ဥပါလိဝဂ္ဂေါ

(၁၀) ၅. ဥပါလိဝဂ္ဂေါ

၁. ကာမဘောဂီသုတ္တံ

၉၁. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ အထ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကော ဂဟပတိ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကံ ဂဟပတိံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ဒသယိမေ , ဂဟပတိ, ကာမဘောဂီ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ ဒသ? ဣဓ, ဂဟပတိ, ဧကစ္စော ကာမဘောဂီ အဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသတိ သာဟသေန; အဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသိတွာ သာဟသေန န အတ္တာနံ သုခေတိ န ဣဏေတိ [န အတ္တာနံ သုခေတိ ဣဏေတိ (သီ. သျာ. ဣ.) ဧဝမုပရိပိ] န သံဝိဘဇတိ န ပုညာနိ ကရောတိ။

‘‘ဣဓ ပန, ဂဟပတိ, ဧကစ္စော ကာမဘောဂီ အဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသတိ သာဟသေန; အဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသိတွာ သာဟသေန အတ္တာနံ သုခေတိ ဣဏေတိ, န သံဝိဘဇတိ န ပုညာနိ ကရောတိ။

‘‘ဣဓ ပန , ဂဟပတိ, ဧကစ္စော ကာမဘောဂီ အဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသတိ သာဟသေန; အဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသိတွာ သာဟသေန အတ္တာနံ သုခေတိ ဣဏေတိ သံဝိဘဇတိ ပုညာနိ ကရောတိ။

‘‘ဣဓ ပန, ဂဟပတိ, ဧကစ္စော ကာမဘောဂီ ဓမ္မာဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသတိ သာဟသေနပိ အသာဟသေနပိ; ဓမ္မာဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသိတွာ သာဟသေနပိ အသာဟသေနပိ န အတ္တာနံ သုခေတိ န ဣဏေတိ န သံဝိဘဇတိ န ပုညာနိ ကရောတိ။

‘‘ဣဓ ပန, ဂဟပတိ, ဧကစ္စော ကာမဘောဂီ ဓမ္မာဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသတိ သာဟသေနပိ အသာဟသေနပိ ; ဓမ္မာဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသိတွာ သာဟသေနပိ အသာဟသေနပိ အတ္တာနံ သုခေတိ ဣဏေတိ, န သံဝိဘဇတိ န ပုညာနိ ကရောတိ။

‘‘ဣဓ ပန, ဂဟပတိ, ဧကစ္စော ကာမဘောဂီ ဓမ္မာဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသတိ သာဟသေနပိ အသာဟသေနပိ; ဓမ္မာဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသိတွာ သာဟသေနပိ အသာဟသေနပိ အတ္တာနံ သုခေတိ ဣဏေတိ သံဝိဘဇတိ ပုညာနိ ကရောတိ။

‘‘ဣဓ ပန, ဂဟပတိ, ဧကစ္စော ကာမဘောဂီ ဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသတိ အသာဟသေန; ဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသိတွာ အသာဟသေန န အတ္တာနံ သုခေတိ န ဣဏေတိ န သံဝိဘဇတိ န ပုညာနိ ကရောတိ။

‘‘ဣဓ ပန, ဂဟပတိ, ဧကစ္စော ကာမဘောဂီ ဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသတိ အသာဟသေန; ဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသိတွာ အသာဟသေန အတ္တာနံ သုခေတိ ဣဏေတိ, န သံဝိဘဇတိ န ပုညာနိ ကရောတိ။

‘‘ဣဓ ပန, ဂဟပတိ, ဧကစ္စော ကာမဘောဂီ ဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသတိ အသာဟသေန; ဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသိတွာ အသာဟသေန အတ္တာနံ သုခေတိ ဣဏေတိ သံဝိဘဇတိ ပုညာနိ ကရောတိ။ တေ စ ဘောဂေ ဂထိတော [ဂဓိတော (က.) အ. နိ. ၃.၁၂၄ ပဿိတဗ္ဗံ] မုစ္ဆိတော အဇ္ဈောသန္နော [အဇ္ဈာပန္နော (သဗ္ဗတ္ထ) အ. နိ. ၃.၁၂၄ သုတ္တဝဏ္ဏနာ ဋီကာ ဩလောကေတဗ္ဗာ] အနာဒီနဝဒဿာဝီ အနိဿရဏပညော ပရိဘုဉ္ဇတိ။

‘‘ဣဓ ပန, ဂဟပတိ, ဧကစ္စော ကာမဘောဂီ ဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသတိ အသာဟသေန; ဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသိတွာ အသာဟသေန အတ္တာနံ သုခေတိ ဣဏေတိ သံဝိဘဇတိ ပုညာနိ ကရောတိ။ တေ စ ဘောဂေ အဂထိတော အမုစ္ဆိတော အနဇ္ဈောသန္နော အာဒီနဝဒဿာဝီ နိဿရဏပညော ပရိဘုဉ္ဇတိ။

‘‘တတြ, ဂဟပတိ, ယွာယံ ကာမဘောဂီ အဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသတိ သာဟသေန, အဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသိတွာ သာဟသေန န အတ္တာနံ သုခေတိ န ဣဏေတိ န သံဝိဘဇတိ န ပုညာနိ ကရောတိ, အယံ, ဂဟပတိ, ကာမဘောဂီ တီဟိ ဌာနေဟိ ဂါရယ္ဟော။ ‘အဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသတိ သာဟသေနာ’တိ, ဣမိနာ ပဌမေန ဌာနေန ဂါရယ္ဟော။ ‘န အတ္တာနံ သုခေတိ န ဣဏေတီ’တိ, ဣမိနာ ဒုတိယေန ဌာနေန ဂါရယ္ဟော။ ‘န သံဝိဘဇတိ န ပုညာနိ ကရောတီ’တိ, ဣမိနာ တတိယေန ဌာနေန ဂါရယ္ဟော။ အယံ, ဂဟပတိ, ကာမဘောဂီ ဣမေဟိ တီဟိ ဌာနေဟိ ဂါရယ္ဟော။

‘‘တတြ, ဂဟပတိ, ယွာယံ ကာမဘောဂီ အဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသတိ သာဟသေန, အဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသိတွာ သာဟသေန အတ္တာနံ သုခေတိ ဣဏေတိ န သံဝိဘဇတိ န ပုညာနိ ကရောတိ, အယံ, ဂဟပတိ, ကာမဘောဂီ ဒွီဟိ ဌာနေဟိ ဂါရယ္ဟော ဧကေန ဌာနေန ပါသံသော။ ‘အဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသတိ သာဟသေနာ’တိ, ဣမိနာ ပဌမေန ဌာနေန ဂါရယ္ဟော။ ‘အတ္တာနံ သုခေတိ ဣဏေတီ’တိ, ဣမိနာ ဧကေန ဌာနေန ပါသံသော။ ‘န သံဝိဘဇတိ န ပုညာနိ ကရောတီ’တိ ဣမိနာ ဒုတိယေန ဌာနေန ဂါရယ္ဟော။ အယံ, ဂဟပတိ, ကာမဘောဂီ ဣမေဟိ ဒွီဟိ ဌာနေဟိ ဂါရယ္ဟော ဣမိနာ ဧကေန ဌာနေန ပါသံသော။

‘‘တတြ , ဂဟပတိ, ယွာယံ ကာမဘောဂီ အဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသတိ သာဟသေန , အဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသိတွာ သာဟသေန အတ္တာနံ သုခေတိ ဣဏေတိ သံဝိဘဇတိ ပုညာနိ ကရောတိ, အယံ, ဂဟပတိ, ကာမဘောဂီ ဧကေန ဌာနေန ဂါရယ္ဟော ဒွီဟိ ဌာနေဟိ ပါသံသော။ ‘အဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသတိ သာဟသေနာ’တိ, ဣမိနာ ဧကေန ဌာနေန ဂါရယ္ဟော။ ‘အတ္တာနံ သုခေတိ ဣဏေတီ’တိ, ဣမိနာ ပဌမေန ဌာနေန ပါသံသော။ ‘သံဝိဘဇတိ ပုညာနိ ကရောတီ’တိ, ဣမိနာ ဒုတိယေန ဌာနေန ပါသံသော။ အယံ, ဂဟပတိ, ကာမဘောဂီ ဣမိနာ ဧကေန ဌာနေန ဂါရယ္ဟော, ဣမေဟိ ဒွီဟိ ဌာနေဟိ ပါသံသော။

‘‘တတြ, ဂဟပတိ, ယွာယံ ကာမဘောဂီ ဓမ္မာဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသတိ သာဟသေနပိ အသာဟသေနပိ, ဓမ္မာဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသိတွာ သာဟသေနပိ အသာဟသေနပိ န အတ္တာနံ သုခေတိ န ဣဏေတိ န သံဝိဘဇတိ န ပုညာနိ ကရောတိ, အယံ, ဂဟပတိ, ကာမဘောဂီ ဧကေန ဌာနေန ပါသံသော တီဟိ ဌာနေဟိ ဂါရယ္ဟော။ ‘ဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသတိ အသာဟသေနာ’တိ, ဣမိနာ ဧကေန ဌာနေန ပါသံသော။ ‘အဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသတိ သာဟသေနာ’တိ, ဣမိနာ ပဌမေန ဌာနေန ဂါရယ္ဟော။ ‘န အတ္တာနံ သုခေတိ န ဣဏေတီ’တိ, ဣမိနာ ဒုတိယေန ဌာနေန ဂါရယ္ဟော။ ‘န သံဝိဘဇတိ န ပုညာနိ ကရောတီ’တိ, ဣမိနာ တတိယေန ဌာနေန ဂါရယ္ဟော။ အယံ, ဂဟပတိ, ကာမဘောဂီ ဣမိနာ ဧကေန ဌာနေန ပါသံသော ဣမေဟိ တီဟိ ဌာနေဟိ ဂါရယ္ဟော။

‘‘တတြ , ဂဟပတိ, ယွာယံ ကာမဘောဂီ ဓမ္မာဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသတိ သာဟသေနပိ အသာဟသေနပိ, ဓမ္မာဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသိတွာ သာဟသေနပိ အသာဟသေနပိ အတ္တာနံ သုခေတိ ဣဏေတိ န သံဝိဘဇတိ န ပုညာနိ ကရောတိ, အယံ, ဂဟပတိ, ကာမဘောဂီ ဒွီဟိ ဌာနေဟိ ပါသံသော ဒွီဟိ ဌာနေဟိ ဂါရယ္ဟော ။ ‘ဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသတိ အသာဟသေနာ’တိ, ဣမိနာ ပဌမေန ဌာနေန ပါသံသော။ ‘အဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသတိ သာဟသေနာ’တိ, ဣမိနာ ပဌမေန ဌာနေန ဂါရယ္ဟော။ ‘အတ္တာနံ သုခေတိ ဣဏေတီ’တိ, ဣမိနာ ဒုတိယေန ဌာနေန ပါသံသော။ ‘န သံဝိဘဇတိ န ပုညာနိ ကရောတီ’တိ, ဣမိနာ ဒုတိယေန ဌာနေန ဂါရယ္ဟော။ အယံ , ဂဟပတိ, ကာမဘောဂီ ဣမေဟိ ဒွီဟိ ဌာနေဟိ ပါသံသော ဣမေဟိ ဒွီဟိ ဌာနေဟိ ဂါရယ္ဟော။

‘‘တတြ, ဂဟပတိ, ယွာယံ ကာမဘောဂီ ဓမ္မာဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသတိ သာဟသေနပိ အသာဟသေနပိ, ဓမ္မာဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသိတွာ သာဟသေနပိ အသာဟသေနပိ အတ္တာနံ သုခေတိ ဣဏေတိ သံဝိဘဇတိ ပုညာနိ ကရောတိ, အယံ, ဂဟပတိ, ကာမဘောဂီ တီဟိ ဌာနေဟိ ပါသံသော ဧကေန ဌာနေန ဂါရယ္ဟော။ ‘ဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသတိ အသာဟသေနာ’တိ, ဣမိနာ ပဌမေန ဌာနေန ပါသံသော။ ‘အဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသတိ သာဟသေနာ’တိ, ဣမိနာ ဧကေန ဌာနေန ဂါရယ္ဟော။ ‘အတ္တာနံ သုခေတိ ဣဏေတီ’တိ, ဣမိနာ ဒုတိယေန ဌာနေန ပါသံသော။ ‘သံဝိဘဇတိ ပုညာနိ ကရောတီ’တိ, ဣမိနာ တတိယေန ဌာနေန ပါသံသော။ အယံ, ဂဟပတိ, ကာမဘောဂီ ဣမေဟိ တီဟိ ဌာနေဟိ ပါသံသော ဣမိနာ ဧကေန ဌာနေန ဂါရယ္ဟော။

