သတိဝဂ္ဂေါ

(၉) ၄. သတိဝဂ္ဂေါ

၁. သတိသမ္ပဇညသုတ္တံ

၈၁. ‘‘သတိသမ္ပဇညေ , ဘိက္ခဝေ, အသတိ သတိသမ္ပဇညဝိပန္နဿ ဟတူပနိသံ ဟောတိ ဟိရောတ္တပ္ပံ။ ဟိရောတ္တပ္ပေ အသတိ ဟိရောတ္တပ္ပဝိပန္နဿ ဟတူပနိသော ဟောတိ ဣန္ဒ္ရိယသံဝရော။ ဣန္ဒ္ရိယသံဝရေ အသတိ ဣန္ဒ္ရိယသံဝရဝိပန္နဿ ဟတူပနိသံ ဟောတိ သီလံ။ သီလေ အသတိ သီလဝိပန္နဿ ဟတူပနိသော ဟောတိ သမ္မာသမာဓိ။ သမ္မာသမာဓိမှိ အသတိ သမ္မာသမာဓိဝိပန္နဿ ဟတူပနိသံ ဟောတိ ယထာဘူတဉာဏဒဿနံ။ ယထာဘူတဉာဏဒဿနေ အသတိ ယထာဘူတဉာဏဒဿနဝိပန္နဿ ဟတူပနိသော ဟောတိ နိဗ္ဗိဒါဝိရာဂေါ။ နိဗ္ဗိဒါဝိရာဂေ အသတိ နိဗ္ဗိဒါဝိရာဂဝိပန္နဿ ဟတူပနိသံ ဟောတိ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ။ သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ရုက္ခော သာခါပလာသဝိပန္နော။ တဿ ပပဋိကာပိ န ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတိ, တစောပိ။ ဖေဂ္ဂုပိ။ သာရောပိ န ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သတိသမ္ပဇညေ အသတိ သတိသမ္ပဇညဝိပန္နဿ ဟတူပနိသံ ဟောတိ ဟိရောတ္တပ္ပံ; ဟိရောတ္တပ္ပေ အသတိ ဟိရောတ္တပ္ပဝိပန္နဿ ဟတူပနိသော ဟောတိ။ပေ.။ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ။

‘‘သတိသမ္ပဇညေ, ဘိက္ခဝေ, သတိ သတိသမ္ပဇညသမ္ပန္နဿ ဥပနိသသမ္ပန္နံ ဟောတိ ဟိရောတ္တပ္ပံ။ ဟိရောတ္တပ္ပေ သတိ ဟိရောတ္တပ္ပသမ္ပန္နဿ ဥပနိသသမ္ပန္နော ဟောတိ ဣန္ဒ္ရိယသံဝရော။ ဣန္ဒ္ရိယသံဝရေ သတိ ဣန္ဒ္ရိယသံဝရသမ္ပန္နဿ ဥပနိသသမ္ပန္နံ ဟောတိ သီလံ။ သီလေ သတိ သီလသမ္ပန္နဿ ဥပနိသသမ္ပန္နော ဟောတိ သမ္မာသမာဓိ။ သမ္မာသမာဓိမှိ သတိ သမ္မာသမာဓိသမ္ပန္နဿ ဥပနိသသမ္ပန္နံ ဟောတိ ယထာဘူတဉာဏဒဿနံ။ ယထာဘူတဉာဏဒဿနေ သတိ ယထာဘူတဉာဏဒဿနသမ္ပန္နဿ ဥပနိသသမ္ပန္နော ဟောတိ နိဗ္ဗိဒါဝိရာဂေါ ။ နိဗ္ဗိဒါဝိရာဂေ သတိ နိဗ္ဗိဒါဝိရာဂသမ္ပန္နဿ ဥပနိသသမ္ပန္နံ ဟောတိ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ။ သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ရုက္ခော သာခါပလာသသမ္ပန္နော။ တဿ ပပဋိကာပိ ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတိ, တစောပိ။ ဖေဂ္ဂုပိ။ သာရောပိ ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သတိသမ္ပဇညေ သတိ သတိသမ္ပဇညသမ္ပန္နဿ ဥပနိသသမ္ပန္နံ ဟောတိ ဟိရောတ္တပ္ပံ; ဟိရောတ္တပ္ပေ သတိ ဟိရောတ္တပ္ပသမ္ပန္နဿ ဥပနိသသမ္ပန္နော ဟောတိ။ပေ.။ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿန’’န္တိ။ ပဌမံ။

