ဒါနဝဂ္ဂေါ

၄. ဒါနဝဂ္ဂေါ

၁. ပဌမဒါနသုတ္တံ

၃၁. [ဒီ. နိ. ၃.၃၃၆] ‘‘အဋ္ဌိမာနိ , ဘိက္ခဝေ, ဒါနာနိ။ ကတမာနိ အဋ္ဌ? အာသဇ္ဇ ဒါနံ ဒေတိ, ဘယာ ဒါနံ ဒေတိ, ‘အဒါသိ မေ’တိ ဒါနံ ဒေတိ, ‘ဒဿတိ မေ’တိ ဒါနံ ဒေတိ, ‘သာဟု ဒါန’န္တိ ဒါနံ ဒေတိ, ‘အဟံ ပစာမိ, ဣမေ န ပစန္တိ; နာရဟာမိ ပစန္တော အပစန္တာနံ ဒါနံ အဒါတု’န္တိ ဒါနံ ဒေတိ, ‘ဣမံ မေ ဒါနံ ဒဒတော ကလျာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆတီ’တိ ဒါနံ ဒေတိ, စိတ္တာလင်္ကာရစိတ္တပရိက္ခာရတ္ထံ ဒါနံ ဒေတိ။ ဣမာနိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အဋ္ဌ ဒါနာနီ’’တိ။ ပဌမံ။

၂. ဒုတိယဒါနသုတ္တံ

၃၂.

[ကထာ. ၄၈၀] ‘‘သဒ္ဓါ ဟိရိယံ ကုသလဉ္စ ဒါနံ၊

ဓမ္မာ ဧတေ သပ္ပုရိသာနုယာတာ။

ဧတဉှိ မဂ္ဂံ ဒိဝိယံ ဝဒန္တိ၊

ဧတေန ဟိ ဂစ္ဆတိ ဒေဝလောက’’န္တိ။ ဒုတိယံ။

၃. ဒါနဝတ္ထုသုတ္တံ

၃၃. ‘‘အဋ္ဌိမာနိ , ဘိက္ခဝေ, ဒါနဝတ္ထူနိ။ ကတမာနိ အဋ္ဌ? ဆန္ဒာ ဒါနံ ဒေတိ, ဒေါသာ ဒါနံ ဒေတိ, မောဟာ ဒါနံ ဒေတိ, ဘယာ ဒါနံ ဒေတိ, ‘ဒိန္နပုဗ္ဗံ ကတပုဗ္ဗံ ပိတုပိတာမဟေဟိ, နာရဟာမိ ပေါရာဏံ ကုလဝံသံ ဟာပေတု’န္တိ ဒါနံ ဒေတိ, ‘ဣမာဟံ ဒါနံ ဒတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇိဿာမီ’တိ ဒါနံ ဒေတိ, ‘ဣမံ မေ ဒါနံ ဒဒတော စိတ္တံ ပသီဒတိ, အတ္တမနတာ သောမနဿံ ဥပဇာယတီ’တိ ဒါနံ ဒေတိ, စိတ္တာလင်္ကာရစိတ္တပရိက္ခာရတ္ထံ ဒါနံ ဒေတိ။ ဣမာနိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အဋ္ဌ ဒါနဝတ္ထူနီ’’တိ။ တတိယံ။

၄. ခေတ္တသုတ္တံ

၃၄. ‘‘အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတေ , ဘိက္ခဝေ, ခေတ္တေ ဗီဇံ ဝုတ္တံ န မဟပ္ဖလံ ဟောတိ န မဟဿာဒံ န ဖာတိသေယျံ [န ဖာတိသေယျန္တိ (သီ. သျာ. က.), န ဖာတိသေယျာ (ကတ္ထစိ)]။ ကထံ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတေ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ခေတ္တံ ဥန္နာမနိန္နာမိ စ ဟောတိ, ပါသာဏသက္ခရိကဉ္စ ဟောတိ, ဦသရဉ္စ ဟောတိ, န စ ဂမ္ဘီရသိတံ ဟောတိ, န အာယသမ္ပန္နံ ဟောတိ, န အပါယသမ္ပန္နံ ဟောတိ, န မာတိကာသမ္ပန္နံ ဟောတိ, န မရိယာဒသမ္ပန္နံ ဟောတိ။ ဧဝံ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတေ, ဘိက္ခဝေ, ခေတ္တေ ဗီဇံ ဝုတ္တံ န မဟပ္ဖလံ ဟောတိ န မဟဿာဒံ န ဖာတိသေယျံ။

