ပော သမ္မာဝါစာ သမ္မာကမ္မန္တော သမ္မာအာဇီဝေါ သမ္မာဝါယာမော သမ္မာသတိ သမ္မာသမာဓိ။ အယံ ဝေမတ္တတာ။

‘‘မဂ္ဂေါ’’တိ ဧကတ္တတာ။ တတ္ထ ကတမော မဂ္ဂေါ? နိရယဂါမီ မဂ္ဂေါ တိရစ္ဆာနယောနိဂါမီ မဂ္ဂေါ ပေတ္တိဝိသယဂါမီ မဂ္ဂေါ အသုရယောနိယော [အသုရယောနိဂါမိယော (သီ။), အသုရယောနိဂါမီနိယော (က။)] မဂ္ဂေါ သဂ္ဂဂါမိယော မဂ္ဂေါ မနုဿဂါမီ မဂ္ဂေါ နိဗ္ဗာနဂါမီ မဂ္ဂေါ။ အယံ ဝေမတ္တတာ။

‘‘နိရောဓေါ’’တိ ဧကတ္တတာ။ တတ္ထ ကတမော နိရောဓေါ? ပဋိသင်္ခါနိရောဓေါ အပ္ပဋိသင်္ခါနိရောဓေါ အနုနယနိရောဓေါ ပဋိဃနိရောဓေါ မာနနိရောဓေါ မက္ခနိရောဓေါ ပဠာသနိရောဓေါ ဣဿာနိရောဓေါ မစ္ဆရိယနိရောဓေါ သဗ္ဗကိလေသနိရောဓေါ။ အယံ ဝေမတ္တတာ။

‘‘ရူပ’’န္တိ ဧကတ္တတာ။ တတ္ထ ကတမံ ရူပံ? စာတုမဟာဘူတိကံ [စာတုမ္မဟာဘူတိကံ (သီ။)] ရူပံ စတုန္နံ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယ ရူပဿ ပညတ္တိ။ တတ္ထ ကတမာနိ စတ္တာရိ မဟာဘူတာနိ? ပထဝီဓါတု [ပဌဝီဓါတု (သီ။)] အာပေါဓါတု တေဇောဓါတု ဝါယောဓါတု။

၄၇။ ဒွီဟိ အာကာရေဟိ ဓါတုယော ပရိဂ္ဂဏှာတိ သင်္ခေပေန စ ဝိတ္ထာရေန စ။ ကထံ ဝိတ္ထာရေန ဓါတုယော ပရိဂ္ဂဏှာတိ? ဝီသတိယာ အာကာရေဟိ ပထဝီဓါတုံ ဝိတ္ထာရေန ပရိဂ္ဂဏှာတိ, ဒွါဒသဟိ အာကာရေဟိ အာပေါဓါတုံ ဝိတ္ထာရေန ပရိဂ္ဂဏှာတိ, စတူဟိ အာကာရေဟိ တေဇောဓါတုံ ဝိတ္ထာရေန ပရိဂ္ဂဏှာတိ, ဆဟိ အာကာရေဟိ ဝါယောဓါတုံ ဝိတ္ထာရေန ပရိဂ္ဂဏှာတိ။

ကတမေဟိ ဝီသတိယာ အာကာရေဟိ ပထဝီဓါတုံ ဝိတ္ထာရေန ပရိဂ္ဂဏှာတိ? အတ္ထိ ဣမသ္မိံ ကာယေ ကေသာ လောမာ နခါ ဒန္တာ တစော, မံသံ နှာရု အဋ္ဌိ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ [အဋ္ဌိမိဉ္ဇာ (သီ။)] ဝက္ကံ, ဟဒယံ ယကနံ ကိလောမကံ ပိဟကံ ပပ္ဖာသံ, အန္တံ အန္တဂုဏံ ဥဒရိယံ ကရီသံ မတ္ထကေ မတ္ထလုင်္ဂန္တိ ဣမေဟိ ဝီသတိယာ အာကာရေဟိ ပထဝီဓါတုံ ဝိတ္ထာရေန ပရိဂ္ဂဏှာတိ။

ကတမေဟိ ဒွါဒသဟိ အာကာရေဟိ အာပေါဓါတုံ ဝိတ္ထာရေန ပရိဂ္ဂဏှာတိ? အတ္ထိ ဣမသ္မိံ ကာယေ ပိတ္တံ သေမှံ ပုဗ္ဗော လောဟိတံ သေဒေါ မေဒေါ အဿု ဝသာ ခေဠော သိင်္ဃာဏိကာ လသိကာ မုတ္တန္တိ ဣမေဟိ ဒွါဒသဟိ အာကာရေဟိ အာပေါဓါတုံ ဝိတ္ထာရေန ပရိဂ္ဂဏှာတိ။

ကတမေဟိ စတူဟိ အာကာရေဟိ တေဇောဓါတုံ ဝိတ္ထာရေန ပရိဂ္ဂဏှာတိ? ယေန စ သန္တပ္ပတိ, ယေန စ ဇီရီယတိ [ဇီရတိ (သီ။), ဇီရယတိ (က။), ပဿ မ။ နိ။ ၃။၃၅၁], ယေန စ ပရိဍယှတိ, ယေန စ အသိတဣတခါယိတသာယိတံ သမ္မာ ပရိဏာမံ ဂစ္ဆတိ, ဣမေဟိ စတူဟိ အာကာရေဟိ တေဇောဓါတုံ ဝိတ္ထာရေန ပရိဂ္ဂဏှာတိ။

ကတမေဟိ ဆဟိ အာကာရေဟိ ဝါယောဓါတုံ ဝိတ္ထာရေန ပရိဂ္ဂဏှာတိ? ဥဒ္ဓင်္ဂမာ ဝါတာ, အဓေါဂမာ ဝါတာ, ကုစ္ဆိသယာ ဝါတာ, ကောဋ္ဌာသယာ [ကောဋ္ဌသယာ (သီ။)] ဝါတာ, အင်္ဂမင်္ဂါနုသာရိနော ဝါတာ, အဿာသော ပဿာသော ဣတိ, ဣမေဟိ ဆဟိ အာကာရေဟိ ဝါယောဓါတုံ ဝိတ္ထာရေန ပရိဂ္ဂဏှာတိ။

ဧဝံ ဣမေဟိ ဒွါစတ္တာလီသာယ အာကာရေဟိ ဝိတ္ထာရေန ဓါတုယော သဘာဝတော ဥပလက္ခယန္တော တုလယန္တော ပရိဝီမံသန္တော ပရိယောဂါဟန္တော ပစ္စဝေက္ခန္တော န ကိဉ္စိ ဂယ္ဟူပဂံ ပဿတိ ကာယံ ဝါ ကာယပဒေသံ ဝါ, ယထာ စန္ဒနိကံ ပဝိစိနန္တော န ကိဉ္စိ ဂယ္ဟူပဂံ ပဿေယျ, ယထာ သင်္ကာရဋ္ဌာနံ ပဝိစိနန္တော န ကိဉ္စိ ဂယ္ဟူပဂံ ပဿေယျ, ယထာ ဝစ္စကုဋိံ ပဝိစိနန္တော န ကိဉ္စိ ဂယ္ဟူပဂံ ပဿေယျ, ယထာ သိဝထိကံ [သီဝထိကံ (သီ။)] ပဝိစိနန္တော န ကိဉ္စိ ဂယ္ဟူပဂံ ပဿေယျ။ ဧဝမေဝ ဣမေဟိ ဒွါစတ္တာလီသာယ အာကာရေဟိ ဧဝံ ဝိတ္ထာရေန ဓါတုယော သဘာဝတော ဥပလက္ခယန္တော တုလယန္တော ပရိဝီမံသန္တော ပရိယောဂါဟန္တော ပစ္စဝေက္ခန္တော န ကိဉ္စိ ဂယ္ဟူပဂံ ပဿတိ ကာယံ ဝါ ကာယပဒေသံ ဝါ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ယာ စေဝ ခေါ ပန အဇ္ဈတ္တိကာ ပထဝီဓါတု [နေဝေသာဟံ (သီ။ က။) ပဿ မ။ နိ။ ၃။၃၄၉], ယာ စ ဗာဟိရာ ပထဝီဓါတု, ပထဝီဓါတုရေဝေသာ။ တံ ‘‘နေတံ မမ, နေသောဟမသ္မိ, န မေသော အတ္တာ’’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသွာ ပထဝီဓါတုယာ နိဗ္ဗိန္ဒတိ, ပထဝီဓါတုယာ စိတ္တံ ဝိရာဇေတိ။ ယာ စေဝ ခေါ ပန အဇ္ဈတ္တိကာ အာပေါဓါတု, ယာ စ ဗာဟိရာ အာပေါဓါတု။ပေ။။ ယာ စေဝ ခေါ ပန အဇ္ဈတ္တိကာ တေဇောဓါတု, ယာ စ ဗာဟိရာ တေဇောဓါတု။ပေ။။ ယာ စေဝ ခေါ ပန အဇ္ဈတ္တိကာ ဝါယောဓါတု, ယာ စ ဗာဟိရာ ဝါယောဓါတု, ဝါယောဓါတုရေဝေသာ။ တံ ‘‘နေတံ မမ, နေသောဟမသ္မိ, န မေသော အတ္တာ’’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ, ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသွာ ဝါယောဓါတုယာ နိဗ္ဗိန္ဒတိ, ဝါယောဓါတုယာ စိတ္တံ ဝိရာဇေတိ။ အယံ ဝေမတ္တတာ။

၄၈။ ‘‘အဝိဇ္ဇာ’’တိ ဧကတ္တတာ။ တတ္ထ ကတမာ အဝိဇ္ဇာ? ဒုက္ခေ အညာဏံ, ဒုက္ခသမုဒယေ အညာဏံ, ဒုက္ခနိရောဓေ အညာဏံ, ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ အညာဏံ, ပုဗ္ဗန္တေ အညာဏံ, အပရန္တေ အညာဏံ, ပုဗ္ဗန္တာပရန္တေ အညာဏံ, ဣဒပ္ပစ္စယတာပဋိစ္စသမုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု အညာဏံ, ယံ ဧဝရူပံ အညာဏံ အဒဿနံ အနဘိသမယော အနနုဗောဓေါ အသမ္ဗောဓေါ အပ္ပဋိဝေဓေါ အသလ္လက္ခဏာ အနုပလက္ခဏာ အပစ္စုပလက္ခဏာ အသမဝေက္ခဏံ [အသမဝေက္ခနံ (က။)] အပစ္စက္ခကမ္မံ ဒုမ္မေဇ္ဈံ ဗာလ္ယံ အသမ္ပဇညံ မောဟော ပမောဟော သမ္မောဟော အဝိဇ္ဇာ အဝိဇ္ဇောဃော အဝိဇ္ဇာယောဂေါ အဝိဇ္ဇာနုသယော အဝိဇ္ဇာပရိယုဋ္ဌာနံ အဝိဇ္ဇာလင်္ဂီ မောဟော အကုသလမူလံ။ အယံ ဝေမတ္တတာ။

‘‘ဝိဇ္ဇာ’’တိ ဧကတ္တတာ။ တတ္ထ ကတမာ ဝိဇ္ဇာ? ဒုက္ခေ ဉာဏံ, ဒုက္ခသမုဒယေ ဉာဏံ, ဒုက္ခနိရောဓေ ဉာဏံ, ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ ဉာဏံ, ပုဗ္ဗန္တေ ဉာဏံ, အပရန္တေ ဉာဏံ, ပုဗ္ဗန္တာပရန္တေ ဉာဏံ, ဣဒပ္ပစ္စယတာပဋိစ္စသမုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု ဉာဏံ, ယာ ဧဝရူပါ ပညာ ပဇာနနာ ဝိစယော ပဝိစယော ဓမ္မဝိစယော သံလက္ခဏာ ဥပလက္ခဏာ ပစ္စုပလက္ခဏာ ပဏ္ဍိစ္စံ ကောသလ္လံ နေပုညံ ဝေဘဗျာ [ဝေဘဝ္ယာ (သီ။)] စိန္တာ ဥပပရိက္ခာ ဘူရီ မေဓါ ပရိဏာယိကာ ဝိပဿနာ သမ္ပဇညံ ပတောဒေါ ပညာ ပညိန္ဒ္ရိယံ ပညာဗလံ ပညာသတ္ထံ ပညာပါသာဒေါ ပညာအာလောကော ပညာဩဘာသော ပညာပဇ္ဇောတော ပညာရတနံ အမောဟော ဓမ္မဝိစယော သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ မဂ္ဂင်္ဂံ မဂ္ဂပရိယာပန္နံ။ အယံ ဝေမတ္တတာ။

‘‘သမာပတ္တီ’’တိ ဧကတ္တတာ။ တတ္ထ ကတမာ သမာပတ္တိ? သညာသမာပတ္တိ အသညာသမာပတ္တိ, နေဝသညာနာသညာသမာပတ္တိ။ ဝိဘူတသညာသမာပတ္တိ နိရောဓသမာပတ္တီတိ။ အယံ ဝေမတ္တတာ။

‘‘ဈာယီ’’တိ ဧကတ္တတာ။ တတ္ထ ကတမော ဈာယီ? အတ္ထိ သေက္ခော ဈာယီ, အတ္ထိ အသေက္ခော ဈာယီ, နေဝသေက္ခနာသေက္ခော ဈာယီ, အာဇာနိယော ဈာယီ, အဿခလုင်္ကော ဈာယီ, ဒိဋ္ဌုတ္တရော ဈာယီ, တဏ္ဟုတ္တရော ဈာယီ, ပညုတ္တရော ဈာယီ။ အယံ ဝေမတ္တတာ။

‘‘သမာဓီ’’တိ ဧကတ္တတာ။ တတ္ထ ကတမော သမာဓိ? သရဏော သမာဓိ, အရဏော သမာဓိ, သဝေရော သမာဓိ, အဝေရော သမာဓိ, သဗျာပဇ္ဇော [သဗျာပဇ္ဈော (သီ။)] သမာဓိ, အဗျာပဇ္ဇော သမာဓိ, သပ္ပီတိကော သမာဓိ, နိပ္ပီတိကော သမာဓိ, သာမိသော သမာဓိ, နိရာမိသော သမာဓိ, သသင်္ခါရော သမာဓိ, အသင်္ခါရော သမာဓိ, ဧကံသဘာဝိတော သမာဓိ, ဥဘယံသဘာဝိတော သမာဓိ, ဥဘယတော ဘာဝိတဘာဝနော သမာဓိ, သဝိတက္ကသဝိစာရော သမာဓိ, အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တော သမာဓိ, အဝိတက္ကအဝိစာရော သမာဓိ, ဟာနဘာဂိယော သမာဓိ, ဌိတိဘာဂိယော သမာဓိ, ဝိသေသဘာဂိယော သမာဓိ, နိဗ္ဗေဓဘာဂိယော သမာဓိ, လောကိယော သမာဓိ, လောကုတ္တရော သမာဓိ, မိစ္ဆာသမာဓိ, သမ္မာသမာဓိ။ အယံ ဝေမတ္တတာ။

