။ နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။
ခုဒ္ဒကနိကာယ
သုတ္တနိပါတပါဠိ
၁. ဥရဂဝဂ္ဂ
၁. ဥရဂသုတ္တံ
၁.
ယော [ယော ဝေ (သျာ.)] ဥပ္ပတိတံ ဝိနေတိ ကောဓံ၊ ဝိသဋံ သပ္ပဝိသံဝ ဩသဓေဟိ [ဩသဓေဘိ (က.)]။
သော ဘိက္ခု ဇဟာတိ ဩရပါရံ၊ ဥရဂေါ ဇိဏ္ဏမိဝတ္တစံ [ဇိဏ္ဏမိဝ တစံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)၊ ဇိဏ္ဏမိဝါ တစံ (?)] ပုရာဏံ။
၂.
ယော ရာဂမုဒစ္ဆိဒါ အသေသံ၊ ဘိသပုပ္ဖံဝ သရောရုဟံ [သရေရုဟံ (က.)] ဝိဂယှ။
သော ဘိက္ခု ဇဟာတိ ဩရပါရံ၊ ဥရဂေါ ဇိဏ္ဏမိဝတ္တစံ၊ ပုရာဏံ။
၃.
ယော တဏှမုဒစ္ဆိဒါ အသေသံ၊ သရိတံ သီဃသရံ ဝိသောသယိတွာ။
သော ဘိက္ခု ဇဟာတိ ဩရပါရံ၊ ဥရဂေါ ဇိဏ္ဏမိဝတ္တစံ ပုရာဏံ။
၄.
ယော မာနမုဒဗ္ဗဓီ အသေသံ၊ နဠသေတုံဝ သုဒုဗ္ဗလံ မဟောဃော။
သော ဘိက္ခု ဇဟာတိ ဩရပါရံ၊ ဥရဂေါ ဇိဏ္ဏမိဝတ္တစံ ပုရာဏံ။
၅.
ယော နာဇ္ဈဂမာ ဘဝေသု သာရံ၊ ဝိစိနံ ပုပ္ဖမိဝ [ပုပ္ဖမိဝ (ဗဟူသု)] ဥဒုမ္ဗရေသု။
သော ဘိက္ခု ဇဟာတိ ဩရပါရံ၊ ဥရဂေါ ဇိဏ္ဏမိဝတ္တစံ ပုရာဏံ။
၆.
ယဿန္တရတော န သန္တိ ကောပါ၊ ဣတိဘဝါဘဝတဉ္စ [ဣတိဗ္ဘဝါဘဝတဉ္စ (က.)] ဝီတိဝတ္တော။
သော ဘိက္ခု ဇဟာတိ ဩရပါရံ၊ ဥရဂေါ ဇိဏ္ဏမိဝတ္တစံ ပုရာဏံ။
၇.
ယဿ ဝိတက္ကာ ဝိဓူပိတာ၊ အဇ္ဈတ္တံ သုဝိကပ္ပိတာ အသေသာ။
သော ဘိက္ခု ဇဟာတိ ဩရပါရံ၊ ဥရဂေါ ဇိဏ္ဏမိဝတ္တစံ ပုရာဏံ။
၈.
ယော နာစ္စသာရီ န ပစ္စသာရီ၊ သဗ္ဗံ အစ္စဂမာ ဣမံ ပပဉ္စံ။
သော ဘိက္ခု ဇဟာတိ ဩရပါရံ၊ ဥရဂေါ ဇိဏ္ဏမိဝတ္တစံ ပုရာဏံ။
၉.
ယော နာစ္စသာရီ န ပစ္စသာရီ၊ သဗ္ဗံ ဝိတထမိဒန္တိ ဉတွာ [ဥတွာ (သျာ. ဣ. က.)] လောကေ။
သော ဘိက္ခု ဇဟာတိ ဩရပါရံ၊ ဥရဂေါ ဇိဏ္ဏမိဝတ္တစံ ပုရာဏံ။
၁၀.
ယော နာစ္စသာရီ န ပစ္စသာရီ၊ သဗ္ဗံ ဝိတထမိဒန္တိ ဝီတလောဘော။
သော ဘိက္ခု ဇဟာတိ ဩရပါရံ၊ ဥရဂေါ ဇိဏ္ဏမိဝတ္တစံ ပုရာဏံ။
၁၁.
ယော နာစ္စသာရီ န ပစ္စသာရီ၊ သဗ္ဗံ ဝိတထမိဒန္တိ ဝီတရာဂေါ။
သော ဘိက္ခု ဇဟာတိ ဩရပါရံ၊ ဥရဂေါ ဇိဏ္ဏမိဝတ္တစံ ပုရာဏံ။
၁၂.
ယော နာစ္စသာရီ န ပစ္စသာရီ၊ သဗ္ဗံ ဝိတထမိဒန္တိ ဝီတဒေါသော။
သော ဘိက္ခု ဇဟာတိ ဩရပါရံ၊ ဥရဂေါ ဇိဏ္ဏမိဝတ္တစံ ပုရာဏံ။
၁၃.
ယော နာစ္စသာရီ န ပစ္စသာရီ၊ သဗ္ဗံ ဝိတထမိဒန္တိ ဝီတမောဟော။
သော ဘိက္ခု ဇဟာတိ ဩရပါရံ၊ ဥရဂေါ ဇိဏ္ဏမိဝတ္တစံ ပုရာဏံ။
၁၄.
ယဿာနုသယာ န သန္တိ ကေစိ၊ မူလာ စ အကုသလာ သမူဟတာသေ။
သော ဘိက္ခု ဇဟာတိ ဩရပါရံ၊ ဥရဂေါ ဇိဏ္ဏမိဝတ္တစံ ပုရာဏံ။
၁၅.
ယဿ ဒရထဇာ န သန္တိ ကေစိ၊ ဩရံ အာဂမနာယ ပစ္စယာသေ။
သော ဘိက္ခု ဇဟာတိ ဩရပါရံ၊ ဥရဂေါ ဇိဏ္ဏမိဝတ္တစံ ပုရာဏံ။
၁၆.
ယဿ ဝနထဇာ န သန္တိ ကေစိ၊ ဝိနိဗန္ဓာယ ဘဝါယ ဟေတုကပ္ပါ။
သော ဘိက္ခု ဇဟာတိ ဩရပါရံ၊ ဥရဂေါ ဇိဏ္ဏမိဝတ္တစံ ပုရာဏံ။
၁၇.
ယော နီဝရဏေ ပဟာယ ပဉ္စ၊ အနိဃော တိဏ္ဏကထံကထော ဝိသလ္လော။
သော ဘိက္ခု ဇဟာတိ ဩရပါရံ၊ ဥရဂေါ ဇိဏ္ဏမိဝတ္တစံ ပုရာဏံ။
ဥရဂသုတ္တံ ပဌမံ နိဋ္ဌိတံ။
၂. ဓနိယသုတ္တံ
၁၈.
‘‘ပက္ကောဒနော ဒုဒ္ဓခီရောဟမသ္မိ၊ (ဣတိ ဓနိယော ဂေါပေါ)
အနုတီရေ မဟိယာ သမာနဝါသော။
ဆန္နာ ကုဋိ အာဟိတော ဂိနိ၊ အထ စေ ပတ္ထယသီ ပဝဿ ဒေဝ’’။
၁၉.
‘‘အက္ကောဓနော ဝိဂတခိလောဟမသ္မိ [ဝိဂတခီလောဟမသ္မိ (သီ. ဣ.)]၊ (ဣတိ ဘဂဝါ)
အနုတီရေ မဟိယေကရတ္တိဝါသော။
ဝိဝဋာ ကုဋိ နိဗ္ဗုတော ဂိနိ၊ အထ စေ ပတ္ထယသီ ပဝဿ ဒေဝ’’။
၂၀.
‘‘အန္ဓကမကသာ န ဝိဇ္ဇရေ၊ (ဣတိ ဓနိယော ဂေါပေါ)
ကစ္ဆေ ရူဠှတိဏေ စရန္တိ ဂါဝေါ။
ဝုဋ္ဌိမ္ပိ သဟေယျုမာဂတံ၊ အထ စေ ပတ္ထယသီ ပဝဿ ဒေဝ’’။
၂၁.
‘‘ဗဒ္ဓါသိ ဘိသီ သုသင်္ခတာ၊ (ဣတိ ဘဂဝါ)
တိဏ္ဏော ပါရဂတော ဝိနေယျ ဩဃံ။
အတ္ထော ဘိသိယာ န ဝိဇ္ဇတိ၊ အထ စေ ပတ္ထယသီ ပဝဿ ဒေဝ’’။
၂၂.
‘‘ဂေါဣ မမ အဿဝါ အလောလာ၊ (ဣတိ ဓနိယော ဂေါပေါ)
ဒီဃရတ္တံ [ဒီဃရတ္တ (က.)] သံဝါသိယာ မနာပါ။
တဿာ န သုဏာမိ ကိဉ္စိ ပါပံ၊ အထ စေ ပတ္ထယသီ ပဝဿ ဒေဝ’’။
၂၃.
‘‘စိတ္တံ မမ အဿဝံ ဝိမုတ္တံ၊ (ဣတိ ဘဂဝါ)
ဒီဃရတ္တံ ပရိဘာဝိတံ သုဒန္တံ။
ပါပံ ပန မေ န ဝိဇ္ဇတိ၊ အထ စေ ပတ္ထယသီ ပဝဿ ဒေဝ’’။
၂၄.
‘‘အတ္တဝေတနဘတောဟမသ္မိ ၊ (ဣတိ ဓနိယော ဂေါပေါ)
ပုတ္တာ စ မေ သမာနိယာ အရောဂါ။
တေသံ န သုဏာမိ ကိဉ္စိ ပါပံ၊ အထ စေ ပတ္ထယသီ ပဝဿ ဒေဝ’’။
၂၅.
‘‘နာဟံ ဘတကောသ္မိ ကဿစိ၊ (ဣတိ ဘဂဝါ)
နိဗ္ဗိဋ္ဌေန စရာမိ သဗ္ဗလောကေ။
အတ္ထော ဘတိယာ န ဝိဇ္ဇတိ၊ အထ စေ ပတ္ထယသီ ပဝဿ ဒေဝ’’။
၂၆.
‘‘အတ္ထိ ဝသာ အတ္ထိ ဓေနုပါ၊ (ဣတိ ဓနိယော ဂေါပေါ)
ဂေါဓရဏိယော ပဝေဏိယောပိ အတ္ထိ။
ဥသဘောပိ ဂဝမ္ပတီဓ အတ္ထိ၊ အထ စေ ပတ္ထယသီ ပဝဿ ဒေဝ’’။
၂၇.
‘‘နတ္ထိ ဝသာ နတ္ထိ ဓေနုပါ၊ (ဣတိ ဘဂဝါ)
ဂေါဓရဏိယော ပဝေဏိယောပိ နတ္ထိ။
ဥသဘောပိ ဂဝမ္ပတီဓ နတ္ထိ၊ အထ စေ ပတ္ထယသီ ပဝဿ ဒေဝ’’။
၂၈.
‘‘ခိလာ နိခါတာ အသမ္ပဝေဓီ၊ (ဣတိ ဓနိယော ဂေါပေါ)
ဒါမာ မုဉ္ဇမယာ နဝါ သုသဏ္ဌာနာ။
န ဟိ သက္ခိန္တိ ဓေနုပါပိ ဆေတ္တုံ [ဆေတုံ (က.)]၊ အထ စေ ပတ္ထယသီ ပဝဿ ဒေဝ’’။
၂၉.