၂. ပုဏ္ဏိယသုတ္တံ

၈၂. အထ ခေါ အာယသ္မာ ပုဏ္ဏိယော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ ပုဏ္ဏိယော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကော နု ခေါ, ဘန္တေ, ဟေတု ကော ပစ္စယော ယေန အပ္ပေကဒါ တထာဂတံ ဓမ္မဒေသနာ ပဋိဘာတိ, အပ္ပေကဒါ န ပဋိဘာတီ’’တိ? ‘‘သဒ္ဓေါ စ, ပုဏ္ဏိယ, ဘိက္ခု ဟောတိ, နော စုပသင်္ကမိတာ; နေဝ တထာဂတံ ဓမ္မဒေသနာ ပဋိဘာတိ။ ယတော စ ခေါ , ပုဏ္ဏိယ, ဘိက္ခု သဒ္ဓေါ စ ဟောတိ, ဥပသင်္ကမိတာ စ; ဧဝံ တထာဂတံ ဓမ္မဒေသနာ ပဋိဘာတိ။ သဒ္ဓေါ စ, ပုဏ္ဏိယ, ဘိက္ခု ဟောတိ, ဥပသင်္ကမိတာ စ, နော စ ပယိရုပါသိတာ။ပေ.။ ပယိရုပါသိတာ စ, နော စ ပရိပုစ္ဆိတာ။ ပရိပုစ္ဆိတာ စ, နော စ ဩဟိတသောတော ဓမ္မံ သုဏာတိ။ ဩဟိတသောတော စ ဓမ္မံ သုဏာတိ, နော စ သုတွာ ဓမ္မံ ဓါရေတိ။ သုတွာ စ ဓမ္မံ ဓါရေတိ, နော စ ဓါတာနံ ဓမ္မာနံ အတ္ထံ ဥပပရိက္ခတိ။ ဓါတာနဉ္စ ဓမ္မာနံ အတ္ထံ ဥပပရိက္ခတိ, နော စ အတ္ထမညာယ ဓမ္မမညာယ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နော ဟောတိ။ နေဝ တာဝ တထာဂတံ ဓမ္မဒေသနာ ပဋိဘာတိ။

‘‘ယတော စ ခေါ, ပုဏ္ဏိယ, ဘိက္ခု သဒ္ဓေါ စ ဟောတိ, ဥပသင်္ကမိတာ စ, ပယိရုပါသိတာ စ, ပရိပုစ္ဆိတာ စ, ဩဟိတသောတော စ ဓမ္မံ သုဏာတိ, သုတွာ စ ဓမ္မံ ဓါရေတိ, ဓါတာနဉ္စ ဓမ္မာနံ အတ္ထံ ဥပပရိက္ခတိ, အတ္ထမညာယ ဓမ္မမညာယ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နော စ ဟောတိ; ဧဝံ တထာဂတံ ဓမ္မဒေသနာ ပဋိဘာတိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ပုဏ္ဏိယ, အဋ္ဌဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတာ [သမန္နာဂတော (သီ. ဣ.), သမန္နာဂတံ (သျာ. က.)] ဧကန္တပဋိဘာနာ [ဧကန္တပဋိဘာနံ (သဗ္ဗတ္ထ) အ. နိ. ၁၀.၈၃ ပန ပဿိတဗ္ဗံ] တထာဂတံ ဓမ္မဒေသနာ ဟောတီ’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃. မူလကသုတ္တံ

၈၃. [အ. နိ. ၁၀.၅၈ ပဿိတဗ္ဗံ] ‘‘သစေ, ဘိက္ခဝေ, အညတိတ္ထိယာ ပရိဗ္ဗာဇကာ ဧဝံ ပုစ္ဆေယျုံ – ‘ကိံမူလကာ, အာဝုသော, သဗ္ဗေ ဓမ္မာ, ကိံသမ္ဘဝါ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ, ကိံသမုဒယာ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ, ကိံသမောသရဏာ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ, ကိံပမုခါ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ, ကိံအဓိပတေယျာ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ, ကိံဥတ္တရာ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ, ကိံသာရာ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ’တိ, ဧဝံ ပုဋ္ဌာ တုမှေ, ဘိက္ခဝေ, တေသံ အညတိတ္ထိယာနံ ပရိဗ္ဗာဇကာနံ ကိန္တိ ဗျာကရေယျာထာ’’တိ? ‘‘ဘဂဝံမူလကာ နော, ဘန္တေ, ဓမ္မာ, ဘဂဝံနေတ္တိကာ ဘဂဝံပဋိသရဏာ။ သာဓု, ဘန္တေ , ဘဂဝန္တံယေဝ ပဋိဘာတု ဧတဿ ဘာသိတဿ အတ္ထော။ ဘဂဝတော သုတွာ ဘိက္ခူ ဓါရေဿန္တီ’’တိ။

