ပညာဝဂ္ဂ

၃။ ပညာဝဂ္ဂ

၁။ မဟာပညာကထာ

၁။ အနိစ္စာနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ကတမံ ပညံ ပရိပူရေတိ? ဒုက္ခာနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ကတမံ ပညံ ပရိပူရေတိ? အနတ္တာနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ကတမံ ပညံ ပရိပူရေတိ။ပေ။။ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ကတမံ ပညံ ပရိပူရေတိ?

အနိစ္စာနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ဇဝနပညံ ပရိပူရေတိ။ ဒုက္ခာနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ နိဗ္ဗေဓိကပညံ ပရိပူရေတိ။ အနတ္တာနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ မဟာပညံ ပရိပူရေတိ။ နိဗ္ဗိဒါနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ တိက္ခပညံ ပရိပူရေတိ။ ဝိရာဂါနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ဝိပုလပညံ ပရိပူရေတိ။ နိရောဓါနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ဂမ္ဘီရပညံ ပရိပူရေတိ။ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ အသာမန္တပညံ [အဿာမန္တပညံ (သျာ။)] ပရိပူရေတိ။ ဣမာ သတ္တ ပညာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ပဏ္ဍိစ္စံ ပရိပူရေန္တိ။ ဣမာ အဋ္ဌ ပညာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ပုထုပညံ ပရိပူရေန္တိ။ ဣမာ နဝ ပညာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ဟာသပညံ ပရိပူရေန္တိ။

ဟာသပညာ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ။ တဿာ အတ္ထဝဝတ္ထာနတော အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ အဓိဂတာ ဟောတိ သစ္ဆိကတာ ဖဿိတာ ပညာယ။ ဓမ္မဝဝတ္ထာနတော ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ အဓိဂတာ ဟောတိ သစ္ဆိကတာ ဖဿိတာ ပညာယ။ နိရုတ္တိဝဝတ္ထာနတော နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ အဓိဂတာ ဟောတိ သစ္ဆိကတာ ဖဿိတာ ပညာယ။ ပဋိဘာနဝဝတ္ထာနတော ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ အဓိဂတာ ဟောတိ သစ္ဆိကတာ ဖဿိတာ ပညာယ။ တဿိမာ စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါယော အဓိဂတာ ဟောန္တိ သစ္ဆိကတာ ဖဿိတာ ပညာယ။

ရူပေ အနိစ္စာနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ကတမံ ပညံ ပရိပူရေတိ။ပေ။။ ရူပေ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ကတမံ ပညံ ပရိပူရေတိ? ရူပေ အနိစ္စာနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ဇဝနပညံ ပရိပူရေတိ။ပေ။။ ရူပေ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ အသာမန္တပညံ ပရိပူရေတိ။ ဣမာ သတ္တ ပညာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ပဏ္ဍိစ္စံ ပရိပူရေန္တိ။ ဣမာ အဋ္ဌ ပညာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ပုထုပညံ ပရိပူရေန္တိ။ ဣမာ နဝ ပညာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ဟာသပညံ ပရိပူရေန္တိ။

ဟာသပညာ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ။ တဿာ အတ္ထဝဝတ္ထာနတော အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ အဓိဂတာ ဟောတိ သစ္ဆိကတာ ဖဿိတာ ပညာယ။ ဓမ္မဝဝတ္ထာနတော ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ အဓိဂတာ ဟောတိ သစ္ဆိကတာ ဖဿိတာ ပညာယ။ နိရုတ္တိဝဝတ္ထာနတော နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ အဓိဂတာ ဟောတိ သစ္ဆိကတာ ဖဿိတာ ပညာယ။ ပဋိဘာနဝဝတ္ထာနတော ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ အဓိဂတာ ဟောတိ, သစ္ဆိကတာ ဖဿိတာ ပညာယ။ တဿိမာ စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါယော အဓိဂတာ ဟောန္တိ သစ္ဆိကတာ ဖဿိတာ ပညာယ။

ဝေဒနာယ။ပေ။။ သညာယ။ သင်္ခါရေသု။ ဝိညာဏေ။ စက္ခုသ္မိံ။ပေ။။ ဇရာမရဏေ အနိစ္စာနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ကတမံ ပညံ ပရိပူရေတိ။ပေ။။ ဇရာမရဏေ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ကတမံ ပညံ ပရိပူရေတိ? ဇရာမရဏေ အနိစ္စာနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ဇဝနပညံ ပရိပူရေတိ။ပေ။။ ဇရာမရဏေ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ အသာမန္တပညံ ပရိပူရေတိ။ ဣမာ သတ္တ ပညာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ပဏ္ဍိစ္စံ ပရိပူရေန္တိ။ ဣမာ အဋ္ဌ ပညာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ပုထုပညံ ပရိပူရေန္တိ။ ဣမာ နဝ ပညာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ဟာသပညံ ပရိပူရေန္တိ။

ဟာသပညာ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ။ တဿာ အတ္ထဝဝတ္ထာနတော အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ အဓိဂတာ ဟောတိ သစ္ဆိကတာ ဖဿိတာ ပညာယ ။ ဓမ္မဝဝတ္ထာနတော ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ အဓိဂတာ ဟောတိ သစ္ဆိကတာ ဖဿိတာ ပညာယ။ နိရုတ္တိဝဝတ္ထာနတော နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ အဓိဂတာ ဟောတိ သစ္ဆိကတာ ဖဿိတာ ပညာယ။ ပဋိဘာနဝဝတ္ထာနတော ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ အဓိဂတာ ဟောတိ သစ္ဆိကတာ ဖဿိတာ ပညာယ။ တဿိမာ စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါယော အဓိဂတာ ဟောန္တိ သစ္ဆိကတာ ဖဿိတာ ပညာယ။

၂။ ရူပေ အနိစ္စာနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ကတမံ ပညံ ပရိပူရေတိ? အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နေ ရူပေ အနိစ္စာနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ကတမံ ပညံ ပရိပူရေတိ? ရူပေ ဒုက္ခာနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ကတမံ ပညံ ပရိပူရေတိ? အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နေ ရူပေ ဒုက္ခာနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ကတမံ ပညံ ပရိပူရေတိ? ရူပေ အနတ္တာနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ကတမံ ပညံ ပရိပူရေတိ? အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နေ ရူပေ အနတ္တာနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ကတမံ ပညံ ပရိပူရေတိ? ရူပေ နိဗ္ဗိဒါနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ကတမံ ပညံ ပရိပူရေတိ? အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နေ ရူပေ နိဗ္ဗိဒါနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ကတမံ ပညံ ပရိပူရေတိ? ရူပေ ဝိရာဂါနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ကတမံ ပညံ ပရိပူရေတိ? အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နေ ရူပေ ဝိရာဂါနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ကတမံ ပညံ ပရိပူရေတိ? ရူပေ နိရောဓါနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ကတမံ ပညံ ပရိပူရေတိ? အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နေ ရူပေ နိရောဓါနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ကတမံ ပညံ ပရိပူရေတိ? ရူပေ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ကတမံ ပညံ ပရိပူရေတိ? အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နေ ရူပေ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ကတမံ ပညံ ပရိပူရေတိ?

ရူပေ အနိစ္စာနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ဇဝနပညံ ပရိပူရေတိ။ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နေ ရူပေ အနိစ္စာနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ဇဝနပညံ ပရိပူရေတိ။ ရူပေ ဒုက္ခာနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ နိဗ္ဗေဓိကပညံ ပရိပူရေတိ။ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နေ ရူပေ ဒုက္ခာနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ဇဝနပညံ ပရိပူရေတိ။ ရူပေ အနတ္တာနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ မဟာပညံ ပရိပူရေတိ။ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နေ ရူပေ အနတ္တာနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ဇဝနပညံ ပရိပူရေတိ။ ရူပေ နိဗ္ဗိဒါနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ တိက္ခပညံ ပရိပူရေတိ။ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နေ ရူပေ နိဗ္ဗိဒါနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ဇဝနပညံ ပရိပူရေတိ။ ရူပေ ဝိရာဂါနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ဝိပုလပညံ ပရိပူရေတိ။ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နေ ရူပေ ဝိရာဂါနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ဇဝနပညံ ပရိပူရေတိ။ ရူပေ နိရောဓါနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ဂမ္ဘီရပညံ ပရိပူရေတိ။ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နေ ရူပေ နိရောဓါနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ဇဝနပညံ ပရိပူရေတိ။ ရူပေ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ အသာမန္တပညံ ပရိပူရေတိ။ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နေ ရူပေ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ဇဝနပညံ ပရိပူရေတိ။ ဣမာ သတ္တ ပညာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ပဏ္ဍိစ္စံ ပရိပူရေန္တိ။ ဣမာ အဋ္ဌ ပညာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ပုထုပညံ ပရိပူရေန္တိ။ ဣမာ နဝ ပညာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ဟာသပညံ ပရိပူရေန္တိ။

ဟာသပညာ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ။ တဿာ အတ္ထဝဝတ္ထာနတော အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ အဓိဂတာ ဟောတိ သစ္ဆိကတာ ဖဿိတာ ပညာယ။ ဓမ္မဝဝတ္ထာနတော ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ အဓိဂတာ ဟောတိ သစ္ဆိကတာ ဖဿိတာ ပညာယ။ နိရုတ္တိဝဝတ္ထာနတော နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ အဓိဂတာ ဟောတိ သစ္ဆိကတာ ဖဿိတာ ပညာယ။ ပဋိဘာနဝဝတ္ထာနတော ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ အဓိဂတာ ဟောတိ သစ္ဆိကတာ ဖဿိတာ ပညာယ။ တဿိမာ စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါယော အဓိဂတာ ဟောန္တိ သစ္ဆိကတာ ဖဿိတာ ပညာယ။

ဝေဒနာယ။ပေ။။ သညာယ။ သင်္ခါရေသု။ ဝိညာဏေ။ စက္ခုသ္မိံ။ပေ။။ ဇရာမရဏေ အနိစ္စာနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ကတမံ ပညံ ပရိပူရေတိ? အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နေ ဇရာမရဏေ အနိစ္စာနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ကတမံ ပညံ ပရိပူရေတိ။ပေ။။ ဇရာမရဏေ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ကတမံ ပညံ ပရိပူရေတိ? အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နေ ဇရာမရဏေ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ကတမံ ပညံ ပရိပူရေတိ? ဇရာမရဏေ အနိစ္စာနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ဇဝနပညံ ပရိပူရေတိ။ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နေ ဇရာမရဏေ အနိစ္စာနုပဿနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ဇဝနပညံ ပရိပူရေတိ။ပေ။။ တဿိမာ စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါယော အဓိဂတာ ဟောန္တိ သစ္ဆိကတာ ဖဿိတာ ပညာယ။

၃။ ‘‘စတ္တာရောမေ , ဘိက္ခဝေ [သံ။ နိ။ ၅။၁၈၅၁], ဓမ္မာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ သံဝတ္တန္တိ။ ကတမေ စတ္တာရော? သပ္ပုရိသသံသေဝေါ, သဒ္ဓမ္မဿဝနံ, ယောနိသောမနသိကာရော, ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပတ္တိ – ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရော ဓမ္မာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ သံဝတ္တန္တိ။

‘‘စတ္တာရောမေ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ သကဒါဂါမိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ သံဝတ္တန္တိ။ပေ။။ အနာဂါမိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ သံဝတ္တန္တိ။ပေ။။ အရဟတ္တဖလသစ္ဆိကိရိယာယ သံဝတ္တန္တိ။ ကတမေ စတ္တာရော? သပ္ပုရိသသံသေဝေါ, သဒ္ဓမ္မဿဝနံ, ယောနိသောမနသိကာရော, ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပတ္တိ – ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရော ဓမ္မာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ အရဟတ္တမဂ္ဂဖလသစ္ဆိကိရိယာယ သံဝတ္တန္တိ။

‘‘စတ္တာရောမေ , ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ပညာပဋိလာဘာယ သံဝတ္တန္တိ။ပေ။။ ပညာဗုဒ္ဓိယာ သံဝတ္တန္တိ, ပညာဝေပုလ္လာယ သံဝတ္တန္တိ, မဟာပညတာယ သံဝတ္တန္တိ, ပုထုပညတာယ သံဝတ္တန္တိ, ဝိပုလပညတာယ သံဝတ္တန္တိ, ဂမ္ဘီရပညတာယ သံဝတ္တန္တိ, အသာမန္တပညတာယ [အဿာမန္တပညတာယ (သျာ။) သံ။ နိ။ ၃ ပဿိတဗ္ဗာ] သံဝတ္တန္တိ, ဘူရိပညတာယ သံဝတ္တန္တိ, ပညာဗာဟုလ္လာယ သံဝတ္တန္တိ, သီဃပညတာယ သံဝတ္တန္တိ, လဟုပညတာယ သံဝတ္တန္တိ, ဟာသပညတာယ သံဝတ္တန္တိ, ဇဝနပညတာယ သံဝတ္တန္တိ, တိက္ခပညတာယ သံဝတ္တန္တိ, နိဗ္ဗေဓိကပညတာယ သံဝတ္တန္တိ။ ကတမေ စတ္တာရော? သပ္ပုရိသသံသေဝေါ, သဒ္ဓမ္မဿဝနံ, ယောနိသောမနသိကာရော, ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပတ္တိ – ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရော ဓမ္မာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ပညာပဋိလာဘာယ သံဝတ္တန္တိ, ပညာဗုဒ္ဓိယာ သံဝတ္တန္တိ။ပေ။။ နိဗ္ဗေဓိကပညတာယ သံဝတ္တန္တိ’’။

၁။ သောဠသပညာနိဒ္ဒေသော

၄။ ပညာပဋိလာဘာယ သံဝတ္တန္တီတိ ကတမော ပညာပဋိလာဘော? စတုန္နံ မဂ္ဂဉာဏာနံ, စတုန္နံ ဖလဉာဏာနံ, စတုန္နံ ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏာနံ, ဆန္နံ အဘိညာဉာဏာနံ, တေသတ္တတီနံ ဉာဏာနံ, သတ္တသတ္တတီနံ ဉာဏာနံ လာဘော ပဋိလာဘော ပတ္တိ သမ္ပတ္တိ ဖဿနာ [ဖုသနာ (က။)] သစ္ဆိကိရိယာ ဥပသမ္ပဒါ။ ပညာပဋိလာဘာယ သံဝတ္တန္တီတိ – အယံ ပညာ ပဋိလာဘော။

ပညာဗုဒ္ဓိယာ သံဝတ္တန္တီတိ ကတမာ ပညာဗုဒ္ဓိ? သတ္တန္နဉ္စ သေက္ခာနံ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကဿ စ ပညာ ဝဍ္ဎတိ, အရဟတော ပညာ ဝဍ္ဎတိ။ ဝဍ္ဎိတဝဍ္ဎနာ ပညာဗုဒ္ဓိယာ သံဝတ္တန္တီတိ – အယံ ပညာဗုဒ္ဓိ။

ပညာဝေပုလ္လာယ သံဝတ္တန္တီတိ ကတမံ ပညာဝေပုလ္လံ? သတ္တန္နံ သေက္ခာနံ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကဿ စ ပညာဝေပုလ္လံ ဂစ္ဆတိ။ အရဟတော ပညာ ဝေပုလ္လဂတာ ပညာဝေပုလ္လာယ သံဝတ္တန္တီတိ – ဣဒံ ပညာဝေပုလ္လံ။

မဟာပညတာယ သံဝတ္တန္တီတိ ကတမာ မဟာပညာ? မဟန္တေ အတ္ထေ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – မဟာပညာ။ မဟန္တေ ဓမ္မေ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – မဟာပညာ။ မဟန္တာ နိရုတ္တိယော ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – မဟာပညာ။ မဟန္တာနိ ပဋိဘာနာနိ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – မဟာပညာ။ မဟန္တေ သီလက္ခန္ဓေ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – မဟာပညာ။ မဟန္တေ သမာဓိက္ခန္ဓေ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – မဟာပညာ။ မဟန္တေ ပညာက္ခန္ဓေ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – မဟာပညာ။ မဟန္တေ ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓေ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – မဟာပညာ ။ မဟန္တေ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓေ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – မဟာပညာ။ မဟန္တာနိ ဌာနာဋ္ဌာနာနိ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – မဟာပညာ။ မဟန္တာ ဝိဟာရသမာပတ္တိယော ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – မဟာပညာ။ မဟန္တာနိ အရိယသစ္စာနိ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – မဟာပညာ။ မဟန္တေ သတိပဋ္ဌာနေ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – မဟာပညာ။ မဟန္တေ သမ္မပ္ပဓါနေ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – မဟာပညာ။ မဟန္တေ ဣဒ္ဓိပါဒေ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – မဟာပညာ။ မဟန္တာနိ ဣန္ဒ္ရိယာနိ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – မဟာပညာ။ မဟန္တာနိ ဗလာနိ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – မဟာပညာ။ မဟန္တေ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – မဟာပညာ။ မဟန္တံ အရိယမဂ္ဂံ [မဟန္တေ အရိယမဂ္ဂေ (က။)] ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – မဟာပညာ။ မဟန္တာနိ သာမညဖလာနိ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – မဟာပညာ။ မဟန္တာ အဘိညာယော [မဟာဘိညာယော (က။)] ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – မဟာပညာ။ မဟန္တံ ပရမတ္ထံ နိဗ္ဗာနံ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – မဟာပညာ။ မဟာပညတာယ သံဝတ္တန္တီတိ – အယံ မဟာပညာ။

ပုထုပညတာယ သံဝတ္တန္တီတိ ကတမာ ပုထုပညာ? ပုထုနာနာခန္ဓေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ပုထုပညာ။ ပုထုနာနာဓါတူသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ပုထုပညာ။ ပုထုနာနာအာယတနေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ပုထုပညာ။ ပုထုနာနာပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ပုထုပညာ။ ပုထုနာနာသုညတမနုပလဗ္ဘေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ပုထုပညာ။ ပုထုနာနာအတ္ထေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ပုထုပညာ။ ပုထုနာနာဓမ္မေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ပုထုပညာ။ ပုထုနာနာနိရုတ္တီသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ပုထုပညာ။ ပုထုနာနာပဋိဘာနေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ပုထုပညာ။ ပုထုနာနာသီလက္ခန္ဓေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ပုထုပညာ။ ပုထုနာနာသမာဓိက္ခန္ဓေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ပုထုပညာ။ ပုထုနာနာပညာက္ခန္ဓေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ပုထုပညာ။ ပုထုနာနာဝိမုတ္တိက္ခန္ဓေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ပုထုပညာ။ ပုထုနာနာဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ပုထုပညာ။ ပုထုနာနာဌာနာဋ္ဌာနေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ပုထုပညာ။ ပုထုနာနာဝိဟာရသမာပတ္တီသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ပုထုပညာ။ ပုထုနာနာအရိယသစ္စေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ပုထုပညာ။ ပုထုနာနာသတိပဋ္ဌာနေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ပုထုပညာ။ ပုထုနာနာသမ္မပ္ပဓါနေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ပုထုပညာ။ ပုထုနာနာဣဒ္ဓိပါဒေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ပုထုပညာ။ ပုထုနာနာဣန္ဒ္ရိယေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ပုထုပညာ။ ပုထုနာနာဗလေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ပုထုပညာ။ ပုထုနာနာဗောဇ္ဈင်္ဂေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ပုထုပညာ။ ပုထုနာနာအရိယမဂ္ဂေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ပုထုပညာ။ ပုထုနာနာသာမညဖလေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ပုထုပညာ။ ပုထုနာနာအဘိညာသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ပုထုပညာ။ ပုထုဇ္ဇနသာဓါရဏေ ဓမ္မေ အတိက္ကမ္မ [သမတိက္ကမ္မ (သျာ။)] ပရမတ္ထေ နိဗ္ဗာနေ ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ပုထုပညာ။ ပုထုပညတာယ သံဝတ္တန္တီတိ – အယံ ပုထုပညာ။

ဝိပုလပညတာယ သံဝတ္တန္တီတိ ကတမာ ဝိပုလပညာ? ဝိပုလေ အတ္ထေ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – ဝိပုလပညာ။ ဝိပုလေ ဓမ္မေ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – ဝိပုလပညာ။ ဝိပုလာ နိရုတ္တိယော ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – ဝိပုလပညာ။ ဝိပုလာနိ ပဋိဘာနာနိ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – ဝိပုလပညာ။ ဝိပုလေ သီလက္ခန္ဓေ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – ဝိပုလပညာ။ ဝိပုလေ သမာဓိက္ခန္ဓေ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – ဝိပုလပညာ။ ဝိပုလေ ပညာက္ခန္ဓေ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – ဝိပုလပညာ။ ဝိပုလေ ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓေ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – ဝိပုလပညာ။ ဝိပုလေ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓေ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – ဝိပုလပညာ။ ဝိပုလာနိ ဌာနာဋ္ဌာနာနိ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – ဝိပုလပညာ။ ဝိပုလာ ဝိဟာရသမာပတ္တိယော ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – ဝိပုလပညာ။ ဝိပုလာနိ အရိယသစ္စာနိ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – ဝိပုလပညာ။ ဝိပုလေ သတိပဋ္ဌာနေ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – ဝိပုလပညာ။ ဝိပုလေ သမ္မပ္ပဓါနေ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – ဝိပုလပညာ။ ဝိပုလေ ဣဒ္ဓိပါဒေ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – ဝိပုလပညာ။ ဝိပုလာနိ ဣန္ဒ္ရိယာနိ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – ဝိပုလပညာ။ ဝိပုလာနိ ဗလာနိ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – ဝိပုလပညာ။ ဝိပုလေ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – ဝိပုလပညာ။ ဝိပုလေ အရိယမဂ္ဂေ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – ဝိပုလပညာ။ ဝိပုလာနိ သာမညဖလာနိ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – ဝိပုလပညာ။ ဝိပုလာ အဘိညာယော ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – ဝိပုလပညာ။ ဝိပုလံ ပရမတ္ထံ နိဗ္ဗာနံ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ – ဝိပုလပညာ။ ဝိပုလပညတာယ သံဝတ္တန္တီတိ – အယံ ဝိပုလပညာ။

ဂမ္ဘီရပညတာယ သံဝတ္တန္တီတိ ကတမာ ဂမ္ဘီရပညာ? ဂမ္ဘီရေသု ခန္ဓေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ဂမ္ဘီရပညာ။ ဂမ္ဘီရာသု ဓါတူသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ဂမ္ဘီရပညာ။ ဂမ္ဘီရေသု အာယတနေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ဂမ္ဘီရပညာ။ ဂမ္ဘီရေသု ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ဂမ္ဘီရပညာ။ ဂမ္ဘီရေသု သုညတမနုပလဗ္ဘေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ဂမ္ဘီရပညာ။ ဂမ္ဘီရေသု အတ္ထေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ဂမ္ဘီရပညာ။ ဂမ္ဘီရေသု ဓမ္မေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ဂမ္ဘီရပညာ။ ဂမ္ဘီရာသု နိရုတ္တီသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ဂမ္ဘီရပညာ။ ဂမ္ဘီရေသု ပဋိဘာနေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ဂမ္ဘီရပညာ။ ဂမ္ဘီရေသု သီလက္ခန္ဓေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ဂမ္ဘီရပညာ။ ဂမ္ဘီရေသု သမာဓိက္ခန္ဓေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ဂမ္ဘီရပညာ ။ ဂမ္ဘီရေသု ပညာက္ခန္ဓေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ဂမ္ဘီရပညာ။ ဂမ္ဘီရေသု ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ဂမ္ဘီရပညာ။ ဂမ္ဘီရေသု ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ဂမ္ဘီရပညာ။ ဂမ္ဘီရေသု ဌာနာဋ္ဌာနေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ဂမ္ဘီရပညာ။ ဂမ္ဘီရာသု ဝိဟာရသမာပတ္တီသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ဂမ္ဘီရပညာ။ ဂမ္ဘီရေသု အရိယသစ္စေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ဂမ္ဘီရပညာ။ ဂမ္ဘီရေသု သတိပဋ္ဌာနေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ဂမ္ဘီရပညာ။ ဂမ္ဘီရေသု သမ္မပ္ပဓါနေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ဂမ္ဘီရပညာ။ ဂမ္ဘီရေသု ဣဒ္ဓိပါဒေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ဂမ္ဘီရပညာ။ ဂမ္ဘီရေသု ဣန္ဒ္ရိယေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ဂမ္ဘီရပညာ။ ဂမ္ဘီရေသု ဗလေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ဂမ္ဘီရပညာ။ ဂမ္ဘီရေသု ဗောဇ္ဈင်္ဂေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ဂမ္ဘီရပညာ။ ဂမ္ဘီရေသု အရိယမဂ္ဂေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ဂမ္ဘီရပညာ။ ဂမ္ဘီရေသု သာမညဖလေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ဂမ္ဘီရပညာ။ ဂမ္ဘီရာသု အဘိညာသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ဂမ္ဘီရပညာ။ ဂမ္ဘီရေ ပရမတ္ထေ နိဗ္ဗာနေ ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ – ဂမ္ဘီရပညာ။ ဂမ္ဘီရပညတာယ သံဝတ္တန္တီတိ – အယံ ဂမ္ဘီရပညာ။

အသာမန္တပညတာယ သံဝတ္တန္တီတိ ကတမာ အသာမန္တပညာ? ယဿ ပုဂ္ဂလဿ အတ္ထဝဝတ္ထာနတော အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ အဓိဂတာ ဟောတိ သစ္ဆိကတာ ဖဿိတာ ပညာယ, ဓမ္မဝဝတ္ထာနတော ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ အဓိဂတာ ဟောတိ သစ္ဆိကတာ ဖဿိတာ ပညာယ, နိရုတ္တိဝဝတ္ထာနတော နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ အဓိဂတာ ဟောတိ သစ္ဆိကတာ ဖဿိတာ ပညာယ, ပဋိဘာနဝဝတ္ထာနတော ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ အဓိဂတာ ဟောတိ သစ္ဆိကတာ ဖဿိတာ ပညာယ, တဿ အတ္ထေ စ ဓမ္မေ စ နိရုတ္တိယာ စ ပဋိဘာနေ စ န အညော ကောစိ သက္ကောတိ အဘိသမ္ဘဝိတုံ။ အနဘိသမ္ဘဝနီယော စ သော အညေဟီတိ – အသာမန္တပညော။

ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကဿ ပညာ အဋ္ဌမကဿ ပညာယ ဒူရေ ဝိဒူရေ သုဝိဒူရေ န သန္တိကေ န သာမန္တာ။ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကံ ဥပါဒါယ အဋ္ဌမကော အသာမန္တပညော။ အဋ္ဌမကဿ ပညာ သောတာပန္နဿ ပညာယ ဒူရေ ဝိဒူရေ သုဝိဒူရေ န သန္တိကေ န သာမန္တာ။ အဋ္ဌမကံ ဥပါဒါယ သောတာပန္နော အသာမန္တပညော။ သောတာပန္နဿ ပညာ သကဒါဂါမိဿ ပညာယ ဒူရေ ဝိဒူရေ သုဝိဒူရေ န သန္တိကေ န သာမန္တာ။ သောတာပန္နံ ဥပါဒါယ သကဒါဂါမိ အသာမန္တပညော။ သကဒါဂါမိဿ ပညာ အနာဂါမိဿ ပညာယ ဒူရေ ဝိဒူရေ သုဝိဒူရေ န သန္တိကေ န သာမန္တာ။ သကဒါဂါမိံ ဥပါဒါယ အနာဂါမီ အသာမန္တပညော။ အနာဂါမိဿ ပညာ အရဟတော ပညာယ ဒူရေ ဝိဒူရေ သုဝိဒူရေ န သန္တိကေ န သာမန္တာ။ အနာဂါမိံ ဥပါဒါယ အရဟာ အသာမန္တပညော။ အရဟတော ပညာ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓဿ [ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ (သျာ။ က။) အဋ္ဌကထာ ဩလောကေတဗ္ဗာ] ပညာယ ဒူရေ ဝိဒူရေ သုဝိဒူရေ န သန္တိကေ န သာမန္တာ။ အရဟန္တံ ဥပါဒါယ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ အသာမန္တပညော။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဉ္စ သဒေဝကဉ္စ လောကံ ဥပါဒါယ တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ အဂ္ဂေါ အသာမန္တပညော။

၅။ ပညာပဘေဒကုသလော ပဘိန္နဉာဏော အဓိဂတပ္ပဋိသမ္ဘိဒေါ စတုဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တော ဒသဗလဓါရီ ပုရိသာသဘော ပုရိသသီဟော ပုရိသနာဂေါ ပုရိသာဇညော ပုရိသဓေါရယှော အနန္တဉာဏော အနန္တတေဇော အနန္တယသော အဍ္ဎော မဟဒ္ဓနော ဓနဝါ နေတာ ဝိနေတာ အနုနေတာ ပညာပေတာ နိဇ္ဈာပေတာ ပေက္ခေတာ ပသာဒေတာ။ သော ဟိ ဘဂဝါ အနုပ္ပန္နဿ မဂ္ဂဿ ဥပ္ပါဒေတာ, အသဉ္ဇာတဿ မဂ္ဂဿ သဉ္ဇနေတာ [သဉ္ဇာနေတာ (သျာ။)], အနက္ခာတဿ မဂ္ဂဿ အက္ခာတာ, မဂ္ဂညူ မဂ္ဂဝိဒူ မဂ္ဂကောဝိဒေါ မဂ္ဂါနုဂါမီ [မဂ္ဂါနုဂါ (သျာ။) မဟာနိ။ ၆၉ ပဿိတဗ္ဗော] စ ပနဿ ဧတရဟိ သာဝကာ ဝိဟရန္တိ ပစ္ဆာ သမန္နာဂတာ။

သော ဟိ ဘဂဝါ ဇာနံ ဇာနာတိ, ပဿံ ပဿတိ, စက္ခုဘူတော ဉာဏဘူတော ဓမ္မဘူတော ဗြဟ္မဘူတော ဝတ္တာ ပဝတ္တာ အတ္ထဿ နိန္နေတာ အမတဿ ဒါတာ ဓမ္မဿာမီ တထာဂတော။ နတ္ထိ တဿ ဘဂဝတော အညာတံ အဒိဋ္ဌံ အဝိဒိတံ အသစ္ဆိကတံ အဖဿိတံ ပညာယ။ အတီတံ အနာဂတံ ပစ္စုပ္ပန္နံ [အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ (သျာ။) မဟာနိ။ ၆၉] ဥပါဒါယ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ သဗ္ဗာကာရေန ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဉာဏမုခေ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တိ။ ယံ ကိဉ္စိ နေယျံ နာမ အတ္ထိ တံ သဗ္ဗံ ဇာနိတဗ္ဗံ [သဗ္ဗံ ဓမ္မံ ဇာနိတဗ္ဗံ (က။)]။ အတ္တတ္ထော ဝါ ပရတ္ထော ဝါ ဥဘယတ္ထော ဝါ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကော ဝါ အတ္ထော သမ္ပရာယိကော ဝါ အတ္ထော ဥတ္တာနော ဝါ အတ္ထော ဂမ္ဘီရော ဝါ အတ္ထော ဂူဠ္ဟော ဝါ အတ္ထော ပဋိစ္ဆန္နော ဝါ အတ္ထော နေယျော ဝါ အတ္ထော နီတော ဝါ အတ္ထော အနဝဇ္ဇော ဝါ အတ္ထော နိက္ကိလေသော ဝါ အတ္ထော ဝေါဒါနော ဝါ အတ္ထော ပရမတ္ထော ဝါ အတ္ထော, သဗ္ဗံ တံ အန္တောဗုဒ္ဓဉာဏေ ပရိဝတ္တတိ။

သဗ္ဗံ ကာယကမ္မံ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဉာဏာနုပရိဝတ္တိ ။ သဗ္ဗံ ဝစီကမ္မံ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဉာဏာနုပရိဝတ္တိ။ သဗ္ဗံ မနောကမ္မံ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဉာဏာနုပရိဝတ္တိ။ အတီတေ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော အပ္ပဋိဟတံ ဉာဏံ။ အနာဂတေ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော အပ္ပဋိဟတံ ဉာဏံ။ ပစ္စုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော အပ္ပဋိဟတံ ဉာဏံ။ ယာဝတကံ နေယျံ တာဝတကံ ဉာဏံ, ယာဝတကံ ဉာဏံ တာဝတကံ နေယျံ။ နေယျပရိယန္တိကံ ဉာဏံ, ဉာဏပရိယန္တိကံ နေယျံ။ နေယျံ အတိက္ကမိတွာ ဉာဏံ နပ္ပဝတ္တတိ။ ဉာဏံ အတိက္ကမိတွာ နေယျပထော နတ္ထိ။ အညမညပရိယန္တဋ္ဌာယိနော တေ ဓမ္မာ။ ယထာ ဒွိန္နံ သမုဂ္ဂပဋလာနံ သမ္မာ ဖုသိတာနံ [သုဖုဿိတာနံ (သျာ။ က။)] ဟေဋ္ဌိမံ သမုဂ္ဂပဋလံ ဥပရိမံ နာတိဝတ္တတိ, ဥပရိမံ သမုဂ္ဂပဋလံ ဟေဋ္ဌိမံ နာတိဝတ္တတိ, အညမညပရိယန္တဋ္ဌာယိနော; ဧဝမေဝ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော နေယျဉ္စ ဉာဏဉ္စ အညမညပရိယန္တဋ္ဌာယိနော။ ယာဝတကံ နေယျံ တာဝတကံ ဉာဏံ, ယာဝတကံ ဉာဏံ တာဝတကံ နေယျံ။ နေယျပရိယန္တိကံ ဉာဏံ, ဉာဏပရိယန္တိကံ နေယျံ။ နေယျံ အတိက္ကမိတွာ ဉာဏံ နပ္ပဝတ္တတိ။ ဉာဏံ အတိက္ကမိတွာ နေယျပထော နတ္ထိ။ အညမညပရိယန္တဋ္ဌာယိနော တေ ဓမ္မာ။ သဗ္ဗဓမ္မေသု ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဉာဏံ ပဝတ္တတိ။

သဗ္ဗေ ဓမ္မာ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော အာဝဇ္ဇနပ္ပဋိဗဒ္ဓါ အာကင်္ခပ္ပဋိဗဒ္ဓါ မနသိကာရပ္ပဋိဗဒ္ဓါ စိတ္တုပ္ပါဒပ္ပဋိဗဒ္ဓါ။ သဗ္ဗသတ္တေသု ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဉာဏံ ပဝတ္တတိ။ သဗ္ဗေသံ သတ္တာနံ ဗုဒ္ဓေါ အာသယံ ဇာနာတိ, အနုသယံ ဇာနာတိ, စရိတံ [စရိယံ (သျာ။) မဟာနိ။ ၆၉ ပဿိတဗ္ဗာ] ဇာနာတိ, အဓိမုတ္တိံ ဇာနာတိ ။ အပ္ပရဇက္ခေ မဟာရဇက္ခေ တိက္ခိန္ဒ္ရိယေ မုဒိန္ဒ္ရိယေ သွာကာရေ ဒွါကာရေ သုဝိညာပယေ ဒုဝိညာပယေ ဘဗ္ဗာဘဗ္ဗေ သတ္တေ ပဇာနာတိ။ သဒေဝကော လောကော သမာရကော သဗြဟ္မကော သဿမဏဗြာဟ္မဏီ ပဇာ သဒေဝမနုဿာ အန္တောဗုဒ္ဓဉာဏေ ပရိဝတ္တတိ။

ယထာ ယေ ကေစိ မစ္ဆကစ္ဆပါ, အန္တမသော တိမိတိမိင်္ဂလံ ဥပါဒါယ, အန္တောမဟာသမုဒ္ဒေ ပရိဝတ္တန္တိ, ဧဝမေဝံ သဒေဝကော လောကော သမာရကော သဗြဟ္မကော သဿမဏဗြာဟ္မဏီ ပဇာ သဒေဝမနုဿာ အန္တောဗုဒ္ဓဉာဏေ ပရိဝတ္တတိ။ ယထာ ယေ ကေစိ ပက္ခိနော, အန္တမသော ဂရုဠံ ဝေနတေယျံ ဥပါဒါယ, အာကာသဿ ပဒေသေ ပရိဝတ္တန္တိ; ဧဝမေဝ ယေပိ တေ သာရိပုတ္တသမာ ပညာယ တေပိ ဗုဒ္ဓဉာဏဿ ပဒေသေ ပရိဝတ္တန္တိ။ ဗုဒ္ဓဉာဏံ ဒေဝမနုဿာနံ ပညံ ဖရိတွာ အတိဃံသိတွာ တိဋ္ဌတိ။ ယေပိ တေ ခတ္တိယပဏ္ဍိတာ ဗြာဟ္မဏပဏ္ဍိတာ ဂဟပတိပဏ္ဍိတာ သမဏပဏ္ဍိတာ နိပုဏာ ကတပရပ္ပဝါဒါ ဝါလဝေဓိရူပါ ဝေါဘိန္ဒန္တာ [တေ ဘိန္ဒန္တာ (သျာ။ က။)] မညေ စရန္တိ ပညာဂတေန ဒိဋ္ဌိဂတာနိ, တေ ပဉ္ဟံ အဘိသင်္ခရိတွာ အဘိသင်္ခရိတွာ တထာဂတံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆန္တိ ဂူဠှာနိ စ ပဋိစ္ဆန္နာနိ စ, ကထိတာ ဝိသဇ္ဇိတာ စ တေ ပဉှာ ဘဂဝတာ ဟောန္တိ နိဒ္ဒိဋ္ဌကာရဏာ [နိဒ္ဒိဋ္ဌိကာရဏာ (သျာ။)]။ ဥပက္ခိတ္တကာ စ တေ ဘဂဝတော သမ္ပဇ္ဇန္တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ တတ္ထ အတိရောစတိ ယဒိဒံ ပညာယာတိ။ အဂ္ဂေါ အသာမန္တပညော, အသာမန္တပညတာယ သံဝတ္တန္တီတိ – အယံ အသာမန္တပညာ။

၆။ ဘူရိပညတာယ သံဝတ္တန္တီတိ ကတမာ ဘူရိပညာ? ရာဂံ အဘိဘုယျတီတိ – ဘူရိပညာ။ အဘိဘဝိတာတိ – ဘူရိပညာ။ ဒေါသံ အဘိဘုယျတီတိ – ဘူရိပညာ။ အဘိဘဝိတာတိ – ဘူရိပညာ။ မောဟံ အဘိဘုယျတီတိ – ဘူရိပညာ။ အဘိဘဝိတာတိ – ဘူရိပညာ။ ကောဓံ။ပေ။။ ဥပနာဟံ ။ မက္ခံ။ ပဠာသံ။ ဣဿံ။ မစ္ဆရိယံ။ မာယံ။ သာဌေယျံ။ ထမ္ဘံ။ သာရမ္ဘံ။ မာနံ။ အတိမာနံ။ မဒံ။ ပမာဒံ။ သဗ္ဗေ ကိလေသေ။ သဗ္ဗေ ဒုစ္စရိတေ။ သဗ္ဗေ အဘိသင်္ခါရေ။ပေ။။ သဗ္ဗေ ဘဝဂါမိကမ္မေ အဘိဘုယျတီတိ – ဘူရိပညာ။ အဘိဘဝိတာတိ – ဘူရိပညာ။ ရာဂေါ အရိ။ တံ အရိံ မဒ္ဒနိပညာတိ – ဘူရိပညာ။ ဒေါသော အရိ။ တံ အရိံ မဒ္ဒနိပညာတိ – ဘူရိပညာ။ မောဟော အရိ။ တံ အရိံ မဒ္ဒနိပညာတိ – ဘူရိပညာ။ ကောဓေါ။ပေ။။ ဥပနာဟော။ မက္ခော။ ပဠာသော။ ဣဿာ။ မစ္ဆရိယံ။ မာယာ။ သာဌေယျံ။ ထမ္ဘော။ သာရမ္ဘော။ မာနော။ အတိမာနော။ မဒေါ။ ပမာဒေါ။ သဗ္ဗေ ကိလေသာ။ သဗ္ဗေ ဒုစ္စရိတာ။ သဗ္ဗေ အဘိသင်္ခါရာ။ပေ။။ သဗ္ဗေ ဘဝဂါမိကမ္မာ အရိ။ တံ အရိံ မဒ္ဒနိပညာတိ – ဘူရိပညာ။ ဘူရိ ဝုစ္စတိ ပထဝီ [ပဌဝီ (သျာ။)]။ တာယ ပထဝိသမာယ ဝိတ္ထတာယ ဝိပုလာယ ပညာယ သမန္နာဂတောတိ – ဘူရိပညာ။ အပိ စ, ပညာယ မေတံ အဓိဝစနံ။ ဘူရိ မေဓါ ပရိဏာယိကာတိ – ဘူရိပညာ။ ဘူရိပညတာယ သံဝတ္တန္တီတိ – အယံ ဘူရိပညာ။

ပညာဗာဟုလ္လာယ သံဝတ္တန္တီတိ ကတမံ ပညာဗာဟုလ္လံ? ဣဓေကစ္စော ပညာဂရုကော ဟောတိ ပညာစရိတော ပညာသယော ပညာဓိမုတ္တော ပညာဓဇော ပညာကေတု ပညာဓိပတေယျော ဝိစယဗဟုလော ပဝိစယဗဟုလော ဩက္ခာယနဗဟုလော သမောက္ခာယနဗဟုလော [သမ္ပေက္ခာယနဗဟုလော (သျာ။ က။) မဟာနိ။ ၂၀၄ ပဿိတဗ္ဗာ] သမ္ပေက္ခာယနဓမ္မော ဝိဘူတဝိဟာရီ တစ္စရိတော တဂ္ဂရုကော တဗ္ဗဟုလော တန္နိန္နော တပ္ပောဏော တပ္ပဗ္ဘာရော တဒဓိမုတ္တော တဒဓိပတေယျော။ ယထာ ဂဏဂရုကော ဝုစ္စတိ ‘‘ဂဏဗာဟုလိကော’’တိ, စီဝရဂရုကော ဝုစ္စတိ ‘‘စီဝရဗာဟုလိကော’’တိ, ပတ္တဂရုကော ဝုစ္စတိ ‘‘ပတ္တဗာဟုလိကော’’တိ, သေနာသနဂရုကော ဝုစ္စတိ ‘‘သေနာသနဗာဟုလိကော’’တိ; ဧဝမေဝံ ဣဓေကစ္စော ပညာ ဂရုကော ဟောတိ ပညာစရိတော ပညာသယော ပညာဓိမုတ္တော ပညာဓဇော ပညာကေတု ပညာဓိပတေယျော ဝိစယဗဟုလော ပဝိစယဗဟုလော ဩက္ခာယနဗဟုလော သမောက္ခာယနဗဟုလော သမ္ပေက္ခာယနဓမ္မော ဝိဘူတဝိဟာရီ တစ္စရိတော တဂ္ဂရုကော တဗ္ဗဟုလော တန္နိန္နော တပ္ပောဏော တပ္ပဗ္ဘာရော တဒဓိမုတ္တော တဒဓိပတေယျော။ ပညာဗာဟုလ္လာယ သံဝတ္တန္တီတိ – ဣဒံ ပညာဗာဟုလ္လံ။

သီဃပညတာယ သံဝတ္တန္တီတိ ကတမာ သီဃပညာ? သီဃံ သီဃံ သီလာနိ ပရိပူရေတီတိ – သီဃပညာ။ သီဃံ သီဃံ ဣန္ဒ္ရိယသံဝရံ ပရိပူရေတီတိ – သီဃပညာ။ သီဃံ သီဃံ ဘောဇနေ မတ္တညုတံ ပရိပူရေတီတိ – သီဃပညာ။ သီဃံ သီဃံ ဇာဂရိယာနုယောဂံ ပရိပူရေတီတိ – သီဃပညာ။ သီဃံ သီဃံ သီလက္ခန္ဓံ ပရိပူရေတီတိ – သီဃပညာ။ သီဃံ သီဃံ သမာဓိက္ခန္ဓံ ပရိပူရေတီတိ – သီဃပညာ။ သီဃံ သီဃံ ပညာက္ခန္ဓံ ပရိပူရေတီတိ – သီဃပညာ ။ သီဃံ သီဃံ ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓံ ပရိပူရေတီတိ – သီဃပညာ။ သီဃံ သီဃံ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓံ ပရိပူရေတီတိ – သီဃပညာ။ သီဃံ သီဃံ ဌာနာဋ္ဌာနာနိ ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ – သီဃပညာ။ သီဃံ သီဃံ ဝိဟာရသမာပတ္တိယော ပရိပူရေတီတိ – သီဃပညာ။ သီဃံ သီဃံ အရိယသစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ – သီဃပညာ။ သီဃံ သီဃံ သတိပဋ္ဌာနေ ဘာဝေတီတိ – သီဃပညာ။ သီဃံ သီဃံ သမ္မပ္ပဓါနေ ဘာဝေတီတိ – သီဃပညာ။ သီဃံ သီဃံ ဣဒ္ဓိပါဒေ ဘာဝေတီတိ – သီဃပညာ။ သီဃံ သီဃံ ဣန္ဒ္ရိယာနိ ဘာဝေတီတိ – သီဃပညာ။ သီဃံ သီဃံ ဗလာနိ ဘာဝေတီတိ – သီဃပညာ။ သီဃံ သီဃံ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ဘာဝေတီတိ – သီဃပညာ။ သီဃံ သီဃံ အရိယမဂ္ဂံ ဘာဝေတီတိ – သီဃပညာ။ သီဃံ သီဃံ သာမညဖလာနိ သစ္ဆိကရောတီတိ – သီဃပညာ။ သီဃံ သီဃံ အဘိညာယော ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ – သီဃပညာ။ သီဃံ သီဃံ ပရမတ္ထံ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကရောတီတိ – သီဃပညာ။ သီဃပညတာယ သံဝတ္တန္တီတိ – အယံ သီဃပညာ။

လဟုပညတာယ သံဝတ္တန္တီတိ ကတမာ လဟုပညာ? လဟုံ လဟုံ သီလာနိ ပရိပူရေတီတိ – လဟုပညာ။ လဟုံ လဟုံ ဣန္ဒ္ရိယသံဝရံ ပရိပူရေတီတိ – လဟုပညာ။ လဟုံ လဟုံ ဘောဇနေ မတ္တညုတံ ပရိပူရေတီတိ – လဟုပညာ။ လဟုံ လဟုံ ဇာဂရိယာနုယောဂံ ပရိပူရေတီတိ – လဟုပညာ။ လဟုံ လဟုံ သီလက္ခန္ဓံ ။ပေ။။ သမာဓိက္ခန္ဓံ ။ ပညာက္ခန္ဓံ။ ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓံ။ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓံ ပရိပူရေတီတိ – လဟုပညာ။ လဟုံ လဟုံ ဌာနာဋ္ဌာနာနိ ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ – လဟုပညာ။ လဟုံ လဟုံ ဝိဟာရသမာပတ္တိယော ပရိပူရေတီတိ – လဟုပညာ။ လဟုံ လဟုံ အရိယသစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ – လဟုပညာ။ လဟုံ လဟုံ သတိပဋ္ဌာနေ ဘာဝေတီတိ – လဟုပညာ။ လဟုံ လဟုံ သမ္မပ္ပဓါနေ ဘာဝေတီတိ – လဟုပညာ။ လဟုံ လဟုံ ဣဒ္ဓိပါဒေ ဘာဝေတီတိ – လဟုပညာ။ လဟုံ လဟုံ ဣန္ဒ္ရိယာနိ ဘာဝေတီတိ – လဟုပညာ။ လဟုံ လဟုံ ဗလာနိ ဘာဝေတီတိ – လဟုပညာ။ လဟုံ လဟုံ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ဘာဝေတီတိ – လဟုပညာ။ လဟုံ လဟုံ အရိယမဂ္ဂံ ဘာဝေတီတိ – လဟုပညာ။ လဟုံ လဟုံ သာမညဖလာနိ သစ္ဆိကရောတီတိ – လဟုပညာ။ လဟုံ လဟုံ အဘိညာယော ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ – လဟုပညာ။ လဟုံ လဟုံ ပရမတ္ထံ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကရောတီတိ – လဟုပညာ။ လဟုပညတာယ သံဝတ္တန္တီတိ – အယံ လဟုပညာ။

ဟာသပညတာယ သံဝတ္တန္တီတိ ကတမာ ဟာသပညာ? ဣဓေကစ္စော ဟာသဗဟုလော ဝေဒဗဟုလော တုဋ္ဌိဗဟုလော ပါမောဇ္ဇဗဟုလော သီလာနိ ပရိပူရေတီတိ – ဟာသပညာ။ ဟာသဗဟုလော ဝေဒဗဟုလော တုဋ္ဌိဗဟုလော ပါမောဇ္ဇဗဟုလော ဣန္ဒ္ရိယသံဝရံ ပရိပူရေတီတိ – ဟာသပညာ။ ဟာသဗဟုလော ဝေဒဗဟုလော တုဋ္ဌိဗဟုလော ပါမောဇ္ဇဗဟုလော ဘောဇနေ မတ္တညုတံ ပရိပူရေတီတိ – ဟာသပညာ။ ဟာသဗဟုလော ဝေဒဗဟုလော တုဋ္ဌိဗဟုလော ပါမောဇ္ဇဗဟုလော ဇာဂရိယာနုယောဂံ ပရိပူရေတီတိ – ဟာသပညာ။ ဟာသဗဟုလော ဝေဒဗဟုလော တုဋ္ဌိဗဟုလော ပါမောဇ္ဇဗဟုလော သီလက္ခန္ဓံ။ပေ။။ သမာဓိက္ခန္ဓံ။ ပညာက္ခန္ဓံ။ ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓံ။ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓံ ပရိပူရေတီတိ။ပေ။။ ဌာနာဋ္ဌာနာနိ ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ။ ဝိဟာရသမာပတ္တိယော ပရိပူရေတီတိ ။ အရိယသစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ။ သတိပဋ္ဌာနေ ဘာဝေတီတိ။ သမ္မပ္ပဓါနေ ဘာဝေတီတိ။ ဣဒ္ဓိပါဒေ ဘာဝေတီတိ။ ဣန္ဒ္ရိယာနိ ဘာဝေတီတိ။ ဗလာနိ ဘာဝေတီတိ။ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ဘာဝေတီတိ ။ အရိယမဂ္ဂံ ဘာဝေတီတိ။ပေ။။ သာမညဖလာနိ သစ္ဆိကရောတီတိ – ဟာသပညာ။ ဟာသဗဟုလော ဝေဒဗဟုလော တုဋ္ဌိဗဟုလော ပါမောဇ္ဇဗဟုလော အဘိညာယော ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ – ဟာသပညာ။ ဟာသဗဟုလော ဝေဒဗဟုလော တုဋ္ဌိဗဟုလော ပါမောဇ္ဇဗဟုလော ပရမတ္ထံ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကရောတီတိ – ဟာသပညာ။ ဟာသပညတာယ သံဝတ္တန္တီတိ – အယံ ဟာသပညာ။

၇။ ဇဝနပညတာယ သံဝတ္တန္တီတိ ကတမာ ဇဝနပညာ? ယံ ကိဉ္စိ ရူပံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ ဩဠာရိကံ ဝါ သုခုမံ ဝါ ဟီနံ ဝါ ပဏီတံ ဝါ ယံ ဒူရေ သန္တိကေ ဝါ, သဗ္ဗံ ရူပံ အနိစ္စတော ခိပ္ပံ ဇဝတီတိ – ဇဝနပညာ။ ဒုက္ခတော ခိပ္ပံ ဇဝတီတိ – ဇဝနပညာ။ အနတ္တတော ခိပ္ပံ ဇဝတီတိ – ဇဝနပညာ။ ယာ ကာစိ ဝေဒနာ။ပေ။။ ယာ ကာစိ သညာ။ ယေ ကေစိ သင်္ခါရာ။ ယံ ကိဉ္စိ ဝိညာဏံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ ဩဠာရိကံ ဝါ သုခုမံ ဝါ ဟီနံ ဝါ ပဏီတံ ဝါ ယံ ဒူရေ သန္တိကေ ဝါ, သဗ္ဗံ ဝိညာဏံ အနိစ္စတော ခိပ္ပံ ဇဝတီတိ – ဇဝနပညာ။ ဒုက္ခတော ခိပ္ပံ ဇဝတီတိ – ဇဝနပညာ။ အနတ္တတော ခိပ္ပံ ဇဝတီတိ – ဇဝနပညာ။ စက္ခု။ပေ။။ ဇရာမရဏံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ အနိစ္စတော ခိပ္ပံ ဇဝတီတိ – ဇဝနပညာ။ ဒုက္ခတော ခိပ္ပံ ဇဝတီတိ – ဇဝနပညာ ။ အနတ္တတော ခိပ္ပံ ဇဝတီတိ – ဇဝနပညာ။

ရူပံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ အနိစ္စံ ခယဋ္ဌေန ဒုက္ခံ ဘယဋ္ဌေန အနတ္တာ အသာရကဋ္ဌေနာတိ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာ ရူပနိရောဓေ နိဗ္ဗာနေ ခိပ္ပံ ဇဝတီတိ – ဇဝနပညာ။ ဝေဒနာ။ပေ။။ သညာ။ သင်္ခါရာ။ ဝိညာဏံ။ စက္ခု။ပေ။။ ဇရာမရဏံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ အနိစ္စံ ခယဋ္ဌေန ဒုက္ခံ ဘယဋ္ဌေန အနတ္တာ အသာရကဋ္ဌေနာတိ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာ ဇရာမရဏနိရောဓေ [ဇရာမရဏံ ရူပနိရောဓေ (သျာ။)] နိဗ္ဗာနေ ခိပ္ပံ ဇဝတီတိ – ဇဝနပညာ။

ရူပံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ အနိစ္စံ သင်္ခတံ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နံ ခယဓမ္မံ ဝယဓမ္မံ ဝိရာဂဓမ္မံ နိရောဓဓမ္မန္တိ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာ ရူပနိရောဓေ နိဗ္ဗာနေ ခိပ္ပံ ဇဝတီတိ – ဇဝနပညာ။ ဝေဒနာ။ပေ။။ သညာ။ သင်္ခါရာ။ ဝိညာဏံ။ စက္ခု။ပေ။။ ဇရာမရဏံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ အနိစ္စံ သင်္ခတံ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နံ ခယဓမ္မံ ဝယဓမ္မံ ဝိရာဂဓမ္မံ နိရောဓဓမ္မန္တိ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာ ဇရာမရဏနိရောဓေ နိဗ္ဗာနေ ခိပ္ပံ ဇဝတီတိ – ဇဝနပညာ။ ဇဝနပညတာယ သံဝတ္တန္တီတိ – အယံ ဇဝနပညာ။

တိက္ခပညတာယ သံဝတ္တန္တီတိ ကတမာ တိက္ခပညာ? ခိပ္ပံ ကိလေသေ ဆိန္ဒတီတိ – တိက္ခပညာ။ ဥပ္ပန္နံ ကာမဝိတက္ကံ နာဓိဝါသေတိ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ ဗျန္တီကရောတိ [ဗျန္တိံ ကရောတိ (က။)] အနဘာဝံ ဂမေတီတိ – တိက္ခပညာ။ ဥပ္ပန္နံ ဗျာပါဒဝိတက္ကံ နာဓိဝါသေတိ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတီတိ – တိက္ခပညာ။ ဥပ္ပန္နံ ဝိဟိံသာဝိတက္ကံ နာဓိဝါသေတိ။ပေ။။ ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နေ ပါပကေ အကုသလေ ဓမ္မေ နာဓိဝါသေတိ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတီတိ – တိက္ခပညာ။ ဥပ္ပန္နံ ရာဂံ နာဓိဝါသေတိ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတီတိ – တိက္ခပညာ။ ဥပ္ပန္နံ ဒေါသံ။ပေ။။ ဥပ္ပန္နံ မောဟံ ။ ဥပ္ပန္နံ ကောဓံ။ ဥပ္ပန္နံ ဥပနာဟံ။ မက္ခံ။ ပဠာသံ။ ဣဿံ။ မစ္ဆရိယံ။ မာယံ။ သာဌေယျံ။ ထမ္ဘံ။ သာရမ္ဘံ။ မာနံ။ အတိမာနံ။ မဒံ။ ပမာဒံ။ သဗ္ဗေ ကိလေသေ။ သဗ္ဗေ ဒုစ္စရိတေ။ သဗ္ဗေ အဘိသင်္ခါရေ။ပေ။။ သဗ္ဗေ ဘဝဂါမိကမ္မေ နာဓိဝါသေတိ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတီတိ – တိက္ခပညာ။ ဧကသ္မိံ အာသနေ စတ္တာရော စ အရိယမဂ္ဂါ စတ္တာရိ စ သာမညဖလာနိ စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါယော ဆ အဘိညာယော အဓိဂတာ ဟောန္တိ သစ္ဆိကတာ ဖဿိတာ ပညာယာတိ – တိက္ခပညာ။ တိက္ခပညတာယ သံဝတ္တန္တီတိ – အယံ တိက္ခပညာ။

နိဗ္ဗေဓိကပညတာယ သံဝတ္တန္တီတိ ကတမာ နိဗ္ဗေဓိကပညာ? ဣဓေကစ္စော သဗ္ဗသင်္ခါရေသု ဥဗ္ဗေဂဗဟုလော ဟောတိ ဥတ္တာသဗဟုလော ဥက္ကဏ္ဌနဗဟုလော အရတိဗဟုလော အနဘိရတိဗဟုလော။ ဗဟိမုခေါ န ရမတိ သဗ္ဗသင်္ခါရေသု။ အနိဗ္ဗိဒ္ဓပုဗ္ဗံ အပ္ပဒါလိတပုဗ္ဗံ လောဘက္ခန္ဓံ နိဗ္ဗိဇ္ဈတိ ပဒါလေတီတိ – နိဗ္ဗေဓိကပညာ။ အနိဗ္ဗိဒ္ဓပုဗ္ဗံ အပ္ပဒါလိတပုဗ္ဗံ ဒေါသက္ခန္ဓံ နိဗ္ဗိဇ္ဈတိ ပဒါလေတီတိ – နိဗ္ဗေဓိကပညာ။ အနိဗ္ဗိဒ္ဓပုဗ္ဗံ အပ္ပဒါလိတပုဗ္ဗံ မောဟက္ခန္ဓံ နိဗ္ဗိဇ္ဈတိ ပဒါလေတီတိ – နိဗ္ဗေဓိကပညာ ။ အနိဗ္ဗိဒ္ဓပုဗ္ဗံ အပ္ပဒါလိတပုဗ္ဗံ ကောဓံ။ပေ။။ ဥပနာဟံ။ မက္ခံ။ ပဠာသံ။ ဣဿံ။ မစ္ဆရိယံ။ မာယံ။ သာဌေယျံ။ ထမ္ဘံ။ သာရမ္ဘံ။ မာနံ။ အတိမာနံ။ မဒံ။ ပမာဒံ။ သဗ္ဗေ ကိလေသေ။ သဗ္ဗေ ဒုစ္စရိတေ။ သဗ္ဗေ အဘိသင်္ခါရေ။ပေ။။ သဗ္ဗေ ဘဝဂါမိကမ္မေ နိဗ္ဗိဇ္ဈတိ ပဒါလေတီတိ – နိဗ္ဗေဓိကပညာ။ နိဗ္ဗေဓိကပညတာယ သံဝတ္တန္တီတိ – အယံ နိဗ္ဗေဓိကပညာ။

ဣမာ သောဠသ ပညာယော။ ဣမာဟိ သောဠသဟိ ပညာဟိ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ပဋိသမ္ဘိဒပ္ပတ္တော။

၂။ ပုဂ္ဂလဝိသေသနိဒ္ဒေသော

၈။ ဒွေ ပုဂ္ဂလာ ပဋိသမ္ဘိဒပ္ပတ္တာ – ဧကော ပုဗ္ဗယောဂသမ္ပန္နော, ဧကော န ပုဗ္ဗယောဂသမ္ပန္နော။ ယော ပုဗ္ဗယောဂသမ္ပန္နော သော တေန အတိရေကော ဟောတိ, အဓိကော ဟောတိ, ဝိသေသော ဟောတိ။ တဿ ဉာဏံ ပဘိဇ္ဇတိ။

ဒွေ ပုဂ္ဂလာ ပဋိသမ္ဘိဒပ္ပတ္တာ, ဒွေပိ ပုဗ္ဗယောဂသမ္ပန္နာ – ဧကော ဗဟုဿုတော, ဧကော န ဗဟုဿုတော ။ ယော ဗဟုဿုတော, သော တေန အတိရေကော ဟောတိ, အဓိကော ဟောတိ, ဝိသေသော ဟောတိ။ တဿ ဉာဏံ ပဘိဇ္ဇတိ။

ဒွေ ပုဂ္ဂလာ ပဋိသမ္ဘိဒပ္ပတ္တာ, ဒွေပိ ပုဗ္ဗယောဂသမ္ပန္နာ, ဒွေပိ ဗဟုဿုတာ – ဧကော ဒေသနာဗဟုလော, ဧကော န ဒေသနာဗဟုလော။ ယော ဒေသနာဗဟုလော, သော တေန အတိရေကော ဟောတိ, အဓိကော ဟောတိ, ဝိသေသော ဟောတိ။ တဿ ဉာဏံ ပဘိဇ္ဇတိ။

ဒွေ ပုဂ္ဂလာ ပဋိသမ္ဘိဒပ္ပတ္တာ, ဒွေပိ ပုဗ္ဗယောဂသမ္ပန္နာ, ဒွေပိ ဗဟုဿုတာ, ဒွေပိ ဒေသနာဗဟုလာ – ဧကော ဂရူပနိဿိတော, ဧကော န ဂရူပနိဿိတော ။ ယော ဂရူပနိဿိတော, သော တေန အတိရေကော ဟောတိ, အဓိကော ဟောတိ, ဝိသေသော ဟောတိ။ တဿ ဉာဏံ ပဘိဇ္ဇတိ။

ဒွေ ပုဂ္ဂလာ ပဋိသမ္ဘိဒပ္ပတ္တာ, ဒွေပိ ပုဗ္ဗယောဂသမ္ပန္နာ, ဒွေပိ ဗဟုဿုတာ, ဒွေပိ ဒေသနာဗဟုလာ, ဒွေပိ ဂရူပနိဿိတာ – ဧကော ဝိဟာရဗဟုလော, ဧကော န ဝိဟာရဗဟုလော။ ယော ဝိဟာရဗဟုလော, သော တေန အတိရေကော ဟောတိ, အဓိကော ဟောတိ, ဝိသေသော ဟောတိ။ တဿ ဉာဏံ ပဘိဇ္ဇတိ။

ဒွေ ပုဂ္ဂလာ ပဋိသမ္ဘိဒပ္ပတ္တာ, ဒွေပိ ပုဗ္ဗယောဂသမ္ပန္နာ, ဒွေပိ ဗဟုဿုတာ, ဒွေပိ ဒေသနာဗဟုလာ, ဒွေပိ ဂရူပနိဿိတာ, ဒွေပိ ဝိဟာရဗဟုလာ – ဧကော ပစ္စဝေက္ခဏာဗဟုလော , ဧကော န ပစ္စဝေက္ခဏာဗဟုလော။ ယော ပစ္စဝေက္ခဏာဗဟုလော, သော တေန အတိရေကော ဟောတိ, အဓိကော ဟောတိ, ဝိသေသော ဟောတိ။ တဿ ဉာဏံ ပဘိဇ္ဇတိ။

ဒွေ ပုဂ္ဂလာ ပဋိသမ္ဘိဒပ္ပတ္တာ, ဒွေပိ ပုဗ္ဗယောဂသမ္ပန္နာ, ဒွေပိ ဗဟုဿုတာ, ဒွေပိ ဒေသနာဗဟုလာ, ဒွေပိ ဂရူပနိဿိတာ, ဒွေပိ ဝိဟာရဗဟုလာ, ဒွေပိ ပစ္စဝေက္ခဏာဗဟုလာ – ဧကော သေခပဋိသမ္ဘိဒပ္ပတ္တော, ဧကော အသေခပဋိသမ္ဘိဒပ္ပတ္တော။ ယော အသေခပဋိသမ္ဘိဒပ္ပတ္တော, သော တေန အတိရေကော ဟောတိ, အဓိကော ဟောတိ, ဝိသေသော ဟောတိ။ တဿ ဉာဏံ ပဘိဇ္ဇတိ။

ဒွေ ပုဂ္ဂလာ ပဋိသမ္ဘိဒပ္ပတ္တာ, ဒွေပိ ပုဗ္ဗယောဂသမ္ပန္နာ, ဒွေပိ ဗဟုဿုတာ, ဒွေပိ ဒေသနာဗဟုလာ, ဒွေပိ ဂရူပနိဿိတာ, ဒွေပိ ဝိဟာရဗဟုလာ, ဒွေပိ ပစ္စဝေက္ခဏာဗဟုလာ, ဒွေပိ အသေခပဋိသမ္ဘိဒပ္ပတ္တာ – ဧကော သာဝကပါရမိပ္ပတ္တော, ဧကော န သာဝကပါရမိပ္ပတ္တော။ ယော သာဝကပါရမိပ္ပတ္တော , သော တေန အတိရေကော ဟောတိ, အဓိကော ဟောတိ, ဝိသေသော ဟောတိ။ တဿ ဉာဏံ ပဘိဇ္ဇတိ။

ဒွေ ပုဂ္ဂလာ ပဋိသမ္ဘိဒပ္ပတ္တာ, ဒွေပိ ပုဗ္ဗယောဂသမ္ပန္နာ, ဒွေပိ ဗဟုဿုတာ, ဒွေပိ ဒေသနာဗဟုလာ, ဒွေပိ ဂရူပနိဿိတာ, ဒွေပိ ဝိဟာရဗဟုလာ, ဒွေပိ ပစ္စဝေက္ခဏာဗဟုလာ, ဒွေပိ အသေခပဋိသမ္ဘိဒပ္ပတ္တာ – ဧကော သာဝကပါရမိပ္ပတ္တော, ဧကော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ။ ယော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ, သော တေန အတိရေကော ဟောတိ, အဓိကော ဟောတိ, ဝိသေသော ဟောတိ။ တဿ ဉာဏံ ပဘိဇ္ဇတိ။

ပစ္စေကဗုဒ္ဓဉ္စ သဒေဝကဉ္စ လောကံ ဥပါဒါယ တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ အဂ္ဂေါ ပဋိသမ္ဘိဒပ္ပတ္တော ပညာပဘေဒကုသလော ပဘိန္နဉာဏော အဓိဂတပဋိသမ္ဘိဒေါ စတုဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တော ဒသဗလဓါရီ ပုရိသာသဘော ပုရိသသီဟော။ပေ။။ ယေပိ တေ ခတ္တိယပဏ္ဍိတာ ဗြာဟ္မဏပဏ္ဍိတာ ဂဟပတိပဏ္ဍိတာ သမဏပဏ္ဍိတာ နိပုဏာ ကတပရပ္ပဝါဒါ ဝါလဝေဓိရူပါ ဝေါဘိန္ဒန္တာ မညေ စရန္တိ ပညာဂတေန ဒိဋ္ဌိဂတာနိ, တေ ပဉ္ဟံ အဘိသင်္ခရိတွာ အဘိသင်္ခရိတွာ တထာဂတံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆန္တိ ဂူဠှာနိ စ ပဋိစ္ဆန္နာနိ စ။ ကထိတာ ဝိသဇ္ဇိတာ စ တေ ပဉှာ ဘဂဝတာ ဟောန္တိ နိဒ္ဒိဋ္ဌကာရဏာ, ဥပက္ခိတ္တကာ စ တေ ဘဂဝတော သမ္ပဇ္ဇန္တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ တတ္ထ အတိရောစတိ, ယဒိဒံ ပညာယာတိ အဂ္ဂေါ ပဋိသမ္ဘိဒပ္ပတ္တောတိ။

မဟာပညာကထာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဣဒ္ဓိကထာ

၉။ ကာ ဣဒ္ဓိ? ကတိ ဣဒ္ဓိယော? ဣဒ္ဓိယာ ကတိ ဘူမိယော, ကတိ ပါဒါ, ကတိ ပဒါနိ, ကတိ မူလာနိ? ကာ ဣဒ္ဓီတိ? ဣဇ္ဈနဋ္ဌေန ဣဒ္ဓိ။ ကတိ ဣဒ္ဓိယောတိ? ဒသ ဣဒ္ဓိယော။ ဣဒ္ဓိယာ ကတိ ဘူမိယောတိ? ဣဒ္ဓိယာ စတဿော ဘူမိယော, စတ္တာရော ပါဒါ, အဋ္ဌ ပဒါနိ, သောဠသ မူလာနိ။

၁၀။ ကတမာ ဒသ ဣဒ္ဓိယော? အဓိဋ္ဌာနာ ဣဒ္ဓိ, ဝိကုဗ္ဗနာ ဣဒ္ဓိ, မနောမယာ ဣဒ္ဓိ, ဉာဏဝိပ္ဖာရာ ဣဒ္ဓိ, သမာဓိဝိပ္ဖာရာ ဣဒ္ဓိ, အရိယာ ဣဒ္ဓိ, ကမ္မဝိပါကဇာ ဣဒ္ဓိ, ပုညဝတော ဣဒ္ဓိ, ဝိဇ္ဇာမယာ ဣဒ္ဓိ, တတ္ထ တတ္ထ သမ္မာ ပယောဂပစ္စယာ [သမ္မပ္ပယောဂပစ္စယာ (သျာ။ က။)] ဣဇ္ဈနဋ္ဌေန ဣဒ္ဓိ။

ဣဒ္ဓိယာ ကတမာ စတဿော ဘူမိယော? ဝိဝေကဇာဘူမိ ပဌမံ ဈာနံ, ဣတိသုခဘူမိ ဒုတိယံ ဈာနံ, ဥပေက္ခာသုခဘူမိ တတိယံ ဈာနံ, အဒုက္ခမသုခါဘူမိ စတုတ္ထံ ဈာနံ။ ဣဒ္ဓိယာ ဣမာ စတဿော ဘူမိယော ဣဒ္ဓိလာဘာယ ဣဒ္ဓိပဋိလာဘာယ ဣဒ္ဓိဝိကုဗ္ဗနတာယ ဣဒ္ဓိဝိသဝိတာယ ဣဒ္ဓိဝသီဘာဝါယ ဣဒ္ဓိဝေသာရဇ္ဇာယ သံဝတ္တန္တီတိ။

ဣဒ္ဓိယာ ကတမေ စတ္တာရော ပါဒါ? ဣဓ ဘိက္ခု ဆန္ဒသမာဓိပဓါနသင်္ခါရသမန္နာဂတံ ဣဒ္ဓိပါဒံ ဘာဝေတိ, စိတ္တသမာဓိပဓါနသင်္ခါရသမန္နာဂတံ ဣဒ္ဓိပါဒံ ဘာဝေတိ, ဝီရိယသမာဓိပဓါနသင်္ခါရသမန္နာဂတံ ဣဒ္ဓိပါဒံ ဘာဝေတိ, ဝီမံသာသမာဓိပဓါနသင်္ခါရသမန္နာဂတံ ဣဒ္ဓိပါဒံ ဘာဝေတိ။ ဣဒ္ဓိယာ ဣမေ စတ္တာရော ပါဒါ ဣဒ္ဓိလာဘာယ ဣဒ္ဓိပဋိလာဘာယ ဣဒ္ဓိဝိကုဗ္ဗနတာယ ဣဒ္ဓိဝိသဝိတာယ ဣဒ္ဓိဝသီဘာဝါယ ဣဒ္ဓိဝေသာရဇ္ဇာယ သံဝတ္တန္တီတိ။

ဣဒ္ဓိယာ ကတမာနိ အဋ္ဌ ပဒါနိ? ဆန္ဒံ စေ ဘိက္ခု နိဿာယ လဘတိ သမာဓိံ, လဘတိ စိတ္တဿ ဧကဂ္ဂတံ။ ဆန္ဒော န သမာဓိ, သမာဓိ န ဆန္ဒော။ အညော ဆန္ဒော, အညော သမာဓိ။ ဝီရိယံ စေ ဘိက္ခု နိဿာယ လဘတိ သမာဓိံ, လဘတိ စိတ္တဿ ဧကဂ္ဂတံ။ ဝီရိယံ န သမာဓိ, သမာဓိ န ဝီရိယံ။ အညံ ဝီရိယံ, အညော သမာဓိ။ စိတ္တံ စေ ဘိက္ခု နိဿာယ လဘတိ သမာဓိံ, လဘတိ စိတ္တဿ ဧကဂ္ဂတံ။ စိတ္တံ န သမာဓိ, သမာဓိ န စိတ္တံ။ အညံ စိတ္တံ, အညော သမာဓိ။ ဝီမံသံ စေ ဘိက္ခု နိဿာယ လဘတိ သမာဓိံ, လဘတိ စိတ္တဿ ဧကဂ္ဂတံ။ ဝီမံသာ န သမာဓိ, သမာဓိ န ဝီမံသာ။ အညာ ဝီမံသာ, အညော သမာဓိ။ ဣဒ္ဓိယာ ဣမာနိ အဋ္ဌ ပဒါနိ ဣဒ္ဓိလာဘာယ ဣဒ္ဓိပဋိလာဘာယ ဣဒ္ဓိဝိကုဗ္ဗနတာယ ဣဒ္ဓိဝိသဝိတာယ ဣဒ္ဓိဝသီဘာဝါယ ဣဒ္ဓိဝေသာရဇ္ဇာယ သံဝတ္တန္တီတိ။

ဣဒ္ဓိယာ ကတမာနိ သောဠသ မူလာနိ? အနောနတံ [အနောဏတံ (က။)] စိတ္တံ ကောသဇ္ဇေ န ဣဉ္ဇတီတိ – အာနေဉ္ဇံ။ အနုန္နတံ [(အနုဏ္ဏတံ (က။)] စိတ္တံ ဥဒ္ဓစ္စေ န ဣဉ္ဇတီတိ – အာနေဉ္ဇံ။ အနဘိနတံ စိတ္တံ ရာဂေ န ဣဉ္ဇတီတိ – အာနေဉ္ဇံ။ အနပနတံ စိတ္တံ ဗျာပါဒေ န ဣဉ္ဇတီတိ – အာနေဉ္ဇံ။ အနိဿိတံ စိတ္တံ ဒိဋ္ဌိယာ န ဣဉ္ဇတီတိ – အာနေဉ္ဇံ။ အပ္ပဋိဗဒ္ဓံ စိတ္တံ ဆန္ဒရာဂေ န ဣဉ္ဇတီတိ – အာနေဉ္ဇံ။ ဝိပ္ပမုတ္တံ စိတ္တံ ကာမရာဂေ န ဣဉ္ဇတီတိ – အာနေဉ္ဇံ ။ ဝိသညုတ္တံ စိတ္တံ ကိလေသေ န ဣဉ္ဇတီတိ – အာနေဉ္ဇံ။ ဝိမရိယာဒိကတံ စိတ္တံ ကိလေသမရိယာဒေ န ဣဉ္ဇတီတိ – အာနေဉ္ဇံ။ ဧကတ္တဂတံ [ဧကဂ္ဂတံ (သျာ။)] စိတ္တံ နာနတ္တကိလေသေဟိ [နာနတ္တကိလေသေ (သျာ။)] န ဣဉ္ဇတီတိ – အာနေဉ္ဇံ။ သဒ္ဓါယ ပရိဂ္ဂဟိတံ စိတ္တံ အဿဒ္ဓိယေ န ဣဉ္ဇတီတိ – အာနေဉ္ဇံ။ ဝီရိယေန ပရိဂ္ဂဟိတံ စိတ္တံ ကောသဇ္ဇေ န ဣဉ္ဇတီတိ – အာနေဉ္ဇံ။ သတိယာ ပရိဂ္ဂဟိတံ စိတ္တံ ပမာဒေ န ဣဉ္ဇတီတိ – အာနေဉ္ဇံ။ သမာဓိနာ ပရိဂ္ဂဟိတံ စိတ္တံ ဥဒ္ဓစ္စေ န ဣဉ္ဇတီတိ – အာနေဉ္ဇံ။ ပညာယ ပရိဂ္ဂဟိတံ စိတ္တံ အဝိဇ္ဇာယ န ဣဉ္ဇတီတိ – အာနေဉ္ဇံ။ ဩဘာသဂတံ စိတ္တံ အဝိဇ္ဇန္ဓကာရေ န ဣဉ္ဇတီတိ – အာနေဉ္ဇံ။ ဣဒ္ဓိယာ ဣမာနိ သောဠသ မူလာနိ ဣဒ္ဓိလာဘာယ ဣဒ္ဓိပဋိလာဘာယ ဣဒ္ဓိဝိကုဗ္ဗနတာယ ဣဒ္ဓိဝိသဝိတာယ ဣဒ္ဓိဝသီဘာဝါယ ဣဒ္ဓိဝေသာရဇ္ဇာယ သံဝတ္တန္တီတိ။

ဒသဣဒ္ဓိနိဒ္ဒေသော

၁၀။ ကတမာ အဓိဋ္ဌာနာ ဣဒ္ဓိ? ဣဓ ဘိက္ခု အနေကဝိဟိတံ ဣဒ္ဓိဝိဓံ ပစ္စနုဘောတိ – ဧကောပိ ဟုတွာ ဗဟုဓါ ဟောတိ, ဗဟုဓါပိ ဟုတွာ ဧကော ဟောတိ; အာဝိဘာဝံ တိရောဘာဝံ; တိရောကုဋ္ဋံ တိရောပါကာရံ တိရောပဗ္ဗတံ အသဇ္ဇမာနော ဂစ္ဆတိ, သေယျထာပိ အာကာသေ။ ပထဝိယာပိ ဥမ္မုဇ္ဇနိမုဇ္ဇံ ကရောတိ, သေယျထာပိ ဥဒကေ။ ဥဒကေပိ အဘိဇ္ဇမာနေ [အဘိဇ္ဇမာနော (က။) ဒီ။ နိ။ ၁။၂၃၈ ပဿိတဗ္ဗာ] ဂစ္ဆတိ, သေယျထာပိ ပထဝိယံ။ အာကာသေပိ ပလ္လင်္ကေန ကမတိ, သေယျထာပိ ပက္ခီ သကုဏော။ ဣမေပိ စန္ဒိမသူရိယေ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကေ ဧဝံမဟာနုဘာဝေ ပါဏိနာ ပရာမသတိ ပရိမဇ္ဇတိ။ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာပိ ကာယေန ဝသံ ဝတ္တေတီတိ။

ဣဓါတိ ဣမိဿာ ဒိဋ္ဌိယာ ဣမိဿာ ခန္တိယာ ဣမိဿာ ရုစိယာ ဣမသ္မိံ အာဒါယေ ဣမသ္မိံ ဓမ္မေ ဣမသ္မိံ ဝိနယေ ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ ဣမသ္မိံ ပါဝစနေ ဣမသ္မိံ ဗြဟ္မစရိယေ ဣမသ္မိံ သတ္ထုသာသနေ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘ဣဓါ’’တိ။ ဘိက္ခူတိ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကော ဝါ ဟောတိ ဘိက္ခု သေခေါ ဝါ အရဟာ ဝါ အကုပ္ပဓမ္မော။ အနေကဝိဟိတံ ဣဒ္ဓိဝိဓံ ပစ္စနုဘောတီတိ နာနပ္ပကာရံ ဣဒ္ဓိဝိဓံ ပစ္စနုဘောတိ။ ဧကောပိ ဟုတွာ ဗဟုဓါ ဟောတီတိ ပကတိယာ ဧကော ဗဟုကံ အာဝဇ္ဇတိ, သတံ ဝါ သဟဿံ ဝါ သတသဟဿံ ဝါ အာဝဇ္ဇတိ။ အာဝဇ္ဇိတွာ ဉာဏေန အဓိဋ္ဌာတိ – ‘‘ဗဟုလော ဟောမီ’’တိ [ဟောတူတိ (က။)]။ ဗဟုလော ဟောတိ။ ယထာယသ္မာ စူဠပန္ထကော [စုလ္လပန္ထကော (သျာ။)] ဧကောပိ ဟုတွာ ဗဟုဓါ ဟောတိ, ဧဝမေဝံ သော ဣဒ္ဓိမာ စေတောဝသိပ္ပတ္တော ဧကောပိ ဟုတွာ ဗဟုဓါ ဟောတိ။ ဗဟုဓါပိ ဟုတွာ ဧကော ဟောတီတိ ပကတိယာ ဗဟုကော ဧကံ အာဝဇ္ဇတိ; အာဝဇ္ဇိတွာ ဉာဏေန အဓိဋ္ဌာတိ – ‘‘ဧကော ဟောမီ’’တိ။ ဧကော ဟောတိ။ ယထာယသ္မာ စူဠပန္ထကော ဗဟုဓါပိ ဟုတွာ ဧကော ဟောတိ, ဧဝမေဝံ သော ဣဒ္ဓိမာ စေတောဝသိပ္ပတ္တော ဗဟုဓါပိ ဟုတွာ ဧကော ဟောတိ။