‘‘ပဋိပဒါ’’တိ ဧကတ္တတာ။ တတ္ထ ကတမာ ပဋိပဒါ? အာဂါဠှပဋိပဒါ [အာဂဠှာ ပဋိပဒါ (သီ။) အဋ္ဌကထာ ဩလောကေတဗ္ဗာ], နိဇ္ဈာမပဋိပဒါ, မဇ္ဈိမပဋိပဒါ, အက္ခမာ ပဋိပဒါ, ခမာ ပဋိပဒါ, သမာ ပဋိပဒါ, ဒမာ ပဋိပဒါ , ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ, ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ခိပ္ပါဘိညာ, သုခါ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ, သုခါ ပဋိပဒါ ခိပ္ပါဘိညာတိ။ အယံ ဝေမတ္တတာ။

‘‘ကာယော’’တိ ဧကတ္တတာ။ တတ္ထ ကတမော ကာယော? နာမကာယော ရူပကာယော စ။ တတ္ထ ကတမော ရူပကာယော? ကေသာ လောမာ နခါ ဒန္တာ တစော မံသံ နှာရု [နဟာရု (သီ။)] အဋ္ဌိ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ ဝက္ကံ ဟဒယံ ယကနံ ကိလောမကံ ပိဟကံ ပပ္ဖာသံ အန္တံ အန္တဂုဏံ ဥဒရိယံ ကရီသံ ပိတ္တံ သေမှံ ပုဗ္ဗော လောဟိတံ သေဒေါ မေဒေါ အဿု ဝသာ ခေဠော သိင်္ဃာဏိကာ လသိကာ မုတ္တံ မတ္ထလုင်္ဂန္တိ – အယံ ရူပကာယော။ နာမကာယော နာမ ဝေဒနာ သညာ စေတနာ စိတ္တံ ဖဿော မနသိကာရောတိ – အယံ နာမကာယောတိ။ အယံ ဝေမတ္တတာ။

ဧဝံ ယော ဓမ္မော ယဿ ဓမ္မဿ သမာနဘာဝေါ, သော ဓမ္မော တဿ ဓမ္မဿ ဧကတ္တတာယ ဧကီ ဘဝတိ။ ယေန ယေန ဝါ ပန ဝိလက္ခဏော, တေန တေန ဝေမတ္တံ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ သုတ္တေ ဝါ ဝေယျာကရဏေ ဝါ ဂါထာယံ ဝါ ပုစ္ဆိတေန ဝီမံသယိတဗ္ဗံ, ကိံ ဧကတ္တတာယ ပုစ္ဆတိ, ဥဒါဟု ဝေမတ္တတာယာတိ။ ယဒိ ဧကတ္တတာယ ပုစ္ဆိတံ, ဧကတ္တတာယ ဝိသဇ္ဇယိတဗ္ဗံ။ ယဒိ ဝေမတ္တတာယ ပုစ္ဆိတံ, ဝေမတ္တတာယ ဝိသဇ္ဇယိတဗ္ဗံ။ ယဒိ သတ္တာဓိဋ္ဌာနေန ပုစ္ဆိတံ, သတ္တာဓိဋ္ဌာနေန ဝိသဇ္ဇယိတဗ္ဗံ။ ယဒိ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနေန ပုစ္ဆိတံ, ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနေန ဝိသဇ္ဇယိတဗ္ဗံ။ ယထာ ယထာ ဝါ ပန ပုစ္ဆိတံ, တထာ တထာ ဝိသဇ္ဇယိတဗ္ဗံ။ တေနာဟ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာယနော ‘‘ဧကတ္တတာယ ဓမ္မာ’’တိ။

နိယုတ္တော အဓိဋ္ဌာနော ဟာရော။

၁၅။ ပရိက္ခာရဟာရဝိဘင်္ဂေါ

၄၉။ တတ္ထ ကတမော ပရိက္ခာရော ဟာရော? ‘‘ယေ ဓမ္မာ ယံ ဓမ္မံ ဇနယန္တီ’’တိ။

ယော ဓမ္မော ယံ ဓမ္မံ ဇနယတိ, တဿ သော ပရိက္ခာရော။ ကိံလက္ခဏော ပရိက္ခာရော? ဇနကလက္ခဏော ပရိက္ခာရော။ ဒွေ ဓမ္မာ ဇနယန္တိ ဟေတု စ ပစ္စယော စ။ တတ္ထ ကိံလက္ခဏော ဟေတု, ကိံလက္ခဏော ပစ္စယော? အသာဓါရဏလက္ခဏော ဟေတု, သာဓါရဏလက္ခဏော ပစ္စယော။ ယထာ ကိံ ဘဝေ? ယထာ အင္ကုရဿ နိဗ္ဗတ္တိယာ ဗီဇံ အသာဓါရဏံ, ပထဝီ အာပေါ စ သာဓါရဏာ။ အင္ကုရဿ ဟိ ပထဝီ အာပေါ စ ပစ္စယော သဘာဝေါ ဟေတု။ ယထာ ဝါ ပန ဃဋေ ဒုဒ္ဓံ ပက္ခိတ္တံ ဒဓိ ဘဝတိ, န စတ္ထိ ဧကကာလသမဝဓါနံ ဒုဒ္ဓဿ စ ဒဓိဿ စ။ ဧဝမေဝံ နတ္ထိ ဧကကာလသမဝဓါနံ ဟေတုဿ စ ပစ္စယဿ စ။

အယဉှိ သံသာရော သဟေတု သပ္ပစ္စယော နိဗ္ဗတ္တော။ ဝုတ္တံ ဟိ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ, သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏံ, ဧဝံ သဗ္ဗော ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါ။ ဣတိ အဝိဇ္ဇာ အဝိဇ္ဇာယ ဟေတု အယောနိသော မနသိကာရော ပစ္စယော။ ပုရိမိကာ အဝိဇ္ဇာ ပစ္ဆိမိကာယ အဝိဇ္ဇာယ ဟေတု။ တတ္ထ ပုရိမိကာ အဝိဇ္ဇာ အဝိဇ္ဇာနုသယော ပစ္ဆိမိကာ အဝိဇ္ဇာ အဝိဇ္ဇာပရိယုဋ္ဌာနံ, ပုရိမိကော အဝိဇ္ဇာနုသယော ပစ္ဆိမိကဿ အဝိဇ္ဇာပရိယုဋ္ဌာနဿ ဟေတုဘူတော ပရိဗြူဟနာယ, ဗီဇင္ကုရော ဝိယ သမနန္တရဟေတုတာယ။ ယံ ပန ယတ္ထ ဖလံ နိဗ္ဗတ္တတိ, ဣဒမဿ ပရမ္ပရဟေတုတာယ ဟေတုဘူတံ။ ဒုဝိဓေါ ဟိ ဟေတု သမနန္တရဟေတု ပရမ္ပရဟေတု စ, ဧဝံ အဝိဇ္ဇာယပိ ဒုဝိဓေါ ဟေတု သမနန္တရဟေတု ပရမ္ပရဟေတု စ။

ယထာ ဝါ ပန ထာလကဉ္စ ဝဋ္ဋိ စ တေလဉ္စ ပဒီပဿ ပစ္စယဘူတံ န သဘာဝဟေတု, န ဟိ သက္ကာ ထာလကဉ္စ ဝဋ္ဋိဉ္စ တေလဉ္စ အနဂ္ဂိကံ ဒီပေတုံ ပဒီပဿ ပစ္စယဘူတံ။ ပဒီပေါ ဝိယ သဘာဝေါ ဟေတု ဟောတိ။ ဣတိ သဘာဝေါ ဟေတု, ပရဘာဝေါ ပစ္စယော။ အဇ္ဈတ္တိကော ဟေတု, ဗာဟိရော ပစ္စယော။ ဇနကော ဟေတု, ပရိဂ္ဂါဟကော ပစ္စယော။ အသာဓါရဏော ဟေတု, သာဓါရဏော ပစ္စယော။

အဝုပစ္ဆေဒတ္ထော သန္တတိ အတ္ထော, နိဗ္ဗတ္တိ အတ္ထော ဖလတ္ထော, ပဋိသန္ဓိ အတ္ထော ပုနဗ္ဘဝတ္ထော, ပလိဗောဓတ္ထော ပရိယုဋ္ဌာနတ္ထော, အသမုဂ္ဃါတတ္ထော အနုသယတ္ထော, အသမ္ပဋိဝေဓတ္ထော အဝိဇ္ဇတ္ထော, အပရိညာတတ္ထော ဝိညာဏဿ ဗီဇတ္ထော။ ယတ္ထ အဝုပစ္ဆေဒေါ တတ္ထ သန္တတိ, ယတ္ထ သန္တတိ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တိ , ယတ္ထ နိဗ္ဗတ္တိ တတ္ထ ဖလံ, ယတ္ထ ဖလံ တတ္ထ ပဋိသန္ဓိ, ယတ္ထ ပဋိသန္ဓိ တတ္ထ ပုနဗ္ဘဝေါ, ယတ္ထ ပုနဗ္ဘဝေါ တတ္ထ ပလိဗောဓေါ, ယတ္ထ ပလိဗောဓေါ တတ္ထ ပရိယုဋ္ဌာနံ, ယတ္ထ ပရိယုဋ္ဌာနံ တတ္ထ အသမုဂ္ဃါတော။ ယတ္ထ အသမုဂ္ဃါတော တတ္ထ အနုသယော, ယတ္ထ အနုသယော တတ္ထ အသမ္ပဋိဝေဓေါ, ယတ္ထ အသမ္ပဋိဝေဓေါ တတ္ထ အဝိဇ္ဇာ, ယတ္ထ အဝိဇ္ဇာ တတ္ထ သာသဝံ ဝိညာဏံ အပရိညာတံ, ယတ္ထ သာသဝံ ဝိညာဏံ အပရိညာတံ တတ္ထ ဗီဇတ္ထော။

သီလက္ခန္ဓော သမာဓိက္ခန္ဓဿ ပစ္စယော, သမာဓိက္ခန္ဓော ပညာက္ခန္ဓဿ ပစ္စယော, ပညာက္ခန္ဓော ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓဿ ပစ္စယော, ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓော ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓဿ ပစ္စယော။ တိတ္ထညုတာ ဣတညုတာယ ပစ္စယော, ဣတညုတာ ပတ္တညုတာယ ပစ္စယော, ပတ္တညုတာ အတ္တညုတာယ ပစ္စယော။

ယထာ ဝါ ပန စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏံ။ တတ္ထ စက္ခု အာဓိပတေယျပစ္စယတာယ ပစ္စယော, ရူပါ အာရမ္မဏပစ္စယတာယ ပစ္စယော။ အာလောကော သန္နိဿယတာယ ပစ္စယော, မနသိကာရော သဘာဝေါ ဟေတု ။ သင်္ခါရာ ဝိညာဏဿ ပစ္စယော, သဘာဝေါ ဟေတု။ ဝိညာဏံ နာမရူပဿ ပစ္စယော, သဘာဝေါ ဟေတု။ နာမရူပံ သဠာယတနဿ ပစ္စယော, သဘာဝေါ ဟေတု။ သဠာယတနံ ဖဿဿ ပစ္စယော, သဘာဝေါ ဟေတု။ ဖဿော ဝေဒနာယ ပစ္စယော, သဘာဝေါ ဟေတု။ ဝေဒနာ တဏှာယ ပစ္စယော, သဘာဝေါ ဟေတု။ တဏှာ ဥပါဒါနဿ ပစ္စယော, သဘာဝေါ ဟေတု။ ဥပါဒါနံ ဘဝဿ ပစ္စယော, သဘာဝေါ ဟေတု။ ဘဝေါ ဇာတိယာ ပစ္စယော, သဘာဝေါ ဟေတု။ ဇာတိ ဇရာမရဏဿ ပစ္စယော, သဘာဝေါ ဟေတု။ ဇရာမရဏံ သောကဿ ပစ္စယော, သဘာဝေါ ဟေတု။ သောကော ပရိဒေဝဿ ပစ္စယော, သဘာဝေါ ဟေတု။ ပရိဒေဝေါ ဒုက္ခဿ ပစ္စယော, သဘာဝေါ ဟေတု။ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿဿ ပစ္စယော, သဘာဝေါ ဟေတု။ ဒေါမနဿံ ဥပါယာသဿ ပစ္စယော, သဘာဝေါ ဟေတု။ ဧဝံ ယော ကောစိ ဥပနိဿယော သဗ္ဗော သော ပရိက္ခာရော။ တေနာဟ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာယနော ‘‘ယေ ဓမ္မာ ယံ ဓမ္မံ ဇနယန္တီ’’တိ။

နိယုတ္တော ပရိက္ခာရော ဟာရော။

၁၆။ သမာရောပနဟာရဝိဘင်္ဂေါ

၅၀။ တတ္ထ ကတမော သမာရောပနော ဟာရော? ‘‘ယေ ဓမ္မာ ယံမူလာ, ယေ စေကတ္ထာ ပကာသိတာ မုနိနာ’’တိ။

ဧကသ္မိံ ပဒဋ္ဌာနေ ယတ္တကာနိ ပဒဋ္ဌာနာနိ ဩတရန္တိ, သဗ္ဗာနိ တာနိ သမာရောပယိတဗ္ဗာနိ။ ယထာ အာဝဋ္ဋေ ဟာရေ ဗဟုကာနိ ပဒဋ္ဌာနာနိ ဩတရန္တီတိ။ တတ္ထ သမာရောပနာ စတုဗ္ဗိဓါ ပဒဋ္ဌာနံ, ဝေဝစနံ, ဘာဝနာ, ပဟာနမိတိ။

တတ္ထ ကတမာ ပဒဋ္ဌာနေန သမာရောပနာ?