‘‘ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတေသု သမဏဗြာဟ္မဏေသု ဒါနံ ဒိန္နံ န မဟပ္ဖလံ ဟောတိ န မဟာနိသံသံ န မဟာဇုတိကံ န မဟာဝိပ္ဖာရံ။ ကထံ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတေသု? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, သမဏဗြာဟ္မဏာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ ဟောန္တိ, မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပါ, မိစ္ဆာဝါစာ, မိစ္ဆာကမ္မန္တာ, မိစ္ဆာအာဇီဝါ, မိစ္ဆာဝါယာမာ, မိစ္ဆာသတိနော, မိစ္ဆာသမာဓိနော။ ဧဝံ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတေသု, ဘိက္ခဝေ, သမဏဗြာဟ္မဏေသု ဒါနံ ဒိန္နံ န မဟပ္ဖလံ ဟောတိ န မဟာနိသံသံ န မဟာဇုတိကံ န မဟာဝိပ္ဖာရံ။

‘‘အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတေ, ဘိက္ခဝေ, ခေတ္တေ ဗီဇံ ဝုတ္တံ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ မဟဿာဒံ ဖာတိသေယျံ။ ကထံ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတေ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ခေတ္တံ အနုန္နာမာနိန္နာမိ စ ဟောတိ, အပါသာဏသက္ခရိကဉ္စ ဟောတိ, အနူသရဉ္စ ဟောတိ, ဂမ္ဘီရသိတံ ဟောတိ, အာယသမ္ပန္နံ ဟောတိ, အပါယသမ္ပန္နံ ဟောတိ, မာတိကာသမ္ပန္နံ ဟောတိ, မရိယာဒသမ္ပန္နံ ဟောတိ။ ဧဝံ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတေ, ဘိက္ခဝေ, ခေတ္တေ ဗီဇံ ဝုတ္တံ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ မဟဿာဒံ ဖာတိသေယျံ။

‘‘ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတေသု သမဏဗြာဟ္မဏေသု ဒါနံ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ မဟာနိသံသံ မဟာဇုတိကံ မဟာဝိပ္ဖာရံ။ ကထံ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတေသု? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, သမဏဗြာဟ္မဏာ သမ္မာဒိဋ္ဌိကာ ဟောန္တိ, သမ္မာသင်္ကပ္ပါ, သမ္မာဝါစာ, သမ္မာကမ္မန္တာ, သမ္မာအာဇီဝါ, သမ္မာဝါယာမာ, သမ္မာသတိနော, သမ္မာသမာဓိနော။ ဧဝံ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတေသု, ဘိက္ခဝေ, သမဏဗြာဟ္မဏေသု ဒါနံ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ မဟာနိသံသံ မဟာဇုတိကံ မဟာဝိပ္ဖာရ’’န္တိ။

‘‘ယထာပိ ခေတ္တေ သမ္ပန္နေ၊ ပဝုတ္တာ ဗီဇသမ္ပဒါ။

ဒေဝေ သမ္ပာဒယန္တမှိ [သဉ္ဇာယန္တမှိ (က.)]၊ ဟောတိ ဓညဿ သမ္ပဒါ။

‘‘အနီတိသမ္ပဒါ ဟောတိ၊ ဝိရူဠှီ ဘဝတိ သမ္ပဒါ။

ဝေပုလ္လသမ္ပဒါ ဟောတိ၊ ဖလံ ဝေ ဟောတိ သမ္ပဒါ။

‘‘ဧဝံ သမ္ပန္နသီလေသု၊ ဒိန္နာ ဘောဇနသမ္ပဒါ။

သမ္ပဒါနံ ဥပနေတိ၊ သမ္ပန္နံ ဟိဿ တံ ကတံ။

‘‘တသ္မာ သမ္ပဒမာကင္ခီ၊ သမ္ပန္နတ္ထူဓ ပုဂ္ဂလော။

သမ္ပန္နပညေ သေဝေထ၊ ဧဝံ ဣဇ္ဈန္တိ သမ္ပဒါ။

‘‘ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နေ၊ လဒ္ဓါ စိတ္တဿ သမ္ပဒံ။

ကရောတိ ကမ္မသမ္ပဒံ၊ လဘတိ စတ္ထသမ္ပဒံ။

‘‘လောကံ ဉတွာ ယထာဘူတံ၊ ပပ္ပုယျ ဒိဋ္ဌိသမ္ပဒံ။

မဂ္ဂသမ္ပဒမာဂမ္မ၊ ယာတိ သမ္ပန္နမာနသော။

‘‘ဩဓုနိတွာ မလံ သဗ္ဗံ၊ ပတွာ နိဗ္ဗာနသမ္ပဒံ။

မုစ္စတိ သဗ္ဗဒုက္ခေဟိ၊ သာ ဟောတိ သဗ္ဗသမ္ပဒါ’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅. ဒါနူပပတ္တိသုတ္တံ