၁၁။ အာဝိဘာဝန္တိ ကေနစိ အနာဝဋံ ဟောတိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နံ ဝိဝဋံ ပါကဋံ။ တိရောဘာဝန္တိ ကေနစိ အာဝဋံ ဟောတိ ပဋိစ္ဆန္နံ ပိဟိတံ ပဋိကုဇ္ဇိတံ။ တိရောကုဋ္ဋံ တိရောပါကာရံ တိရောပဗ္ဗတံ အသဇ္ဇမာနော ဂစ္ဆတိ, သေယျထာပိ အာကာသေတိ ပကတိယာ အာကာသကသိဏသမာပတ္တိယာ လာဘီ ဟောတိ။ တိရောကုဋ္ဋံ တိရောပါကာရံ တိရောပဗ္ဗတံ အာဝဇ္ဇတိ။ အာဝဇ္ဇိတွာ ဉာဏေန အဓိဋ္ဌာတိ – ‘‘အာကာသော ဟောတူ’’တိ။ အာကာသော ဟောတိ။ တိရောကုဋ္ဋံ တိရောပါကာရံ တိရောပဗ္ဗတံ အသဇ္ဇမာနော ဂစ္ဆတိ။ ယထာ မနုဿာ ပကတိယာ အနိဒ္ဓိမန္တော ကေနစိ အနာဝဋေ အပရိက္ခိတ္တေ အသဇ္ဇမာနာ ဂစ္ဆန္တိ, ဧဝမေဝံ သော ဣဒ္ဓိမာ စေတောဝသိပ္ပတ္တော တိရောကုဋ္ဋံ တိရောပါကာရံ တိရောပဗ္ဗတံ အသဇ္ဇမာနော ဂစ္ဆတိ, သေယျထာပိ အာကာသေ။

ပထဝိယာပိ ဥမ္မုဇ္ဇနိမုဇ္ဇံ ကရောတိ, သေယျထာပိ ဥဒကေတိ ပကတိယာ အာပေါကသိဏသမာပတ္တိယာ လာဘီ ဟောတိ။ ပထဝိံ အာဝဇ္ဇတိ။ အာဝဇ္ဇိတွာ ဉာဏေန အဓိဋ္ဌာတိ – ‘‘ဥဒကံ ဟောတူ’’တိ။ ဥဒကံ ဟောတိ။ သော ပထဝိယာ ဥမ္မုဇ္ဇနိမုဇ္ဇံ ကရောတိ။ ယထာ မနုဿာ ပကတိယာ အနိဒ္ဓိမန္တော ဥဒကေ ဥမ္မုဇ္ဇနိမုဇ္ဇံ ကရောန္တိ, ဧဝမေဝံ သော ဣဒ္ဓိမာ စေတောဝသိပ္ပတ္တော ပထဝိယာ ဥမ္မုဇ္ဇနိမုဇ္ဇံ ကရောတိ, သေယျထာပိ ဥဒကေ။

ဥဒကေပိ အဘိဇ္ဇမာနေ ဂစ္ဆတိ, သေယျထာပိ ပထဝိယန္တိ ပကတိယာ ပထဝီကသိဏသမာပတ္တိယာ လာဘီ ဟောတိ။ ဥဒကံ အာဝဇ္ဇတိ။ အာဝဇ္ဇိတွာ ဉာဏေန အဓိဋ္ဌာတိ – ‘‘ပထဝီ ဟောတူ’’တိ။ ပထဝီ ဟောတိ။ သော အဘိဇ္ဇမာနေ ဥဒကေ ဂစ္ဆတိ။ ယထာ မနုဿာ ပကတိယာ အနိဒ္ဓိမန္တော အဘိဇ္ဇမာနာယ ပထဝိယာ ဂစ္ဆန္တိ, ဧဝမေဝံ သော ဣဒ္ဓိမာ စေတောဝသိပ္ပတ္တော အဘိဇ္ဇမာနေ ဥဒကေ ဂစ္ဆတိ, သေယျထာပိ ပထဝိယံ။

အာကာသေပိ ပလ္လင်္ကေန ကမတိ, သေယျထာပိ ပက္ခီ သကုဏောတိ ပကတိယာ ပထဝီကသိဏသမာပတ္တိယာ လာဘီ ဟောတိ။ အာကာသံ အာဝဇ္ဇတိ ။ အာဝဇ္ဇိတွာ ဉာဏေန အဓိဋ္ဌာတိ – ‘‘ပထဝီ ဟောတူ’’တိ။ ပထဝီ ဟောတိ။ သော အာကာသေ အန္တလိက္ခေ စင်္ကမတိပိ တိဋ္ဌတိပိ နိသီဒတိပိ သေယျမ္ပိ ကပ္ပေတိ။ ယထာ မနုဿာ ပကတိယာ အနိဒ္ဓိမန္တော ပထဝိယာ စင်္ကမန္တိပိ တိဋ္ဌန္တိပိ နိသီဒန္တိပိ သေယျမ္ပိ ကပ္ပေန္တိ, ဧဝမေဝံ သော ဣဒ္ဓိမာ စေတောဝသိပ္ပတ္တော အာကာသေ အန္တလိက္ခေ စင်္ကမတိပိ တိဋ္ဌတိပိ နိသီဒတိပိ သေယျမ္ပိ ကပ္ပေတိ, သေယျထာပိ ပက္ခီ သကုဏော။

၁၂။ ဣမေပိ စန္ဒိမသူရိယေ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကေ ဧဝံမဟာနုဘာဝေ ပါဏိနာ ပရာမသတိ ပရိမဇ္ဇတီတိ ဣဓ သော ဣဒ္ဓိမာ စေတောဝသိပ္ပတ္တော နိသိန္နကော ဝါ နိပန္နကော ဝါ စန္ဒိမသူရိယေ အာဝဇ္ဇတိ။ အာဝဇ္ဇိတွာ ဉာဏေန အဓိဋ္ဌာတိ – ‘‘ဟတ္ထပါသေ ဟောတူ’’တိ။ ဟတ္ထပါသေ ဟောတိ။ သော နိသိန္နကော ဝါ နိပန္နကော ဝါ စန္ဒိမသူရိယေ ပါဏိနာ အာမသတိ ပရာမသတိ ပရိမဇ္ဇတိ။ ယထာ မနုဿာ ပကတိယာ အနိဒ္ဓိမန္တော ကိဉ္စိဒေဝ ရူပဂတံ ဟတ္ထပါသေ အာမသန္တိ ပရာမသန္တိ ပရိမဇ္ဇန္တိ, ဧဝမေဝံ သော ဣဒ္ဓိမာ စေတောဝသိပ္ပတ္တော နိသိန္နကော ဝါ နိပန္နကော ဝါ စန္ဒိမသူရိယေ ပါဏိနာ အာမသတိ ပရာမသတိ ပရိမဇ္ဇတိ။

ယာဝ ဗြဟ္မလောကာပိ ကာယေန ဝသံ ဝတ္တေတီတိ သစေ သော ဣဒ္ဓိမာ စေတောဝသိပ္ပတ္တော ဗြဟ္မလောကံ ဂန္တုကာမော ဟောတိ, ဒူရေပိ သန္တိကေ အဓိဋ္ဌာတိ – ‘‘သန္တိကေ ဟောတူ’’တိ။ သန္တိကေ ဟောတိ။ သန္တိကေပိ ဒူရေ အဓိဋ္ဌာတိ – ‘‘ဒူရေ ဟောတူ’’တိ။ ဒူရေ ဟောတိ။ ဗဟုကမ္ပိ ထောကံ အဓိဋ္ဌာတိ – ‘‘ထောကံ ဟောတူ’’တိ။ ထောကံ ဟောတိ။ ထောကမ္ပိ ဗဟုကံ အဓိဋ္ဌာတိ – ‘‘ဗဟုကံ ဟောတူ’’တိ။ ဗဟုကံ ဟောတိ။ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ တဿ ဗြဟ္မုနော ရူပံ ပဿတိ။ ဒိဗ္ဗာယ သောတဓါတုယာ တဿ ဗြဟ္မုနော သဒ္ဒံ သုဏာတိ။ စေတောပရိယဉာဏေန တဿ ဗြဟ္မုနော စိတ္တံ ပဇာနာတိ။ သစေ သော ဣဒ္ဓိမာ စေတောဝသိပ္ပတ္တော ဒိဿမာနေန ကာယေန ဗြဟ္မလောကံ ဂန္တုကာမော ဟောတိ, ကာယဝသေန စိတ္တံ ပရိဏာမေတိ, ကာယဝသေန စိတ္တံ အဓိဋ္ဌာတိ။ ကာယဝသေန စိတ္တံ ပရိဏာမေတွာ, ကာယဝသေန စိတ္တံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ, သုခသညဉ္စ လဟုသညဉ္စ ဩက္ကမိတွာ ဒိဿမာနေန ကာယေန ဗြဟ္မလောကံ ဂစ္ဆတိ။ သစေ သော ဣဒ္ဓိမာ စေတောဝသိပ္ပတ္တော အဒိဿမာနေန ကာယေန ဗြဟ္မလောကံ ဂန္တုကာမော ဟောတိ, စိတ္တဝသေန ကာယံ ပရိဏာမေတိ, စိတ္တဝသေန ကာယံ အဓိဋ္ဌာတိ။ စိတ္တဝသေန ကာယံ ပရိဏာမေတွာ, စိတ္တဝသေန ကာယံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ သုခသညဉ္စ လဟုသညဉ္စ ဩက္ကမိတွာ အဒိဿမာနေန ကာယေန ဗြဟ္မလောကံ ဂစ္ဆတိ။ သော တဿ ဗြဟ္မုနော ပုရတော ရူပိံ [ရူပံ (သျာ။ က။) ဒီ။ နိ။ ၁။၂၃၆ ပဿိတဗ္ဗာ] အဘိနိမ္မိနာတိ မနောမယံ သဗ္ဗင်္ဂပစ္စင္ဂိံ [သဗ္ဗင်္ဂပစ္စင်္ဂံ (သျာ။ က။)] အဟီနိန္ဒ္ရိယံ။ သစေ သော ဣဒ္ဓိမာ စင်္ကမတိ, နိမ္မိတောပိ တတ္ထ စင်္ကမတိ။ သစေ သော ဣဒ္ဓိမာ တိဋ္ဌတိ, နိမ္မိတောပိ တတ္ထ တိဋ္ဌတိ။ သစေ သော ဣဒ္ဓိမာ နိသီဒတိ, နိမ္မိတောပိ တတ္ထ နိသီဒတိ။ သစေ သော ဣဒ္ဓိမာ သေယျံ ကပ္ပေတိ, နိမ္မိတောပိ တတ္ထ သေယျံ ကပ္ပေတိ။ သစေ သော ဣဒ္ဓိမာ ဓူမာယတိ, နိမ္မိတောပိ တတ္ထ ဓူမာယတိ။ သစေ သော ဣဒ္ဓိမာ ပဇ္ဇလတိ, နိမ္မိတောပိ တတ္ထ ပဇ္ဇလတိ။ သစေ သော ဣဒ္ဓိမာ ဓမ္မံ ဘာသတိ, နိမ္မိတောပိ တတ္ထ ဓမ္မံ ဘာသတိ။ သစေ သော ဣဒ္ဓိမာ ပဉ္ဟံ ပုစ္ဆတိ, နိမ္မိတောပိ တတ္ထ ပဉ္ဟံ ပုစ္ဆတိ။ သစေ သော ဣဒ္ဓိမာ ပဉ္ဟံ ပုဋ္ဌော ဝိသဇ္ဇေတိ, နိမ္မိတောပိ တတ္ထ ပဉ္ဟံ ပုဋ္ဌော ဝိသဇ္ဇေတိ။ သစေ သော ဣဒ္ဓိမာ တေန ဗြဟ္မုနာ သဒ္ဓိံ သန္တိဋ္ဌတိ သလ္လပတိ သာကစ္ဆံ သမာပဇ္ဇတိ, နိမ္မိတောပိ တတ္ထ တေန ဗြဟ္မုနာ သဒ္ဓိံ သန္တိဋ္ဌတိ သလ္လပတိ သာကစ္ဆံ သမာပဇ္ဇတိ။ ယညဒေဝ သော ဣဒ္ဓိမာ ကရောတိ, တံ တဒေဝ ဟိ သော နိမ္မိတော ကရောတီတိ – အယံ အဓိဋ္ဌာနာ ဣဒ္ဓိ။

၁၃။ ကတမာ ဝိကုဗ္ဗနာ ဣဒ္ဓိ? သိခိဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ အဘိဘူ နာမ သာဝကော ဗြဟ္မလောကေ ဌိတော သဟဿိလောကဓါတုံ [သဟဿီလောကဓါတုံ (သျာ။) ဝတ္ထု သံ။ နိ။ ၁။၁၈၅] သရေန ဝိညာပေသိ။ သော ဒိဿမာနေနပိ ကာယေန ဓမ္မံ ဒေသေသိ; အဒိဿမာနေနပိ ကာယေန ဓမ္မံ ဒေသေသိ; ဒိဿမာနေနပိ ဟေဋ္ဌိမေန ဥပဍ္ဎကာယေန အဒိဿမာနေနပိ ဥပရိမေန ဥပဍ္ဎကာယေန ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ဒိဿမာနေနပိ ဥပရိမေန ဥပဍ္ဎကာယေန, အဒိဿမာနေနပိ ဟေဋ္ဌိမေန ဥပဍ္ဎကာယေန ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ သော ပကတိဝဏ္ဏံ ဝိဇဟိတွာ ကုမာရကဝဏ္ဏံ ဝါ ဒဿေတိ, နာဂဝဏ္ဏံ ဝါ ဒဿေတိ, သုပဏ္ဏဝဏ္ဏံ ဝါ ဒဿေတိ, ယက္ခဝဏ္ဏံ ဝါ ဒဿေတိ, ဣန္ဒဝဏ္ဏံ ဝါ [အသုရဝဏ္ဏံ ဝါ ဒဿေတိ, ဣန္ဒဝဏ္ဏံ ဝါ (သျာ။)] ဒဿေတိ, ဒေဝဝဏ္ဏံ ဝါ ဒဿေတိ , ဗြဟ္မဝဏ္ဏံ ဝါ ဒဿေတိ, သမုဒ္ဒဝဏ္ဏံ ဝါ ဒဿေတိ, ပဗ္ဗတဝဏ္ဏံ ဝါ ဒဿေတိ, ဝနဝဏ္ဏံ ဝါ ဒဿေတိ, သီဟဝဏ္ဏံ ဝါ ဒဿေတိ, ဗျဂ္ဃဝဏ္ဏံ ဝါ ဒဿေတိ, ဒီပိဝဏ္ဏံ ဝါ ဒဿေတိ, ဟတ္ထိမ္ပိ ဒဿေတိ, အဿမ္ပိ ဒဿေတိ, ရထမ္ပိ ဒဿေတိ, ပတ္တိမ္ပိ ဒဿေတိ, ဝိဝိဓမ္ပိ သေနာဗ္ယူဟံ ဒဿေတီတိ – အယံ ဝိကုဗ္ဗနာ ဣဒ္ဓိ။

၁၄။ ကတမာ မနောမယာ ဣဒ္ဓိ? ဣဓ ဘိက္ခု ဣမမှာ ကာယာ အညံ ကာယံ အဘိနိမ္မိနာတိ ရူပိံ မနောမယံ သဗ္ဗင်္ဂပစ္စင္ဂိံ အဟီနိန္ဒ္ရိယံ။ သေယျထာပိ ပုရိသော မုဉ္ဇမှာ ဤသိကံ ပဝါဟေယျ။ တဿ ဧဝမဿ – ‘‘အယံ မုဉ္ဇော, အယံ ဤသိကာ။ အညော မုဉ္ဇော, အညာ ဤသိကာ။ မုဉ္ဇမှာ တွေဝ ဤသိကာ ပဝါဠှာ’’တိ။ သေယျထာ ဝါ ပန ပုရိသော အသိံ ကောသိယာ ပဝါဟေယျ။ တဿ ဧဝမဿ – ‘‘အယံ အသိ, အယံ ကောသိ။ အညော အသိ, အညာ ကောသိ။ ကောသိယာ တွေဝ အသိ ပဝါဠ္ဟော’’တိ။ သေယျထာ ဝါ ပန ပုရိသော အဟိံ ကရဏ္ဍာ ဥဒ္ဓရေယျ။ တဿ ဧဝမဿ – ‘‘အယံ အဟိ, အယံ ကရဏ္ဍော။ အညော အဟိ, အညော ကရဏ္ဍော။ ကရဏ္ဍာ တွေဝ အဟိ ဥဗ္ဘတော’’တိ။ ဧဝမေဝံ ဘိက္ခု ဣမမှာ ကာယာ အညံ ကာယံ အဘိနိမ္မိနာတိ ရူပိံ မနောမယံ သဗ္ဗင်္ဂပစ္စင္ဂိံ အဟီနိန္ဒ္ရိယံ။ အယံ မနောမယာ ဣဒ္ဓိ။

၁၅။ ကတမာ ဉာဏဝိပ္ဖာရာ ဣဒ္ဓိ? အနိစ္စာနုပဿနာ နိစ္စသညာယ ပဟာနဋ္ဌော ဣဇ္ဈတီတိ – ဉာဏဝိပ္ဖာရာ ဣဒ္ဓိ။ ဒုက္ခာနုပဿနာ သုခသညာယ။ အနတ္တာနုပဿနာ အတ္တသညာယ။ နိဗ္ဗိဒါနုပဿနာယ နန္ဒိယာ။ ဝိရာဂါနုပဿနာယ ရာဂဿ။ နိရောဓါနုပဿနာယ သမုဒယဿ။ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာယ အာဒါနဿ ပဟာနဋ္ဌော ဣဇ္ဈတီတိ – ဉာဏဝိပ္ဖာရာ ဣဒ္ဓိ။ အာယသ္မတော ဗာကုလဿ ဉာဏဝိပ္ဖာရာ ဣဒ္ဓိ, အာယသ္မတော သံကိစ္စဿ ဉာဏဝိပ္ဖာရာ ဣဒ္ဓိ, အာယသ္မတော ဘူတပါလဿ ဉာဏဝိပ္ဖာရာ ဣဒ္ဓိ။ အယံ ဉာဏဝိပ္ဖာရာ ဣဒ္ဓိ။

၁၆။ ကတမာ သမာဓိဝိပ္ဖာရာ ဣဒ္ဓိ? ပဌမေန ဈာနေန နီဝရဏာနံ ပဟာနဋ္ဌော ဣဇ္ဈတီတိ – သမာဓိဝိပ္ဖာရာ ဣဒ္ဓိ။ ဒုတိယေန ဈာနေန ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ပဟာနဋ္ဌော ဣဇ္ဈတီတိ – သမာဓိဝိပ္ဖာရာ ဣဒ္ဓိ။ တတိယေန ဈာနေန ဣတိယာ ပဟာနဋ္ဌော ဣဇ္ဈတီတိ။ပေ။။ စတုတ္ထေန ဈာနေန သုခဒုက္ခာနံ ပဟာနဋ္ဌော ဣဇ္ဈတီတိ။ပေ။။ အာကာသာနဉ္စာယတနသမာပတ္တိယာ ရူပသညာယ ပဋိဃသညာယ နာနတ္တသညာယ ပဟာနဋ္ဌော ဣဇ္ဈတီတိ။ပေ။။ ဝိညာဏဉ္စာယတနသမာပတ္တိယာ အာကာသာနဉ္စာယတနသညာယ ပဟာနဋ္ဌော ဣဇ္ဈတီတိ။ပေ။။ အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ္တိယာ ဝိညာဏဉ္စာယတနသညာယ ပဟာနဋ္ဌော ဣဇ္ဈတီတိ။ပေ။။ နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိယာ အာကိဉ္စညာယတနသညာယ ပဟာနဋ္ဌော ဣဇ္ဈတီတိ – သမာဓိဝိပ္ဖာရာ ဣဒ္ဓိ။ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ သမာဓိဝိပ္ဖာရာ ဣဒ္ဓိ, အာယသ္မတော သဉ္ဇီဝဿ သမာဓိဝိပ္ဖာရာ ဣဒ္ဓိ , အာယသ္မတော ခါဏုကောဏ္ဍညဿ သမာဓိဝိပ္ဖာရာ ဣဒ္ဓိ, ဥတ္တရာယ ဥပါသိကာယ သမာဓိဝိပ္ဖာရာ ဣဒ္ဓိ, သာမာဝတိယာ ဥပါသိကာယ သမာဓိဝိပ္ဖာရာ ဣဒ္ဓိ။ အယံ သမာဓိဝိပ္ဖာရာ ဣဒ္ဓိ။

၁၇။ ကတမာ အရိယာ ဣဒ္ဓိ? ဣဓ ဘိက္ခု [မ။ နိ။ ၃။၄၆၂ ပဿိတဗ္ဗာ] သစေ အာကင်္ခတိ – ‘‘ပဋိကူလေ အပ္ပဋိကူလသညီ ဝိဟရေယျ’’န္တိ, အပ္ပဋိကူလသညီ တတ္ထ ဝိဟရတိ။ သစေ အာကင်္ခတိ – ‘‘အပ္ပဋိကူလေ ပဋိကူလသညီ ဝိဟရေယျ’’န္တိ, ပဋိကူလသညီ တတ္ထ ဝိဟရတိ။ သစေ အာကင်္ခတိ – ‘‘ပဋိကူလေ စ အပ္ပဋိကူလေ စ အပ္ပဋိကူလသညီ ဝိဟရေယျ’’န္တိ, အပ္ပဋိကူလသညီ တတ္ထ ဝိဟရတိ။ သစေ အာကင်္ခတိ – ‘‘အပ္ပဋိကူလေ စ ပဋိကူလေ စ ပဋိကူလသညီ ဝိဟရေယျ’’န္တိ, ပဋိကူလသညီ တတ္ထ ဝိဟရတိ။ သစေ အာကင်္ခတိ – ‘‘ပဋိကူလေ စ အပ္ပဋိကူလေ စ တဒုဘယံ အဘိနိဝဇ္ဇေတွာ ဥပေက္ခကော ဝိဟရေယျံ သတော သမ္ပဇာနော’’တိ, ဥပေက္ခကော တတ္ထ ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။

ကထံ ပဋိကူလေ အပ္ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ? အနိဋ္ဌသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ မေတ္တာယ ဝါ ဖရတိ, ဓါတုတော ဝါ ဥပသံဟရတိ။ ဧဝံ ပဋိကူလေ အပ္ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ။

ကထံ အပ္ပဋိကူလေ ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ? ဣဋ္ဌသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ အသုဘာယ ဝါ ဖရတိ, အနိစ္စတော ဝါ ဥပသံဟရတိ။ ဧဝံ အပ္ပဋိကူလေ ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ။

ကထံ ပဋိကူလေ စ အပ္ပဋိကူလေ စ အပ္ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ? အနိဋ္ဌသ္မိဉ္စ ဣဋ္ဌသ္မိဉ္စ ဝတ္ထုသ္မိံ မေတ္တာယ ဝါ ဖရတိ, ဓါတုတော ဝါ ဥပသံဟရတိ။ ဧဝံ ပဋိကူလေ စ အပ္ပဋိကူလေ စ အပ္ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ ။

ကထံ အပ္ပဋိကူလေ စ ပဋိကူလေ စ ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ? ဣဋ္ဌသ္မိဉ္စ အနိဋ္ဌသ္မိဉ္စ ဝတ္ထုသ္မိံ အသုဘာယ ဝါ ဖရတိ, အနိစ္စတော ဝါ ဥပသံဟရတိ။ ဧဝံ အပ္ပဋိကူလေ စ ပဋိကူလေ စ ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ။

ကထံ ပဋိကူလေ စ အပ္ပဋိကူလေ စ တဒုဘယံ အဘိနိဝဇ္ဇေတွာ ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော? ဣဓ ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ နေဝ သုမနော ဟောတိ န ဒုမ္မနော, ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ။ပေ။။ ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ။ ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ။ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ။ မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ နေဝ သုမနော ဟောတိ န ဒုမ္မနော, ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ ဧဝံ ပဋိကူလေ စ အပ္ပဋိကူလေ စ တဒုဘယံ အဘိနိဝဇ္ဇေတွာ ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ အယံ အရိယာ ဣဒ္ဓိ။

၁၈။ ကတမာ ကမ္မဝိပါကဇာ ဣဒ္ဓိ? သဗ္ဗေသံ ပက္ခီနံ, သဗ္ဗေသံ ဒေဝါနံ, ဧကစ္စာနံ မနုဿာနံ, ဧကစ္စာနံ ဝိနိပါတိကာနံ။ အယံ ကမ္မဝိပါကဇာ ဣဒ္ဓိ။

ကတမာ ပုညဝတော ဣဒ္ဓိ? ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ [စက္ကဝတ္တိ (သျာ။)] ဝေဟာသံ ဂစ္ဆတိ သဒ္ဓိံ စတုရင်္ဂိနိယာ သေနာယ, အန္တမသော အဿဗန္ဓဂေါပုရိသေ [အဿဗန္ဓဂေါပကေ ပုရိသေ (သျာ။)] ဥပါဒါယ။ ဇောတိကဿ ဂဟပတိဿ ပုညဝတော ဣဒ္ဓိ, ဇဋိလဿ ဂဟပတိဿ ပုညဝတော ဣဒ္ဓိ, မေဏ္ဍကဿ ဂဟပတိဿ ပုညဝတော ဣဒ္ဓိ, ဃောသိတဿ ဂဟပတိဿ ပုညဝတော ဣဒ္ဓိ, ပဉ္စန္နံ မဟာပုညာနံ ပုညဝတော ဣဒ္ဓိ။ အယံ ပုညဝတော ဣဒ္ဓိ။

ကတမာ ဝိဇ္ဇာမယာ ဣဒ္ဓိ? ဝိဇ္ဇာဓရာ ဝိဇ္ဇံ ပရိဇပ္ပေတွာ ဝေဟာသံ ဂစ္ဆန္တိ, အာကာသေ အန္တလိက္ခေ ဟတ္ထိမ္ပိ ဒဿေန္တိ, အဿမ္ပိ ဒဿေန္တိ, ရထမ္ပိ ဒဿေန္တိ, ပတ္တိမ္ပိ ဒဿေန္တိ, ဝိဝိဓမ္ပိ သေနာဗ္ယူဟံ ဒဿေန္တိ။ အယံ ဝိဇ္ဇာမယာ ဣဒ္ဓိ။

ကထံ တတ္ထ တတ္ထ သမ္မာ ပယောဂပစ္စယာ ဣဇ္ဈနဋ္ဌေန ဣဒ္ဓိ? နေက္ခမ္မေန ကာမစ္ဆန္ဒဿ ပဟာနဋ္ဌော ဣဇ္ဈတီတိ – တတ္ထ တတ္ထ သမ္မာ ပယောဂပစ္စယာ ဣဇ္ဈနဋ္ဌေန ဣဒ္ဓိ။ အဗျာပါဒေန ဗျာပါဒဿ ပဟာနဋ္ဌော ဣဇ္ဈတီတိ – တတ္ထ တတ္ထ သမ္မာ ပယောဂပစ္စယာ ဣဇ္ဈနဋ္ဌေန ဣဒ္ဓိ။ပေ။။ အရဟတ္တမဂ္ဂေန သဗ္ဗကိလေသာနံ ပဟာနဋ္ဌော ဣဇ္ဈတီတိ – တတ္ထ တတ္ထ သမ္မာ ပယောဂပစ္စယာ ဣဇ္ဈနဋ္ဌေန ဣဒ္ဓိ။ ဧဝံ တတ္ထ တတ္ထ သမ္မာ ပယောဂပစ္စယာ ဣဇ္ဈနဋ္ဌေန ဣဒ္ဓိ။ ဣမာ ဒသ ဣဒ္ဓိယော။