‘‘သဗ္ဗပါပဿ အကရဏံ၊ ကုသလဿ ဥပသမ္ပဒါ။

သစိတ္တပရိယောဒပနံ၊ ဧတံ ဗုဒ္ဓါန သာသန’’န္တိ။

တဿ ကိံ ပဒဋ္ဌာနံ? တီဏိ သုစရိတာနိ – ကာယသုစရိတံ ဝစီသုစရိတံ မနောသုစရိတံ – ဣဒံ ပဒဋ္ဌာနံ; တတ္ထ ယံ ကာယိကဉ္စ ဝါစသိကဉ္စ သုစရိတံ, အယံ သီလက္ခန္ဓော။ မနောသုစရိတေ ယာ အနဘိဇ္ဈာ အဗျာပါဒေါ စ, အယံ သမာဓိက္ခန္ဓော။ ယာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ, အယံ ပညာက္ခန္ဓော။ ဣဒံ ပဒဋ္ဌာနံ, တတ္ထ သီလက္ခန္ဓော စ သမာဓိက္ခန္ဓော စ သမထော, ပညာက္ခန္ဓော ဝိပဿနာ။ ဣဒံ ပဒဋ္ဌာနံ, တတ္ထ သမထဿ ဖလံ ရာဂဝိရာဂါ စေတောဝိမုတ္တိ, ဝိပဿနာ ဖလံ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ ပညာဝိမုတ္တိ။ ဣဒံ ပဒဋ္ဌာနံ။

ဝနံ ဝနထဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ကိဉ္စ ဝနံ? ကော စ ဝနထော? ဝနံ နာမ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ, တဏှာ ဝနထော။ ဣဒံ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဝနံ နာမ နိမိတ္တဂ္ဂါဟော ‘‘ဣတ္ထီ’’တိ ဝါ ‘‘ပုရိသော’’တိ ဝါ။ ဝနထော နာမ တေသံ တေသံ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနံ အနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟော ‘‘အဟော စက္ခု, အဟော သောတံ, အဟော ဃာနံ, အဟော ဇိဝှာ, အဟော ကာယော, ဣတိ။ ဣဒံ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဝနံ နာမ ဆ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရာနိ အာယတနာနိ အပရိညာတာနိ။ ယံ တဒုဘယံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သံယောဇနံ, အယံ ဝနထော။ ဣဒံ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဝနံ နာမ အနုသယော။ ဝနထော နာမ ပရိယုဋ္ဌာနံ။ ဣဒံ ပဒဋ္ဌာနံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘ဆေတွာ ဝနဉ္စ ဝနထဉ္စာ’’တိ။ အယံ ပဒဋ္ဌာနေန သမာရောပနာ။

၅၁။ တတ္ထ ကတမာ ဝေဝစနေန သမာရောပနာ? ရာဂဝိရာဂါ စေတောဝိမုတ္တိ သေက္ခဖလံ; အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ ပညာဝိမုတ္တိ အသေက္ခဖလံ။ ဣဒံ ဝေဝစနံ။ ရာဂဝိရာဂါ စေတောဝိမုတ္တိ အနာဂါမိဖလံ; အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ ပညာဝိမုတ္တိ အဂ္ဂဖလံ အရဟတ္တံ။ ဣဒံ ဝေဝစနံ။ ရာဂဝိရာဂါ စေတောဝိမုတ္တိ ကာမဓါတုသမတိက္ကမနံ; အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ ပညာဝိမုတ္တိ တေဓါတုသမတိက္ကမနံ။ ဣဒံ ဝေဝစနံ။ ပညိန္ဒ္ရိယံ, ပညာဗလံ, အဓိပညာသိက္ခာ, ပညာက္ခန္ဓော, ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ, ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ, ဉာဏံ, သမ္မာဒိဋ္ဌိ, တီရဏာ, သန္တီရဏာ, ဟိရီ, ဝိပဿနာ, ဓမ္မေ ဉာဏံ, သဗ္ဗံ, ဣဒံ ဝေဝစနံ။ အယံ ဝေဝစနေန သမာရောပနာ။

တတ္ထ ကတမာ ဘာဝနာယ သမာရောပနာ? ယထာဟ ဘဂဝါ ‘‘တသ္မာတိဟ တွံ ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရာဟိ, အာတာဣ သမ္ပဇာနော သတိမာ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ’’။ အာတာဣတိ ဝီရိယိန္ဒ္ရိယံ။ သမ္ပဇာနောတိ ပညိန္ဒ္ရိယံ။ သတိမာတိ သတိန္ဒ္ရိယံ။ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿန္တိ သမာဓိန္ဒ္ရိယံ။ ဧဝံ ကာယေ ကာယာနုပဿိနော ဝိဟရတော စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တိ။ ကေန ကာရဏေန? ဧကလက္ခဏတ္တာ စတုန္နံ ဣန္ဒ္ရိယာနံ။ စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု ဘာဝိယမာနေသု စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓါနာ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တိ။ စတူသု သမ္မပ္ပဓါနေသု ဘာဝိယမာနေသု စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တိ။ စတူသု ဣဒ္ဓိပါဒေသု ဘာဝိယမာနေသု ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဧဝံ သဗ္ဗေ ။ ကေန ကာရဏေန? သဗ္ဗေ ဟိ ဗောဓင်္ဂမာ ဓမ္မာ ဗောဓိပက္ခိယာ နိယျာနိကလက္ခဏေန ဧကလက္ခဏာ, တေ ဧကလက္ခဏတ္တာ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တိ။ အယံ ဘာဝနာယ သမာရောပနာ။

တတ္ထ ကတမာ ပဟာနေန သမာရောပနာ? ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရန္တော ‘‘အသုဘေ သုဘ’’န္တိ ဝိပလ္လာသံ ပဇဟတိ, ကဗဠီကာရော စဿ အာဟာရော ပရိညံ ဂစ္ဆတိ, ကာမုပါဒါနေန စ အနုပါဒါနော ဘဝတိ, ကာမယောဂေန စ ဝိသံယုတ္တော ဘဝတိ, အဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထေန စ ဝိပ္ပယုဇ္ဇတိ, ကာမာသဝေန စ အနာသဝေါ ဘဝတိ, ကာမောဃဉ္စ ဥတ္တိဏ္ဏော ဘဝတိ, ရာဂသလ္လေန စ ဝိသလ္လော ဘဝတိ, ရူပူပိကာ [ရူပုပိကာ (က။) ဧဝမုပရိပိ] စဿ ဝိညာဏဋ္ဌိတိ ပရိညံ ဂစ္ဆတိ, ရူပဓါတုယံ စဿ ရာဂေါ ပဟီနော ဘဝတိ, န စ ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆတိ။

ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿီ ဝိဟရန္တော ‘‘ဒုက္ခေ သုခ’’န္တိ ဝိပလ္လာသံ ပဇဟတိ, ဖဿော စဿ အာဟာရော ပရိညံ ဂစ္ဆတိ, ဘဝူပါဒါနေန စ အနုပါဒါနော ဘဝတိ, ဘဝယောဂေန စ ဝိသံယုတ္တော ဘဝတိ, ဗျာပါဒကာယဂန္ထေန စ ဝိပ္ပယုဇ္ဇတိ, ဘဝါသဝေန စ အနာသဝေါ ဘဝတိ, ဘဝေါဃဉ္စ ဥတ္တိဏ္ဏော ဘဝတိ, ဒေါသသလ္လေန စ ဝိသလ္လော ဘဝတိ, ဝေဒနူပိကာ စဿ ဝိညာဏဋ္ဌိတိ ပရိညံ ဂစ္ဆတိ, ဝေဒနာဓါတုယံ စဿ ရာဂေါ ပဟီနော ဘဝတိ, န စ ဒေါသာဂတိံ ဂစ္ဆတိ။

စိတ္တေ စိတ္တာနုပဿီ ဝိဟရန္တော ‘‘အနိစ္စေ နိစ္စ’’န္တိ ဝိပလ္လာသံ ပဇဟတိ, ဝိညာဏံ စဿ အာဟာရော ပရိညံ ဂစ္ဆတိ, ဒိဋ္ဌုပါဒါနေန စ အနုပါဒါနော ဘဝတိ, ဒိဋ္ဌိယောဂေန စ ဝိသံယုတ္တော ဘဝတိ, သီလဗ္ဗတပရာမာသကာယဂန္ထေန စ ဝိပ္ပယုဇ္ဇတိ, ဒိဋ္ဌာသဝေန စ အနာသဝေါ ဘဝတိ, ဒိဋ္ဌောဃဉ္စ ဥတ္တိဏ္ဏော ဘဝတိ, မာနသလ္လေန စ ဝိသလ္လော ဘဝတိ, သညူပိကာ စဿ ဝိညာဏဋ္ဌိတိ ပရိညံ ဂစ္ဆတိ, သညာဓါတုယံ စဿ ရာဂေါ ပဟီနော ဘဝတိ, န စ ဘယာဂတိံ ဂစ္ဆတိ။

ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရန္တော ‘‘အနတ္တနိ [အနတ္တနိယေ (သီ။) ပဿ အ။ နိ။ ၄။၄၉] အတ္တာ’’တိ ဝိပလ္လာသံ ပဇဟတိ, မနောသဉ္စေတနာ စဿ အာဟာရော ပရိညံ ဂစ္ဆတိ, အတ္တဝါဒုပါဒါနေန စ အနုပါဒါနော ဘဝတိ, အဝိဇ္ဇာယောဂေန စ ဝိသံယုတ္တော ဘဝတိ, ဣဒံသစ္စာဘိနိဝေသကာယဂန္ထေန စ ဝိပ္ပယုဇ္ဇတိ, အဝိဇ္ဇာသဝေန စ အနာသဝေါ ဘဝတိ, အဝိဇ္ဇောဃဉ္စ ဥတ္တိဏ္ဏော ဘဝတိ, မောဟသလ္လေန စ ဝိသလ္လော ဘဝတိ , သင်္ခါရူပိကာ စဿ ဝိညာဏဋ္ဌိတိ ပရိညံ ဂစ္ဆတိ, သင်္ခါရဓါတုယံ စဿ ရာဂေါ ပဟီနော ဘဝတိ, န စ မောဟာဂတိံ ဂစ္ဆတိ။ အယံ ပဟာနေန သမာရောပနာ။

တေနာဟ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာယနော –

‘‘ယေ ဓမ္မာ ယံ မူလာ၊ ယေ စေကတ္ထာ ပကာသိတာ မုနိနာ။

တေ သမာရောပယိတဗ္ဗာ၊ ဧသ သမာရောပနော ဟာရော’’တိ။

နိယုတ္တော သမာရောပနော ဟာရော။

နိဋ္ဌိတော စ ဟာရဝိဘင်္ဂေါ။

၁။ ဒေသနာဟာရသမ္ပာတော

၅၂။

‘‘သောဠသ ဟာရာ ပဌမံ, ဒိသလောစနတော ဒိသာ ဝိလောကေတွာ။

သံခိပိယ အင္ကုသေန ဟိ၊ နယေဟိ တီဟိ နိဒ္ဒိသေ သုတ္တ’’န္တိ။

ဝုတ္တာ, တဿာ နိဒ္ဒေသော ကုဟိံ ဒဋ္ဌဗ္ဗော? ဟာရသမ္ပာတေ။ တတ္ထ ကတမော ဒေသနာဟာရသမ္ပာတော?

‘‘အရက္ခိတေန စိတ္တေန [ကာယေန (ဥဒါ။ ၃၂)]၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟတေန စ။

ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူတေန၊ ဝသံ မာရဿ ဂစ္ဆတီ’’တိ။

အရက္ခိတေန စိတ္တေနာတိ ကိံ ဒေသယတိ, ပမာဒံ တံ မစ္စုနော ပဒံ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟတေန စာတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟတံ နာမ ဝုစ္စတိ ယဒါ ‘‘အနိစ္စေ နိစ္စ’’န္တိ ပဿတိ, သော ဝိပလ္လာသော။ သော ပန ဝိပလ္လာသော ကိံလက္ခဏော? ဝိပရီတဂ္ဂါဟလက္ခဏော ဝိပလ္လာသော။ သော ကိံ ဝိပလ္လာသယတိ? တယော ဓမ္မေ သညံ စိတ္တံ ဒိဋ္ဌိမိတိ။ သော ကုဟိံ ဝိပလ္လာသယတိ? စတူသု အတ္တဘာဝဝတ္ထူသု, ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ, ရူပဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ, အတ္တနိ ဝါ ရူပံ, ရူပသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ။ ဧဝံ ဝေဒနံ။ပေ။။ သညံ။ပေ။။ သင်္ခါရေ။ပေ။။ ဝိညာဏံ အတ္တတော သမနုပဿတိ, ဝိညာဏဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ, အတ္တနိ ဝါ ဝိညာဏံ, ဝိညာဏသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ။

တတ္ထ ရူပံ ပဌမံ ဝိပလ္လာသဝတ္ထု ‘‘အသုဘေ သုဘ’’န္တိ။ ဝေဒနာ ဒုတိယံ ဝိပလ္လာသဝတ္ထု ‘‘ဒုက္ခေ သုခ’’န္တိ။ သညာ သင်္ခါရာ စ တတိယံ ဝိပလ္လာသဝတ္ထု ‘‘အနတ္တနိ အတ္တာ’’တိ။ ဝိညာဏံ စတုတ္ထံ ဝိပလ္လာသဝတ္ထု ‘‘အနိစ္စေ နိစ္စ’’န္တိ။ ဒွေ ဓမ္မာ စိတ္တဿ သံကိလေသာ – တဏှာ စ အဝိဇ္ဇာ စ။ တဏှာနိဝုတံ စိတ္တံ ဒွီဟိ ဝိပလ္လာသေဟိ ဝိပလ္လာသီယတိ ‘‘အသုဘေ သုဘ’’န္တိ ‘‘ဒုက္ခေ သုခ’’န္တိ။ ဒိဋ္ဌိနိဝုတံ စိတ္တံ ဒွီဟိ ဝိပလ္လာသေဟိ ဝိပလ္လာသီယတိ ‘‘အနိစ္စေ နိစ္စ’’န္တိ ‘‘အနတ္တနိ အတ္တာ’’တိ။

တတ္ထ ယော ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသော, သော အတီတံ ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ, အတီတံ ဝေဒနံ။ပေ။။ အတီတံ သညံ, အတီတေ သင်္ခါရေ။ပေ။။ အတီတံ ဝိညာဏံ အတ္တတော သမနုပဿတိ။ တတ္ထ ယော တဏှာဝိပလ္လာသော, သော အနာဂတံ ရူပံ အဘိနန္ဒတိ, အနာဂတံ ဝေဒနံ။ပေ။။ အနာဂတံ သညံ, အနာဂတေ သင်္ခါရေ, အနာဂတံ ဝိညာဏံ အဘိနန္ဒတိ။ ဒွေ ဓမ္မာ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသာ – တဏှာ စ အဝိဇ္ဇာ စ။ တာဟိ ဝိသုဇ္ဈန္တံ စိတ္တံ ဝိသုဇ္ဈတိ။ တေသံ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏာနံ တဏှာသံယောဇနာနံ ပုဗ္ဗာ ကောဋိ န ပညာယတိ သန္ဓာဝန္တာနံ သံသရန္တာနံ သကိံ နိရယံ သကိံ တိရစ္ဆာနယောနိံ သကိံ ပေတ္တိဝိသယံ သကိံ အသုရကာယံ သကိံ ဒေဝေ သကိံ မနုဿေ။

ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူတေနာတိ။ ထိနံ [ထီနံ (သီ။)] နာမ ယာ စိတ္တဿ အကလ္လတာ အကမ္မနိယတာ; မိဒ္ဓံ နာမ ယံ ကာယဿ လီနတ္တံ။ ဝသံ မာရဿ ဂစ္ဆတီတိ ကိလေသမာရဿ စ သတ္တမာရဿ စ ဝသံ ဂစ္ဆတိ, သော ဟိ နိဝုတော သံသာရာဘိမုခေါ ဟောတိ။ ဣမာနိ ဘဂဝတာ ဒွေ သစ္စာနိ ဒေသိတာနိ ဒုက္ခံ သမုဒယော စ။ တေသံ ဘဂဝါ ပရိညာယ စ ပဟာနာယ စ ဓမ္မံ ဒေသေတိ ဒုက္ခဿ ပရိညာယ သမုဒယဿ ပဟာနာယ။ ယေန စ ပရိဇာနာတိ ယေန စ ပဇဟတိ, အယံ မဂ္ဂေါ။ ယံ တဏှာယ အဝိဇ္ဇာယ စ ပဟာနံ, အယံ နိရောဓေါ။ ဣမာနိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘အရက္ခိတေန စိတ္တေနာ’’တိ။ တေနာဟာယသ္မာ မဟာကစ္စာယနော ‘‘အဿာဒါဒီနဝတာ’’တိ။