‘‘တတြ, ဂဟပတိ, ယွာယံ ကာမဘောဂီ ဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသတိ အသာဟသေန, ဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသိတွာ အသာဟသေန န အတ္တာနံ သုခေတိ န ဣဏေတိ န သံဝိဘဇတိ န ပုညာနိ ကရောတိ, အယံ, ဂဟပတိ, ကာမဘောဂီ ဧကေန ဌာနေန ပါသံသော ဒွီဟိ ဌာနေဟိ ဂါရယ္ဟော။ ဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသတိ အသာဟသေနာ’တိ, ဣမိနာ ဧကေန ဌာနေန ပါသံသော။ ‘န အတ္တာနံ သုခေတိ န ဣဏေတီ’တိ, ဣမိနာ ပဌမေန ဌာနေန ဂါရယ္ဟော။ ‘န သံဝိဘဇတိ န ပုညာနိ ကရောတီ’တိ, ဣမိနာ ဒုတိယေန ဌာနေန ဂါရယ္ဟော။ အယံ, ဂဟပတိ, ကာမဘောဂီ ဣမိနာ ဧကေန ဌာနေန ပါသံသော ဣမေဟိ ဒွီဟိ ဌာနေဟိ ဂါရယ္ဟော။

‘‘တတြ, ဂဟပတိ, ယွာယံ ကာမဘောဂီ ဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသတိ အသာဟသေန, ဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသိတွာ အသာဟသေန အတ္တာနံ သုခေတိ ဣဏေတိ န သံဝိဘဇတိ န ပုညာနိ ကရောတိ, အယံ, ဂဟပတိ , ကာမဘောဂီ ဒွီဟိ ဌာနေဟိ ပါသံသော ဧကေန ဌာနေန ဂါရယ္ဟော။ ‘ဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသတိ အသာဟသေနာ’တိ, ဣမိနာ ပဌမေန ဌာနေန ပါသံသော။ ‘အတ္တာနံ သုခေတိ ဣဏေတီ’တိ, ဣမိနာ ဒုတိယေန ဌာနေန ပါသံသော။ ‘န သံဝိဘဇတိ န ပုညာနိ ကရောတီ’တိ ဣမိနာ ဧကေန ဌာနေန ဂါရယ္ဟော။ အယံ , ဂဟပတိ, ကာမဘောဂီ ဣမေဟိ ဒွီဟိ ဌာနေဟိ ပါသံသော ဣမိနာ ဧကေန ဌာနေန ဂါရယ္ဟော။

‘‘တတြ, ဂဟပတိ ယွာယံ ကာမဘောဂီ ဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသတိ အသာဟသေန, ဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသိတွာ အသာဟသေန အတ္တာနံ သုခေတိ ဣဏေတိ သံဝိဘဇတိ ပုညာနိ ကရောတိ, တေ စ ဘောဂေ ဂထိတော မုစ္ဆိတော အဇ္ဈောသန္နော အနာဒီနဝဒဿာဝီ အနိဿရဏပညော ပရိဘုဉ္ဇတိ, အယံ, ဂဟပတိ, ကာမဘောဂီ တီဟိ ဌာနေဟိ ပါသံသော ဧကေန ဌာနေန ဂါရယ္ဟော။ ‘ဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသတိ အသာဟသေနာ’တိ, ဣမိနာ ပဌမေန ဌာနေန ပါသံသော။ ‘အတ္တာနံ သုခေတိ ဣဏေတီ’တိ, ဣမိနာ ဒုတိယေန ဌာနေန ပါသံသော။ ‘သံဝိဘဇတိ ပုညာနိ ကရောတီ’တိ, ဣမိနာ တတိယေန ဌာနေန ပါသံသော။ ‘တေ စ ဘောဂေ ဂထိတော မုစ္ဆိတော အဇ္ဈောသန္နော အနာဒီနဝဒဿာဝီ အနိဿရဏပညော ပရိဘုဉ္ဇတီ’တိ , ဣမိနာ ဧကေန ဌာနေန ဂါရယ္ဟော။ အယံ, ဂဟပတိ, ကာမဘောဂီ ဣမေဟိ တီဟိ ဌာနေဟိ ပါသံသော ဣမိနာ ဧကေန ဌာနေန ဂါရယ္ဟော။

‘‘တတြ, ဂဟပတိ, ယွာယံ ကာမဘောဂီ ဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသတိ အသာဟသေန, ဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသိတွာ အသာဟသေန အတ္တာနံ သုခေတိ ဣဏေတိ သံဝိဘဇတိ ပုညာနိ ကရောတိ, တေ စ ဘောဂေ အဂထိတော အမုစ္ဆိတော အနဇ္ဈောသန္နော အာဒီနဝဒဿာဝီ နိဿရဏပညော ပရိဘုဉ္ဇတိ, အယံ, ဂဟပတိ, ကာမဘောဂီ စတူဟိ ဌာနေဟိ ပါသံသော။ ‘ဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသတိ အသာဟသေနာ’တိ, ဣမိနာ ပဌမေန ဌာနေန ပါသံသော။ ‘အတ္တာနံ သုခေတိ ဣဏေတီ’တိ, ဣမိနာ ဒုတိယေန ဌာနေန ပါသံသော။ ‘သံဝိဘဇတိ ပုညာနိ ကရောတီ’တိ, ဣမိနာ တတိယေန ဌာနေန ပါသံသော။ ‘တေ စ ဘောဂေ အဂထိတော အမုစ္ဆိတော အနဇ္ဈောသန္နော အာဒီနဝဒဿာဝီ နိဿရဏပညော ပရိဘုဉ္ဇတီ’တိ, ဣမိနာ စတုတ္ထေန ဌာနေန ပါသံသော။ အယံ, ဂဟပတိ, ကာမဘောဂီ ဣမေဟိ စတူဟိ ဌာနေဟိ ပါသံသော။

‘‘ဣမေ ခေါ, ဂဟပတိ, ဒသ ကာမဘောဂီ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ဣမေသံ ခေါ, ဂဟပတိ, ဒသန္နံ ကာမဘောဂီနံ ယွာယံ ကာမဘောဂီ ဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသတိ အသာဟသေန, ဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသိတွာ အသာဟသေန အတ္တာနံ သုခေတိ ဣဏေတိ သံဝိဘဇတိ ပုညာနိ ကရောတိ, တေ စ ဘောဂေ အဂထိတော အမုစ္ဆိတော အနဇ္ဈောသန္နော အာဒီနဝဒဿာဝီ နိဿရဏပညော ပရိဘုဉ္ဇတိ, အယံ ဣမေသံ ဒသန္နံ ကာမဘောဂီနံ အဂ္ဂေါ စ သေဋ္ဌော စ ပါမောက္ခော [မောက္ခော (က. သီ.) အ. နိ. ၄.၉၅; ၅.၁၈၁; သံ. နိ. ၃.၆၆၂] စ ဥတ္တမော စ ပဝရော စ။ သေယျထာပိ, ဂဟပတိ, ဂဝါ ခီရံ, ခီရမှာ ဒဓိ, ဒဓိမှာ နဝနီတံ, နဝနီတမှာ သပ္ပိ, သပ္ပိမှာ သပ္ပိမဏ္ဍော။ သပ္ပိမဏ္ဍော တတ္ထ အဂ္ဂမက္ခာယတိ။

ဧဝမေဝံ ခေါ , ဂဟပတိ, ဣမေသံ ဒသန္နံ ကာမဘောဂီနံ ယွာယံ ကာမဘောဂီ ဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသတိ အသာဟသေန, ဓမ္မေန ဘောဂေ ပရိယေသိတွာ အသာဟသေန အတ္တာနံ သုခေတိ ဣဏေတိ သံဝိဘဇတိ ပုညာနိ ကရောတိ, တေ စ ဘောဂေ အဂထိတော အမုစ္ဆိတော အနဇ္ဈောသန္နော အာဒီနဝဒဿာဝီ နိဿရဏပညော ပရိဘုဉ္ဇတိ, အယံ ဣမေသံ ဒသန္နံ ကာမဘောဂီနံ အဂ္ဂေါ စ သေဋ္ဌော စ ပါမောက္ခော [မောက္ခော (က. သီ.) အ. နိ. ၅.၁၈၁] စ ဥတ္တမော စ ပဝရော စာ’’တိ။ ပဌမံ။

၂. ဘယသုတ္တံ

၉၂. [အ. နိ. ၉.၂၇; သံ. နိ. ၅.၁၀၂၄] အထ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကော ဂဟပတိ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကံ ဂဟပတိံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ယတော, ခေါ, ဂဟပတိ, အရိယသာဝကဿ ပဉ္စ ဘယာနိ ဝေရာနိ ဝူပသန္တာနိ ဟောန္တိ, စတူဟိ စ သောတာပတ္တိယင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဟောတိ, အရိယော စဿ ဉာယော ပညာယ သုဒိဋ္ဌော ဟောတိ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓေါ, သော အာကင်္ခမာနော အတ္တနာဝ အတ္တာနံ ဗျာကရေယျ – ‘ခီဏနိရယောမှိ ခီဏတိရစ္ဆာနယောနိ ခီဏပေတ္တိဝိသယော ခီဏာပါယဒုဂ္ဂတိဝိနိပါတော။ သောတာပန္နောဟမသ္မိ အဝိနိပါတဓမ္မော နိယတော သမ္ဗောဓိပရာယဏော’တိ။

‘‘ကတမာနိ ပဉ္စ ဘယာနိ ဝေရာနိ ဝူပသန္တာနိ ဟောန္တိ? ယံ , ဂဟပတိ, ပါဏာတိပါတီ ပါဏာတိပါတပစ္စယာ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကမ္ပိ ဘယံ ဝေရံ ပသဝတိ သမ္ပရာယိကမ္ပိ ဘယံ ဝေရံ ပသဝတိ စေတသိကမ္ပိ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ, ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော နေဝ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကမ္ပိ [နေဝ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကံ] ဘယံ ဝေရံ ပသဝတိ န သမ္ပရာယိကမ္ပိ [န သမ္ပရာယိကံ] ဘယံ ဝေရံ ပသဝတိ န စေတသိကမ္ပိ [န စေတသိကံ (သီ. သျာ. ဣ.)] ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတဿ ဧဝံ တံ ဘယံ ဝေရံ ဝူပသန္တံ ဟောတိ ။

‘‘ယံ , ဂဟပတိ, အဒိန္နာဒါယီ။ပေ.။ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရီ။ မုသာဝါဒီ။ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာယီ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနပစ္စယာ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကမ္ပိ ဘယံ ဝေရံ ပသဝတိ သမ္ပရာယိကမ္ပိ ဘယံ ဝေရံ ပသဝတိ စေတသိကမ္ပိ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ, သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတော နေဝ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကမ္ပိ ဘယံ ဝေရံ ပသဝတိ န သမ္ပရာယိကမ္ပိ ဘယံ ဝေရံ ပသဝတိ န စေတသိကမ္ပိ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတဿ ဧဝံ တံ ဘယံ ဝေရံ ဝူပသန္တံ ဟောတိ။ ဣမာနိ ပဉ္စ ဘယာနိ ဝေရာနိ ဝူပသန္တာနိ ဟောန္တိ။

‘‘ကတမေဟိ စတူဟိ သောတာပတ္တိယင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဟောတိ? ဣဓ, ဂဟပတိ, အရိယသာဝကော ဗုဒ္ဓေ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန သမန္နာဂတော ဟောတိ – ‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ။ပေ.။ ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ’တိ; ဓမ္မေ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန သမန္နာဂတော ဟောတိ – ‘သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော သန္ဒိဋ္ဌိကော အကာလိကော ဧဟိပဿိကော ဩပနေယျိကော ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိညူဟီ’တိ; သံဃေ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန သမန္နာဂတော ဟောတိ – ‘သုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော, ဥဇုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော, ဉာယပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော, သာမီစိပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော, ယဒိဒံ စတ္တာရိ ပုရိသယုဂါနိ အဋ္ဌ ပုရိသပုဂ္ဂလာ, ဧသ ဘဂဝတော သာဝကသံဃော အာဟုနေယျော ပါဟုနေယျော ဒက္ခိဏေယျော အဉ္ဇလိကရဏီယော အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿာ’တိ; အရိယကန္တေဟိ သီလေဟိ သမန္နာဂတော ဟောတိ ‘အခဏ္ဍေဟိ အစ္ဆိဒ္ဒေဟိ အသဗလေဟိ အကမ္မာသေဟိ ဘုဇိဿေဟိ ဝိညုပ္ပသတ္ထေဟိ အပရာမဋ္ဌေဟိ သမာဓိသံဝတ္တနိကေဟိ’။ ဣမေဟိ စတူဟိ သောတာပတ္တိယင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဟောတိ။