ဣဒ္ဓိကထာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ အဘိသမယကထာ

၁၉။ အဘိသမယောတိ ။ ကေန အဘိသမေတိ? စိတ္တေန အဘိသမေတိ။

ဟဉ္စိ စိတ္တေန အဘိသမေတိ, တေန ဟိ အညာဏီ အဘိသမေတိ? န အညာဏီ အဘိသမေတိ။ ဉာဏေန အဘိသမေတိ။

ဟဉ္စိ ဉာဏေန အဘိသမေတိ, တေန ဟိ အစိတ္တေန စ ဉာဏေန စ အစိတ္တကော [တေန ဟိ အစိတ္တကော (သျာ။)] အဘိသမေတိ? န အစိတ္တကော အဘိသမေတိ။ စိတ္တေန စ ဉာဏေန စ အဘိသမေတိ။

ဟဉ္စိ စိတ္တေန စ ဉာဏေန စ အဘိသမေတိ, တေန ဟိ ကာမာဝစရစိတ္တေန စ ဉာဏေန စ အဘိသမေတိ? န ကာမာဝစရစိတ္တေန စ ဉာဏေန စ အဘိသမေတိ။

တေန ဟိ ရူပါဝစရစိတ္တေန စ ဉာဏေန စ အဘိသမေတိ? န ရူပါဝစရစိတ္တေန စ ဉာဏေန စ အဘိသမေတိ။

တေန ဟိ အရူပါဝစရစိတ္တေန စ ဉာဏေန စ အဘိသမေတိ? န အရူပါဝစရစိတ္တေန စ ဉာဏေန စ အဘိသမေတိ။

တေန ဟိ ကမ္မဿကတစိတ္တေန စ ဉာဏေန စ အဘိသမေတိ? န ကမ္မဿကတစိတ္တေန စ ဉာဏေန စ အဘိသမေတိ။

တေန ဟိ သစ္စာနုလောမိကစိတ္တေန စ ဉာဏေန စ အဘိသမေတိ? န သစ္စာနုလောမိကစိတ္တေန စ ဉာဏေန စ အဘိသမေတိ။

တေန ဟိ အတီတစိတ္တေန စ ဉာဏေန စ အဘိသမေတိ? န အတီတစိတ္တေန စ ဉာဏေန စ အဘိသမေတိ။

တေန ဟိ အနာဂတစိတ္တေန စ ဉာဏေန စ အဘိသမေတိ? န အနာဂတစိတ္တေန စ ဉာဏေန စ အဘိသမေတိ။

တေန ဟိ ပစ္စုပ္ပန္နလောကိယစိတ္တေန စ ဉာဏေန စ အဘိသမေတိ? န ပစ္စုပ္ပန္နလောကိယစိတ္တေန စ ဉာဏေန စ အဘိသမေတိ။ လောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏေ ပစ္စုပ္ပန္နစိတ္တေန စ ဉာဏေန စ အဘိသမေတိ။

ကထံ လောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏေ ပစ္စုပ္ပန္နစိတ္တေန စ ဉာဏေန စ အဘိသမေတိ? လောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏေ ဥပ္ပါဒါဓိပတေယျံ စိတ္တံ ဉာဏဿ ဟေတု ပစ္စယော စ။ တံသမ္ပယုတ္တံ နိရောဓဂေါစရံ ဒဿနာဓိပတေယျံ ဉာဏံ စိတ္တဿ ဟေတု ပစ္စယော စ။ တံသမ္ပယုတ္တံ ဉာဏံ နိရောဓဂေါစရံ။ ဧဝံ လောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏေ ပစ္စုပ္ပန္နစိတ္တေန စ ဉာဏေန စ အဘိသမေတိ။

၂၀။ ကိံ နု ဧတ္တကောယေဝ အဘိသမယောတိ? န ဟိ။ လောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏေ ဒဿနာဘိသမယော သမ္မာဒိဋ္ဌိ, အဘိနိရောပနာဘိသမယော သမ္မာသင်္ကပ္ပော, ပရိဂ္ဂဟာဘိသမယော သမ္မာဝါစာ, သမုဋ္ဌာနာဘိသမယော သမ္မာကမ္မန္တော, ဝေါဒါနာဘိသမယော သမ္မာအာဇီဝေါ, ပဂ္ဂဟာဘိသမယော သမ္မာဝါယာမော, ဥပဋ္ဌာနာဘိသမယော သမ္မာသတိ, အဝိက္ခေပါဘိသမယော သမ္မာသမာဓိ; ဥပဋ္ဌာနာဘိသမယော သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ, ပဝိစယာဘိသမယော ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ, ပဂ္ဂဟာဘိသမယော ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ, ဖရဏာဘိသမယော ဣတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ, ဥပသမာဘိသမယော ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ, အဝိက္ခေပါဘိသမယော သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ, ပဋိသင်္ခါနာဘိသမယော ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ; အဿဒ္ဓိယေ အကမ္ပိယာဘိသမယော သဒ္ဓါဗလံ, ကောသဇ္ဇေ အကမ္ပိယာဘိသမယော ဝီရိယဗလံ, ပမာဒေ အကမ္ပိယာဘိသမယော သတိဗလံ, ဥဒ္ဓစ္စေ အကမ္ပိယာဘိသမယော သမာဓိဗလံ, အဝိဇ္ဇာယ အကမ္ပိယာဘိသမယော ပညာဗလံ; အဓိမောက္ခာဘိသမယော သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယံ, ပဂ္ဂဟာဘိသမယော ဝီရိယိန္ဒ္ရိယံ, ဥပဋ္ဌာနာဘိသမယော သတိန္ဒ္ရိယံ, အဝိက္ခေပါဘိသမယော သမာဓိန္ဒ္ရိယံ, ဒဿနာဘိသမယော ပညိန္ဒ္ရိယံ။ အာဓိပတေယျဋ္ဌေန ဣန္ဒ္ရိယာဘိသမယော, အကမ္ပိယဋ္ဌေန ဗလာဘိသမယော, နိယျာနဋ္ဌေန ဗောဇ္ဈင်္ဂါဘိသမယော, ဟေတုဋ္ဌေန မဂ္ဂါဘိသမယော, ဥပဋ္ဌာနဋ္ဌေန သတိပဋ္ဌာနာဘိသမယော, ပဒဟဋ္ဌေန သမ္မပ္ပဓါနာဘိသမယော , ဣဇ္ဈနဋ္ဌေန ဣဒ္ဓိပါဒါဘိသမယော, တထဋ္ဌေန သစ္စာဘိသမယော, အဝိက္ခေပဋ္ဌေန သမထာဘိသမယော, အနုပဿနဋ္ဌေန ဝိပဿနာဘိသမယော, ဧကရသဋ္ဌေန သမထဝိပဿနာဘိသမယော, အနတိဝတ္တနဋ္ဌေန ယုဂနဒ္ဓါဘိသမယော, သံဝရဋ္ဌေန သီလဝိသုဒ္ဓိအဘိသမယော, အဝိက္ခေပဋ္ဌေန ဝိသုဒ္ဓိအဘိသမယော, ဒဿနဋ္ဌေန ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိအဘိသမယော, မုတ္တဋ္ဌေန ဝိမောက္ခာဘိသမယော, ပဋိဝေဓဋ္ဌေန ဝိဇ္ဇာဘိသမယော, ပရိစ္စာဂဋ္ဌေန ဝိမုတ္တိအဘိသမယော, သမုစ္ဆေဒဋ္ဌေန ခယေ ဉာဏံ အဘိသမယော။ ဆန္ဒော မူလဋ္ဌေန အဘိသမယော, မနသိကာရော သမုဋ္ဌာနဋ္ဌေန အဘိသမယော, ဖဿော သမောဓါနဋ္ဌေန အဘိသမယော, ဝေဒနာ သမောသရဏဋ္ဌေန အဘိသမယော, သမာဓိ ပမုခဋ္ဌေန အဘိသမယော , သတိ အာဓိပတေယျဋ္ဌေန အဘိသမယော, ပညာ တတုတ္တရဋ္ဌေန အဘိသမယော, ဝိမုတ္တိ သာရဋ္ဌေန အဘိသမယော, အမတောဂဓံ နိဗ္ဗာနံ ပရိယောသာနဋ္ဌေန အဘိသမယော။

၂၁။ ကိံ နု ဧတ္တကောယေဝ အဘိသမယောတိ? န ဟိ။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂက္ခဏေ ဒဿနာဘိသမယော သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ပေ။။ အမတောဂဓံ နိဗ္ဗာနံ ပရိယောသာနဋ္ဌေန အဘိသမယော။

ကိံ နု ဧတ္တကောယေဝ အဘိသမယောတိ? န ဟိ။ သောတာပတ္တိဖလက္ခဏေ ဒဿနာဘိသမယော သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ပေ။။ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓဋ္ဌေန အနုပ္ပါဒေ ဉာဏံ အဘိသမယော။ ဆန္ဒော မူလဋ္ဌေန အဘိသမယော။ပေ။။ အမတောဂဓံ ၅ နိဗ္ဗာနံ ပရိယောသာနဋ္ဌေန အဘိသမယော။

ကိံ နု ဧတ္တကောယေဝ အဘိသမယောတိ?

န ဟိ။ သကဒါဂါမိမဂ္ဂက္ခဏေ။ပေ။။ သကဒါဂါမိဖလက္ခဏေ။ အနာဂါမိမဂ္ဂက္ခဏေ။ အနာဂါမိဖလက္ခဏေ။ အရဟတ္တမဂ္ဂက္ခဏေ။ပေ။။ အရဟတ္တဖလက္ခဏေ ဒဿနာဘိသမယော သမ္မာဒိဋ္ဌိ, အဘိနိရောပနာဘိသမယော သမ္မာသင်္ကပ္ပော။ပေ။။ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓဋ္ဌေန အနုပ္ပါဒေ ဉာဏံ အဘိသမယော။ ဆန္ဒော မူလဋ္ဌေန အဘိသမယော။ပေ။။ အမတောဂဓံ နိဗ္ဗာနံ ပရိယောသာနဋ္ဌေန အဘိသမယော။

ယွာယံ [သျာယံ (သျာ။ ဣ။)] ကိလေသေ ပဇဟတိ, အတီတေ ကိလေသေ ပဇဟတိ။ပေ။။ အနာဂတေ ကိလေသေ ပဇဟတိ, ပစ္စုပ္ပန္နေ ကိလေသေ ပဇဟတိ, အတီတေ ကိလေသေ ပဇဟတီတိ။ ဟဉ္စိ အတီတေ ကိလေသေ ပဇဟတိ, တေန ဟိ ခီဏံ ခေပေတိ, နိရုဒ္ဓံ နိရောဓေတိ, ဝိဂတံ ဝိဂမေတိ, အတ္ထင်္ဂတံ အတ္ထင်္ဂမေတိ, အတီတံ ယံ န အတ္ထိ တံ ပဇဟတီတိ? န အတီတေ ကိလေသေ ပဇဟတီတိ။ အနာဂတေ ကိလေသေ ပဇဟတီတိ။ ဟဉ္စိ အနာဂတေ ကိလေသေ ပဇဟတိ, တေန ဟိ အဇာတံ ပဇဟတိ, အနိဗ္ဗတ္တံ ပဇဟတိ, အနုပ္ပန္နံ ပဇဟတိ, အပါတုဘူတံ ပဇဟတိ, အနာဂတံ ယံ န အတ္ထိ တံ ပဇဟတီတိ? န အနာဂတေ ကိလေသေ ပဇဟတီတိ။ ပစ္စုပ္ပန္နေ ကိလေသေ ပဇဟတီတိ။ ဟဉ္စိ ပစ္စုပ္ပန္နေ ကိလေသေ ပဇဟတိ, တေန ဟိ ရတ္တော ရာဂံ ပဇဟတိ, ဒုဋ္ဌော ဒေါသံ ပဇဟတိ, မူဠ္ဟော မောဟံ ပဇဟတိ, ဝိနိဗဒ္ဓေါ မာနံ ပဇဟတိ, ပရာမဋ္ဌော ဒိဋ္ဌိံ ပဇဟတိ ,

ဝိက္ခေပဂတော ဥဒ္ဓစ္စံ ပဇဟတိ, အနိဋ္ဌင်္ဂတော ဝိစိကိစ္ဆံ ပဇဟတိ, ထာမဂတော အနုသယံ ပဇဟတိ, ကဏှသုက္ကဓမ္မာ ယုဂနဒ္ဓါ သမမေဝ ဝတ္တန္တိ, သံကိလေသိကာ [တံသံကိလေသိကာ (သျာ။ က။)] မဂ္ဂဘာဝနာ ဟောတိ?

န ဟိ အတီတေ ကိလေသေ ပဇဟတိ, န အနာဂတေ ကိလေသေ ပဇဟတိ, န ပစ္စုပ္ပန္နေ ကိလေသေ ပဇဟတီတိ။ ဟဉ္စိ န အတီတေ ကိလေသေ ပဇဟတိ, န အနာဂတေ။ပေ။။ န ပစ္စုပ္ပန္နေ ကိလေသေ ပဇဟတိ, တေန ဟိ နတ္ထိ မဂ္ဂဘာဝနာ, နတ္ထိ ဖလသစ္ဆိကိရိယာ, နတ္ထိ ကိလေသပ္ပဟာနံ, နတ္ထိ ဓမ္မာဘိသမယောတိ? အတ္ထိ မဂ္ဂဘာဝနာ, အတ္ထိ ဖလသစ္ဆိကိရိယာ, အတ္ထိ ကိလေသပ္ပဟာနံ, အတ္ထိ ဓမ္မာဘိသမယော။ ယထာ ကထံ ဝိယ? သေယျထာပိ တရုဏော ရုက္ခော အဇာတဖလော။ တမေနံ ပုရိသော မူလံ ဆိန္ဒေယျ။ ယေ တဿ ရုက္ခဿ အဇာတဖလာ, တေ အဇာတာယေဝ န ဇာယန္တိ, အနိဗ္ဗတ္တာယေဝ န နိဗ္ဗတ္တန္တိ, အနုပ္ပန္နာယေဝ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, အပါတုဘူတာယေဝ န ပါတုဘဝန္တိ။ ဧဝမေဝံ ဥပ္ပါဒေါ ဟေတု, ဥပ္ပါဒေါ ပစ္စယော ကိလေသာနံ နိဗ္ဗတ္တိယာတိ။ ဥပ္ပါဒေ အာဒီနဝံ ဒိသွာ အနုပ္ပါဒေ စိတ္တံ ပက္ခန္ဒတိ။ အနုပ္ပါဒေ စိတ္တဿ ပက္ခန္ဒတ္တာ ယေ ဥပ္ပါဒပစ္စယာ ကိလေသာ နိဗ္ဗတ္တေယျုံ, တေ အဇာတာယေဝ န ဇာယန္တိ, အနိဗ္ဗတ္တာယေဝ န နိဗ္ဗတ္တန္တိ, အနုပ္ပန္နာယေဝ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, အပါတုဘူတာယေဝ န ပါတုဘဝန္တိ။ ဧဝံ ဟေတုနိရောဓါ ဒုက္ခနိရောဓေါ။ ပဝတ္တံ ဟေတု, နိမိတ္တံ ဟေတု, အာယူဟနာ ဟေတု။ အာယူဟနာ ပစ္စယော ကိလေသာနံ နိဗ္ဗတ္တိယာတိ။ အာယူဟနေ အာဒီနဝံ ဒိသွာ အနာယူဟနေ စိတ္တံ ပက္ခန္ဒတိ။ အနာယူဟနေ စိတ္တဿ ပက္ခန္ဒတ္တာ, ယေ အာယူဟနပစ္စယာ ကိလေသာ နိဗ္ဗတ္တေယျုံ, တေ အဇာတာယေဝ န ဇာယန္တိ, အနိဗ္ဗတ္တာယေဝ န နိဗ္ဗတ္တန္တိ, အနုပ္ပန္နာယေဝ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, အပါတုဘူတာယေဝ န ပါတုဘဝန္တိ။ ဧဝံ ဟေတုနိရောဓါ ဒုက္ခနိရောဓေါ။ ဧဝံ အတ္ထိ မဂ္ဂဘာဝနာ, အတ္ထိ ဖလသစ္ဆိကိရိယာ, အတ္ထိ ကိလေသပ္ပဟာနံ, အတ္ထိ ဓမ္မာဘိသမယောတိ။

အဘိသမယကထာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ဝိဝေကကထာ

၂၂။ သာဝတ္ထိနိဒါနံ [သံ နိ။ ၃။၅။၁၄၉ ပဿိတဗ္ဗာ]။ ‘‘သေယျထာပိ , ဘိက္ခဝေ, ယေ ကေစိ ဗလကရဏီယာ ကမ္မန္တာ ကရီယန္တိ, သဗ္ဗေ တေ ပထဝိံ နိဿာယ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာယ ဧဝမေတေ ဗလကရဏီယာ ကမ္မန္တာ ကရီယန္တိ, ဧဝမေဝံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သီလံ နိဿာယ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ, အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဗဟုလီကရောတိ။

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သီလံ နိဿာယ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ, အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဗဟုလီကရောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ဘာဝေတိ ဝိဝေကနိဿိတံ ဝိရာဂနိဿိတံ နိရောဓနိဿိတံ ဝေါဿဂ္ဂပရိဏာမိံ။ သမ္မာသင်္ကပ္ပံ။ပေ။။ သမ္မာဝါစံ။ သမ္မာကမ္မန္တံ။ သမ္မာအာဇီဝံ။ သမ္မာဝါယာမံ။ သမ္မာသတိံ။ သမ္မာသမာဓိံ ဘာဝေတိ ဝိဝေကနိဿိတံ ဝိရာဂနိဿိတံ နိရောဓနိဿိတံ ဝေါဿဂ္ဂပရိဏာမိံ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သီလံ နိဿာယ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ, အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဗဟုလီကရောတိ။

၂၃။ ‘‘သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ယေ ကေစိ [ယေပိမေ (သျာ။) သံ။ နိ။ ၅။၁၅၀ ပဿိတဗ္ဗာ] ဗီဇဂါမဘူတဂါမာ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇန္တိ, သဗ္ဗေ တေ ပထဝိံ နိဿာယ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာယ ဧဝမေတေ ဗီဇဂါမဘူတဂါမာ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇန္တိ; ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သီလံ နိဿာယ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဘာဝေန္တော အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဗဟုလီကရောန္တော ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ ပါပုဏာတိ ဓမ္မေသု။

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သီလံ နိဿာယ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဘာဝေန္တော အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဗဟုလီကရောန္တော ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ ပါပုဏာတိ ဓမ္မေသု? ဣဓ , ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ဘာဝေတိ ဝိဝေကနိဿိတံ ဝိရာဂနိဿိတံ နိရောဓနိဿိတံ ဝေါဿဂ္ဂပရိဏာမိံ။ သမ္မာသင်္ကပ္ပံ ဘာဝေတိ။ပေ။။ သမ္မာဝါစံ ဘာဝေတိ။ သမ္မာကမ္မန္တံ ဘာဝေတိ။ သမ္မာအာဇီဝံ ဘာဝေတိ။ သမ္မာဝါယာမံ ဘာဝေတိ။ သမ္မာသတိံ ဘာဝေတိ။ သမ္မာသမာဓိံ ဘာဝေတိ ဝိဝေကနိဿိတံ ဝိရာဂနိဿိတံ နိရောဓနိဿိတံ ဝေါဿဂ္ဂပရိဏာမိံ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သီလံ နိဿာယ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဘာဝေန္တော အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဗဟုလီကရောန္တော ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ ပါပုဏာတိ ဓမ္မေသူ’’တိ။

၁။ မဂ္ဂင်္ဂနိဒ္ဒေသော

၂၄။ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ပဉ္စ ဝိဝေကာ, ပဉ္စ ဝိရာဂါ, ပဉ္စ နိရောဓါ, ပဉ္စ ဝေါဿဂ္ဂါ, ဒွါဒသ နိဿယာ။ သမ္မာသင်္ကပ္ပဿ။ပေ။။ သမ္မာဝါစာယ။ သမ္မာကမ္မန္တဿ။ သမ္မာအာဇီဝဿ။ သမ္မာဝါယာမဿ။ သမ္မာသတိယာ။ သမ္မာသမာဓိဿ ပဉ္စ ဝိဝေကာ, ပဉ္စ ဝိရာဂါ, ပဉ္စ နိရောဓါ, ပဉ္စ ဝေါဿဂ္ဂါ, ဒွါဒသ နိဿယာ။

သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ကတမေ ပဉ္စ ဝိဝေကာ? ဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေကော, တဒင်္ဂဝိဝေကော သမုစ္ဆေဒဝိဝေကော, ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိဝေကော, နိဿရဏဝိဝေကော။ ဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေကော စ နီဝရဏာနံ ပဌမဇ္ဈာနံ ဘာဝယတော , တဒင်္ဂဝိဝေကော စ ဒိဋ္ဌိဂတာနံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သမာဓိံ ဘာဝယတော, သမုစ္ဆေဒဝိဝေကော စ လောကုတ္တရံ ခယဂါမိမဂ္ဂံ ဘာဝယတော, ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိဝေကော စ ဖလက္ခဏေ, နိဿရဏဝိဝေကော စ နိရောဓေါ နိဗ္ဗာနံ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဣမေ ပဉ္စ ဝိဝေကာ။ ဣမေသု ပဉ္စသု ဝိဝေကေသု ဆန္ဒဇာတော ဟောတိ သဒ္ဓါဓိမုတ္တော, စိတ္တဉ္စဿ သွာဓိဋ္ဌိတံ။

သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ကတမေ ပဉ္စ ဝိရာဂါ? ဝိက္ခမ္ဘနဝိရာဂေါ, တဒင်္ဂဝိရာဂေါ, သမုစ္ဆေဒဝိရာဂေါ, ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိရာဂေါ, နိဿရဏဝိရာဂေါ။ ဝိက္ခမ္ဘနဝိရာဂေါ စ နီဝရဏာနံ ပဌမဇ္ဈာနံ ဘာဝယတော, တဒင်္ဂဝိရာဂေါ စ ဒိဋ္ဌိဂတာနံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သမာဓိံ ဘာဝယတော, သမုစ္ဆေဒဝိရာဂေါ စ လောကုတ္တရံ ခယဂါမိမဂ္ဂံ ဘာဝယတော, ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိရာဂေါ စ ဖလက္ခဏေ, နိဿရဏဝိရာဂေါ စ နိရောဓေါ နိဗ္ဗာနံ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဣမေ ပဉ္စ ဝိရာဂါ။ ဣမေသု ပဉ္စသု ဝိရာဂေသု ဆန္ဒဇာတော ဟောတိ သဒ္ဓါဓိမုတ္တော, စိတ္တဉ္စဿ သွာဓိဋ္ဌိတံ။

သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ကတမေ ပဉ္စ နိရောဓါ? ဝိက္ခမ္ဘနနိရောဓေါ, တဒင်္ဂနိရောဓေါ, သမုစ္ဆေဒနိရောဓေါ, ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိနိရောဓေါ, နိဿရဏနိရောဓေါ။ ဝိက္ခမ္ဘနနိရောဓေါ စ နီဝရဏာနံ ပဌမဇ္ဈာနံ ဘာဝယတော, တဒင်္ဂနိရောဓေါ စ ဒိဋ္ဌိဂတာနံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သမာဓိံ ဘာဝယတော, သမုစ္ဆေဒနိရောဓေါ စ လောကုတ္တရံ ခယဂါမိမဂ္ဂံ ဘာဝယတော, ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိနိရောဓေါ စ ဖလက္ခဏေ, နိဿရဏနိရောဓေါ စ အမတာ ဓါတု။ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဣမေ ပဉ္စ နိရောဓါ။ ဣမေသု ပဉ္စသု နိရောဓေသု ဆန္ဒဇာတော ဟောတိ သဒ္ဓါဓိမုတ္တော, စိတ္တဉ္စဿ သွာဓိဋ္ဌိတံ။

သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ကတမေ ပဉ္စ ဝေါဿဂ္ဂါ? ဝိက္ခမ္ဘနဝေါဿဂ္ဂေါ, တဒင်္ဂဝေါဿဂ္ဂေါ, သမုစ္ဆေဒဝေါဿဂ္ဂေါ, ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝေါဿဂ္ဂေါ, နိဿရဏဝေါဿဂ္ဂေါ။ ဝိက္ခမ္ဘနဝေါဿဂ္ဂေါ စ နီဝရဏာနံ ပဌမဇ္ဈာနံ ဘာဝယတော, တဒင်္ဂဝေါဿဂ္ဂေါ စ ဒိဋ္ဌိဂတာနံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သမာဓိံ ဘာဝယတော, သမုစ္ဆေဒဝေါဿဂ္ဂေါ စ လောကုတ္တရံ ခယဂါမိမဂ္ဂံ ဘာဝယတော, ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝေါဿဂ္ဂေါ စ ဖလက္ခဏေ, နိဿရဏဝေါဿဂ္ဂေါ စ နိရောဓေါ နိဗ္ဗာနံ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဣမေ ပဉ္စ ဝေါဿဂ္ဂါ။ ဣမေသု ပဉ္စသု ဝေါဿဂ္ဂေသု ဆန္ဒဇာတော ဟောတိ သဒ္ဓါဓိမုတ္တော, စိတ္တဉ္စဿ သွာဓိဋ္ဌိတံ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဣမေ ပဉ္စ ဝိဝေကာ, ပဉ္စ ဝိရာဂါ, ပဉ္စ နိရောဓါ, ပဉ္စ ဝေါဿဂ္ဂါ, ဒွါဒသ နိဿယာ။

၂၅။ သမ္မာသင်္ကပ္ပဿ ။ပေ။။ သမ္မာဝါစာယ။ သမ္မာကမ္မန္တဿ။ သမ္မာအာဇီဝဿ။ သမ္မာဝါယာမဿ။ သမ္မာသတိယာ။ သမ္မာသမာဓိဿ ကတမေ ပဉ္စ ဝိဝေကာ? ဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေကော, တဒင်္ဂဝိဝေကော, သမုစ္ဆေဒဝိဝေကော, ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိဝေကော, နိဿရဏဝိဝေကော။ ဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေကော စ နီဝရဏာနံ ပဌမဇ္ဈာနံ ဘာဝယတော, တဒင်္ဂဝိဝေကော စ ဒိဋ္ဌိဂတာနံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သမာဓိံ ဘာဝယတော, သမုစ္ဆေဒဝိဝေကော စ လောကုတ္တရံ ခယဂါမိမဂ္ဂံ ဘာဝယတော, ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိဝေကော စ ဖလက္ခဏေ နိဿရဏဝိဝေကော စ နိရောဓေါ နိဗ္ဗာနံ။ သမ္မာသမာဓိဿ ဣမေ ပဉ္စ ဝိဝေကာ။ ဣမေသု ပဉ္စသု ဝိဝေကေသု ဆန္ဒဇာတော ဟောတိ သဒ္ဓါဓိမုတ္တော, စိတ္တဉ္စဿ သွာဓိဋ္ဌိတံ။

