မဟာဝဂ္ဂေါ

၇. မဟာဝဂ္ဂေါ

၁. ဟိရီဩတ္တပ္ပသုတ္တံ

၆၅. [အ. နိ. ၅.၂၄, ၁၆၈; ၂.၆.၅၀] ‘‘ဟိရောတ္တပ္ပေ , ဘိက္ခဝေ, အသတိ ဟိရောတ္တပ္ပဝိပန္နဿ ဟတူပနိသော ဟောတိ ဣန္ဒ္ရိယသံဝရော; ဣန္ဒ္ရိယသံဝရေ အသတိ ဣန္ဒ္ရိယသံဝရဝိပန္နဿ ဟတူပနိသံ ဟောတိ သီလံ; သီလေ အသတိ သီလဝိပန္နဿ ဟတူပနိသော ဟောတိ သမ္မာသမာဓိ; သမ္မာသမာဓိမှိ အသတိ သမ္မာသမာဓိဝိပန္နဿ ဟတူပနိသံ ဟောတိ ယထာဘူတဉာဏဒဿနံ; ယထာဘူတဉာဏဒဿနေ အသတိ ယထာဘူတဉာဏဒဿနဝိပန္နဿ ဟတူပနိသော ဟောတိ နိဗ္ဗိဒါဝိရာဂေါ; နိဗ္ဗိဒါဝိရာဂေ အသတိ နိဗ္ဗိဒါဝိရာဂဝိပန္နဿ ဟတူပနိသံ ဟောတိ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ။ သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ရုက္ခော သာခါပလာသဝိပန္နော။ တဿ ပပဋိကာပိ န ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတိ, တစောပိ ဖေဂ္ဂုပိ သာရောပိ န ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဟိရောတ္တပ္ပေ အသတိ ဟိရောတ္တပ္ပဝိပန္နဿ ဟတူပနိသော ဟောတိ ဣန္ဒ္ရိယသံဝရော; ဣန္ဒ္ရိယသံဝရေ အသတိ ဣန္ဒ္ရိယသံဝရဝိပန္နဿ ဟတူပနိသံ ဟောတိ သီလံ; သီလေ အသတိ သီလဝိပန္နဿ ဟတူပနိသော ဟောတိ သမ္မာသမာဓိ; သမ္မာသမာဓိမှိ အသတိ သမ္မာသမာဓိဝိပန္နဿ ဟတူပနိသံ ဟောတိ ယထာဘူတဉာဏဒဿနံ; ယထာဘူတဉာဏဒဿနေ အသတိ ယထာဘူတဉာဏဒဿနဝိပန္နဿ ဟတူပနိသော ဟောတိ နိဗ္ဗိဒါဝိရာဂေါ; နိဗ္ဗိဒါဝိရာဂေ အသတိ နိဗ္ဗိဒါဝိရာဂဝိပန္နဿ ဟတူပနိသံ ဟောတိ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ။

‘‘ဟိရောတ္တပ္ပေ, ဘိက္ခဝေ, သတိ ဟိရောတ္တပ္ပသမ္ပန္နဿ ဥပနိသသမ္ပန္နော ဟောတိ ဣန္ဒ္ရိယသံဝရော; ဣန္ဒ္ရိယသံဝရေ သတိ ဣန္ဒ္ရိယသံဝရသမ္ပန္နဿ ဥပနိသသမ္ပန္နံ ဟောတိ သီလံ; သီလေ သတိ သီလသမ္ပန္နဿ ဥပနိသသမ္ပန္နော ဟောတိ သမ္မာသမာဓိ; သမ္မာသမာဓိမှိ သတိ သမ္မာသမာဓိသမ္ပန္နဿ ဥပနိသသမ္ပန္နံ ဟောတိ ယထာဘူတဉာဏဒဿနံ; ယထာဘူတဉာဏဒဿနေ သတိ ယထာဘူတဉာဏဒဿနသမ္ပန္နဿ ဥပနိသသမ္ပန္နော ဟောတိ နိဗ္ဗိဒါဝိရာဂေါ; နိဗ္ဗိဒါဝိရာဂေ သတိ နိဗ္ဗိဒါဝိရာဂသမ္ပန္နဿ ဥပနိသသမ္ပန္နံ ဟောတိ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ။ သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ရုက္ခော သာခါပလာသသမ္ပန္နော။ တဿ ပပဋိကာပိ ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတိ, တစောပိ ဖေဂ္ဂုပိ သာရောပိ ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတိ ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဟိရောတ္တပ္ပေ သတိ ဟိရောတ္တပ္ပသမ္ပန္နဿ ဥပနိသသမ္ပန္နော ဟောတိ။ပေ.။ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿန’’န္တိ။ ပဌမံ။

၂. သတ္တသူရိယသုတ္တံ

၆၆. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဝေသာလိယံ ဝိဟရတိ အမ္ဗပါလိဝနေ။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ။ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘အနိစ္စာ , ဘိက္ခဝေ, သင်္ခါရာ; အဓုဝါ, ဘိက္ခဝေ, သင်္ခါရာ; အနဿာသိကာ, ဘိက္ခဝေ, သင်္ခါရာ။ ယာဝဉ္စိဒံ, ဘိက္ခဝေ, အလမေဝ သဗ္ဗသင်္ခါရေသု နိဗ္ဗိန္ဒိတုံ အလံ ဝိရဇ္ဇိတုံ အလံ ဝိမုစ္စိတုံ။

‘‘သိနေရု, ဘိက္ခဝေ, ပဗ္ဗတရာဇာ စတုရာသီတိယောဇနသဟဿာနိ အာယာမေန, စတုရာသီတိယောဇနသဟဿာနိ ဝိတ္ထာရေန, စတုရာသီတိယောဇနသဟဿာနိ မဟာသမုဒ္ဒေ အဇ္ဈောဂါဠ္ဟော, စတုရာသီတိယောဇနသဟဿာနိ မဟာသမုဒ္ဒါ အစ္စုဂ္ဂတော။ ဟောတိ ခေါ သော, ဘိက္ခဝေ, သမယော ယံ ကဒါစိ ကရဟစိ ဒီဃဿ အဒ္ဓုနော အစ္စယေန ဗဟူနိ ဝဿာနိ ဗဟူနိ ဝဿသတာနိ ဗဟူနိ ဝဿသဟဿာနိ ဗဟူနိ ဝဿသတသဟဿာနိ ဒေဝေါ န ဝဿတိ။ ဒေဝေ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, အဝဿန္တေ ယေ ကေစိမေ ဗီဇဂါမဘူတဂါမာ ဩသဓိတိဏဝနပ္ပတယော တေ ဥဿုဿန္တိ ဝိသုဿန္တိ, န ဘဝန္တိ။ ဧဝံ အနိစ္စာ, ဘိက္ခဝေ, သင်္ခါရာ; ဧဝံ အဓုဝါ, ဘိက္ခဝေ, သင်္ခါရာ။ပေ.။ အလံ ဝိမုစ္စိတုံ။

‘‘ဟောတိ ခေါ သော, ဘိက္ခဝေ, သမယော ယံ ကဒါစိ ကရဟစိ ဒီဃဿ အဒ္ဓုနော အစ္စယေန ဒုတိယော သူရိယော ပါတုဘဝတိ။ ဒုတိယဿ, ဘိက္ခဝေ, သူရိယဿ ပါတုဘာဝါ ယာ ကာစိ ကုန္နဒိယော ကုသောဗ္ဘာ [ကုဿုဗ္ဘော (သီ.), ကုဿောဗ္ဘာ (သျာ.)] တာ ဥဿုဿန္တိ ဝိသုဿန္တိ, န ဘဝန္တိ ။ ဧဝံ အနိစ္စာ, ဘိက္ခဝေ, သင်္ခါရာ။ပေ.။ အလံ ဝိမုစ္စိတုံ။

‘‘ဟောတိ ခေါ သော, ဘိက္ခဝေ, သမယော ယံ ကဒါစိ ကရဟစိ ဒီဃဿ အဒ္ဓုနော အစ္စယေန တတိယော သူရိယော ပါတုဘဝတိ။ တတိယဿ, ဘိက္ခဝေ, သူရိယဿ ပါတုဘာဝါ ယာ ကာစိ မဟာနဒိယော, သေယျထိဒံ – ဂင်္ဂါ, ယမုနာ, အစိရဝတီ, သရဘူ, မဟီ, တာ ဥဿုဿန္တိ ဝိသုဿန္တိ, န ဘဝန္တိ။ ဧဝံ အနိစ္စာ, ဘိက္ခဝေ, သင်္ခါရာ။ပေ.။ အလံ ဝိမုစ္စိတုံ။

‘‘ဟောတိ ခေါ သော, ဘိက္ခဝေ, သမယော ယံ ကဒါစိ ကရဟစိ ဒီဃဿ အဒ္ဓုနော အစ္စယေန စတုတ္ထော သူရိယော ပါတုဘဝတိ။ စတုတ္ထဿ, ဘိက္ခဝေ, သူရိယဿ ပါတုဘာဝါ ယေ တေ မဟာသရာ ယတော ဣမာ မဟာနဒိယော ပဝတ္တန္တိ, သေယျထိဒံ – အနောတတ္တာ, သီဟပပါတာ, ရထကာရာ, ကဏ္ဏမုဏ္ဍာ, ကုဏာလာ, ဆဒ္ဒန္တာ, မန္ဒာကိနိယာ, တာ ဥဿုဿန္တိ ဝိသုဿန္တိ, န ဘဝန္တိ။ ဧဝံ အနိစ္စာ, ဘိက္ခဝေ, သင်္ခါရာ။ပေ.။ အလံ ဝိမုစ္စိတုံ။