‘‘ဥသဘောရိဝ ဆေတ္ဝ [ဆေတွာ (သျာ. က.)] ဗန္ဓနာနိ၊ (ဣတိ ဘဂဝါ)
နာဂေါ ပူတိလတံဝ ဒါလယိတွာ [ပူတိလတံ ပဒါလယိတွာ (သျာ. က.)]။
နာဟံ ပုနုပေဿံ [ပုန ဥပေဿံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)၊ ပုနုပေယျ (က.)] ဂဗ္ဘသေယျံ၊ အထ စေ ပတ္ထယသီ ပဝဿ ဒေဝ’’။
၃၀.
‘‘နိန္နဉ္စ ထလဉ္စ ပူရယန္တော၊ မဟာမေဃော ပဝဿိ တာဝဒေဝ။
သုတွာ ဒေဝဿ ဝဿတော၊ ဣမမတ္ထံ ဓနိယော အဘာသထ။
၃၁.
‘‘လာဘာ ဝတ နော အနပ္ပကာ၊ ယေ မယံ ဘဂဝန္တံ အဒ္ဒသာမ။
သရဏံ တံ ဥပေမ စက္ခုမ၊ သတ္ထာ နော ဟောဟိ တုဝံ မဟာမုနိ။
၃၂.
‘‘ဂေါဣ စ အဟဉ္စ အဿဝါ၊ ဗြဟ္မစရိယံ [ဗြဟ္မစရိယ (က.)] သုဂတေ စရာမသေ။
ဇာတိမရဏဿ ပါရဂူ [ပါရဂါ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)]၊ ဒုက္ခဿန္တကရာ ဘဝါမသေ’’။
၃၃.
‘‘နန္ဒတိ ပုတ္တေဟိ ပုတ္တိမာ၊ (ဣတိ မာရော ပါပိမာ)
ဂေါမာ [ဂေါမိကော (သီ. ဣ.)၊ ဂေါပိကော (သျာ. ကံ.)၊ ဂေါပိယော (က.)] ဂေါဟိ တထေဝ နန္ဒတိ။
ဥပဓီ ဟိ နရဿ နန္ဒနာ၊ န ဟိ သော နန္ဒတိ ယော နိရူပဓိ’’။
၃၄.
‘‘သောစတိ ပုတ္တေဟိ ပုတ္တိမာ၊ (ဣတိ ဘဂဝါ)
ဂေါပိယော ဂေါဟိ တထေဝ သောစတိ။
ဥပဓီ ဟိ နရဿ သောစနာ၊ န ဟိ သော သောစတိ ယော နိရူပဓီ’’တိ။
ဓနိယသုတ္တံ ဒုတိယံ နိဋ္ဌိတံ။
၃. ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တံ
၃၅.
သဗ္ဗေသု ဘူတေသု နိဓါယ ဒဏ္ဍံ၊ အဝိဟေဌယံ အညတရမ္ပိ တေသံ။
န ပုတ္တမိစ္ဆေယျ ကုတော သဟာယံ၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော။
၃၆.
သံသဂ္ဂဇာတဿ ဘဝန္တိ သ္နေဟာ၊ သ္နေဟနွယံ ဒုက္ခမိဒံ ပဟောတိ။
အာဒီနဝံ သ္နေဟဇံ ပေက္ခမာနော၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော။
၃၇.
မိတ္တေ သုဟဇ္ဇေ အနုကမ္ပမာနော၊ ဟာပေတိ အတ္ထံ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော။
ဧတံ ဘယံ သန္ထဝေ [သန္ဓဝေ (က.)] ပေက္ခမာနော၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော။
၃၈.
ဝံသော ဝိသာလောဝ ယထာ ဝိသတ္တော၊ ပုတ္တေသု ဒါရေသု စ ယာ အပေက္ခာ။
ဝံသက္ကဠီရောဝ [ဝံသကဠီရောဝ (သီ.)၊ ဝံသာကဠီရောဝ (သျာ. ကံ. ဣ.)၊ ဝံသေကဠီရောဝ (နိဒ္ဒေသ)] သဇ္ဇမာနော၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော။
၃၉.
မိဂေါ အရညမှိ ယထာ အဗဒ္ဓေါ [အဗန္ဓော (သျာ. ကံ.)]၊ ယေနိစ္ဆကံ ဂစ္ဆတိ ဂေါစရာယ။
ဝိညူ နရော သေရိတံ ပေက္ခမာနော၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော။
၄၀.
အာမန္တနာ ဟောတိ သဟာယမဇ္ဈေ၊ ဝါသေ ဌာနေ ဂမနေ စာရိကာယ။
အနဘိဇ္ဈိတံ သေရိတံ ပေက္ခမာနော၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော။
၄၁.
ခိဍ္ဍာ ရတီ ဟောတိ သဟာယမဇ္ဈေ၊ ပုတ္တေသု စ ဝိပုလံ ဟောတိ ပေမံ။
ပိယဝိပ္ပယောဂံ ဝိဇိဂုစ္ဆမာနော၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော။
၄၂.
စာတုဒ္ဒိသော အပ္ပဋိဃော စ ဟောတိ၊ သန္တုဿမာနော ဣတရီတရေန။
ပရိဿယာနံ သဟိတာ အဆမ္ဘီ၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော။
၄၃.
ဒုဿင်္ဂဟာ ပဗ္ဗဇိတာပိ ဧကေ၊ အထော ဂဟဋ္ဌာ ဃရမာဝသန္တာ။
အပ္ပောဿုက္ကော ပရပုတ္တေသု ဟုတွာ၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော။
၄၄.
ဩရောပယိတွာ ဂိဟိဗျဉ္ဇနာနိ [ဂိဟိဝ္ယဉ္ဇနာနိ (သျာ. ကံ. ဣ.)]၊ သဉ္ဆိန္နပတ္တော [သံသီနပတ္တော (သီ.)] ယထာ ကောဝိဠာရော။
ဆေတွာန ဝီရော ဂိဟိဗန္ဓနာနိ၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော။
၄၅.
သစေ လဘေထ နိပကံ သဟာယံ၊ သဒ္ဓိံ စရံ သာဓုဝိဟာရိဓီရံ။
အဘိဘုယျ သဗ္ဗာနိ ပရိဿယာနိ၊ စရေယျ တေနတ္တမနော သတီမာ။
၄၆.
နော စေ လဘေထ နိပကံ သဟာယံ၊ သဒ္ဓိံ စရံ သာဓုဝိဟာရိဓီရံ။
ရာဇာဝ ရဋ္ဌံ ဝိဇိတံ ပဟာယ၊ ဧကော စရေ မာတင်္ဂရညေဝ နာဂေါ။
၄၇.
အဒ္ဓါ ပသံသာမ သဟာယသမ္ပဒံ၊ သေဋ္ဌာ သမာ သေဝိတဗ္ဗာ သဟာယာ။
ဧတေ အလဒ္ဓါ အနဝဇ္ဇဘောဇီ၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော။
၄၈.
ဒိသွာ သုဝဏ္ဏဿ ပဘဿရာနိ၊ ကမ္မာရပုတ္တေန သုနိဋ္ဌိတာနိ။
သံဃဋ္ဋမာနာနိ ဒုဝေ ဘုဇသ္မိံ၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော။
၄၉.
ဧဝံ ဒုတိယေန [ဒုတိယေန (သဗ္ဗတ္ထ)] သဟာ မမဿ၊ ဝါစာဘိလာပေါ အဘိသဇ္ဇနာ ဝါ။
ဧတံ ဘယံ အာယတိံ ပေက္ခမာနော၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော။
၅၀.
ကာမာ ဟိ စိတြာ မဓုရာ မနောရမာ၊ ဝိရူပရူပေန မထေန္တိ စိတ္တံ။
အာဒီနဝံ ကာမဂုဏေသု ဒိသွာ၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော။
၅၁.
ဤတီ စ ဂဏ္ဍော စ ဥပဒ္ဒဝေါ စ၊ ရောဂေါ စ သလ္လဉ္စ ဘယဉ္စ မေတံ။
ဧတံ ဘယံ ကာမဂုဏေသု ဒိသွာ၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော။
၅၂.
သီတဉ္စ ဥဏှဉ္စ ခုဒံ ပိပါသံ၊ ဝါတာတပေ ဍံသသရီသပေ [ဍံသသိရိံသပေ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] စ။
သဗ္ဗာနိပေတာနိ အဘိသမ္ဘဝိတွာ၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော။
၅၃.
နာဂေါဝ ယူထာနိ ဝိဝဇ္ဇယိတွာ၊ သဉ္ဇာတခန္ဓော ပဒုမီ ဥဠာရော။
ယထာဘိရန္တံ ဝိဟရံ [ဝိဟရေ (သီ. ဣ. နိဒ္ဒေသ)] အရညေ၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော။
၅၄.
အဋ္ဌာနတံ သင်္ဂဏိကာရတဿ၊ ယံ ဖဿယေ [ဖုဿယေ (သျာ.)] သာမယိကံ ဝိမုတ္တိံ။
အာဒိစ္စဗန္ဓုဿ ဝစော နိသမ္မ၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော။
၅၅.
ဒိဋ္ဌီဝိသူကာနိ ဥပါတိဝတ္တော၊ ပတ္တော နိယာမံ ပဋိလဒ္ဓမဂ္ဂေါ။
ဥပ္ပန္နဉာဏောမှိ အနညနေယျော၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော။
၅၆.
နိလ္လောလုပေါ နိက္ကုဟော နိပ္ပိပါသော၊ နိမ္မက္ခော နိဒ္ဓန္တကသာဝမောဟော။
နိရာသယော [နိရာသာသော (က.)] သဗ္ဗလောကေ ဘဝိတွာ၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော။
၅၇.
ပါပံ သဟာယံ ပရိဝဇ္ဇယေထ၊ အနတ္ထဒသ္သိံ ဝိသမေ နိဝိဋ္ဌံ။
သယံ န သေဝေ ပသုတံ ပမတ္တံ၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော။
၅၈.
ဗဟုဿုတံ ဓမ္မဓရံ ဘဇေထ၊ မိတ္တံ ဥဠာရံ ပဋိဘာနဝန္တံ။
အညာယ အတ္ထာနိ ဝိနေယျ ကင်္ခံ၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော။
၅၉.
ခိဍ္ဍံ ရတိံ ကာမသုခဉ္စ လောကေ၊ အနလင်္ကရိတွာ အနပေက္ခမာနော။
ဝိဘူသနဋ္ဌာနာ ဝိရတော သစ္စဝါဒီ၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော။
၆၀.
ပုတ္တဉ္စ ဒါရံ ပိတရဉ္စ မာတရံ၊ ဓနာနိ ဓညာနိ စ ဗန္ဓဝါနိ [ဗန္ဓဝါနိ စ (ဣ.)]။
ဟိတွာန ကာမာနိ ယထောဓိကာနိ၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော။
၆၁.
သင်္ဂေါ ဧသော ပရိတ္တမေတ္ထ သောခ္ယံ၊ အပ္ပဿာဒေါ ဒုက္ခမေတ္ထ ဘိယျော။
ဂဠော ဧသော ဣတိ ဉတွာ မုတီမာ [မတီမာ (သျာ. က.)]၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော။
၆၂.