သမ္မာသမာဓိဿ ကတမေ ပဉ္စ ဝိရာဂါ? ဝိက္ခမ္ဘနဝိရာဂေါ, တဒင်္ဂဝိရာဂေါ, သမုစ္ဆေဒဝိရာဂေါ , ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိရာဂေါ, နိဿရဏဝိရာဂေါ။ ဝိက္ခမ္ဘနဝိရာဂေါ စ နီဝရဏာနံ ပဌမဇ္ဈာနံ ဘာဝယတော, တဒင်္ဂဝိရာဂေါ စ ဒိဋ္ဌိဂတာနံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သမာဓိံ ဘာဝယတော, သမုစ္ဆေဒဝိရာဂေါ စ လောကုတ္တရံ ခယဂါမိမဂ္ဂံ ဘာဝယတော, ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိရာဂေါ စ ဖလက္ခဏေ, နိဿရဏဝိရာဂေါ စ နိရောဓေါ နိဗ္ဗာနံ။ သမ္မာသမာဓိဿ ဣမေ ပဉ္စ ဝိရာဂါ။ ဣမေသု ပဉ္စသု ဝိရာဂေသု ဆန္ဒဇာတော ဟောတိ သဒ္ဓါဓိမုတ္တော, စိတ္တဉ္စဿ သွာဓိဋ္ဌိတံ။

သမ္မာသမာဓိဿ ကတမေ ပဉ္စ နိရောဓါ? ဝိက္ခမ္ဘနနိရောဓေါ , တဒင်္ဂနိရောဓေါ, သမုစ္ဆေဒနိရောဓေါ, ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိနိရောဓေါ, နိဿရဏနိရောဓေါ။ ဝိက္ခမ္ဘနနိရောဓေါ စ နီဝရဏာနံ ပဌမဇ္ဈာနံ ဘာဝယတော, တဒင်္ဂနိရောဓေါ စ ဒိဋ္ဌိဂတာနံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သမာဓိံ ဘာဝယတော, သမုစ္ဆေဒနိရောဓေါ စ လောကုတ္တရံ ခယဂါမိမဂ္ဂံ ဘာဝယတော, ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိနိရောဓေါ စ ဖလက္ခဏေ, နိဿရဏနိရောဓေါ စ အမတာ ဓါတု။ သမ္မာသမာဓိဿ ဣမေ ပဉ္စ နိရောဓါ။ ဣမေသု ပဉ္စသု နိရောဓေသု ဆန္ဒဇာတော ဟောတိ သဒ္ဓါဓိမုတ္တော, စိတ္တဉ္စဿ သွာဓိဋ္ဌိတံ။

သမ္မာသမာဓိဿ ကတမေ ပဉ္စ ဝေါဿဂ္ဂါ? ဝိက္ခမ္ဘနဝေါဿဂ္ဂေါ, တဒင်္ဂဝေါဿဂ္ဂေါ, သမုစ္ဆေဒဝေါဿဂ္ဂေါ, ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝေါဿဂ္ဂေါ, နိဿရဏဝေါဿဂ္ဂေါ။ ဝိက္ခမ္ဘနဝေါဿဂ္ဂေါ စ နီဝရဏာနံ ပဌမဇ္ဈာနံ ဘာဝယတော, တဒင်္ဂဝေါဿဂ္ဂေါ စ ဒိဋ္ဌိဂတာနံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သမာဓိံ ဘာဝယတော, သမုစ္ဆေဒဝေါဿဂ္ဂေါ စ လောကုတ္တရံ ခယဂါမိမဂ္ဂံ ဘာဝယတော, ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝေါဿဂ္ဂေါ စ ဖလက္ခဏေ, နိဿရဏဝေါဿဂ္ဂေါ စ နိရောဓေါ နိဗ္ဗာနံ။ သမ္မာသမာဓိဿ ဣမေ ပဉ္စ ဝေါဿဂ္ဂါ။ ဣမေသု ပဉ္စသု ဝေါဿဂ္ဂေသု ဆန္ဒဇာတော ဟောတိ သဒ္ဓါဓိမုတ္တော, စိတ္တဉ္စဿ သွာဓိဋ္ဌိတံ။ သမ္မာသမာဓိဿ ဣမေ ပဉ္စ ဝိဝေကာ, ပဉ္စ ဝိရာဂါ, ပဉ္စ နိရောဓါ, ပဉ္စ ဝေါဿဂ္ဂါ, ဒွါဒသ နိဿယာ။

၂၆။ ‘‘သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ယေ ကေစိ ဗလကရဏီယာ ကမ္မန္တာ ကရီယန္တိ , သဗ္ဗေ တေ ပထဝိံ နိဿာယ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာယ ဧဝမေတေ ဗလကရဏီယာ ကမ္မန္တာ ကရီယန္တိ; ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သီလံ နိဿာယ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ဘာဝေတိ, သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ဗဟုလီကရောတိ။ပေ။။ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ဘာဝေန္တော သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ဗဟုလီကရောန္တော ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ ပါပုဏာတိ ဓမ္မေသု။ပေ။။ ပဉ္စ ဗလာနိ ဘာဝေတိ, ပဉ္စ ဗလာနိ ဗဟုလီကရောတိ။ပေ။။ ပဉ္စ ဗလာနိ ဘာဝေန္တော ပဉ္စ ဗလာနိ ဗဟုလီကရောန္တော ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ ပါပုဏာတိ ဓမ္မေသု။ပေ။။ ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ ဘာဝေတိ, ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ ဗဟုလီကရောတိ။ပေ။။။

‘‘သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ယေ ကေစိ ဗီဇဂါမဘူတဂါမာ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇန္တိ, သဗ္ဗေ တေ ပထဝိံ နိဿာယ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာယ ဧဝမေတေ ဗီဇဂါမဘူတဂါမာ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇန္တိ, ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သီလံ နိဿာယ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ ဘာဝေန္တော ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ ဗဟုလီကရောန္တော ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ ပါပုဏာတိ ဓမ္မေသု။

‘‘ကထဉ္စ , ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သီလံ နိဿာယ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ ဘာဝေန္တော ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ ဗဟုလီကရောန္တော ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ ပါပုဏာတိ ဓမ္မေသု? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယံ ဘာဝေတိ ဝိဝေကနိဿိတံ ဝိရာဂနိဿိတံ နိရောဓနိဿိတံ ဝေါဿဂ္ဂပရိဏာမိံ။ ဝီရိယိန္ဒ္ရိယံ ဘာဝေတိ။ပေ။။ သတိန္ဒ္ရိယံ ဘာဝေတိ။ပေ။။ သမာဓိန္ဒ္ရိယံ ဘာဝေတိ။ပေ။။ ပညိန္ဒ္ရိယံ ဘာဝေတိ ဝိဝေကနိဿိတံ ဝိရာဂနိဿိတံ နိရောဓနိဿိတံ ဝေါဿဂ္ဂပရိဏာမိံ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သီလံ နိဿာယ။ပေ။။ ပါပုဏာတိ ဓမ္မေသူ’’တိ။

၂။ ဣန္ဒ္ရိယနိဒ္ဒေသော

၂၇။ သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယဿ ပဉ္စ ဝိဝေကာ, ပဉ္စ ဝိရာဂါ, ပဉ္စ နိရောဓါ, ပဉ္စ ဝေါဿဂ္ဂါ, ဒွါဒသ နိဿယာ။ ဝီရိယိန္ဒ္ရိယဿ။ပေ။။ သတိန္ဒ္ရိယဿ။ သမာဓိန္ဒ္ရိယဿ။ ပညိန္ဒ္ရိယဿ ပဉ္စ ဝိဝေကာ, ပဉ္စ ဝိရာဂါ, ပဉ္စ နိရောဓါ, ပဉ္စ ဝေါဿဂ္ဂါ, ဒွါဒသ နိဿယာ။

သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယဿ ကတမေ ပဉ္စ ဝိဝေကာ? ဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေကော, တဒင်္ဂဝိဝေကော, သမုစ္ဆေဒဝိဝေကော, ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိဝေကော, နိဿရဏဝိဝေကော။ ဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေကော စ နီဝရဏာနံ ပဌမဇ္ဈာနံ ဘာဝယတော, တဒင်္ဂဝိဝေကော စ ဒိဋ္ဌိဂတာနံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သမာဓိံ ဘာဝယတော, သမုစ္ဆေဒဝိဝေကော စ လောကုတ္တရံ ခယဂါမိမဂ္ဂံ ဘာဝယတော, ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိဝေကော စ ဖလက္ခဏေ, နိဿရဏဝိဝေကော စ နိရောဓေါ နိဗ္ဗာနံ။ သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယဿ ဣမေ ပဉ္စ ဝိဝေကာ။ ဣမေသု ပဉ္စသု ဝိဝေကေသု ဆန္ဒဇာတော ဟောတိ သဒ္ဓါဓိမုတ္တော, စိတ္တဉ္စဿ သွာဓိဋ္ဌိတံ။ပေ။။ သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယဿ ဣမေ ပဉ္စ ဝိဝေကာ, ပဉ္စ ဝိရာဂါ, ပဉ္စ နိရောဓါ, ပဉ္စ ဝေါဿဂ္ဂါ, ဒွါဒသ နိဿယာ။

ဝီရိယိန္ဒ္ရိယဿ။ပေ။။ သတိန္ဒ္ရိယဿ။ပေ။။ သမာဓိန္ဒ္ရိယဿ။ ပညိန္ဒ္ရိယဿ ကတမေ ပဉ္စ ဝိဝေကာ? ဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေကော, တဒင်္ဂဝိဝေကော, သမုစ္ဆေဒဝိဝေကော, ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိဝေကော, နိဿရဏဝိဝေကော။ပေ။။ ပညိန္ဒ္ရိယဿ ဣမေ ပဉ္စ ဝိဝေကာ, ပဉ္စ ဝိရာဂါ, ပဉ္စ နိရောဓါ , ပဉ္စ ဝေါဿဂ္ဂါ, ဒွါဒသ နိဿယာတိ။

ဝိဝေကကထာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ စရိယာကထာ

၂၈။ စရိယာတိ , အဋ္ဌ စရိယာယော – ဣရိယာပထစရိယာ, အာယတနစရိယာ, သတိစရိယာ, သမာဓိစရိယာ, ဉာဏစရိယာ, မဂ္ဂစရိယာ, ပတ္တိစရိယာ, လောကတ္ထစရိယာတိ။

ဣရိယာပထစရိယာတိ စတူသု ဣရိယာပထေသု။ အာယတနစရိယာတိ ဆသု အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရေသု အာယတနေသု။ သတိစရိယာတိ စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု။ သမာဓိစရိယာတိ စတူသု ဈာနေသု။ ဉာဏစရိယာတိ စတူသု အရိယသစ္စေသု။ မဂ္ဂစရိယာတိ စတူသု အရိယမဂ္ဂေသု။ ပတ္တိစရိယာတိ စတူသု သာမညဖလေသု။ လောကတ္ထစရိယာတိ တထာဂတေသု အရဟန္တေသု သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေသု ပဒေသေ [ပဒေသော (သျာ။)] ပစ္စေကဗုဒ္ဓေသု ပဒေသေ သာဝကေသု။

ဣရိယာပထစရိယာ စ ပဏိဓိသမ္ပန္နာနံ။ အာယတနစရိယာ စ ဣန္ဒ္ရိယေသု ဂုတ္တဒွါရာနံ။ သတိစရိယာ စ အပ္ပမာဒဝိဟာရီနံ။ သမာဓိစရိယာ စ အဓိစိတ္တမနုယုတ္တာနံ။ ဉာဏစရိယာ စ ဗုဒ္ဓိသမ္ပန္နာနံ။ မဂ္ဂစရိယာ စ သမ္မာပဋိပန္နာနံ။ ပတ္တိစရိယာ စ အဓိဂတဖလာနံ။ လောကတ္ထစရိယာ စ တထာဂတာနံ အရဟန္တာနံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ ပဒေသေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ ပဒေသေ သာဝကာနံ။ ဣမာ အဋ္ဌ စရိယာယော။

၂၉။ အပရာပိ အဋ္ဌ စရိယာယော။ အဓိမုစ္စန္တော သဒ္ဓါယ စရတိ, ပဂ္ဂဏှန္တော ဝီရိယေန စရတိ, ဥပဋ္ဌာပေန္တော သတိယာ စရတိ, အဝိက္ခေပံ ကရောန္တော သမာဓိနာ စရတိ, ပဇာနန္တော ပညာယ စရတိ, ဝိဇာနန္တော ဝိညာဏစရိယာယ စရတိ, ဧဝံ ပဋိပန္နဿ ကုသလာ ဓမ္မာ အာယာပေန္တီတိ အာယတနစရိယာယ စရတိ, ဧဝံ ပဋိပန္နော ဝိသေသမဓိဂစ္ဆတီတိ ဝိသေသစရိယာယ စရတိ။ ဣမာ အဋ္ဌ စရိယာယော။

အပရာပိ အဋ္ဌ စရိယာယော။ ဒဿနစရိယာ စ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ, အဘိနိရောပနစရိယာ စ သမ္မာသင်္ကပ္ပဿ, ပရိဂ္ဂဟစရိယာ စ သမ္မာဝါစာယ, သမုဋ္ဌာနစရိယာ စ သမ္မာကမ္မန္တဿ, ဝေါဒါနစရိယာ စ သမ္မာအာဇီဝဿ, ပဂ္ဂဟစရိယာ စ သမ္မာဝါယာမဿ, ဥပဋ္ဌာနစရိယာ စ သမ္မာသတိယာ, အဝိက္ခေပစရိယာ စ သမ္မာသမာဓိဿ။ ဣမာ အဋ္ဌ စရိယာယောတိ။

စရိယာကထာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ပါဋိဟာရိယကထာ

၃၀။ ‘‘တီဏိမာနိ , ဘိက္ခဝေ [အ။ နိ။ ၃။၆၁ ပဿိတဗ္ဗာ], ပါဋိဟာရိယာနိ။ ကတမာနိ တီဏိ? ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယံ, အာဒေသနာပါဋိဟာရိယံ, အနုသာသနီပါဋိဟာရိယံ။

‘‘ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယံ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော အနေကဝိဟိတံ ဣဒ္ဓိဝိဓံ ပစ္စနုဘောတိ – ဧကောပိ ဟုတွာ ဗဟုဓါ ဟောတိ , ဗဟုဓါပိ ဟုတွာ ဧကော ဟောတိ; အာဝိဘာဝံ တိရောဘာဝံ။ပေ။။ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာပိ ကာယေန ဝသံ ဝတ္တေတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယံ။

‘‘ကတမဉ္စ , ဘိက္ခဝေ, အာဒေသနာပါဋိဟာရိယံ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော နိမိတ္တေန အာဒိသတိ – ‘ဧဝမ္ပိ တေ မနော, ဣတ္ထမ္ပိ တေ မနော, ဣတိပိ တေ စိတ္တ’န္တိ။ သော ဗဟုံ စေပိ အာဒိသတိ, တထေဝ တံ ဟောတိ, နော အညထာ။ ဣဓ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော န ဟေဝ ခေါ နိမိတ္တေန အာဒိသတိ, အပိ စ ခေါ မနုဿာနံ ဝါ အမနုဿာနံ ဝါ ဒေဝတာနံ ဝါ သဒ္ဒံ သုတွာ အာဒိသတိ – ‘ဧဝမ္ပိ တေ မနော, ဣတ္ထမ္ပိ တေ မနော, ဣတိပိ တေ စိတ္တ’န္တိ။ သော ဗဟုံ စေပိ အာဒိသတိ, တထေဝ တံ ဟောတိ, နော အညထာ။ ဣဓ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော န ဟေဝ ခေါ နိမိတ္တေန အာဒိသတိ, နပိ မနုဿာနံ ဝါ အမနုဿာနံ ဝါ ဒေဝတာနံ ဝါ သဒ္ဒံ သုတွာ အာဒိသတိ, အပိ စ ခေါ ဝိတက္ကယတော ဝိစာရယတော ဝိတက္ကဝိပ္ဖာရသဒ္ဒံ သုတွာ အာဒိသတိ – ‘ဧဝမ္ပိ တေ မနော, ဣတ္ထမ္ပိ တေ မနော, ဣတိပိ တေ စိတ္တ’န္တိ။ သော ဗဟုံ စေပိ အာဒိသတိ, တထေဝ တံ ဟောတိ, နော အညထာ။ ဣဓ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော န ဟေဝ ခေါ နိမိတ္တေန အာဒိသတိ, နပိ မနုဿာနံ ဝါ အမနုဿာနံ ဝါ ဒေဝတာနံ ဝါ သဒ္ဒံ သုတွာ အာဒိသတိ, နပိ ဝိတက္ကယတော ဝိစာရယတော ဝိတက္ကဝိပ္ဖာရသဒ္ဒံ သုတွာ အာဒိသတိ, အပိ စ ခေါ အဝိတက္ကံ အဝိစာရံ သမာဓိံ သမာပန္နဿ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာတိ – ‘ယထာ ဣမဿ ဘောတော မနောသင်္ခါရာ ပဏိဟိတာ ဣမဿ [တထာ ဣမဿ (သျာ။), ယထာ ဣမဿ (က။) အ။ နိ။ ၃။၆၁ ပဿိတဗ္ဗာ] စိတ္တဿ အနန္တရာ အမုကံ နာမ ဝိတက္ကံ ဝိတက္ကယိဿတီ’တိ [ဝိတက္ကေဿတီတိ (သျာ။) အ။ နိ။ ၃။၆၁]။ သော ဗဟုံ စေပိ အာဒိသတိ, တထေဝ တံ ဟောတိ, နော အညထာ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, အာဒေသနာပါဋိဟာရိယံ။

‘‘ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, အနုသာသနီပါဋိဟာရိယံ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ဧဝမနုသာသတိ – ‘ဧဝံ ဝိတက္ကေထ, မာ ဧဝံ ဝိတက္ကယိတ္ထ။ ဧဝံ မနသိ ကရောထ, မာ ဧဝံ မနသိ ကရိတ္ထ။ ဣဒံ ပဇဟထ, ဣဒံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရထာ’တိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, အနုသာသနီပါဋိဟာရိယံ။ ဣမာနိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, တီဏိ ပါဋိဟာရိယာနိ’’။

၃၁။ နေက္ခမ္မံ ဣဇ္ဈတီတိ – ဣဒ္ဓိ။ ကာမစ္ဆန္ဒံ ပဋိဟရတီတိ – ပါဋိဟာရိယံ။ ယေ တေန နေက္ခမ္မေန သမန္နာဂတာ, သဗ္ဗေ တေ ဝိသုဒ္ဓစိတ္တာ အနာဝိလသင်္ကပ္ပါတိ – အာဒေသနာပါဋိဟာရိယံ။ ‘‘တံ ခေါ ပန နေက္ခမ္မံ ဧဝံ အာသေဝိတဗ္ဗံ, ဧဝံ ဘာဝေတဗ္ဗံ , ဧဝံ ဗဟုလီကာတဗ္ဗံ, ဧဝံ တဒနုဓမ္မတာ သတိ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗာ’’တိ – အနုသာသနီပါဋိဟာရိယံ။

အဗျာပါဒေါ ဣဇ္ဈတီတိ – ဣဒ္ဓိ။ ဗျာပါဒံ ပဋိဟရတီတိ – ပါဋိဟာရိယံ။ ယေ တေန အဗျာပါဒေန သမန္နာဂတာ, သဗ္ဗေ တေ ဝိသုဒ္ဓစိတ္တာ အနာဝိလသင်္ကပ္ပါတိ – အာဒေသနာပါဋိဟာရိယံ။ ‘‘သော ခေါ ပန အဗျာပါဒေါ ဧဝံ အာသေဝိတဗ္ဗော, ဧဝံ ဘာဝေတဗ္ဗော, ဧဝံ ဗဟုလီကာတဗ္ဗော, ဧဝံ တဒနုဓမ္မတာ သတိ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗာ’’တိ – အနုသာသနီပါဋိဟာရိယံ။

အာလောကသညာ ဣဇ္ဈတီတိ – ဣဒ္ဓိ။ ထိနမိဒ္ဓံ ပဋိဟရတီတိ – ပါဋိဟာရိယံ။ ယေ တာယ အာလောကသညာယ သမန္နာဂတာ, သဗ္ဗေ တေ ဝိသုဒ္ဓစိတ္တာ အနာဝိလသင်္ကပ္ပါတိ – အာဒေသနာပါဋိဟာရိယံ။ ‘‘သာ ခေါ ပန အာလောကသညာ ဧဝံ အာသေဝိတဗ္ဗာ, ဧဝံ ဘာဝေတဗ္ဗာ, ဧဝံ ဗဟုလီကာတဗ္ဗာ, ဧဝံ တဒနုဓမ္မတာ သတိ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗာ’’တိ – အနုသာသနီပါဋိဟာရိယံ။

အဝိက္ခေပေါ ဣဇ္ဈတီတိ – ဣဒ္ဓိ။ ဥဒ္ဓစ္စံ ပဋိဟရတီတိ – ပါဋိဟာရိယံ။ ယေ တေန အဝိက္ခေပေန သမန္နာဂတာ, သဗ္ဗေ တေ ဝိသုဒ္ဓစိတ္တာ အနာဝိလသင်္ကပ္ပါတိ – အာဒေသနာပါဋိဟာရိယံ။ ‘‘သော ခေါ ပန အဝိက္ခေပေါ ဧဝံ အာသေဝိတဗ္ဗော, ဧဝံ ဘာဝေတဗ္ဗော, ဧဝံ ဗဟုလီကာတဗ္ဗော, ဧဝံ တဒနုဓမ္မတာ သတိ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗာ’’တိ – အနုသာသနီပါဋိဟာရိယံ။

ဓမ္မဝဝတ္ထာနံ ဣဇ္ဈတီတိ – ဣဒ္ဓိ။ ဝိစိကိစ္ဆံ ပဋိဟရတီတိ – ပါဋိဟာရိယံ။ ယေ တေန ဓမ္မဝဝတ္ထာနေန သမန္နာဂတာ, သဗ္ဗေ တေ ဝိသုဒ္ဓစိတ္တာ အနာဝိလသင်္ကပ္ပါတိ – အာဒေသနာပါဋိဟာရိယံ။ ‘‘တံ ခေါ ပန ဓမ္မဝဝတ္ထာနံ ဧဝံ အာသေဝိတဗ္ဗံ, ဧဝံ ဘာဝေတဗ္ဗံ, ဧဝံ ဗဟုလီကာတဗ္ဗံ, ဧဝံ တဒနုဓမ္မတာ, သတိ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗာ’’တိ – အနုသာသနီပါဋိဟာရိယံ။

ဉာဏံ ဣဇ္ဈတီတိ – ဣဒ္ဓိ။ အဝိဇ္ဇံ ပဋိဟရတီတိ – ပါဋိဟာရိယံ။ ယေ တေန ဉာဏေန သမန္နာဂတာ, သဗ္ဗေ တေ ဝိသုဒ္ဓစိတ္တာ အနာဝိလသင်္ကပ္ပါတိ – အာဒေသနာပါဋိဟာရိယံ။ ‘‘တံ ခေါ ပန ဉာဏံ ဧဝံ အာသေဝိတဗ္ဗံ, ဧဝံ ဘာဝေတဗ္ဗံ, ဧဝံ ဗဟုလီကာတဗ္ဗံ, ဧဝံ တဒနုဓမ္မတာ သတိ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗာ’’တိ – အနုသာသနီပါဋိဟာရိယံ။

ပါမောဇ္ဇံ ဣဇ္ဈတီတိ – ဣဒ္ဓိ။ အရတိံ ပဋိဟရတီတိ – ပါဋိဟာရိယံ။ ယေ တေန ပါမောဇ္ဇေန သမန္နာဂတာ, သဗ္ဗေ တေ ဝိသုဒ္ဓစိတ္တာ အနာဝိလသင်္ကပ္ပါတိ – အာဒေသနာပါဋိဟာရိယံ။ ‘‘တံ ခေါ ပန ပါမောဇ္ဇံ ဧဝံ အာသေဝိတဗ္ဗံ, ဧဝံ ဘာဝေတဗ္ဗံ , ဧဝံ ဗဟုလီကာတဗ္ဗံ, ဧဝံ တဒနုဓမ္မတာ သတိ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗာ’’တိ – အနုသာသနီပါဋိဟာရိယံ။ပေ။။။

ပဌမံ ဈာနံ ဣဇ္ဈတီတိ – ဣဒ္ဓိ။ နီဝရဏေ ပဋိဟရတီတိ – ပါဋိဟာရိယံ။ ယေ တေန ပဌမေန ဈာနေန သမန္နာဂတာ, သဗ္ဗေ တေ ဝိသုဒ္ဓစိတ္တာ အနာဝိလသင်္ကပ္ပါတိ – အာဒေသနာပါဋိဟာရိယံ။ ‘‘တံ ခေါ ပန ပဌမံ ဈာနံ ဧဝံ အာသေဝိတဗ္ဗံ, ဧဝံ ဘာဝေတဗ္ဗံ, ဧဝံ ဗဟုလီကာတဗ္ဗံ, ဧဝံ တဒနုဓမ္မတာ သတိ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗာ’’တိ – အနုသာသနီပါဋိဟာရိယံ။ပေ။။။

အရဟတ္တမဂ္ဂေါ ဣဇ္ဈတီတိ – ဣဒ္ဓိ။ သဗ္ဗကိလေသေ ပဋိဟရတီတိ – ပါဋိဟာရိယံ။ ယေ တေန အရဟတ္တမဂ္ဂေန သမန္နာဂတာ, သဗ္ဗေ တေ ဝိသုဒ္ဓစိတ္တာ အနာဝိလသင်္ကပ္ပါတိ – အာဒေသနာပါဋိဟာရိယံ။ ‘‘သော ခေါ ပန အရဟတ္တမဂ္ဂေါ ဧဝံ အာသေဝိတဗ္ဗော, ဧဝံ ဘာဝေတဗ္ဗော, ဧဝံ ဗဟုလီကာတဗ္ဗော, ဧဝံ တဒနုဓမ္မတာ သတိ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗာ’’တိ – အနုသာသနီပါဋိဟာရိယံ။