နိယုတ္တော ဒေသနာ ဟာရသမ္ပာတော။

၂။ ဝိစယဟာရသမ္ပာတော

၅၃။ တတ္ထ ကတမော ဝိစယော ဟာရသမ္ပာတော? တတ္ထ တဏှာ ဒုဝိဓါ ကုသလာပိ အကုသလာပိ။ အကုသလာ သံသာရဂါမိနီ, ကုသလာ အပစယဂါမိနီ ပဟာနတဏှာ။ မာနောပိ ဒုဝိဓေါ ကုသလောပိ အကုသလောပိ။ ယံ မာနံ နိဿာယ မာနံ ပဇဟတိ, အယံ မာနော ကုသလော။ ယော ပန မာနော ဒုက္ခံ နိဗ္ဗတ္တယတိ, အယံ မာနော အကုသလော။ တတ္ထ ယံ နေက္ခမ္မသိတံ ဒေါမနဿံ ကုဒါဿုနာမာဟံ တံ အာယတနံ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိဿံ ယံ အရိယာ သန္တံ အာယတနံ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရန္တီတိ တဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ပိဟာ, ပိဟာပစ္စယာ ဒေါမနဿံ, အယံ တဏှာ ကုသလာ ရာဂဝိရာဂါ စေတောဝိမုတ္တိ, တဒါရမ္မဏာ ကုသလာ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ ပညာဝိမုတ္တိ။

တဿာ ကော ပဝိစယော? အဋ္ဌ မဂ္ဂင်္ဂါနိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ သမ္မာသင်္ကပ္ပော သမ္မာဝါစာ သမ္မာကမ္မန္တော သမ္မာအာဇီဝေါ သမ္မာဝါယာမော သမ္မာသတိ သမ္မာသမာဓိ။ သော ကတ္ထ ဒဋ္ဌဗ္ဗော? စတုတ္ထေ ဈာနေ ပါရမိတာယ။ စတုတ္ထေ ဟိ ဈာနေ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတံ စိတ္တံ ဘာဝယတိ ပရိသုဒ္ဓံ ပရိယောဒါတံ အနင်္ဂဏံ ဝိဂတူပက္ကိလေသံ မုဒု ကမ္မနိယံ ဌိတံ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တံ။ သော တတ္ထ အဋ္ဌဝိဓံ အဓိဂစ္ဆတိ ဆ အဘိညာ ဒွေ စ ဝိသေသေ, တံ စိတ္တံ ယတော ပရိသုဒ္ဓံ, တတော ပရိယောဒါတံ, ယတော ပရိယောဒါတံ , တတော အနင်္ဂဏံ, ယတော အနင်္ဂဏံ, တတော ဝိဂတူပက္ကိလေသံ, ယတော ဝိဂတူပက္ကိလေသံ, တတော မုဒု, ယတော မုဒု, တတော ကမ္မနိယံ, ယတော ကမ္မနိယံ, တတော ဌိတံ, ယတော ဌိတံ, တတော အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တံ။ တတ္ထ အင်္ဂဏာ စ ဥပက္ကိလေသာ စ တဒုဘယံ တဏှာပက္ခော။ ယာ စ ဣဉ္ဇနာ ယာ စ စိတ္တဿ အဋ္ဌိတိ, အယံ ဒိဋ္ဌိပက္ခော။

စတ္တာရိ ဣန္ဒ္ရိယာနိ ဒုက္ခိန္ဒ္ရိယံ ဒေါမနဿိန္ဒ္ရိယံ သုခိန္ဒ္ရိယံ သောမနဿိန္ဒ္ရိယဉ္စ စတုတ္ထဇ္ဈာနေ နိရုဇ္ဈန္တိ, တဿ ဥပေက္ခိန္ဒ္ရိယံ အဝသိဋ္ဌံ ဘဝတိ။ သော ဥပရိမံ သမာပတ္တိံ သန္တတော မနသိကရောတိ, တဿ ဥပရိမံ သမာပတ္တိံ သန္တတော မနသိကရောတော စတုတ္ထဇ္ဈာနေ ဩဠာရိကာ သညာ သဏ္ဌဟတိ ဥက္ကဏ္ဌာ စ ပဋိဃသညာ, သော သဗ္ဗသော ရူပသညာနံ သမတိက္ကမာ ပဋိဃသညာနံ အတ္ထင်္ဂမာ နာနတ္တသညာနံ အမနသိကာရာ ‘‘အနန္တံ အာကာသ’’န္တိ အာကာသာနဉ္စာယတနသမာပတ္တိံ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ အဘိညာဘိနီဟာရော ရူပသညာ ဝေါကာရော နာနတ္တသညာ သမတိက္ကမတိ ပဋိဃသညာ စဿ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆတိ, ဧဝံ သမာဓိ တဿ သမာဟိတဿ ဩဘာသော အန္တရဓါယတိ ဒဿနဉ္စ ရူပါနံ, သော သမာဓိ ဆဠင်္ဂသမန္နာဂတော ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗော ။ အနဘိဇ္ဈာသဟဂတံ မေ မာနသံ သဗ္ဗလောကေ, အဗျာပန္နံ မေ စိတ္တံ သဗ္ဗသတ္တေသု, အာရဒ္ဓံ မေ ဝီရိယံ ပဂ္ဂဟိတံ, ပဿဒ္ဓေါ မေ ကာယော အသာရဒ္ဓေါ, သမာဟိတံ မေ စိတ္တံ အဝိက္ခိတ္တံ, ဥပဋ္ဌိတာ မေ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ [အပ္ပမ္မုဋ္ဌာ (သီ။)], တတ္ထ ယဉ္စ အနဘိဇ္ဈာသဟဂတံ မာနသံ သဗ္ဗလောကေ ယဉ္စ အဗျာပန္နံ စိတ္တံ သဗ္ဗသတ္တေသု ယဉ္စ အာရဒ္ဓံ ဝီရိယံ ပဂ္ဂဟိတံ ယဉ္စ သမာဟိတံ စိတ္တံ အဝိက္ခိတ္တံ, အယံ သမထော။ ယော ပဿဒ္ဓေါ ကာယော အသာရဒ္ဓေါ, အယံ သမာဓိပရိက္ခာရော။ ယာ ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ အယံ ဝိပဿနာ။

၅၄။ သော သမာဓိ ပဉ္စဝိဓေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယံ သမာဓိ ‘‘ပစ္စုပ္ပန္နသုခေါ’’တိ ဣတိဿ ပစ္စတ္တမေဝ ဉာဏဒဿနံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဘဝတိ, အယံ သမာဓိ ‘‘အာယတိံ သုခဝိပါကော’’တိ ဣတိဿ ပစ္စတ္တမေဝ ဉာဏဒဿနံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဘဝတိ, အယံ သမာဓိ ‘‘အရိယော နိရာမိသော’’တိ ဣတိဿ ပစ္စတ္တမေဝ ဉာဏဒဿနံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဘဝတိ, အယံ သမာဓိ ‘‘အကာပုရိသသေဝိတော’’တိ ဣတိဿ ပစ္စတ္တမေဝ ဉာဏဒဿနံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဘဝတိ, အယံ သမာဓိ ‘‘သန္တော စေဝ ပဏီတော စ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိလဒ္ဓေါ စ ဧကောဒိဘာဝါဓိဂတော စ န သသင်္ခါရနိဂ္ဂယှဝါရိတဂတော [သသင်္ခါရနိဂ္ဂယှဝါရိတဝတော (သီ။), သသင်္ခါရနိဂ္ဂယှဝါရိဝါဝဋော (က။)] စာ’’တိ ဣတိဿ ပစ္စတ္တမေဝ ဉာဏဒဿနံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဘဝတိ။ တံ ခေါ ပနိမံ သမာဓိံ ‘‘သတော သမာပဇ္ဇာမိ သတော ဝုဋ္ဌဟာမီ’’တိ ဣတိဿ ပစ္စတ္တမေဝ ဉာဏဒဿနံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဘဝတိ။ တတ္ထ ယော စ သမာဓိ ပစ္စုပ္ပန္နသုခေါ ယော စ သမာဓိ အာယတိံ သုခဝိပါကော အယံ သမထော။ ယော စ သမာဓိ အရိယော နိရာမိသော, ယော စ သမာဓိ အကာပုရိသသေဝိတော, ယော စ သမာဓိ သန္တော စေဝ ပဏီတော ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိလဒ္ဓေါ စ ဧကောဒိဘာဝါဓိဂတော စ န သသင်္ခါရနိဂ္ဂယှဝါရိတဂတော စ ယဉ္စာဟံ တံ ခေါ ပနိမံ သမာဓိံ သတော သမာပဇ္ဇာမိ သတော ဝုဋ္ဌဟာမီတိ, အယံ ဝိပဿနာ။

သော သမာဓိ ပဉ္စဝိဓေန ဝေဒိတဗ္ဗော ဣတိဖရဏတာ သုခဖရဏတာ စေတောဖရဏတာ အာလောကဖရဏတာ ပစ္စဝေက္ခဏာနိမိတ္တံ။ တတ္ထ ယော စ ဣတိဖရဏော ယော စ သုခဖရဏော ယော စ စေတောဖရဏော, အယံ သမထော။ ယော စ အာလောကဖရဏော ယဉ္စ ပစ္စဝေက္ခဏာနိမိတ္တံ။ အယံ ဝိပဿနာ။

၅၅။ ဒသ ကသိဏာယတနာနိ ပထဝီကသိဏံ အာပေါကသိဏံ တေဇောကသိဏံ ဝါယောကသိဏံ နီလကသိဏံ ဣတကသိဏံ လောဟိတကသိဏံ ဩဒါတကသိဏံ အာကာသကသိဏံ ဝိညာဏကသိဏံ။ တတ္ထ ယဉ္စ ပထဝီကသိဏံ ယဉ္စ အာပေါကသိဏံ ဧဝံ သဗ္ဗံ, ယဉ္စ ဩဒါတကသိဏံ။ ဣမာနိ အဋ္ဌ ကသိဏာနိ သမထော။ ယဉ္စ အာကာသကသိဏံ ယဉ္စ ဝိညာဏကသိဏံ, အယံ ဝိပဿနာ။ ဧဝံ သဗ္ဗော အရိယော မဂ္ဂေါ ယေန ယေန အာကာရေန ဝုတ္တော, တေန တေန သမထဝိပဿနေန ယောဇယိတဗ္ဗော။ တေ တီဟိ ဓမ္မေဟိ သင်္ဂဟိတာ အနိစ္စတာယ ဒုက္ခတာယ အနတ္တတာယ။ သော သမထဝိပဿနံ ဘာဝယမာနော တီဏိ ဝိမောက္ခမုခါနိ ဘာဝယတိ။ တီဏိ ဝိမောက္ခမုခါနိ ဘာဝယန္တော တယော ခန္ဓေ ဘာဝယတိ။ တယော ခန္ဓေ ဘာဝယန္တော အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဘာဝယတိ။

ရာဂစရိတော ပုဂ္ဂလော အနိမိတ္တေန ဝိမောက္ခမုခေန နိယျာတိ [နီယာတိ (သီ။)] အဓိစိတ္တသိက္ခာယ သိက္ခန္တော လောဘံ အကုသလမူလံ ပဇဟန္တော သုခဝေဒနီယံ ဖဿံ အနုပဂစ္ဆန္တော သုခံ ဝေဒနံ ပရိဇာနန္တော ရာဂမလံ ပဝါဟေန္တော ရာဂရဇံ နိဒ္ဓုနန္တော ရာဂဝိသံ ဝမေန္တော ရာဂဂ္ဂိံ နိဗ္ဗာပေန္တော ရာဂသလ္လံ ဥပ္ပါဋေန္တော ရာဂဇဋံ ဝိဇဋေန္တော။ ဒေါသစရိတော ပုဂ္ဂလော အပ္ပဏိဟိတေန ဝိမောက္ခမုခေန နိယျာတိ အဓိသီလသိက္ခာယ သိက္ခန္တော ဒေါသံ အကုသလမူလံ ပဇဟန္တော ဒုက္ခဝေဒနီယံ ဖဿံ အနုပဂစ္ဆန္တော ဒုက္ခဝေဒနံ ပရိဇာနန္တော ဒေါသမလံ ပဝါဟေန္တော ဒေါသရဇံ နိဒ္ဓုနန္တော ဒေါသဝိသံ ဝမေန္တော ဒေါသဂ္ဂိံ နိဗ္ဗာပေန္တော ဒေါသသလ္လံ ဥပ္ပါဋေန္တော ဒေါသဇဋံ ဝိဇဋေန္တော။ မောဟစရိတော ပုဂ္ဂလော သုညတဝိမောက္ခမုခေန နိယျာတိ အဓိပညာသိက္ခာယ သိက္ခန္တော မောဟံ အကုသလမူလံ ပဇဟန္တော အဒုက္ခမသုခဝေဒနီယံ ဖဿံ အနုပဂစ္ဆန္တော အဒုက္ခမသုခံ ဝေဒနံ ပရိဇာနန္တော မောဟမလံ ပဝါဟေန္တော မောဟရဇံ နိဒ္ဓုနန္တော မောဟဝိသံ ဝမေန္တော မောဟဂ္ဂိံ နိဗ္ဗာပေန္တော မောဟသလ္လံ ဥပ္ပါဋေန္တော မောဟဇဋံ ဝိဇဋေန္တော။

တတ္ထ သုညတဝိမောက္ခမုခံ ပညာက္ခန္ဓော, အနိမိတ္တဝိမောက္ခမုခံ သမာဓိက္ခန္ဓော, အပ္ပဏိဟိတဝိမောက္ခမုခံ သီလက္ခန္ဓော။ သော တီဏိ ဝိမောက္ခမုခါနိ ဘာဝယန္တော တယော ခန္ဓေ ဘာဝယတိ, တယော ခန္ဓေ ဘာဝယန္တော အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဘာဝယတိ။ တတ္ထ ယာ စ သမ္မာဝါစာ ယော စ သမ္မာကမ္မန္တော ယော စ သမ္မာအာဇီဝေါ, အယံ သီလက္ခန္ဓော, ယော စ သမ္မာဝါယာမော ယာ စ သမ္မာသတိ ယော စ သမ္မာသမာဓိ, အယံ သမာဓိက္ခန္ဓော, ယာ စ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ယော စ သမ္မာသင်္ကပ္ပော, အယံ ပညာက္ခန္ဓော။