သန္ဒာလယိတွာန [ပဒါလယိတွာန (က.)] သံယောဇနာနိ၊ ဇာလံဝ ဘေတွာ သလိလမ္ဗုစာရီ။
အဂ္ဂီဝ ဒဍ္ဎံ အနိဝတ္တမာနော၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော။
၆၃.
ဩက္ခိတ္တစက္ခူ န စ ပါဒလောလော၊ ဂုတ္တိန္ဒ္ရိယော ရက္ခိတမာနသာနော။
အနဝဿုတော အပရိဍယှမာနော၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော။
၆၄.
ဩဟာရယိတွာ ဂိဟိဗျဉ္ဇနာနိ၊ သဉ္ဆန္နပတ္တော [သဉ္ဆိန္နပတ္တော (သျာ. ဣ.)၊ ပစ္ဆိန္နပတ္တော (က.)] ယထာ ပါရိဆတ္တော။
ကာသာယဝတ္ထော အဘိနိက္ခမိတွာ၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော။
၆၅.
ရသေသု ဂေဓံ အကရံ အလောလော၊ အနညပေါသီ သပဒါနစာရီ။
ကုလေ ကုလေ အပ္ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော [အပ္ပဋိဗန္ဓစိတ္တော (က.)]၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော။
၆၆.
ပဟာယ ပဉ္စာဝရဏာနိ စေတသော၊ ဥပက္ကိလေသေ ဗျပနုဇ္ဇ သဗ္ဗေ။
အနိဿိတော ဆေတ္ဝ [ဆေတွာ (သျာ. ဣ. က.)] သိနေဟဒေါသံ [သ္နေဟဒေါသံ (က.)]၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော။
၆၇.
ဝိပိဋ္ဌိကတွာန သုခံ ဒုခဉ္စ၊ ပုဗ္ဗေဝ စ သောမနဿဒေါမနဿံ။
လဒ္ဓါနုပေက္ခံ သမထံ ဝိသုဒ္ဓံ၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော။
၆၈.
အာရဒ္ဓဝီရိယော ပရမတ္ထပတ္တိယာ၊ အလီနစိတ္တော အကုသီတဝုတ္တိ။
ဒဠှနိက္ကမော ထာမဗလူပပန္နော၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော။
၆၉.
ပဋိသလ္လာနံ ဈာနမရိဉ္စမာနော၊ ဓမ္မေသု နိစ္စံ အနုဓမ္မစာရီ။
အာဒီနဝံ သမ္မသိတာ ဘဝေသု၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော။
၇၀.
တဏှက္ခယံ ပတ္ထယမပ္ပမတ္တော၊ အနေဠမူဂေါ [အနေလမူဂေါ (သျာ. ဣ. က.)] သုတဝါ သတီမာ။
သင်္ခါတဓမ္မော နိယတော ပဓါနဝါ၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော။
၇၁.
သီဟောဝ သဒ္ဒေသု အသန္တသန္တော၊ ဝါတောဝ ဇာလမှိ အသဇ္ဇမာနော။
ပဒုမံဝ တောယေန အလိပ္ပမာနော [အလိမ္ပမာနော (သီ. သျာ. က.)]၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော။
၇၂.
သီဟော ယထာ ဒါဌဗလီ ပသယှ၊ ရာဇာ မိဂါနံ အဘိဘုယျ စာရီ။
သေဝေထ ပန္တာနိ သေနာသနာနိ၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော။
၇၃.
မေတ္တံ ဥပေက္ခံ ကရုဏံ ဝိမုတ္တိံ၊ အာသေဝမာနော မုဒိတဉ္စ ကာလေ။
သဗ္ဗေန လောကေန အဝိရုဇ္ဈမာနော၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော။
၇၄.
ရာဂဉ္စ ဒေါသဉ္စ ပဟာယ မောဟံ၊ သန္ဒာလယိတွာန သံယောဇနာနိ။
အသန္တသံ ဇီဝိတသင်္ခယမှိ၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော။
၇၅.
ဘဇန္တိ သေဝန္တိ စ ကာရဏတ္ထာ၊ နိက္ကာရဏာ ဒုလ္လဘာ အဇ္ဇ မိတ္တာ။
အတ္တဋ္ဌပညာ အသုစီ မနုဿာ၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော။
ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တံ တတိယံ နိဋ္ဌိတံ။
၄. ကသိဘာရဒွါဇသုတ္တံ
ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ မဂဓေသု ဝိဟရတိ ဒက္ခိဏာဂိရိသ္မိံ [ဒက္ခိဏဂိရိသ္မိံ (က.)] ဧကနာဠာယံ ဗြာဟ္မဏဂါမေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ကသိဘာရဒွါဇဿ ဗြာဟ္မဏဿ ပဉ္စမတ္တာနိ နင်္ဂလသတာနိ ပယုတ္တာနိ ဟောန္တိ ဝပ္ပကာလေ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန ကသိဘာရဒွါဇဿ ဗြာဟ္မဏဿ ကမ္မန္တော တေနုပသင်္ကမိ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ကသိဘာရဒွါဇဿ ဗြာဟ္မဏဿ ပရိဝေသနာ ဝတ္တတိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ယေန ပရိဝေသနာ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။
အဒ္ဒသာ ခေါ ကသိဘာရဒွါဇော ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝန္တံ ပိဏ္ဍာယ ဌိတံ။ ဒိသွာန ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဟံ ခေါ, သမဏ, ကသာမိ စ ဝပါမိ စ; ကသိတွာ စ ဝပိတွာ စ ဘုဉ္ဇာမိ။ တ္ဝမ္ပိ, သမဏ, ကသဿု စ ဝပဿု စ; ကသိတွာ စ ဝပိတွာ စ ဘုဉ္ဇဿူ’’တိ။
‘‘အဟမ္ပိ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ကသာမိ စ ဝပါမိ စ; ကသိတွာ စ ဝပိတွာ စ ဘုဉ္ဇာမီ’’တိ။ ‘‘န ခေါ ပန မယံ [န ခေါ ပန သမဏ (သျာ.)] ပဿာမ ဘောတော ဂေါတမဿ ယုဂံ ဝါ နင်္ဂလံ ဝါ ဖာလံ ဝါ ပါစနံ ဝါ ဗလိဗဒ္ဒေ [ဗလိဝဒ္ဒေ (သီ. ဣ.), ဗလီဗဒ္ဒေ (?)] ဝါ။ အထ စ ပန ဘဝံ ဂေါတမော ဧဝမာဟ – ‘အဟမ္ပိ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ကသာမိ စ ဝပါမိ စ; ကသိတွာ စ ဝပိတွာ စ ဘုဉ္ဇာမီ’’’တိ။
အထ ခေါ ကသိဘာရဒွါဇော ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝန္တံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –
၇၆.
‘‘ကဿကော ပဋိဇာနာသိ၊ န စ ပဿာမ တေ ကသိံ။
ကသိံ နော ပုစ္ဆိတော ဗြူဟိ၊ ယထာ ဇာနေမု တေ ကသိံ’’။
၇၇.
‘‘သဒ္ဓါ ဗီဇံ တပေါ ဝုဋ္ဌိ၊ ပညာ မေ ယုဂနင်္ဂလံ။
ဟိရီ ဤသာ မနော ယောတ္တံ၊ သတိ မေ ဖာလပါစနံ။
၇၈.
‘‘ကာယဂုတ္တော ဝစီဂုတ္တော၊ အာဟာရေ ဥဒရေ ယတော။
သစ္စံ ကရောမိ နိဒ္ဒါနံ၊ သောရစ္စံ မေ ပမောစနံ။
၇၉.
‘‘ဝီရိယံ မေ ဓုရဓေါရယှံ၊ ယောဂက္ခေမာဓိဝါဟနံ။
ဂစ္ဆတိ အနိဝတ္တန္တံ၊ ယတ္ထ ဂန္တွာ န သောစတိ။
၈၀.
‘‘ဧဝမေသာ ကသီ ကဋ္ဌာ၊ သာ ဟောတိ အမတပ္ဖလာ။
ဧတံ ကသိံ ကသိတွာန၊ သဗ္ဗဒုက္ခာ ပမုစ္စတီ’’တိ။
အထ ခေါ ကသိဘာရဒွါဇော ဗြာဟ္မဏော မဟတိယာ ကံသပါတိယာ ပါယသံ [ပါယာသံ (သဗ္ဗတ္ထ)] ဝဍ္ဎေတွာ ဘဂဝတော ဥပနာမေသိ – ‘‘ဘုဉ္ဇတု ဘဝံ ဂေါတမော ပါယသံ။ ကဿကော ဘဝံ; ယံ ဟိ ဘဝံ ဂေါတမော အမတပ္ဖလံ [အမတပ္ဖလမ္ပိ (သံ. နိ. ၁.၁၉၇)] ကသိံ ကသတီ’’တိ။
၈၁.
‘‘ဂါထာဘိဂီတံ မေ အဘောဇနေယျံ၊ သမ္ပဿတံ ဗြာဟ္မဏ နေသ ဓမ္မော။
ဂါထာဘိဂီတံ ပနုဒန္တိ ဗုဒ္ဓါ၊ ဓမ္မေ သတီ ဗြာဟ္မဏ ဝုတ္တိရေသာ။
၈၂.