၃၂။ နေက္ခမ္မံ ဣဇ္ဈတီတိ – ဣဒ္ဓိ။ ကာမစ္ဆန္ဒံ ပဋိဟရတီတိ – ပါဋိဟာရိယံ။ ယာ စ ဣဒ္ဓိ ယဉ္စ ပါဋိဟာရိယံ, ဣဒံ ဝုစ္စတိ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယံ။ အဗျာပါဒေါ ဣဇ္ဈတီတိ – ဣဒ္ဓိ။ ဗျာပါဒံ ပဋိဟရတီတိ – ပါဋိဟာရိယံ။ ယာ စ ဣဒ္ဓိ ယဉ္စ ပါဋိဟာရိယံ, ဣဒံ ဝုစ္စတိ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယံ။ အာလောကသညာ ဣဇ္ဈတီတိ – ဣဒ္ဓိ။ ထိနမိဒ္ဓံ ပဋိဟရတီတိ – ပါဋိဟာရိယံ။ပေ။။ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ ဣဇ္ဈတီတိ – ဣဒ္ဓိ။ သဗ္ဗကိလေသေ ပဋိဟရတီတိ – ပါဋိဟာရိယံ။ ယာ စ ဣဒ္ဓိ ယဉ္စ ပါဋိဟာရိယံ, ဣဒံ ဝုစ္စတိ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယန္တိ ။

ပါဋိဟာရိယကထာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ သမသီသကထာ

၃၃။ သဗ္ဗဓမ္မာနံ [သဗ္ဗေသံ ဓမ္မာနံ (က။) ပဋိ။ မ။ ၁။၈၇ ပဿိတဗ္ဗာ] သမ္မာသမုစ္ဆေဒေ နိရောဓေ စ အနုပဋ္ဌာနတာ ပညာ သမသီသဋ္ဌေ ဉာဏံ။

သဗ္ဗဓမ္မာနန္တိ ပဉ္စက္ခန္ဓာ, ဒွါဒသာယတနာနိ, အဋ္ဌာရသ ဓါတုယော, ကုသလာ ဓမ္မာ, အကုသလာ ဓမ္မာ, အဗျာကတာ ဓမ္မာ, ကာမာဝစရာ ဓမ္မာ, ရူပါဝစရာ ဓမ္မာ, အရူပါဝစရာ ဓမ္မာ, အပရိယာပန္နာ ဓမ္မာ။ သမ္မာ သမုစ္ဆေဒေတိ နေက္ခမ္မေန ကာမစ္ဆန္ဒံ သမ္မာ သမုစ္ဆိန္ဒတိ, အဗျာပါဒေန ဗျာပါဒံ သမ္မာ သမုစ္ဆိန္ဒတိ, အာလောကသညာယ ထိနမိဒ္ဓံ သမ္မာ သမုစ္ဆိန္ဒတိ, အဝိက္ခေပေန ဥဒ္ဓစ္စံ သမ္မာ သမုစ္ဆိန္ဒတိ, ဓမ္မဝဝတ္ထာနေန ဝိစိကိစ္ဆံ သမ္မာ သမုစ္ဆိန္ဒတိ, ဉာဏေန အဝိဇ္ဇံ သမ္မာ သမုစ္ဆိန္ဒတိ, ပါမောဇ္ဇေန အရတိံ သမ္မာ သမုစ္ဆိန္ဒတိ, ပဌမေန ဈာနေန နီဝရဏေ သမ္မာ သမုစ္ဆိန္ဒတိ။ပေ။။ အရဟတ္တမဂ္ဂေန သဗ္ဗကိလေသေ သမ္မာ သမုစ္ဆိန္ဒတိ။

နိရောဓေတိ နေက္ခမ္မေန ကာမစ္ဆန္ဒံ နိရောဓေတိ, အဗျာပါဒေန ဗျာပါဒံ နိရောဓေတိ, အာလောကသညာယ ထိနမိဒ္ဓံ နိရောဓေတိ, အဝိက္ခေပေန ဥဒ္ဓစ္စံ နိရောဓေတိ, ဓမ္မဝဝတ္ထာနေန ဝိစိကိစ္ဆံ နိရောဓေတိ, ဉာဏေန အဝိဇ္ဇံ နိရောဓေတိ, ပါမောဇ္ဇေန အရတိံ နိရောဓေတိ, ပဌမေန ဈာနေန နီဝရဏေ နိရောဓေတိ။ပေ။။ အရဟတ္တမဂ္ဂေန သဗ္ဗကိလေသေ နိရောဓေတိ။

အနုပဋ္ဌာနတာတိ နေက္ခမ္မံ ပဋိလဒ္ဓဿ ကာမစ္ဆန္ဒော န ဥပဋ္ဌာတိ, အဗျာပါဒံ ပဋိလဒ္ဓဿ ဗျာပါဒေါ န ဥပဋ္ဌာတိ, အာလောကသညံ ပဋိလဒ္ဓဿ ထိနမိဒ္ဓံ န ဥပဋ္ဌာတိ, အဝိက္ခေပံ ပဋိလဒ္ဓဿ ဥဒ္ဓစ္စံ န ဥပဋ္ဌာတိ, ဓမ္မဝဝတ္ထာနံ ပဋိလဒ္ဓဿ ဝိစိကိစ္ဆာ န ဥပဋ္ဌာတိ, ဉာဏံ ပဋိလဒ္ဓဿ အဝိဇ္ဇာ န ဥပဋ္ဌာတိ, ပါမောဇ္ဇံ ပဋိလဒ္ဓဿ အရတိ န ဥပဋ္ဌာတိ, ပဌမံ ဈာနံ ပဋိလဒ္ဓဿ နီဝရဏာ န ဥပဋ္ဌန္တိ။ပေ။။ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ပဋိလဒ္ဓဿ သဗ္ဗကိလေသာ န ဥပဋ္ဌန္တိ။

သမန္တိ ကာမစ္ဆန္ဒဿ ပဟီနတ္တာ နေက္ခမ္မံ သမံ, ဗျာပါဒဿ ပဟီနတ္တာ အဗျာပါဒေါ သမံ, ထိနမိဒ္ဓဿ ပဟီနတ္တာ အာလောကသညာ သမံ, ဥဒ္ဓစ္စဿ ပဟီနတ္တာ အဝိက္ခေပေါ သမံ, ဝိစိကိစ္ဆာယ ပဟီနတ္တာ ဓမ္မဝဝတ္ထာနံ သမံ, အဝိဇ္ဇာယ ပဟီနတ္တာ ဉာဏံ သမံ, အရတိယာ ပဟီနတ္တာ ပါမောဇ္ဇံ သမံ, နီဝရဏာနံ ပဟီနတ္တာ ပဌမံ ဈာနံ သမံ။ပေ။။ သဗ္ဗကိလေသာနံ ပဟီနတ္တာ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ သမံ။

သီသန္တိ တေရသ သီသာနိ – ပလိဗောဓသီသဉ္စ တဏှာ, ဝိနိဗန္ဓနသီသဉ္စ မာနော , ပရာမာသသီသဉ္စ ဒိဋ္ဌိ, ဝိက္ခေပသီသဉ္စ ဥဒ္ဓစ္စံ, သံကိလေသသီသဉ္စ အဝိဇ္ဇာ, အဓိမောက္ခသီသဉ္စ သဒ္ဓါ, ပဂ္ဂဟသီသဉ္စ ဝီရိယံ, ဥပဋ္ဌာနသီသဉ္စ သတိ, အဝိက္ခေပသီသဉ္စ သမာဓိ, ဒဿနသီသဉ္စ ပညာ, ပဝတ္တသီသဉ္စ ဇီဝိတိန္ဒ္ရိယံ, ဂေါစရသီသဉ္စ ဝိမောက္ခော, သင်္ခါရသီသဉ္စ နိရောဓေါတိ။

သမသီသကထာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ သတိပဋ္ဌာနကထာ

၃၄။ သာဝတ္ထိနိဒါနံ ။ ‘‘စတ္တာရောမေ , ဘိက္ခဝေ, သတိပဋ္ဌာနာ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာဣ သမ္ပဇာနော သတိမာ, ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ဝေဒနာသု။ပေ။။ စိတ္တေ။ ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာဣ သမ္ပဇာနော သတိမာ, ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိ။

၃၅။ [က] ကထံ ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ? ဣဓေကစ္စော ပထဝီကာယံ အနိစ္စတော အနုပဿတိ, နော နိစ္စတော; ဒုက္ခတော အနုပဿတိ, နော သုခတော; အနတ္တတော အနုပဿတိ, နော အတ္တတော; နိဗ္ဗိန္ဒတိ, နော နန္ဒတိ; ဝိရဇ္ဇတိ, နော ရဇ္ဇတိ; နိရောဓေတိ, နော သမုဒေတိ, ပဋိနိဿဇ္ဇတိ, နော အာဒိယတိ ။ အနိစ္စတော အနုပဿန္တော နိစ္စသညံ ပဇဟတိ, ဒုက္ခတော အနုပဿန္တော သုခသညံ ပဇဟတိ, အနတ္တတော အနုပဿန္တော အတ္တသညံ ပဇဟတိ, နိဗ္ဗိန္ဒန္တော နန္ဒိံ ပဇဟတိ, ဝိရဇ္ဇန္တော ရာဂံ ပဇဟတိ, နိရောဓေန္တော သမုဒယံ ပဇဟတိ, ပဋိနိဿဇ္ဇန္တော အာဒါနံ ပဇဟတိ။ ဣမေဟိ သတ္တဟိ အာကာရေဟိ ကာယံ အနုပဿတိ။ ကာယော ဥပဋ္ဌာနံ, နော သတိ။ သတိ ဥပဋ္ဌာနဉ္စေဝ သတိ စ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန တံ ကာယံ အနုပဿတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘ကာယေ ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနာ’’။

ဘာဝနာတိ စတဿော ဘာဝနာ – တတ္ထ ဇာတာနံ ဓမ္မာနံ အနတိဝတ္တနဋ္ဌေန ဘာဝနာ, ဣန္ဒ္ရိယာနံ ဧကရသဋ္ဌေန ဘာဝနာ, တဒုပဂဝီရိယဝါဟနဋ္ဌေန ဘာဝနာ, အာသေဝနဋ္ဌေန ဘာဝနာ။

ဣဓေကစ္စော အာပေါကာယံ။ပေ။။ တေဇောကာယံ။ ဝါယောကာယံ။ ကေသကာယံ။ လောမကာယံ။ ဆဝိကာယံ။ စမ္မကာယံ။ မံသကာယံ။ ရုဓိရကာယံ။ နှာရုကာယံ [နဟာရုကာယံ (သျာ။)] ။ အဋ္ဌိကာယံ။ အဋ္ဌိမိဉ္ဇကာယံ အနိစ္စတော အနုပဿတိ, နော နိစ္စတော; ဒုက္ခတော အနုပဿတိ, နော သုခတော ; အနတ္တတော အနုပဿတိ, နော အတ္တတော; နိဗ္ဗိန္ဒတိ, နော နန္ဒတိ; ဝိရဇ္ဇတိ, နော ရဇ္ဇတိ, နိရောဓေတိ, နော သမုဒေတိ; ပဋိနိဿဇ္ဇတိ, နော အာဒိယတိ။ အနိစ္စတော အနုပဿန္တော နိစ္စသညံ ပဇဟတိ, ဒုက္ခတော အနုပဿန္တော သုခသညံ ပဇဟတိ, အနတ္တတော အနုပဿန္တော အတ္တသညံ ပဇဟတိ, နိဗ္ဗိန္ဒန္တော နန္ဒိံ ပဇဟတိ, ဝိရဇ္ဇန္တော ရာဂံ ပဇဟတိ, နိရောဓေန္တော သမုဒယံ ပဇဟတိ, ပဋိနိဿဇ္ဇန္တော အာဒါနံ ပဇဟတိ ။ ဣမေဟိ သတ္တဟိ အာကာရေဟိ ကာယံ အနုပဿတိ။ ကာယော ဥပဋ္ဌာနံ, နော သတိ။ သတိ ဥပဋ္ဌာနဉ္စေဝ သတိ စ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန တံ ကာယံ အနုပဿတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘ကာယေ ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနာ’’။

ဘာဝနာတိ စတဿော ဘာဝနာ – တတ္ထ ဇာတာနံ ဓမ္မာနံ အနတိဝတ္တနဋ္ဌေန ဘာဝနာ, ဣန္ဒ္ရိယာနံ ဧကရသဋ္ဌေန ဘာဝနာ, တဒုပဂဝီရိယဝါဟနဋ္ဌေန ဘာဝနာ, အာသေဝနဋ္ဌေန ဘာဝနာ။ ဧဝံ ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ။

[ခ] ကထံ ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿီ ဝိဟရတိ? ဣဓေကစ္စော သုခံ ဝေဒနံ အနိစ္စတော အနုပဿတိ, နော နိစ္စတော။ပေ။။ ပဋိနိဿဇ္ဇတိ, နော အာဒိယတိ။ အနိစ္စတော အနုပဿန္တော နိစ္စသညံ ပဇဟတိ။ပေ။။ ပဋိနိဿဇ္ဇန္တော အာဒါနံ ပဇဟတိ။ ဣမေဟိ သတ္တဟိ အာကာရေဟိ ဝေဒနံ အနုပဿတိ။ ဝေဒနာ ဥပဋ္ဌာနံ, နော သတိ။ သတိ ဥပဋ္ဌာနဉ္စေဝ သတိ စ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန တံ ဝေဒနံ အနုပဿတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနာ’’။

ဘာဝနာတိ စတဿော ဘာဝနာ။ပေ။။ အာသေဝနဋ္ဌေန ဘာဝနာ။ပေ။။ ဣဓေကစ္စော ဒုက္ခံ ဝေဒနံ။ပေ။။ အဒုက္ခမသုခံ ဝေဒနံ။ သာမိသံ သုခံ ဝေဒနံ။ နိရာမိသံ သုခံ ဝေဒနံ။ သာမိသံ ဒုက္ခံ ဝေဒနံ။ နိရာမိသံ ဒုက္ခံ ဝေဒနံ။ သာမိသံ အဒုက္ခမသုခံ ဝေဒနံ။ နိရာမိသံ အဒုက္ခမသုခံ ဝေဒနံ။ စက္ခုသမ္ဖဿဇံ ဝေဒနံ။ သောတသမ္ဖဿဇံ ဝေဒနံ။ ဃာနသမ္ဖဿဇံ ဝေဒနံ။ ဇိဝှာသမ္ဖဿဇံ ဝေဒနံ။ ကာယသမ္ဖဿဇံ ဝေဒနံ။ မနောသမ္ဖဿဇံ ဝေဒနံ အနိစ္စတော အနုပဿတိ, နော နိစ္စတော။ပေ။။ ပဋိနိဿဇ္ဇတိ, နော အာဒိယတိ။ အနိစ္စတော အနုပဿန္တော နိစ္စသညံ ပဇဟတိ။ပေ။။ ပဋိနိဿဇ္ဇန္တော အာဒါနံ ပဇဟတိ။ ဣမေဟိ သတ္တဟိ အာကာရေဟိ ဝေဒနံ အနုပဿတိ။ ဝေဒနာ ဥပဋ္ဌာနံ, နော သတိ။ သတိ ဥပဋ္ဌာနဉ္စေဝ သတိ စ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန တံ ဝေဒနံ အနုပဿတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနာ’’။

ဘာဝနာတိ စတဿော ဘာဝနာ။ပေ။။ ဧဝံ ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿီ ဝိဟရတိ။

[ဂ] ကထံ စိတ္တေ စိတ္တာနုပဿီ ဝိဟရတိ? ဣဓေကစ္စော သရာဂံ စိတ္တံ အနိစ္စတော အနုပဿတိ, နော နိစ္စတော။ပေ။။ ပဋိနိဿဇ္ဇတိ, နော အာဒိယတိ။ အနိစ္စတော အနုပဿန္တော နိစ္စသညံ ပဇဟတိ။ပေ။။ ပဋိနိဿဇ္ဇန္တော အာဒါနံ ပဇဟတိ ။ ဣမေဟိ သတ္တဟိ အာကာရေဟိ စိတ္တံ အနုပဿတိ။ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌာနံ, နော သတိ။ သတိ ဥပဋ္ဌာနဉ္စေဝ သတိ စ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန တံ စိတ္တံ အနုပဿတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘စိတ္တေ စိတ္တာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနာ’’။

ဘာဝနာတိ စတဿော ဘာဝနာ။ပေ။။ အာသေဝနဋ္ဌေန ဘာဝနာ။

ဣဓေကစ္စော ဝီတရာဂံ စိတ္တံ။ပေ။။ သဒေါသံ စိတ္တံ။ ဝီတဒေါသံ စိတ္တံ။ သမောဟံ စိတ္တံ။ ဝီတမောဟံ စိတ္တံ။ သံခိတ္တံ စိတ္တံ။ ဝိက္ခိတ္တံ စိတ္တံ။ မဟဂ္ဂတံ စိတ္တံ။ အမဟဂ္ဂတံ စိတ္တံ။ သဥတ္တရံ စိတ္တံ။ အနုတ္တရံ စိတ္တံ။ သမာဟိတံ စိတ္တံ။ အသမာဟိတံ စိတ္တံ။ ဝိမုတ္တံ စိတ္တံ။ အဝိမုတ္တံ စိတ္တံ။ စက္ခုဝိညာဏံ။ သောတဝိညာဏံ။ ဃာနဝိညာဏံ။ ဇိဝှာဝိညာဏံ။ ကာယဝိညာဏံ။ မနောဝိညာဏံ အနိစ္စတော အနုပဿတိ, နော နိစ္စတော။ပေ။။ ပဋိနိဿဇ္ဇတိ, နော အာဒိယတိ။ အနိစ္စတော အနုပဿန္တော နိစ္စသညံ ပဇဟတိ။ပေ။။ ပဋိနိဿဇ္ဇန္တော အာဒါနံ ပဇဟတိ။ ဣမေဟိ သတ္တဟိ အာကာရေဟိ စိတ္တံ အနုပဿတိ။ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌာနံ, နော သတိ။ သတိ ဥပဋ္ဌာနဉ္စေဝ သတိ စ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန တံ စိတ္တံ အနုပဿတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘စိတ္တေ စိတ္တာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနာ’’။

ဘာဝနာတိ စတဿော ဘာဝနာ။ပေ။။ အာသေဝနဋ္ဌေန ဘာဝနာ။ ဧဝံ စိတ္တေ စိတ္တာနုပဿီ ဝိဟရတိ။

[ဃ] ကထံ ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ? ဣဓေကစ္စော ဌပေတွာ ကာယံ ဌပေတွာ ဝေဒနံ ဌပေတွာ စိတ္တံ တဒဝသေသေ ဓမ္မေ အနိစ္စတော အနုပဿတိ, နော နိစ္စတော; ဒုက္ခတော အနုပဿတိ, နော သုခတော; အနတ္တတော အနုပဿတိ, နော အတ္တတော; နိဗ္ဗိန္ဒတိ, နော နန္ဒတိ; ဝိရဇ္ဇတိ, နော ရဇ္ဇတိ; နိရောဓေတိ, နော သမုဒေတိ; ပဋိနိဿဇ္ဇတိ, နော အာဒိယတိ။ အနိစ္စတော အနုပဿန္တော နိစ္စသညံ ပဇဟတိ, ဒုက္ခတော အနုပဿန္တော သုခသညံ ပဇဟတိ, အနတ္တတော အနုပဿန္တော အတ္တသညံ ပဇဟတိ, နိဗ္ဗိန္ဒန္တော နန္ဒိံ ပဇဟတိ, ဝိရဇ္ဇန္တော ရာဂံ ပဇဟတိ, နိရောဓေန္တော သမုဒယံ ပဇဟတိ, ပဋိနိဿဇ္ဇန္တော အာဒါနံ ပဇဟတိ။ ဣမေဟိ သတ္တဟိ အာကာရေဟိ တေ ဓမ္မေ အနုပဿတိ။ ဓမ္မာ ဥပဋ္ဌာနံ, နော သတိ။ သတိ ဥပဋ္ဌာနဉ္စေဝ သတိ စ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန တေ ဓမ္မေ အနုပဿတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနာ’’။

ဘာဝနာတိ စတဿော ဘာဝနာ – တတ္ထ ဇာတာနံ ဓမ္မာနံ အနတိဝတ္တနဋ္ဌေန ဘာဝနာ, ဣန္ဒ္ရိယာနံ ဧကရသဋ္ဌေန ဘာဝနာ, တဒုပဂဝီရိယဝါဟနဋ္ဌေန ဘာဝနာ, အာသေဝနဋ္ဌေန ဘာဝနာ။ ဧဝံ ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတီတိ။

သတိပဋ္ဌာနကထာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဝိပဿနာကထာ

၃၆။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ။ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘သော ဝတ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ကဉ္စိ [ကိဉ္စိ (က။) အ။ နိ။ ၆။၉၉-၁၀၀ ပဿိတဗ္ဗာ] သင်္ခါရံ နိစ္စတော သမနုပဿန္တော အနုလောမိကာယ ခန္တိယာ သမန္နာဂတော ဘဝိဿတီတိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ; အနုလောမိကာယ ခန္တိယာ အသမန္နာဂတော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမိဿတီတိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ; သမ္မတ္တနိယာမံ အနောက္ကမမာနော သောတာပတ္တိဖလံ ဝါ သကဒါဂါမိဖလံ ဝါ အနာဂါမိဖလံ ဝါ အရဟတ္တံ ဝါ [အရဟတ္တဖလံ ဝါ (သျာ။ က။) အ။ နိ။ ၆။၉၈ ပဿိတဗ္ဗာ] သစ္ဆိကရိဿတီတိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။

‘‘သော ဝတ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သဗ္ဗသင်္ခါရေ အနိစ္စတော သမနုပဿန္တော အနုလောမိကာယ ခန္တိယာ သမန္နာဂတော ဘဝိဿတီတိ – ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ; အနုလောမိကာယ ခန္တိယာ သမန္နာဂတော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမိဿတီတိ – ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ, သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမမာနော သောတာပတ္တိဖလံ ဝါ သကဒါဂါမိဖလံ ဝါ အနာဂါမိဖလံ ဝါ အရဟတ္တံ ဝါ သစ္ဆိကရိဿတီတိ – ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ။

‘‘သော ဝတ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ကဉ္စိ သင်္ခါရံ သုခတော သမနုပဿန္တော အနုလောမိကာယ ခန္တိယာ သမန္နာဂတော ဘဝိဿတီတိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ; အနုလောမိကာယ ခန္တိယာ အသမန္နာဂတော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမိဿတီတိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ; သမ္မတ္တနိယာမံ အနောက္ကမမာနော သောတာပတ္တိဖလံ ဝါ သကဒါဂါမိဖလံ ဝါ အနာဂါမိဖလံ ဝါ အရဟတ္တံ ဝါ သစ္ဆိကရိဿတီတိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ ။

‘‘သော ဝတ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သဗ္ဗသင်္ခါရေ ဒုက္ခတော သမနုပဿန္တော အနုလောမိကာယ ခန္တိယာ သမန္နာဂတော ဘဝိဿတီတိ – ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ; အနုလောမိကာယ ခန္တိယာ သမန္နာဂတော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမိဿတီတိ – ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ; သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမမာနော သောတာပတ္တိဖလံ ဝါ သကဒါဂါမိဖလံ ဝါ အနာဂါမိဖလံ ဝါ အရဟတ္တံ ဝါ သစ္ဆိကရိဿတီတိ – ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ။

‘‘သော ဝတ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ကဉ္စိ ဓမ္မံ အတ္တတော သမနုပဿန္တော အနုလောမိကာယ ခန္တိယာ သမန္နာဂတော ဘဝိဿတီတိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ; အနုလောမိကာယ ခန္တိယာ အသမန္နာဂတော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမိဿတီတိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ; သမ္မတ္တနိယာမံ အနောက္ကမမာနော သောတာပတ္တိဖလံ ဝါ သကဒါဂါမိဖလံ ဝါ အနာဂါမိဖလံ ဝါ အရဟတ္တံ ဝါ သစ္ဆိကရိဿတီတိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။

‘‘သော ဝတ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သဗ္ဗဓမ္မေ [ကဉ္စိ ဓမ္မံ (သျာ။), ကိဉ္စိ ဓမ္မံ (က။) အ။ နိ။ ၆။၁၀၀ ပဿိတဗ္ဗာ] အနတ္တတော သမနုပဿန္တော အနုလောမိကာယ ခန္တိယာ သမန္နာဂတော ဘဝိဿတီတိ – ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ; အနုလောမိကာယ ခန္တိယာ သမန္နာဂတော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမိဿတီတိ – ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ; သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမမာနော သောတာပတ္တိဖလံ ဝါ သကဒါဂါမိဖလံ ဝါ အနာဂါမိဖလံ ဝါ အရဟတ္တံ ဝါ သစ္ဆိကရိဿတီတိ – ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ။

‘‘သော ဝတ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု နိဗ္ဗာနံ ဒုက္ခတော သမနုပဿန္တော အနုလောမိကာယ ခန္တိယာ သမန္နာဂတော ဘဝိဿတီတိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ; အနုလောမိကာယ ခန္တိယာ အသမန္နာဂတော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမိဿတီတိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ; သမ္မတ္တနိယာမံ အနောက္ကမမာနော သောတာပတ္တိဖလံ ဝါ သကဒါဂါမိဖလံ ဝါ အနာဂါမိဖလံ ဝါ အရဟတ္တံ ဝါ သစ္ဆိကရိဿတီတိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။

‘‘သော ဝတ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု နိဗ္ဗာနံ သုခတော သမနုပဿန္တော အနုလောမိကာယ ခန္တိယာ သမန္နာဂတော ဘဝိဿတီတိ – ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ; အနုလောမိကာယ ခန္တိယာ သမန္နာဂတော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမိဿတီတိ – ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ; သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမမာနော သောတာပတ္တိဖလံ ဝါ သကဒါဂါမိဖလံ ဝါ အနာဂါမိဖလံ ဝါ အရဟတ္တံ ဝါ သစ္ဆိကရိဿတီတိ – ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ’’။

၃၇။ ကတိဟာကာရေဟိ အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ, ကတိဟာကာရေဟိ သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ? စတ္တာရီသာယ အာကာရေဟိ အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ, စတ္တာရီသာယ အာကာရေဟိ သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။

ကတမေဟိ စတ္တာရီသာယ အာကာရေဟိ အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ, ကတမဟိ စတ္တာရီသာယ အာကာရေဟိ သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ? ပဉ္စက္ခန္ဓေ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော ရောဂတော ဂဏ္ဍတော သလ္လတော အဃတော အာဗာဓတော ပရတော ပလောကတော ဤတိတော ဥပဒ္ဒဝတော ဘယတော ဥပသဂ္ဂတော စလတော ပဘင်္ဂုတော [ပဘင်္ဂတော (သျာ။)] အဒ္ဓုဝတော အတာဏတော [အတ္တာဏတော (သျာ။)] အလေဏတော အသရဏတော ရိတ္တတော တုစ္ဆတော သုညတော အနတ္တတော အာဒီနဝတော ဝိပရိဏာမဓမ္မတော အသာရကတော အဃမူလတော ဝဓကတော ဝိဘဝတော သာသဝတော သင်္ခတတော မာရာမိသတော ဇာတိဓမ္မတော ဇရာဓမ္မတော ဗျာဓိဓမ္မတော မရဏဓမ္မတော သောကဓမ္မတော ပရိဒေဝဓမ္မတော ဥပါယာသဓမ္မတော သံကိလေသိကဓမ္မတော။

