ပါဋလိဂါမိယဝဂ္ဂေါ

၈. ပါဋလိဂါမိယဝဂ္ဂေါ

၁. ပဌမနိဗ္ဗာနပဋိသံယုတ္တသုတ္တံ

၇၁. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ ဘိက္ခူ နိဗ္ဗာနပဋိသံယုတ္တာယ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေတိ သမာဒပေတိ သမုတ္တေဇေတိ သမ္ပဟံသေတိ။ တေဓ ဘိက္ခူ [တေ စ ဘိက္ခူ (သီ. သျာ. ဣ. တဒဋ္ဌကထာပိ ဩလောကေတဗ္ဗာ] အဋ္ဌိံ ကတွာ [အဋ္ဌီကတွာ (သီ. သျာ.), အဋ္ဌိကတွာ (ဣ.)] မနသိ ကတွာ သဗ္ဗံ စေတသော [သဗ္ဗံ စေတသာ (ဣတိပိ အညသုတ္တေသု)] သမန္နာဟရိတွာ ဩဟိတသောတာ ဓမ္မံ သုဏန္တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာ တာယံ ဝေလာယံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ –

‘‘အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, တဒါယတနံ, ယတ္ထ နေဝ ပထဝီ, န အာပေါ, န တေဇော, န ဝါယော, န အာကာသာနဉ္စာယတနံ, န ဝိညာဏဉ္စာယတနံ, န အာကိဉ္စညာယတနံ, န နေဝသညာနာသညာယတနံ, နာယံ လောကော, န ပရလောကော, န ဥဘော စန္ဒိမသူရိယာ။ တတြာပါဟံ, ဘိက္ခဝေ, နေဝ အာဂတိံ ဝဒါမိ , န ဂတိံ, န ဌိတိံ, န စုတိံ, န ဥပပတ္တိံ; အပ္ပတိဋ္ဌံ, အပ္ပဝတ္တံ, အနာရမ္မဏမေဝေတံ။ ဧသေဝန္တော ဒုက္ခဿာ’’တိ။ ပဌမံ။

၂. ဒုတိယနိဗ္ဗာနပဋိသံယုတ္တသုတ္တံ

၇၂. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ ဘိက္ခူ နိဗ္ဗာနပဋိသံယုတ္တာယ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေတိ သမာဒပေတိ သမုတ္တေဇေတိ သမ္ပဟံသေတိ။ တေဓ ဘိက္ခူ အဋ္ဌိံ ကတွာ မနသိ ကတွာ သဗ္ဗံ စေတသော သမန္နာဟရိတွာ ဩဟိတသောတာ ဓမ္မံ သုဏန္တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာ တာယံ ဝေလာယံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ –

‘‘ဒုဒ္ဒသံ အနတံ နာမ၊ န ဟိ သစ္စံ သုဒဿနံ။

ပဋိဝိဒ္ဓါ တဏှာ ဇာနတော၊ ပဿတော နတ္ထိ ကိဉ္စန’’န္တိ။ ဒုတိယံ။

၃. တတိယနိဗ္ဗာနပဋိသံယုတ္တသုတ္တံ

၇၃. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ ဘိက္ခူ နိဗ္ဗာနပဋိသံယုတ္တာယ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေတိ သမာဒပေတိ သမုတ္တေဇေတိ သမ္ပဟံသေတိ။ တေဓ ဘိက္ခူ အဋ္ဌိံ ကတွာ, မနသိ ကတွာ, သဗ္ဗံ စေတသော သမန္နာဟရိတွာ, ဩဟိတသောတာ ဓမ္မံ သုဏန္တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာ တာယံ ဝေလာယံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ –

‘‘အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, အဇာတံ အဘူတံ အကတံ အသင်္ခတံ။ နော စေတံ, ဘိက္ခဝေ, အဘဝိဿ အဇာတံ အဘူတံ အကတံ အသင်္ခတံ, နယိဓ ဇာတဿ ဘူတဿ ကတဿ သင်္ခတဿ နိဿရဏံ ပညာယေထ။ ယသ္မာ စ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အတ္ထိ အဇာတံ အဘူတံ အကတံ အသင်္ခတံ, တသ္မာ ဇာတဿ ဘူတဿ ကတဿ သင်္ခတဿ နိဿရဏံ ပညာယတီ’’တိ။ တတိယံ။

၄. စတုတ္ထနိဗ္ဗာနပဋိသံယုတ္တသုတ္တံ

၇၄. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ ဘိက္ခူ နိဗ္ဗာနပဋိသံယုတ္တာယ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေတိ သမာဒပေတိ သမုတ္တေဇေတိ သမ္ပဟံသေတိ။ တေဓ ဘိက္ခူ အဋ္ဌိံ ကတွာ မနသိ ကတွာ သဗ္ဗံ စေတသော သမန္နာဟရိတွာ ဩဟိတသောတာ ဓမ္မံ သုဏန္တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာ တာယံ ဝေလာယံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ –

‘‘နိဿိတဿ စလိတံ, အနိဿိတဿ စလိတံ နတ္ထိ။ စလိတေ အသတိ ပဿဒ္ဓိ, ပဿဒ္ဓိယာ သတိ နတိ န ဟောတိ။ နတိယာ အသတိ အာဂတိဂတိ န ဟောတိ။ အာဂတိဂတိယာ အသတိ စုတူပပါတော န ဟောတိ။ စုတူပပါတေ အသတိ နေဝိဓ န ဟုရံ န ဥဘယမန္တရေန [န ဥဘယမန္တရေ (သဗ္ဗတ္ထ) မ. နိ. ၃.၃၉၃; သံ. နိ. ၄.၈၇ ပဿိတဗ္ဗံ]။ ဧသေဝန္တော ဒုက္ခဿာ’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅. စုန္ဒသုတ္တံ

၇၅. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ မလ္လေသု စာရိကံ စရမာနော မဟတာ ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိံ ယေန ပါဝါ တဒဝသရိ။ တတြ သုဒံ ဘဂဝါ ပါဝါယံ ဝိဟရတိ စုန္ဒဿ ကမ္မာရပုတ္တဿ အမ္ဗဝနေ။

အဿောသိ ခေါ စုန္ဒော ကမ္မာရပုတ္တော – ‘‘ဘဂဝါ ကိရ မလ္လေသု စာရိကံ စရမာနော မဟတာ ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိံ ပါဝံ အနုပ္ပတ္တော ပါဝါယံ ဝိဟရတိ မယှံ အမ္ဗဝနေ’’တိ။ အထ ခေါ စုန္ဒော ကမ္မာရပုတ္တော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ စုန္ဒံ ကမ္မာရပုတ္တံ ဘဂဝါ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေသိ သမာဒပေသိ သမုတ္တေဇေသိ သမ္ပဟံသေသိ။ အထ ခေါ စုန္ဒော ကမ္မာရပုတ္တော ဘဂဝတာ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿိတော သမာဒပိတော သမုတ္တေဇိတော သမ္ပဟံသိတော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဓိဝါသေတု မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ သွာတနာယ ဘတ္တံ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသံဃေနာ’’တိ။ အဓိဝါသေသိ ဘဂဝါ တုဏှီဘာဝေန။