‘‘အညေန စ ကေဝလိနံ မဟေသိံ၊ ခီဏာသဝံ ကုက္ကုစ္စဝူပသန္တံ။
အန္နေန ပါနေန ဥပဋ္ဌဟဿု၊ ခေတ္တံ ဟိ တံ ပုညပေက္ခဿ ဟောတီ’’တိ။
‘‘အထ ကဿ စာဟံ, ဘော ဂေါတမ, ဣမံ ပါယသံ ဒမ္မီ’’တိ? ‘‘န ခွါဟံ တံ, ဗြာဟ္မဏ, ပဿာမိ သဒေဝကေ လောကေ သမာရကေ သဗြဟ္မကေ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ, ယဿ သော ပါယသော ဘုတ္တော သမ္မာ ပရိဏာမံ ဂစ္ဆေယျ, အညတြ တထာဂတဿ ဝါ တထာဂတသာဝကဿ ဝါ။ တေန ဟိ တွံ, ဗြာဟ္မဏ, တံ ပါယသံ အပ္ပဟရိတေ ဝါ ဆဍ္ဍေဟိ အပ္ပါဏကေ ဝါ ဥဒကေ ဩပိလာပေဟီ’’တိ။
အထ ခေါ ကသိဘာရဒွါဇော ဗြာဟ္မဏော တံ ပါယသံ အပ္ပါဏကေ ဥဒကေ ဩပိလာပေသိ။ အထ ခေါ သော ပါယသော ဥဒကေ ပက္ခိတ္တော စိစ္စိဋာယတိ စိဋိစိဋာယတိ သန္ဓူပါယတိ သမ္ပဓူပါယတိ [သန္ဓူမာယတိ သမ္ပဓူမာယတိ (သျာ.)]။ သေယျထာပိ နာမ ဖာလော ဒိဝသံ သန္တတ္တော [ဒိဝသသန္တတ္တော (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဥဒကေ ပက္ခိတ္တော စိစ္စိဋာယတိ စိဋိစိဋာယတိ သန္ဓူပါယတိ သမ္ပဓူပါယတိ; ဧဝမေဝ သော ပါယသော ဥဒကေ ပက္ခိတ္တော စိစ္စိဋာယတိ စိဋိစိဋာယတိ သန္ဓူပါယတိ သမ္ပဓူပါယတိ။
အထ ခေါ ကသိဘာရဒွါဇော ဗြာဟ္မဏော သံဝိဂ္ဂေါ လောမဟဋ္ဌဇာတော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတော ပါဒေသု သိရသာ နိပတိတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂေါတမ, အဘိက္ကန္တံ , ဘော ဂေါတမ! သေယျထာပိ, ဘော ဂေါတမ, နိက္ကုဇ္ဇိတံ ဝါ ဥက္ကုဇ္ဇေယျ, ပဋိစ္ဆန္နံ ဝါ ဝိဝရေယျ, မူဠှဿ ဝါ မဂ္ဂံ အာစိက္ခေယျ, အန္ဓကာရေ ဝါ တေလပဇ္ဇောတံ ဓါရေယျ, စက္ခုမန္တော ရူပါနိ ဒက္ခန္တီတိ [ဒက္ခိန္တီတိ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)]; ဧဝမေဝံ ဘောတာ ဂေါတမေန အနေကပရိယာယေန ဓမ္မော ပကာသိတော။ ဧသာဟံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသံဃဉ္စ, လဘေယျာဟံ ဘောတော ဂေါတမဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ, လဘေယျံ ဥပသမ္ပဒ’’န္တိ။
အလတ္ထ ခေါ ကသိဘာရဒွါဇော ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝတော သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ, အလတ္ထ ဥပသမ္ပဒံ။ အစိရူပသမ္ပန္နော ခေါ ပနာယသ္မာ ဘာရဒွါဇော ဧကော ဝူပကဋ္ဌော အပ္ပမတ္တော အာတာဣ ပဟိတတ္တော ဝိဟရန္တော နစိရဿေဝ – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ, တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိ။ ‘‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’’တိ အဗ္ဘညာသိ။ အညတရော စ [အညတရော စ ခေါ (သီ. ဣ.), အညတရော ခေါ (သျာ. ကံ. က.)] ပနာယသ္မာ ဘာရဒွါဇော အရဟတံ အဟောသီတိ။
ကသိဘာရဒွါဇသုတ္တံ စတုတ္ထံ နိဋ္ဌိတံ။
၅. စုန္ဒသုတ္တံ
၈၃.
‘‘ပုစ္ဆာမိ မုနိံ ပဟူတပညံ၊ (ဣတိ စုန္ဒော ကမ္မာရပုတ္တော)
ဗုဒ္ဓံ ဓမ္မဿာမိံ ဝီတတဏှံ။
ဒွိပဒုတ္တမံ [ဒိပဒုတ္တမံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] သာရထီနံ ပဝရံ၊ ကတိ လောကေ သမဏာ တဒိင်္ဃ ဗြူဟိ’’။
၈၄.
‘‘စတုရော သမဏာ န ပဉ္စမတ္ထိ၊ (စုန္ဒာတိ ဘဂဝါ)
တေ တေ အာဝိကရောမိ သက္ခိပုဋ္ဌော။
မဂ္ဂဇိနော မဂ္ဂဒေသကော စ၊ မဂ္ဂေ ဇီဝတိ ယော စ မဂ္ဂဒူသီ’’။
၈၅.
‘‘ကံ မဂ္ဂဇိနံ ဝဒန္တိ ဗုဒ္ဓါ၊ (ဣတိ စုန္ဒော ကမ္မာရပုတ္တော)
မဂ္ဂက္ခာယီ ကထံ အတုလ္ယော ဟောတိ။
မဂ္ဂေ ဇီဝတိ မေ ဗြူဟိ ပုဋ္ဌော၊ အထ မေ အာဝိကရောဟိ မဂ္ဂဒူသိံ’’ [မဂ္ဂဒူသီ (က.)]။
၈၆.
‘‘ယော တိဏ္ဏကထံကထော ဝိသလ္လော၊ နိဗ္ဗာနာဘိရတော အနာနုဂိဒ္ဓေါ။
လောကဿ သဒေဝကဿ နေတာ၊ တာဒိံ မဂ္ဂဇိနံ ဝဒန္တိ ဗုဒ္ဓါ။
၈၇.
‘‘ပရမံ ပရမန္တိ ယောဓ ဉတွာ၊ အက္ခာတိ ဝိဘဇတေ ဣဓေဝ ဓမ္မံ။
တံ ကင်္ခဆိဒံ မုနိံ အနေဇံ၊ ဒုတိယံ ဘိက္ခုနမာဟု မဂ္ဂဒေသိံ။
၈၈.
‘‘ယော ဓမ္မပဒေ သုဒေသိတေ၊ မဂ္ဂေ ဇီဝတိ သညတော သတီမာ။
အနဝဇ္ဇပဒါနိ သေဝမာနော၊ တတိယံ ဘိက္ခုနမာဟု မဂ္ဂဇီဝိံ။
၈၉.
‘‘ဆဒနံ ကတွာန သုဗ္ဗတာနံ၊ ပက္ခန္ဒီ ကုလဒူသကော ပဂဗ္ဘော။
မာယာဝီ အသညတော ပလာပေါ၊ ပတိရူပေန စရံ သ မဂ္ဂဒူသီ။
၉၀.
‘‘ဧတေ စ ပဋိဝိဇ္ဈိ ယော ဂဟဋ္ဌော၊ သုတဝါ အရိယသာဝကော သပညော။
သဗ္ဗေ နေတာဒိသာတိ [သဗ္ဗေ နေ တာဒိသာတိ (သီ. သျာ. ဣ.)] ဉတွာ၊ ဣတိ ဒိသွာ န ဟာပေတိ တဿ သဒ္ဓါ။
ကထံ ဟိ ဒုဋ္ဌေန အသမ္ပဒုဋ္ဌံ၊ သုဒ္ဓံ အသုဒ္ဓေန သမံ ကရေယျာ’’တိ။
စုန္ဒသုတ္တံ ပဉ္စမံ နိဋ္ဌိတံ။
၆. ပရာဘဝသုတ္တံ
ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ အထ ခေါ အညတရာ ဒေဝတာ အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာ ကေဝလကပ္ပံ ဇေတဝနံ ဩဘာသေတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတာ ခေါ သာ ဒေဝတာ ဘဂဝန္တံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –
၉၁.
‘‘ပရာဘဝန္တံ ပုရိသံ၊ မယံ ပုစ္ဆာမ ဂေါတမ [ဂေါတမံ (သီ. သျာ.)]။
ဘဂဝန္တံ [ဘဝန္တံ (သျာ. က.)] ပုဋ္ဌုမာဂမ္မ၊ ကိံ ပရာဘဝတော မုခံ’’။
၉၂.
‘‘သုဝိဇာနော ဘဝံ ဟောတိ၊ သုဝိဇာနော [ဒုဝိဇာနော (သျာ. က.)] ပရာဘဝေါ။
ဓမ္မကာမော ဘဝံ ဟောတိ၊ ဓမ္မဒေဿီ ပရာဘဝေါ’’။
၉၃.
‘‘ဣတိ ဟေတံ ဝိဇာနာမ၊ ပဌမော သော ပရာဘဝေါ။
ဒုတိယံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ၊ ကိံ ပရာဘဝတော မုခံ’’။
၉၄.
‘‘အသန္တဿ ပိယာ ဟောန္တိ၊ သန္တေ န ကုရုတေ ပိယံ။
အသတံ ဓမ္မံ ရောစေတိ၊ တံ ပရာဘဝတော မုခံ’’။
၉၅.
‘‘ဣတိ ဟေတံ ဝိဇာနာမ၊ ဒုတိယော သော ပရာဘဝေါ။
တတိယံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ၊ ကိံ ပရာဘဝတော မုခံ’’။
၉၆.
‘‘နိဒ္ဒါသီလီ သဘာသီလီ၊ အနုဋ္ဌာတာ စ ယော နရော။
အလသော ကောဓပညာဏော၊ တံ ပရာဘဝတော မုခံ’’။
၉၇.
‘‘ဣတိ ဟေတံ ဝိဇာနာမ၊ တတိယော သော ပရာဘဝေါ။
စတုတ္ထံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ၊ ကိံ ပရာဘဝတော မုခံ’’။
၉၈.
‘‘ယော မာတရံ [ယော မာတရံ ဝါ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ပိတရံ ဝါ၊ ဇိဏ္ဏကံ ဂတယောဗ္ဗနံ။
ပဟု သန္တော န ဘရတိ၊ တံ ပရာဘဝတော မုခံ’’။
၉၉.
‘‘ဣတိ ဟေတံ ဝိဇာနာမ၊ စတုတ္ထော သော ပရာဘဝေါ။
ပဉ္စမံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ၊ ကိံ ပရာဘဝတော မုခံ’’။
၁၀၀.
‘‘ယော ဗြာဟ္မဏံ [ယော ဗြာဟ္မဏံ ဝါ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] သမဏံ ဝါ၊ အညံ ဝါပိ ဝနိဗ္ဗကံ။
မုသာဝါဒေန ဝဉ္စေတိ၊ တံ ပရာဘဝတော မုခံ’’။
၁၀၁.
‘‘ဣတိ ဟေတံ ဝိဇာနာမ၊ ပဉ္စမော သော ပရာဘဝေါ။
ဆဋ္ဌမံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ၊ ကိံ ပရာဘဝတော မုခံ’’။
၁၀၂.
‘‘ပဟူတဝိတ္တော ပုရိသော၊ သဟိရညော သဘောဇနော။
ဧကော ဘုဉ္ဇတိ သာဒူနိ၊ တံ ပရာဘဝတော မုခံ’’။
၁၀၃.
‘‘ဣတိ ဟေတံ ဝိဇာနာမ၊ ဆဋ္ဌမော သော ပရာဘဝေါ။
သတ္တမံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ၊ ကိံ ပရာဘဝတော မုခံ’’။
၁၀၄.
‘‘ဇာတိတ္ထဒ္ဓေါ ဓနတ္ထဒ္ဓေါ၊ ဂေါတ္တတ္ထဒ္ဓေါ စ ယော နရော။
သညာတိံ အတိမညေတိ၊ တံ ပရာဘဝတော မုခံ’’။
၁၀၅.
‘‘ဣတိ ဟေတံ ဝိဇာနာမ၊ သတ္တမော သော ပရာဘဝေါ။
အဋ္ဌမံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ၊ ကိံ ပရာဘဝတော မုခံ’’။
၁၀၆.
‘‘ဣတ္ထိဓုတ္တော သုရာဓုတ္တော၊ အက္ခဓုတ္တော စ ယော နရော။
လဒ္ဓံ လဒ္ဓံ ဝိနာသေတိ၊ တံ ပရာဘဝတော မုခံ’’။
၁၀၇.
‘‘ဣတိ ဟေတံ ဝိဇာနာမ၊ အဋ္ဌမော သော ပရာဘဝေါ။
နဝမံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ၊ ကိံ ပရာဘဝတော မုခံ’’။
၁၀၈.