၃၅. [ဒီ. နိ. ၃.၃၃၇] ‘‘အဋ္ဌိမာ, ဘိက္ခဝေ, ဒါနူပပတ္တိယော။ ကတမာ အဋ္ဌ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ဒါနံ ဒေတိ သမဏဿ ဝါ ဗြာဟ္မဏဿ ဝါ အန္နံ ပါနံ ဝတ္ထံ ယာနံ မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ သေယျာဝသထပဒီပေယျံ။ သော ယံ ဒေတိ တံ ပစ္စာသီသတိ [ပစ္စာသိံသတိ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)]။ သော ပဿတိ ခတ္တိယမဟာသာလေ ဝါ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလေ ဝါ ဂဟပတိမဟာသာလေ ဝါ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတေ သမင္ဂီဘူတေ ပရိစာရယမာနေ။ တဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘အဟော ဝတာဟံ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ခတ္တိယမဟာသာလာနံ ဝါ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလာနံ ဝါ ဂဟပတိမဟာသာလာနံ ဝါ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇေယျ’န္တိ! သော တံ စိတ္တံ ဒဟတိ, တံ စိတ္တံ အဓိဋ္ဌာတိ, တံ စိတ္တံ ဘာဝေတိ။ တဿ တံ စိတ္တံ ဟီနေ ဝိမုတ္တံ [ဟီနေဓိမုတ္တံ (သျာ. ဣ.) ဝိမုတ္တန္တိ အဓိမုတ္တံ, ဝိမုတ္တန္တိ ဝါ ဝိဿဋ္ဌံ (ဋီကာသံဝဏ္ဏနာ)], ဥတ္တရိ အဘာဝိတံ, တတ္ရူပပတ္တိယာ သံဝတ္တတိ။ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ခတ္တိယမဟာသာလာနံ ဝါ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလာနံ ဝါ ဂဟပတိမဟာသာလာနံ ဝါ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ။ တဉ္စ ခေါ သီလဝတော ဝဒါမိ, နော ဒုဿီလဿ။ ဣဇ္ဈတိ, ဘိက္ခဝေ, သီလဝတော စေတောပဏိဓိ ဝိသုဒ္ဓတ္တာ။

‘‘ဣဓ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ဒါနံ ဒေတိ သမဏဿ ဝါ ဗြာဟ္မဏဿ ဝါ အန္နံ ပါနံ ဝတ္ထံ ယာနံ မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ သေယျာဝသထပဒီပေယျံ။ သော ယံ ဒေတိ တံ ပစ္စာသီသတိ။ တဿ သုတံ ဟောတိ – ‘စာတုမဟာရာဇိကာ [စာတုမ္မဟာရာဇိကာ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဒေဝါ ဒီဃာယုကာ ဝဏ္ဏဝန္တော သုခဗဟုလာ’တိ။ တဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘အဟော ဝတာဟံ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ စာတုမဟာရာဇိကာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇေယျ’န္တိ။ သော တံ စိတ္တံ ဒဟတိ, တံ စိတ္တံ အဓိဋ္ဌာတိ, တံ စိတ္တံ ဘာဝေတိ။ တဿ တံ စိတ္တံ ဟီနေ ဝိမုတ္တံ, ဥတ္တရိ အဘာဝိတံ, တတ္ရူပပတ္တိယာ သံဝတ္တတိ။ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ စာတုမဟာရာဇိကာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ။ တဉ္စ ခေါ သီလဝတော ဝဒါမိ, နော ဒုဿီလဿ။ ဣဇ္ဈတိ, ဘိက္ခဝေ, သီလဝတော စေတောပဏိဓိ ဝိသုဒ္ဓတ္တာ။

‘‘ဣဓ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ဒါနံ ဒေတိ သမဏဿ ဝါ ဗြာဟ္မဏဿ ဝါ အန္နံ ပါနံ ဝတ္ထံ ယာနံ မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ သေယျာဝသထပဒီပေယျံ။ သော ယံ ဒေတိ တံ ပစ္စာသီသတိ။ တဿ သုတံ ဟောတိ – တာဝတိံသာ ဒေဝါ။ပေ.။ ယာမာ ဒေဝါ။ တုသိတာ ဒေဝါ။ နိမ္မာနရတီ ဒေဝါ။ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီ ဒေဝါ ဒီဃာယုကာ ဝဏ္ဏဝန္တော သုခဗဟုလာတိ။ တဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘အဟော ဝတာဟံ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇေယျ’န္တိ။ သော တံ စိတ္တံ ဒဟတိ, တံ စိတ္တံ အဓိဋ္ဌာတိ , တံ စိတ္တံ ဘာဝေတိ။ တဿ တံ စိတ္တံ ဟီနေ ဝိမုတ္တံ, ဥတ္တရိ အဘာဝိတံ, တတ္ရူပပတ္တိယာ သံဝတ္တတိ။ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ။ တဉ္စ ခေါ သီလဝတော ဝဒါမိ, နော ဒုဿီလဿ။ ဣဇ္ဈတိ, ဘိက္ခဝေ, သီလဝတော စေတောပဏိဓိ ဝိသုဒ္ဓတ္တာ။