တတ္ထ သီလက္ခန္ဓော စ သမာဓိက္ခန္ဓော စ သမထော, ပညာက္ခန္ဓော ဝိပဿနာ။ ယော သမထဝိပဿနံ ဘာဝေတိ, တဿ ဒွေ ဘဝင်္ဂါနိ ဘာဝနံ ဂစ္ဆန္တိ ကာယော စိတ္တဉ္စ, ဘဝနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ ဒွေ ပဒါနိ သီလံ သမာဓိ စ။ သော ဟောတိ ဘိက္ခု ဘာဝိတကာယော ဘာဝိတသီလော ဘာဝိတစိတ္တော ဘာဝိတပညော။ ကာယေ ဘာဝိယမာနေ ဒွေ ဓမ္မာ ဘာဝနံ ဂစ္ဆန္တိ သမ္မာကမ္မန္တော သမ္မာဝါယာမော စ, သီလေ ဘာဝိယမာနေ ဒွေ ဓမ္မာ ဘာဝနံ ဂစ္ဆန္တိ သမ္မာဝါစာ သမ္မာအာဇီဝေါ စ, စိတ္တေ ဘာဝိယမာနေ ဒွေ ဓမ္မာ ဘာဝနံ ဂစ္ဆန္တိ သမ္မာသတိ သမ္မာသမာဓိ စ, ပညာယ ဘာဝိယမာနာယ ဒွေ ဓမ္မာ ဘာဝနံ ဂစ္ဆန္တိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ သမ္မာသင်္ကပ္ပော စ။

တတ္ထ ယော စ သမ္မာကမ္မန္တော ယော စ သမ္မာဝါယာမော သိယာ ကာယိကော သိယာ စေတသိကော, တတ္ထ ယော ကာယသင်္ဂဟော, သော ကာယေ ဘာဝိတေ ဘာဝနံ ဂစ္ဆတိ, ယော စိတ္တသင်္ဂဟော, သော စိတ္တေ ဘာဝိတေ ဘာဝနံ ဂစ္ဆတိ။ သော သမထဝိပဿနံ ဘာဝယန္တော ပဉ္စဝိဓံ အဓိဂမံ ဂစ္ဆတိ [အဓိဂစ္ဆတိ (သီ။)] ခိပ္ပါဓိဂမော စ ဟောတိ, ဝိမုတ္တာဓိဂမော စ ဟောတိ, မဟာဓိဂမော စ ဟောတိ, ဝိပုလာဓိဂမော စ ဟောတိ, အနဝသေသာဓိဂမော စ ဟောတိ။ တတ္ထ သမထေန ခိပ္ပါဓိဂမော စ မဟာဓိဂမော စ ဝိပုလာဓိဂမော စ ဟောတိ, ဝိပဿနာယ ဝိမုတ္တာဓိဂမော စ အနဝသေသာဓိဂမော စ ဟောတိ။

၅၆။ တတ္ထ ယော ဒေသယတိ, သော ဒသဗလသမန္နာဂတော သတ္ထာ ဩဝါဒေန သာဝကေ န ဝိသံဝါဒယတိ။ သော တိဝိဓံ ဣဒံ ကရောထ ဣမိနာ ဥပါယေန ကရောထ ဣဒံ ဝေါ ကုရုမာနာနံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတိ, သော တထာ ဩဝဒိတော တထာနုသိဋ္ဌော တထာကရောန္တော တထာပဋိပဇ္ဇန္တော တံ ဘူမိံ န ပါပုဏိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ သော တထာ ဩဝဒိတော တထာနုသိဋ္ဌော သီလက္ခန္ဓံ အပရိပူရယန္တော တံ ဘူမိံ အနုပါပုဏိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ သော တထာ ဩဝဒိတော တထာနုသိဋ္ဌော သီလက္ခန္ဓံ ပရိပူရယန္တော တံ ဘူမိံ အနုပါပုဏိဿတီတိ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ။

သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ တေ သတော ဣမေ ဓမ္မာ အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ သဗ္ဗာသဝပရိက္ခီဏဿ တေ သတော ဣမေ အာသဝါ အပရိက္ခီဏာတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ယဿ တေ အတ္ထာယ ဓမ္မော ဒေသိတော, သော န နိယျာတိ တက္ကရဿ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယာယာတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ သာဝကော ခေါ ပန တေ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နော သာမီစိပ္ပဋိပန္နော အနုဓမ္မစာရီ သော ပုဗ္ဗေန အပရံ ဥဠာရံ ဝိသေသာဓိဂမံ န သစ္ဆိကရိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။

ယေ ခေါ ပန ဓမ္မာ အန္တရာယိကာ, တေ ပဋိသေဝတော နာလံ အန္တရာယာယာတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ယေ ခေါ ပန ဓမ္မာ အနိယျာနိကာ, တေ နိယျန္တိ တက္ကရဿ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယာယာတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ယေ ခေါ ပန ဓမ္မာ နိယျာနိကာ, တေ နိယျန္တိ တက္ကရဿ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယာယာတိ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ။ သာဝကော ခေါ ပန တေ သဥပါဒိသေသော အနုပါဒိသေသံ နိဗ္ဗာနဓါတုံ အနုပါပုဏိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။

ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နော မာတရံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေယျ ဟတ္ထေဟိ ဝါ ပါဒေဟိ ဝါ သုဟတံ ကရေယျာတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ, ပုထုဇ္ဇနော မာတရံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေယျ ဟတ္ထေဟိ ဝါ ပါဒေဟိ ဝါ သုဟတံ ကရေယျာတိ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ။ ဧဝံ ပိတရံ, အရဟန္တံ, ဘိက္ခုံ။ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နော ပုဂ္ဂလော သသံဃံ ဘိန္ဒေယျ သံဃေ ဝါ သံဃရာဇိံ ဇနေယျာတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ, ပုထုဇ္ဇနော သသံဃံ ဘိန္ဒေယျ သံဃေ ဝါ သံဃရာဇိံ ဇနေယျာတိ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ, ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နော တထာဂတဿ ဒုဋ္ဌစိတ္တော လောဟိတံ ဥပ္ပါဒေယျ, ပရိနိဗ္ဗုတဿ ဝါ တထာဂတဿ ဒုဋ္ဌစိတ္တော ထူပံ ဘိန္ဒေယျာတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ပုထုဇ္ဇနော တထာဂတဿ ဒုဋ္ဌစိတ္တော လောဟိတံ ဥပ္ပါဒေယျ, ပရိနိဗ္ဗုတဿ ဝါ တထာဂတဿ ဒုဋ္ဌစိတ္တော ထူပံ ဘိန္ဒေယျာတိ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ။ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နော အညံ သတ္ထာရံ အပဒိသေယျ အပိ ဇီဝိတဟေတူတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ, ပုထုဇ္ဇနော အညံ သတ္ထာရံ အပဒိသေယျာတိ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ။ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နော ဣတော ဗဟိဒ္ဓါ အညံ ဒက္ခိဏေယျံ ပရိယေသေယျာတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ, ပုထုဇ္ဇနော ဣတော ဗဟိဒ္ဓါ အညံ ဒက္ခိဏေယျံ ပရိယေသေယျာတိ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ, ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နော ကုတူဟလမင်္ဂလေန သုဒ္ဓိံ ပစ္စေယျာတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ပုထုဇ္ဇနော ကုတူဟလမင်္ဂလေန သုဒ္ဓိံ ပစ္စေယျာတိ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ။

၅၇။ ဣတ္ထီ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ သိယာတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ, ပုရိသော ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ သိယာတိ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ; ဣတ္ထီ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော သိယာတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ, ပုရိသော သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော သိယာတိ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ; ဣတ္ထီ မာရော ပါပိမာ သိယာတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ, ပုရိသော မာရော ပါပိမာ သိယာတိ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ; ဣတ္ထီ မဟာဗြဟ္မာ သိယာတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ, ပုရိသော မဟာဗြဟ္မာ သိယာတိ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ; ဣတ္ထီ တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ သိယာတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ, ပုရိသော တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ သိယာတိ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ။

ဒွေ တထာဂတာ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဧကိဿာ လောကဓါတုယာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ ဝါ ဓမ္မံ ဝါ ဒေသေယျုန္တိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ, ဧကောဝ တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဧကိဿာ လောကဓါတုယာ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ ဝါ ဓမ္မံ ဝါ ဒေသေဿတီတိ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ။

တိဏ္ဏံ ဒုစ္စရိတာနံ ဣဋ္ဌော ကန္တော ပိယော မနာပေါ ဝိပါကော ဘဝိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ, တိဏ္ဏံ ဒုစ္စရိတာနံ အနိဋ္ဌော အကန္တော အပ္ပိယော အမနာပေါ ဝိပါကော ဘဝိဿတီတိ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ ။ တိဏ္ဏံ သုစရိတာနံ အနိဋ္ဌော အကန္တော အပ္ပိယော အမနာပေါ ဝိပါကော ဘဝိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ, တိဏ္ဏံ သုစရိတာနံ ဣဋ္ဌော ကန္တော ပိယော မနာပေါ ဝိပါကော ဘဝိဿတီတိ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ။

အညတရော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ကုဟကော လပကော နေမိတ္တကော ကုဟနလပနနေမိတ္တကတ္တံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ကတွာ ပဉ္စ နီဝရဏေ အပ္ပဟာယ စေတသော ဥပက္ကိလေသေ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏေ စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု အနုပဋ္ဌိတဿတိ [အနုပဋ္ဌိတသတိ (သီ။)] ဝိဟရန္တော သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ အဘာဝယိတွာ အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ, အညတရော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ သဗ္ဗဒေါသာပဂတော ပဉ္စ နီဝရဏေ ပဟာယ စေတသော ဥပက္ကိလေသေ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏေ စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု ဥပဋ္ဌိတဿတိ ဝိဟရန္တော သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ဘာဝယိတွာ အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈိဿတီတိ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ။ ယံ ဧတ္ထ ဉာဏံ ဟေတုသော ဌာနသော အနောဓိသော ဣဒံ ဝုစ္စတိ ဌာနာဋ္ဌာနဉာဏံ ပဌမံ တထာဂတဗလံ။

ဣတိ ဌာနာဋ္ဌာနဂတာ သဗ္ဗေ ခယဓမ္မာ ဝယဓမ္မာ ဝိရာဂဓမ္မာ နိရောဓဓမ္မာ ကေစိ သဂ္ဂူပဂါ ကေစိ အပါယူပဂါ ကေစိ နိဗ္ဗာနူပဂါ, ဧဝံ ဘဂဝါ အာဟ –

၅၈။

သဗ္ဗေ သတ္တာ [ပဿ သံ။ နိ။ ၁။၁၃၃] မရိဿန္တိ, မရဏန္တံ ဟိ ဇီဝိတံ။

ယထာကမ္မံ ဂမိဿန္တိ၊ ပုညပါပဖလူပဂါ။

နိရယံ ပါပကမ္မန္တာ၊ ပုညကမ္မာ စ သုဂ္ဂတိံ။

အပရေ စ မဂ္ဂံ ဘာဝေတွာ၊ ပရိနိဗ္ဗန္တိနာသဝါတိ [ပရိနိဗ္ဗန္တိ အနာသဝါတိ (သီ။ က။)]။

သဗ္ဗေ သတ္တာတိ အရိယာ စ အနရိယာ စ သက္ကာယပရိယာပန္နာ စ သက္ကာယဝီတိဝတ္တာ စ။ မရိဿန္တီတိ ဒွီဟိ မရဏေဟိ ဒန္ဓမရဏေန စ အဒန္ဓမရဏေန စ, သက္ကာယပရိယာပန္နာနံ အဒန္ဓမရဏံ သက္ကာယဝီတိဝတ္တာနံ ဒန္ဓမရဏံ။ မရဏန္တံ ဟိ ဇီဝိတန္တိ ခယာ အာယုဿ ဣန္ဒ္ရိယာနံ ဥပရောဓါ ဇီဝိတပရိယန္တော မရဏပရိယန္တော။ ယထာကမ္မံ ဂမိဿန္တီတိ ကမ္မဿကတာ။ ပုညပါပဖလူပဂါတိ ကမ္မာနံ ဖလဒဿာဝိတာ စ အဝိပ္ပဝါသော စ။

နိရယံ ပါပကမ္မန္တာတိ အပုညသင်္ခါရာ။ ပုညကမ္မာ စ သုဂ္ဂတိန္တိ ပုညသင်္ခါရာ သုဂတိံ ဂမိဿန္တိ။ အပရေ စ မဂ္ဂံ ဘာဝေတွာ, ပရိနိဗ္ဗန္တိနာသဝါတိ သဗ္ဗသင်္ခါရာနံ သမတိက္ကမနံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘သဗ္ဗေ။ပေ။။ နာသဝါ’’တိ။

‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ မရိဿန္တိ, မရဏန္တံ ဟိ ဇီဝိတံ။ ယထာကမ္မံ ဂမိဿန္တိ, ပုညပါပဖလူပဂါ။ နိရယံ ပါပကမ္မန္တာ’’တိ အာဂါဠှာ စ နိဇ္ဈာမာ စ ပဋိပဒါ။ ‘‘အပရေ စ မဂ္ဂံ ဘာဝေတွာ, ပရိနိဗ္ဗန္တိနာသဝါ’’တိ မဇ္ဈိမာ ပဋိပဒါ။ ‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ မရိဿန္တိ, မရဏန္တံ ဟိ ဇီဝိတံ, ယထာကမ္မံ ဂမိဿန္တိ, ပုညပါပဖလူပဂါ, နိရယံ ပါပကမ္မန္တာ’’တိ အယံ သံကိလေသော။ ဧဝံ သံသာရံ နိဗ္ဗတ္တယတိ။ ‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ မရိဿန္တိ။ပေ။။ နိရယံ ပါပကမ္မန္တာ’’တိ ဣမေ တယော ဝဋ္ဋာ ဒုက္ခဝဋ္ဋော ကမ္မဝဋ္ဋော ကိလေသဝဋ္ဋော။ ‘‘အပရေ စ မဂ္ဂံ ဘာဝေတွာ, ပရိနိဗ္ဗန္တိနာသဝါ’’တိ တိဏ္ဏံ ဝဋ္ဋာနံ ဝိဝဋ္ဋနာ။ ‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ မရိဿန္တိ။ပေ။။ နိရယံ ပါပကမ္မန္တာ’’တိ အာဒီနဝေါ, ‘‘ပုညကမ္မာ စ သုဂ္ဂတိ’’န္တိ အဿာဒေါ, ‘‘အပရေ စ မဂ္ဂံ ဘာဝေတွာ, ပရိနိဗ္ဗန္တိနာသဝါ’’တိ နိဿရဏံ။ ‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ မရိဿန္တိ။ပေ။။ နိရယံ ပါပကမ္မန္တာ’’တိ ဟေတု စ ဖလဉ္စ, ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဖလံ, တဏှာ ဟေတု, ‘‘အပရေ စ မဂ္ဂံ ဘာဝေတွာ, ပရိနိဗ္ဗန္တိနာသဝါ’’တိ မဂ္ဂေါ စ ဖလဉ္စ။ ‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ မရိဿန္တိ, မရဏန္တံ ဟိ ဇီဝိတံ။ ယထာကမ္မံ ဂမိဿန္တိ, ပုညပါပဖလူပဂါ, နိရယံ ပါပကမ္မန္တာ’’တိ အယံ သံကိလေသော, သော သံကိလေသော တိဝိဓေါ တဏှာသံကိလေသော ဒိဋ္ဌိသံကိလေသော ဒုစ္စရိတသံကိလေသောတိ။