‘‘သေဟိ ဒါရေဟိ အသန္တုဋ္ဌော [ဒါရေဟ္ယသန္တုဋ္ဌော (က.)]၊ ဝေသိယာသု ပဒုဿတိ [ပဒိဿတိ (သီ.)]။
ဒုဿတိ [ဒိဿတိ (သီ. ဣ.)] ပရဒါရေသု၊ တံ ပရာဘဝတော မုခံ’’။
၁၀၉.
‘‘ဣတိ ဟေတံ ဝိဇာနာမ၊ နဝမော သော ပရာဘဝေါ။
ဒသမံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ၊ ကိံ ပရာဘဝတော မုခံ’’။
၁၁၀.
‘‘အတီတယောဗ္ဗနော ပေါသော၊ အာနေတိ တိမ္ဗရုတ္ထနိံ။
တဿာ ဣဿာ န သုပတိ၊ တံ ပရာဘဝတော မုခံ’’။
၁၁၁.
‘‘ဣတိ ဟေတံ ဝိဇာနာမ၊ ဒသမော သော ပရာဘဝေါ။
ဧကာဒသမံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ၊ ကိံ ပရာဘဝတော မုခံ’’။
၁၁၂.
‘‘ဣတ္ထိံ သောဏ္ဍိံ ဝိကိရဏိံ၊ ပုရိသံ ဝါပိ တာဒိသံ။
ဣဿရိယသ္မိံ ဌပေတိ [ဌာပေတိ (သီ. ဣ.)၊ ထပေတိ (က.)]၊ တံ ပရာဘဝတော မုခံ’’။
၁၁၃.
‘‘ဣတိ ဟေတံ ဝိဇာနာမ၊ ဧကာဒသမော သော ပရာဘဝေါ။
ဒွါဒသမံ ဘဂဝါ ဗြူဟိ၊ ကိံ ပရာဘဝတော မုခံ’’။
၁၁၄.
‘‘အပ္ပဘောဂေါ မဟာတဏှော၊ ခတ္တိယေ ဇာယတေ ကုလေ။
သော စ ရဇ္ဇံ ပတ္ထယတိ၊ တံ ပရာဘဝတော မုခံ’’။
၁၁၅.
‘‘ဧတေ ပရာဘဝေ လောကေ၊ ပဏ္ဍိတော သမဝေက္ခိယ။
အရိယော ဒဿနသမ္ပန္နော၊ သ လောကံ ဘဇတေ သိဝ’’န္တိ။
ပရာဘဝသုတ္တံ ဆဋ္ဌံ နိဋ္ဌိတံ။
၇. ဝသလသုတ္တံ
ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ သာဝတ္ထိံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အဂ္ဂိကဘာရဒွါဇဿ ဗြာဟ္မဏဿ နိဝေသနေ အဂ္ဂိ ပဇ္ဇလိတော ဟောတိ အာဟုတိ ပဂ္ဂဟိတာ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ သပဒါနံ ပိဏ္ဍာယ စရမာနော ယေန အဂ္ဂိကဘာရဒွါဇဿ ဗြာဟ္မဏဿ နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမိ။
အဒ္ဒသာ ခေါ အဂ္ဂိကဘာရဒွါဇော ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝန္တံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဒိသွာန ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘တတ္ရေဝ [အတ္ရေဝ (သျာ. က.)], မုဏ္ဍက; တတ္ရေဝ, သမဏက; တတ္ရေဝ, ဝသလက တိဋ္ဌာဟီ’’တိ။
ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဘဂဝါ အဂ္ဂိကဘာရဒွါဇံ ဗြာဟ္မဏံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဇာနာသိ ပန တွံ, ဗြာဟ္မဏ, ဝသလံ ဝါ ဝသလကရဏေ ဝါ ဓမ္မေ’’တိ? ‘‘န ခွါဟံ, ဘော ဂေါတမ, ဇာနာမိ ဝသလံ ဝါ ဝသလကရဏေ ဝါ ဓမ္မေ; သာဓု မေ ဘဝံ ဂေါတမော တထာ ဓမ္မံ ဒေသေတု, ယထာဟံ ဇာနေယျံ ဝသလံ ဝါ ဝသလကရဏေ ဝါ ဓမ္မေ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ, ဗြာဟ္မဏ, သုဏာဟိ, သာဓုကံ မနသိ ကရောဟိ; ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘော’’တိ ခေါ အဂ္ဂိကဘာရဒွါဇော ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝတော ပစ္စဿောသိ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –
၁၁၆.
‘‘ကောဓနော ဥပနာဟီ စ၊ ပါပမက္ခီ စ ယော နရော။
ဝိပန္နဒိဋ္ဌိ မာယာဝီ၊ တံ ဇညာ ဝသလော ဣတိ။
၁၁၇.
‘‘ဧကဇံ ဝါ ဒွိဇံ [ဒိဇံ (ဣ.)] ဝါပိ၊ ယောဓ ပါဏံ ဝိဟိံသတိ။
ယဿ ပါဏေ ဒယာ နတ္ထိ၊ တံ ဇညာ ဝသလော ဣတိ။
၁၁၈.
‘‘ယော ဟန္တိ ပရိရုန္ဓတိ [ဥပရုန္ဓေတိ (သျာ.)၊ ဥပရုန္ဓတိ (က.)]၊ ဂါမာနိ နိဂမာနိ စ။
နိဂ္ဂါဟကော [နိဂ္ဃါတကော (?)] သမညာတော၊ တံ ဇညာ ဝသလော ဣတိ။
၁၁၉.
‘‘ဂါမေ ဝါ ယဒိ ဝါ ရညေ၊ ယံ ပရေသံ မမာယိတံ။
ထေယျာ အဒိန္နမာဒေတိ [အဒိန္နံ အာဒိယတိ (သီ. ဣ.)]၊ တံ ဇညာ ဝသလော ဣတိ။
၁၂၀.
‘‘ယော ဟဝေ ဣဏမာဒါယ၊ စုဇ္ဇမာနော [ဘုဉ္ဇမာနော (?)] ပလာယတိ။
န ဟိ တေ ဣဏမတ္ထီတိ၊ တံ ဇညာ ဝသလော ဣတိ။
၁၂၁.
‘‘ယော ဝေ ကိဉ္စိက္ခကမ္ယတာ၊ ပန္ထသ္မိံ ဝဇန္တံ ဇနံ။
ဟန္တွာ ကိဉ္စိက္ခမာဒေတိ၊ တံ ဇညာ ဝသလော ဣတိ။
၁၂၂.
‘‘အတ္တဟေတု ပရဟေတု၊ ဓနဟေတု စ [ဓနဟေတု ဝ (က.)] ယော နရော။
သက္ခိပုဋ္ဌော မုသာ ဗြူတိ၊ တံ ဇညာ ဝသလော ဣတိ။
၁၂၃.
‘‘ယော ဉာတီနံ သခီနံ ဝါ၊ ဒါရေသု ပဋိဒိဿတိ။
သာဟသာ [သဟသာ (သီ. သျာ.)] သမ္ပိယေန ဝါ၊ တံ ဇညာ ဝသလော ဣတိ။
၁၂၄.
‘‘ယော မာတရံ ပိတရံ ဝါ၊ ဇိဏ္ဏကံ ဂတယောဗ္ဗနံ။
ပဟု သန္တော န ဘရတိ၊ တံ ဇညာ ဝသလော ဣတိ။
၁၂၅.
‘‘ယော မာတရံ ပိတရံ ဝါ၊ ဘာတရံ ဘဂိနိံ သသုံ။
ဟန္တိ ရောသေတိ ဝါစာယ၊ တံ ဇညာ ဝသလော ဣတိ။
၁၂၆.
‘‘ယော အတ္ထံ ပုစ္ဆိတော သန္တော၊ အနတ္ထမနုသာသတိ။
ပဋိစ္ဆန္နေန မန္တေတိ၊ တံ ဇညာ ဝသလော ဣတိ။
၁၂၇.
‘‘ယော ကတွာ ပါပကံ ကမ္မံ၊ မာ မံ ဇညာတိ ဣစ္ဆတိ [ဝိဘ. ၈၉၄ ပဿိတဗ္ဗံ]။
ယော ပဋိစ္ဆန္နကမ္မန္တော၊ တံ ဇညာ ဝသလော ဣတိ။
၁၂၈.
‘‘ယော ဝေ ပရကုလံ ဂန္တွာ၊ ဘုတွာန [သုတွာ စ (သျာ. က.)] သုစိဘောဇနံ။
အာဂတံ နပ္ပဋိပူဇေတိ၊ တံ ဇညာ ဝသလော ဣတိ။
၁၂၉.
‘‘ယော ဗြာဟ္မဏံ သမဏံ ဝါ၊ အညံ ဝါပိ ဝနိဗ္ဗကံ။
မုသာဝါဒေန ဝဉ္စေတိ၊ တံ ဇညာ ဝသလော ဣတိ။
၁၃၀.
‘‘ယော ဗြာဟ္မဏံ သမဏံ ဝါ၊ ဘတ္တကာလေ ဥပဋ္ဌိတေ။
ရောသေတိ ဝါစာ န စ ဒေတိ၊ တံ ဇညာ ဝသလော ဣတိ။
၁၃၁.
‘‘အသတံ ယောဓ ပဗြူတိ၊ မောဟေန ပလိဂုဏ္ဌိတော။
ကိဉ္စိက္ခံ နိဇိဂီသာနော [နိဇိဂိံသာနော (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)]၊ တံ ဇညာ ဝသလော ဣတိ။
၁၃၂.
‘‘ယော စတ္တာနံ သမုက္ကံသေ၊ ပရေ စ မဝဇာနာတိ [မဝဇာနတိ (သီ. သျာ. ဣ.)]။
နိဟီနော သေန မာနေန၊ တံ ဇညာ ဝသလော ဣတိ။
၁၃၃.
‘‘ရောသကော ကဒရိယော စ၊ ပါပိစ္ဆော မစ္ဆရီ သဌော။
အဟိရိကော အနောတ္တပ္ပီ၊ တံ ဇညာ ဝသလော ဣတိ။
၁၃၄.
‘‘ယော ဗုဒ္ဓံ ပရိဘာသတိ၊ အထ ဝါ တဿ သာဝကံ။
ပရိဗ္ဗာဇံ [ပရိဗ္ဗဇံ (က.)၊ ပရိဗ္ဗာဇကံ (သျာ. ကံ.)] ဂဟဋ္ဌံ ဝါ၊ တံ ဇညာ ဝသလော ဣတိ။
၁၃၅.
‘‘ယော ဝေ အနရဟံ [အနရဟာ (သီ. ဣ.)] သန္တော၊ အရဟံ ပဋိဇာနာတိ [ပဋိဇာနတိ (သီ. သျာ. ဣ.)]။
စောရော သဗြဟ္မကေ လောကေ၊ ဧသော ခေါ ဝသလာဓမော။
၁၃၆.
‘‘ဧတေ ခေါ ဝသလာ ဝုတ္တာ၊ မယာ ယေတေ ပကာသိတာ။
န ဇစ္စာ ဝသလော ဟောတိ၊ န ဇစ္စာ ဟောတိ ဗြာဟ္မဏော။
ကမ္မုနာ [ကမ္မနာ (သီ. ဣ.)] ဝသလော ဟောတိ၊ ကမ္မုနာ ဟောတိ ဗြာဟ္မဏော။
၁၃၇.