‘‘တေန ဟိ, ဘိက္ခဝေ, ဒေသေဿာမိ။ တံ သုဏာထ, သာဓုကံ မနသိ ကရောထ; ဘာသိဿာမီ’’တိ ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သစေ, ဘိက္ခဝေ, အညတိတ္ထိယာ ပရိဗ္ဗာဇကာ ဧဝံ ပုစ္ဆေယျုံ – ‘ကိံမူလကာ, အာဝုသော, သဗ္ဗေ ဓမ္မာ, ကိံသမ္ဘဝါ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ, ကိံသမုဒယာ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ, ကိံသမောသရဏာ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ, ကိံပမုခါ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ , ကိံအဓိပတေယျာ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ, ကိံဥတ္တရာ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ, ကိံသာရာ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ’တိ, ဧဝံ ပုဋ္ဌာ တုမှေ, ဘိက္ခဝေ, တေသံ အညတိတ္ထိယာနံ ပရိဗ္ဗာဇကာနံ ဧဝံ ဗျာကရေယျာထ – ‘ဆန္ဒမူလကာ, အာဝုသော, သဗ္ဗေ ဓမ္မာ, မနသိကာရသမ္ဘဝါ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ, ဖဿသမုဒယာ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ, ဝေဒနာသမောသရဏာ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ, သမာဓိပ္ပမုခါ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ, သတာဓိပတေယျာ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ, ပညုတ္တရာ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ, ဝိမုတ္တိသာရာ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ’တိ, ဧဝံ ပုဋ္ဌာ တုမှေ, ဘိက္ခဝေ, တေသံ အညတိတ္ထိယာနံ ပရိဗ္ဗာဇကာနံ ဧဝံ ဗျာကရေယျာထာ’’တိ။ တတိယံ။

၄. စောရသုတ္တံ

၈၄. ‘‘အဋ္ဌဟိ, ဘိက္ခဝေ, အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော မဟာစောရော ခိပ္ပံ ပရိယာပဇ္ဇတိ, န စိရဋ္ဌိတိကော ဟောတိ။ ကတမေဟိ အဋ္ဌဟိ? အပ္ပဟရန္တဿ ပဟရတိ, အနဝသေသံ အာဒိယတိ, ဣတ္ထိံ ဟနတိ, ကုမာရိံ ဒူသေတိ, ပဗ္ဗဇိတံ ဝိလုမ္ပတိ, ရာဇကောသံ ဝိလုမ္ပတိ, အစ္စာသန္နေ ကမ္မံ ကရောတိ, န စ နိဓါနကုသလော ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အဋ္ဌဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော မဟာစောရော ခိပ္ပံ ပရိယာပဇ္ဇတိ, န စိရဋ္ဌိတိကော ဟောတိ။

‘‘အဋ္ဌဟိ, ဘိက္ခဝေ, အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော မဟာစောရော န ခိပ္ပံ ပရိယာပဇ္ဇတိ, စိရဋ္ဌိတိကော ဟောတိ။ ကတမေဟိ အဋ္ဌဟိ? န အပ္ပဟရန္တဿ ပဟရတိ , န အနဝသေသံ အာဒိယတိ, န ဣတ္ထိံ ဟနတိ, န ကုမာရိံ ဒူသေတိ, န ပဗ္ဗဇိတံ ဝိလုမ္ပတိ, န ရာဇကောသံ ဝိလုမ္ပတိ, န အစ္စာသန္နေ ကမ္မံ ကရောတိ, နိဓါနကုသလော စ ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အဋ္ဌဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော မဟာစောရော န ခိပ္ပံ ပရိယာပဇ္ဇတိ, စိရဋ္ဌိတိကော ဟောတီ’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅. သမဏသုတ္တံ

၈၅. ‘‘‘သမဏော’တိ , ဘိက္ခဝေ, တထာဂတဿေတံ အဓိဝစနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။ ‘ဗြာဟ္မဏော’တိ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတဿေတံ အဓိဝစနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။ ‘ဝေဒဂူ’တိ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတဿေတံ အဓိဝစနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။ ‘ဘိသက္ကော’တိ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတဿေတံ အဓိဝစနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။ ‘နိမ္မလော’တိ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတဿေတံ အဓိဝစနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။ ‘ဝိမလော’တိ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတဿေတံ အဓိဝစနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။ ‘ဉာဏီ’တိ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတဿေတံ အဓိဝစနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။ ‘ဝိမုတ္တော’တိ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတဿေတံ အဓိဝစနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿာ’’တိ။