‘‘ဣဓ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ဒါနံ ဒေတိ သမဏဿ ဝါ ဗြာဟ္မဏဿ ဝါ အန္နံ ပါနံ ဝတ္ထံ ယာနံ မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ သေယျာဝသထပဒီပေယျံ။ သော ယံ ဒေတိ တံ ပစ္စာသီသတိ။ တဿ သုတံ ဟောတိ – ‘ဗြဟ္မကာယိကာ ဒေဝါ ဒီဃာယုကာ ဝဏ္ဏဝန္တော သုခဗဟုလာ’တိ။ တဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘အဟော ဝတာဟံ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ဗြဟ္မကာယိကာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇေယျ’န္တိ။ သော တံ စိတ္တံ ဒဟတိ, တံ စိတ္တံ အဓိဋ္ဌာတိ, တံ စိတ္တံ ဘာဝေတိ။ တဿ တံ စိတ္တံ ဟီနေ ဝိမုတ္တံ, ဥတ္တရိ အဘာဝိတံ, တတ္ရူပပတ္တိယာ သံဝတ္တတိ။ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ဗြဟ္မကာယိကာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ။ တဉ္စ ခေါ သီလဝတော ဝဒါမိ, နော ဒုဿီလဿ; ဝီတရာဂဿ, နော သရာဂဿ။ ဣဇ္ဈတိ, ဘိက္ခဝေ, သီလဝတော စေတောပဏိဓိ ဝီတရာဂတ္တာ။ ဣမာ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အဋ္ဌ ဒါနူပပတ္တိယော’’တိ။ ပဉ္စမံ။

၆. ပုညကိရိယဝတ္ထုသုတ္တံ

၃၆. ‘‘တီဏိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, ပုညကိရိယဝတ္ထူနိ။ ကတမာနိ တီဏိ? ဒါနမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု [ပုညကိရိယဝတ္ထုံ (သီ. ဣ.) ဧဝမုပရိပိ], သီလမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု, ဘာဝနာမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု။ ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စဿ ဒါနမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု ပရိတ္တံ ကတံ ဟောတိ, သီလမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု ပရိတ္တံ ကတံ ဟောတိ, ဘာဝနာမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထုံ [ပုညကိရိယဝတ္ထု (သျာ.)] နာဘိသမ္ဘောတိ။ သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ မနုဿဒေါဘဂ္ယံ ဥပပဇ္ဇတိ။

‘‘ဣဓ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စဿ ဒါနမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု မတ္တသော ကတံ ဟောတိ, သီလမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု မတ္တသော ကတံ ဟောတိ, ဘာဝနာမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထုံ နာဘိသမ္ဘောတိ။ သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ မနုဿသောဘဂ္ယံ ဥပပဇ္ဇတိ။

‘‘ဣဓ ပန, ဘိက္ခဝေ , ဧကစ္စဿ ဒါနမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု အဓိမတ္တံ ကတံ ဟောတိ, သီလမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု အဓိမတ္တံ ကတံ ဟောတိ, ဘာဝနာမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထုံ နာဘိသမ္ဘောတိ။ သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ စာတုမဟာရာဇိကာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ။ တတြ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရော မဟာရာဇာနော ဒါနမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထုံ အတိရေကံ ကရိတွာ, သီလမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထုံ အတိရေကံ ကရိတွာ, စာတုမဟာရာဇိကေ ဒေဝေ ဒသဟိ ဌာနေဟိ အဓိဂဏှန္တိ – ဒိဗ္ဗေန အာယုနာ, ဒိဗ္ဗေန ဝဏ္ဏေန, ဒိဗ္ဗေန သုခေန, ဒိဗ္ဗေန ယသေန, ဒိဗ္ဗေန အာဓိပတေယျေန, ဒိဗ္ဗေဟိ ရူပေဟိ, ဒိဗ္ဗေဟိ သဒ္ဒေဟိ, ဒိဗ္ဗေဟိ ဂန္ဓေဟိ, ဒိဗ္ဗေဟိ ရသေဟိ, ဒိဗ္ဗေဟိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေဟိ။

‘‘ဣဓ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စဿ ဒါနမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု အဓိမတ္တံ ကတံ ဟောတိ, သီလမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု အဓိမတ္တံ ကတံ ဟောတိ, ဘာဝနာမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထုံ နာဘိသမ္ဘောတိ။ သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ တာဝတိံသာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ။ တတြ, ဘိက္ခဝေ, သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော ဒါနမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထုံ အတိရေကံ ကရိတွာ သီလမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထုံ အတိရေကံ ကရိတွာ တာဝတိံသေ ဒေဝေ ဒသဟိ ဌာနေဟိ အဓိဂဏှာတိ – ဒိဗ္ဗေန အာယုနာ။ပေ.။ ဒိဗ္ဗေဟိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေဟိ။