‘‘ကတမော စဿ အရိယော ဉာယော ပညာယ သုဒိဋ္ဌော ဟောတိ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓေါ? ဣဓ, ဂဟပတိ, အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ဣတိ ဣမသ္မိံ သတိ ဣဒံ ဟောတိ; ဣမဿုပ္ပါဒါ ဣဒံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ; ဣမသ္မိံ အသတိ ဣဒံ န ဟောတိ; ဣမဿ နိရောဓါ ဣဒံ နိရုဇ္ဈတိ, ယဒိဒံ – အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ, သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏံ, ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပံ, နာမရူပပစ္စယာ သဠာယတနံ, သဠာယတနပစ္စယာ ဖဿော, ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ, ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ, တဏှာပစ္စယာ ဥပါဒါနံ, ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါ, ဘဝပစ္စယာ ဇာတိ, ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ သမ္ဘဝန္တိ, ဧဝမေတဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ သမုဒယော ဟောတိ; အဝိဇ္ဇာယ တွေဝ အသေသဝိရာဂနိရောဓါ သင်္ခါရနိရောဓေါ။ပေ.။ ဧဝမေတဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ နိရောဓေါ ဟောတီ’တိ။ အယဉ္စဿ အရိယော ဉာယော ပညာယ သုဒိဋ္ဌော ဟောတိ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓေါ။

‘‘ယတော ခေါ, ဂဟပတိ, အရိယသာဝကဿ ဣမာနိ ပဉ္စ ဘယာနိ ဝေရာနိ ဝူပသန္တာနိ ဟောန္တိ, ဣမေဟိ စ စတူဟိ သောတာပတ္တိယင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဟောတိ, အယဉ္စဿ အရိယော ဉာယော ပညာယ သုဒိဋ္ဌော ဟောတိ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓေါ , သော အာကင်္ခမာနော အတ္တနာဝ အတ္တာနံ ဗျာကရေယျ – ‘ခီဏနိရယောမှိ ခီဏတိရစ္ဆာနယောနိ ခီဏပေတ္တိဝိသယော ခီဏာပါယဒုဂ္ဂတိဝိနိပါတော; သောတာပန္နောဟမသ္မိ အဝိနိပါတဓမ္မော နိယတော သမ္ဗောဓိပရာယဏော’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃. ကိံဒိဋ္ဌိကသုတ္တံ

၉၃. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ အထ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကော ဂဟပတိ ဒိဝါ ဒိဝဿ သာဝတ္ထိယာ နိက္ခမိ ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ။ အထ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကဿ ဂဟပတိဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အကာလော ခေါ တာဝ ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ။ ပဋိသလ္လီနော ဘဂဝါ။ မနောဘာဝနီယာနမ္ပိ ဘိက္ခူနံ အကာလော ဒဿနာယ။ ပဋိသလ္လီနာ မနောဘာဝနီယာ ဘိက္ခူ။ ယံနူနာဟံ ယေန အညတိတ္ထိယာနံ ပရိဗ္ဗာဇကာနံ အာရာမော တေနုပသင်္ကမေယျ’’န္တိ။

အထ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကော ဂဟပတိ ယေန အညတိတ္ထိယာနံ ပရိဗ္ဗာဇကာနံ အာရာမော တေနုပသင်္ကမိ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အညတိတ္ထိယာ ပရိဗ္ဗာဇကာ သင်္ဂမ္မ သမာဂမ္မ ဥန္နာဒိနော ဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒါ အနေကဝိဟိတံ တိရစ္ဆာနကထံ ကထေန္တာ နိသိန္နာ ဟောန္တိ။ အဒ္ဒသံသု ခေါ တေ အညတိတ္ထိယာ ပရိဗ္ဗာဇကာ အနာထပိဏ္ဍိကံ ဂဟပတိံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဒိသွာန အညမညံ သဏ္ဌာပေသုံ – ‘‘အပ္ပသဒ္ဒါ ဘောန္တော ဟောန္တု, မာ ဘောန္တော သဒ္ဒမကတ္ထ။ အယံ အနာထပိဏ္ဍိကော ဂဟပတိ အာရာမံ အာဂစ္ဆတိ သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကော။ ယာဝတာ ခေါ ပန သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကာ ဂိဟီ ဩဒါတဝသနာ သာဝတ္ထိယံ ပဋိဝသန္တိ, အယံ တေသံ အညတရော အနာထပိဏ္ဍိကော ဂဟပတိ။ အပ္ပသဒ္ဒကာမာ ခေါ ပန တေ အာယသ္မန္တော အပ္ပသဒ္ဒဝိနီတာ အပ္ပသဒ္ဒဿ ဝဏ္ဏဝါဒိနော။ အပ္ပေဝ နာမ အပ္ပသဒ္ဒံ ပရိသံ ဝိဒိတွာ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗံ မညေယျာ’’တိ။

အထ ခေါ တေ အညတိတ္ထိယာ ပရိဗ္ဗာဇကာ တုဏှီ အဟေသုံ။ အထ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကော ဂဟပတိ ယေန တေ အညတိတ္ထိယာ ပရိဗ္ဗာဇကာ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ တေဟိ အညတိတ္ထိယေဟိ ပရိဗ္ဗာဇကေဟိ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကံ ဂဟပတိံ တေ အညတိတ္ထိယာ ပရိဗ္ဗာဇကာ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ဝဒေဟိ, ဂဟပတိ, ကိံဒိဋ္ဌိကော သမဏော ဂေါတမော’’တိ? ‘‘န ခေါ အဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတော သဗ္ဗံ ဒိဋ္ဌိံ ဇာနာမီ’’တိ။

‘‘ဣတိ ကိရ တွံ, ဂဟပတိ, န သမဏဿ ဂေါတမဿ သဗ္ဗံ ဒိဋ္ဌိံ ဇာနာသိ; ဝဒေဟိ, ဂဟပတိ, ကိံဒိဋ္ဌိကာ ဘိက္ခူ’’တိ? ‘‘ဘိက္ခူနမ္ပိ ခေါ အဟံ, ဘန္တေ, န သဗ္ဗံ ဒိဋ္ဌိံ ဇာနာမီ’’တိ။

‘‘ဣတိ ကိရ တွံ, ဂဟပတိ, န သမဏဿ ဂေါတမဿ သဗ္ဗံ ဒိဋ္ဌိံ ဇာနာသိ နပိ ဘိက္ခူနံ သဗ္ဗံ ဒိဋ္ဌိံ ဇာနာသိ; ဝဒေဟိ, ဂဟပတိ, ကိံဒိဋ္ဌိကောသိ တုဝ’’န္တိ? ‘‘ဧတံ ခေါ, ဘန္တေ, အမှေဟိ န ဒုက္ကရံ ဗျာကာတုံ ယံဒိဋ္ဌိကာ မယံ။ ဣင်္ဃ တာဝ အာယသ္မန္တော ယထာသကာနိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ ဗျာကရောန္တု, ပစ္ဆာပေတံ အမှေဟိ န ဒုက္ကရံ ဘဝိဿတိ ဗျာကာတုံ ယံဒိဋ္ဌိကာ မယ’’န္တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ အညတရော ပရိဗ္ဗာဇကော အနာထပိဏ္ဍိကံ ဂဟပတိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သဿတော လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမညန္တိ – ဧဝံဒိဋ္ဌိကော အဟံ, ဂဟပတီ’’တိ။

အညတရောပိ ခေါ ပရိဗ္ဗာဇကော အနာထပိဏ္ဍိကံ ဂဟပတိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အသဿတော လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမညန္တိ – ဧဝံဒိဋ္ဌိကော အဟံ, ဂဟပတီ’’တိ။

အညတရောပိ ခေါ ပရိဗ္ဗာဇကော အနာထပိဏ္ဍိကံ ဂဟပတိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အန္တဝါ လောကော။ပေ.။ အနန္တဝါ လောကော။ တံ ဇီဝံ တံ သရီရံ။ အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရံ။ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ။ န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ။ ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ။ နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမညန္တိ – ဧဝံဒိဋ္ဌိကော အဟံ, ဂဟပတီ’’တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ အနာထပိဏ္ဍိကော ဂဟပတိ တေ ပရိဗ္ဗာဇကေ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ယွာယံ, ဘန္တေ, အာယသ္မာ ဧဝမာဟ – ‘သဿတော လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမညန္တိ – ဧဝံဒိဋ္ဌိကော အဟံ, ဂဟပတီ’တိ , ဣမဿ အယမာယသ္မတော ဒိဋ္ဌိ အတ္တနော ဝါ အယောနိသောမနသိကာရဟေတု ဥပ္ပန္နာ ပရတောဃောသပစ္စယာ ဝါ။ သာ ခေါ ပနေသာ ဒိဋ္ဌိ ဘူတာ သင်္ခတာ စေတယိတာ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နာ။ ယံ ခေါ ပန ကိဉ္စိ ဘူတံ သင်္ခတံ စေတယိတံ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နံ တဒနိစ္စံ။ ယဒနိစ္စံ တံ ဒုက္ခံ။ ယံ ဒုက္ခံ တဒေဝေသော အာယသ္မာ အလ္လီနော, တဒေဝေသော အာယသ္မာ အဇ္ဈုပဂတော။

‘‘ယောပါယံ , ဘန္တေ, အာယသ္မာ ဧဝမာဟ – ‘အသဿတော လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမညန္တိ – ဧဝံဒိဋ္ဌိကော အဟံ, ဂဟပတီ’တိ, ဣမဿာပိ အယမာယသ္မတော ဒိဋ္ဌိ အတ္တနော ဝါ အယောနိသောမနသိကာရဟေတု ဥပ္ပန္နာ ပရတောဃောသပစ္စယာ ဝါ။ သာ ခေါ ပနေသာ ဒိဋ္ဌိ ဘူတာ သင်္ခတာ စေတယိတာ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နာ။ ယံ ခေါ ပန ကိဉ္စိ ဘူတံ သင်္ခတံ စေတယိတံ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နံ တဒနိစ္စံ။ ယဒနိစ္စံ တံ ဒုက္ခံ။ ယံ ဒုက္ခံ တဒေဝေသော အာယသ္မာ အလ္လီနော, တဒေဝေသော အာယသ္မာ အဇ္ဈုပဂတော။

‘‘ယောပါယံ, ဘန္တေ, အာယသ္မာ ဧဝမာဟ – ‘အန္တဝါ လောကော ။ပေ.။ အနန္တဝါ လောကော။ တံ ဇီဝံ တံ သရီရံ။ အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရံ။ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ။ န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ။ ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ။ နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမညန္တိ – ဧဝံဒိဋ္ဌိကော အဟံ, ဂဟပတီ’တိ, ဣမဿာပိ အယမာယသ္မတော ဒိဋ္ဌိ အတ္တနော ဝါ အယောနိသောမနသိကာရဟေတု ဥပ္ပန္နာ ပရတောဃောသပစ္စယာ ဝါ။ သာ ခေါ ပနေသာ ဒိဋ္ဌိ ဘူတာ သင်္ခတာ စေတယိတာ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နာ။ ယံ ခေါ ပန ကိဉ္စိ ဘူတံ သင်္ခတံ စေတယိတံ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နံ တဒနိစ္စံ။ ယဒနိစ္စံ တံ ဒုက္ခံ။ ယံ ဒုက္ခံ တဒေဝေသော အာယသ္မာ အလ္လီနော, တဒေဝေသော အာယသ္မာ အဇ္ဈုပဂတော’’တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ တေ ပရိဗ္ဗာဇကာ အနာထပိဏ္ဍိကံ ဂဟပတိံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ဗျာကတာနိ ခေါ, ဂဟပတိ, အမှေဟိ သဗ္ဗေဟေဝ ယထာသကာနိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ။ ဝဒေဟိ, ဂဟပတိ, ကိံဒိဋ္ဌိကောသိ တုဝ’’န္တိ? ‘‘ယံ ခေါ, ဘန္တေ, ကိဉ္စိ ဘူတံ သင်္ခတံ စေတယိတံ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နံ တဒနိစ္စံ။ ယဒနိစ္စံ တံ ဒုက္ခံ။ ‘ယံ ဒုက္ခံ တံ နေတံ မမ, နေသောဟမသ္မိ, န မေသော အတ္တာ’တိ – ဧဝံဒိဋ္ဌိကော အဟံ, ဘန္တေ’’တိ။

‘‘ယံ ခေါ, ဂဟပတိ, ကိဉ္စိ ဘူတံ သင်္ခတံ စေတယိတံ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နံ တဒနိစ္စံ။ ယဒနိစ္စံ တံ ဒုက္ခံ။ ယံ ဒုက္ခံ တဒေဝ တွံ, ဂဟပတိ, အလ္လီနော, တဒေဝ တွံ, ဂဟပတိ, အဇ္ဈုပဂတော’’တိ။