အထ ခေါ စုန္ဒော ကမ္မာရပုတ္တော ဘဂဝတော အဓိဝါသနံ ဝိဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။ အထ ခေါ စုန္ဒော ကမ္မာရပုတ္တော တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန သကေ နိဝေသနေ ပဏီတံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ပဋိယာဒါပေတွာ ပဟူတဉ္စ သူကရမဒ္ဒဝံ ဘဂဝတော ကာလံ အာရောစာပေသိ – ‘‘ကာလော, ဘန္တေ, နိဋ္ဌိတံ ဘတ္တ’’န္တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသံဃေန ယေန စုန္ဒဿ ကမ္မာရပုတ္တဿ နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ နိသဇ္ဇ ခေါ ဘဂဝါ စုန္ဒံ ကမ္မာရပုတ္တံ အာမန္တေသိ – ‘‘ယံ တေ, စုန္ဒ, သူကရမဒ္ဒဝံ ပဋိယတ္တံ တေန မံ ပရိဝိသ, ယံ ပနညံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ပဋိယတ္တံ တေန ဘိက္ခုသသံဃံ ပရိဝိသာ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ စုန္ဒော ကမ္မာရပုတ္တော ဘဂဝတော ပဋိဿုတွာ ယံ အဟောသိ သူကရမဒ္ဒဝံ ပဋိယတ္တံ တေန ဘဂဝန္တံ ပရိဝိသိ; ယံ ပနညံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ပဋိယတ္တံ တေန ဘိက္ခုသသံဃံ ပရိဝိသိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ စုန္ဒံ ကမ္မာရပုတ္တံ အာမန္တေသိ – ‘‘ယံ တေ, စုန္ဒ, သူကရမဒ္ဒဝံ အဝသိဋ္ဌံ တံ သောဗ္ဘေ နိခဏာဟိ။ နာဟံ တံ, စုန္ဒ, ပဿာမိ သဒေဝကေ လောကေ သမာရကေ သဗြဟ္မကေ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ ယဿ တံ ပရိဘုတ္တံ သမ္မာ ပရိဏာမံ ဂစ္ဆေယျ အညတြ တထာဂတဿာ’’တိ [အညတြ တထာဂတေနာတိ (က. သီ.)]။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ စုန္ဒော ကမ္မာရပုတ္တော ဘဂဝတော ပဋိဿုတွာ ယံ အဟောသိ သူကရမဒ္ဒဝံ အဝသိဋ္ဌံ တံ သောဗ္ဘေ နိခဏိတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ စုန္ဒံ ကမ္မာရပုတ္တံ ဘဂဝါ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေတွာ သမာဒပေတွာ သမုတ္တေဇေတွာ သမ္ပဟံသေတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမိ။

အထ ခေါ ဘဂဝတော စုန္ဒဿ ကမ္မာရပုတ္တဿ ဘတ္တံ ဘုတ္တာဝိဿ ခရော အာဗာဓေါ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ လောဟိတပက္ခန္ဒိကာ ပဗာဠှာ [ဗာဠှာ (သီ. သျာ. ဣ.)] ဝေဒနာ ဝတ္တန္တိ မာရဏန္တိကာ။ တတြ သုဒံ ဘဂဝါ သတော သမ္ပဇာနော အဓိဝါသေသိ အဝိဟညမာနော။ အထ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာမန္တေသိ – ‘‘အာယာမာနန္ဒ, ယေန ကုသိနာရာ တေနုပသင်္ကမိဿာမာ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝတော ပစ္စဿောသိ။

‘‘စုန္ဒဿ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတွာ၊ ကမ္မာရဿာတိ မေ သုတံ။

အာဗာဓံ သမ္ဖုသီ ဓီရော၊ ပဗာဠှံ မာရဏန္တိကံ။

‘‘ဘုတ္တဿ စ သူကရမဒ္ဒဝေန၊ ဗျာဓိပ္ပဗာဠ္ဟော ဥဒပါဒိ သတ္ထုနော။

ဝိရိစ္စမာနော [ဝိရိဉ္စမာနော (?) ဝိရေစမာနော (ဒီ. နိ. ၂.၁၉၀)] ဘဂဝါ အဝေါစ၊ ‘ဂစ္ဆာမဟံ ကုသိနာရံ နဂရ’’’န္တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ မဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မ ယေန အညတရံ ရုက္ခမူလံ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဣင်္ဃ မေ တွံ, အာနန္ဒ, စတုဂ္ဂုဏံ သံဃာဋိံ ပညာပေဟိ; ကိလန္တောသ္မိ, အာနန္ဒ, နိသီဒိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝတော ပဋိဿုတွာ စတုဂ္ဂုဏံ သံဃာဋိံ ပညာပေသိ။ နိသီဒိ ဘဂဝါ ပညတ္တေ အာသနေ။ နိသဇ္ဇ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဣင်္ဃ မေ တွံ, အာနန္ဒ, ပါနီယံ အာဟရ; ပိပါသိတောသ္မိ, အာနန္ဒ, ပိဝိဿာမီ’’တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ, အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣဒါနိ, ဘန္တေ, ပဉ္စမတ္တာနိ သကဋသတာနိ အတိက္ကန္တာနိ။ တံ စက္ကစ္ဆိန္နံ ဥဒကံ ပရိတ္တံ လုဠိတံ အာဝိလံ သန္ဒတိ။ အယံ, ဘန္တေ, ကုကုဋ္ဌာ [ကကုတ္ထာ (သီ.), ကုကုဋာ (သျာ.), ကကုဓါ (ဒီ. နိ. ၂.၁၉၁)] နဒီ အဝိဒူရေ အစ္ဆောဒကာ သာတောဒကာ သီတောဒကာ သေတောဒကာ သုပတိတ္ထာ ရမဏီယာ။ ဧတ္ထ ဘဂဝါ ပါနီယဉ္စ ပိဝိဿတိ ဂတ္တာနိ စ သီတီကရိဿတီ’’တိ [သီတိံ ကရိဿတီတိ (သီ.), သီတံ ကရိဿတီတိ (သျာ. ဣ. က.)]။

ဒုတိယမ္ပိ ခေါ။ပေ.။ တတိယမ္ပိ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဣင်္ဃ မေ တွံ, အာနန္ဒ, ပါနီယံ အာဟရ; ပိပါသိတောသ္မိ, အာနန္ဒ, ပိဝိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝတော ပဋိဿုတွာ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ယေန သာ နဒီ တေနုပသင်္ကမိ။ အထ ခေါ သာ နဒီ စက္ကစ္ဆိန္နာ ပရိတ္တာ လုဠိတာ အာဝိလာ သန္ဒမာနာ အာယသ္မန္တေ အာနန္ဒေ ဥပသင်္ကမန္တေ အစ္ဆာ ဝိပ္ပသန္နာ အနာဝိလာ သန္ဒတိ။