‘‘ဟောတိ ခေါ သော, ဘိက္ခဝေ, သမယော ယံ ကဒါစိ ကရဟစိ ဒီဃဿ အဒ္ဓုနော အစ္စယေန ပဉ္စမော သူရိယော ပါတုဘဝတိ။ ပဉ္စမဿ, ဘိက္ခဝေ, သူရိယဿ ပါတုဘာဝါ ယောဇနသတိကာနိပိ မဟာသမုဒ္ဒေ ဥဒကာနိ ဩဂစ္ဆန္တိ, ဒွိယောဇနသတိကာနိပိ မဟာသမုဒ္ဒေ ဥဒကာနိ ဩဂစ္ဆန္တိ, တိယောဇနသတိကာနိပိ, စတုယောဇနသတိကာနိပိ, ပဉ္စယောဇနသတိကာနိပိ, ဆယောဇနသတိကာနိပိ, သတ္တယောဇနသတိကာနိပိ မဟာသမုဒ္ဒေ ဥဒကာနိ ဩဂစ္ဆန္တိ; သတ္တတာလမ္ပိ မဟာသမုဒ္ဒေ ဥဒကံ သဏ္ဌာတိ, ဆတာလမ္ပိ, ပဉ္စတာလမ္ပိ, စတုတာလမ္ပိ, တိတာလမ္ပိ, ဒွိတာလမ္ပိ , တာလမတ္တမ္ပိ မဟာသမုဒ္ဒေ ဥဒကံ သဏ္ဌာတိ; သတ္တပေါရိသမ္ပိ မဟာသမုဒ္ဒေ ဥဒကံ သဏ္ဌာတိ, ဆပေါရိသမ္ပိ, ပဉ္စပေါရိသမ္ပိ, စတုပေါရိသမ္ပိ, တိပေါရိသမ္ပိ, ဒွိပေါရိသမ္ပိ, ပေါရိသမ္ပိ [ပေါရိသမတ္တမ္ပိ (သျာ.)], အဍ္ဎပေါရိသမ္ပိ, ကဋိမတ္တမ္ပိ, ဇဏ္ဏုကာမတ္တမ္ပိ, ဂေါပ္ဖကမတ္တမ္ပိ မဟာသမုဒ္ဒေ ဥဒကံ သဏ္ဌာတိ။ သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, သရဒသမယေ ထုလ္လဖုသိတကေ ဒေဝေ ဝဿန္တေ တတ္ထ တတ္ထ ဂေါပဒေသု [ဂေါပ္ဖကပဒေသေသု (က.)] ဥဒကာနိ ဌိတာနိ ဟောန္တိ; ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, တတ္ထ တတ္ထ ဂေါပ္ဖကမတ္တာနိ [ဂေါပဒမတ္တာနိ (သီ. သျာ.)] မဟာသမုဒ္ဒေ ဥဒကာနိ ဌိတာနိ ဟောန္တိ။ ပဉ္စမဿ, ဘိက္ခဝေ, သူရိယဿ ပါတုဘာဝါ အင်္ဂုလိပဗ္ဗမတ္တမ္ပိ မဟာသမုဒ္ဒေ ဥဒကံ န ဟောတိ။ ဧဝံ အနိစ္စာ, ဘိက္ခဝေ, သင်္ခါရာ။ပေ.။ အလံ ဝိမုစ္စိတုံ။

‘‘ဟောတိ ခေါ သော, ဘိက္ခဝေ, သမယော ယံ ကဒါစိ ကရဟစိ ဒီဃဿ အဒ္ဓုနော အစ္စယေန ဆဋ္ဌော သူရိယော ပါတုဘဝတိ။ ဆဋ္ဌဿ, ဘိက္ခဝေ, သူရိယဿ ပါတုဘာဝါ အယဉ္စ မဟာပထဝီ သိနေရု စ ပဗ္ဗတရာဇာ ဓူမာယန္တိ သံဓူမာယန္တိ သမ္ပဓူမာယန္တိ [ဓူပါယန္တိ သန္ဓူပါယန္တိ သမ္ပဓူပါယန္တိ (သီ. သျာ.)]။ သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ကုမ္ဘကာရပါကော အာလေပိတော [အာလိမ္ပိတော (သီ. သျာ.)] ပဌမံ ဓူမေတိ သံဓူမေတိ သမ္ပဓူမေတိ; ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဆဋ္ဌဿ သူရိယဿ ပါတုဘာဝါ အယဉ္စ မဟာပထဝီ သိနေရု စ ပဗ္ဗတရာဇာ ဓူမာယန္တိ သံဓူမာယန္တိ သမ္ပဓူမာယန္တိ။ ဧဝံ အနိစ္စာ, ဘိက္ခဝေ, သင်္ခါရာ။ပေ.။ အလံ ဝိမုစ္စိတုံ။

‘‘ဟောတိ ခေါ သော, ဘိက္ခဝေ, သမယော ယံ ကဒါစိ ကရဟစိ ဒီဃဿ အဒ္ဓုနော အစ္စယေန သတ္တမော သူရိယော ပါတုဘဝတိ။ သတ္တမဿ , ဘိက္ခဝေ, သူရိယဿ ပါတုဘာဝါ အယဉ္စ မဟာပထဝီ သိနေရု စ ပဗ္ဗတရာဇာ အာဒိပ္ပန္တိ ပဇ္ဇလန္တိ ဧကဇာလာ ဘဝန္တိ။ ဣမိဿာ စ, ဘိက္ခဝေ, မဟာပထဝိယာ သိနေရုဿ စ ပဗ္ဗတရာဇဿ ဈာယမာနာနံ ဒယှမာနာနံ အစ္စိ ဝါတေန ခိတ္တာ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာပိ ဂစ္ဆတိ။ သိနေရုဿ, ဘိက္ခဝေ, ပဗ္ဗတရာဇဿ ဈာယမာနဿ ဒယှမာနဿ ဝိနဿမာနဿ မဟတာ တေဇောခန္ဓေန အဘိဘူတဿ ယောဇနသတိကာနိပိ ကူဋာနိ ပလုဇ္ဇန္တိ ဒွိယောဇနသတိကာနိပိ, တိယောဇနသတိကာနိပိ, စတုယောဇနသတိကာနိပိ, ပဉ္စယောဇနသတိကာနိပိ ကူဋာနိ ပလုဇ္ဇန္တိ။ ဣမိဿာ စ, ဘိက္ခဝေ, မဟာပထဝိယာ သိနေရုဿ စ ပဗ္ဗတရာဇဿ ဈာယမာနာနံ ဒယှမာနာနံ နေဝ ဆာရိကာ ပညာယတိ န မသိ။ သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, သပ္ပိဿ ဝါ တေလဿ ဝါ ဈာယမာနဿ ဒယှမာနဿ နေဝ ဆာရိကာ ပညာယတိ န မသိ; ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဣမိဿာ စ မဟာပထဝိယာ သိနေရုဿ စ ပဗ္ဗတရာဇဿ ဈာယမာနာနံ ဒယှမာနာနံ နေဝ ဆာရိကာ ပညာယတိ န မသိ။ ဧဝံ အနိစ္စာ, ဘိက္ခဝေ, သင်္ခါရာ; ဧဝံ အဓုဝါ, ဘိက္ခဝေ, သင်္ခါရာ; ဧဝံ အနဿာသိကာ, ဘိက္ခဝေ, သင်္ခါရာ။ ယာဝဉ္စိဒံ, ဘိက္ခဝေ, အလမေဝ သဗ္ဗသင်္ခါရေသု နိဗ္ဗိန္ဒိတုံ အလံ ဝိရဇ္ဇိတုံ အလံ ဝိမုစ္စိတုံ။

‘‘တတြ, ဘိက္ခဝေ, ကော မန္တာ ကော သဒ္ဓါတာ – ‘အယဉ္စ ပထဝီ သိနေရု စ ပဗ္ဗတရာဇာ ဒယှိဿန္တိ ဝိနဿိဿန္တိ, န ဘဝိဿန္တီ’တိ အညတြ ဒိဋ္ဌပဒေဟိ?

[အ. နိ. ၆.၅၄; ၇.၇၃] ‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ, ဘိက္ခဝေ, သုနေတ္တော နာမ သတ္ထာ အဟောသိ တိတ္ထကရော ကာမေသု ဝီတရာဂေါ။ သုနေတ္တဿ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ , သတ္ထုနော အနေကာနိ သာဝကသတာနိ အဟေသုံ။ သုနေတ္တော, ဘိက္ခဝေ, သတ္ထာ သာဝကာနံ ဗြဟ္မလောကသဟဗျတာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ယေ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, သုနေတ္တဿ သတ္ထုနော ဗြဟ္မလောကသဟဗျတာယ ဓမ္မံ ဒေသေန္တဿ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သာသနံ အာဇာနိံသု တေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ ဗြဟ္မလောကံ ဥပပဇ္ဇိံသု။ ယေ န သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သာသနံ အာဇာနိံသု တေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပ္ပေကစ္စေ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇိံသု, အပ္ပေကစ္စေ နိမ္မာနရတီနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇိံသု, အပ္ပေကစ္စေ တုသိတာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇိံသု, အပ္ပေကစ္စေ ယာမာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇိံသု , အပ္ပေကစ္စေ တာဝတိံသာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇိံသု , အပ္ပေကစ္စေ စာတုမဟာရာဇိကာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇိံသု, အပ္ပေကစ္စေ ခတ္တိယမဟာသာလာနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇိံသု, အပ္ပေကစ္စေ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလာနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇိံသု, အပ္ပေကစ္စေ ဂဟပတိမဟာသာလာနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇိံသု။

‘‘အထ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သုနေတ္တဿ သတ္ထုနော ဧတဒဟောသိ – ‘န ခေါ မေတံ ပတိရူပံ ယောဟံ သာဝကာနံ သမသမဂတိယော အဿံ အဘိသမ္ပရာယံ, ယံနူနာဟံ ဥတ္တရိ မေတ္တံ [ဥတ္တရိ မဂ္ဂံ (က.)] ဘာဝေယျ’’’န္တိ။