‘‘ယံ ခေါ, ဘန္တေ, ကိဉ္စိ ဘူတံ သင်္ခတံ စေတယိတံ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နံ တဒနိစ္စံ။ ယဒနိစ္စံ တံ ဒုက္ခံ။ ‘ယံ ဒုက္ခံ တံ နေတံ မမ, နေသောဟမသ္မိ, နမေသော အတ္တာ’တိ – ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ သုဒိဋ္ဌံ ။ တဿ စ ဥတ္တရိ နိဿရဏံ ယထာဘူတံ ပဇာနာမီ’’တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ တေ ပရိဗ္ဗာဇကာ တုဏှီဘူတာ မင္ကုဘူတာ ပတ္တက္ခန္ဓာ အဓေါမုခါ ပဇ္ဈာယန္တာ အပ္ပဋိဘာနာ နိသီဒိံသု။ အထ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကော ဂဟပတိ တေ ပရိဗ္ဗာဇကေ တုဏှီဘူတေ မင္ကုဘူတေ ပတ္တက္ခန္ဓေ အဓေါမုခေ ပဇ္ဈာယန္တေ အပ္ပဋိဘာနေ ဝိဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကော ဂဟပတိ ယာဝတကော အဟောသိ တေဟိ အညတိတ္ထိယေဟိ ပရိဗ္ဗာဇကေဟိ သဒ္ဓိံ ကထာသလ္လာပေါ တံ သဗ္ဗံ ဘဂဝတော အာရောစေသိ။ ‘‘သာဓု သာဓု, ဂဟပတိ! ဧဝံ ခေါ တေ, ဂဟပတိ, မောဃပုရိသာ ကာလေန ကာလံ သဟဓမ္မေန သုနိဂ္ဂဟိတံ နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာ’’တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ အနာထပိဏ္ဍိကံ ဂဟပတိံ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေသိ သမာဒပေသိ သမုတ္တေဇေသိ သမ္ပဟံသေသိ။ အထ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကော ဂဟပတိ ဘဂဝတာ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿိတော သမာဒပိတော သမုတ္တေဇိတော သမ္ပဟံသိတော ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ အစိရပက္ကန္တေ အနာထပိဏ္ဍိကေ ဂဟပတိမှိ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ယောပိ သော, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဝဿသတုပသမ္ပန္နော [ဘိက္ခု ဒီဃရတ္တံ အဝေဓိ ဓမ္မော (သျာ.)] ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ, သောပိ ဧဝမေဝံ အညတိတ္ထိယေ ပရိဗ္ဗာဇကေ သဟဓမ္မေန သုနိဂ္ဂဟိတံ နိဂ္ဂဏှေယျ ယထာ တံ အနာထပိဏ္ဍိကေန ဂဟပတိနာ နိဂ္ဂဟိတာ’’တိ။ တတိယံ။

၄. ဝဇ္ဇိယမာဟိတသုတ္တံ

၉၄. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ စမ္ပာယံ ဝိဟရတိ ဂဂ္ဂရာယ ပေါက္ခရဏိယာ တီရေ။ အထ ခေါ ဝဇ္ဇိယမာဟိတော ဂဟပတိ ဒိဝါ ဒိဝဿ စမ္ပာယ နိက္ခမိ ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ။ အထ ခေါ ဝဇ္ဇိယမာဟိတဿ ဂဟပတိဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အကာလော ခေါ တာဝ ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ။ ပဋိသလ္လီနော ဘဂဝါ။ မနောဘာဝနီယာနမ္ပိ ဘိက္ခူနံ အကာလော ဒဿနာယ။ ပဋိသလ္လီနာ မနောဘာဝနီယာပိ ဘိက္ခူ။ ယံနူနာဟံ ယေန အညတိတ္ထိယာနံ ပရိဗ္ဗာဇကာနံ အာရာမော တေနုပသင်္ကမေယျ’’န္တိ။

အထ ခေါ ဝဇ္ဇိယမာဟိတော ဂဟပတိ ယေန အညတိတ္ထိယာနံ ပရိဗ္ဗာဇကာနံ အာရာမော တေနုပသင်္ကမိ။ တေန ခေါ ပန သမယေန တေ အညတိတ္ထိယာ ပရိဗ္ဗာဇကာ သင်္ဂမ္မ သမာဂမ္မ ဥန္နာဒိနော ဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒါ အနေကဝိဟိတံ တိရစ္ဆာနကထံ ကထေန္တာ နိသိန္နာ ဟောန္တိ။

အဒ္ဒသံသု ခေါ တေ အညတိတ္ထိယာ ပရိဗ္ဗာဇကာ ဝဇ္ဇိယမာဟိတံ ဂဟပတိံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဒိသွာန အညမညံ သဏ္ဌာပေသုံ – ‘‘အပ္ပသဒ္ဒါ ဘောန္တော ဟောန္တု။ မာ ဘောန္တော သဒ္ဒမကတ္ထ။ အယံ ဝဇ္ဇိယမာဟိတော ဂဟပတိ အာဂစ္ဆတိ သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကော။ ယာဝတာ ခေါ ပန သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကာ ဂိဟီ ဩဒါတဝသနာ စမ္ပာယံ ပဋိဝသန္တိ, အယံ တေသံ အညတရော ဝဇ္ဇိယမာဟိတော ဂဟပတိ။ အပ္ပသဒ္ဒကာမာ ခေါ ပန တေ အာယသ္မန္တော အပ္ပသဒ္ဒဝိနီတာ အပ္ပသဒ္ဒဿ ဝဏ္ဏဝါဒိနော။ အပ္ပေဝ နာမ အပ္ပသဒ္ဒံ ပရိသံ ဝိဒိတွာ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗံ မညေယျာ’’တိ။

အထ ခေါ တေ အညတိတ္ထိယာ ပရိဗ္ဗာဇကာ တုဏှီ အဟေသုံ။ အထ ခေါ ဝဇ္ဇိယမာဟိတော ဂဟပတိ ယေန တေ အညတိတ္ထိယာ ပရိဗ္ဗာဇကာ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ တေဟိ အညတိတ္ထိယေဟိ ပရိဗ္ဗာဇကေဟိ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ ဝဇ္ဇိယမာဟိတံ ဂဟပတိံ တေ အညတိတ္ထိယာ ပရိဗ္ဗာဇကာ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘သစ္စံ ကိရ, ဂဟပတိ, သမဏော ဂေါတမော သဗ္ဗံ တပံ ဂရဟတိ, သဗ္ဗံ တပသ္သိံ လူခါဇီဝိံ ဧကံသေန ဥပက္ကောသတိ ဥပဝဒတီ’’တိ? ‘‘န ခေါ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ သဗ္ဗံ တပံ ဂရဟတိ နပိ သဗ္ဗံ တပသ္သိံ လူခါဇီဝိံ ဧကံသေန ဥပက္ကောသတိ ဥပဝဒတိ။ ဂါရယှံ ခေါ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဂရဟတိ , ပသံသိတဗ္ဗံ ပသံသတိ။ ဂါရယှံ ခေါ ပန, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဂရဟန္တော ပသံသိတဗ္ဗံ ပသံသန္တော ဝိဘဇ္ဇဝါဒေါ ဘဂဝါ။ န သော ဘဂဝါ ဧတ္ထ ဧကံသဝါဒေါ’’တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ အညတရော ပရိဗ္ဗာဇကော ဝဇ္ဇိယမာဟိတံ ဂဟပတိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အာဂမေဟိ တွံ, ဂဟပတိ, ယဿ တွံ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသတိ, သမဏော ဂေါတမော ဝေနယိကော အပ္ပညတ္တိကော’’တိ? ‘‘ဧတ္ထပါဟံ, ဘန္တေ, အာယသ္မန္တေ ဝက္ခာမိ သဟဓမ္မေန – ‘ဣဒံ ကုသလ’န္တိ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ ပညတ္တံ; ‘ဣဒံ အကုသလ’န္တိ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ ပညတ္တံ။ ဣတိ ကုသလာကုသလံ ဘဂဝါ ပညာပယမာနော သပညတ္တိကော ဘဂဝါ; န သော ဘဂဝါ ဝေနယိကော အပ္ပညတ္တိကော’’တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ တေ ပရိဗ္ဗာဇကာ တုဏှီဘူတာ မင္ကုဘူတာ ပတ္တက္ခန္ဓာ အဓေါမုခါ ပဇ္ဈာယန္တာ အပ္ပဋိဘာနာ နိသီဒိံသု။ အထ ခေါ ဝဇ္ဇိယမာဟိတော ဂဟပတိ တေ ပရိဗ္ဗာဇကေ တုဏှီဘူတေ မင္ကုဘူတေ ပတ္တက္ခန္ဓေ အဓေါမုခေ ပဇ္ဈာယန္တေ အပ္ပဋိဘာနေ ဝိဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ဝဇ္ဇိယမာဟိတော ဂဟပတိ ယာဝတကော အဟောသိ တေဟိ အညတိတ္ထိယေဟိ ပရိဗ္ဗာဇကေဟိ သဒ္ဓိံ ကထာသလ္လာပေါ တံ သဗ္ဗံ ဘဂဝတော အာရောစေသိ။

‘‘သာဓု သာဓု, ဂဟပတိ! ဧဝံ ခေါ တေ, ဂဟပတိ, မောဃပုရိသာ ကာလေန ကာလံ သဟဓမ္မေန သုနိဂ္ဂဟိတံ နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာ။ နာဟံ, ဂဟပတိ, သဗ္ဗံ တပံ တပိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ; န စ ပနာဟံ, ဂဟပတိ, သဗ္ဗံ တပံ န တပိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ; နာဟံ, ဂဟပတိ, သဗ္ဗံ သမာဒါနံ သမာဒိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ; န ပနာဟံ, ဂဟပတိ, သဗ္ဗံ သမာဒါနံ န သမာဒိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ; နာဟံ, ဂဟပတိ, သဗ္ဗံ ပဓါနံ ပဒဟိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ; န ပနာဟံ, ဂဟပတိ, သဗ္ဗံ ပဓါနံ န ပဒဟိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ; နာဟံ, ဂဟပတိ, သဗ္ဗော ပဋိနိဿဂ္ဂေါ ပဋိနိဿဇ္ဇိတဗ္ဗောတိ ဝဒါမိ။ န ပနာဟံ, ဂဟပတိ, သဗ္ဗော ပဋိနိဿဂ္ဂေါ န ပဋိနိဿဇ္ဇိတဗ္ဗောတိ ဝဒါမိ; နာဟံ, ဂဟပတိ, သဗ္ဗာ ဝိမုတ္တိ ဝိမုစ္စိတဗ္ဗာတိ ဝဒါမိ; န ပနာဟံ, ဂဟပတိ, သဗ္ဗာ ဝိမုတ္တိ န ဝိမုစ္စိတဗ္ဗာတိ ဝဒါမိ။

‘‘ယဉှိ, ဂဟပတိ, တပံ တပတော အကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ, ကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ, ဧဝရူပံ တပံ န တပိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ။ ယဉ္စ ခွဿ ဂဟပတိ, တပံ တပတော အကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ, ကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ, ဧဝရူပံ တပံ တပိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ။

‘‘ယဉှိ, ဂဟပတိ, သမာဒါနံ သမာဒိယတော အကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ, ကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ, ဧဝရူပံ သမာဒါနံ န သမာဒိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ။ ယဉ္စ ခွဿ, ဂဟပတိ, သမာဒါနံ သမာဒိယတော အကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ, ကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ, ဧဝရူပံ သမာဒါနံ သမာဒိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ။

‘‘ယဉှိ, ဂဟပတိ, ပဓါနံ ပဒဟတော အကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ, ကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ, ဧဝရူပံ ပဓါနံ န ပဒဟိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ။ ယဉ္စ ခွဿ, ဂဟပတိ, ပဓါနံ ပဒဟတော အကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ ကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ , ဧဝရူပံ ပဓါနံ ပဒဟိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ။

‘‘ယဉှိ , ဂဟပတိ, ပဋိနိဿဂ္ဂံ ပဋိနိဿဇ္ဇတော အကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ, ကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ, ဧဝရူပေါ ပဋိနိဿဂ္ဂေါ န ပဋိနိဿဇ္ဇိတဗ္ဗောတိ ဝဒါမိ။ ယဉ္စ ခွဿ, ဂဟပတိ, ပဋိနိဿဂ္ဂံ ပဋိနိဿဇ္ဇတော အကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ, ကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ, ဧဝရူပေါ ပဋိနိဿဂ္ဂေါ ပဋိနိဿဇ္ဇိတဗ္ဗောတိ ဝဒါမိ။