‘‘ယံ သမဏေန ပတ္တဗ္ဗံ၊ ဗြာဟ္မဏေန ဝုသီမတာ။

ယံ ဝေဒဂုနာ ပတ္တဗ္ဗံ၊ ဘိသက္ကေန အနုတ္တရံ။

‘‘ယံ နိမ္မလေန ပတ္တဗ္ဗံ၊ ဝိမလေန သုစီမတာ။

ယံ ဉာဏိနာ စ ပတ္တဗ္ဗံ၊ ဝိမုတ္တေန အနုတ္တရံ။

‘‘သောဟံ ဝိဇိတသင်္ဂါမော၊ မုတ္တော မောစေမိ ဗန္ဓနာ။

နာဂေါမှိ ပရမဒန္တော၊ အသေခေါ ပရိနိဗ္ဗုတော’’တိ။ ပဉ္စမံ။

၆. ယသသုတ္တံ

၈၆. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ကောသလေသု စာရိကံ စရမာနော မဟတာ ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိံ ယေန ဣစ္ဆာနင်္ဂလံ နာမ ကောသလာနံ ဗြာဟ္မဏဂါမော တဒဝသရိ။ တတြ သုဒံ ဘဂဝါ ဣစ္ဆာနင်္ဂလေ ဝိဟရတိ ဣစ္ဆာနင်္ဂလဝနသဏ္ဍေ။ အဿောသုံ ခေါ ဣစ္ဆာနင်္ဂလကာ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ – ‘‘သမဏော ခလု ဘော ဂေါတမော သကျပုတ္တော သကျကုလာ ပဗ္ဗဇိတော ဣစ္ဆာနင်္ဂလံ အနုပ္ပတ္တော ဣစ္ဆာနင်္ဂလေ ဝိဟရတိ ဣစ္ဆာနင်္ဂလဝနသဏ္ဍေ ။ တံ ခေါ ပန ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ဧဝံ ကလျာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂတော – ‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ။ပေ.။ သာဓု ခေါ ပန တထာရူပါနံ အရဟတံ ဒဿနံ ဟောတီ’’’တိ။

အထ ခေါ ဣစ္ဆာနင်္ဂလကာ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန ပဟုတံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ အာဒါယ ယေန ဣစ္ဆာနင်္ဂလဝနသဏ္ဍော တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ဗဟိဒွါရကောဋ္ဌကေ အဋ္ဌံသု ဥစ္စာသဒ္ဒါ မဟာသဒ္ဒါ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ နာဂိတော ဘဂဝတော ဥပဋ္ဌာကော ဟောတိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ နာဂိတံ အာမန္တေသိ – ‘‘ကေ ပန တေ, နာဂိတ, ဥစ္စာသဒ္ဒါ မဟာသဒ္ဒါ ကေဝဋ္ဋာ မညေ မစ္ဆဝိလောပေ’’တိ? ‘‘ဧတေ, ဘန္တေ, ဣစ္ဆာနင်္ဂလကာ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ ပဟုတံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ အာဒါယ ဗဟိဒွါရကောဋ္ဌကေ ဌိတာ ဘဂဝန္တံယေဝ ဥဒ္ဒိဿ ဘိက္ခုသံဃဉ္စာ’’တိ။ ‘‘မာဟံ, နာဂိတ, ယသေန သမာဂမံ, မာ စ မယာ ယသော။ ယော ခေါ, နာဂိတ, နယိမဿ နေက္ခမ္မသုခဿ ပဝိဝေကသုခဿ ဥပသမသုခဿ သမ္ဗောဓသုခဿ နိကာမလာဘီ အဿ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ။ ယဿာဟံ နေက္ခမ္မသုခဿ ပဝိဝေကသုခဿ ဥပသမသုခဿ သမ္ဗောဓသုခဿ နိကာမလာဘီ [နိကာမလာဘီ အဿံ (ဗဟူသု) အ. နိ. ၅.၃၀ ပဿိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဟိ အယံ ပါဌဘေဒါ နတ္ထိ] အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ, သော တံ မီဠှသုခံ မိဒ္ဓသုခံ လာဘသက္ကာရသိလောကသုခံ သာဒိယေယျာ’’တိ။

‘‘အဓိဝါသေတု ဒါနိ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ။ အဓိဝါသေတု သုဂတော။ အဓိဝါသနကာလော ဒါနိ, ဘန္တေ, ဘဂဝတော။ ယေန ယေနေဝ ဒါနိ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဂမိဿတိ တန္နိန္နာဝ ဘဝိဿန္တိ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ နေဂမာ စေဝ ဇာနပဒါ စ။ သေယျထာပိ , ဘန္တေ, ထုလ္လဖုသိတကေ ဒေဝေ ဝဿန္တေ ယထာနိန္နံ ဥဒကာနိ ပဝတ္တန္တိ; ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘန္တေ, ယေန ယေနေဝ ဒါနိ ဘဂဝါ ဂမိဿတိ တန္နိန္နာဝ ဘဝိဿန္တိ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ နေဂမာ စေဝ ဇာနပဒါ စ။ တံ ကိဿ ဟေတု? တထာ ဟိ, ဘန္တေ, ဘဂဝတော သီလပညာဏ’’န္တိ။