အထ ခေါ အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အစ္ဆရိယံ ဝတ, ဘော, အဗ္ဘုတံ ဝတ, ဘော, တထာဂတဿ မဟိဒ္ဓိကတာ မဟာနုဘာဝတာ! အယဉှိ သာ နဒီ စက္ကစ္ဆိန္နာ ပရိတ္တာ လုဠိတာ အာဝိလာ သန္ဒမာနာ မယိ ဥပသင်္ကမန္တေ အစ္ဆာ ဝိပ္ပသန္နာ အနာဝိလာ သန္ဒတီ’’တိ!! ပတ္တေန ပါနီယံ အာဒါယ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အစ္ဆရိယံ, ဘန္တေ, အဗ္ဘုတံ, ဘန္တေ, တထာဂတဿ မဟိဒ္ဓိကတာ မဟာနုဘာဝတာ! အယဉှိ သာ, ဘန္တေ, နဒီ စက္ကစ္ဆိန္နာ ပရိတ္တာ လုဠိတာ အာဝိလာ သန္ဒမာနာ မယိ ဥပသင်္ကမန္တေ အစ္ဆာ ဝိပ္ပသန္နာ အနာဝိလာ သန္ဒတိ!! ပိဝတု ဘဂဝါ ပါနီယံ , ပိဝတု သုဂတော ပါနီယ’’န္တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ပါနီယံ အပါယိ [အပါသိ (သီ.)]။ အထ ခေါ ဘဂဝါ မဟတာ ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိံ ယေန ကုကုဋ္ဌာ နဒီ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ကုကုဋ္ဌံ နဒိံ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ နှတွာ စ ပိဝိတွာ စ ပစ္စုတ္တရိတွာ ယေန အမ္ဗဝနံ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ စုန္ဒကံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဣင်္ဃ မေ တွံ, စုန္ဒက, စတုဂ္ဂုဏံ သံဃာဋိံ ပညာပေဟိ; ကိလန္တောသ္မိ, စုန္ဒက, နိပဇ္ဇိဿာမီ’’တိ ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ အာယသ္မာ စုန္ဒကော ဘဂဝတော ပဋိဿုတွာ စတုဂ္ဂုဏံ သံဃာဋိံ ပညာပေသိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ဒက္ခိဏေန ပဿေန သီဟသေယျံ ကပ္ပေသိ ပါဒေ ပါဒံ အစ္စာဓါယ သတော သမ္ပဇာနော ဥဋ္ဌာနသညံ မနသိ ကရိတွာ။ အာယသ္မာ ပန စုန္ဒကော တတ္ထေဝ ဘဂဝတော ပုရတော နိသီဒိ။

‘‘ဂန္တွာန ဗုဒ္ဓေါ နဒိကံ ကုကုဋ္ဌံ၊

အစ္ဆောဒကံ သာတုဒကံ [သာတောဒကံ (သဗ္ဗတ္ထ)] ဝိပ္ပသန္နံ။

ဩဂါဟိ သတ္ထာ သုကိလန္တရူပေါ၊

တထာဂတော အပ္ပဋိမောဓ လောကေ။

‘‘နှတွာ စ ပိဝိတွာ စုဒတာရိ [နှတွာ စ ဥတ္တရိ (က.)] သတ္ထာ၊

ပုရက္ခတော ဘိက္ခုဂဏဿ မဇ္ဈေ။

သတ္ထာ ပဝတ္တာ ဘဂဝါ ဣဓ ဓမ္မေ၊

ဥပါဂမိ အမ္ဗဝနံ မဟေသိ။

အာမန္တယိ စုန္ဒကံ နာမ ဘိက္ခုံ၊

စတုဂ္ဂုဏံ သန္ထရ [ပတ္ထရ (သီ. ဣ.)] မေ နိပဇ္ဇံ။

‘‘သော စောဒိတော ဘာဝိတတ္တေန စုန္ဒော၊

စတုဂ္ဂုဏံ သန္ထရိ [ပတ္ထရိ (သီ. ဣ.)] ခိပ္ပမေဝ။

နိပဇ္ဇိ သတ္ထာ သုကိလန္တရူပေါ၊

စုန္ဒောပိ တတ္ထ ပမုခေ နိသီဒီ’’တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာမန္တေသိ – ‘‘သိယာ ခေါ , ပနာနန္ဒ, စုန္ဒဿ ကမ္မာရပုတ္တဿ ကောစိ ဝိပ္ပဋိသာရံ ဥပဒဟေယျ – ‘တဿ တေ, အာဝုသော စုန္ဒ, အလာဘာ, တဿ တေ ဒုလ္လဒ္ဓံ ယဿ တေ တထာဂတော ပစ္ဆိမံ ပိဏ္ဍပါတံ ဘုဉ္ဇိတွာ ပရိနိဗ္ဗုတော’တိ။ စုန္ဒဿာနန္ဒ, ကမ္မာရပုတ္တဿ ဧဝံ ဝိပ္ပဋိသာရော ပဋိဝိနောဒေတဗ္ဗော –

‘‘‘တဿ တေ, အာဝုသော စုန္ဒ, လာဘာ, တဿ တေ သုလဒ္ဓံ ယဿ တေ တထာဂတော ပစ္ဆိမံ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ပရိနိဗ္ဗုတော။ သမ္မုခါ မေတံ, အာဝုသော စုန္ဒ, ဘဂဝတော သုတံ, သမ္မုခါ ပဋိဂ္ဂဟိတံ – ဒွေမေ ပိဏ္ဍပါတာ သမသမဖလာ သမသမဝိပါကာ အတိဝိယ အညေဟိ ပိဏ္ဍပါတေဟိ မဟပ္ဖလတရာ စ မဟာနိသံသတရာ စ။ ကတမေ ဒွေ? ယဉ္စ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ တထာဂတော အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈတိ, ယဉ္စ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓါတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ ဣမေ ဒွေ ပိဏ္ဍပါတာ သမသမဖလာ သမသမဝိပါကာ အတိဝိယ အညေဟိ ပိဏ္ဍပါတေဟိ မဟပ္ဖလတရာ စ မဟာနိသံသတရာ စ။

‘‘‘အာယုသံဝတ္တနိကံ အာယသ္မတာ စုန္ဒေန ကမ္မာရပုတ္တေန ကမ္မံ ဥပစိတံ, ဝဏ္ဏသံဝတ္တနိကံ အာယသ္မတာ စုန္ဒေန ကမ္မာရပုတ္တေန ကမ္မံ ဥပစိတံ, သုခသံဝတ္တနိကံ အာယသ္မတာ စုန္ဒေန ကမ္မာရပုတ္တေန ကမ္မံ ဥပစိတံ, သဂ္ဂသံဝတ္တနိကံ အာယသ္မတာ စုန္ဒေန ကမ္မာရပုတ္တေန ကမ္မံ ဥပစိတံ, ယသသံဝတ္တနိကံ အာယသ္မတာ စုန္ဒေန ကမ္မာရပုတ္တေန ကမ္မံ ဥပစိတံ, အာဓိပတေယျသံဝတ္တနိကံ အာယသ္မတာ စုန္ဒေန ကမ္မာရပုတ္တေန ကမ္မံ ဥပစိတ’န္တိ။ စုန္ဒဿာနန္ဒ, ကမ္မာရပုတ္တဿ ဧဝံ ဝိပ္ပဋိသာရော ပဋိဝိနောဒေတဗ္ဗော’’တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာ တာယံ ဝေလာယံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ –

‘‘ဒဒတော ပုညံ ပဝဍ္ဎတိ၊

သံယမတော ဝေရံ န စီယတိ။

ကုသလော စ ဇဟာတိ ပါပကံ၊

ရာဂဒေါသမောဟက္ခယာ သနိဗ္ဗုတော’’တိ [ပရိနိဗ္ဗုတောတိ (သီ. သျာ. ဣ.)]။ ပဉ္စမံ။

၆. ပါဋလိဂါမိယသုတ္တံ

၇၆. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ မဂဓေသု စာရိကံ စရမာနော မဟတာ ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိံ ယေန ပါဋလိဂါမော တဒဝသရိ။ အဿောသုံ ခေါ ပါဋလိဂါမိယာ [ပါဋလိဂါမိကာ (ဒီ. နိ. ၂.၁၄၈)] ဥပါသကာ – ‘‘ဘဂဝါ ကိရ မဂဓေသု စာရိကံ စရမာနော မဟတာ ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိံ ပါဋလိဂါမံ အနုပ္ပတ္တော’’တိ။ အထ ခေါ ပါဋလိဂါမိယာ ဥပါသကာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခေါ ပါဋလိဂါမိယာ ဥပါသကာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘အဓိဝါသေတု နော, ဘန္တေ, ဘဂဝါ အာဝသထာဂါရ’’န္တိ။ အဓိဝါသေသိ ဘဂဝါ တုဏှီဘာဝေန။

အထ ခေါ ပါဋလိဂါမိယာ ဥပါသကာ ဘဂဝတော အဓိဝါသနံ ဝိဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ယေနာဝသထာဂါရံ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ သဗ္ဗသန္ထရိံ အာဝသထာဂါရံ သန္ထရိတွာ အာသနာနိ ပညာပေတွာ ဥဒကမဏိကံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ တေလပ္ပဒီပံ အာရောပေတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌံသု။ ဧကမန္တံ ဌိတာ ခေါ ပါဋလိဂါမိယာ ဥပါသကာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘သဗ္ဗသန္ထရိသန္ထတံ [သဗ္ဗသန္ထရိံ သန္ထတံ (သီ. သျာ. ဣ.)], ဘန္တေ, အာဝသထာဂါရံ; အာသနာနိ ပညတ္တာနိ; ဥဒကမဏိကော ပတိဋ္ဌာပိတော [ဥဒကမဏိကံ ပတိဋ္ဌာပိတံ (သျာ.)] တေလပ္ပဒီပေါ အာရောပိတော။ ယဿဒါနိ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ကာလံ မညတီ’’တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသံဃေန ယေန အာဝသထာဂါရံ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ပါဒေ ပက္ခာလေတွာ အာဝသထာဂါရံ ပဝိသိတွာ မဇ္ဈိမံ ထမ္ဘံ နိဿာယ ပုရတ္ထာဘိမုခေါ နိသီဒိ။ ဘိက္ခုသံဃောပိ ခေါ ပါဒေ ပက္ခာလေတွာ အာဝသထာဂါရံ ပဝိသိတွာ ပစ္ဆိမံ ဘိတ္တိံ နိဿာယ ပုရတ္ထာဘိမုခေါ နိသီဒိ ဘဂဝန္တံယေဝ ပုရက္ခတွာ။ ပါဋလိဂါမိယာပိ ခေါ ဥပါသကာ ပါဒေ ပက္ခာလေတွာ အာဝသထာဂါရံ ပဝိသိတွာ ပုရတ္ထိမံ ဘိတ္တိံ နိဿာယ ပစ္ဆိမာဘိမုခါ နိသီဒိံသု ဘဂဝန္တံယေဝ ပုရက္ခတွာ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ပါဋလိဂါမိယေ ဥပါသကေ အာမန္တေသိ –

‘‘ပဉ္စိမေ, ဂဟပတယော, အာဒီနဝါ ဒုဿီလဿ သီလဝိပတ္တိယာ။ ကတမေ ပဉ္စ? ဣဓ, ဂဟပတယော, ဒုဿီလော သီလဝိပန္နော ပမာဒါဓိကရဏံ မဟတိံ ဘောဂဇာနိံ နိဂစ္ဆတိ။ အယံ ပဌမော အာဒီနဝေါ ဒုဿီလဿ သီလဝိပတ္တိယာ။

‘‘ပုန စပရံ, ဂဟပတယော, ဒုဿီလဿ သီလဝိပန္နဿ ပါပကော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆတိ။ အယံ ဒုတိယော အာဒီနဝေါ ဒုဿီလဿ သီလဝိပတ္တိယာ။

‘‘ပုန စပရံ, ဂဟပတယော, ဒုဿီလော သီလဝိပန္နော ယညဒေဝ ပရိသံ ဥပသင်္ကမတိ – ယဒိ ခတ္တိယပရိသံ, ယဒိ ဗြာဟ္မဏပရိသံ, ယဒိ ဂဟပတိပရိသံ, ယဒိ သမဏပရိသံ – အဝိသာရဒေါ ဥပသင်္ကမတိ မင္ကုဘူတော။ အယံ တတိယော အာဒီနဝေါ ဒုဿီလဿ သီလဝိပတ္တိယာ။

‘‘ပုန စပရံ, ဂဟပတယော, ဒုဿီလော သီလဝိပန္နော သမ္မူဠ္ဟော ကာလံ ကရောတိ။ အယံ စတုတ္ထော အာဒီနဝေါ ဒုဿီလဿ သီလဝိပတ္တိယာ။

‘‘ပုန စပရံ, ဂဟပတယော, ဒုဿီလော သီလဝိပန္နော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ အယံ ပဉ္စမော အာဒီနဝေါ ဒုဿီလဿ သီလဝိပတ္တိယာ။ ဣမေ ခေါ, ဂဟပတယော, ပဉ္စ အာဒီနဝါ ဒုဿီလဿ သီလဝိပတ္တိယာ။

‘‘ပဉ္စိမေ, ဂဟပတယော, အာနိသံသာ သီလဝတော သီလသမ္ပဒါယ။ ကတမေ ပဉ္စ? ဣဓ, ဂဟပတယော, သီလဝါ သီလသမ္ပန္နော အပ္ပမာဒါဓိကရဏံ မဟန္တံ ဘောဂက္ခန္ဓံ အဓိဂစ္ဆတိ။ အယံ ပဌမော အာနိသံသော သီလဝတော သီလသမ္ပဒါယ။

‘‘ပုန စပရံ, ဂဟပတယော, သီလဝတော သီလသမ္ပန္နဿ ကလျာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆတိ။ အယံ ဒုတိယော အာနိသံသော သီလဝတော သီလသမ္ပဒါယ။

‘‘ပုန စပရံ, ဂဟပတယော, သီလဝါ သီလသမ္ပန္နော ယညဒေဝ ပရိသံ ဥပသင်္ကမတိ – ယဒိ ခတ္တိယပရိသံ , ယဒိ ဗြာဟ္မဏပရိသံ, ယဒိ ဂဟပတိပရိသံ, ယဒိ သမဏပရိသံ – ဝိသာရဒေါ ဥပသင်္ကမတိ အမင္ကုဘူတော။ အယံ တတိယော အာနိသံသော သီလဝတော သီလသမ္ပဒါယ။

‘‘ပုန စပရံ, ဂဟပတယော, သီလဝါ သီလသမ္ပန္နော အသမ္မူဠ္ဟော ကာလင်္ကရောတိ။ အယံ စတုတ္ထော အာနိသံသော သီလဝတော သီလသမ္ပဒါယ။