‘‘ယဉှိ, ဂဟပတိ, ဝိမုတ္တိံ ဝိမုစ္စတော အကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ, ကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ, ဧဝရူပါ ဝိမုတ္တိ န ဝိမုစ္စိတဗ္ဗာတိ ဝဒါမိ။ ယဉ္စ ခွဿ, ဂဟပတိ, ဝိမုတ္တိံ ဝိမုစ္စတော အကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ, ကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ, ဧဝရူပါ ဝိမုတ္တိ ဝိမုစ္စိတဗ္ဗာတိ ဝဒါမီ’’တိ။

အထ ခေါ ဝဇ္ဇိယမာဟိတော ဂဟပတိ ဘဂဝတာ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿိတော သမာဒပိတော သမုတ္တေဇိတော သမ္ပဟံသိတော ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ အစိရပက္ကန္တေ ဝဇ္ဇိယမာဟိတေ ဂဟပတိမှိ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ယောပိ သော, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဒီဃရတ္တံ အပ္ပရဇက္ခော ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ, သောပိ ဧဝမေဝံ အညတိတ္ထိယေ ပရိဗ္ဗာဇကေ သဟဓမ္မေန သုနိဂ္ဂဟိတံ နိဂ္ဂဏှေယျ ယထာ တံ ဝဇ္ဇိယမာဟိတေန ဂဟပတိနာ နိဂ္ဂဟိတာ’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅. ဥတ္တိယသုတ္တံ

၉၅. အထ ခေါ ဥတ္တိယော ပရိဗ္ဗာဇကော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ဥတ္တိယော ပရိဗ္ဗာဇကော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကိံ နု ခေါ, ဘော ဂေါတမ, သဿတော လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’န္တိ? ‘‘အဗျာကတံ ခေါ ဧတံ, ဥတ္တိယ, မယာ – ‘သဿတော လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’’န္တိ။

‘‘ကိံ ပန, ဘော ဂေါတမ, အသဿတော လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’န္တိ? ‘‘ဧတမ္ပိ ခေါ, ဥတ္တိယ, အဗျာကတံ မယာ – ‘အသဿတော လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’’န္တိ။

‘‘ကိံ နု ခေါ, ဘော ဂေါတမ, အန္တဝါ လောကော။ပေ.။ အနန္တဝါ လောကော။ တံ ဇီဝံ တံ သရီရံ။ အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရံ။ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ ။ န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ။ ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ။ နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’န္တိ? ‘‘ဧတမ္ပိ ခေါ, ဥတ္တိယ, အဗျာကတံ မယာ – ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’’န္တိ။

‘‘‘ကိံ နု ခေါ, ဘော ဂေါတမ, သဿတော လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ, ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော ‘အဗျာကတံ ခေါ ဧတံ, ဥတ္တိယ, မယာ – သဿတော လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ ဝဒေသိ။

‘‘‘ကိံ ပန, ဘော ဂေါတမ, အသဿတော လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ, ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော – ‘ဧတမ္ပိ ခေါ, ဥတ္တိယ, အဗျာကတံ မယာ အသဿတော လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ ဝဒေသိ။

‘‘‘ကိံ နု ခေါ, ဘော ဂေါတမ, အန္တဝါ လောကော။ပေ.။ အနန္တဝါ လောကော။ တံ ဇီဝံ တံ သရီရံ။ အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရံ။ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ။ န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ။ ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ။ နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမညန္တိ, ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော – ‘ဧတမ္ပိ ခေါ, ဥတ္တိယ, အဗျာကတံ မယာ – ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ ဝဒေသိ။ အထ ကိဉ္စရဟိ ဘောတာ ဂေါတမေန ဗျာကတ’’န္တိ?

‘‘အဘိညာယ ခေါ အဟံ, ဥတ္တိယ, သာဝကာနံ ဓမ္မံ ဒေသေမိ သတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓိယာ သောကပရိဒေဝါနံ သမတိက္ကမာယ ဒုက္ခဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာယ ဉာယဿ အဓိဂမာယ နိဗ္ဗာနဿ သစ္ဆိကိရိယာယာ’’တိ။

‘‘ယံ ပနေတံ ဘဝံ ဂေါတမော အဘိညာယ သာဝကာနံ ဓမ္မံ ဒေသေသိ သတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓိယာ သောကပရိဒေဝါနံ သမတိက္ကမာယ ဒုက္ခဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာယ ဉာယဿ အဓိဂမာယ နိဗ္ဗာနဿ သစ္ဆိကိရိယာယ, သဗ္ဗော ဝါ [သဗ္ဗော စ (က.)] တေန လောကော နီယတိ [နီယိဿတိ (သီ.), နိယျာဿတိ (သျာ.), နိယျံဿတိ (ဣ.)] ဥပဍ္ဎော ဝါ တိဘာဂေါ ဝါ’’တိ [တိဘာဂေါ ဝါတိ ပဒေဟိ (က.)]? ဧဝံ ဝုတ္တေ ဘဂဝါ တုဏှီ အဟောသိ။

အထ ခေါ အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘မာ ဟေဝံ ခေါ ဥတ္တိယော ပရိဗ္ဗာဇကော ပါပကံ ဒိဋ္ဌိဂတံ ပဋိလဘိ – ‘သဗ္ဗသာမုက္ကံသိကံ ဝတ မေ သမဏော ဂေါတမော ပဉ္ဟံ ပုဋ္ဌော သံသာဒေတိ, နော ဝိဿဇ္ဇေတိ, န နူန ဝိသဟတီ’တိ။ တဒဿ ဥတ္တိယဿ ပရိဗ္ဗာဇကဿ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယာ’’တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဥတ္တိယံ ပရိဗ္ဗာဇကံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘တေနဟာဝုသော ဥတ္တိယ, ဥပမံ တေ ကရိဿာမိ။ ဥပမာယ မိဓေကစ္စေ ဝိညူ ပုရိသာ ဘာသိတဿ အတ္ထံ အာဇာနန္တိ။ သေယျထာပိ, အာဝုသော ဥတ္တိယ, ရညော ပစ္စန္တိမံ နဂရံ ဒဠ္ဟုဒ္ဓါပံ [ဒဠ္ဟုဒ္ဒါပံ (သီ. ဣ.)] ဒဠှပါကာရတောရဏံ ဧကဒွါရံ။ တတြဿ ဒေါဝါရိကော ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော မေဓါဝီ အညာတာနံ နိဝါရေတာ ဉာတာနံ ပဝေသေတာ။ သော တဿ နဂရဿ သမန္တာ အနုပရိယာယပထံ အနုက္ကမတိ။ အနုပရိယာယပထံ အနုက္ကမမာနော န ပဿေယျ ပါကာရသန္ဓိံ ဝါ ပါကာရဝိဝရံ ဝါ, အန္တမသော ဗိဠာရနိက္ခမနမတ္တမ္ပိ။ နော စ ခွဿ ဧဝံ ဉာဏံ ဟောတိ – ‘ဧတ္တကာ ပါဏာ ဣမံ နဂရံ ပဝိသန္တိ ဝါ နိက္ခမန္တိ ဝါ’တိ။ အထ ခွဿ ဧဝမေတ္ထ ဟောတိ – ‘ယေ ခေါ ကေစိ ဩဠာရိကာ ပါဏာ ဣမံ နဂရံ ပဝိသန္တိ ဝါ နိက္ခမန္တိ ဝါ, သဗ္ဗေ တေ ဣမိနာ ဒွါရေန ပဝိသန္တိ ဝါ နိက္ခမန္တိ ဝါ’တိ။

‘‘ဧဝမေဝံ ခေါ, အာဝုသော ဥတ္တိယ, န တထာဂတဿ ဧဝံ ဥဿုက္ကံ ဟောတိ – ‘သဗ္ဗော ဝါ တေန လောကော နီယတိ, ဥပဍ္ဎော ဝါ, တိဘာဂေါ ဝါ’တိ။ အထ ခေါ ဧဝမေတ္ထ တထာဂတဿ ဟောတိ – ‘ယေ ခေါ ကေစိ လောကမှာ နီယိံသု ဝါ နီယန္တိ ဝါ နီယိဿန္တိ ဝါ, သဗ္ဗေ တေ ပဉ္စ နီဝရဏေ ပဟာယ စေတသော ဥပက္ကိလေသေ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏေ, စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု သုပ္ပတိဋ္ဌိတစိတ္တာ, သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ယထာဘူတံ ဘာဝေတွာ။ ဧဝမေတေ [ဧဝမေတေန (က.)] လောကမှာ နီယိံသု ဝါ နီယန္တိ ဝါ နီယိဿန္တိ ဝါ’တိ။ ယဒေဝ ခေါ တွံ [ယဒေဝ ခ္ဝေတ္ထ (က.)], အာဝုသော ဥတ္တိယ, ဘဂဝန္တံ ပဉ္ဟံ [ဣမံ ပဉ္ဟံ (သျာ. က.)] အပုစ္ဆိ တဒေဝေတံ ပဉ္ဟံ ဘဂဝန္တံ အညေန ပရိယာယေန အပုစ္ဆိ။ တသ္မာ တေ တံ ဘဂဝါ န ဗျာကာသီ’’တိ။ ပဉ္စမံ။

၆. ကောကနုဒသုတ္တံ

၉၆. ‘‘ဧကံ သမယံ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ တပေါဒါရာမေ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ရတ္တိယာ ပစ္စူသသမယံ ပစ္စုဋ္ဌာယ ယေန တပေါဒါ တေနုပသင်္ကမိ ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စိတုံ။ တပေါဒါယ [တပေါဒေ (က.)] ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စိတွာ ပစ္စုတ္တရိတွာ ဧကစီဝရော အဋ္ဌာသိ ဂတ္တာနိ ပုဗ္ဗာပယမာနော ။ ကောကနုဒေါပိ ခေါ ပရိဗ္ဗာဇကော ရတ္တိယာ ပစ္စူသသမယံ ပစ္စုဋ္ဌာယ ယေန တပေါဒါ တေနုပသင်္ကမိ ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စိတုံ။

အဒ္ဒသာ ခေါ ကောကနုဒေါ ပရိဗ္ဗာဇကော အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဒိသွာန အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘က္ဝေတ္ထ [ကော တေတ္ထ (သီ.), က္ဝတ္ထ (ဣ. က.)], အာဝုသော’’တိ? ‘‘အဟမာဝုသော, ဘိက္ခူ’’တိ။

‘‘ကတမေသံ, အာဝုသော, ဘိက္ခူန’’န္တိ? ‘‘သမဏာနံ, အာဝုသော, သကျပုတ္တိယာန’’န္တိ။

‘‘ပုစ္ဆေယျာမ မယံ အာယသ္မန္တံ ကိဉ္စိဒေဝ ဒေသံ, သစေ အာယသ္မာ ဩကာသံ ကရောတိ ပဉ္ဟဿ ဝေယျာကရဏာယာ’’တိ။ ‘‘ပုစ္ဆာဝုသော, သုတွာ ဝေဒိဿာမာ’’တိ။

‘‘ကိံ နု ခေါ, ဘော, ‘သဿတော လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ – ဧဝံဒိဋ္ဌိ [ဧဝံဒိဋ္ဌိကော (သျာ.)] ဘဝ’’န္တိ ? ‘‘န ခေါ အဟံ, အာဝုသော, ဧဝံဒိဋ္ဌိ – ‘သဿတော လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’’န္တိ။

‘‘ကိံ ပန, ဘော, ‘အသဿတော လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ – ဧဝံဒိဋ္ဌိ ဘဝ’’န္တိ? ‘‘န ခေါ အဟံ, အာဝုသော, ဧဝံဒိဋ္ဌိ – ‘အသဿတော လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’’န္တိ။

‘‘ကိံ နု ခေါ, ဘော, အန္တဝါ လောကော။ပေ.။ အနန္တဝါ လောကော။ တံ ဇီဝံ တံ သရီရံ။ အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရံ။ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ။ န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ။ ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ။ နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမညန္တိ – ဧဝံဒိဋ္ဌိ ဘဝ’’န္တိ? ‘‘န ခေါ အဟံ, အာဝုသော, ဧဝံဒိဋ္ဌိ – ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’’န္တိ။

‘‘တေန ဟိ ဘဝံ န ဇာနာတိ, န ပဿတီ’’တိ? ‘‘န ခေါ အဟံ, အာဝုသော, န ဇာနာမိ န ပဿာမိ။ ဇာနာမဟံ, အာဝုသော, ပဿာမီ’’တိ ။

‘‘‘ကိံ နု ခေါ, ဘော, သဿတော လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမညန္တိ – ဧဝံဒိဋ္ဌိ ဘဝ’န္တိ, ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော – ‘န ခေါ အဟံ, အာဝုသော, ဧဝံဒိဋ္ဌိ – သဿတော လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ ဝဒေသိ။

‘‘‘ကိံ ပန, ဘော, အသဿတော လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမညန္တိ – ဧဝံဒိဋ္ဌိ ဘဝ’န္တိ, ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော – ‘န ခေါ အဟံ, အာဝုသော, ဧဝံဒိဋ္ဌိ – အသဿတော လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ ဝဒေသိ။

‘‘ကိံ နု ခေါ, ဘော, အန္တဝါ လောကော။ပေ.။ အနန္တဝါ လောကော။ တံ ဇီဝံ တံ သရီရံ။ အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရံ။ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ။ န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ။ ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ။ နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမညန္တိ – ဧဝံဒိဋ္ဌိ ဘဝန္တိ, ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော – ‘န ခေါ အဟံ, အာဝုသော , ဧဝံဒိဋ္ဌိ – နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ ဝဒေသိ။

‘‘‘တေန ဟိ ဘဝံ န ဇာနာတိ န ပဿတီ’တိ, ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော – ‘န ခေါ အဟံ, အာဝုသော, န ဇာနာမိ န ပဿာမိ။ ဇာနာမဟံ, အာဝုသော, ပဿာမီ’တိ ဝဒေသိ။ ယထာ ကထံ ပနာဝုသော, ဣမဿ ဘာသိတဿ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ?