‘‘မာဟံ, နာဂိတ, ယသေန သမာဂမံ, မာ စ မယာ ယသော။ ယော ခေါ, နာဂိတ, နယိမဿ နေက္ခမ္မသုခဿ ပဝိဝေကသုခဿ ဥပသမသုခဿ သမ္ဗောဓသုခဿ နိကာမလာဘီ အဿ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ။ ယဿာဟံ နေက္ခမ္မသုခဿ ပဝိဝေကသုခဿ ဥပသမသုခဿ သမ္ဗောဓသုခဿ နိကာမလာဘီ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ, သော တံ မီဠှသုခံ မိဒ္ဓသုခံ လာဘသက္ကာရသိလောကသုခံ သာဒိယေယျ။

‘‘ဒေဝတာပိ ခေါ, နာဂိတ, ဧကစ္စာ နယိမဿ [ဧကစ္စာ ဣမဿ (?)] နေက္ခမ္မသုခဿ ပဝိဝေကသုခဿ ဥပသမသုခဿ သမ္ဗောဓသုခဿ နိကာမလာဘိနိယော အဿု [ဣဒံ ပဒံ ကတ္ထစိ နတ္ထိ] အကိစ္ဆလာဘိနိယော [နိကာမလာဘိနိယော အကိစ္ဆလာဘိနိယော (?)] အကသိရလာဘိနိယော, ယဿာဟံ နေက္ခမ္မသုခဿ ပဝိဝေကသုခဿ ဥပသမသုခဿ သမ္ဗောဓသုခဿ နိကာမလာဘီ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ။ တုမှာကမ္ပိ [တာသမ္ပိ (?)] ခေါ, နာဂိတ, သင်္ဂမ္မ သမာဂမ္မ သင်္ဂဏိကဝိဟာရံ အနုယုတ္တာနံ ဝိဟရတံ [အနုယုတ္တေ ဝိဟရန္တေ ဒိသွာ (?)] ဧဝံ ဟောတိ – ‘န ဟိ နူနမေ [န ဟနူနမေ (သီ. သျာ. ဣ.)] အာယသ္မန္တော ဣမဿ နေက္ခမ္မသုခဿ ပဝိဝေကသုခဿ ဥပသမသုခဿ သမ္ဗောဓသုခဿ နိကာမလာဘိနော အဿု [ဣဒံ ပဒံ ကတ္ထစိ နတ္ထိ] အကိစ္ဆလာဘိနော အကသိရလာဘိနော။ ယဿာဟံ နေက္ခမ္မသုခဿ ပဝိဝေကသုခဿ ဥပသမသုခဿ သမ္ဗောဓသုခဿ နိကာမလာဘီ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ။ တထာ ဟိ ပန မေ အာယသ္မန္တော သင်္ဂမ္မ သမာဂမ္မ သင်္ဂဏိကဝိဟာရံ အနုယုတ္တာ ဝိဟရန္တိ’’’။

‘‘ဣဓါဟံ , နာဂိတ, ဘိက္ခူ ပဿာမိ အညမညံ အင်္ဂုလိပတောဒကေန [အင်္ဂုလိပတောဒကေဟိ (သီ. ဣ. က.)] သဉ္ဇဂ္ဃန္တေ သင္ကီဠန္တေ။ တဿ မယှံ, နာဂိတ, ဧဝံ ဟောတိ – ‘န ဟိ နူနမေ အာယသ္မန္တော ဣမဿ နေက္ခမ္မသုခဿ ပဝိဝေကသုခဿ ဥပသမသုခဿ သမ္ဗောဓသုခဿ နိကာမလာဘိနော အဿု အကိစ္ဆလာဘိနော အကသိရလာဘိနော။ ယဿာဟံ နေက္ခမ္မသုခဿ ပဝိဝေကသုခဿ ဥပသမသုခဿ သမ္ဗောဓသုခဿ နိကာမလာဘီ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ။ တထာ ဟိ ပန မေ အာယသ္မန္တော အညမညံ အင်္ဂုလိပတောဒကေန သဉ္ဇဂ္ဃန္တိ သင္ကီဠန္တိ’’’။