‘‘ပုန စပရံ, ဂဟပတယော, သီလဝါ သီလသမ္ပန္နော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။ အယံ ပဉ္စမော အာနိသံသော သီလဝတော သီလသမ္ပဒါယ။ ဣမေ ခေါ, ဂဟပတယော, ပဉ္စ အာနိသံသာ သီလဝတော သီလသမ္ပဒါယာ’’တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ပါဋလိဂါမိယေ ဥပါသကေ ဗဟုဒေဝ ရတ္တိံ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေတွာ သမာဒပေတွာ သမုတေဇေတွာ သမ္ပဟံသေတွာ ဥယျောဇေသိ – ‘‘အဘိက္ကန္တာ ခေါ, ဂဟပတယော, ရတ္တိ; ယဿဒါနိ တုမှေ ကာလံ မညထာ’’တိ။ [‘‘ဧဝံ ဘန္တေ‘‘တိ ခေါပါဋလိဂါမိယာ ဥပါသကာ ဘဂဝတော ပဋိဿုတွာ (မဟာဝ. ၂၈၅; ဒီ. နိ. ၂.၁၅၁)] အထ ခေါ ပါဋလိဂါမိယာ ဥပါသကာ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ [‘‘ဧဝံ ဘန္တေ‘‘တိ ခေါပါဋလိဂါမိယာ ဥပါသကာ ဘဂဝတော ပဋိဿုတွာ (မဟာဝ. ၂၈၅; ဒီ. နိ. ၂.၁၅၁)] ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကမိံသု။ အထ ခေါ ဘဂဝါ အစိရပက္ကန္တေသု ပါဋလိဂါမိယေသု ဥပါသကေသု သုညာဂါရံ ပါဝိသိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန သုနိဓဝဿကာရာ [သုနီဓဝဿကာရာ (သီ. သျာ. ဣ.)] မဂဓမဟာမတ္တာ ပါဋလိဂါမေ နဂရံ မာပေန္တိ ဝဇ္ဇီနံ ပဋိဗာဟာယ။ တေန ခေါ ပန သမယေန သမ္ဗဟုလာ ဒေဝတာယော သဟဿသဟဿေဝ [သဟဿေဝ (သျာ. က.), သဟဿဿေဝ (ဣ.)] ပါဋလိဂါမေ ဝတ္ထူနိ ပရိဂ္ဂဏှန္တိ။ ယသ္မိံ ပဒေသေ မဟေသက္ခာ ဒေဝတာ ဝတ္ထူနိ ပရိဂ္ဂဏှန္တိ မဟေသက္ခာနံ တတ္ထ ရညံ ရာဇမဟာမတ္တာနံ စိတ္တာနိ နမန္တိ နိဝေသနာနိ မာပေတုံ။ ယသ္မိံ ပဒေသေ မဇ္ဈိမာ ဒေဝတာ ဝတ္ထူနိ ပရိဂ္ဂဏှန္တိ မဇ္ဈိမာနံ တတ္ထ ရညံ ရာဇမဟာမတ္တာနံ စိတ္တာနိ နမန္တိ နိဝေသနာနိ မာပေတုံ။ ယသ္မိံ ပဒေသေ နီစာ ဒေဝတာ ဝတ္ထူနိ ပရိဂ္ဂဏှန္တိ နီစာနံ တတ္ထ ရညံ ရာဇမဟာမတ္တာနံ စိတ္တာနိ နမန္တိ နိဝေသနာနိ မာပေတုံ။

အဒ္ဒသာ ခေါ ဘဂဝါ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန တာ ဒေဝတာယော သဟဿသဟဿေဝ ပါဋလိဂါမေ ဝတ္ထူနိ ပရိဂ္ဂဏှန္တိယော။ ယသ္မိံ ပဒေသေ မဟေသက္ခာ ဒေဝတာ ဝတ္ထူနိ ပရိဂ္ဂဏှန္တိ, မဟေသက္ခာနံ တတ္ထ ရညံ ရာဇမဟာမတ္တာနံ စိတ္တာနိ နမန္တိ နိဝေသနာနိ မာပေတုံ။ ယသ္မိံ ပဒေသေ မဇ္ဈိမာ ဒေဝတာ ဝတ္ထူနိ ပရိဂ္ဂဏှန္တိ, မဇ္ဈိမာနံ တတ္ထ ရညံ ရာဇမဟာမတ္တာနံ စိတ္တာနိ နမန္တိ နိဝေသနာနိ မာပေတုံ။ ယသ္မိံ ပဒေသေ နီစာ ဒေဝတာ ဝတ္ထူနိ ပရိဂ္ဂဏှန္တိ, နီစာနံ တတ္ထ ရညံ ရာဇမဟာမတ္တာနံ စိတ္တာနိ နမန္တိ နိဝေသနာနိ မာပေတုံ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ တဿာ ရတ္တိယာ ပစ္စူသသမယေ ပစ္စုဋ္ဌာယ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာမန္တေသိ –

‘‘ကေ နု ခေါ [ကော နု ခေါ (သဗ္ဗတ္ထ)] အာနန္ဒ ပါဋလိဂါမေ နဂရံ မာပေန္တီ’’တိ [မာပေတီတိ (သဗ္ဗတ္ထ)]။ ‘‘သုနိဓဝဿကာရာ, ဘန္တေ, မဂဓမဟာမတ္တာ ပါဋလိဂါမေ နဂရံ မာပေန္တိ ဝဇ္ဇီနံ ပဋိဗာဟာယာ’’တိ။ ‘‘သေယျထာပိ, အာနန္ဒ, ဒေဝေဟိ တာဝတိံသေဟိ သဒ္ဓိံ မန္တေတွာ; ဧဝမေဝ ခေါ, အာနန္ဒ, သုနိဓဝဿကာရာ မဂဓမဟာမတ္တာ ပါဋလိဂါမေ နဂရံ မာပေန္တိ ဝဇ္ဇီနံ ပဋိဗာဟာယ။ ဣဓါဟံ, အာနန္ဒ, အဒ္ဒသံ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန သမ္ဗဟုလာ ဒေဝတာယော သဟဿသဟဿေဝ ပါဋလိဂါမေ ဝတ္ထူနိ ပရိဂ္ဂဏှန္တိယော။ ယသ္မိံ ပဒေသေ မဟေသက္ခာ ဒေဝတာ ဝတ္ထူနိ ပရိဂ္ဂဏှန္တိ မဟေသက္ခာနံ တတ္ထ ရညံ ရာဇမဟာမတ္တာနံ စိတ္တာနိ နမန္တိ နိဝေသနာနိ မာပေတုံ။ ယသ္မိံ ပဒေသေ မဇ္ဈိမာ ဒေဝတာ ဝတ္ထူနိ ပရိဂ္ဂဏှန္တိ မဇ္ဈိမာနံ တတ္ထ ရညံ ရာဇမဟာမတ္တာနံ စိတ္တာနိ နမန္တိ နိဝေသနာနိ မာပေတုံ။ ယသ္မိံ ပဒေသေ နီစာ ဒေဝတာ ဝတ္ထူနိ ပရိဂ္ဂဏှန္တိ နီစာနံ တတ္ထ ရညံ ရာဇမဟာမတ္တာနံ စိတ္တာနိ နမန္တိ နိဝေသနာနိ မာပေတုံ။ ယာဝတာ, အာနန္ဒ, အရိယံ အာယတနံ ယာဝတာ ဝဏိပ္ပထော ဣဒံ အဂ္ဂနဂရံ ဘဝိဿတိ ပါဋလိပုတ္တံ ပုဋဘေဒနံ။ ပါဋလိပုတ္တဿ ခေါ, အာနန္ဒ, တယော အန္တရာယာ ဘဝိဿန္တိ – အဂ္ဂိတော ဝါ ဥဒကတော ဝါ မိထုဘေဒတော ဝါ’’တိ။