‘‘တဒမိနာပိ ဇာနာထ၊ ယထာမေဒံ [ယထာပေဒံ (က.)] နိဒဿနံ။
စဏ္ဍာလပုတ္တော သောပါကော [သပါကော (?)]၊ မာတင်္ဂေါ ဣတိ ဝိဿုတော။
၁၃၈.
‘‘သော ယသံ ပရမံ ပတ္တော [သော ယသပ္ပရမပ္ပတ္တော (သျာ. က.)]၊ မာတင်္ဂေါ ယံ သုဒုလ္လဘံ။
အာဂစ္ဆုံ တဿုပဋ္ဌာနံ၊ ခတ္တိယာ ဗြာဟ္မဏာ ဗဟူ။
၁၃၉.
‘‘ဒေဝယာနံ အဘိရုယှ၊ ဝိရဇံ သော မဟာပထံ။
ကာမရာဂံ ဝိရာဇေတွာ၊ ဗြဟ္မလောကူပဂေါ အဟု။
န နံ ဇာတိ နိဝါရေသိ၊ ဗြဟ္မလောကူပပတ္တိယာ။
၁၄၀.
‘‘အဇ္ဈာယကကုလေ ဇာတာ၊ ဗြာဟ္မဏာ မန္တဗန္ဓဝါ။
တေ စ ပါပေသု ကမ္မေသု၊ အဘိဏှမုပဒိဿရေ။
၁၄၁.
‘‘ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဂါရယ္ဟာ၊ သမ္ပရာယေ စ ဒုဂ္ဂတိ။
န နေ ဇာတိ နိဝါရေတိ၊ ဒုဂ္ဂတျာ [ဒုဂ္ဂစ္စာ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဂရဟာယ ဝါ။
၁၄၂.
‘‘န ဇစ္စာ ဝသလော ဟောတိ၊ န ဇစ္စာ ဟောတိ ဗြာဟ္မဏော။
ကမ္မုနာ ဝသလော ဟောတိ၊ ကမ္မုနာ ဟောတိ ဗြာဟ္မဏော’’တိ။
ဧဝံ ဝုတ္တေ, အဂ္ဂိကဘာရဒွါဇော ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂေါတမ။ပေ.။ ဥပါသကံ မံ ဘဝံ ဂေါတမော ဓါရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။
ဝသလသုတ္တံ သတ္တမံ နိဋ္ဌိတံ။
၈. မေတ္တသုတ္တံ
၁၄၃.
ကရဏီယမတ္ထကုသလေန၊ ယန္တ သန္တံ ပဒံ အဘိသမေစ္စ။
သက္ကော ဥဇူ စ သုဟုဇူ [သူဇူ (သီ.)] စ၊ သူဝစော စဿ မုဒု အနတိမာနီ။
၁၄၄.
သန္တုဿကော စ သုဘရော စ၊ အပ္ပကိစ္စော စ သလ္လဟုကဝုတ္တိ။
သန္တိန္ဒ္ရိယော စ နိပကော စ၊ အပ္ပဂဗ္ဘော ကုလေသ္ဝနနုဂိဒ္ဓေါ။
၁၄၅.
န စ ခုဒ္ဒမာစရေ ကိဉ္စိ၊ ယေန ဝိညူ ပရေ ဥပဝဒေယျုံ။
သုခိနော ဝ ခေမိနော ဟောန္တု၊ သဗ္ဗသတ္တာ [သဗ္ဗေ သတ္တာ (သီ. သျာ.)] ဘဝန္တု သုခိတတ္တာ။
၁၄၆.
ယေ ကေစိ ပါဏဘူတတ္ထိ၊ တသာ ဝါ ထာဝရာ ဝနဝသေသာ။
ဒီဃာ ဝါ ယေ ဝ မဟန္တာ [မဟန္တ (?)]၊ မဇ္ဈိမာ ရဿကာ အဏုကထူလာ။
၁၄၇.
ဒိဋ္ဌာ ဝါ ယေ ဝ အဒိဋ္ဌာ [အဒိဋ္ဌ (?)]၊ ယေ ဝ [ယေ စ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဒူရေ ဝသန္တိ အဝိဒူရေ။
ဘူတာ ဝ သမ္ဘဝေသီ ဝ [ဘူတာ ဝါ သမ္ဘဝေသီ ဝါ (သျာ. ကံ. ဣ. က.)]၊ သဗ္ဗသတ္တာ ဘဝန္တု သုခိတတ္တာ။
၁၄၈.
န ပရော ပရံ နိကုဗ္ဗေထ၊ နာတိမညေထ ကတ္ထစိ န ကဉ္စိ [နံ ကဉ္စိ (သီ. ဣ.)၊ နံ ကိဉ္စိ (သျာ.)၊ န ကိဉ္စိ (က.)]။
ဗျာရောသနာ ပဋိဃသညာ၊ နာညမညဿ ဒုက္ခမိစ္ဆေယျ။
၁၄၉.
မာတာ ယထာ နိယံ ပုတ္တမာယုသာ ဧကပုတ္တမနုရက္ခေ။
ဧဝမ္ပိ သဗ္ဗဘူတေသု၊ မာနသံ ဘာဝယေ အပရိမာဏံ။
၁၅၀.
မေတ္တဉ္စ သဗ္ဗလောကသ္မိ၊ မာနသံ ဘာဝယေ အပရိမာဏံ။
ဥဒ္ဓံ အဓေါ စ တိရိယဉ္စ၊ အသမ္ဗာဓံ အဝေရမသပတ္တံ။
၁၅၁.
တိဋ္ဌံ စရံ နိသိန္နော ဝ [ဝါ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)]၊ သယာနော ယာဝတာဿ ဝိတမိဒ္ဓေါ [ဝိဂတမိဒ္ဒေါ (ဗဟူသု)]။
ဧတံ သတိံ အဓိဋ္ဌေယျ၊ ဗြဟ္မမေတံ ဝိဟာရမိဓမာဟု။
၁၅၂.
ဒိဋ္ဌိဉ္စ အနုပဂ္ဂမ္မ၊ သီလဝါ ဒဿနေန သမ္ပန္နော။
ကာမေသု ဝိနယ [ဝိနေယျ (သီ. သျာ. ဣ.)] ဂေဓံ၊ န ဟိ ဇာတုဂ္ဂဗ္ဘသေယျ ပုနရေတီတိ။
မေတ္တသုတ္တံ အဋ္ဌမံ နိဋ္ဌိတံ။
၉. ဟေမဝတသုတ္တံ
၁၅၃.
‘‘အဇ္ဇ ပန္နရသော ဥပေါသထော၊ (ဣတိ သာတာဂိရော ယက္ခော)
ဒိဗ္ဗာ [ဒိဗျာ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ရတ္တိ ဥပဋ္ဌိတာ။
အနောမနာမံ သတ္ထာရံ၊ ဟန္ဒ ပဿာမ ဂေါတမံ’’။
၁၅၄.
‘‘ကစ္စိ မနော သုပဏိဟိတော၊ (ဣတိ ဟေမဝတော ယက္ခော)
သဗ္ဗဘူတေသု တာဒိနော။
ကစ္စိ ဣဋ္ဌေ အနိဋ္ဌေ စ၊ သင်္ကပ္ပဿ ဝသီကတာ’’။
၁၅၅.
‘‘မနော စဿ သုပဏိဟိတော၊ (ဣတိ သာတာဂိရော ယက္ခော)
သဗ္ဗဘူတေသု တာဒိနော။
အထော ဣဋ္ဌေ အနိဋ္ဌေ စ၊ သင်္ကပ္ပဿ ဝသီကတာ’’။
၁၅၆.
‘‘ကစ္စိ အဒိန္နံ နာဒိယတိ၊ (ဣတိ ဟေမဝတော ယက္ခော)
ကစ္စိ ပါဏေသု သညတော။
ကစ္စိ အာရာ ပမာဒမှာ၊ ကစ္စိ ဈာနံ န ရိဉ္စတိ’’။
၁၅၇.
‘‘န သော အဒိန္နံ အာဒိယတိ၊ (ဣတိ သာတာဂိရော ယက္ခော)
အထော ပါဏေသု သညတော။
အထော အာရာ ပမာဒမှာ၊ ဗုဒ္ဓေါ ဈာနံ န ရိဉ္စတိ’’။
၁၅၈.
‘‘ကစ္စိ မုသာ န ဘဏတိ၊ (ဣတိ ဟေမဝတော ယက္ခော)
ကစ္စိ န ခီဏဗျပ္ပထော။
ကစ္စိ ဝေဘူတိယံ နာဟ၊ ကစ္စိ သမ္ဖံ န ဘာသတိ’’။
၁၅၉.
‘‘မုသာ စ သော န ဘဏတိ၊ (ဣတိ သာတာဂိရော ယက္ခော)
အထော န ခီဏဗျပ္ပထော။
အထော ဝေဘူတိယံ နာဟ၊ မန္တာ အတ္ထံ စ [အတ္ထံ သော (သီ. ဣ. က.)] ဘာသတိ’’။
၁၆၀.
‘‘ကစ္စိ န ရဇ္ဇတိ ကာမေသု၊ (ဣတိ ဟေမဝတော ယက္ခော)
ကစ္စိ စိတ္တံ အနာဝိလံ။
ကစ္စိ မောဟံ အတိက္ကန္တော၊ ကစ္စိ ဓမ္မေသု စက္ခုမာ’’။
၁၆၁.
‘‘န သော ရဇ္ဇတိ ကာမေသု၊ (ဣတိ သာတာဂိရော ယက္ခော)
အထော စိတ္တံ အနာဝိလံ။
သဗ္ဗမောဟံ အတိက္ကန္တော၊ ဗုဒ္ဓေါ ဓမ္မေသု စက္ခုမာ’’။
၁၆၂.
‘‘ကစ္စိ ဝိဇ္ဇာယ သမ္ပန္နော၊ (ဣတိ ဟေမဝတော ယက္ခော )
ကစ္စိ သံသုဒ္ဓစာရဏော။
ကစ္စိဿ အာသဝါ ခီဏာ၊ ကစ္စိ နတ္ထိ ပုနဗ္ဘဝေါ’’။
၁၆၃.
‘‘ဝိဇ္ဇာယ စေဝ သမ္ပန္နော၊ (ဣတိ သာတာဂိရော ယက္ခော)
အထော သံသုဒ္ဓစာရဏော။
သဗ္ဗဿ အာသဝါ ခီဏာ၊ နတ္ထိ တဿ ပုနဗ္ဘဝေါ’’။
၁၆၄.
‘‘သမ္ပန္နံ မုနိနော စိတ္တံ၊ ကမ္မုနာ ဗျပ္ပထေန စ။
ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နံ၊ ဓမ္မတော နံ ပသံသတိ’’။
၁၆၅.
‘‘သမ္ပန္နံ မုနိနော စိတ္တံ၊ ကမ္မုနာ ဗျပ္ပထေန စ။
ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နံ၊ ဓမ္မတော အနုမောဒသိ’’။
၁၆၆.
‘‘သမ္ပန္နံ မုနိနော စိတ္တံ၊ ကမ္မုနာ ဗျပ္ပထေန စ။
ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နံ၊ ဟန္ဒ ပဿာမ ဂေါတမံ။
၁၆၇.
‘‘ဧဏိဇသံဃံ ကိသံ ဝီရံ [ဓီရံ (သျာ.)]၊ အပ္ပါဟာရံ အလောလုပံ။
မုနိံ ဝနသ္မိံ ဈာယန္တံ၊ ဧဟိ ပဿာမ ဂေါတမံ။
၁၆၈.