‘‘ဣဓ ပနာဟံ [ဣဓါဟံ (သီ. ဣ. က.)], နာဂိတ, ဘိက္ခူ ပဿာမိ ယာဝဒတ္ထံ ဥဒရာဝဒေဟကံ ဘုဉ္ဇိတွာ သေယျသုခံ ပဿသုခံ မိဒ္ဓသုခံ အနုယုတ္တေ ဝိဟရန္တေ။ တဿ မယှံ, နာဂိတ, ဧဝံ ဟောတိ – ‘န ဟိ နူနမေ အာယသ္မန္တော ဣမဿ နေက္ခမ္မသုခဿ ပဝိဝေကသုခဿ ဥပသမသုခဿ သမ္ဗောဓသုခဿ နိကာမလာဘိနော အဿု အကိစ္ဆလာဘိနော အကသိရလာဘိနော။ ယဿာဟံ နေက္ခမ္မသုခဿ ပဝိဝေကသုခဿ ဥပသမသုခဿ သမ္ဗောဓသုခဿ နိကာမလာဘီ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ။ တထာ ဟိ ပန မေ အာယသ္မန္တော ယာဝဒတ္ထံ ဥဒရာဝဒေဟကံ ဘုဉ္ဇိတွာ သေယျသုခံ ပဿသုခံ မိဒ္ဓသုခံ အနုယုတ္တာ ဝိဟရန္တိ’’’။

‘‘ဣဓါဟံ [ဣဓ ပနာဟံ (?)], နာဂိတ, ဘိက္ခုံ ပဿာမိ ဂါမန္တဝိဟာရိံ သမာဟိတံ နိသိန္နံ။ တဿ မယှံ, နာဂိတ, ဧဝံ ဟောတိ – ‘ဣဒါနိ ဣမံ [ဣဒါနိမံ (ကတ္ထစိ) အ. နိ. ၆.၄၂] အာယသ္မန္တံ အာရာမိကော ဝါ ဥပဋ္ဌဟိဿတိ [ပစ္စေဿတိ (သီ. ဣ.), ဥပဋ္ဌဟတိ (က.)] သမဏုဒ္ဒေသော ဝါ ။ တံ တမှာ [သော တမှာ (က. သီ.), သော တံ တမှာ (?)] သမာဓိမှာ စာဝေဿတီ’တိ။ တေနာဟံ , နာဂိတ, တဿ ဘိက္ခုနော န အတ္တမနော ဟောမိ ဂါမန္တဝိဟာရေန။

‘‘ဣဓ ပနာဟံ, နာဂိတ, ဘိက္ခုံ ပဿာမိ အာရညိကံ အရညေ ပစလာယမာနံ နိသိန္နံ။ တဿ မယှံ, နာဂိတ, ဧဝံ ဟောတိ – ‘ဣဒါနိ အယမာယသ္မာ ဣမံ နိဒ္ဒါကိလမထံ ပဋိဝိနောဒေတွာ အရညသညံယေဝ မနသိ ကရိဿတိ ဧကတ္တ’န္တိ ။ တေနာဟံ , နာဂိတ, တဿ ဘိက္ခုနော အတ္တမနော ဟောမိ အရညဝိဟာရေန။

‘‘ဣဓ ပနာဟံ, နာဂိတ, ဘိက္ခုံ ပဿာမိ အာရညိကံ အရညေ အသမာဟိတံ နိသိန္နံ။ တဿ မယှံ, နာဂိတ, ဧဝံ ဟောတိ – ‘ဣဒါနိ အယမာယသ္မာ အသမာဟိတံ ဝါ စိတ္တံ သမာဒဟိဿတိ [သမာဒဟေဿတိ (ကတ္ထစိ)], သမာဟိတံ ဝါ စိတ္တံ အနုရက္ခိဿတီ’တိ။ တေနာဟံ, နာဂိတ, တဿ ဘိက္ခုနော အတ္တမနော ဟောမိ အရညဝိဟာရေန။

‘‘ဣဓ ပနာဟံ, နာဂိတ, ဘိက္ခုံ ပဿာမိ အာရညိကံ အရညေ သမာဟိတံ နိသိန္နံ။ တဿ မယှံ, နာဂိတ, ဧဝံ ဟောတိ – ‘ဣဒါနိ အယမာယသ္မာ အဝိမုတ္တံ ဝါ စိတ္တံ ဝိမုစ္စိဿတိ, ဝိမုတ္တံ ဝါ စိတ္တံ အနုရက္ခိဿတီ’တိ။ တေနာဟံ, နာဂိတ, တဿ ဘိက္ခုနော အတ္တမနော ဟောမိ အရညဝိဟာရေန။

‘‘ဣဓ ပနာဟံ, နာဂိတ, ဘိက္ခုံ ပဿာမိ ဂါမန္တဝိဟာရိံ လာဘိံ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာနံ။ သော တံ လာဘသက္ကာရသိလောကံ နိကာမယမာနော ရိဉ္စတိ ပဋိသလ္လာနံ, ရိဉ္စတိ အရညဝနပတ္ထာနိ ပန္တာနိ သေနာသနာနိ; ဂါမနိဂမရာဇဓါနိံ ဩသရိတွာ ဝါသံ ကပ္ပေတိ။ တေနာဟံ, နာဂိတ, တဿ ဘိက္ခုနော န အတ္တမနော ဟောမိ ဂါမန္တဝိဟာရေန။