‘‘ဣဓ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စဿ ဒါနမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု အဓိမတ္တံ ကတံ ဟောတိ, သီလမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု အဓိမတ္တံ ကတံ ဟောတိ, ဘာဝနာမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထုံ နာဘိသမ္ဘောတိ။ သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ယာမာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ။ တတြ, ဘိက္ခဝေ, သုယာမော ဒေဝပုတ္တော ဒါနမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထုံ အတိရေကံ ကရိတွာ , သီလမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထုံ အတိရေကံ ကရိတွာ, ယာမေ ဒေဝေ ဒသဟိ ဌာနေဟိ အဓိဂဏှာတိ – ဒိဗ္ဗေန အာယုနာ။ပေ.။ ဒိဗ္ဗေဟိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေဟိ။

‘‘ဣဓ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စဿ ဒါနမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု အဓိမတ္တံ ကတံ ဟောတိ, သီလမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု အဓိမတ္တံ ကတံ ဟောတိ, ဘာဝနာမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထုံ နာဘိသမ္ဘောတိ။ သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ တုသိတာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ။ တတြ , ဘိက္ခဝေ, သန္တုသိတော ဒေဝပုတ္တော ဒါနမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထုံ အတိရေကံ ကရိတွာ, သီလမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထုံ အတိရေကံ ကရိတွာ, တုသိတေ ဒေဝေ ဒသဟိ ဌာနေဟိ အဓိဂဏှာတိ – ဒိဗ္ဗေန အာယုနာ။ပေ.။ ဒိဗ္ဗေဟိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေဟိ။

‘‘ဣဓ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စဿ ဒါနမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု အဓိမတ္တံ ကတံ ဟောတိ, သီလမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု အဓိမတ္တံ ကတံ ဟောတိ, ဘာဝနာမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထုံ နာဘိသမ္ဘောတိ။ သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ နိမ္မာနရတီနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ။ တတြ, ဘိက္ခဝေ, သုနိမ္မိတော ဒေဝပုတ္တော ဒါနမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထုံ အတိရေကံ ကရိတွာ, သီလမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထုံ အတိရေကံ ကရိတွာ, နိမ္မာနရတီဒေဝေ ဒသဟိ ဌာနေဟိ အဓိဂဏှာတိ – ဒိဗ္ဗေန အာယုနာ။ပေ.။ ဒိဗ္ဗေဟိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေဟိ။

‘‘ဣဓ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စဿ ဒါနမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု အဓိမတ္တံ ကတံ ဟောတိ, သီလမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု အဓိမတ္တံ ကတံ ဟောတိ, ဘာဝနာမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထုံ နာဘိသမ္ဘောတိ။ သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ။ တတြ, ဘိက္ခဝေ, ဝသဝတ္တီ ဒေဝပုတ္တော ဒါနမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထုံ အတိရေကံ ကရိတွာ, သီလမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထုံ အတိရေကံ ကရိတွာ, ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီဒေဝေ ဒသဟိ ဌာနေဟိ အဓိဂဏှာတိ – ဒိဗ္ဗေန အာယုနာ, ဒိဗ္ဗေန ဝဏ္ဏေန, ဒိဗ္ဗေန သုခေန, ဒိဗ္ဗေန ယသေန, ဒိဗ္ဗေန အာဓိပတေယျေန, ဒိဗ္ဗေဟိ ရူပေဟိ, ဒိဗ္ဗေဟိ သဒ္ဒေဟိ, ဒိဗ္ဗေဟိ ဂန္ဓေဟိ, ဒိဗ္ဗေဟိ ရသေဟိ, ဒိဗ္ဗေဟိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေဟိ။ ဣမာနိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, တီဏိ ပုညကိရိယဝတ္ထူနီ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇. သပ္ပုရိသဒါနသုတ္တံ

၃၇. ‘‘အဋ္ဌိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, သပ္ပုရိသဒါနာနိ။ ကတမာနိ အဋ္ဌ? သုစိံ ဒေတိ, ပဏီတံ ဒေတိ, ကာလေန ဒေတိ, ကပ္ပိယံ ဒေတိ, ဝိစေယျ ဒေတိ, အဘိဏှံ ဒေတိ, ဒဒံ စိတ္တံ ပသာဒေတိ, ဒတွာ အတ္တမနော ဟောတိ။ ဣမာနိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အဋ္ဌ သပ္ပုရိသဒါနာနီ’’တိ။