အထ ခေါ သုနိဓဝဿကာရာ မဂဓမဟာမတ္တာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိံသု။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရာဏိယံ [သာရာဏီယံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌံသု။ ဧကမန္တံ ဌိတာ ခေါ သုနိဓဝဿကာရာ မဂဓမဟာမတ္တာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘အဓိဝါသေတု နော ဘဝံ ဂေါတမော အဇ္ဇတနာယ ဘတ္တံ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသံဃေနာ’’တိ။ အဓိဝါသေသိ ဘဂဝါ တုဏှီဘာဝေန။

အထ ခေါ သုနိဓဝဿကာရာ မဂဓမဟာမတ္တာ ဘဂဝတော အဓိဝါသနံ ဝိဒိတွာ ယေန သကော အာဝသထော တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ သကေ အာဝသထေ ပဏီတံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ပဋိယာဒါပေတွာ ဘဂဝတော ကာလံ အာရောစေသုံ – ‘‘ကာလော, ဘော ဂေါတမ, နိဋ္ဌိတံ ဘတ္တ’’န္တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသံဃေန ယေန သုနိဓဝဿကာရာနံ မဂဓမဟာမတ္တာနံ အာဝသထော တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ အထ ခေါ သုနိဓဝဿကာရာ မဂဓမဟာမတ္တာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသသံဃံ ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန သဟတ္ထာ သန္တပ္ပေသုံ သမ္ပဝါရေသုံ။

အထ ခေါ သုနိဓဝဿကာရာ မဂဓမဟာမတ္တာ ဘဂဝန္တံ ဘုတ္တာဝိံ ဩနီတပတ္တပါဏိံ အညတရံ နီစံ အာသနံ ဂဟေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နေ ခေါ သုနိဓဝဿကာရေ မဂဓမဟာမတ္တေ ဘဂဝါ ဣမာဟိ ဂါထာဟိ အနုမောဒိ –

‘‘ယသ္မိံ ပဒေသေ ကပ္ပေတိ၊ ဝါသံ ပဏ္ဍိတဇာတိယော။

သီလဝန္တေတ္ထ ဘောဇေတွာ၊ သညတေ ဗြဟ္မစာရယော [ဗြဟ္မစာရိနော (သျာ.)၊ ဗြဟ္မစရိယေ (ဣ. က.)]။

‘‘ယာ တတ္ထ ဒေဝတာ အာသုံ၊ တာသံ ဒက္ခိဏမာဒိသေ။

တာ ပူဇိတာ ပူဇယန္တိ၊ မာနိတာ မာနယန္တိ နံ။

‘‘တတော နံ အနုကမ္ပန္တိ၊ မာတာ ပုတ္တံဝ ဩရသံ။

ဒေဝတာနုကမ္ပိတော ပေါသော၊ သဒါ ဘဒြာနိ ပဿတီ’’တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ သုနိဓဝဿကာရာနံ မဂဓမဟာမတ္တာနံ ဣမာဟိ ဂါထာဟိ အနုမောဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန သုနိဓဝဿကာရာ မဂဓမဟာမတ္တာ ဘဂဝန္တံ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓာ ဟောန္တိ – ‘‘ယေနဇ္ဇ သမဏော ဂေါတမော ဒွါရေန နိက္ခမိဿတိ တံ ‘ဂေါတမဒွါရံ’ နာမ ဘဝိဿတိ။ ယေန တိတ္ထေန ဂင်္ဂံ နဒိံ တရိဿတိ တံ ‘ဂေါတမတိတ္ထံ’ နာမ ဘဝိဿတီ’’တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ယေန ဒွါရေန နိက္ခမိ တံ ‘ဂေါတမဒွါရံ’ နာမ အဟောသိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ယေန ဂင်္ဂါ နဒီ တေနုပသင်္ကမိ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဂင်္ဂါ နဒီ ပူရာ ဟောတိ သမတိတ္တိကာ ကာကပေယျာ။ အပ္ပေကစ္စေ မနုဿာ နာဝံ ပရိယေသန္တိ, အပ္ပေကစ္စေ ဥဠုမ္ပံ ပရိယေသန္တိ, အပ္ပေကစ္စေ ကုလ္လံ ဗန္ဓန္တိ အပါရာ ပါရံ ဂန္တုကာမာ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ – သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော သမိဉ္ဇိတံ ဝါ ဗာဟံ ပသာရေယျ, ပသာရိတံ ဝါ ဗာဟံ သမိဉ္ဇေယျ, ဧဝမေဝ – ဂင်္ဂါယ နဒိယာ ဩရိမတီရေ [ဩရိမတီရာ (ဗဟူသု) မဟာဝ. ၂၈၆; ဒီ. နိ. ၂.၁၅၄ ပဿိတဗ္ဗံ)] အန္တရဟိတော ပါရိမတီရေ ပစ္စုဋ္ဌာသိ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသံဃေန ။

အဒ္ဒသာ ခေါ ဘဂဝါ တေ မနုဿေ အပ္ပေကစ္စေ နာဝံ ပရိယေသန္တေ, အပ္ပေကစ္စေ ဥဠုမ္ပံ ပရိယေသန္တေ, အပ္ပေကစ္စေ ကုလ္လံ ဗန္ဓန္တေ အပါရာ ပါရံ ဂန္တုကာမေ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာ တာယံ ဝေလာယံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ –

‘‘ယေ တရန္တိ အဏ္ဏဝံ သရံ၊

သေတုံ ကတွာန ဝိသဇ္ဇ ပလ္လလာနိ။

ကုလ္လဉှိ ဇနော ပဗန္ဓတိ [ဗန္ဓတိ (သျာ. ဣ.)]၊

တိဏ္ဏာ [နိတိဏ္ဏာ (က.)] မေဓါဝိနော ဇနာ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇. ဒွိဓါပထသုတ္တံ

၇၇. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ကောသလေသု အဒ္ဓါနမဂ္ဂပဋိပန္နော ဟောတိ အာယသ္မတာ နာဂသမာလေန ပစ္ဆာသမဏေန။ အဒ္ဒသာ ခေါ အာယသ္မာ နာဂသမာလော အန္တရာမဂ္ဂေ ဒွိဓါပထံ [ဒွေဓါပထံ (သီ.)]။ ဒိသွာန ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အယံ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ပန္ထော; ဣမိနာ ဂစ္ဆာမာ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ နာဂသမာလံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အယံ, နာဂသမာလ, ပန္ထော; ဣမိနာ ဂစ္ဆာမာ’’တိ။