‘‘ဣဓ ပနာဟံ, နာဂိတ, ဘိက္ခုံ ပဿာမိ အာရညိကံ လာဘိံ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာနံ။ သော တံ လာဘသက္ကာရသိလောကံ ပဋိပဏာမေတွာ န ရိဉ္စတိ ပဋိသလ္လာနံ, န ရိဉ္စတိ အရညဝနပတ္ထာနိ ပန္တာနိ သေနာသနာနိ။ တေနာဟံ, နာဂိတ, တဿ ဘိက္ခုနော အတ္တမနော ဟောမိ အရညဝိဟာရေန။ [[ ] ဧတ္ထန္တရေ ပါဌော အ. နိ. ၆.၄၂ ဆက္ကနိပါတေယေဝ ဒိဿတိ, န ဧတ္ထ အဋ္ဌကနိပါတေ]

‘‘ယသ္မာဟံ [ယသ္မိံဟံ (ကတ္ထစိ)], နာဂိတ, သမယေ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နော န ကဉ္စိ ပဿာမိ ပုရတော ဝါ ပစ္ဆတော ဝါ, ဖာသု မေ, နာဂိတ, တသ္မိံ သမယေ ဟောတိ အန္တမသော ဥစ္စာရပဿာဝကမ္မာယာ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇. ပတ္တနိကုဇ္ဇနသုတ္တံ

၈၇. [စူဠဝ. ၂၆၅] ‘‘အဋ္ဌဟိ , ဘိက္ခဝေ, အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတဿ ဥပါသကဿ အာကင်္ခမာနော သံဃော ပတ္တံ နိက္ကုဇ္ဇေယျ [နိကုဇ္ဇေယျ (က.)]။ ကတမေဟိ အဋ္ဌဟိ? ဘိက္ခူနံ အလာဘာယ ပရိသက္ကတိ, ဘိက္ခူနံ အနတ္ထာယ ပရိသက္ကတိ, ဘိက္ခူနံ အဝါသာယ [အနာဝါသာယ (သီ. သျာ.)] ပရိသက္ကတိ, ဘိက္ခူ အက္ကောသတိ ပရိဘာသတိ, ဘိက္ခူ ဘိက္ခူဟိ ဘေဒေတိ [ဝိဘေဒေတိ (ဗဟူသု)], ဗုဒ္ဓဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသတိ, ဓမ္မဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသတိ, သံဃဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသတိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အဋ္ဌဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတဿ ဥပါသကဿ အာကင်္ခမာနော သံဃော ပတ္တံ နိက္ကုဇ္ဇေယျ။

‘‘အဋ္ဌဟိ, ဘိက္ခဝေ, အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတဿ ဥပါသကဿ အာကင်္ခမာနော သံဃော ပတ္တံ ဥက္ကုဇ္ဇေယျ။ ကတမေဟိ အဋ္ဌဟိ? န ဘိက္ခူနံ အလာဘာယ ပရိသက္ကတိ, န ဘိက္ခူနံ အနတ္ထာယ ပရိသက္ကတိ, န ဘိက္ခူနံ အဝါသာယ ပရိသက္ကတိ, န ဘိက္ခူ အက္ကောသတိ ပရိဘာသတိ, န ဘိက္ခူ ဘိက္ခူဟိ ဘေဒေတိ, ဗုဒ္ဓဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသတိ, ဓမ္မဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသတိ, သံဃဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသတိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အဋ္ဌဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတဿ ဥပါသကဿ အာကင်္ခမာနော သံဃော ပတ္တံ ဥက္ကုဇ္ဇေယျာ’’တိ။ သတ္တမံ။

၈. အပ္ပသာဒပဝေဒနီယသုတ္တံ

၈၈. ‘‘အဋ္ဌဟိ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတဿ ဘိက္ခုနော အာကင်္ခမာနာ ဥပါသကာ အပ္ပသာဒံ ပဝေဒေယျုံ။ ကတမေဟိ အဋ္ဌဟိ? ဂိဟီနံ အလာဘာယ ပရိသက္ကတိ, ဂိဟီနံ အနတ္ထာယ ပရိသက္ကတိ, ဂိဟီ အက္ကောသတိ ပရိဘာသတိ, ဂိဟီ ဂိဟီဟိ ဘေဒေတိ, ဗုဒ္ဓဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသတိ, ဓမ္မဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသတိ, သံဃဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသတိ, အဂေါစရေ စ နံ ပဿန္တိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အဋ္ဌဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတဿ ဘိက္ခုနော အာကင်္ခမာနာ ဥပါသကာ အပ္ပသာဒံ ပဝေဒေယျုံ။