၃၈။ ပဉ္စက္ခန္ဓေ အနိစ္စတော ပဿန္တော အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓေါ နိစ္စံ နိဗ္ဗာနန္တိ ပဿန္တော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ဒုက္ခတော ပဿန္တော အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓေါ သုခံ နိဗ္ဗာနန္တိ ပဿန္တော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ရောဂတော ပဿန္တော အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓေါ အာရောဂ္ယံ နိဗ္ဗာနန္တိ ပဿန္တော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ဂဏ္ဍတော ပဿန္တော အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓေါ အဂဏ္ဍံ [နိဂဏ္ဍော (သျာ။)] နိဗ္ဗာနန္တိ ပဿန္တော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။ ပဉ္စက္ခန္ဓေ သလ္လတော ပဿန္တော အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓေါ ဝိသလ္လံ [နိဿလ္လံ (သျာ။)] နိဗ္ဗာနန္တိ ပဿန္တော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။

ပဉ္စက္ခန္ဓေ အဃတော ပဿန္တော အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓေါ အနဃော နိဗ္ဗာနန္တိ ပဿန္တော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။ ပဉ္စက္ခန္ဓေ အာဗာဓတော ပဿန္တော အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓေါ အနာဗာဓေါ နိဗ္ဗာနန္တိ ပဿန္တော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ပရတော ပဿန္တော အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓေါ အပရပ္ပစ္စယံ နိဗ္ဗာနန္တိ ပဿန္တော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ပလောကတော ပဿန္တော အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓေါ အပလောကဓမ္မော နိဗ္ဗာနန္တိ ပဿန္တော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ဤတိတော ပဿန္တော အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓေါ အနီတိကံ နိဗ္ဗာနန္တိ ပဿန္တော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။

ပဉ္စက္ခန္ဓေ ဥပဒ္ဒဝတော ပဿန္တော အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓေါ အနုပဒ္ဒဝံ နိဗ္ဗာနန္တိ ပဿန္တော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ဘယတော ပဿန္တော အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓေါ အဘယံ နိဗ္ဗာနန္တိ ပဿန္တော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ဥပသဂ္ဂတော ပဿန္တော အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓေါ အနုပသဂ္ဂံ နိဗ္ဗာနန္တိ ပဿန္တော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။ ပဉ္စက္ခန္ဓေ စလတော ပဿန္တော အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓေါ အစလံ နိဗ္ဗာနန္တိ ပဿန္တော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ပဘင်္ဂုတော ပဿန္တော အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓေါ အပဘင်္ဂု [အပ္ပဘင်္ဂံ (သျာ။)] နိဗ္ဗာနန္တိ ပဿန္တော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။

ပဉ္စက္ခန္ဓေ အဒ္ဓုဝတော ပဿန္တော အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓေါ ဓုဝံ နိဗ္ဗာနန္တိ ပဿန္တော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။ ပဉ္စက္ခန္ဓေ အတာဏတော ပဿန္တော အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓေါ တာဏံ နိဗ္ဗာနန္တိ ပဿန္တော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။ ပဉ္စက္ခန္ဓေ အလေဏတော ပဿန္တော အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓေါ လေဏံ နိဗ္ဗာနန္တိ ပဿန္တော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။ ပဉ္စက္ခန္ဓေ အသရဏတော ပဿန္တော အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓေါ သရဏံ နိဗ္ဗာနန္တိ ပဿန္တော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ရိတ္တတော ပဿန္တော အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓေါ အရိတ္တံ နိဗ္ဗာနန္တိ ပဿန္တော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။

ပဉ္စက္ခန္ဓေ တုစ္ဆတော ပဿန္တော အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓေါ အတုစ္ဆံ နိဗ္ဗာနန္တိ ပဿန္တော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။ ပဉ္စက္ခန္ဓေ သုညတော ပဿန္တော အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓေါ ပရမသုညံ နိဗ္ဗာနန္တိ ပဿန္တော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။ ပဉ္စက္ခန္ဓေ အနတ္တတော ပဿန္တော အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓေါ ပရမတ္ထံ နိဗ္ဗာနန္တိ ပဿန္တော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။ ပဉ္စက္ခန္ဓေ အာဒီနဝတော ပဿန္တော အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓေါ အနာဒီနဝံ နိဗ္ဗာနန္တိ ပဿန္တော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ဝိပရိဏာမဓမ္မတော ပဿန္တော အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓေါ အဝိပရိဏာမဓမ္မံ နိဗ္ဗာနန္တိ ပဿန္တော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။

ပဉ္စက္ခန္ဓေ အသာရကတော ပဿန္တော အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓေါ သာရံ နိဗ္ဗာနန္တိ ပဿန္တော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။ ပဉ္စက္ခန္ဓေ အဃမူလတော ပဿန္တော အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓေါ အနဃမူလံ နိဗ္ဗာနန္တိ ပဿန္တော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ဝဓကတော ပဿန္တော အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓေါ အဝဓကံ နိဗ္ဗာနန္တိ ပဿန္တော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ဝိဘဝတော ပဿန္တော အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓေါ အဝိဘဝံ နိဗ္ဗာနန္တိ ပဿန္တော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။ ပဉ္စက္ခန္ဓေ သာသဝတော ပဿန္တော အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓေါ အနာသဝံ နိဗ္ဗာနန္တိ ပဿန္တော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။

ပဉ္စက္ခန္ဓေ သင်္ခတတော ပဿန္တော အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓေါ အသင်္ခတံ နိဗ္ဗာနန္တိ ပဿန္တော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။ ပဉ္စက္ခန္ဓေ မာရာမိသတော ပဿန္တော အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓေါ နိရာမိသံ နိဗ္ဗာနန္တိ ပဿန္တော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ဇာတိဓမ္မတော ပဿန္တော အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓေါ အဇာတံ နိဗ္ဗာနန္တိ ပဿန္တော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ဇရာဓမ္မတော ပဿန္တော အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓေါ အဇရံ နိဗ္ဗာနန္တိ ပဿန္တော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ဗျာဓိဓမ္မတော ပဿန္တော အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓေါ အဗျာဓိ [အဗျာဓိဓမ္မံ (သျာ။)] နိဗ္ဗာနန္တိ ပဿန္တော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။

ပဉ္စက္ခန္ဓေ မရဏဓမ္မတော ပဿန္တော အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓေါ အမတံ နိဗ္ဗာနန္တိ ပဿန္တော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။ ပဉ္စက္ခန္ဓေ သောကဓမ္မတော ပဿန္တော အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓေါ အသောကံ နိဗ္ဗာနန္တိ ပဿန္တော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ပရိဒေဝဓမ္မတော ပဿန္တော အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓေါ အပရိဒေဝံ နိဗ္ဗာနန္တိ ပဿန္တော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ဥပါယာသဓမ္မတော ပဿန္တော အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓေါ အနုပါယာသံ နိဗ္ဗာနန္တိ ပဿန္တော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။ ပဉ္စက္ခန္ဓေ သံကိလေသိကဓမ္မတော ပဿန္တော အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓေါ အသံကိလိဋ္ဌံ နိဗ္ဗာနန္တိ ပဿန္တော သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။

၃၉။ အနိစ္စတောတိ, အနိစ္စာနုပဿနာ။ ဒုက္ခတောတိ, ဒုက္ခာနုပဿနာ။ ရောဂတောတိ , ဒုက္ခာနုပဿနာ။ ဂဏ္ဍတောတိ, ဒုက္ခာနုပဿနာ။ သလ္လတောတိ, ဒုက္ခာနုပဿနာ။ အဃတောတိ, ဒုက္ခာနုပဿနာ။ အာဗာဓတောတိ, ဒုက္ခာနုပဿနာ။ ပရတောတိ, အနတ္တာနုပဿနာ။ ပလောကတောတိ, အနိစ္စာနုပဿနာ။ ဤတိတောတိ, ဒုက္ခာနုပဿနာ။

ဥပဒ္ဒဝတောတိ, ဒုက္ခာနုပဿနာ။ ဘယတောတိ, ဒုက္ခာနုပဿနာ ။ ဥပသဂ္ဂတောတိ, ဒုက္ခာနုပဿနာ။ စလတောတိ, အနိစ္စာနုပဿနာ။ ပဘင်္ဂုတောတိ, အနိစ္စာနုပဿနာ။ အဒ္ဓုဝတောတိ, အနိစ္စာနုပဿနာ။ အတာဏတောတိ, ဒုက္ခာနုပဿနာ။ အလေဏတောတိ, ဒုက္ခာနုပဿနာ။ အသရဏတောတိ, ဒုက္ခာနုပဿနာ။ ရိတ္တတောတိ, အနတ္တာနုပဿနာ။

တုစ္ဆတောတိ, အနတ္တာနုပဿနာ။ သုညတောတိ, အနတ္တာနုပဿနာ။ အနတ္တတောတိ , အနတ္တာနုပဿနာ။ အာဒီနဝတောတိ, ဒုက္ခာနုပဿနာ။ ဝိပရိဏာမဓမ္မတောတိ, အနိစ္စာနုပဿနာ။ အသာရကတောတိ, အနတ္တာနုပဿနာ။ အဃမူလတောတိ , ဒုက္ခာနုပဿနာ။ ဝဓကတောတိ, ဒုက္ခာနုပဿနာ။ ဝိဘဝတောတိ, အနိစ္စာနုပဿနာ။ သာသဝတောတိ, ဒုက္ခာနုပဿနာ။

သင်္ခတတောတိ, အနိစ္စာနုပဿနာ။ မာရာမိသတောတိ, ဒုက္ခာနုပဿနာ။ ဇာတိဓမ္မတောတိ, ဒုက္ခာနုပဿနာ။ ဇရာဓမ္မတောတိ, ဒုက္ခာနုပဿနာ။ ဗျာဓိဓမ္မတောတိ, ဒုက္ခာနုပဿနာ။ မရဏဓမ္မတောတိ, အနိစ္စာနုပဿနာ။ သောကဓမ္မတောတိ, ဒုက္ခာနုပဿနာ။ ပရိဒေဝဓမ္မတောတိ, ဒုက္ခာနုပဿနာ။ ဥပါယာသဓမ္မတောတိ, ဒုက္ခာနုပဿနာ။ သံကိလေသိကဓမ္မတောတိ, ဒုက္ခာနုပဿနာ။

ဣမေဟိ စတ္တာလီသာယ အာကာရေဟိ အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘတိ။ ဣမေဟိ စတ္တာလီသာယ အာကာရေဟိ သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမတိ။

ဣမေဟိ စတ္တာလီသာယ အာကာရေဟိ အနုလောမိကံ ခန္တိံ ပဋိလဘန္တဿ, ဣမေဟိ စတ္တာလီသာယ အာကာရေဟိ သမ္မတ္တနိယာမံ ဩက္ကမန္တဿ ကတိ အနိစ္စာနုပဿနာ, ကတိ ဒုက္ခာနုပဿနာ, ကတိ အနတ္တာနုပဿနာ?

ပဉ္စဝီသတိ အနတ္တာနုပဿနာ၊ ပညာသ အနိစ္စာနုပဿနာ။

သတံ ပဉ္စဝီသတိ စေဝ၊ ယာနိ ဒုက္ခေ ပဝုစ္စရေတိ။

ဝိပဿနာကထာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ မာတိကာကထာ

၄၀။ နိစ္ဆာတော [နိစ္ဆာတော မုစ္စတီတိ (သျာ။)], မောက္ခော ဝိမောက္ခော, ဝိဇ္ဇာဝိမုတ္တိ, အဓိသီလံ, အဓိစိတ္တံ, အဓိပညာ, ပဿဒ္ဓိ, ဉာဏံ, ဒဿနံ ဝိသုဒ္ဓိ [သုဒ္ဓိ (သျာ။)] နေက္ခမ္မံ, နိဿရဏံ ပဝိဝေကော, ဝေါဿဂ္ဂေါ, စရိယာ, ဈာနဝိမောက္ခော, ဘာဝနာ, အဓိဋ္ဌာနံ, ဇီဝိတံ။

၄၁။ နိစ္ဆာတောတိ နေက္ခမ္မေန ကာမစ္ဆန္ဒတော နိစ္ဆာတော, အဗျာပါဒေန ဗျာပါဒတော နိစ္ဆာတော။ပေ။။ ပဌမေန ဈာနေန နီဝရဏေဟိ နိစ္ဆာတော။ပေ။။ အရဟတ္တမဂ္ဂေန သဗ္ဗကိလေသေဟိ နိစ္ဆာတော။

မောက္ခော ဝိမောက္ခောတိ နေက္ခမ္မေန ကာမစ္ဆန္ဒတော မုစ္စတီတိ – မောက္ခော ဝိမောက္ခော။ အဗျာပါဒေန ဗျာပါဒတော မုစ္စတီတိ – မောက္ခော ဝိမောက္ခော။ပေ။။ ပဌမေန ဈာနေန နီဝရဏေဟိ မုစ္စတီတိ – မောက္ခော ဝိမောက္ခော။ပေ။။ အရဟတ္တမဂ္ဂေန သဗ္ဗကိလေသေဟိ မုစ္စတီတိ – မောက္ခော ဝိမောက္ခော။

ဝိဇ္ဇာဝိမုတ္တီတိ နေက္ခမ္မံ ဝိဇ္ဇတီတိ ဝိဇ္ဇာ, ကာမစ္ဆန္ဒတော မုစ္စတီတိ ဝိမုတ္တိ။ ဝိဇ္ဇန္တော မုစ္စတိ, မုစ္စန္တော ဝိဇ္ဇတီတိ – ဝိဇ္ဇာဝိမုတ္တိ။ အဗျာပါဒေါ [အဗျာပါဒံ (သျာ။)] ဝိဇ္ဇတီတိ ဝိဇ္ဇာ, ဗျာပါဒတော ဝိမုစ္စတီတိ ဝိမုတ္တိ။ ဝိဇ္ဇန္တော မုစ္စတိ, မုစ္စန္တော ဝိဇ္ဇတီတိ – ဝိဇ္ဇာဝိမုတ္တိ။ပေ။။ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ ဝိဇ္ဇတီတိ ဝိဇ္ဇာ, သဗ္ဗကိလေသေဟိ မုစ္စတီတိ ဝိမုတ္တိ။ ဝိဇ္ဇန္တော မုစ္စတိ, မုစ္စန္တော ဝိဇ္ဇတီတိ – ဝိဇ္ဇာဝိမုတ္တိ။

အဓိသီလံ အဓိစိတ္တံ အဓိပညာတိ နေက္ခမ္မေန ကာမစ္ဆန္ဒံ, သံဝရဋ္ဌေန သီလဝိသုဒ္ဓိ, အဝိက္ခေပဋ္ဌေန စိတ္တဝိသုဒ္ဓိ, ဒဿနဋ္ဌေန ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိ။ ယော တတ္ထ သံဝရဋ္ဌော, အယံ အဓိသီလသိက္ခာ ။ ယော တတ္ထ အဝိက္ခေပဋ္ဌော, အယံ အဓိစိတ္တသိက္ခာ။ ယော တတ္ထ ဒဿနဋ္ဌော, အယံ အဓိပညာသိက္ခာ။ အဗျာပါဒေန ဗျာပါဒံ သံဝရဋ္ဌေန သီလဝိသုဒ္ဓိ။ပေ။။ အရဟတ္တမဂ္ဂေန သဗ္ဗကိလေသေ သံဝရဋ္ဌေန သီလဝိသုဒ္ဓိ, အဝိက္ခေပဋ္ဌေန စိတ္တဝိသုဒ္ဓိ။ ဒဿနဋ္ဌေန ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိ။ ယော တတ္ထ သံဝရဋ္ဌော, အယံ အဓိသီလသိက္ခာ။ ယော တတ္ထ အဝိက္ခေပဋ္ဌော, အယံ အဓိစိတ္တသိက္ခာ။ ယော တတ္ထ ဒဿနဋ္ဌော, အယံ အဓိပညာသိက္ခာ။

ပဿဒ္ဓီတိ နေက္ခမ္မေန ကာမစ္ဆန္ဒံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတိ, အဗျာပါဒေန ဗျာပါဒံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတိ။ပေ။။ အရဟတ္တမဂ္ဂေန သဗ္ဗကိလေသေ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေတိ။

ဉာဏန္တိ ကာမစ္ဆန္ဒဿ ပဟီနတ္တာ နေက္ခမ္မံ ဉာတဋ္ဌေန ဉာဏံ ; ဗျာပါဒဿ ပဟီနတ္တာ အဗျာပါဒေါ ဉာတဋ္ဌေန ဉာဏံ။ပေ။။ သဗ္ဗကိလေသာနံ ပဟီနတ္တာ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ ဉာတဋ္ဌေန ဉာဏံ။

ဒဿနန္တိ ကာမစ္ဆန္ဒဿ ပဟီနတ္တာ နေက္ခမ္မံ ဒိဋ္ဌတ္တာ ဒဿနံ။ ဗျာပါဒဿ ပဟီနတ္တာ အဗျာပါဒေါ ဒိဋ္ဌတ္တာ ဒဿနံ။ပေ။။ သဗ္ဗကိလေသာနံ ပဟီနတ္တာ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ ဒိဋ္ဌတ္တာ ဒဿနံ။

ဝိသုဒ္ဓီတိ ကာမစ္ဆန္ဒံ ပဇဟန္တော နေက္ခမ္မေန ဝိသုဇ္ဈတိ။ ဗျာပါဒံ ပဇဟန္တော အဗျာပါဒေန ဝိသုဇ္ဈတိ။ပေ။။ သဗ္ဗကိလေသေ ပဇဟန္တော အရဟတ္တမဂ္ဂေန ဝိသုဇ္ဈတိ။

နေက္ခမ္မန္တိ ကာမာနမေတံ နိဿရဏံ, ယဒိဒံ နေက္ခမ္မံ။ ရူပါနမေတံ နိဿရဏံ, ယဒိဒံ အာရုပ္ပံ။ ယံ ခေါ ပန ကိဉ္စိ ဘူတံ သင်္ခတံ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နံ, နိရောဓေါ တဿ နေက္ခမ္မံ။ ဗျာပါဒဿ အဗျာပါဒေါ နေက္ခမ္မံ။ ထိနမိဒ္ဓဿ အာလောကသညာ နေက္ခမ္မံ။ပေ။။ သဗ္ဗကိလေသာနံ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ နေက္ခမ္မံ။

နိဿရဏန္တိ ကာမာနမေတံ နိဿရဏံ, ယဒိဒံ နေက္ခမ္မံ။ ရူပါနမေတံ နိဿရဏံ, ယဒိဒံ အာရုပ္ပံ။ ယံ ခေါ ပန ကိဉ္စိ ဘူတံ သင်္ခတံ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နံ, နိရောဓေါ တဿ နိဿရဏံ။ ကာမစ္ဆန္ဒဿ နေက္ခမ္မံ နိဿရဏံ။ ဗျာပါဒဿ အဗျာပါဒေါ နိဿရဏံ။ပေ။။ သဗ္ဗကိလေသာနံ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ နိဿရဏံ။

ပဝိဝေကောတိ ကာမစ္ဆန္ဒဿ နေက္ခမ္မံ ပဝိဝေကော ။ပေ။။ သဗ္ဗကိလေသာနံ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ ပဝိဝေကော ။

ဝေါဿဂ္ဂေါတိ နေက္ခမ္မေန ကာမစ္ဆန္ဒံ ဝေါဿဇ္ဇတီတိ – ဝေါဿဂ္ဂေါ။ အဗျာပါဒေန ဗျာပါဒံ ဝေါဿဇ္ဇတီတိ – ဝေါဿဂ္ဂေါ။ပေ။။ အရဟတ္တမဂ္ဂေန သဗ္ဗကိလေသေ ဝေါဿဇ္ဇတီတိ – ဝေါဿဂ္ဂေါ။

စရိယာတိ ကာမစ္ဆန္ဒံ ပဇဟန္တော နေက္ခမ္မေန စရတိ။ ဗျာပါဒံ ပဇဟန္တော အဗျာပါဒေန စရတိ။ပေ။။ သဗ္ဗကိလေသေ ပဇဟန္တော အရဟတ္တမဂ္ဂေန စရတိ။

ဈာနဝိမောက္ခောတိ နေက္ခမ္မံ ဈာယတီတိ – ဈာနံ။ ကာမစ္ဆန္ဒံ ဈာပေတီတိ – ဈာနံ။ ဈာယန္တော မုစ္စတီတိ – ဈာနဝိမောက္ခော။ ဈာပေန္တော မုစ္စတီတိ – ဈာနဝိမောက္ခော။ ဈာယန္တီတိ ဓမ္မာ။ ဈာပေန္တီတိ ကိလေသေ။ ဈာတေ စ ဈာပေ စ ဇာနာတီတိ – ဈာနဈာယီ [ဈာနဝိမောက္ခော (သျာ။) အဋ္ဌကထာ ဩလောကေတဗ္ဗာ]။ အဗျာပါဒေါ ဈာယတီတိ ဈာနံ။ ဗျာပါဒံ ဈာပေတီတိ – ဈာနံ။ပေ။။ အာလောကသညာ ဈာယတီတိ – ဈာနံ။ ထိနမိဒ္ဓံ ဈာပေတီတိ – ဈာနံ။ပေ။။ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ ဈာယတီတိ – ဈာနံ။ သဗ္ဗကိလေသေ ဈာပေတီတိ – ဈာနံ။ ဈာယန္တော မုစ္စတီတိ – ဈာနဝိမောက္ခော။ ဈာပေန္တော မုစ္စတီတိ – ဈာနဝိမောက္ခော။ ဈာယန္တီတိ – ဓမ္မာ။ ဈာပေန္တီတိ – ကိလေသေ။ ဈာတေ စ ဈာပေ စ ဇာနာတီတိ – ဈာနဈာယီ။

၄၂။ ဘာဝနာ အဓိဋ္ဌာနံ ဇီဝိတန္တိ ကာမစ္ဆန္ဒံ ပဇဟန္တော နေက္ခမ္မံ ဘာဝေတီတိ – ဘာဝနာသမ္ပန္နော။ နေက္ခမ္မဝသေန စိတ္တံ အဓိဋ္ဌာတီတိ – အဓိဋ္ဌာနသမ္ပန္နော။ သွာယံ ဧဝံ ဘာဝနာသမ္ပန္နော အဓိဋ္ဌာနသမ္ပန္နော သမံ ဇီဝတိ, နော ဝိသမံ; သမ္မာ ဇီဝတိ, နော မိစ္ဆာ; ဝိသုဒ္ဓံ ဇီဝတိ, နော ကိလိဋ္ဌန္တိ – အာဇီဝသမ္ပန္နော။ သွာယံ ဧဝံ ဘာဝနာသမ္ပန္နော အဓိဋ္ဌာနသမ္ပန္နော အာဇီဝသမ္ပန္နော ယညဒေဝ ပရိသံ ဥပသင်္ကမတိ – ယဒိ ခတ္တိယပရိသံ ယဒိ ဗြာဟ္မဏပရိသံ ယဒိ ဂဟပတိပရိသံ ယဒိ သမဏပရိသံ – ဝိသာရဒေါ ဥပသင်္ကမတိ အမင္ကုဘူတော။ တံ ကိဿ ဟေတု? တထာ ဟိ သော ဘာဝနာသမ္ပန္နော အဓိဋ္ဌာနသမ္ပန္နော အာဇီဝသမ္ပန္နော။

ဗျာပါဒံ ပဇဟန္တော အဗျာပါဒံ ဘာဝေတီတိ – ဘာဝနာသမ္ပန္နော။ပေ။။ ထိနမိဒ္ဓံ ပဇဟန္တော အာလောကသညံ ဘာဝေတီတိ – ဘာဝနာသမ္ပန္နော။ပေ။။ ဥဒ္ဓစ္စံ ပဇဟန္တော အဝိက္ခေပံ ဘာဝေတီတိ – ဘာဝနာသမ္ပန္နော။ပေ။။ ဝိစိကိစ္ဆံ ပဇဟန္တော ဓမ္မဝဝတ္ထာနံ ဘာဝေတီတိ – ဘာဝနာသမ္ပန္နော။ပေ။။ အဝိဇ္ဇံ ပဇဟန္တော ဝိဇ္ဇံ ဘာဝေတီတိ – ဘာဝနာသမ္ပန္နော။ပေ။။ အရတိံ ပဇဟန္တော ပါမောဇ္ဇံ ဘာဝေတီတိ – ဘာဝနာသမ္ပန္နော။ပေ။။ နီဝရဏေ ပဇဟန္တော ပဌမံ ဈာနံ ဘာဝေတီတိ – ဘာဝနာသမ္ပန္နော။ပေ။။ သဗ္ဗကိလေသေ ပဇဟန္တော အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဘာဝေတီတိ – ဘာဝနာသမ္ပန္နော။ အရဟတ္တမဂ္ဂဝသေန စိတ္တံ အဓိဋ္ဌာတီတိ – အဓိဋ္ဌာနသမ္ပန္နော။ သွာယံ ဧဝံ ဘာဝနာသမ္ပန္နော အဓိဋ္ဌာနသမ္ပန္နော သမံ ဇီဝတိ, နော ဝိသမံ; သမ္မာ ဇီဝတိ, နော မိစ္ဆာ; ဝိသုဒ္ဓံ ဇီဝတိ, နော ကိလိဋ္ဌန္တိ – အာဇီဝသမ္ပန္နော။ သွာယံ ဧဝံ ဘာဝနာသမ္ပန္နော အဓိဋ္ဌာနသမ္ပန္နော အာဇီဝသမ္ပန္နော ယညဒေဝ ပရိသံ ဥပသင်္ကမတိ – ယဒိ ခတ္တိယပရိသံ ယဒိ ဗြာဟ္မဏပရိသံ ယဒိ ဂဟပတိပရိသံ ယဒိ သမဏပရိသံ – ဝိသာရဒေါ ဥပသင်္ကမတိ အမင္ကုဘူတော။ တံ ကိဿ ဟေတု? တထာ ဟိ သော ဘာဝနာသမ္ပန္နော အဓိဋ္ဌာနသမ္ပန္နော အာဇီဝသမ္ပန္နောတိ။

မာတိကာကထာ နိဋ္ဌိတာ။

ပညာဝဂ္ဂေါ တတိယော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ပညာ ဣဒ္ဓိ အဘိသမယော၊ ဝိဝေကော စရိယပဉ္စမော။

ပါဋိဟာရိ သမသီသိ၊ သတိပဋ္ဌာနာ ဝိပဿနာ။

တတိယေ ပညာဝဂ္ဂမှိ၊ မာတိကာယ စ တေ ဒသာတိ။

မဟာဝဂ္ဂေါ ယုဂနဒ္ဓေါ၊ ပညာဝဂ္ဂေါ စ နာမတော။

တယောဝ ဝဂ္ဂါ ဣမမှိ [တိဝဂ္ဂေါ ယဿ ဝိက္ခေပေါ (သျာ။ က။)]၊ ပဋိသမ္ဘိဒါပကရဏေ။

အနန္တနယမဂ္ဂေသု၊ ဂမ္ဘီရော သာဂရူပမော။

နဘဉ္စ တာရကာကိဏ္ဏံ၊ ထူလော ဇာတဿရော ယထာ။

ကထိကာနံ ဝိသာလာယ၊ ယောဂီနံ ဉာဏဇောတနန္တိ။

ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂပါဠိ နိဋ္ဌိတာ။