‘‘သုစိံ ပဏီတံ ကာလေန၊ ကပ္ပိယံ ပါနဘောဇနံ။

အဘိဏှံ ဒဒါတိ ဒါနံ၊ သုခေတ္တေသု [သုခေတ္တေ (သီ. ဣ.)] ဗြဟ္မစာရိသု။

‘‘နေဝ [န စ (သီ. ဣ.)] ဝိပ္ပဋိသာရိဿ၊ စဇိတွာ အာမိသံ ဗဟုံ။

ဧဝံ ဒိန္နာနိ ဒါနာနိ၊ ဝဏ္ဏယန္တိ ဝိပဿိနော။

‘‘ဧဝံ ယဇိတွာ မေဓါဝီ၊ သဒ္ဓေါ မုတ္တေန စေတသာ။

အဗျာဗဇ္ဈံ [အဗျာပဇ္ဈံ (က.) အ. နိ. ၄.၄၀; ၆.၃၇] သုခံ လောကံ၊ ပဏ္ဍိတော ဥပပဇ္ဇတီ’’တိ။ သတ္တမံ။

၈. သပ္ပုရိသသုတ္တံ

၃၈. ‘‘သပ္ပုရိသော , ဘိက္ခဝေ, ကုလေ ဇာယမာနော ဗဟုနော ဇနဿ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယ ဟောတိ – မာတာပိတူနံ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယ ဟောတိ, ပုတ္တဒါရဿ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယ ဟောတိ , ဒါသကမ္မကရပေါရိသဿ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယ ဟောတိ, မိတ္တာမစ္စာနံ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယ ဟောတိ, ပုဗ္ဗပေတာနံ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယ ဟောတိ, ရညော အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယ ဟောတိ, ဒေဝတာနံ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယ ဟောတိ, သမဏဗြာဟ္မဏာနံ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယ ဟောတိ။

‘‘သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, မဟာမေဃော သဗ္ဗသဿာနိ သမ္ပာဒေန္တော ဗဟုနော ဇနဿ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယ [ဟိတာယ။ပေ.။ (သျာ. က.)] ဟောတိ; ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သပ္ပုရိသော ကုလေ ဇာယမာနော ဗဟုနော ဇနဿ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယ ဟောတိ – မာတာပိတူနံ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယ ဟောတိ, ပုတ္တဒါရဿ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယ ဟောတိ, ဒါသကမ္မကရပေါရိသဿ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယ ဟောတိ, မိတ္တာမစ္စာနံ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယ ဟောတိ, ပုဗ္ဗပေတာနံ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယ ဟောတိ, ရညော အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယ ဟောတိ, ဒေဝတာနံ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယ ဟောတိ, သမဏဗြာဟ္မဏာနံ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယ ဟောတီ’’တိ။

‘‘ဗဟူနံ [ဗဟုန္နံ (သီ. ဣ.)] ဝတ အတ္ထာယ၊ သပ္ပညော ဃရမာဝသံ။

မာတရံ ပိတရံ ပုဗ္ဗေ၊ ရတ္တိန္ဒိဝမတန္ဒိတော။

‘‘ပူဇေတိ သဟဓမ္မေန၊ ပုဗ္ဗေကတမနုဿရံ။

အနာဂါရေ ပဗ္ဗဇိတေ၊ အပစေ ဗြဟ္မစာရယော [ဗြဟ္မစာရိနော (သျာ.)]။

‘‘နိဝိဋ္ဌသဒ္ဓေါ ပူဇေတိ၊ ဉတွာ ဓမ္မေ စ ပေသလော [ပေသလေ (က.)]။

ရညော ဟိတော ဒေဝဟိတော၊ ဉာတီနံ သခိနံ ဟိတော။

‘‘သဗ္ဗေသံ [သဗ္ဗေသု (က.)] သော [သ (သျာ. ဣ. က.)] ဟိတော ဟောတိ၊ သဒ္ဓမ္မေ သုပ္ပတိဋ္ဌိတော။

ဝိနေယျ မစ္ဆေရမလံ၊ သ လောကံ ဘဇတေ သိဝ’’န္တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉. အဘိသန္ဒသုတ္တံ