၅၉။ တတ္ထ တဏှာသံကိလေသော တီဟိ တဏှာဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော – ကာမတဏှာယ ဘဝတဏှာယ ဝိဘဝတဏှာယ။ ယေန ယေန ဝါ ပန ဝတ္ထုနာ အဇ္ဈောသိတော, တေန တေနေဝ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော, တဿာ ဝိတ္ထာရော ဆတ္တိံသာယ တဏှာယ ဇာလိနိယာ ဝိစရိတာနိ။ တတ္ထ ဒိဋ္ဌိသံကိလေသော ဥစ္ဆေဒသဿတေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော, ယေန ယေန ဝါ ပန ဝတ္ထုနာ ဒိဋ္ဌိဝသေန အဘိနိဝိသတိ, ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’န္တိ တေန တေနေဝ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော, တဿာ ဝိတ္ထာရော ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ။ တတ္ထ ဒုစ္စရိတသံကိလေသော စေတနာ စေတသိကကမ္မေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော, တီဟိ ဒုစ္စရိတေဟိ ကာယဒုစ္စရိတေန ဝစီဒုစ္စရိတေန မနောဒုစ္စရိတေန, တဿာ ဝိတ္ထာရော ဒသ အကုသလကမ္မပထာ။ အပရေ စ မဂ္ဂံ ဘာဝေတွာ, ပရိနိဗ္ဗန္တိနာသဝါတိ ဣဒံ ဝေါဒါနံ။

တယိဒံ ဝေါဒါနံ တိဝိဓံ; တဏှာသံကိလေသော သမထေန ဝိသုဇ္ဈတိ, သော သမထော သမာဓိက္ခန္ဓော, ဒိဋ္ဌိသံကိလေသော ဝိပဿနာယ ဝိသုဇ္ဈတိ, သာ ဝိပဿနာ ပညာက္ခန္ဓော, ဒုစ္စရိတသံကိလေသော သုစရိတေန ဝိသုဇ္ဈတိ, တံ သုစရိတံ သီလက္ခန္ဓော။

‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ မရိဿန္တိ, မရဏန္တံ ဟိ ဇီဝိတံ, ယထာကမ္မံ ဂမိဿန္တိ, ပုညပါပဖလူပဂါ, နိရယံ ပါပကမ္မန္တာ’’တိ အပုညပ္ပဋိပဒါ, ‘‘ပုညကမ္မာ စ သုဂ္ဂတိ’’န္တိ ပုညပ္ပဋိပဒါ, ‘‘အပရေ စ မဂ္ဂံ ဘာဝေတွာ, ပရိနိဗ္ဗန္တိနာသဝါ’’တိ ပုညပါပသမတိက္ကမပ္ပဋိပဒါ, တတ္ထ ယာ စ ပုညပ္ပဋိပဒါ ယာ စ အပုညပ္ပဋိပဒါ, အယံ ဧကာ ပဋိပဒါ သဗ္ဗတ္ထဂါမိနီ ဧကာ အပါယေသု, ဧကာ ဒေဝေသု, ယာ စ ပုညပါပသမတိက္ကမာ ပဋိပဒါ အယံ တတ္ထ တတ္ထ ဂါမိနီ ပဋိပဒါ။

တယော ရာသီ – မိစ္ဆတ္တနိယတော ရာသိ, သမ္မတ္တနိယတော ရာသိ, အနိယတော ရာသိ, တတ္ထ ယော စ မိစ္ဆတ္တနိယတော ရာသိ ယော စ သမ္မတ္တနိယတော ရာသိ ဧကာ ပဋိပဒါ တတ္ထ တတ္ထ ဂါမိနီ, တတ္ထ ယော အနိယတော ရာသိ, အယံ သဗ္ဗတ္ထဂါမိနီ ပဋိပဒါ။ ကေန ကာရဏေန? ပစ္စယံ လဘန္တော နိရယေ ဥပပဇ္ဇေယျ, ပစ္စယံ လဘန္တော တိရစ္ဆာနယောနီသု ဥပပဇ္ဇေယျ, ပစ္စယံ လဘန္တော ပေတ္တိဝိသယေသု ဥပပဇ္ဇေယျ, ပစ္စယံ လဘန္တော အသုရေသု ဥပပဇ္ဇေယျ, ပစ္စယံ လဘန္တော ဒေဝေသု ဥပပဇ္ဇေယျ, ပစ္စယံ လဘန္တော မနုဿေသု ဥပပဇ္ဇေယျ, ပစ္စယံ လဘန္တော ပရိနိဗ္ဗာယေယျ, တသ္မာယံ သဗ္ဗတ္ထဂါမိနီ ပဋိပဒါ, ယံ ဧတ္ထ ဉာဏံ ဟေတုသော ဌာနသော အနောဓိသော, ဣဒံ ဝုစ္စတိ သဗ္ဗတ္ထဂါမိနီ ပဋိပဒါ ဉာဏံ ဒုတိယံ တထာဂတဗလံ။

ဣတိ သဗ္ဗတ္ထဂါမိနီ ပဋိပဒါ အနေကဓါတုလောကော, တတ္ထ တတ္ထ ဂါမိနီ ပဋိပဒါ နာနာဓါတုလောကော။ တတ္ထ ကတမော အနေကဓါတုလောကော? စက္ခုဓါတု ရူပဓါတု စက္ခုဝိညာဏဓါတု, သောတဓါတု သဒ္ဒဓါတု သောတဝိညာဏဓါတု, ဃာနဓါတု ဂန္ဓဓါတု ဃာနဝိညာဏဓါတု, ဇိဝှာဓါတု ရသဓါတု ဇိဝှာဝိညာဏဓါတု, ကာယဓါတု ဖောဋ္ဌဗ္ဗဓါတု ကာယဝိညာဏဓါတု, မနောဓါတု ဓမ္မဓါတု မနောဝိညာဏဓါတု, ပထဝီဓါတု, အာပေါဓါတု, တေဇောဓါတု, ဝါယောဓါတု, အာကာသဓါတု, ဝိညာဏဓါတု, ကာမဓါတု, ဗျာပါဒဓါတု, ဝိဟိံသာဓါတု, နေက္ခမ္မဓါတု, အဗျာပါဒဓါတု, အဝိဟိံသာဓါတု, ဒုက္ခဓါတု, ဒေါမနဿဓါတု , အဝိဇ္ဇာဓါတု, သုခဓါတု, သောမနဿဓါတု, ဥပေက္ခာဓါတု, ရူပဓါတု, အရူပဓါတု, နိရောဓဓါတု, သင်္ခါရဓါတု, နိဗ္ဗာနဓါတု, အယံ အနေကဓါတုလောကော။

တတ္ထ ကတမော နာနာဓါတုလောကော? အညာ စက္ခုဓါတု, အညာ ရူပဓါတု, အညာ စက္ခုဝိညာဏဓါတု။ ဧဝံ သဗ္ဗာ။ အညာ နိဗ္ဗာနဓါတု။ ယံ ဧတ္ထ ဉာဏံ ဟေတုသော ဌာနသော အနောဓိသော, ဣဒံ ဝုစ္စတိ အနေကဓါတု နာနာဓါတု ဉာဏံ တတိယံ တထာဂတဗလံ။

၆၀။ ဣတိ အနေကဓါတု နာနာဓါတုကဿ လောကဿ ယံ ယဒေဝ ဓါတုံ သတ္တာ အဓိမုစ္စန္တိ, တံ တဒေဝ အဓိဋ္ဌဟန္တိ အဘိနိဝိသန္တိ, ကေစိ ရူပါဓိမုတ္တာ, ကေစိ သဒ္ဒါဓိမုတ္တာ, ကေစိ ဂန္ဓာဓိမုတ္တာ, ကေစိ ရသာဓိမုတ္တာ, ကေစိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာဓိမုတ္တာ, ကေစိ ဓမ္မာဓိမုတ္တာ, ကေစိ ဣတ္ထာဓိမုတ္တာ, ကေစိ ပုရိသာဓိမုတ္တာ, ကေစိ စာဂါဓိမုတ္တာ, ကေစိ ဟီနာဓိမုတ္တာ , ကေစိ ပဏီတာဓိမုတ္တာ, ကေစိ ဒေဝါဓိမုတ္တာ, ကေစိ မနုဿာဓိမုတ္တာ, ကေစိ နိဗ္ဗာနာဓိမုတ္တာ။ ယံ ဧတ္ထ ဉာဏံ ဟေတုသော ဌာနသော အနောဓိသော, အယံ ဝေနေယျော, အယံ န ဝေနေယျော, အယံ သဂ္ဂဂါမီ, အယံ ဒုဂ္ဂတိဂါမီတိ, ဣဒံ ဝုစ္စတိ သတ္တာနံ နာနာဓိမုတ္တိကတာ ဉာဏံ စတုတ္ထံ တထာဂတဗလံ။

ဣတိ တေ ယထာဓိမုတ္တာ စ ဘဝန္တိ, တံ တံ ကမ္မသမာဒါနံ သမာဒိယန္တိ။ တေ ဆဗ္ဗိဓံ ကမ္မံ သမာဒိယန္တိ – ကေစိ လောဘဝသေန, ကေစိ ဒေါသဝသေန, ကေစိ မောဟဝသေန, ကေစိ သဒ္ဓါဝသေန, ကေစိ ဝီရိယဝသေန, ကေစိ ပညာဝသေန။ တံ ဝိဘဇ္ဇမာနံ ဒုဝိဓံ – သံသာရဂါမိ စ နိဗ္ဗာနဂါမိ စ။

တတ္ထ ယံ လောဘဝသေန ဒေါသဝသေန မောဟဝသေန စ ကမ္မံ ကရောတိ, ဣဒံ ကမ္မံ ကဏှံ ကဏှဝိပါကံ။ တတ္ထ ယံ သဒ္ဓါဝသေန ကမ္မံ ကရောတိ, ဣဒံ ကမ္မံ သုက္ကံ သုက္ကဝိပါကံ။ တတ္ထ ယံ လောဘဝသေန ဒေါသဝသေန မောဟဝသေန သဒ္ဓါဝသေန စ ကမ္မံ ကရောတိ, ဣဒံ ကမ္မံ ကဏှသုက္ကံ ကဏှသုက္ကဝိပါကံ။ တတ္ထ ယံ ဝီရိယဝသေန ပညာဝသေန စ ကမ္မံ ကရောတိ, ဣဒံ ကမ္မံ အကဏှံ အသုက္ကံ အကဏှအသုက္ကဝိပါကံ ကမ္မုတ္တမံ ကမ္မသေဋ္ဌံ ကမ္မက္ခယာယ သံဝတ္တတိ။

စတ္တာရိ ကမ္မသမာဒါနာနိ။ အတ္ထိ ကမ္မသမာဒါနံ ပစ္စုပ္ပန္နသုခံ အာယတိံ ဒုက္ခဝိပါကံ, အတ္ထိ ကမ္မသမာဒါနံ ပစ္စုပ္ပန္နဒုက္ခံ အာယတိံ သုခဝိပါကံ, အတ္ထိ ကမ္မသမာဒါနံ ပစ္စုပ္ပန္နဒုက္ခဉ္စေဝ အာယတိံ စ ဒုက္ခဝိပါကံ, အတ္ထိ ကမ္မသမာဒါနံ ပစ္စုပ္ပန္နသုခဉ္စေဝ အာယတိံ စ သုခဝိပါကံ။ ယံ ဧဝံ ဇာတိယံ ကမ္မသမာဒါနံ, ဣမိနာ ပုဂ္ဂလေန အကုသလကမ္မသမာဒါနံ ဥပစိတံ အဝိပက္ကံ ဝိပါကာယ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ န စ ဘဗ္ဗော အဘိနိဗ္ဗိဓါ ဂန္တုန္တိ တံ ဘဂဝါ န ဩဝဒတိ။ ယထာ ဒေဝဒတ္တံ ကောကာလိကံ သုနက္ခတ္တံ လိစ္ဆဝိပုတ္တံ, ယေ ဝါ ပနညေပိ သတ္တာ မိစ္ဆတ္တနိယတာ ဣမေသဉ္စ ပုဂ္ဂလာနံ ဥပစိတံ အကုသလံ န စ တာဝ ပါရိပူရိံ ဂတံ, ပုရာ ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတိ။ ပုရာ ဖလံ နိဗ္ဗတ္တယတိ, ပုရာ မဂ္ဂမာဝါရယတိ, ပုရာ ဝေနေယျတ္တံ သမတိက္ကမတီတိ တေ ဘဂဝါ အသမတ္တေ ဩဝဒတိ။ ယထာ ပုဏ္ဏဉ္စ ဂေါဝတိကံ အစေလဉ္စ ကုက္ကုရဝတိကံ။

၆၁။ ဣမဿ စ ပုဂ္ဂလဿ အကုသလကမ္မသမာဒါနံ ပရိပူရမာနံ မဂ္ဂံ အာဝါရယိဿတိ ပုရာ ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတိ, ပုရာ ဖလံ နိဗ္ဗတ္တယတိ, ပုရာ မဂ္ဂမာဝါရယတိ, ပုရာ ဝေနေယျတ္တံ သမတိက္ကမတီတိ တံ ဘဂဝါ အသမတ္တံ ဩဝဒတိ။ ယထာ အာယသ္မန္တံ အင်္ဂုလိမာလံ။

သဗ္ဗေသံ မုဒုမဇ္ဈာဓိမတ္တတာ။ တတ္ထ မုဒု အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရာ မဇ္ဈံ အဝသေသကုသလသင်္ခါရာ, အဓိမတ္တံ အကုသလသင်္ခါရာ, ယံ ဧတ္ထ ဉာဏံ ဟေတုသော ဌာနသော အနောဓိသော, ဣဒံ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ, ဣဒံ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယံ, ဣဒံ အပရာပရိယဝေဒနီယံ, ဣဒံ နိရယဝေဒနီယံ, ဣဒံ တိရစ္ဆာနဝေဒနီယံ, ဣဒံ ပေတ္တိဝိသယဝေဒနီယံ, ဣဒံ အသုရဝေဒနီယံ, ဣဒံ ဒေဝဝေဒနီယံ, ဣဒံ မနုဿဝေဒနီယန္တိ, ဣဒံ ဝုစ္စတိ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနံ ကမ္မသမာဒါနာနံ ဟေတုသော ဌာနသော အနောဓိသော ဝိပါကဝေမတ္တတာ ဉာဏံ ပဉ္စမံ တထာဂတဗလံ။