‘‘အထ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သုနေတ္တော သတ္ထာ သတ္တ ဝဿာနိ မေတ္တံ စိတ္တံ ဘာဝေသိ။ သတ္တ ဝဿာနိ မေတ္တံ စိတ္တံ ဘာဝေတွာ သတ္တ သံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋကပ္ပေ နယိမံ လောကံ ပုနရာဂမာသိ။ သံဝဋ္ဋမာနေ သုဒံ, ဘိက္ခဝေ , လောကေ အာဘဿရူပဂေါ ဟောတိ။ ဝိဝဋ္ဋမာနေ လောကေ သုညံ ဗြဟ္မဝိမာနံ ဥပပဇ္ဇတိ။ တတြ သုဒံ, ဘိက္ခဝေ, ဗြဟ္မာ ဟောတိ မဟာဗြဟ္မာ အဘိဘူ အနဘိဘူတော အညဒတ္ထုဒသော ဝသဝတ္တီ။ ဆတ္တိံသက္ခတ္တုံ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, သက္ကော အဟောသိ ဒေဝါနမိန္ဒော။ အနေကသတက္ခတ္တုံ ရာဇာ အဟောသိ စက္ကဝတ္တီ ဓမ္မိကော ဓမ္မရာဇာ စာတုရန္တော ဝိဇိတာဝီ ဇနပဒတ္ထာဝရိယပ္ပတ္တော သတ္တရတနသမန္နာဂတော။ ပရောသဟဿံ ခေါ ပနဿ ပုတ္တာ အဟေသုံ သူရာ ဝီရင်္ဂရူပါ ပရသေနပ္ပမဒ္ဒနာ။ သော ဣမံ ပထဝိံ သာဂရပရိယန္တံ အဒဏ္ဍေန အသတ္ထေန ဓမ္မေန အဘိဝိဇိယ အဇ္ဈာဝသိ။ သော ဟိ နာမ, ဘိက္ခဝေ, သုနေတ္တော သတ္ထာ ဧဝံ ဒီဃာယုကော သမာနော ဧဝံ စိရဋ္ဌိတိကော အပရိမုတ္တော အဟောသိ – ‘ဇာတိယာ ဇရာယ မရဏေန သောကေဟိ ပရိဒေဝေဟိ ဒုက္ခေဟိ ဒေါမနဿေဟိ ဥပါယာသေဟိ, အပရိမုတ္တော ဒုက္ခသ္မာ’တိ ဝဒါမိ’’။

‘‘တံ ကိဿ ဟေတု? စတုန္နံ ဓမ္မာနံ အနနုဗောဓါ အပ္ပဋိဝေဓါ။ ကတမေသံ စတုန္နံ? အရိယဿ, ဘိက္ခဝေ, သီလဿ အနနုဗောဓါ အပ္ပဋိဝေဓါ, အရိယဿ သမာဓိဿ အနနုဗောဓါ အပ္ပဋိဝေဓါ, အရိယာယ ပညာယ အနနုဗောဓါ အပ္ပဋိဝေဓါ, အရိယာယ ဝိမုတ္တိယာ အနနုဗောဓါ အပ္ပဋိဝေဓါ။ တယိဒံ, ဘိက္ခဝေ, အရိယံ သီလံ အနုဗုဒ္ဓံ ပဋိဝိဒ္ဓံ, အရိယော သမာဓိ အနုဗောဓေါ ပဋိဝိဒ္ဓေါ, အရိယာ ပညာ အနုဗောဓါ ပဋိဝိဒ္ဓါ, အရိယာ ဝိမုတ္တိ အနုဗောဓါ ပဋိဝိဒ္ဓါ, ဥစ္ဆိန္နာ ဘဝတဏှာ, ခီဏာ ဘဝနေတ္တိ, နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ’’တိ။ ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ ဣဒံ ဝတွာန သုဂတော အထာပရံ ဧတဒဝေါစ သတ္ထာ –

‘‘သီလံ သမာဓိ ပညာ စ၊ ဝိမုတ္တိ စ အနုတ္တရာ။

အနုဗုဒ္ဓါ ဣမေ ဓမ္မာ၊ ဂေါတမေန ယသဿိနာ။

‘‘ဣတိ ဗုဒ္ဓေါ အဘိညာယ၊ ဓမ္မမက္ခာသိ ဘိက္ခုနံ။

ဒုက္ခဿန္တကရော သတ္ထာ၊ စက္ခုမာ ပရိနိဗ္ဗုတော’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃. နဂရောပမသုတ္တံ

၆၇. ‘‘ယတော ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ရညော ပစ္စန္တိမံ နဂရံ သတ္တဟိ နဂရပရိက္ခာရေဟိ သုပရိက္ခတံ [သုပရိက္ခိတ္တံ (က.)] ဟောတိ, စတုန္နဉ္စ အာဟာရာနံ နိကာမလာဘီ ဟောတိ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ရညော ပစ္စန္တိမံ နဂရံ အကရဏီယံ ဗာဟိရေဟိ ပစ္စတ္ထိကေဟိ ပစ္စာမိတ္တေဟိ။

‘‘ကတမေဟိ သတ္တဟိ နဂရပရိက္ခာရေဟိ သုပရိက္ခတံ ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ရညော ပစ္စန္တိမေ နဂရေ ဧသိကာ ဟောတိ ဂမ္ဘီရနေမာ [ဂမ္ဘီရနေမိ (က.)] သုနိခါတာ အစလာ အသမ္ပဝေဓီ [အသမ္ပဝေဓိ (သီ. သျာ.)]။ ဣမိနာ ပဌမေန နဂရပရိက္ခာရေန သုပရိက္ခတံ ဟောတိ ရညော ပစ္စန္တိမံ နဂရံ အဗ္ဘန္တရာနံ ဂုတ္တိယာ ဗာဟိရာနံ ပဋိဃာတာယ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ရညော ပစ္စန္တိမေ နဂရေ ပရိခါ ဟောတိ ဂမ္ဘီရာ စေဝ ဝိတ္ထတာ စ။ ဣမိနာ ဒုတိယေန နဂရပရိက္ခာရေန သုပရိက္ခတံ ဟောတိ ရညော ပစ္စန္တိမံ နဂရံ အဗ္ဘန္တရာနံ ဂုတ္တိယာ ဗာဟိရာနံ ပဋိဃာတာယ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ရညော ပစ္စန္တိမေ နဂရေ အနုပရိယာယပထော ဟောတိ ဥစ္စော စေဝ ဝိတ္ထတော စ။ ဣမိနာ တတိယေန နဂရပရိက္ခာရေန သုပရိက္ခတံ ဟောတိ ရညော ပစ္စန္တိမံ နဂရံ အဗ္ဘန္တရာနံ ဂုတ္တိယာ ဗာဟိရာနံ ပဋိဃာတာယ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ရညော ပစ္စန္တိမေ နဂရေ ဗဟုံ အာဝုဓံ သန္နိစိတံ ဟောတိ သလာကဉ္စေဝ ဇေဝနိကဉ္စ [ဇေဝနိယဉ္စ (သီ. အဋ္ဌ.)]။ ဣမိနာ စတုတ္ထေန နဂရပရိက္ခာရေန သုပရိက္ခတံ ဟောတိ ရညော ပစ္စန္တိမံ နဂရံ အဗ္ဘန္တရာနံ ဂုတ္တိယာ ဗာဟိရာနံ ပဋိဃာတာယ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ရညော ပစ္စန္တိမေ နဂရေ ဗဟုဗလကာယော ပဋိဝသတိ, သေယျထိဒံ – ဟတ္ထာရောဟာ အဿာရောဟာ ရထိကာ ဓနုဂ္ဂဟာ စေလကာ စလကာ ပိဏ္ဍဒါယကာ ဥဂ္ဂါ ရာဇပုတ္တာ ပက္ခန္ဒိနော မဟာနာဂါ သူရာ စမ္မယောဓိနော ဒါသကပုတ္တာ။ ဣမိနာ ပဉ္စမေန နဂရပရိက္ခာရေန သုပရိက္ခတံ ဟောတိ ရညော ပစ္စန္တိမံ နဂရံ အဗ္ဘန္တရာနံ ဂုတ္တိယာ ဗာဟိရာနံ ပဋိဃာတာယ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ရညော ပစ္စန္တိမေ နဂရေ ဒေါဝါရိကော ဟောတိ ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော မေဓါဝီ အညာတာနံ နိဝါရေတာ ဉာတာနံ ပဝေသေတာ။ ဣမိနာ ဆဋ္ဌေန နဂရပရိက္ခာရေန သုပရိက္ခတံ ဟောတိ ရညော ပစ္စန္တိမံ နဂရံ အဗ္ဘန္တရာနံ ဂုတ္တိယာ ဗာဟိရာနံ ပဋိဃာတာယ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ရညော ပစ္စန္တိမေ နဂရေ ပါကာရော ဟောတိ ဥစ္စော စေဝ ဝိတ္ထတော စ ဝါသနလေပနသမ္ပန္နော စ။ ဣမိနာ သတ္တမေန နဂရပရိက္ခာရေန သုပရိက္ခတံ ဟောတိ ရညော ပစ္စန္တိမံ နဂရံ အဗ္ဘန္တရာနံ ဂုတ္တိယာ ဗာဟိရာနံ ပဋိဃာတာယ။ ဣမေဟိ သတ္တဟိ နဂရပရိက္ခာရေဟိ သုပရိက္ခတံ ဟောတိ။

‘‘ကတမေသံ စတုန္နံ အာဟာရာနံ နိကာမလာဘီ ဟောတိ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ရညော ပစ္စန္တိမေ နဂရေ ဗဟုံ တိဏကဋ္ဌောဒကံ သန္နိစိတံ ဟောတိ အဗ္ဘန္တရာနံ ရတိယာ အပရိတဿာယ ဖာသုဝိဟာရာယ ဗာဟိရာနံ ပဋိဃာတာယ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ရညော ပစ္စန္တိမေ နဂရေ ဗဟုံ သာလိယဝကံ သန္နိစိတံ ဟောတိ အဗ္ဘန္တရာနံ ရတိယာ အပရိတဿာယ ဖာသုဝိဟာရာယ ဗာဟိရာနံ ပဋိဃာတာယ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ရညော ပစ္စန္တိမေ နဂရေ ဗဟုံ တိလမုဂ္ဂမာသာပရဏ္ဏံ သန္နိစိတံ ဟောတိ အဗ္ဘန္တရာနံ ရတိယာ အပရိတဿာယ ဖာသုဝိဟာရာယ ဗာဟိရာနံ ပဋိဃာတာယ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ရညော ပစ္စန္တိမေ နဂရေ ဗဟုံ ဘေသဇ္ဇံ သန္နိစိတံ ဟောတိ, သေယျထိဒံ – သပ္ပိ နဝနီတံ တေလံ မဓု ဖာဏိတံ လောဏံ အဗ္ဘန္တရာနံ ရတိယာ အပရိတဿာယ ဖာသုဝိဟာရာယ ဗာဟိရာနံ ပဋိဃာတာယ။ ဣမေသံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတုန္နံ အာဟာရာနံ နိကာမလာဘီ ဟောတိ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ။

‘‘ယတော ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ရညော ပစ္စန္တိမံ နဂရံ ဣမေဟိ သတ္တဟိ နဂရပရိက္ခာရေဟိ သုပရိက္ခတံ ဟောတိ, ဣမေသဉ္စ စတုန္နံ အာဟာရာနံ နိကာမလာဘီ ဟောတိ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ရညော ပစ္စန္တိမံ နဂရံ အကရဏီယံ ဗာဟိရေဟိ ပစ္စတ္ထိကေဟိ ပစ္စာမိတ္တေဟိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ယတော အရိယသာဝကော သတ္တဟိ သဒ္ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဟောတိ, စတုန္နဉ္စ ဈာနာနံ အာဘိစေတသိကာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာနံ နိကာမလာဘီ ဟောတိ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော အကရဏီယော မာရဿ အကရဏီယော ပါပိမတော။ ကတမေဟိ သတ္တဟိ သဒ္ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဟောတိ?