၃၉. ‘‘အဋ္ဌိမေ , ဘိက္ခဝေ, ပုညာဘိသန္ဒာ ကုသလာဘိသန္ဒာ သုခဿာဟာရာ သောဝဂ္ဂိကာ သုခဝိပါကာ သဂ္ဂသံဝတ္တနိကာ, ဣဋ္ဌာယ ကန္တာယ မနာပါယ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တန္တိ။ ကတမေ အဋ္ဌ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂတော ဟောတိ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ပဌမော ပုညာဘိသန္ဒော ကုသလာဘိသန္ဒော သုခဿာဟာရော သောဝဂ္ဂိကော သုခဝိပါကော သဂ္ဂသံဝတ္တနိကော, ဣဋ္ဌာယ ကန္တာယ မနာပါယ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော ဓမ္မံ သရဏံ ဂတော ဟောတိ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ဒုတိယော ပုညာဘိသန္ဒော။ပေ.။ သံဝတ္တတိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော သသံဃံ သရဏံ ဂတော ဟောတိ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, တတိယော ပုညာဘိသန္ဒော ကုသလာဘိသန္ဒော သုခဿာဟာရော သောဝဂ္ဂိကော သုခဝိပါကော သဂ္ဂသံဝတ္တနိကော, ဣဋ္ဌာယ ကန္တာယ မနာပါယ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တတိ။

[ကထာ. ၄၈၀] ‘‘ပဉ္စိမာနိ , ဘိက္ခဝေ, ဒါနာနိ မဟာဒါနာနိ အဂ္ဂညာနိ ရတ္တညာနိ ဝံသညာနိ ပေါရာဏာနိ အသံကိဏ္ဏာနိ အသံကိဏ္ဏပုဗ္ဗာနိ, န သံကိယန္တိ န သံကိယိဿန္တိ, အပ္ပဋိကုဋ္ဌာနိ [အပ္ပတိကုဋ္ဌာနိ (သီ.)] သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟိ။ ကတမာနိ ပဉ္စ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော ပါဏာတိပါတံ ပဟာယ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော အပရိမာဏာနံ သတ္တာနံ အဘယံ ဒေတိ, အဝေရံ ဒေတိ, အဗျာဗဇ္ဈံ [အဗျာပဇ္ဈံ (က.) ဧဝမုပရိပိ] ဒေတိ။ အပရိမာဏာနံ သတ္တာနံ အဘယံ ဒတွာ အဝေရံ ဒတွာ အဗျာဗဇ္ဈံ ဒတွာ အပရိမာဏဿ အဘယဿ အဝေရဿ အဗျာဗဇ္ဈဿ ဘာဂီ ဟောတိ။ ဣဒံ, ဘိက္ခဝေ, ပဌမံ ဒါနံ မဟာဒါနံ အဂ္ဂညံ ရတ္တညံ ဝံသညံ ပေါရာဏံ အသံကိဏ္ဏံ အသံကိဏ္ဏပုဗ္ဗံ, န သံကိယတိ န သံကိယိဿတိ, အပ္ပဋိကုဋ္ဌံ သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟိ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, စတုတ္ထော ပုညာဘိသန္ဒော ကုသလာဘိသန္ဒော သုခဿာဟာရော သောဝဂ္ဂိကော သုခဝိပါကော သဂ္ဂသံဝတ္တနိကော, ဣဋ္ဌာယ ကန္တာယ မနာပါယ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော အဒိန္နာဒါနံ ပဟာယ အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ပေ.။ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရံ ပဟာယ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ပေ.။ မုသာဝါဒံ ပဟာယ မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ပေ.။ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနံ ပဟာယ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတော, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော အပရိမာဏာနံ သတ္တာနံ အဘယံ ဒေတိ အဝေရံ ဒေတိ အဗျာဗဇ္ဈံ ဒေတိ။ အပရိမာဏာနံ သတ္တာနံ အဘယံ ဒတွာ အဝေရံ ဒတွာ အဗျာဗဇ္ဈံ ဒတွာ, အပရိမာဏဿ အဘယဿ အဝေရဿ အဗျာဗဇ္ဈဿ ဘာဂီ ဟောတိ။ ဣဒံ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စမံ ဒါနံ မဟာဒါနံ အဂ္ဂညံ ရတ္တညံ ဝံသညံ ပေါရာဏံ အသံကိဏ္ဏံ အသံကိဏ္ဏပုဗ္ဗံ, န သံကိယတိ န သံကိယိဿတိ, အပ္ပဋိကုဋ္ဌံ သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟိ။ အယံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အဋ္ဌမော ပုညာဘိသန္ဒော ကုသလာဘိသန္ဒော သုခဿာဟာရော သောဝဂ္ဂိကော သုခဝိပါကော သဂ္ဂသံဝတ္တနိကော, ဣဋ္ဌာယ ကန္တာယ မနာပါယ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တတိ။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အဋ္ဌ ပုညာဘိသန္ဒာ ကုသလာဘိသန္ဒာ သုခဿာဟာရာ သောဝဂ္ဂိကာ သုခဝိပါကာ သဂ္ဂသံဝတ္တနိကာ, ဣဋ္ဌာယ ကန္တာယ မနာပါယ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ။ နဝမံ။