၆၂။ ဣတိ တထာ သမာဒိန္နာနံ ကမ္မာနံ သမာဒိန္နာနံ ဈာနာနံ ဝိမောက္ခာနံ သမာဓီနံ သမာပတ္တီနံ အယံ သံကိလေသော, ဣဒံ ဝေါဒါနံ, ဣဒံ ဝုဋ္ဌာနံ, ဧဝံ သံကိလိဿတိ, ဧဝံ ဝေါဒါယတိ, ဧဝံ ဝုဋ္ဌဟတီတိ ဉာဏံ အနာဝရဏံ။

တတ္ထ ကတိ ဈာနာနိ? စတ္တာရိ ဈာနာနိ။ ကတိ ဝိမောက္ခာ? ဧကာဒသ စ အဋ္ဌ စ သတ္တ စ တယော စ ဒွေ စ။ ကတိ သမာဓီ? တယော သမာဓီ – သဝိတက္ကော သဝိစာရော သမာဓိ, အဝိတက္ကော ဝိစာရမတ္တော သမာဓိ, အဝိတက္ကော အဝိစာရော သမာဓိ။ ကတိ သမာပတ္တိယော? ပဉ္စ သမာပတ္တိယော – သညာသမာပတ္တိ အသညာသမာပတ္တိ နေဝသညာနာသညာသမာပတ္တိ ဝိဘူတသညာသမာပတ္တိ [ဝိဘူတသမာပတ္တိ (သီ။ က။)] နိရောဓသမာပတ္တိ။

တတ္ထ ကတမော သံကိလေသော? ပဌမဇ္ဈာနဿ ကာမရာဂဗျာပါဒါ သံကိလေသော။ ယေ စ ကုက္ကုဋဈာယီ ဒွေ ပဌမကာ ယော ဝါ ပန ကောစိ ဟာနဘာဂိယော သမာဓိ, အယံ သံကိလေသော။ တတ္ထ ကတမံ ဝေါဒါနံ, နီဝရဏပါရိသုဒ္ဓိ, ပဌမဿ ဈာနဿ ယေ စ ကုက္ကုဋဈာယီ ဒွေ ပစ္ဆိမကာ ယော ဝါ ပန ကောစိ ဝိသေသဘာဂိယော သမာဓိ, ဣဒံ ဝေါဒါနံ။ တတ္ထ ကတမံ ဝုဋ္ဌာနံ? ယံ သမာပတ္တိဝုဋ္ဌာနကောသလ္လံ, ဣဒံ ဝုဋ္ဌာနံ။ ယံ ဧတ္ထ ဉာဏံ ဟေတုသော ဌာနသော အနောဓိသော, ဣဒံ ဝုစ္စတိ သဗ္ဗေသံ ဈာနဝိမောက္ခသမာဓိသမာပတ္တီနံ သံကိလေသဝေါဒါနဝုဋ္ဌာနဉာဏံ ဆဋ္ဌံ တထာဂတဗလံ။

၆၃။ ဣတိ တဿေဝ သမာဓိဿ တယော ဓမ္မာ ပရိဝါရာ ဣန္ဒ္ရိယာနိ ဗလာနိ ဝီရိယမိတိ, တာနိယေဝ ဣန္ဒ္ရိယာနိ ဝီရိယဝသေန ဗလာနိ ဘဝန္တိ, အာဓိပတေယျဋ္ဌေန ဣန္ဒ္ရိယာနိ, အကမ္ပိယဋ္ဌေန ဗလာနိ, ဣတိ တေသံ မုဒုမဇ္ဈာဓိမတ္တတာ အယံ မုဒိန္ဒ္ရိယော အယံ မဇ္ဈိန္ဒ္ရိယော အယံ တိက္ခိန္ဒ္ရိယောတိ။ တတ္ထ ဘဂဝါ တိက္ခိန္ဒ္ရိယံ သံခိတ္တေန ဩဝါဒေန ဩဝဒတိ, မဇ္ဈိန္ဒ္ရိယံ ဘဂဝါ သံခိတ္တဝိတ္ထာရေန ဩဝဒတိ, မုဒိန္ဒ္ရိယံ ဘဂဝါ ဝိတ္ထာရေန ဩဝဒတိ။ တတ္ထ ဘဂဝါ တိက္ခိန္ဒ္ရိယဿ မုဒုကံ ဓမ္မဒေသနံ ဥပဒိသတိ, မဇ္ဈိန္ဒ္ရိယဿ ဘဂဝါ မုဒုတိက္ခဓမ္မဒေသနံ ဥပဒိသတိ, မုဒိန္ဒ္ရိယဿ ဘဂဝါ တိက္ခံ ဓမ္မဒေသနံ ဥပဒိသတိ။ တတ္ထ ဘဂဝါ တိက္ခိန္ဒ္ရိယဿ သမထံ ဥပဒိသတိ, မဇ္ဈိန္ဒ္ရိယဿ ဘဂဝါ သမထဝိပဿနံ ဥပဒိသတိ, မုဒိန္ဒ္ရိယဿ ဘဂဝါ ဝိပဿနံ ဥပဒိသတိ။ တတ္ထ ဘဂဝါ တိက္ခိန္ဒ္ရိယဿ နိဿရဏံ ဥပဒိသတိ, မဇ္ဈိန္ဒ္ရိယဿ ဘဂဝါ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ဥပဒိသတိ, မုဒိန္ဒ္ရိယဿ ဘဂဝါ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ဥပဒိသတိ။ တတ္ထ ဘဂဝါ တိက္ခိန္ဒ္ရိယဿ အဓိပညာသိက္ခာယ ပညာပယတိ, မဇ္ဈိန္ဒ္ရိယဿ ဘဂဝါ အဓိစိတ္တသိက္ခာယ ပညာပယတိ, မုဒိန္ဒ္ရိယဿ ဘဂဝါ အဓိသီလသိက္ခာယ ပညာပယတိ။

ယံ ဧတ္ထ ဉာဏံ ဟေတုသော ဌာနသော အနောဓိသော အယံ ဣမံ ဘူမိံ ဘာဝနဉ္စ ဂတော, ဣမာယ ဝေလာယ ဣမာယ အနုသာသနိယာ ဧဝံ ဓါတုကော စာယံ အယံ စဿ အာသယော အယဉ္စ အနုသယော ဣတိ, ဣဒံ ဝုစ္စတိ ပရသတ္တာနံ ပရပုဂ္ဂလာနံ ဣန္ဒ္ရိယပရောပရိယတ္တဝေမတ္တတာ ဉာဏံ သတ္တမံ တထာဂတဗလံ။

ဣတိ တတ္ထ ယံ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ။ သေယျထိဒံ, ဧကမ္ပိ ဇာတိံ ဒွေပိ ဇာတိယော တိဿောပိ ဇာတိယော စတဿောပိ ဇာတိယော ပဉ္စပိ ဇာတိယော ဒသပိ ဇာတိယော ဝီသမ္ပိ ဇာတိယော တိံသမ္ပိ ဇာတိယော စတ္တာရီသမ္ပိ ဇာတိယော ပညာသမ္ပိ ဇာတိယော ဇာတိသတမ္ပိ ဇာတိသဟဿမ္ပိ ဇာတိသတသဟဿမ္ပိ အနေကာနိပိ ဇာတိသတာနိ အနေကာနိပိ ဇာတိသဟဿာနိ အနေကာနိပိ ဇာတိသတသဟဿာနိ အနေကေပိ သံဝဋ္ဋကပ္ပေ အနေကေပိ ဝိဝဋ္ဋကပ္ပေ အနေကေပိ သံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋကပ္ပေ။ အမုတြာသိံ ဧဝံနာမော ဧဝံဂေါတ္တော ဧဝံဝဏ္ဏော ဧဝမာဟာရော ဧဝံသုခဒုက္ခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဧဝမာယုပရိယန္တော, သော တတော စုတော အမုတြ ဥဒပါဒိံ။ တတြာပါသိံ ဧဝံနာမော ဧဝံဂေါတ္တော ဧဝံဝဏ္ဏော ဧဝမာဟာရော ဧဝံသုခဒုက္ခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဧဝမာယုပရိယန္တော, သော တတော စုတော ဣဓူပပန္နောတိ, ဣတိ သာကာရံ သဥဒ္ဒေသံ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ။

၆၄။ တတ္ထ သဂ္ဂူပဂေသု စ သတ္တေသု မနုဿူပဂေသု စ သတ္တေသု အပါယူပဂေသု စ သတ္တေသု ဣမဿ ပုဂ္ဂလဿ လောဘာဒယော ဥဿန္နာ အလောဘာဒယော မန္ဒာ, ဣမဿ ပုဂ္ဂလဿ အလောဘာဒယော ဥဿန္နာ လောဘာဒယော မန္ဒာ, ယေ ဝါ ပန ဥဿန္နာ ယေ ဝါ ပန မန္ဒာ ဣမဿ ပုဂ္ဂလဿ ဣမာနိ ဣန္ဒ္ရိယာနိ ဥပစိတာနိ ဣမဿ ပုဂ္ဂလဿ ဣမာနိ ဣန္ဒ္ရိယာနိ အနုပစိတာနိ အမုကာယ ဝါ ကပ္ပကောဋိယံ ကပ္ပသတသဟဿေ ဝါ ကပ္ပသဟဿေ ဝါ ကပ္ပသတေ ဝါ ကပ္ပေ ဝါ အန္တရကပ္ပေ ဝါ ဥပဍ္ဎကပ္ပေ ဝါ သံဝစ္ဆရေ ဝါ ဥပဍ္ဎသံဝစ္ဆရေ ဝါ မာသေ ဝါ ပက္ခေ ဝါ ဒိဝသေ ဝါ မုဟုတ္တေ ဝါ ဣမိနာ ပမာဒေန ဝါ ပသာဒေန ဝါတိ။ တံ တံ ဘဝံ ဘဂဝါ အနုဿရန္တော အသေသံ ဇာနာတိ, တတ္ထ ယံ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန သတ္တေ ပဿတိ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ ဟီနေ ပဏီတေ သုဝဏ္ဏေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ သုဂတေ ဒုဂ္ဂတေ ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနာတိ ဣမေ ဝတ ဘောန္တော သတ္တာ ကာယဒုစ္စရိတေန သမန္နာဂတာ ဝစီဒုစ္စရိတေန သမန္နာဂတာ မနောဒုစ္စရိတေန သမန္နာဂတာ အရိယာနံ ဥပဝါဒကာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကမ္မသမာဒါနာ, တေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပန္နာ။

ဣမေ ဝါ ပန ဘောန္တော သတ္တာ ကာယသုစရိတေန သမန္နာဂတာ ဝစီသုစရိတေန သမန္နာဂတာ မနောသုစရိတေန သမန္နာဂတာ အရိယာနံ အနုပဝါဒကာ သမ္မာဒိဋ္ဌိကာ သမ္မာဒိဋ္ဌိကမ္မသမာဒါနာ, တေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပန္နာ, တတ္ထ သဂ္ဂူပဂေသု စ သတ္တေသု မနုဿူပဂေသု စ သတ္တေသု အပါယူပဂေသု စ သတ္တေသု ဣမိနာ ပုဂ္ဂလေန ဧဝရူပံ ကမ္မံ အမုကာယ ကပ္ပကောဋိယံ ဥပစိတံ ကပ္ပသတသဟဿေ ဝါ ကပ္ပသဟဿေ ဝါ ကပ္ပသတေ ဝါ ကပ္ပေ ဝါ အန္တရကပ္ပေ ဝါ ဥပဍ္ဎကပ္ပေ ဝါ သံဝစ္ဆရေ ဝါ ဥပဍ္ဎသံဝစ္ဆရေ ဝါ မာသေ ဝါ ပက္ခေ ဝါ ဒိဝသေ ဝါ မုဟုတ္တေ ဝါ ဣမိနာ ပမာဒေန ဝါ ပသာဒေန ဝါတိ။ ဣမာနိ ဘဂဝတော ဒွေ ဉာဏာနိ – ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏဉ္စ ဒိဗ္ဗစက္ခု စ အဋ္ဌမံ နဝမံ တထာဂတဗလံ။

ဣတိ တတ္ထ ယံ သဗ္ဗညုတာ ပတ္တာ ဝိဒိတာ သဗ္ဗဓမ္မာ ဝိရဇံ ဝီတမလံ ဥပ္ပန္နံ သဗ္ဗညုတဉာဏံ နိဟတော မာရော ဗောဓိမူလေ, ဣဒံ ဘဂဝတော ဒသမံ ဗလံ သဗ္ဗာသဝပရိက္ခယံ ဉာဏံ။ ဒသဗလသမန္နာဂတာ ဟိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တောတိ။

နိယုတ္တော ဝိစယော ဟာရသမ္ပာတော။

၃။ ယုတ္တိဟာရသမ္ပာတော

၆၅။

တတ္ထ ကတမော ယုတ္တိဟာရသမ္ပာတော?

‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿ၊ သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော။

သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေက္ခာရော၊ ဉတွာန ဥဒယဗ္ဗယံ။

ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူ ဘိက္ခု၊ သဗ္ဗာ ဒုဂ္ဂတိယော ဇဟေ’’တိ။

‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿ, သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော’’တိ ရက္ခိတစိတ္တဿ သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော ဘဝိဿတီတိ ယုဇ္ဇတိ, သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဘဝိဿတီတိ ယုဇ္ဇတိ, သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေက္ခာရော ဝိဟရန္တော ဥဒယဗ္ဗယံ ပဋိဝိဇ္ဈိဿတီတိ ယုဇ္ဇတိ, ဥဒယဗ္ဗယံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တော သဗ္ဗာ ဒုဂ္ဂတိယော ဇဟိဿတီတိ ယုဇ္ဇတိ။ သဗ္ဗာ ဒုဂ္ဂတိယော ဇဟန္တော သဗ္ဗာနိ ဒုဂ္ဂတိဝိနိပါတဘယာနိ သမတိက္ကမိဿတီတိ ယုဇ္ဇတီတိ။

နိယုတ္တော ယုတ္တိဟာရသမ္ပာတော။

၄။ ပဒဋ္ဌာနဟာရသမ္ပာတော

၆၆။ တတ္ထ ကတမော ပဒဋ္ဌာနော ဟာရသမ္ပာတော?

‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿ, သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော’’တိ ဂါထာ။ ‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿာ’’တိ တိဏ္ဏံ သုစရိတာနံ ပဒဋ္ဌာနံ။ ‘‘သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော’’တိ သမထဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေက္ခာရော’’တိ ဝိပဿနာယ ပဒဋ္ဌာနံ။ ‘‘ဉတွာန ဥဒယဗ္ဗယ’’န္တိ ဒဿနဘူမိယာ ပဒဋ္ဌာနံ။ ‘‘ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူ ဘိက္ခူ’’တိ ဝီရိယဿ ပဒဋ္ဌာနံ။ ‘‘သဗ္ဗာ ဒုဂ္ဂတိယော ဇဟေ’’တိ ဘာဝနာယ ပဒဋ္ဌာနံ။

နိယုတ္တော ပဒဋ္ဌာနော ဟာရသမ္ပာတော။

၅။ လက္ခဏဟာရသမ္ပာတော

၆၇။ တတ္ထ ကတမော လက္ခဏော ဟာရသမ္ပာတော?

‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿ, သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော’’တိ ဂါထာ။ ‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿ, သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော’’တိ ဣဒံ သတိန္ဒ္ရိယံ, သတိန္ဒ္ရိယေ ဂဟိတေ ဂဟိတာနိ ဘဝန္တိ ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ။ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေက္ခာရော’’တိ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဂဟိတာယ ဂဟိတော ဘဝတိ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ။ တံ ကိဿ ဟေတု? သမ္မာဒိဋ္ဌိတော ဟိ သမ္မာသင်္ကပ္ပော ပဘဝတိ, သမ္မာသင်္ကပ္ပတော သမ္မာဝါစာ ပဘဝတိ, သမ္မာဝါစာတော သမ္မာကမ္မန္တော ပဘဝတိ, သမ္မာကမ္မန္တတော သမ္မာအာဇီဝေါ ပဘဝတိ, သမ္မာအာဇီဝတော သမ္မာဝါယာမော ပဘဝတိ, သမ္မာဝါယာမတော သမ္မာသတိ ပဘဝတိ, သမ္မာသတိတော သမ္မာသမာဓိ ပဘဝတိ, သမ္မာသမာဓိတော သမ္မာဝိမုတ္တိ ပဘဝတိ, သမ္မာဝိမုတ္တိတော သမ္မာဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ ပဘဝတိ။

နိယုတ္တော လက္ခဏော ဟာရသမ္ပာတော။

၆။ စတုဗ္ယူဟဟာရသမ္ပာတော

၆၈။ တတ္ထ ကတမော စတုဗ္ယူဟော ဟာရသမ္ပာတော။

‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿ, သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော’’တိ ဂါထာ။ ‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿာ’’တိ ရက္ခိတံ ပရိပါလီယတီတိ ဧသာ နိရုတ္တိ။ ဣဓ ဘဂဝတော ကော အဓိပ္ပါယော? ယေ ဒုဂ္ဂတီဟိ ပရိမုစ္စိတုကာမာ ဘဝိဿန္တိ, တေ ဓမ္မစာရိနော ဘဝိဿန္တီတိ အယံ ဧတ္ထ ဘဂဝတော အဓိပ္ပါယော။ ကောကာလိကော ဟိ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေသု ထေရေသု စိတ္တံ ပဒေါသယိတွာ မဟာပဒုမနိရယေ ဥပပန္နော။ ဘဂဝါ စ သတိအာရက္ခေန စေတသာ သမန္နာဂတော, သုတ္တမှိ ဝုတ္တံ ‘‘သတိယာ စိတ္တံ ရက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ။

နိယုတ္တော စတုဗ္ယူဟော ဟာရသမ္ပာတော။

၇။ အာဝဋ္ဋဟာရသမ္ပာတော

၆၉။ တတ္ထ ကတမော အာဝဋ္ဋော ဟာရသမ္ပာတော?

‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿ, သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော’’တိ ဂါထာ။ ‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿ, သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော’’တိ သမထော [အယံ သမထော (သီ။ က။)]။ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေက္ခာရော’’တိ ဝိပဿနာ။ ‘‘ဉတွာန ဥဒယဗ္ဗယ’’န္တိ ဒုက္ခပရိညာ။ ‘‘ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူ ဘိက္ခူ’’တိ သမုဒယပဟာနံ။ ‘‘သဗ္ဗာ ဒုဂ္ဂတိယော ဇဟေ’’တိ နိရောဓေါ [အယံ နိရောဓေါ (သီ။ က။)]။ ဣမာနိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ။

နိယုတ္တော အာဝဋ္ဋော ဟာရသမ္ပာတော။

၈။ ဝိဘတ္တိဟာရသမ္ပာတော

၇၀။ တတ္ထ ကတမော ဝိဘတ္တိဟာရသမ္ပာတော?

‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿ, သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော’’တိ ဂါထာ။ ကုသလပက္ခော ကုသလပက္ခေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။ အကုသလပက္ခော အကုသလပက္ခေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။

နိယုတ္တော ဝိဘတ္တိဟာရသမ္ပာတော။

၉။ ပရိဝတ္တနဟာရသမ္ပာတော

၇၁။ တတ္ထ ကတမော ပရိဝတ္တနော ဟာရသမ္ပာတော?

‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿ, သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော’’တိ ဂါထာ။ သမထဝိပဿနာယ ဘာဝိတာယ နိရောဓေါ ဖလံ, ပရိညာတံ ဒုက္ခံ, သမုဒယော ပဟီနော, မဂ္ဂေါ ဘာဝိတော ပဋိပက္ခေန။

နိယုတ္တော ပရိဝတ္တနော ဟာရသမ္ပာတော။

၁၀။ ဝေဝစနဟာရသမ္ပာတော

၇၂။ တတ္ထ ကတမော ဝေဝစနော ဟာရသမ္ပာတော?

‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿ, သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော’’တိ ဂါထာ။ ‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿာ’’တိ စိတ္တံ မနော ဝိညာဏံ မနိန္ဒ္ရိယံ မနာယတနံ ဝိဇာနနာ ဝိဇာနိတတ္တံ, ဣဒံ ဝေဝစနံ။ ‘‘သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော’’တိ နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပော အဗျာပါဒသင်္ကပ္ပော အဝိဟိံသာသင်္ကပ္ပော, ဣဒံ ဝေဝစနံ။ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေက္ခာရော’’တိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ နာမ ပညာသတ္ထံ ပညာခဂ္ဂေါ ပညာရတနံ ပညာပဇ္ဇောတော ပညာပတောဒေါ ပညာပါသာဒေါ, ဣဒံ ဝေဝစနံ။

နိယုတ္တော ဝေဝစနော ဟာရသမ္ပာတော။

၁၁။ ပညတ္တိဟာရသမ္ပာတော

၇၃။ တတ္ထ ကတမော ပညတ္တိဟာရသမ္ပာတော?

‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿ, သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော’’တိ ဂါထာ။ ‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿာ’’တိ ပဒဋ္ဌာနပညတ္တိ သတိယာ။ ‘‘သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော’’တိ ဘာဝနာပညတ္တိ သမထဿ။ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေက္ခာရော, ဉတွာန ဥဒယဗ္ဗယ’’န္တိ ဒဿနဘူမိယာ နိက္ခေပပညတ္တိ။ ‘‘ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူ ဘိက္ခူ’’တိ သမုဒယဿ အနဝသေသပ္ပဟာနပညတ္တိ, ‘‘သဗ္ဗာ ဒုဂ္ဂတိယော ဇဟေ’’တိ ဘာဝနာပညတ္တိ မဂ္ဂဿ။

နိယုတ္တော ပညတ္တိဟာရသမ္ပာတော။

၁၂။ ဩတရဏဟာရသမ္ပာတော

၇၄။ တတ္ထ ကတမော ဩတရဏော ဟာရသမ္ပာတော?

‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿ, သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော’’တိ ဂါထာ။ ‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿ, သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော’’ ။ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေက္ခာရော’’တိ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဂဟိတာယ ဂဟိတာနိ ဘဝန္တိ ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ, အယံ ဣန္ဒ္ရိယေဟိ ဩတရဏာ။

တာနိယေဝ ဣန္ဒ္ရိယာနိ ဝိဇ္ဇာ, ဝိဇ္ဇုပ္ပါဒါ အဝိဇ္ဇာနိရောဓေါ, အဝိဇ္ဇာနိရောဓါ သင်္ခါရနိရောဓေါ, သင်္ခါရနိရောဓါ ဝိညာဏနိရောဓေါ, ဧဝံ သဗ္ဗံ, အယံ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေန ဩတရဏာ။

တာနိယေဝ ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ တီဟိ ခန္ဓေဟိ သင်္ဂဟိတာနိ – သီလက္ခန္ဓေန သမာဓိက္ခန္ဓေန ပညာက္ခန္ဓေန။ အယံ ခန္ဓေဟိ ဩတရဏာ။

တာနိ ယေဝ ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ သင်္ခါရပရိယာပန္နာနိ။ ယေ သင်္ခါရာ အနာသဝါ နော စ ဘဝင်္ဂါ, တေ သင်္ခါရာ ဓမ္မဓါတုသင်္ဂဟိတာ, အယံ ဓါတူဟိ ဩတရဏာ။

သာ ဓမ္မဓါတု ဓမ္မာယတနပရိယာပန္နာ, ယံ အာယတနံ အနာသဝံ နော စ ဘဝင်္ဂံ, အယံ အာယတနေဟိ ဩတရဏာ။

နိယုတ္တော ဩတရဏော ဟာရသမ္ပာတော။

၁၃။ သောဓနဟာရသမ္ပာတော

၇၅။ တတ္ထ ကတမော သောဓနော ဟာရသမ္ပာတော?

‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿ, သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော’’တိ ဂါထာ။ ယတ္ထ အာရမ္ဘော သုဒ္ဓေါ, သော ပဉ္ဟော ဝိသဇ္ဇိတော ဘဝတိ။ ယတ္ထ ပန အာရမ္ဘော န သုဒ္ဓေါ, န တာဝ သော ပဉ္ဟော ဝိသဇ္ဇိတော ဘဝတိ။

နိယုတ္တော သောဓနော ဟာရသမ္ပာတော။

၁၄။ အဓိဋ္ဌာနဟာရသမ္ပာတော

၇၆။ တတ္ထ ကတမော အဓိဋ္ဌာနော ဟာရသမ္ပာတော?

တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿ, သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရောတိ ဂါထာ။ တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿာတိ ဧကတ္တတာ။ စိတ္တံ မနော ဝိညာဏံ, အယံ ဝေမတ္တတာ။ သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရောတိ ဧကတ္တတာ။ နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပော အဗျာပါဒသင်္ကပ္ပော အဝိဟိံသာသင်္ကပ္ပော အယံ ဝေမတ္တတာ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေက္ခာရောတိ ဧကတ္တတာ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ နာမ ယံ ဒုက္ခေ ဉာဏံ ဒုက္ခသမုဒယေ ဉာဏံ ဒုက္ခနိရောဓေ ဉာဏံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ ဉာဏံ မဂ္ဂေ ဉာဏံ ဟေတုမှိ ဉာဏံ ဟေတုသမုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု ဉာဏံ ပစ္စယေ ဉာဏံ ပစ္စယသမုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု ဉာဏံ, ယံ တတ္ထ တတ္ထ ယထာဘူတံ ဉာဏဒဿနံ အဘိသမယော သမ္ပဋိဝေဓေါ သစ္စာဂမနံ, အယံ ဝေမတ္တတာ။ ဉတွာန ဥဒယဗ္ဗယန္တိ ဧကတ္တတာ, ဥဒယေန အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ, သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏံ, ဧဝံ သဗ္ဗံ သမုဒယော ဘဝတိ။ ဝယေန အဝိဇ္ဇာနိရောဓါ သင်္ခါရနိရောဓေါ, ဧဝံ သဗ္ဗံ နိရောဓေါ ဟောတိ, အယံ ဝေမတ္တတာ။ ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူ ဘိက္ခူတိ ဧကတ္တတာ, ထိနံ နာမ ယာ စိတ္တဿ အကလ္လတာ အကမ္မနိယတာ, မိဒ္ဓံ နာမ ယံ ကာယဿ လီနတ္တံ, အယံ ဝေမတ္တတာ။ သဗ္ဗာ ဒုဂ္ဂတိယော ဇဟေတိ ဧကတ္တတာ, ဒေဝမနုဿေ ဝါ ဥပနိဓါယ အပါယာ ဒုဂ္ဂတိ, နိဗ္ဗာနံ ဝါ ဥပနိဓါယ သဗ္ဗာ ဥပပတ္တိယော ဒုဂ္ဂတိ, အယံ ဝေမတ္တတာ။

နိယုတ္တော အဓိဋ္ဌာနော ဟာရသမ္ပာတော။

၁၅။ ပရိက္ခာရဟာရသမ္ပာတော

၇၇။ တတ္ထ ကတမော ပရိက္ခာရော ဟာရသမ္ပာတော?

‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿ, သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော’’တိ ဂါထာ။ အယံ သမထဝိပဿနာယ ပရိက္ခာရော။

နိယုတ္တော ပရိက္ခာရော ဟာရသမ္ပာတော။

၁၆။ သမာရောပနဟာရသမ္ပာတော

၇၈။ တတ္ထ ကတမော သမာရောပနော ဟာရသမ္ပာတော?

‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿ၊ သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော။

သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေက္ခာရော၊ ဉတွာန ဥဒယဗ္ဗယံ။

ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူ ဘိက္ခု၊ သဗ္ဗာ ဒုဂ္ဂတိယော ဇဟေ’’တိ။

တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿာတိ တိဏ္ဏံ သုစရိတာနံ ပဒဋ္ဌာနံ, စိတ္တေ ရက္ခိတေ တံ ရက္ခိတံ ဘဝတိ ကာယကမ္မံ ဝစီကမ္မံ မနောကမ္မံ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေက္ခာရောတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဘာဝိတာယ ဘာဝိတော ဘဝတိ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ။ ကေန ကာရဏေန? သမ္မာဒိဋ္ဌိတော ဟိ သမ္မာသင်္ကပ္ပော ပဘဝတိ, သမ္မာသင်္ကပ္ပတော သမ္မာဝါစာ ပဘဝတိ, သမ္မာဝါစာတော သမ္မာကမ္မန္တော ပဘဝတိ, သမ္မာကမ္မန္တတော သမ္မာအာဇီဝေါ ပဘဝတိ, သမ္မာအာဇီဝတော သမ္မာဝါယာမော ပဘဝတိ, သမ္မာဝါယာမတော သမ္မာသတိ ပဘဝတိ, သမ္မာသတိတော သမ္မာသမာဓိ ပဘဝတိ, သမ္မာသမာဓိတော သမ္မာဝိမုတ္တိ ပဘဝတိ, သမ္မာဝိမုတ္တိတော သမ္မာဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ ပဘဝတိ။ အယံ အနုပါဒိသေသော ပုဂ္ဂလော အနုပါဒိသေသာ စ နိဗ္ဗာနဓါတု။

နိယုတ္တော သမာရောပနော ဟာရသမ္ပာတော။

တေနာဟ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာယနော –

‘‘သောဠသ ဟာရာ ပဌမံ၊ ဒိသလောစနတော ဒိသာ ဝိလောကေတွာ။

သံခိပိယ အင္ကုသေန ဟိ၊ နယေဟိ တီဟိ နိဒ္ဒိသေ သုတ္တ’’န္တိ။

နိယုတ္တော ဟာရသမ္ပာတော။