‘‘‘သဿတော လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ ခေါ, အာဝုသော, ဒိဋ္ဌိဂတမေတံ။ ‘အသဿတော လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ ခေါ, အာဝုသော, ဒိဋ္ဌိဂတမေတံ။ အန္တဝါ လောကော။ပေ.။ အနန္တဝါ လောကော။ တံ ဇီဝံ တံ သရီရံ။ အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရံ။ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ။ န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ။ ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ။ ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ ခေါ, အာဝုသော, ဒိဋ္ဌိဂတမေတံ။

‘‘ယာဝတာ , အာဝုသော, ဒိဋ္ဌိ [ဒိဋ္ဌိဂတာ (သဗ္ဗတ္ထ)] ယာဝတာ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနံ ဒိဋ္ဌိအဓိဋ္ဌာနံ ဒိဋ္ဌိပရိယုဋ္ဌာနံ ဒိဋ္ဌိသမုဋ္ဌာနံ ဒိဋ္ဌိသမုဂ္ဃါတော [ယာဝတာ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာန အဓိဋ္ဌာန ပရိယုဋ္ဌာန သမုဋ္ဌာန သမုဂ္ဃါတော (သီ. ဣ.)], တမဟံ ဇာနာမိ တမဟံ ပဿာမိ။ တမဟံ ဇာနန္တော တမဟံ ပဿန္တော က္ယာဟံ ဝက္ခာမိ – ‘န ဇာနာမိ န ပဿာမီ’တိ? ဇာနာမဟံ, အာဝုသော, ပဿာမီ’’တိ။

‘‘ကော နာမော အာယသ္မာ, ကထဉ္စ ပနာယသ္မန္တံ သဗြဟ္မစာရီ ဇာနန္တီ’’တိ? ‘‘‘အာနန္ဒော’တိ ခေါ မေ, အာဝုသော, နာမံ။ ‘အာနန္ဒော’တိ စ ပန မံ သဗြဟ္မစာရီ ဇာနန္တီ’’တိ။ ‘‘မဟာစရိယေန ဝတ ကိရ, ဘော, သဒ္ဓိံ မန္တယမာနာ န ဇာနိမှ – ‘အာယသ္မာ အာနန္ဒော’တိ။ သစေ ဟိ မယံ ဇာနေယျာမ – ‘အယံ အာယသ္မာ အာနန္ဒော’တိ, ဧတ္တကမ္ပိ နော နပ္ပဋိဘာယေယျ [နပ္ပဋိဘာသေယျာမ (က.) နပ္ပဋိဘာသေယျ (ဗဟူသု) မ. နိ. ၃.၂၁၆ ပဿိတဗ္ဗံ]။ ခမတု စ မေ အာယသ္မာ အာနန္ဒော’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇. အာဟုနေယျသုတ္တံ

၉၇. ‘‘ဒသဟိ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု အာဟုနေယျော ဟောတိ ပါဟုနေယျော ဒက္ခိဏေယျော အဉ္ဇလိကရဏီယော အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿ။

‘‘ကတမေဟိ ဒသဟိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သီလဝါ ဟောတိ, ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော ဝိဟရတိ အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နော အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒဿာဝီ, သမာဒါယ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသု ။

‘‘ဗဟုဿုတော ဟောတိ သုတဓရော သုတသန္နိစယော။ ယေ တေ ဓမ္မာ အာဒိကလျာဏာ မဇ္ဈေကလျာဏာ ပရိယောသာနကလျာဏာ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ အဘိဝဒန္တိ, တထာရူပါဿ ဓမ္မာ ဗဟုဿုတာ ဟောန္တိ ဓါတာ ဝစသာ ပရိစိတာ မနသာနုပေက္ခိတာ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ။

‘‘ကလျာဏမိတ္တော ဟောတိ ကလျာဏသဟာယော ကလျာဏသမ္ပဝင္ကော။

‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိကော ဟောတိ သမ္မာဒဿနေန သမန္နာဂတော။

‘‘အနေကဝိဟိတံ ဣဒ္ဓိဝိဓံ ပစ္စနုဘောတိ – ဧကောပိ ဟုတွာ ဗဟုဓါ ဟောတိ; ဗဟုဓါပိ ဟုတွာ ဧကော ဟောတိ; အာဝိဘာဝံ, တိရောဘာဝံ; တိရောကုဋ္ဋံ တိရောပါကာရံ တိရောပဗ္ဗတံ အသဇ္ဇမာနော ဂစ္ဆတိ, သေယျထာပိ အာကာသေ; ပထဝိယာပိ ဥမ္မုဇ္ဇနိမုဇ္ဇံ ကရောတိ, သေယျထာပိ ဥဒကေ; ဥဒကေပိ အဘိဇ္ဇမာနေ ဂစ္ဆတိ, သေယျထာပိ ပထဝိယံ; အာကာသေပိ ပလ္လင်္ကေန ကမတိ, သေယျထာပိ ပက္ခီ သကုဏော; ဣမေပိ စန္ဒိမသူရိယေ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကေ ဧဝံမဟာနုဘာဝေ ပါဏိနာ ပရာမသတိ [ပရိမသတိ (သီ.)] ပရိမဇ္ဇတိ, ယာဝ ဗြဟ္မလောကာပိ ကာယေန ဝသံ ဝတ္တေတိ။

‘‘ဒိဗ္ဗာယ သောတဓါတုယာ ဝိသုဒ္ဓါယ အတိက္ကန္တမာနုသိကာယ ဥဘော သဒ္ဒေ သုဏာတိ ဒိဗ္ဗေ စ မာနုသေ စ ယေ ဒူရေ သန္တိကေ စ။

‘‘ပရသတ္တာနံ ပရပုဂ္ဂလာနံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာတိ။ သရာဂံ ဝါ စိတ္တံ ‘သရာဂံ စိတ္တ’န္တိ ပဇာနာတိ; ဝီတရာဂံ ဝါ စိတ္တံ ‘ဝီတရာဂံ စိတ္တ’န္တိ ပဇာနာတိ; သဒေါသံ ဝါ စိတ္တံ။ ဝီတဒေါသံ ဝါ စိတ္တံ။ သမောဟံ ဝါ စိတ္တံ။ ဝီတမောဟံ ဝါ စိတ္တံ။ သံခိတ္တံ ဝါ စိတ္တံ။ ဝိက္ခိတ္တံ ဝါ စိတ္တံ။ မဟဂ္ဂတံ ဝါ စိတ္တံ။ အမဟဂ္ဂတံ ဝါ စိတ္တံ။ သဥတ္တရံ ဝါ စိတ္တံ။ အနုတ္တရံ ဝါ စိတ္တံ။ သမာဟိတံ ဝါ စိတ္တံ။ အသမာဟိတံ ဝါ စိတ္တံ။ ဝိမုတ္တံ ဝါ စိတ္တံ။ အဝိမုတ္တံ ဝါ စိတ္တံ ‘အဝိမုတ္တံ စိတ္တ’န္တိ ပဇာနာတိ။

‘‘အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ, သေယျထိဒံ – ဧကမ္ပိ ဇာတိံ ဒွေပိ ဇာတိယော တိဿောပိ ဇာတိယော စတဿောပိ ဇာတိယော ပဉ္စပိ ဇာတိယော ဒသပိ ဇာတိယော ဝီသမ္ပိ ဇာတိယော တိံသမ္ပိ ဇာတိယော စတ္တာလီသမ္ပိ ဇာတိယော ပညာသမ္ပိ ဇာတိယော ဇာတိသတမ္ပိ ဇာတိသဟဿမ္ပိ ဇာတိသတသဟဿမ္ပိ အနေကေပိ သံဝဋ္ဋကပ္ပေ အနေကေပိ ဝိဝဋ္ဋကပ္ပေ အနေကေပိ သံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋကပ္ပေ – ‘အမုတြာသိံ ဧဝံနာမော ဧဝံဂေါတ္တော ဧဝံဝဏ္ဏော ဧဝမာဟာရော ဧဝံသုခဒုက္ခပဋိသံဝေဒီ ဧဝမာယုပရိယန္တော, သော တတော စုတော အမုတြ ဥဒပါဒိံ; တတြာပါသိံ ဧဝံနာမော ဧဝံဂေါတ္တော ဧဝံဝဏ္ဏော ဧဝမာဟာရော ဧဝံသုခဒုက္ခပဋိသံဝေဒီ ဧဝမာယုပရိယန္တော, သော တတော စုတော ဣဓူပပန္နောတိ, ဣတိ သာကာရံ သဥဒ္ဒေသံ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ။

‘‘ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန သတ္တေ ပဿတိ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ ဟီနေ ပဏီတေ သုဝဏ္ဏေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ, သုဂတေ ဒုဂ္ဂတေ ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနာတိ – ‘ဣမေ ဝတ ခေါ ဘောန္တော သတ္တာ ကာယဒုစ္စရိတေန သမန္နာဂတာ ဝစီဒုစ္စရိတေန သမန္နာဂတာ မနောဒုစ္စရိတေန သမန္နာဂတာ အရိယာနံ ဥပဝါဒကာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကမ္မသမာဒါနာ, တေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပန္နာ; ဣမေ ဝါ ပန ဘောန္တော သတ္တာ ကာယသုစရိတေန သမန္နာဂတာ ဝစီသုစရိတေန သမန္နာဂတာ မနောသုစရိတေန သမန္နာဂတာ အရိယာနံ အနုပဝါဒကာ သမ္မာဒိဋ္ဌိကာ သမ္မာဒိဋ္ဌိကမ္မသမာဒါနာ, တေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပန္နာ’တိ။ ဣတိ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန သတ္တေ ပဿတိ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ ဟီနေ ပဏီတေ သုဝဏ္ဏေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ, သုဂတေ ဒုဂ္ဂတေ ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနာတိ။

‘‘အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဒသဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု အာဟုနေယျော ဟောတိ ပါဟုနေယျော ဒက္ခိဏေယျော အဉ္ဇလိကရဏီယော အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿာ’’တိ။ သတ္တမံ။

၈. ထေရသုတ္တံ

၉၈. ‘‘ဒသဟိ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ထေရော ဘိက္ခု ယဿံ ယဿံ ဒိသာယံ ဝိဟရတိ, ဖာသုယေဝ ဝိဟရတိ။ ကတမေဟိ ဒသဟိ? ထေရော ဟောတိ ရတ္တညူ စိရပဗ္ဗဇိတော, သီလဝါ ဟောတိ ။ပေ.။ သမာဒါယ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသု, ဗဟုဿုတော ဟောတိ။ပေ.။ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓေါ, ဥဘယာနိ ခေါ ပနဿ ပါတိမောက္ခာနိ ဝိတ္ထာရေန သွာဂတာနိ ဟောန္တိ သုဝိဘတ္တာနိ သုပ္ပဝတ္တီနိ သုဝိနိစ္ဆိတာနိ သုတ္တသော အနုဗျဉ္ဇနသော, အဓိကရဏသမုပ္ပါဒဝူပသမကုသလော ဟောတိ, ဓမ္မကာမော ဟောတိ ပိယသမုဒါဟာရော အဘိဓမ္မေ အဘိဝိနယေ ဥဠာရပါမောဇ္ဇော, သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ ဣတရီတရစီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရေန, ပါသာဒိကော ဟောတိ အဘိက္ကန္တပဋိက္ကန္တေ [အဘိက္ကန္တပဋိက္ကန္တော (က.)] သုသံဝုတော အန္တရဃရေ နိသဇ္ဇာယ, စတုန္နံ ဈာနာနံ အာဘိစေတသိကာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာနံ နိကာမလာဘီ ဟောတိ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ, အာသဝါနဉ္စ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဒသဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ထေရော ဘိက္ခု ယဿံ ယဿံ ဒိသာယံ ဝိဟရတိ, ဖာသုယေဝ ဝိဟရတီ’’တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉. ဥပါလိသုတ္တံ