၁၀. ဒုစ္စရိတဝိပါကသုတ္တံ

၄၀. ‘‘ပါဏာတိပါတော, ဘိက္ခဝေ, အာသေဝိတော ဘာဝိတော ဗဟုလီကတော နိရယသံဝတ္တနိကော တိရစ္ဆာနယောနိသံဝတ္တနိကော ပေတ္တိဝိသယသံဝတ္တနိကော။ ယော သဗ္ဗလဟုသော [သဗ္ဗလဟုသောတိ သဗ္ဗလဟုကော (သျာ. အဋ္ဌ.)] ပါဏာတိပါတဿ ဝိပါကော, မနုဿဘူတဿ အပ္ပါယုကသံဝတ္တနိကော ဟောတိ။

‘‘အဒိန္နာဒါနံ, ဘိက္ခဝေ, အာသေဝိတံ ဘာဝိတံ ဗဟုလီကတံ နိရယသံဝတ္တနိကံ တိရစ္ဆာနယောနိသံဝတ္တနိကံ ပေတ္တိဝိသယသံဝတ္တနိကံ။ ယော သဗ္ဗလဟုသော အဒိန္နာဒါနဿ ဝိပါကော, မနုဿဘူတဿ ဘောဂဗျသနသံဝတ္တနိကော ဟောတိ။

‘‘ကာမေသုမိစ္ဆာစာရော, ဘိက္ခဝေ, အာသေဝိတော ဘာဝိတော ဗဟုလီကတော နိရယသံဝတ္တနိကော တိရစ္ဆာနယောနိသံဝတ္တနိကော ပေတ္တိဝိသယသံဝတ္တနိကော။ ယော သဗ္ဗလဟုသော ကာမေသုမိစ္ဆာစာရဿ ဝိပါကော, မနုဿဘူတဿ သပတ္တဝေရသံဝတ္တနိကော ဟောတိ။

‘‘မုသာဝါဒေါ , ဘိက္ခဝေ, အာသေဝိတော ဘာဝိတော ဗဟုလီကတော နိရယသံဝတ္တနိကော တိရစ္ဆာနယောနိသံဝတ္တနိကော ပေတ္တိဝိသယသံဝတ္တနိကော။ ယော သဗ္ဗလဟုသော မုသာဝါဒဿ ဝိပါကော, မနုဿဘူတဿ အဘူတဗ္ဘက္ခာနသံဝတ္တနိကော ဟောတိ။

‘‘ပိသုဏာ , ဘိက္ခဝေ, ဝါစာ အာသေဝိတာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ နိရယသံဝတ္တနိကာ တိရစ္ဆာနယောနိသံဝတ္တနိကာ ပေတ္တိဝိသယသံဝတ္တနိကာ။ ယော သဗ္ဗလဟုသော ပိသုဏာယ ဝါစာယ ဝိပါကော, မနုဿဘူတဿ မိတ္တေဟိ ဘေဒနသံဝတ္တနိကော ဟောတိ။

‘‘ဖရုသာ , ဘိက္ခဝေ, ဝါစာ အာသေဝိတာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ နိရယသံဝတ္တနိကာ တိရစ္ဆာနယောနိသံဝတ္တနိကာ ပေတ္တိဝိသယသံဝတ္တနိကာ။ ယော သဗ္ဗလဟုသော ဖရုသာယ ဝါစာယ ဝိပါကော, မနုဿဘူတဿ အမနာပသဒ္ဒသံဝတ္တနိကော ဟောတိ။

‘‘သမ္ဖပ္ပလာပေါ, ဘိက္ခဝေ, အာသေဝိတော ဘာဝိတော ဗဟုလီကတော နိရယသံဝတ္တနိကော တိရစ္ဆာနယောနိသံဝတ္တနိကော ပေတ္တိဝိသယသံဝတ္တနိကော။ ယော သဗ္ဗလဟုသော သမ္ဖပ္ပလာပဿ ဝိပါကော, မနုဿဘူတဿ အနာဒေယျဝါစာသံဝတ္တနိကော ဟောတိ။

‘‘သုရာမေရယပါနံ, ဘိက္ခဝေ , အာသေဝိတံ ဘာဝိတံ ဗဟုလီကတံ နိရယသံဝတ္တနိကံ တိရစ္ဆာနယောနိသံဝတ္တနိကံ ပေတ္တိဝိသယသံဝတ္တနိကံ။ ယော သဗ္ဗလဟုသော သုရာမေရယပါနဿ ဝိပါကော, မနုဿဘူတဿ ဥမ္မတ္တကသံဝတ္တနိကော ဟောတီ’’တိ။ ဒသမံ။

ဒါနဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ဒွေ ဒါနာနိ ဝတ္ထုဉ္စ၊ ခေတ္တံ ဒါနူပပတ္တိယော။

ကိရိယံ ဒွေ သပ္ပုရိသာ၊ အဘိသန္ဒော ဝိပါကော စာတိ။