‘‘သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ရညော ပစ္စန္တိမေ နဂရေ ဧသိကာ ဟောတိ ဂမ္ဘီရနေမာ သုနိခါတာ အစလာ အသမ္ပဝေဓီ အဗ္ဘန္တရာနံ ဂုတ္တိယာ ဗာဟိရာနံ ပဋိဃာတာယ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော သဒ္ဓေါ ဟောတိ, သဒ္ဒဟတိ တထာဂတဿ ဗောဓိံ ‘ဣတိပိ သော။ပေ.။ ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ’တိ။ သဒ္ဓေသိကော, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော အကုသလံ ပဇဟတိ, ကုသလံ ဘာဝေတိ; သာဝဇ္ဇံ ပဇဟတိ, အနဝဇ္ဇံ ဘာဝေတိ; သုဒ္ဓံ အတ္တာနံ ပရိဟရတိ။ ဣမိနာ ပဌမေန သဒ္ဓမ္မေန သမန္နာဂတော ဟောတိ။

‘‘သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ရညော ပစ္စန္တိမေ နဂရေ ပရိက္ခာ ဟောတိ ဂမ္ဘီရာ စေဝ ဝိတ္ထတာ စ အဗ္ဘန္တရာနံ ဂုတ္တိယာ ဗာဟိရာနံ ပဋိဃာတာယ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော ဟိရီမာ ဟောတိ, ဟိရီယတိ ကာယဒုစ္စရိတေန ဝစီဒုစ္စရိတေန မနောဒုစ္စရိတေန, ဟိရီယတိ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ သမာပတ္တိယာ။ ဟိရီပရိက္ခော ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော အကုသလံ ပဇဟတိ, ကုသလံ ဘာဝေတိ; သာဝဇ္ဇံ ပဇဟတိ, အနဝဇ္ဇံ ဘာဝေတိ; သုဒ္ဓံ အတ္တာနံ ပရိဟရတိ။ ဣမိနာ ဒုတိယေန သဒ္ဓမ္မေန သမန္နာဂတော ဟောတိ။

‘‘သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ရညော ပစ္စန္တိမေ နဂရေ အနုပရိယာယပထော ဟောတိ ဥစ္စော စေဝ ဝိတ္ထတော စ အဗ္ဘန္တရာနံ ဂုတ္တိယာ ဗာဟိရာနံ ပဋိဃာတာယ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော ဩတ္တပ္ပီ ဟောတိ, ဩတ္တပ္ပတိ ကာယဒုစ္စရိတေန ဝစီဒုစ္စရိတေန မနောဒုစ္စရိတေန, ဩတ္တပ္ပတိ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ သမာပတ္တိယာ။ ဩတ္တပ္ပပရိယာယပထော , ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော အကုသလံ ပဇဟတိ, ကုသလံ ဘာဝေတိ ; သာဝဇ္ဇံ ပဇဟတိ, အနဝဇ္ဇံ ဘာဝေတိ; သုဒ္ဓံ အတ္တာနံ ပရိဟရတိ။ ဣမိနာ တတိယေန သဒ္ဓမ္မေန သမန္နာဂတော ဟောတိ။

‘‘သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ရညော ပစ္စန္တိမေ နဂရေ ဗဟုံ အာဝုဓံ သန္နိစိတံ ဟောတိ သလာကဉ္စေဝ ဇေဝနိကဉ္စ အဗ္ဘန္တရာနံ ဂုတ္တိယာ ဗာဟိရာနံ ပဋိဃာတာယ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော ဗဟုဿုတော ဟောတိ။ပေ.။ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ။ သုတာဝုဓေါ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော အကုသလံ ပဇဟတိ, ကုသလံ ဘာဝေတိ; သာဝဇ္ဇံ ပဇဟတိ, အနဝဇ္ဇံ ဘာဝေတိ; သုဒ္ဓံ အတ္တာနံ ပရိဟရတိ။ ဣမိနာ စတုတ္ထေန သဒ္ဓမ္မေန သမန္နာဂတော ဟောတိ။

‘‘သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ရညော ပစ္စန္တိမေ နဂရေ ဗဟုဗလကာယော ပဋိဝသတိ, သေယျထိဒံ – ဟတ္ထာရောဟာ အဿာရောဟာ ရထိကာ ဓနုဂ္ဂဟာ စေလကာ စလကာ ပိဏ္ဍဒါယကာ ဥဂ္ဂါ ရာဇပုတ္တာ ပက္ခန္ဒိနော မဟာနာဂါ သူရာ စမ္မယောဓိနော ဒါသကပုတ္တာ အဗ္ဘန္တရာနံ ဂုတ္တိယာ ဗာဟိရာနံ ပဋိဃာတာယ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော အာရဒ္ဓဝီရိယော ဝိဟရတိ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနာယ, ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပသမ္ပဒါယ, ထာမဝါ ဒဠှပရက္ကမော အနိက္ခိတ္တဓုရော ကုသလေသု ဓမ္မေသု။ ဝီရိယဗလကာယော, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော အကုသလံ ပဇဟတိ, ကုသလံ ဘာဝေတိ; သာဝဇ္ဇံ ပဇဟတိ, အနဝဇ္ဇံ ဘာဝေတိ; သုဒ္ဓံ အတ္တာနံ ပရိဟရတိ။ ဣမိနာ ပဉ္စမေန သဒ္ဓမ္မေန သမန္နာဂတော ဟောတိ။

‘‘သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ရညော ပစ္စန္တိမေ နဂရေ ဒေါဝါရိကော ဟောတိ ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော မေဓါဝီ အညာတာနံ နိဝါရေတာ ဉာတာနံ ပဝေသေတာ အဗ္ဘန္တရာနံ ဂုတ္တိယာ ဗာဟိရာနံ ပဋိဃာတာယ ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော သတိမာ ဟောတိ ပရမေန သတိနေပက္ကေန သမန္နာဂတော စိရကတမ္ပိ စိရဘာသိတမ္ပိ သရိတာ အနုဿရိတာ။ သတိဒေါဝါရိကော, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော အကုသလံ ပဇဟတိ, ကုသလံ ဘာဝေတိ; သာဝဇ္ဇံ ပဇဟတိ, အနဝဇ္ဇံ ဘာဝေတိ; သုဒ္ဓံ အတ္တာနံ ပရိဟရတိ။ ဣမိနာ ဆဋ္ဌေန သဒ္ဓမ္မေန သမန္နာဂတော ဟောတိ။

‘‘သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ရညော ပစ္စန္တိမေ နဂရေ ပါကာရော ဟောတိ ဥစ္စော စေဝ ဝိတ္ထတော စ ဝါသနလေပနသမ္ပန္နော စ အဗ္ဘန္တရာနံ ဂုတ္တိယာ ဗာဟိရာနံ ပဋိဃာတာယ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော ပညဝါ ဟောတိ ဥဒယတ္ထဂါမိနိယာ ပညာယ သမန္နာဂတော အရိယာယ နိဗ္ဗေဓိကာယ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယဂါမိနိယာ။ ပညာဝါသနလေပနသမ္ပန္နော, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော အကုသလံ ပဇဟတိ, ကုသလံ ဘာဝေတိ; သာဝဇ္ဇံ ပဇဟတိ, အနဝဇ္ဇံ ဘာဝေတိ; သုဒ္ဓံ အတ္တာနံ ပရိဟရတိ။ ဣမိနာ သတ္တမေန သဒ္ဓမ္မေန သမန္နာဂတော ဟောတိ။ ဣမေဟိ သတ္တဟိ သဒ္ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဟောတိ။

‘‘ကတမေသံ စတုန္နံ ဈာနာနံ အာဘိစေတသိကာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာနံ နိကာမလာဘီ ဟောတိ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ? သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ရညော ပစ္စန္တိမေ နဂရေ ဗဟုံ တိဏကဋ္ဌောဒကံ သန္နိစိတံ ဟောတိ အဗ္ဘန္တရာနံ ရတိယာ အပရိတဿာယ ဖာသုဝိဟာရာယ ဗာဟိရာနံ ပဋိဃာတာယ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ။ပေ.။ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ အတ္တနော ရတိယာ အပရိတဿာယ ဖာသုဝိဟာရာယ ဩက္ကမနာယ နိဗ္ဗာနဿ။

‘‘သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ရညော ပစ္စန္တိမေ နဂရေ ဗဟုံ သာလိယဝကံ သန္နိစိတံ ဟောတိ အဗ္ဘန္တရာနံ ရတိယာ အပရိတဿာယ ဖာသုဝိဟာရာယ ဗာဟိရာနံ ပဋိဃာတာယ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ။ပေ.။ ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ အတ္တနော ရတိယာ အပရိတဿာယ ဖာသုဝိဟာရာယ ဩက္ကမနာယ နိဗ္ဗာနဿ။

‘‘သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ရညော ပစ္စန္တိမေ နဂရေ ဗဟုံ တိလမုဂ္ဂမာသာပရဏ္ဏံ သန္နိစိတံ ဟောတိ အဗ္ဘန္တရာနံ ရတိယာ အပရိတဿာယ ဖာသုဝိဟာရာယ ဗာဟိရာနံ ပဋိဃာတာယ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော ဣတိယာ စ ဝိရာဂါ။ပေ.။ တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ အတ္တနော ရတိယာ အပရိတဿာယ ဖာသုဝိဟာရာယ ဩက္ကမနာယ နိဗ္ဗာနဿ။