၉၉. အထ ခေါ အာယသ္မာ ဥပါလိ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ ဥပါလိ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣစ္ဆာမဟံ, ဘန္တေ, အရညဝနပတ္ထာနိ ပန္တာနိ သေနာသနာနိ ပဋိသေဝိတု’’န္တိ။

‘‘ဒုရဘိသမ္ဘဝါနိ ဟိ ခေါ [ဒုရဘိသမ္ဘဝါနိ ခေါ (သီ. ဣ.)], ဥပါလိ, အရညဝနပတ္ထာနိ ပန္တာနိ သေနာသနာနိ။ ဒုက္ကရံ ပဝိဝေကံ ဒုရဘိရမံ။ ဧကတ္တေ ဟရန္တိ မညေ မနော ဝနာနိ သမာဓိံ အလဘမာနဿ ဘိက္ခုနော။ ယော ခေါ, ဥပါလိ, ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘အဟံ သမာဓိံ အလဘမာနော အရညဝနပတ္ထာနိ ပန္တာနိ သေနာသနာနိ ပဋိသေဝိဿာမီ’တိ, တဿေတံ ပါဋိကင်္ခံ – ‘သံသီဒိဿတိ ဝါ ဥပ္လဝိဿတိ ဝါ’တိ [ဥပ္ပိလဝိဿတိ ဝါ (သီ. သျာ. ဣ.)]။

‘‘သေယျထာပိ, ဥပါလိ, မဟာဥဒကရဟဒေါ။ အထ အာဂစ္ဆေယျ ဟတ္ထိနာဂေါ သတ္တရတနော ဝါ အဍ္ဎဋ္ဌရတနော [အဋ္ဌရတနော (သီ. ဣ.)] ဝါ။ တဿ ဧဝမဿ – ‘ယံနူနာဟံ ဣမံ ဥဒကရဟဒံ ဩဂါဟေတွာ ကဏ္ဏသံဓေါဝိကမ္ပိ ခိဍ္ဍံ ကီဠေယျံ ပိဋ္ဌိသံဓေါဝိကမ္ပိ ခိဍ္ဍံ ကီဠေယျံ။ ကဏ္ဏသံဓေါဝိကမ္ပိ ခိဍ္ဍံ ကီဠိတွာ ပိဋ္ဌိသံဓေါဝိကမ္ပိ ခိဍ္ဍံ ကီဠိတွာ နှတွာ [နဟာတွာ (သီ. ဣ.), နှာတွာ (သျာ.)] စ ပိဝိတွာ စ ပစ္စုတ္တရိတွာ ယေန ကာမံ ပက္ကမေယျ’န္တိ။ သော တံ ဥဒကရဟဒံ ဩဂါဟေတွာ ကဏ္ဏသံဓေါဝိကမ္ပိ ခိဍ္ဍံ ကီဠေယျ ပိဋ္ဌိသံဓေါဝိကမ္ပိ ခိဍ္ဍံ ကီဠေယျ; ကဏ္ဏသံဓေါဝိကမ္ပိ ခိဍ္ဍံ ကီဠိတွာ ပိဋ္ဌိသံဓေါဝိကမ္ပိ ခိဍ္ဍံ ကီဠိတွာ နှတွာ စ ပိဝိတွာ စ ပစ္စုတ္တရိတွာ ယေန ကာမံ ပက္ကမေယျ။ တံ ကိဿ ဟေတု? မဟာ, ဥပါလိ [မဟာ ဟုပါလိ (သီ. ဣ.)], အတ္တဘာဝေါ ဂမ္ဘီရေ ဂါဓံ ဝိန္ဒတိ။

‘‘အထ အာဂစ္ဆေယျ သသော ဝါ ဗိဠာရော ဝါ။ တဿ ဧဝမဿ – ‘ကော စာဟံ, ကော စ ဟတ္ထိနာဂေါ! ယံနူနာဟံ ဣမံ ဥဒကရဟဒံ ဩဂါဟေတွာ ကဏ္ဏသံဓေါဝိကမ္ပိ ခိဍ္ဍံ ကီဠေယျံ ပိဋ္ဌိသံဓေါဝိကမ္ပိ ခိဍ္ဍံ ကီဠေယျံ ; ကဏ္ဏသံဓေါဝိကမ္ပိ ခိဍ္ဍံ ကီဠိတွာ ပိဋ္ဌိသံဓေါဝိကမ္ပိ ခိဍ္ဍံ ကီဠိတွာ နှတွာ စ ပိဝိတွာ စ ပစ္စုတ္တရိတွာ ယေန ကာမံ ပက္ကမေယျ’န္တိ။ သော တံ ဥဒကရဟဒံ သဟသာ အပ္ပဋိသင်္ခါ ပက္ခန္ဒေယျ။ တဿေတံ ပါဋိကင်္ခံ – ‘သံသီဒိဿတိ ဝါ ဥပ္လဝိဿတိ ဝါ’တိ ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ပရိတ္တော, ဥပါလိ, အတ္တဘာဝေါ ဂမ္ဘီရေ ဂါဓံ န ဝိန္ဒတိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဥပါလိ, ယော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘အဟံ သမာဓိံ အလဘမာနော အရညဝနပတ္ထာနိ ပန္တာနိ သေနာသနာနိ ပဋိသေဝိဿာမီ’တိ, တဿေတံ ပါဋိကင်္ခံ – ‘သံသီဒိဿတိ ဝါ ဥပ္လဝိဿတိ ဝါ’တိ။

‘‘သေယျထာပိ, ဥပါလိ, ဒဟရော ကုမာရော မန္ဒော ဥတ္တာနသေယျကော သကေန မုတ္တကရီသေန ကီဠတိ။ တံ ကိံ မညသိ, ဥပါလိ, နနွာယံ ကေဝလာ ပရိပူရာ ဗာလခိဍ္ဍာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။

‘‘သ ခေါ သော, ဥပါလိ, ကုမာရော အပရေန သမယေန ဝုဒ္ဓိမနွာယ ဣန္ဒ္ရိယာနံ ပရိပါကမနွာယ ယာနိ ကာနိစိ ကုမာရကာနံ ကီဠာပနကာနိ ဘဝန္တိ, သေယျထိဒံ – ဝင်္ကကံ [ဝင်္ကံ (သီ. ဣ.)] ဃဋိကံ မောက္ခစိကံ စိင်္ဂုလကံ [ပိင်္ဂုလိကံ (သျာ.), စိင္ကုလကံ (က.)] ပတ္တာဠှကံ ရထကံ ဓနုကံ, တေဟိ ကီဠတိ။ တံ ကိံ မညသိ, ဥပါလိ, နနွာယံ ခိဍ္ဍာ ပုရိမာယ ခိဍ္ဍာယ အဘိက္ကန္တတရာ စ ပဏီတတရာ စာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။

‘‘သ ခေါ သော, ဥပါလိ, ကုမာရော အပရေန သမယေန ဝုဒ္ဓိမနွာယ ဣန္ဒ္ရိယာနံ ပရိပါကမနွာယ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတော သမင်္ဂိဘူတော ပရိစာရေတိ စက္ခုဝိညေယျေဟိ ရူပေဟိ ဣဋ္ဌေဟိ ကန္တေဟိ မနာပေဟိ ပိယရူပေဟိ ကာမူပသံဟိတေဟိ ရဇနီယေဟိ, သောတဝိညေယျေဟိ သဒ္ဒေဟိ။ ဃာနဝိညေယျေဟိ ဂန္ဓေဟိ။ ဇိဝှာဝိညေယျေဟိ ရသေဟိ။ ကာယဝိညေယျေဟိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေဟိ ဣဋ္ဌေဟိ ကန္တေဟိ မနာပေဟိ ပိယရူပေဟိ ကာမူပသံဟိတေဟိ ရဇနီယေဟိ။ တံ ကိံ မညသိ, ဥပါလိ, နနွာယံ ခိဍ္ဍာ ပုရိမာဟိ ခိဍ္ဍာဟိ အဘိက္ကန္တတရာ စ ပဏီတတရာ စာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။

[ဒီ. နိ. ၁.၁၉၀; မ. နိ. ၂.၂၃၃] ‘‘ဣဓ ခေါ ပန ဝေါ [ဝေါတိ နိပါတမတ္တံ (အဋ္ဌ.)], ဥပါလိ, တထာဂတော လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ။ သော ဣမံ လောကံ သဒေဝကံ သမာရကံ သဗြဟ္မကံ သဿမဏဗြာဟ္မဏိံ ပဇံ သဒေဝမနုဿံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒေတိ။ သော ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏံ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ, ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေတိ။

‘‘တံ ဓမ္မံ သုဏာတိ ဂဟပတိ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တော ဝါ အညတရသ္မိံ ဝါ ကုလေ ပစ္စာဇာတော။ သော တံ ဓမ္မံ သုတွာ တထာဂတေ သဒ္ဓံ ပဋိလဘတိ။ သော တေန သဒ္ဓါပဋိလာဘေန သမန္နာဂတော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘သမ္ဗာဓေါ ဃရာဝါသော ရဇာပထော, အဗ္ဘောကာသော ပဗ္ဗဇ္ဇာ။ နယိဒံ သုကရံ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတာ ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ ဧကန္တပရိသုဒ္ဓံ သင်္ခလိခိတံ ဗြဟ္မစရိယံ စရိတုံ။ ယံနူနာဟံ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇေယျ’န္တိ။

‘‘သော အပရေန သမယေန အပ္ပံ ဝါ ဘောဂက္ခန္ဓံ ပဟာယ မဟန္တံ ဝါ ဘောဂက္ခန္ဓံ ပဟာယ အပ္ပံ ဝါ ဉာတိပရိဝဋ္ဋံ ပဟာယ မဟန္တံ ဝါ ဉာတိပရိဝဋ္ဋံ ပဟာယ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇတိ။

‘‘သော ဧဝံ ပဗ္ဗဇိတော သမာနော ဘိက္ခူနံ သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နော ပါဏာတိပါတံ ပဟာယ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ နိဟိတဒဏ္ဍော နိဟိတသတ္ထော လဇ္ဇီ ဒယာပန္နော သဗ္ဗပါဏဘူတဟိတာနုကမ္ပီ ဝိဟရတိ။

‘‘အဒိန္နာဒါနံ ပဟာယ အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ ဒိန္နာဒါယီ ဒိန္နပါဋိကင္ခီ; အထေနေန သုစိဘူတေန အတ္တနာ ဝိဟရတိ။

‘‘အဗြဟ္မစရိယံ ပဟာယ ဗြဟ္မစာရီ ဟောတိ အာရာစာရီ ဝိရတော မေထုနာ ဂါမဓမ္မာ။

‘‘မုသာဝါဒံ ပဟာယ မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ သစ္စဝါဒီ သစ္စသန္ဓော ထေတော ပစ္စယိကော အဝိသံဝါဒကော လောကဿ။

‘‘ပိသုဏံ ဝါစံ ပဟာယ ပိသုဏာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ဣတော သုတွာ န အမုတြ အက္ခာတာ ဣမေသံ ဘေဒါယ, အမုတြ ဝါ သုတွာ န ဣမေသံ အက္ခာတာ အမူသံ ဘေဒါယ။ ဣတိ ဘိန္နာနံ ဝါ သန္ဓာတာ သဟိတာနံ ဝါ အနုပ္ပဒါတာ, သမဂ္ဂါရာမော သမဂ္ဂရတော သမဂ္ဂနန္ဒီ; သမဂ္ဂကရဏိံ ဝါစံ ဘာသိတာ ဟောတိ။

‘‘ဖရုသံ ဝါစံ ပဟာယ ဖရုသာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ယာ သာ ဝါစာ နေလာ ကဏ္ဏသုခါ ပေမနီယာ ဟဒယင်္ဂမာ ပေါရီ ဗဟုဇနကန္တာ ဗဟုဇနမနာပါ, တထာရူပိံ ဝါစံ ဘာသိတာ ဟောတိ။