‘‘သီဟံဝေကစရံ နာဂံ၊ ကာမေသု အနပေက္ခိနံ။
ဥပသင်္ကမ္မ ပုစ္ဆာမ၊ မစ္စုပါသပ္ပမောစနံ။
၁၆၉.
‘‘အက္ခာတာရံ ပဝတ္တာရံ၊ သဗ္ဗဓမ္မာန ပါရဂုံ။
ဗုဒ္ဓံ ဝေရဘယာတီတံ၊ မယံ ပုစ္ဆာမ ဂေါတမံ’’။
၁၇၀.
‘‘ကိသ္မိံ လောကော သမုပ္ပန္နော၊ (ဣတိ ဟေမဝတော ယက္ခော)
ကိသ္မိံ ကုဗ္ဗတိ သန္ထဝံ [သန္ဓဝံ (က.)]။
ကိဿ လောကော ဥပါဒါယ၊ ကိသ္မိံ လောကော ဝိဟညတိ’’။
၁၇၁.
‘‘ဆသု [ဆဿု (သီ. ဣ.)] လောကော သမုပ္ပန္နော၊ (ဟေမဝတာတိ ဘဂဝါ)
ဆသု ကုဗ္ဗတိ သန္ထဝံ။
ဆန္နမေဝ ဥပါဒါယ၊ ဆသု လောကော ဝိဟညတိ’’။
၁၇၂.
‘‘ကတမံ တံ ဥပါဒါနံ၊ ယတ္ထ လောကော ဝိဟညတိ။
နိယျာနံ ပုစ္ဆိတော ဗြူဟိ၊ ကထံ ဒုက္ခာ ပမုစ္စတိ’’ [ပမုဉ္စတိ (သျာ.)]။
၁၇၃.
‘‘ပဉ္စ ကာမဂုဏာ လောကေ၊ မနောဆဋ္ဌာ ပဝေဒိတာ။
ဧတ္ထ ဆန္ဒံ ဝိရာဇေတွာ၊ ဧဝံ ဒုက္ခာ ပမုစ္စတိ။
၁၇၄.
‘‘ဧတံ လောကဿ နိယျာနံ၊ အက္ခာတံ ဝေါ ယထာတထံ။
ဧတံ ဝေါ အဟမက္ခာမိ၊ ဧဝံ ဒုက္ခာ ပမုစ္စတိ’’။
၁၇၅.
‘‘ကော သူဓ တရတိ ဩဃံ၊ ကောဓ တရတိ အဏ္ဏဝံ။
အပ္ပတိဋ္ဌေ အနာလမ္ဗေ၊ ကော ဂမ္ဘီရေ န သီဒတိ’’။
၁၇၆.
‘‘သဗ္ဗဒါ သီလသမ္ပန္နော၊ ပညဝါ သုသမာဟိတော။
အဇ္ဈတ္တစိန္တီ [အဇ္ဈတ္တသညီ (သျာ. ကံ. က.)] သတိမာ၊ ဩဃံ တရတိ ဒုတ္တရံ။
၁၇၇.
‘‘ဝိရတော ကာမသညာယ၊ သဗ္ဗသံယောဇနာတိဂေါ။
နန္ဒီဘဝပရိက္ခီဏော၊ သော ဂမ္ဘီရေ န သီဒတိ’’။
၁၇၈.
‘‘ဂဗ္ဘီရပညံ နိပုဏတ္ထဒသ္သိံ၊ အကိဉ္စနံ ကာမဘဝေ အသတ္တံ။
တံ ပဿထ သဗ္ဗဓိ ဝိပ္ပမုတ္တံ၊ ဒိဗ္ဗေ ပထေ ကမမာနံ မဟေသိံ။
၁၇၉.
‘‘အနောမနာမံ နိပုဏတ္ထဒသ္သိံ၊ ပညာဒဒံ ကာမာလယေ အသတ္တံ။
တံ ပဿထ သဗ္ဗဝိဒုံ သုမေဓံ၊ အရိယေ ပထေ ကမမာနံ မဟေသိံ။
၁၈၀.
‘‘သုဒိဋ္ဌံ ဝတ နော အဇ္ဇ၊ သုပ္ပဘာတံ သုဟုဋ္ဌိတံ။
ယံ အဒ္ဒသာမ သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ ဩဃတိဏ္ဏမနာသဝံ။
၁၈၁.
‘‘ဣမေ ဒသသတာ ယက္ခာ၊ ဣဒ္ဓိမန္တော ယသဿိနော။
သဗ္ဗေ တံ သရဏံ ယန္တိ၊ တွံ နော သတ္ထာ အနုတ္တရော။
၁၈၂.
‘‘တေ မယံ ဝိစရိဿာမ၊ ဂါမာ ဂါမံ နဂါ နဂံ။
နမဿမာနာ သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ ဓမ္မဿ စ သုဓမ္မတ’’န္တိ။
ဟေမဝတသုတ္တံ နဝမံ နိဋ္ဌိတံ။
၁၀. အာဠဝကသုတ္တံ
ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ အာဠဝိယံ ဝိဟရတိ အာဠဝကဿ ယက္ခဿ ဘဝနေ။ အထ ခေါ အာဠဝကော ယက္ခော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘နိက္ခမ, သမဏာ’’တိ။ ‘‘သာဓါဝုသော’’တိ ဘဂဝါ နိက္ခမိ။ ‘‘ပဝိသ, သမဏာ’’တိ။ ‘‘သာဓါဝုသော’’တိ ဘဂဝါ ပါဝိသိ။
ဒုတိယမ္ပိ ခေါ။ပေ.။ တတိယမ္ပိ ခေါ အာဠဝကော ယက္ခော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘နိက္ခမ, သမဏာ’’တိ။ ‘‘သာဓါဝုသော’’တိ ဘဂဝါ နိက္ခမိ။ ‘‘ပဝိသ, သမဏာ’’တိ။ ‘‘သာဓါဝုသော’’တိ ဘဂဝါ ပါဝိသိ။
စတုတ္ထမ္ပိ ခေါ အာဠဝကော ယက္ခော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘နိက္ခမ, သမဏာ’’တိ။ ‘‘န ခွါဟံ တံ , အာဝုသော, နိက္ခမိဿာမိ။ ယံ တေ ကရဏီယံ, တံ ကရောဟီ’’တိ။
‘‘ပဉ္ဟံ တံ, သမဏ, ပုစ္ဆိဿာမိ။ သစေ မေ န ဗျာကရိဿသိ, စိတ္တံ ဝါ တေ ခိပိဿာမိ, ဟဒယံ ဝါ တေ ဖာလေဿာမိ, ပါဒေသု ဝါ ဂဟေတွာ ပါရဂင်္ဂါယ ခိပိဿာမီ’’တိ။
‘‘န ခွါဟံ တံ, အာဝုသော, ပဿာမိ သဒေဝကေ လောကေ သမာရကေ သဗြဟ္မကေ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ ယော မေ စိတ္တံ ဝါ ခိပေယျ ဟဒယံ ဝါ ဖာလေယျ ပါဒေသု ဝါ ဂဟေတွာ ပါရဂင်္ဂါယ ခိပေယျ။ အပိ စ တွံ, အာဝုသော, ပုစ္ဆ ယဒါကင်္ခသီ’’တိ။ အထ ခေါ အာဠဝကော ယက္ခော ဘဂဝန္တံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –
၁၈၃.
‘‘ကိံ သူဓ ဝိတ္တံ ပုရိသဿ သေဋ္ဌံ၊ ကိံ သု သုစိဏ္ဏံ သုခမာဝဟာတိ။
ကိံ သု [ကိံ သူ (သီ.)] ဟဝေ သာဒုတရံ ရသာနံ၊ ကထံ ဇီဝိံ ဇီဝိတမာဟု သေဋ္ဌံ’’။
၁၈၄.
‘‘သဒ္ဓီဓ ဝိတ္တံ ပုရိသဿ သေဋ္ဌံ၊ ဓမ္မော သုစိဏ္ဏော သုခမာဝဟာတိ။
သစ္စံ ဟဝေ သာဒုတရံ ရသာနံ၊ ပညာဇီဝိံ ဇီဝိတမာဟု သေဋ္ဌံ’’။
၁၈၅.
‘‘ကထံ သု တရတိ ဩဃံ၊ ကထံ သု တရတိ အဏ္ဏဝံ။
ကထံ သု ဒုက္ခမစ္စေတိ၊ ကထံ သု ပရိသုဇ္ဈတိ’’။
၁၈၆.
‘‘သဒ္ဓါ တရတိ ဩဃံ၊ အပ္ပမာဒေန အဏ္ဏဝံ။
ဝီရိယေန [ဝိရိယေန (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဒုက္ခမစ္စေတိ၊ ပညာယ ပရိသုဇ္ဈတိ’’။
၁၈၇.
‘‘ကထံ သု လဘတေ ပညံ၊ ကထံ သု ဝိန္ဒတေ ဓနံ။
ကထံ သု ကိတ္တိံ ပပ္ပောတိ၊ ကထံ မိတ္တာနိ ဂန္ထတိ။
အသ္မာ လောကာ ပရံ လောကံ၊ ကထံ ပေစ္စ န သောစတိ’’။
၁၈၈.
‘‘သဒ္ဒဟာနော အရဟတံ၊ ဓမ္မံ နိဗ္ဗာနပတ္တိယာ။
သုဿူသံ [သုဿူသာ (သီ. ဣ.)] လဘတေ ပညံ၊ အပ္ပမတ္တော ဝိစက္ခဏော။
၁၈၉.
‘‘ပတိရူပကာရီ ဓုရဝါ၊ ဥဋ္ဌာတာ ဝိန္ဒတေ ဓနံ။
သစ္စေန ကိတ္တိံ ပပ္ပောတိ၊ ဒဒံ မိတ္တာနိ ဂန္ထတိ။
၁၉၀.
‘‘ယဿေတေ စတုရော ဓမ္မာ၊ သဒ္ဓဿ ဃရမေသိနော။
သစ္စံ ဓမ္မော [ဒမော (?)] ဓိတိ စာဂေါ၊ သ ဝေ ပေစ္စ န သောစတိ။
၁၉၁.
‘‘ဣင်္ဃ အညေပိ ပုစ္ဆဿု၊ ပုထူ သမဏဗြာဟ္မဏေ။
ယဒိ သစ္စာ ဒမာ စာဂါ၊ ခန္တ္ယာ ဘိယျောဓ ဝိဇ္ဇတိ’’။
၁၉၂.
‘‘ကထံ နု ဒါနိ ပုစ္ဆေယျံ၊ ပုထူ သမဏဗြာဟ္မဏေ။
ယောဟံ [သောဟံ (သီ. ဣ.)] အဇ္ဇ ပဇာနာမိ၊ ယော အတ္ထော သမ္ပရာယိကော။
၁၉၃.
‘‘အတ္ထာယ ဝတ မေ ဗုဒ္ဓေါ၊ ဝါသာယာဠဝိမာဂမာ။
ယောဟံ [အဋ္ဌိနှာရူဟိ သံယုတ္တော (သျာ. က.)] အဇ္ဇ ပဇာနာမိ၊ ယတ္ထ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလံ။
၁၉၄.