‘‘သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ရညော ပစ္စန္တိမေ နဂရေ ဗဟုံ ဘေသဇ္ဇံ သန္နိစိတံ ဟောတိ, သေယျထိဒံ – သပ္ပိ နဝနီတံ တေလံ မဓု ဖာဏိတံ လောဏံ အဗ္ဘန္တရာနံ ရတိယာ အပရိတဿာယ ဖာသုဝိဟာရာယ ဗာဟိရာနံ ပဋိဃာတာယ။ ဧဝမေဝံ ခေါ ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော သုခဿ စ ပဟာနာ ဒုက္ခဿ စ ပဟာနာ ပုဗ္ဗေဝ သောမနဿဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာ အဒုက္ခမသုခံ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိံ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ အတ္တနော ရတိယာ အပရိတဿာယ ဖာသုဝိဟာရာယ ဩက္ကမနာယ နိဗ္ဗာနဿ။ ဣမေသံ စတုန္နံ ဈာနာနံ အာဘိစေတသိကာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာနံ နိကာမလာဘီ ဟောတိ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ။

‘‘ယတော ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော ဣမေဟိ သတ္တဟိ သဒ္ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဟောတိ, ဣမေသဉ္စ စတုန္နံ ဈာနာနံ အာဘိစေတသိကာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာနံ နိကာမလာဘီ ဟောတိ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော အကရဏီယော မာရဿ အကရဏီယော ပါပိမတော’’တိ။ တတိယံ။

၄. ဓမ္မညူသုတ္တံ

၆၈. ‘‘သတ္တဟိ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု အာဟုနေယျော ဟောတိ ။ပေ.။ အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿ။ ကတမေဟိ သတ္တဟိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဓမ္မညူ စ ဟောတိ အတ္ထညူ စ အတ္တညူ စ မတ္တညူ စ ကာလညူ စ ပရိသညူ စ ပုဂ္ဂလပရောပရညူ စ။

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဓမ္မညူ ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဓမ္မံ ဇာနာတိ – သုတ္တံ ဂေယျံ ဝေယျာကရဏံ ဂါထံ ဥဒါနံ ဣတိဝုတ္တကံ ဇာတကံ အဗ္ဘုတဓမ္မံ ဝေဒလ္လံ။ နော စေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဓမ္မံ ဇာနေယျ – သုတ္တံ ဂေယျံ။ပေ.။ အဗ္ဘုတဓမ္မံ ဝေဒလ္လံ, နယိဓ ‘ဓမ္မညူ’တိ ဝုစ္စေယျ။ ယသ္မာ စ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဓမ္မံ ဇာနာတိ – သုတ္တံ ဂေယျံ။ပေ.။ အဗ္ဘုတဓမ္မံ ဝေဒလ္လံ, တသ္မာ ‘ဓမ္မညူ’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣတိ ဓမ္မညူ။

‘‘အတ္ထညူ စ ကထံ ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု တဿ တဿေဝ ဘာသိတဿ အတ္ထံ ဇာနာတိ – ‘အယံ ဣမဿ ဘာသိတဿ အတ္ထော, အယံ ဣမဿ ဘာသိတဿ အတ္ထော’တိ။ နော စေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု တဿ တဿေဝ ဘာသိတဿ အတ္ထံ ဇာနေယျ – ‘အယံ ဣမဿ ဘာသိတဿ အတ္ထော, အယံ ဣမဿ ဘာသိတဿ အတ္ထော’တိ, နယိဓ ‘အတ္ထညူ’တိ ဝုစ္စေယျ။ ယသ္မာ စ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု တဿ တဿေဝ ဘာသိတဿ အတ္ထံ ဇာနာတိ – ‘အယံ ဣမဿ ဘာသိတဿ အတ္ထော, အယံ ဣမဿ ဘာသိတဿ အတ္ထော’တိ, တသ္မာ ‘အတ္ထညူ’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣတိ ဓမ္မညူ, အတ္ထညူ။

‘‘အတ္တညူ စ ကထံ ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု အတ္တာနံ ဇာနာတိ – ‘ဧတ္တကောမှိ သဒ္ဓါယ သီလေန သုတေန စာဂေန ပညာယ ပဋိဘာနေနာ’တိ။ နော စေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု အတ္တာနံ ဇာနေယျ – ‘ဧတ္တကောမှိ သဒ္ဓါယ သီလေန သုတေန စာဂေန ပညာယ ပဋိဘာနေနာ’တိ, နယိဓ ‘အတ္တညူ’တိ ဝုစ္စေယျ။ ယသ္မာ စ, ဘိက္ခဝေ , ဘိက္ခု အတ္တာနံ ဇာနာတိ – ‘ဧတ္တကောမှိ သဒ္ဓါယ သီလေန သုတေန စာဂေန ပညာယ ပဋိဘာနေနာ’တိ, တသ္မာ ‘အတ္တညူ’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣတိ ဓမ္မညူ, အတ္ထညူ, အတ္တညူ။

‘‘မတ္တညူ စ ကထံ ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု မတ္တံ ဇာနာတိ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာနံ ပဋိဂ္ဂဟဏာယ။ နော စေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု မတ္တံ ဇာနေယျ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာနံ ပဋိဂ္ဂဟဏာယ, နယိဓ ‘မတ္တညူ’တိ ဝုစ္စေယျ။ ယသ္မာ စ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု မတ္တံ ဇာနာတိ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာနံ ပဋိဂ္ဂဟဏာယ, တသ္မာ ‘မတ္တညူ’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣတိ ဓမ္မညူ, အတ္ထညူ, အတ္တညူ, မတ္တညူ။

‘‘ကာလညူ စ ကထံ ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု, ကာလံ ဇာနာတိ – ‘အယံ ကာလော ဥဒ္ဒေသဿ, အယံ ကာလော ပရိပုစ္ဆာယ, အယံ ကာလော ယောဂဿ, အယံ ကာလော ပဋိသလ္လာနဿာ’တိ။ နော စေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ကာလံ ဇာနေယျ – ‘အယံ ကာလော ဥဒ္ဒေသဿ, အယံ ကာလော ပရိပုစ္ဆာယ, အယံ ကာလော ယောဂဿ, အယံ ကာလော ပဋိသလ္လာနဿာ’တိ, နယိဓ ‘ကာလညူ’တိ ဝုစ္စေယျ။ ယသ္မာ စ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ကာလံ ဇာနာတိ – ‘အယံ ကာလော ဥဒ္ဒေသဿ, အယံ ကာလော ပရိပုစ္ဆာယ, အယံ ကာလော ယောဂဿ, အယံ ကာလော ပဋိသလ္လာနဿာ’တိ, တသ္မာ ‘ကာလညူ’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣတိ ဓမ္မညူ, အတ္ထညူ, အတ္တညူ, မတ္တညူ, ကာလညူ။

‘‘ပရိသညူ စ ကထံ ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ပရိသံ ဇာနာတိ – ‘အယံ ခတ္တိယပရိသာ, အယံ ဗြာဟ္မဏပရိသာ, အယံ ဂဟပတိပရိသာ, အယံ သမဏပရိသာ။ တတ္ထ ဧဝံ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗံ, ဧဝံ ဌာတဗ္ဗံ , ဧဝံ ကတ္တဗ္ဗံ, ဧဝံ နိသီဒိတဗ္ဗံ, ဧဝံ ဘာသိတဗ္ဗံ, ဧဝံ တုဏှီ ဘဝိတဗ္ဗ’န္တိ။ နော စေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ပရိသံ ဇာနေယျ – ‘အယံ ခတ္တိယပရိသာ။ပေ.။ ဧဝံ တုဏှီ ဘဝိတဗ္ဗ’န္တိ, နယိဓ ‘ပရိသညူ’တိ ဝုစ္စေယျ။ ယသ္မာ စ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ပရိသံ ဇာနာတိ – ‘အယံ ခတ္တိယပရိသာ, အယံ ဗြာဟ္မဏပရိသာ, အယံ ဂဟပတိပရိသာ, အယံ သမဏပရိသာ ။ တတ္ထ ဧဝံ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗံ, ဧဝံ ဌာတဗ္ဗံ, ဧဝံ ကတ္တဗ္ဗံ, ဧဝံ နိသီဒိတဗ္ဗံ, ဧဝံ ဘာသိတဗ္ဗံ, ဧဝံ တုဏှီ ဘဝိတဗ္ဗ’န္တိ, တသ္မာ ‘ပရိသညူ’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣတိ ဓမ္မညူ, အတ္ထညူ, အတ္တညူ, မတ္တညူ, ကာလညူ, ပရိသညူ။

‘‘ပုဂ္ဂလပရောပရညူ စ ကထံ ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော [သဗ္ဗတ္ထပိ ဣဓ အာရမ္ဘေ ‘‘ဘိက္ခုနော’’ တွေဝ ဒိဿတိ] ဒွယေန ပုဂ္ဂလာ ဝိဒိတာ ဟောန္တိ။ ဒွေ ပုဂ္ဂလာ – ဧကော အရိယာနံ ဒဿနကာမော, ဧကော အရိယာနံ န ဒဿနကာမော။ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော အရိယာနံ န ဒဿနကာမော , ဧဝံ သော တေနင်္ဂေန ဂါရယ္ဟော။ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော အရိယာနံ ဒဿနကာမော, ဧဝံ သော တေနင်္ဂေန ပါသံသော။

‘‘ဒွေ ပုဂ္ဂလာ အရိယာနံ ဒဿနကာမာ – ဧကော သဒ္ဓမ္မံ သောတုကာမော, ဧကော သဒ္ဓမ္မံ န သောတုကာမော။ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော သဒ္ဓမ္မံ န သောတုကာမော, ဧဝံ သော တေနင်္ဂေန ဂါရယ္ဟော။ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော သဒ္ဓမ္မံ သောတုကာမော, ဧဝံ သော တေနင်္ဂေန ပါသံသော။

‘‘ဒွေ ပုဂ္ဂလာ သဒ္ဓမ္မံ သောတုကာမာ – ဧကော ဩဟိတသောတော ဓမ္မံ သုဏာတိ, ဧကော အနောဟိတသောတော ဓမ္မံ သုဏာတိ။ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော အနောဟိတသောတော ဓမ္မံ သုဏာတိ, ဧဝံ သော တေနင်္ဂေန ဂါရယ္ဟော။ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော ဩဟိတသောတော ဓမ္မံ သုဏာတိ, ဧဝံ သော တေနင်္ဂေန ပါသံသော။

‘‘ဒွေ ပုဂ္ဂလာ ဩဟိတသောတာ ဓမ္မံ သုဏန္တိ [သုဏန္တာ (က.)] – ဧကော သုတွာ ဓမ္မံ ဓါရေတိ, ဧကော သုတွာ ဓမ္မံ န ဓါရေတိ။ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော သုတွာ န ဓမ္မံ ဓါရေတိ, ဧဝံ သော တေနင်္ဂေန ဂါရယ္ဟော။ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော သုတွာ ဓမ္မံ ဓါရေတိ, ဧဝံ သော တေနင်္ဂေန ပါသံသော။