‘‘သမ္ဖပ္ပလာပံ ပဟာယ သမ္ဖပ္ပလာပါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ ကာလဝါဒီ ဘူတဝါဒီ အတ္ထဝါဒီ ဓမ္မဝါဒီ ဝိနယဝါဒီ, နိဓါနဝတိံ ဝါစံ ဘာသိတာ ဟောတိ ကာလေန သာပဒေသံ ပရိယန္တဝတိံ အတ္ထသံဟိတံ။

‘‘သော ဗီဇဂါမဘူတဂါမသမာရမ္ဘာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ဧကဘတ္တိကော ဟောတိ ရတ္တူပရတော, ဝိရတော ဝိကာလဘောဇနာ။ နစ္စဂီတဝါဒိတဝိသူကဒဿနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, မာလာဂန္ဓဝိလေပနဓါရဏမဏ္ဍနဝိဘူသနဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ဥစ္စာသယနမဟာသယနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ , ဇာတရူပရဇတပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, အာမကဓညပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, အာမကမံသပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ဣတ္ထိကုမာရိကပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ဒါသိဒါသပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, အဇေဠကပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ကုက္ကုဋသူကရပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ဟတ္ထိဂဝဿဝဠဝပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ခေတ္တဝတ္ထုပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ဒူတေယျပဟိဏဂမနာနုယောဂါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ကယဝိက္ကယာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, တုလာကူဋကံသကူဋမာနကူဋာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ , ဥက္ကောဋနဝဉ္စနနိကတိသာစိယောဂါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ဆေဒနဝဓဗန္ဓနဝိပရာမောသအာလောပသဟသာကာရာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။

‘‘သော သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ ကာယပရိဟာရိကေန စီဝရေန ကုစ္ဆိပရိဟာရိကေန ပိဏ္ဍပါတေန။ ယေန ယေနေဝ ပက္ကမတိ သမာဒါယေဝ ပက္ကမတိ, သေယျထာပိ နာမ ပက္ခီ သကုဏော ယေန ယေနေဝ ဍေတိ သပတ္တဘာရောဝ ဍေတိ။ ဧဝမေဝံ ဘိက္ခု သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ ကာယပရိဟာရိကေန စီဝရေန ကုစ္ဆိပရိဟာရိကေန ပိဏ္ဍပါတေန။ ယေန ယေနေဝ ပက္ကမတိ သမာဒါယေဝ ပက္ကမတိ။ သော ဣမိနာ အရိယေန သီလက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော အဇ္ဈတ္တံ အနဝဇ္ဇသုခံ ပဋိသံဝေဒေတိ။

‘‘သော စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတိ နာနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီ။ ယတွာဓိကရဏမေနံ စက္ခုန္ဒ္ရိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ, တဿ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇတိ; ရက္ခတိ စက္ခုန္ဒ္ရိယံ, စက္ခုန္ဒ္ရိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ။ ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ။ ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ။ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ။ မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတိ နာနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီ ။ ယတွာဓိကရဏမေနံ မနိန္ဒ္ရိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ, တဿ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇတိ; ရက္ခတိ မနိန္ဒ္ရိယံ, မနိန္ဒ္ရိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ သော ဣမိနာ အရိယေန ဣန္ဒ္ရိယသံဝရေန သမန္နာဂတော အဇ္ဈတ္တံ အဗျာသေကသုခံ ပဋိသံဝေဒေတိ။

‘‘သော အဘိက္ကန္တေ ပဋိက္ကန္တေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ, အာလောကိတေ ဝိလောကိတေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ, သမိဉ္ဇိတေ ပသာရိတေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ, သံဃာဋိပတ္တစီဝရဓါရဏေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ, အသိတေ ဣတေ ခါယိတေ သာယိတေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ, ဥစ္စာရပဿာဝကမ္မေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ, ဂတေ ဌိတေ နိသိန္နေ သုတ္တေ ဇာဂရိတေ ဘာသိတေ တုဏှီဘာဝေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ။

‘‘သော ဣမိနာ စ အရိယေန သီလက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော, ဣမိနာ စ အရိယေန ဣန္ဒ္ရိယသံဝရေန သမန္နာဂတော, ဣမိနာ စ အရိယေန သတိသမ္ပဇညေ သမန္နာဂတော ဝိဝိတ္တံ သေနာသနံ ဘဇတိ အရညံ ရုက္ခမူလံ ပဗ္ဗတံ ကန္ဒရံ ဂိရိဂုဟံ သုသာနံ ဝနပတ္ထံ အဗ္ဘောကာသံ ပလာလပုဉ္ဇံ။ သော အရညဂတော ဝါ ရုက္ခမူလဂတော ဝါ သုညာဂါရဂတော ဝါ နိသီဒတိ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ ဥဇုံ ကာယံ ပဏိဓါယ ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ။

‘‘သော အဘိဇ္ဈံ လောကေ ပဟာယ ဝိဂတာဘိဇ္ဈေန စေတသာ ဝိဟရတိ, အဘိဇ္ဈာယ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ။ ဗျာပါဒပဒေါသံ ပဟာယ အဗျာပန္နစိတ္တော ဝိဟရတိ သဗ္ဗပါဏဘူတဟိတာနုကမ္ပီ, ဗျာပါဒပဒေါသာ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ။ ထိနမိဒ္ဓံ ပဟာယ ဝိဂတထိနမိဒ္ဓေါ ဝိဟရတိ အာလောကသညီ သတော သမ္ပဇာနော, ထိနမိဒ္ဓါ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ။ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ ပဟာယ အနုဒ္ဓတော ဝိဟရတိ အဇ္ဈတ္တံ ဝူပသန္တစိတ္တော , ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စာ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ။ ဝိစိကိစ္ဆံ ပဟာယ တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆော ဝိဟရတိ အကထံကထီ ကုသလေသု ဓမ္မေသု, ဝိစိကိစ္ဆာယ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ။

‘‘သော ဣမေ ပဉ္စ နီဝရဏေ ပဟာယ စေတသော ဥပက္ကိလေသေ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏေ, ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ဣတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ တံ ကိံ မညသိ, ဥပါလိ, ‘နနွာယံ ဝိဟာရော ပုရိမေဟိ ဝိဟာရေဟိ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။

‘‘ဣမမ္ပိ ခေါ, ဥပါလိ, မမ သာဝကာ အတ္တနိ ဓမ္မံ သမ္ပဿမာနာ အရညဝနပတ္ထာနိ ပန္တာနိ သေနာသနာနိ ပဋိသေဝန္တိ, နော စ ခေါ တာဝ အနုပ္ပတ္တသဒတ္ထာ ဝိဟရန္တိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဥပါလိ, ဘိက္ခု ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ။ပေ.။ ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ တံ ကိံ မညသိ, ဥပါလိ, ‘နနွာယံ ဝိဟာရော ပုရိမေဟိ ဝိဟာရေဟိ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။

‘‘ဣမမ္ပိ ခေါ, ဥပါလိ, မမ သာဝကာ အတ္တနိ ဓမ္မံ သမ္ပဿမာနာ အရညဝနပတ္ထာနိ ပန္တာနိ သေနာသနာနိ ပဋိသေဝန္တိ, နော စ ခေါ တာဝ အနုပ္ပတ္တသဒတ္ထာ ဝိဟရန္တိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဥပါလိ, ဘိက္ခု ဣတိယာ စ ဝိရာဂါ။ပေ.။ တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ တံ ကိံ မညသိ, ဥပါလိ, ‘နနွာယံ ဝိဟာရော ပုရိမေဟိ ဝိဟာရေဟိ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။

‘‘ဣမမ္ပိ ခေါ, ဥပါလိ, မမ သာဝကာ အတ္တနိ ဓမ္မံ သမ္ပဿမာနာ အရညဝနပတ္ထာနိ ပန္တာနိ သေနာသနာနိ ပဋိသေဝန္တိ, နော စ ခေါ တာဝ အနုပ္ပတ္တသဒတ္ထာ ဝိဟရန္တိ ။

‘‘ပုန စပရံ, ဥပါလိ, ဘိက္ခု သုခဿ စ ပဟာနာ။ပေ.။ စတုတ္ထံ ဈာနံ။ပေ.။။

ပုန စပရံ, ဥပါလိ, ဘိက္ခု သဗ္ဗသော ရူပသညာနံ သမတိက္ကမာ ပဋိဃသညာနံ အတ္ထင်္ဂမာ နာနတ္တသညာနံ အမနသိကာရာ ‘အနန္တော အာကာသော’တိ အာကာသာနဉ္စာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ တံ ကိံ မညသိ, ဥပါလိ, ‘နနွာယံ ဝိဟာရော ပုရိမေဟိ ဝိဟာရေဟိ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။

‘‘ဣမမ္ပိ ခေါ, ဥပါလိ, မမ သာဝကာ အတ္တနိ ဓမ္မံ သမ္ပဿမာနာ အရညဝနပတ္ထာနိ ပန္တာနိ သေနာသနာနိ ပဋိသေဝန္တိ, နော စ ခေါ တာဝ အနုပ္ပတ္တသဒတ္ထာ ဝိဟရန္တိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဥပါလိ, ဘိက္ခု သဗ္ဗသော အာကာသာနဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ ‘အနန္တံ ဝိညာဏ’န္တိ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ပေ.။။

‘‘သဗ္ဗသော ဝိညာဏဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ ‘နတ္ထိ ကိဉ္စီ’တိ အာကိဉ္စညာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ပေ.။။

‘‘သဗ္ဗသော အာကိဉ္စညာယတနံ သမတိက္ကမ္မ ‘သန္တမေတံ ပဏီတမေတ’န္တိ နေဝသညာနာသညာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ တံ ကိံ မညသိ, ဥပါလိ, ‘နနွာယံ ဝိဟာရော ပုရိမေဟိ ဝိဟာရေဟိ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။

‘‘ဣမမ္ပိ ခေါ, ဥပါလိ, မမ သာဝကာ အတ္တနိ ဓမ္မံ သမ္ပဿမာနာ အရညဝနပတ္ထာနိ ပန္တာနိ သေနာသနာနိ ပဋိသေဝန္တိ , နော စ ခေါ တာဝ အနုပ္ပတ္တသဒတ္ထာ ဝိဟရန္တိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဥပါလိ, ဘိက္ခု သဗ္ဗသော နေဝသညာနာသညာယတနံ သမတိက္ကမ္မ သညာဝေဒယိတနိရောဓံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ; ပညာယ စဿ ဒိသွာ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ။ တံ ကိံ မညသိ, ဥပါလိ, ‘နနွာယံ ဝိဟာရော ပုရိမေဟိ ဝိဟာရေဟိ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။

‘‘ဣမမ္ပိ ခေါ, ဥပါလိ, မမ သာဝကာ အတ္တနိ ဓမ္မံ သမ္ပဿမာနာ အရညဝနပတ္ထာနိ ပန္တာနိ သေနာသနာနိ ပဋိသေဝန္တိ, အနုပ္ပတ္တသဒတ္ထာ စ ဝိဟရန္တိ။ ဣင်္ဃ တွံ, ဥပါလိ, သံဃေ ဝိဟရာဟိ။ သံဃေ တေ ဝိဟရတော ဖာသု ဘဝိဿတီ’’တိ။ နဝမံ။

၁၀. အဘဗ္ဗသုတ္တံ

၁၀၀. ‘‘ဒသယိမေ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေ အပ္ပဟာယ အဘဗ္ဗော အရဟတ္တံ သစ္ဆိကာတုံ။ ကတမေ ဒသ? ရာဂံ, ဒေါသံ, မောဟံ, ကောဓံ, ဥပနာဟံ, မက္ခံ, ပဠာသံ, ဣဿံ, မစ္ဆရိယံ, မာနံ – ဣမေ ခေါ ဘိက္ခဝေ, ဒသ ဓမ္မေ အပ္ပဟာယ အဘဗ္ဗော အရဟတ္တံ သစ္ဆိကာတုံ။

‘‘ဒသယိမေ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေ ပဟာယ ဘဗ္ဗော အရဟတ္တံ သစ္ဆိကာတုံ။ ကတမေ ဒသ? ရာဂံ, ဒေါသံ, မောဟံ, ကောဓံ, ဥပနာဟံ, မက္ခံ, ပဠာသံ, ဣဿံ, မစ္ဆရိယံ, မာနံ – ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဒသ ဓမ္မေ ပဟာယ ဘဗ္ဗော အရဟတ္တံ သစ္ဆိကာတု’’န္တိ။ ဒသမံ။

ဥပါလိဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ကာမဘောဂီ ဘယံ ဒိဋ္ဌိ၊ ဝဇ္ဇိယမာဟိတုတ္တိယာ။

ကောကနုဒေါ အာဟုနေယျော၊ ထေရော ဥပါလိ အဘဗ္ဗောတိ။

ဒုတိယပဏ္ဏာသကံ သမတ္တံ။