‘‘သော အဟံ ဝိစရိဿာမိ၊ ဂါမာ ဂါမံ ပုရာ ပုရံ။
နမဿမာနော သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ ဓမ္မဿ စ သုဓမ္မတ’’န္တိ။
အာဠဝကသုတ္တံ ဒသမံ နိဋ္ဌိတံ။
၁၁. ဝိဇယသုတ္တံ
၁၉၅.
စရံ ဝါ ယဒိ ဝါ တိဋ္ဌံ၊ နိသိန္နော ဥဒ ဝါ သယံ။
သမိဉ္ဇေတိ ပသာရေတိ၊ ဧသာ ကာယဿ ဣဉ္ဇနာ။
၁၉၆.
အဋ္ဌိနဟာရုသံယုတ္တော၊ တစမံသာဝလေပနော။
ဆဝိယာ ကာယော ပဋိစ္ဆန္နော၊ ယထာဘူတံ န ဒိဿတိ။
၁၉၇.
အန္တပူရော ဥဒရပူရော၊ ယကနပေဠဿ [ယကပေဠဿ (သီ. သျာ.)] ဝတ္ထိနော။
ဟဒယဿ ပပ္ဖာသဿ၊ ဝက္ကဿ ပိဟကဿ စ။
၁၉၈.
သိင္ဃာဏိကာယ ခေဠဿ၊ သေဒဿ စ မေဒဿ စ။
လောဟိတဿ လသိကာယ၊ ပိတ္တဿ စ ဝသာယ စ။
၁၉၉.
အထဿ နဝဟိ သောတေဟိ၊ အသုစီ သဝတိ သဗ္ဗဒါ။
အက္ခိမှာ အက္ခိဂူထကော၊ ကဏ္ဏမှာ ကဏ္ဏဂူထကော။
၂၀၀.
သိင္ဃာဏိကာ စ နာသတော၊ မုခေန ဝမတေကဒါ။
ပိတ္တံ သေမှဉ္စ ဝမတိ၊ ကာယမှာ သေဒဇလ္လိကာ။
၂၀၁.
အထဿ သုသိရံ သီသံ၊ မတ္ထလုင်္ဂဿ ပူရိတံ။
သုဘတော နံ မညတိ၊ ဗာလော အဝိဇ္ဇာယ ပုရက္ခတော။
၂၀၂.
ယဒါ စ သော မတော သေတိ၊ ဥဒ္ဓုမာတော ဝိနီလကော။
အပဝိဒ္ဓေါ သုသာနသ္မိံ၊ အနပေက္ခာ ဟောန္တိ ဉာတယော။
၂၀၃.
ခါဒန္တိ နံ သုဝါနာ [သုပါဏာ (ဣ.)] စ၊ သိင်္ဂါလာ [သိဂါလာ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဝကာ ကိမီ။
ကာကာ ဂိဇ္ဈာ စ ခါဒန္တိ၊ ယေ စညေ သန္တိ ပါဏိနော။
၂၀၄.
သုတွာန ဗုဒ္ဓဝစနံ၊ ဘိက္ခု ပညာဏဝါ ဣဓ။
သော ခေါ နံ ပရိဇာနာတိ၊ ယထာဘူတဉှိ ပဿတိ။
၂၀၅.
ယထာ ဣဒံ တထာ ဧတံ၊ ယထာ ဧတံ တထာ ဣဒံ။
အဇ္ဈတ္တဉ္စ ဗဟိဒ္ဓါ စ၊ ကာယေ ဆန္ဒံ ဝိရာဇယေ။
၂၀၆.
ဆန္ဒရာဂဝိရတ္တော သော၊ ဘိက္ခု ပညာဏဝါ ဣဓ။
အဇ္ဈဂါ အမတံ သန္တိံ၊ နိဗ္ဗာနံ ပဒမစ္စုတံ။
၂၀၇.
ဒွိပါဒကောယံ [ဒိပါဒကောယံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] အသုစိ၊ ဒုဂ္ဂန္ဓော ပရိဟာရတိ [ပရိဟီရတိ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)]။
နာနာကုဏပပရိပူရော၊ ဝိဿဝန္တော တတော တတော။
၂၀၈.
ဧတာဒိသေန ကာယေန၊ ယော မညေ ဥဏ္ဏမေတဝေ [ဥန္နမေတဝေ (?)]။
ပရံ ဝါ အဝဇာနေယျ၊ ကိမညတြ အဒဿနာတိ။
ဝိဇယသုတ္တံ ဧကာဒသမံ နိဋ္ဌိတံ။
၁၂. မုနိသုတ္တံ
၂၀၉.
သန္ထဝါတော [သန္ဓဝတော (က.)] ဘယံ ဇာတံ၊ နိကေတာ ဇာယတေ ရဇော။
အနိကေတမသန္ထဝံ၊ ဧတံ ဝေ မုနိဒဿနံ။
၂၁၀.
ယော ဇာတမုစ္ဆိဇ္ဇ န ရောပယေယျ၊ ဇာယန္တမဿ နာနုပ္ပဝေစ္ဆေ။
တမာဟု ဧကံ မုနိနံ စရန္တံ၊ အဒ္ဒက္ခိ သော သန္တိပဒံ မဟေသိ။
၂၁၁.
သင်္ခါယ ဝတ္ထူနိ ပမာယ [ပဟာယ (က. သီ. က.)၊ သမာယ (က.) ပ + မီ + တွာ = ပမာယ၊ ယထာ နိဿာယာတိပဒံ] ဗီဇံ၊ သိနေဟမဿ နာနုပ္ပဝေစ္ဆေ။
သ ဝေ မုနီ ဇာတိခယန္တဒဿီ၊ တက္ကံ ပဟာယ န ဥပေတိ သင်္ခံ။
၂၁၂.
အညာယ သဗ္ဗာနိ နိဝေသနာနိ၊ အနိကာမယံ အညတရမ္ပိ တေသံ။
သ ဝေ မုနီ ဝီတဂေဓေါ အဂိဒ္ဓေါ၊ နာယူဟတီ ပါရဂတော ဟိ ဟောတိ။
၂၁၃.
သဗ္ဗာဘိဘုံ သဗ္ဗဝိဒုံ သုမေဓံ၊ သဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု အနူပလိတ္တံ။
သဗ္ဗဉ္ဇဟံ တဏှက္ခယေ ဝိမုတ္တံ၊ တံ ဝါပိ ဓီရာ မုနိ [မုနိံ (သီ. ဣ.)] ဝေဒယန္တိ။
၂၁၄.
ပညာဗလံ သီလဝတူပပန္နံ၊ သမာဟိတံ ဈာနရတံ သတီမံ။
သင်္ဂါ ပမုတ္တံ အခိလံ အနာသဝံ၊ တံ ဝါပိ ဓီရာ မုနိ ဝေဒယန္တိ။
၂၁၅.
ဧကံ စရန္တံ မုနိမပ္ပမတ္တံ၊ နိန္ဒာပသံသာသု အဝေဓမာနံ။
သီဟံဝ သဒ္ဒေသု အသန္တသန္တံ၊ ဝါတံဝ ဇာလမှိ အသဇ္ဇမာနံ။
ပဒ္မံဝ [ပဒုမံဝ (သီ. သျာ. ဣ.)] တောယေန အလိပ္ပမာနံ [အလိမ္ပမာနံ (သျာ. က.)]၊ နေတာရမညေသမနညနေယျံ။
တံ ဝါပိ ဓီရာ မုနိ ဝေဒယန္တိ။
၂၁၆.
ယော ဩဂဟဏေ ထမ္ဘောရိဝါဘိဇာယတိ၊ ယသ္မိံ ပရေ ဝါစာပရိယန္တံ [ဝါစံ ပရိယန္တံ (က.)] ဝဒန္တိ။
တံ ဝီတရာဂံ သုသမာဟိတိန္ဒ္ရိယံ၊ တံ ဝါပိ ဓီရာ မုနိ ဝေဒယန္တိ။
၂၁၇.
ယော ဝေ ဌိတတ္တော တသရံဝ ဥဇ္ဇု၊ ဇိဂုစ္ဆတိ ကမ္မေဟိ ပါပကေဟိ။
ဝီမံသမာနော ဝိသမံ သမဉ္စ၊ တံ ဝါပိ ဓီရာ မုနိ ဝေဒယန္တိ။
၂၁၈.
ယော သညတတ္တော န ကရောတိ ပါပံ၊ ဒဟရော မဇ္ဈိမော စ မုနိ [ဒဟရော စ မဇ္ဈော စ မုနီ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ယတတ္တော။
အရောသနေယျော န သော ရောသေတိ ကဉ္စိ [န ရောသေတိ (သျာ.)]၊ တံ ဝါပိ ဓီရာ မုနိ ဝေဒယန္တိ။
၂၁၉.
ယဒဂ္ဂတော မဇ္ဈတော သေသတော ဝါ၊ ပိဏ္ဍံ လဘေထ ပရဒတ္တူပဇီဝီ။
နာလံ ထုတုံ နောပိ နိပစ္စဝါဒီ၊ တံ ဝါပိ ဓီရာ မုနိ ဝေဒယန္တိ။
၂၂၀.
မုနိံ စရန္တံ ဝိရတံ မေထုနသ္မာ၊ ယော ယောဗ္ဗနေ နောပနိဗဇ္ဈတေ က္ဝစိ။
မဒပ္ပမာဒါ ဝိရတံ ဝိပ္ပမုတ္တံ၊ တံ ဝါပိ ဓီရာ မုနိ ဝေဒယန္တိ။
၂၂၁.
အညာယ လောကံ ပရမတ္ထဒသ္သိံ၊ ဩဃံ သမုဒ္ဒံ အတိတရိယ တာဒိံ။
တံ ဆိန္နဂန္ထံ အသိတံ အနာသဝံ၊ တံ ဝါပိ ဓီရာ မုနိ ဝေဒယန္တိ။
၂၂၂.
အသမာ ဥဘော ဒူရဝိဟာရဝုတ္တိနော၊ ဂိဟီ [ဂိဟိ (က.)] ဒါရပေါသီ အမမော စ သုဗ္ဗတော။
ပရပါဏရောဓါယ ဂိဟီ အသညတော၊ နိစ္စံ မုနီ ရက္ခတိ ပါဏိနေ [ပါဏိနော (သီ.)] ယတော။
၂၂၃.
သိခီ ယထာ နီလဂီဝေါ [နီလဂိဝေါ (သျာ.)] ဝိဟင်္ဂမော၊ ဟံသဿ နောပေတိ ဇဝံ ကုဒါစနံ။
ဧဝံ ဂိဟီ နာနုကရောတိ ဘိက္ခုနော၊ မုနိနော ဝိဝိတ္တဿ ဝနမှိ ဈာယတောတိ။
မုနိသုတ္တံ ဒွါဒသမံ နိဋ္ဌိတံ။ဥရဂဝဂ္ဂေါ ပဌမော နိဋ္ဌိတော။
တဿုဒ္ဒါနံ –
ဥရဂေါ ဓနိယော စေဝ၊ ဝိသာဏဉ္စ တထာ ကသိ။
စုန္ဒော ပရာဘဝေါ စေဝ၊ ဝသလော မေတ္တဘာဝနာ။
သာတာဂိရော အာဠဝကော၊ ဝိဇယော စ တထာ မုနိ။
ဒွါဒသေတာနိ သုတ္တာနိ၊ ဥရဂဝဂ္ဂေါတိ ဝုစ္စတီတိ။