‘‘ဒွေ ပုဂ္ဂလာ သုတွာ ဓမ္မံ ဓါရေန္တိ [ဓါရေန္တာ (က.)] – ဧကော ဓါတာနံ [ဓတာနံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဓမ္မာနံ အတ္ထံ ဥပပရိက္ခတိ, ဧကော ဓါတာနံ ဓမ္မာနံ အတ္ထံ န ဥပပရိက္ခတိ။ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော ဓါတာနံ ဓမ္မာနံ အတ္ထံ န ဥပပရိက္ခတိ, ဧဝံ သော တေနင်္ဂေန ဂါရယ္ဟော။ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော ဓါတာနံ ဓမ္မာနံ အတ္ထံ ဥပပရိက္ခတိ, ဧဝံ သော တေနင်္ဂေန ပါသံသော။

‘‘ဒွေ ပုဂ္ဂလာ ဓါတာနံ ဓမ္မာနံ အတ္ထံ ဥပပရိက္ခန္တိ [ဥပပရိက္ခန္တာ (က.)] – ဧကော အတ္ထမညာယ ဓမ္မမညာယ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နော, ဧကော အတ္ထမညာယ ဓမ္မမညာယ န ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နော။ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော အတ္ထမညာယ ဓမ္မမညာယ န ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နော, ဧဝံ သော တေနင်္ဂေန ဂါရယ္ဟော။ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော အတ္ထမညာယ ဓမ္မမညာယ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နော, ဧဝံ သော တေနင်္ဂေန ပါသံသော။

‘‘ဒွေ ပုဂ္ဂလာ အတ္ထမညာယ ဓမ္မမညာယ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နာ – ဧကော အတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နော နော ပရဟိတာယ, ဧကော အတ္တဟိတာယ စ ပဋိပန္နော ပရဟိတာယ စ။ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော အတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နော နော ပရဟိတာယ, ဧဝံ သော တေနင်္ဂေန ဂါရယ္ဟော။ ယွာယံ ပုဂ္ဂလော အတ္ထဟိတာယ စ ပဋိပန္နော ပရဟိတာယ စ, ဧဝံ သော တေနင်္ဂေန ပါသံသော။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော [ဘိက္ခုနာ (သီ. သျာ.)] ဒွယေန ပုဂ္ဂလာ ဝိဒိတာ ဟောန္တိ။ ဧဝံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ပုဂ္ဂလပရောပရညူ ဟောတိ။ ‘‘ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု အာဟုနေယျော ဟောတိ ပါဟုနေယျော။ပေ.။ အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿာ’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅. ပါရိစ္ဆတ္တကသုတ္တံ

၆၉. ‘‘ယသ္မိံ, ဘိက္ခဝေ, သမယေ ဒေဝါနံ တာဝတိံသာနံ ပါရိစ္ဆတ္တကော ကောဝိဠာရော ပဏ္ဍုပလာသော ဟောတိ, အတ္တမနာ, ဘိက္ခဝေ, ဒေဝါ တာဝတိံသာ တသ္မိံ သမယေ ဟောန္တိ – ‘ပဏ္ဍုပလာသော ဒါနိ ပါရိစ္ဆတ္တကော ကောဝိဠာရော နစိရဿေဝ ဒါနိ ပန္နပလာသော ဘဝိဿတီ’’’တိ။

‘‘ယသ္မိံ, ဘိက္ခဝေ, သမယေ ဒေဝါနံ တာဝတိံသာနံ ပါရိစ္ဆတ္တကော ကောဝိဠာရော ပန္နပလာသော ဟောတိ, အတ္တမနာ, ဘိက္ခဝေ, ဒေဝါ တာဝတိံသာ တသ္မိံ သမယေ ဟောန္တိ – ‘ပန္နပလာသော ဒါနိ ပါရိစ္ဆတ္တကော ကောဝိဠာရော နစိရဿေဝ ဒါနိ ဇာလကဇာတော ဘဝိဿတီ’’’တိ။

‘‘ယသ္မိံ, ဘိက္ခဝေ, သမယေ ဒေဝါနံ တာဝတိံသာနံ ပါရိစ္ဆတ္တကော ကောဝိဠာရော ဇာလကဇာတော ဟောတိ, အတ္တမနာ, ဘိက္ခဝေ, ဒေဝါ တာဝတိံသာ တသ္မိံ သမယေ ဟောန္တိ – ‘ဇာလကဇာတော ဒါနိ ပါရိစ္ဆတ္တကော ကောဝိဠာရော နစိရဿေဝ ဒါနိ ခါရကဇာတော ဘဝိဿတီ’’’တိ။

‘‘ယသ္မိံ, ဘိက္ခဝေ, သမယေ ဒေဝါနံ တာဝတိံသာနံ ပါရိစ္ဆတ္တကော ကောဝိဠာရော ခါရကဇာတော ဟောတိ, အတ္တမနာ, ဘိက္ခဝေ, ဒေဝါ တာဝတိံသာ တသ္မိံ သမယေ ဟောန္တိ – ‘ခါရကဇာတော ဒါနိ ပါရိစ္ဆတ္တကော ကောဝိဠာရော နစိရဿေဝ ဒါနိ ကုဋုမလကဇာတော [ကုဍုမလကဇာတော (သီ. သျာ. ဣ.)] ဘဝိဿတီ’’’တိ။

‘‘ယသ္မိံ , ဘိက္ခဝေ, သမယေ ဒေဝါနံ တာဝတိံသာနံ ပါရိစ္ဆတ္တကော ကောဝိဠာရော ကုဋုမလကဇာတော ဟောတိ , အတ္တမနာ, ဘိက္ခဝေ, ဒေဝါ တာဝတိံသာ တသ္မိံ သမယေ ဟောန္တိ – ‘ကုဋုမလကဇာတော ဒါနိ ပါရိစ္ဆတ္တကော ကောဝိဠာရော နစိရဿေဝ ဒါနိ ကောရကဇာတော [ကောကာသကဇာတော (သီ. သျာ.), ကောသကဇာတော (က.)] ဘဝိဿတီ’’’တိ။

‘‘ယသ္မိံ, ဘိက္ခဝေ, သမယေ ဒေဝါနံ တာဝတိံသာနံ ပါရိစ္ဆတ္တကော ကောဝိဠာရော ကောရကဇာတော ဟောတိ, အတ္တမနာ, ဘိက္ခဝေ, ဒေဝါ တာဝတိံသာ တသ္မိံ သမယေ ဟောန္တိ – ‘ကောရကဇာတော ဒါနိ ပါရိစ္ဆတ္တကော ကောဝိဠာရော နစိရဿေဝ ဒါနိ သဗ္ဗဖာလိဖုလ္လော [သဗ္ဗပါလိဖုလ္လော (သီ. ဣ.)] ဘဝိဿတီ’’’တိ။

‘‘ယသ္မိံ, ဘိက္ခဝေ, သမယေ ဒေဝါနံ တာဝတိံသာနံ ပါရိစ္ဆတ္တကော ကောဝိဠာရော သဗ္ဗဖာလိဖုလ္လော ဟောတိ, အတ္တမနာ, ဘိက္ခဝေ, ဒေဝါ တာဝတိံသာ ပါရိစ္ဆတ္တကဿ ကောဝိဠာရဿ မူလေ ဒိဗ္ဗေ စတ္တာရော မာသေ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတာ သမင္ဂီဘူတာ ပရိစာရေန္တိ။

‘‘သဗ္ဗဖာလိဖုလ္လဿ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, ပါရိစ္ဆတ္တကဿ ကောဝိဠာရဿ သမန္တာ ပညာသယောဇနာနိ အာဘာယ ဖုဋံ ဟောတိ, အနုဝါတံ ယောဇနသတံ ဂန္ဓော ဂစ္ဆတိ, အယမာနုဘာဝေါ ပါရိစ္ဆတ္တကဿ ကောဝိဠာရဿ။

‘‘ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ယသ္မိံ သမယေ အရိယသာဝကော အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ စေတေတိ, ပဏ္ဍုပလာသော, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော တသ္မိံ သမယေ ဟောတိ ဒေဝါနံဝ တာဝတိံသာနံ ပါရိစ္ဆတ္တကော ကောဝိဠာရော။

‘‘ယသ္မိံ, ဘိက္ခဝေ, သမယေ အရိယသာဝကော ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော ဟောတိ, ပန္နပလာသော, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော တသ္မိံ သမယေ ဟောတိ ဒေဝါနံဝ တာဝတိံသာနံ ပါရိစ္ဆတ္တကော ကောဝိဠာရော။

‘‘ယသ္မိံ, ဘိက္ခဝေ, သမယေ အရိယသာဝကော ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ။ပေ.။ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, ဇာလကဇာတော, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော တသ္မိံ သမယေ ဟောတိ ဒေဝါနံဝ တာဝတိံသာနံ ပါရိစ္ဆတ္တကော ကောဝိဠာရော။

‘‘ယသ္မိံ , ဘိက္ခဝေ, သမယေ အရိယသာဝကော ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ။ပေ.။ ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, ခါရကဇာတော, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော တသ္မိံ သမယေ ဟောတိ ဒေဝါနံဝ တာဝတိံသာနံ ပါရိစ္ဆတ္တကော ကောဝိဠာရော။

‘‘ယသ္မိံ, ဘိက္ခဝေ, သမယေ အရိယသာဝကော ဣတိယာ စ ဝိရာဂါ။ပေ.။ တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, ကုဋုမလကဇာတော, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော တသ္မိံ သမယေ ဟောတိ ဒေဝါနံဝ တာဝတိံသာနံ ပါရိစ္ဆတ္တကော ကောဝိဠာရော။

‘‘ယသ္မိံ, ဘိက္ခဝေ, သမယေ အရိယသာဝကော သုခဿ စ ပဟာနာ ဒုက္ခဿ စ ပဟာနာ။ပေ.။ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, ကောရကဇာတော, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော တသ္မိံ သမယေ ဟောတိ ဒေဝါနံဝ တာဝတိံသာနံ ပါရိစ္ဆတ္တကော ကောဝိဠာရော။