‘‘အဋ္ဌဟိ , ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတဿ ဘိက္ခုနော အာကင်္ခမာနာ ဥပါသကာ ပသာဒံ ပဝေဒေယျုံ။ ကတမေဟိ အဋ္ဌဟိ? န ဂိဟီနံ အလာဘာယ ပရိသက္ကတိ, န ဂိဟီနံ အနတ္ထာယ ပရိသက္ကတိ, န ဂိဟီ အက္ကောသတိ ပရိဘာသတိ, န ဂိဟီ ဂိဟီဟိ ဘေဒေတိ, ဗုဒ္ဓဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသတိ, ဓမ္မဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသတိ, သံဃဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသတိ, ဂေါစရေ စ နံ ပဿန္တိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ , အဋ္ဌဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတဿ ဘိက္ခုနော အာကင်္ခမာနာ ဥပါသကာ ပသာဒံ ပဝေဒေယျု’’န္တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉. ပဋိသာရဏီယသုတ္တံ

၈၉. [စူဠဝ. ၃၉ ထောကံ ဝိသဒိသံ] ‘‘အဋ္ဌဟိ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတဿ ဘိက္ခုနော အာကင်္ခမာနော သံဃော ပဋိသာရဏီယကမ္မံ ကရေယျ။ ကတမေဟိ အဋ္ဌဟိ? ဂိဟီနံ အလာဘာယ ပရိသက္ကတိ, ဂိဟီနံ အနတ္ထာယ ပရိသက္ကတိ, ဂိဟီ အက္ကောသတိ ပရိဘာသတိ, ဂိဟီ ဂိဟီဟိ ဘေဒေတိ, ဗုဒ္ဓဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသတိ, ဓမ္မဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသတိ, သံဃဿ အဝဏ္ဏံ ဘာသတိ, ဓမ္မိကဉ္စ ဂိဟိပဋိဿဝံ န သစ္စာပေတိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အဋ္ဌဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတဿ ဘိက္ခုနော အာကင်္ခမာနော သံဃော ပဋိသာရဏီယံ ကမ္မံ ကရေယျ။

‘‘အဋ္ဌဟိ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတဿ ဘိက္ခုနော အာကင်္ခမာနော သံဃော ပဋိသာရဏီယကမ္မံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေယျ။ ကတမေဟိ အဋ္ဌဟိ? န ဂိဟီနံ အလာဘာယ ပရိသက္ကတိ, န ဂိဟီနံ အနတ္ထာယ ပရိသက္ကတိ, န ဂိဟီ အက္ကောသတိ ပရိဘာသတိ, န ဂိဟီ ဂိဟီဟိ ဘေဒေတိ, ဗုဒ္ဓဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသတိ, ဓမ္မဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသတိ, သံဃဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသတိ, ဓမ္မိကဉ္စ ဂိဟိပဋိဿဝံ သစ္စာပေတိ ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အဋ္ဌဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတဿ ဘိက္ခုနော အာကင်္ခမာနော သံဃော ပဋိသာရဏီယကမ္မံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေယျာ’’တိ။ နဝမံ။

၁၀. သမ္မာဝတ္တနသုတ္တံ

၉၀. [စူဠဝ. ၂၁၁] ‘‘တဿပါပိယသိကကမ္မကတေန, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနာ အဋ္ဌသု ဓမ္မေသု သမ္မာ ဝတ္တိတဗ္ဗံ – န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော, န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော, န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော, န ဘိက္ခုနောဝါဒကသမ္မုတိ သာဒိတဗ္ဗာ, သမ္မတေနပိ ဘိက္ခုနိယော န ဩဝဒိတဗ္ဗာ, န ကာစိ သံဃသမ္မုတိ သာဒိတဗ္ဗာ, န ကိသ္မိဉ္စိ ပစ္စေကဋ္ဌာနေ ဌပေတဗ္ဗော, န စ တေန မူလေန ဝုဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ တဿပါပိယသိကကမ္မကတေန, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနာ ဣမေသု အဋ္ဌသု ဓမ္မေသု သမ္မာ ဝတ္တိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဒသမံ။

သတိဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

သတိပုဏ္ဏိယမူလေန ၊ စောရသမဏေန ပဉ္စမံ။

ယသော ပတ္တပ္ပသာဒေန၊ ပဋိသာရဏီယဉ္စ ဝတ္တနန္တိ။