ဒုတိယမ္ပိ။ပေ.။ တတိယမ္ပိ ခေါ အာယသ္မာ နာဂသမာလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အယံ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ပန္ထော; ဣမိနာ ဂစ္ဆာမာ’’တိ ။ တတိယမ္ပိ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ နာဂသမာလံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အယံ, နာဂသမာလ, ပန္ထော; ဣမိနာ ဂစ္ဆာမာ’’တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ နာဂသမာလော ဘဂဝတော ပတ္တစီဝရံ တတ္ထေဝ ဆမာယံ နိက္ခိပိတွာ ပက္ကာမိ – ‘‘ဣဒံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတော ပတ္တစီဝရ’’န္တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မတော နာဂသမာလဿ တေန ပန္ထေန ဂစ္ဆန္တဿ အန္တရာမဂ္ဂေ စောရာ နိက္ခမိတွာ ဟတ္ထေဟိ စ ပါဒေဟိ စ အာကောဋေသုံ ပတ္တဉ္စ ဘိန္ဒိံသု သံဃာဋိဉ္စ ဝိပ္ဖာလေသုံ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ နာဂသမာလော ဘိန္နေန ပတ္တေန ဝိပ္ဖာလိတာယ သံဃာဋိယာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ နာဂသမာလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣဓ မယှံ, ဘန္တေ, တေန ပန္ထေန ဂစ္ဆန္တဿ အန္တရာမဂ္ဂေ စောရာ နိက္ခမိတွာ ဟတ္ထေဟိ စ ပါဒေဟိ စ အာကောဋေသုံ, ပတ္တဉ္စ ဘိန္ဒိံသု, သံဃာဋိဉ္စ ဝိပ္ဖာလေသု’’န္တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာ တာယံ ဝေလာယံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ –

‘‘သဒ္ဓိံ စရမေကတော ဝသံ၊

မိဿော အညဇနေန ဝေဒဂူ။

ဝိဒွါ ပဇဟာတိ ပါပကံ၊

ကောဉ္စော ခီရပကောဝ နိန္နဂ’’န္တိ။ သတ္တမံ။

၈. ဝိသာခါသုတ္တံ

၇၈. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ပုဗ္ဗာရာမေ မိဂါရမာတုပါသာဒေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဝိသာခါယ မိဂါရမာတုယာ နတ္တာ ကာလင်္ကတာ ဟောတိ ပိယာ မနာပါ။ အထ ခေါ ဝိသာခါ မိဂါရမာတာ အလ္လဝတ္ထာ အလ္လကေသာ ဒိဝါ ဒိဝဿ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ ဝိသာခံ မိဂါရမာတရံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ဟန္ဒ ကုတော နု တွံ, ဝိသာခေ, အာဂစ္ဆသိ အလ္လဝတ္ထာ အလ္လကေသာ ဣဓူပသင်္ကန္တာ ဒိဝါ ဒိဝဿာ’’တိ? ‘‘နတ္တာ မေ, ဘန္တေ, ပိယာ မနာပါ ကာလင်္ကတာ။ တေနာဟံ အလ္လဝတ္ထာ အလ္လကေသာ ဣဓူပသင်္ကန္တာ ဒိဝါ ဒိဝဿာ’’တိ။ ‘‘ဣစ္ဆေယျာသိ တွံ, ဝိသာခေ, ယာဝတိကာ [ယာဝတကာ (?)] သာဝတ္ထိယာ မနုဿာ တာဝတိကေ [တာဝတကေ (?)] ပုတ္တေ စ နတ္တာရော စာ’’တိ? ‘‘ဣစ္ဆေယျာဟံ, ဘဂဝါ [ဣစ္ဆေယျာဟံ ဘန္တေ ဘဂဝါ (သျာ.)] ယာဝတိကာ သာဝတ္ထိယာ မနုဿာ တာဝတိကေ ပုတ္တေ စ နတ္တာရော စာ’’တိ။

‘‘ကီဝဗဟုကာ ပန, ဝိသာခေ, သာဝတ္ထိယာ မနုဿာ ဒေဝသိကံ ကာလံ ကရောန္တီ’’တိ? ‘‘ဒသပိ, ဘန္တေ, သာဝတ္ထိယာ မနုဿာ ဒေဝသိကံ ကာလံ ကရောန္တိ; နဝပိ, ဘန္တေ။ အဋ္ဌပိ, ဘန္တေ။ သတ္တပိ, ဘန္တေ။ ဆပိ, ဘန္တေ။ ပဉ္စပိ, ဘန္တေ။ စတ္တာရောပိ, ဘန္တေ။ တီဏိပိ, ဘန္တေ။ ဒွေပိ, ဘန္တေ, သာဝတ္ထိယာ မနုဿာ ဒေဝသိကံ ကာလံ ကရောန္တိ။ ဧကောပိ, ဘန္တေ, သာဝတ္ထိယာ မနုဿော ဒေဝသိကံ ကာလံ ကရောတိ။ အဝိဝိတ္တာ, ဘန္တေ, သာဝတ္ထိ မနုဿေဟိ ကာလံ ကရောန္တေဟီ’’တိ။

‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဝိသာခေ, အပိ နု တွံ ကဒါစိ ကရဟစိ အနလ္လဝတ္ထာ ဝါ ဘဝေယျာသိ အနလ္လကေသာ ဝါ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ ။ အလံ မေ, ဘန္တေ, တာဝ ဗဟုကေဟိ ပုတ္တေဟိ စ နတ္တာရေဟိ စာ’’တိ။

‘‘ယေသံ ခေါ, ဝိသာခေ, သတံ ပိယာနိ, သတံ တေသံ ဒုက္ခာနိ; ယေသံ နဝုတိ ပိယာနိ, နဝုတိ တေသံ ဒုက္ခာနိ; ယေသံ အသီတိ ပိယာနိ, အသီတိ တေသံ ဒုက္ခာနိ; ယေသံ သတ္တတိ ပိယာနိ, သတ္တတိ တေသံ ဒုက္ခာနိ; ယေသံ သဋ္ဌိ ပိယာနိ, သဋ္ဌိ တေသံ ဒုက္ခာနိ; ယေသံ ပညာသံ ပိယာနိ, ပညာသံ တေသံ ဒုက္ခာနိ; ယေသံ စတ္တာရီသံ ပိယာနိ, စတ္တာရီသံ တေသံ ဒုက္ခာနိ, ယေသံ တိံသံ ပိယာနိ, တိံသံ တေသံ ဒုက္ခာနိ; ယေသံ ဝီသတိ ပိယာနိ, ဝီသတိ တေသံ ဒုက္ခာနိ, ယေသံ ဒသ ပိယာနိ, ဒသ တေသံ ဒုက္ခာနိ; ယေသံ နဝ ပိယာနိ, နဝ တေသံ ဒုက္ခာနိ; ယေသံ အဋ္ဌ ပိယာနိ, အဋ္ဌ တေသံ ဒုက္ခာနိ; ယေသံ သတ္တ ပိယာနိ, သတ္တ တေသံ ဒုက္ခာနိ; ယေသံ ဆ ပိယာနိ, ဆ တေသံ ဒုက္ခာနိ; ယေသံ ပဉ္စ ပိယာနိ, ပဉ္စ တေသံ ဒုက္ခာနိ; ယေသံ စတ္တာရိ ပိယာနိ, စတ္တာရိ တေသံ ဒုက္ခာနိ; ယေသံ တီဏိ ပိယာနိ, တီဏိ တေသံ ဒုက္ခာနိ; ယေသံ ဒွေ ပိယာနိ, ဒွေ တေသံ ဒုက္ခာနိ; ယေသံ ဧကံ ပိယံ, ဧကံ တေသံ ဒုက္ခံ; ယေသံ နတ္ထိ ပိယံ, နတ္ထိ တေသံ ဒုက္ခံ, အသောကာ တေ ဝိရဇာ အနုပါယာသာတိ ဝဒါမီ’’တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာ တာယံ ဝေလာယံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ –

‘‘ယေ ကေစိ သောကာ ပရိဒေဝိတာ ဝါ၊

ဒုက္ခာ စ [ဒုက္ခာ ဝ (အဋ္ဌ.)] လောကသ္မိမနေကရူပါ။

ပိယံ ပဋိစ္စပ္ပဘဝန္တိ ဧတေ၊

ပိယေ အသန္တေ န ဘဝန္တိ ဧတေ။

‘‘တသ္မာ ဟိ တေ သုခိနော ဝီတသောကာ၊

ယေသံ ပိယံ နတ္ထိ ကုဟိဉ္စိ လောကေ။

တသ္မာ အသောကံ ဝိရဇံ ပတ္ထယာနော၊

ပိယံ န ကယိရာထ ကုဟိဉ္စိ လောကေ’’တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉. ပဌမဒဗ္ဗသုတ္တံ

၇၉. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဝေဠုဝနေ ကလန္ဒကနိဝါပေ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ဒဗ္ဗော မလ္လပုတ္တော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ ဒဗ္ဗော မလ္လပုတ္တော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ပရိနိဗ္ဗာနကာလော မေ ဒါနိ, သုဂတာ’’တိ။ ‘‘ယဿဒါနိ တွံ, ဒဗ္ဗ, ကာလံ မညသီ’’တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ ဒဗ္ဗော မလ္လပုတ္တော ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ အာကာသေ အန္တလိက္ခေ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိတွာ တေဇောဓါတုံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိ။

အထ ခေါ အာယသ္မတော ဒဗ္ဗဿ မလ္လပုတ္တဿ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ အာကာသေ အန္တလိက္ခေ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိတွာ တေဇောဓါတုံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ ပရိနိဗ္ဗုတဿ သရီရဿ ဈာယမာနဿ ဍယှမာနဿ နေဝ ဆာရိကာ ပညာယိတ္ထ န မသိ။ သေယျထာပိ နာမ သပ္ပိဿ ဝါ တေလဿ ဝါ ဈာယမာနဿ ဍယှမာနဿ နေဝ ဆာရိကာ ပညာယတိ န မသိ; ဧဝမေဝ အာယသ္မတော ဒဗ္ဗဿ မလ္လပုတ္တဿ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ အာကာသေ အန္တလိက္ခေ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိတွာ တေဇောဓါတုံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ ပရိနိဗ္ဗုတဿ သရီရဿ ဈာယမာနဿ ဍယှမာနဿ နေဝ ဆာရိကာ ပညာယိတ္ထ န မသီတိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာ တာယံ ဝေလာယံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ –

‘‘အဘေဒိ ကာယော နိရောဓိ သညာ၊

ဝေဒနာ သီတိဘဝိံသု [ဣတိဒဟံသု (သီ. ဣ.)၊ သီတိဒဟိံသု (က.)] သဗ္ဗာ။

ဝူပသမိံသု သင်္ခါရာ၊

ဝိညာဏံ အတ္ထမာဂမာ’’တိ။ နဝမံ။

၁၀. ဒုတိယဒဗ္ဗသုတ္တံ

၈၀. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ။ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ဒဗ္ဗဿ, ဘိက္ခဝေ, မလ္လပုတ္တဿ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ အာကာသေ အန္တလိက္ခေ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိတွာ တေဇောဓါတုံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ ပရိနိဗ္ဗုတဿ သရီရဿ ဈာယမာနဿ ဍယှမာနဿ နေဝ ဆာရိကာ ပညာယိတ္ထ န မသိ။ သေယျထာပိ နာမ သပ္ပိဿ ဝါ တေလဿ ဝါ ဈာယမာနဿ ဍယှမာနဿ နေဝ ဆာရိကာ ပညာယတိ န မသိ; ဧဝမေဝ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဒဗ္ဗဿ မလ္လပုတ္တဿ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ အာကာသေ အန္တလိက္ခေ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိတွာ တေဇောဓါတုံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ ပရိနိဗ္ဗုတဿ သရီရဿ ဈာယမာနဿ ဍယှမာနဿ နေဝ ဆာရိကာ ပညာယိတ္ထ န မသီ’’တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာ တာယံ ဝေလာယံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ –

‘‘အယောဃနဟတဿေဝ၊ ဇလတော ဇာတဝေဒသော [ဇာတဝေဒဿ (သျာ.)]။

အနုပုဗ္ဗူပသန္တဿ၊ ယထာ န ဉာယတေ ဂတိ။

ဧဝံ သမ္မာဝိမုတ္တာနံ၊ ကာမဗန္ဓောဃတာရိနံ။

ပညာပေတုံ ဂတိ နတ္ထိ၊ ပတ္တာနံ အစလံ သုခ’’န္တိ။ ဒသမံ။

ပါဋလိဂါမိယဝဂ္ဂေါ [ပါဋလိဂါမဝဂ္ဂေါ (က.)] အဋ္ဌမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

နိဗ္ဗာနာ စတုရော ဝုတ္တာ၊ စုန္ဒော ပါဋလိဂါမိယာ။

ဒွိဓါပထော ဝိသာခါ စ၊ ဒဗ္ဗေန သဟ တေ ဒသာတိ။

ဥဒါနေ ဝဂ္ဂါနမုဒ္ဒါနံ –

ဝဂ္ဂမိဒံ ပဌမံ ဝရဗောဓိ၊ ဝဂ္ဂမိဒံ ဒုတိယံ မုစလိန္ဒော။

နန္ဒကဝဂ္ဂဝရော တတိယော တု၊ မေဃိယဝဂ္ဂဝရော စ စတုတ္ထော။

ပဉ္စမဝဂ္ဂဝရန္တိဓ သောဏော၊ ဆဋ္ဌမဝဂ္ဂဝရန္တိ ဇစ္စန္ဓော [ဆဋ္ဌမဝဂ္ဂဝရံ တု တမန္ဓော (သီ. က.)]။

သတ္တမဝဂ္ဂဝရန္တိ စ စူဠော၊ ပါဋလိဂါမိယမဋ္ဌမဝဂ္ဂေါ [ပါဋလိဂါမိယဝရဋ္ဌမဝဂ္ဂေါ (သျာ. ကံ. ဣ.)၊ ပါဋလိဂါမဝရဋ္ဌမဝဂ္ဂေါ (သီ. က.)]။

အသီတိမနူနကသုတ္တဝရံ၊ ဝဂ္ဂမိဒဋ္ဌကံ သုဝိဘတ္တံ။

ဒဿိတံ စက္ခုမတာ ဝိမလေန၊ အဒ္ဓါ ဟိ တံ ဥဒါနမိတီဒမာဟု [အတ္ထာယေတံ ဥဒါနမိတိမာဟု (က.)၊ သဒ္ဓါ ဟိ တံ ဥဒါနန္တိဒမာဟု (သျာ. ကံ ဣ.)]။

ဥဒါနပါဠိ နိဋ္ဌိတာ။