‘‘ယသ္မိံ, ဘိက္ခဝေ, သမယေ အရိယသာဝကော အာသဝါနံ ခယာ။ပေ.။ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, သဗ္ဗဖာလိဖုလ္လော, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော တသ္မိံ သမယေ ဟောတိ ဒေဝါနံဝ တာဝတိံသာနံ ပါရိစ္ဆတ္တကော ကောဝိဠာရော။

‘‘တသ္မိံ, ဘိက္ခဝေ, သမယေ ဘုမ္မာ ဒေဝါ သဒ္ဒမနုဿာဝေန္တိ – ‘ဧသော ဣတ္ထန္နာမော အာယသ္မာ ဣတ္ထန္နာမဿ အာယသ္မတော သဒ္ဓိဝိဟာရိကော အမုကမှာ ဂါမာ ဝါ နိဂမာ ဝါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီ’တိ။ ဘုမ္မာနံ ဒေဝါနံ သဒ္ဒံ သုတွာ စာတုမဟာရာဇိကာ ဒေဝါ။ပေ.။ တာဝတိံသာ ဒေဝါ။ ယာမာ ဒေဝါ။ တုသိတာ ဒေဝါ။ နိမ္မာနရတီ ဒေဝါ။ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီ ဒေဝါ။ ဗြဟ္မကာယိကာ ဒေဝါ သဒ္ဒမနုဿာဝေန္တိ – ‘ဧသော ဣတ္ထန္နာမော အာယသ္မာ ဣတ္ထန္နာမဿ အာယသ္မတော သဒ္ဓိဝိဟာရိကော အမုကမှာ ဂါမာ ဝါ နိဂမာ ဝါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီ’တိ။ ဣတိဟ တေန ခဏေန တေန မုဟုတ္တေန ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ သဒ္ဒေါ [သာဓုကာရသဒ္ဒေါ (သီ. အဋ္ဌ., က. အဋ္ဌ.)] အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆတိ , အယမာနုဘာဝေါ ခီဏာသဝဿ ဘိက္ခုနော’’တိ။ ပဉ္စမံ။

၆. သက္ကစ္စသုတ္တံ

၇၀. အထ ခေါ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ရဟောဂတဿ ပဋိသလ္လီနဿ ဧဝံ စေတသော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ – ‘‘ကိံ နု ခေါ, ဘိက္ခု, သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တော အကုသလံ ပဇဟေယျ, ကုသလံ ဘာဝေယျာ’’တိ? အထ ခေါ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သတ္ထာရံ ခေါ, ဘိက္ခု, သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တော အကုသလံ ပဇဟေယျ, ကုသလံ ဘာဝေယျ။ ဓမ္မံ ခေါ, ဘိက္ခု။ပေ.။ သသံဃံ ခေါ, ဘိက္ခု။ပေ.။ သိက္ခံ ခေါ, ဘိက္ခု။ပေ.။ သမာဓိံ ခေါ, ဘိက္ခု။ပေ.။ အပ္ပမာဒံ ခေါ, ဘိက္ခု။ပေ.။ ပဋိသန္ထာရံ ခေါ, ဘိက္ခု သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တော အကုသလံ ပဇဟေယျ, ကုသလံ ဘာဝေယျာ’’တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ဣမေ ခေါ မေ ဓမ္မာ ပရိသုဒ္ဓါ ပရိယောဒါတာ, ယံနူနာဟံ ဣမေ ဓမ္မေ ဂန္တွာ [ဂဟေတွာ (က.)] ဘဂဝတော အာရောစေယျံ။ ဧဝံ မေ ဣမေ ဓမ္မာ ပရိသုဒ္ဓါ စေဝ ဘဝိဿန္တိ ပရိသုဒ္ဓသင်္ခါတတရာ စ။ သေယျထာပိ နာမ ပုရိသော သုဝဏ္ဏနိက္ခံ အဓိဂစ္ဆေယျ ပရိသုဒ္ဓံ ပရိယောဒါတံ။ တဿ ဧဝမဿ – ‘အယံ ခေါ မေ သုဝဏ္ဏနိက္ခော ပရိသုဒ္ဓေါ ပရိယောဒါတော, ယံနူနာဟံ ဣမံ သုဝဏ္ဏနိက္ခံ ဂန္တွာ [ဂဟေတွာ (က.)] ကမ္မာရာနံ ဒဿေယျံ။ ဧဝံ မေ အယံ သုဝဏ္ဏနိက္ခော သကမ္မာရဂတော ပရိသုဒ္ဓေါ စေဝ ဘဝိဿတိ ပရိသုဒ္ဓသင်္ခါတတရော စ။ ဧဝမေဝံ [ခေါ (က.)] မေ ဣမေ ဓမ္မာ ပရိသုဒ္ဓါ ပရိယောဒါတာ, ယံနူနာဟံ ဣမေ ဓမ္မေ ဂန္တွာ [ဂဟေတွာ (က.)] ဘဂဝတော အာရောစေယျံ။ ဧဝံ မေ ဣမေ ဓမ္မာ ပရိသုဒ္ဓါ စေဝ ဘဝိဿန္တိ ပရိသုဒ္ဓသင်္ခါတတရာ စာ’’’တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော သာယနှသမယံ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ဣဓ မယှံ, ဘန္တေ, ရဟောဂတဿ ပဋိသလ္လီနဿ ဧဝံ စေတသော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ – ‘ကိံ နု ခေါ, ဘိက္ခု, သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တော အကုသလံ ပဇဟေယျ, ကုသလံ ဘာဝေယျာ’တိ? အထ ခေါ တဿ မယှံ, ဘန္တေ, ဧတဒဟောသိ – ‘သတ္ထာရံ ခေါ, ဘိက္ခု, သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တော အကုသလံ ပဇဟေယျ, ကုသလံ ဘာဝေယျ။ ဓမ္မံ ခေါ, ဘိက္ခု ။ပေ.။ ပဋိသန္ထာရံ ခေါ, ဘိက္ခု သက္ကတွာ။ပေ.။ ကုသလံ ဘာဝေယျာ’တိ။ အထ ခေါ တဿ မယှံ, ဘန္တေ, ဧတဒဟောသိ – ‘ဣမေ ခေါ မေ ဓမ္မာ ပရိသုဒ္ဓါ ပရိယောဒါတာ, ယံနူနာဟံ ဣမေ ဓမ္မေ ဂန္တွာ ဘဂဝတော အာရောစေယျံ။ ဧဝံ မေ ဣမေ ဓမ္မာ ပရိသုဒ္ဓါ စေဝ ဘဝိဿန္တိ ပရိသုဒ္ဓသင်္ခါတတရာ စ။ သေယျထာပိ နာမ ပုရိသော သုဝဏ္ဏနိက္ခံ အဓိဂစ္ဆေယျ ပရိသုဒ္ဓံ ပရိယောဒါတံ။ တဿ ဧဝမဿ – အယံ ခေါ မေ သုဝဏ္ဏနိက္ခော ပရိသုဒ္ဓေါ ပရိယောဒါတော, ယံနူနာဟံ ဣမံ သုဝဏ္ဏနိက္ခံ ဂန္တွာ ကမ္မာရာနံ ဒဿေယျံ။ ဧဝံ မေ အယံ သုဝဏ္ဏနိက္ခော သကမ္မာရဂတော ပရိသုဒ္ဓေါ စေဝ ဘဝိဿတိ ပရိသုဒ္ဓသင်္ခါတတရော စ။ ဧဝမေဝံ မေ ဣမေ ဓမ္မာ ပရိသုဒ္ဓါ ပရိယောဒါတာ, ယံနူနာဟံ ဣမေ ဓမ္မေ ဂန္တွာ ဘဂဝတော အာရောစေယျံ။ ဧဝံ မေ ဣမေ ဓမ္မာ ပရိသုဒ္ဓါ စေဝ ဘဝိဿန္တိ ပရိသုဒ္ဓသင်္ခါတတရာ စာ’’’တိ။

‘‘သာဓု သာဓု, သာရိပုတ္တ ! သတ္ထာရံ ခေါ, သာရိပုတ္တ, ဘိက္ခု သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တော အကုသလံ ပဇဟေယျ, ကုသလံ ဘာဝေယျ။ ဓမ္မံ ခေါ, သာရိပုတ္တ, ဘိက္ခု သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တော အကုသလံ ပဇဟေယျ, ကုသလံ ဘာဝေယျ။ သသံဃံ ခေါ။ပေ.။ သိက္ခံ ခေါ။ သမာဓိံ ခေါ။ အပ္ပမာဒံ ခေါ။ ပဋိသန္ထာရံ ခေါ, သာရိပုတ္တ, ဘိက္ခု သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တော အကုသလံ ပဇဟေယျ, ကုသလံ ဘာဝေယျာ’’တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣမဿ ခေါ အဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဧဝံ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အာဇာနာမိ။ သော ဝတ, ဘန္တေ, ဘိက္ခု သတ္ထရိ အဂါရဝေါ ဓမ္မေ သဂါရဝေါ ဘဝိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ယော သော, ဘန္တေ, ဘိက္ခု သတ္ထရိ အဂါရဝေါ ဓမ္မေပိ သော အဂါရဝေါ’’။

‘‘သော ဝတ, ဘန္တေ, ဘိက္ခု သတ္ထရိ အဂါရဝေါ ဓမ္မေ အဂါရဝေါ သံဃေ သဂါရဝေါ ဘဝိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ယော သော, ဘန္တေ, ဘိက္ခု သတ္ထရိ အဂါရဝေါ ဓမ္မေ အဂါရဝေါ သံဃေပိ သော အဂါရဝေါ။

‘‘သော ဝတ, ဘန္တေ, ဘိက္ခု သတ္ထရိ အဂါရဝေါ ဓမ္မေ အဂါရဝေါ သံဃေ အဂါရဝေါ သိက္ခာယ သဂါရဝေါ ဘဝိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ယော သော, ဘန္တေ, ဘိက္ခု သတ္ထရိ အဂါရဝေါ ဓမ္မေ အဂါရဝေါ သံဃေ အဂါရဝေါ သိက္ခာယပိ သော အဂါရဝေါ။

‘‘သော ဝတ, ဘန္တေ, ဘိက္ခု သတ္ထရိ အဂါရဝေါ ဓမ္မေ အဂါရဝေါ သံဃေ အဂါရဝေါ သိက္ခာယ အဂါရဝေါ သမာဓိသ္မိံ သဂါရဝေါ ဘဝိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ယော သော, ဘန္တေ, ဘိက္ခု သတ္ထရိ အဂါရဝေါ ဓမ္မေ အဂါရဝေါ သံဃေ အဂါရဝေါ သိက္ခာယ အဂါရဝေါ သမာဓိသ္မိမ္ပိ သော အဂါရဝေါ။

‘‘သော ဝတ, ဘန္တေ, ဘိက္ခု သတ္ထရိ အဂါရဝေါ ဓမ္မေ အဂါရဝေါ သံဃေ အဂါရဝေါ သိက္ခာယ အဂါရဝေါ သမာဓိသ္မိံ အဂါရဝေါ အပ္ပမာဒေ သဂါရဝေါ ဘဝိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ယော သော, ဘန္တေ, ဘိက္ခု သတ္ထရိ အဂါရဝေါ ဓမ္မေ အဂါရဝေါ သံဃေ အဂါရဝေါ သိက္ခာယ အဂါရဝေါ သမာဓိသ္မိံ အဂါရဝေါ အပ္ပမာဒေပိ သော အဂါရဝေါ။

‘‘သော ဝတ, ဘန္တေ, ဘိက္ခု သတ္ထရိ အဂါရဝေါ ဓမ္မေ အဂါရဝေါ သံဃေ အဂါရဝေါ သိက္ခာယ အဂါရဝေါ သမာဓိသ္မိံ အဂါရဝေါ အပ္ပမာဒေ အဂါရဝေါ ပဋိသန္ထာရေ သဂါရဝေါ ဘဝိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ယော သော, ဘန္တေ, ဘိက္ခု သတ္ထရိ အဂါရဝေါ။ပေ.။ အပ္ပမာဒေ အဂါရဝေါ ပဋိသန္ထာရေပိ သော အဂါရဝေါ။

‘‘သော ဝတ, ဘန္တေ, ဘိက္ခု သတ္ထရိ သဂါရဝေါ ဓမ္မေ အဂါရဝေါ ဘဝိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ယော သော, ဘန္တေ, ဘိက္ခု သတ္ထရိ သဂါရဝေါ ဓမ္မေပိ သော သဂါရဝေါ။ပေ.။။

‘‘သော ဝတ, ဘန္တေ, ဘိက္ခု သတ္ထရိ သဂါရဝေါ။ပေ. ။ အပ္ပမာဒေ သဂါရဝေါ ပဋိသန္ထာရေ အဂါရဝေါ ဘဝိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ယော သော, ဘန္တေ, ဘိက္ခု သတ္ထရိ သဂါရဝေါ။ပေ.။ အပ္ပမာဒေ သဂါရဝေါ ပဋိသန္ထာရေပိ သော သဂါရဝေါ။

‘‘သော ဝတ, ဘန္တေ, ဘိက္ခု သတ္ထရိ သဂါရဝေါ ဓမ္မေပိ သဂါရဝေါ ဘဝိဿတီတိ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ။ ယော သော, ဘန္တေ, ဘိက္ခု သတ္ထရိ သဂါရဝေါ ဓမ္မေပိ သော သဂါရဝေါ။ပေ.။။

‘‘သော ဝတ, ဘန္တေ, ဘိက္ခု သတ္ထရိ သဂါရဝေါ။ပေ.။ အပ္ပမာဒေ သဂါရဝေါ ပဋိသန္ထာရေပိ သဂါရဝေါ ဘဝိဿတီတိ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ။ ယော သော, ဘန္တေ, ဘိက္ခု သတ္ထရိ သဂါရဝေါ ဓမ္မေ သဂါရဝေါ သံဃေ သဂါရဝေါ သိက္ခာယ သဂါရဝေါ သမာဓိသ္မိံ သဂါရဝေါ အပ္ပမာဒေ သဂါရဝေါ ပဋိသန္ထာရေပိ သော သဂါရဝေါ’’တိ။

‘‘ဣမဿ ခေါ အဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဧဝံ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အာဇာနာမီ’’တိ။

‘‘သာဓု သာဓု, သာရိပုတ္တ! သာဓု ခေါ တွံ, သာရိပုတ္တ, ဣမဿ မယာ သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဧဝံ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အာဇာနာသိ။ သော ဝတ, သာရိပုတ္တ, ဘိက္ခု သတ္ထရိ အဂါရဝေါ ဓမ္မေ သဂါရဝေါ ဘဝိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ပေ.။ ယော သော, သာရိပုတ္တ, ဘိက္ခု သတ္ထရိ အဂါရဝေါ ဓမ္မေ အဂါရဝေါ သံဃေ အဂါရဝေါ သိက္ခာယ အဂါရဝေါ သမာဓိသ္မိံ အဂါရဝေါ အပ္ပမာဒေပိ သော အဂါရဝေါ။

‘‘သော ဝတ, သာရိပုတ္တ, ဘိက္ခု သတ္ထရိ အဂါရဝေါ ဓမ္မေ အဂါရဝေါ သံဃေ အဂါရဝေါ သိက္ခာယ အဂါရဝေါ သမာဓိသ္မိံ အဂါရဝေါ အပ္ပမာဒေ အဂါရဝေါ ပဋိသန္ထာရေ သဂါရဝေါ ဘဝိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ယော သော, သာရိပုတ္တ, ဘိက္ခု သတ္ထရိ အဂါရဝေါ ဓမ္မေ အဂါရဝေါ သံဃေ အဂါရဝေါ သိက္ခာယ အဂါရဝေါ သမာဓိသ္မိံ အဂါရဝေါ အပ္ပမာဒေ အဂါရဝေါ ပဋိသန္ထာရေပိ သော အဂါရဝေါ။

‘‘သော ဝတ, သာရိပုတ္တ, ဘိက္ခု သတ္ထရိ သဂါရဝေါ ဓမ္မေ အဂါရဝေါ ဘဝိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ပေ.။ ယော သော, သာရိပုတ္တ, ဘိက္ခု သတ္ထရိ သဂါရဝေါ ဓမ္မေပိ သော သဂါရဝေါ ။ပေ.။။

‘‘သော ဝတ, သာရိပုတ္တ, ဘိက္ခု သတ္ထရိ သဂါရဝေါ ဓမ္မေ သဂါရဝေါ။ပေ.။ အပ္ပမာဒေ သဂါရဝေါ ပဋိသန္ထာရေ အဂါရဝေါ ဘဝိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ယော သော, သာရိပုတ္တ, ဘိက္ခု သတ္ထရိ သဂါရဝေါ။ပေ.။ အပ္ပမာဒေ သဂါရဝေါ ပဋိသန္ထာရေပိ သော သဂါရဝေါ။

‘‘သော ဝတ, သာရိပုတ္တ, ဘိက္ခု သတ္ထရိ သဂါရဝေါ ဓမ္မေပိ သဂါရဝေါ ဘဝိဿတီတိ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ။ ယော သော, သာရိပုတ္တ, ဘိက္ခု သတ္ထရိ သဂါရဝေါ ဓမ္မေပိ သော သဂါရဝေါ။ပေ.။။

‘‘သော ဝတ, သာရိပုတ္တ, ဘိက္ခု သတ္ထရိ သဂါရဝေါ။ပေ.။ အပ္ပမာဒေ သဂါရဝေါ ပဋိသန္ထာရေပိ သော သဂါရဝေါ ဘဝိဿတီတိ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ။ ယော သော, သာရိပုတ္တ, ဘိက္ခု သတ္ထရိ သဂါရဝေါ။ပေ.။ အပ္ပမာဒေ သဂါရဝေါ ပဋိသန္ထာရေပိ သော သဂါရဝေါ’’တိ။

‘‘ဣမဿ ခေါ, သာရိပုတ္တ, မယာ သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဧဝံ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇. ဘာဝနာသုတ္တံ

၇၁. ‘‘ဘာဝနံ အနနုယုတ္တဿ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော ဝိဟရတော ကိဉ္စာပိ ဧဝံ ဣစ္ဆာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ – ‘အဟော ဝတ မေ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စေယျာ’တိ, အထ ခွဿ နေဝ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ‘အဘာဝိတတ္တာ’တိဿ ဝစနီယံ။ ကိဿ အဘာဝိတတ္တာ? စတုန္နံ သတိပဋ္ဌာနာနံ, စတုန္နံ သမ္မပ္ပဓါနာနံ, စတုန္နံ ဣဒ္ဓိပါဒါနံ, ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒ္ရိယာနံ, ပဉ္စန္နံ ဗလာနံ, သတ္တန္နံ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနံ, အရိယဿ အဋ္ဌင်္ဂိကဿ မဂ္ဂဿ။

‘‘သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ကုက္ကုဋိယာ အဏ္ဍာနိ အဋ္ဌ ဝါ ဒသ ဝါ ဒွါဒသ ဝါ။ တာနဿု ကုက္ကုဋိယာ န သမ္မာ အဓိသယိတာနိ, န သမ္မာ ပရိသေဒိတာနိ, န သမ္မာ ပရိဘာဝိတာနိ ။ ကိဉ္စာပိ တဿာ ကုက္ကုဋိယာ ဧဝံ ဣစ္ဆာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ – ‘အဟော ဝတ မေ ကုက္ကုဋပေါတကာ ပါဒနခသိခါယ ဝါ မုခတုဏ္ဍကေန ဝါ အဏ္ဍကောသံ ပဒါလေတွာ သောတ္ထိနာ အဘိနိဗ္ဘိဇ္ဇေယျု’န္တိ, အထ ခေါ အဘဗ္ဗာဝ တေ ကုက္ကုဋပေါတကာ ပါဒနခသိခါယ ဝါ မုခတုဏ္ဍကေန ဝါ အဏ္ဍကောသံ ပဒါလေတွာ သောတ္ထိနာ အဘိနိဗ္ဘိဇ္ဇိတုံ။ တံ ကိဿ ဟေတု? တထာ ဟိ, ဘိက္ခဝေ, ကုက္ကုဋိယာ အဏ္ဍာနိ န သမ္မာ အဓိသယိတာနိ, န သမ္မာ ပရိသေဒိတာနိ, န သမ္မာ ပရိဘာဝိတာနိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘာဝနံ အနနုယုတ္တဿ ဘိက္ခုနော ဝိဟရတော ကိဉ္စာပိ ဧဝံ ဣစ္ဆာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ – ‘အဟော ဝတ မေ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စေယျာ’တိ, အထ ခွဿ နေဝ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ‘အဘာဝိတတ္တာ’တိဿ ဝစနီယံ။ ကိဿ အဘာဝိတတ္တာ? စတုန္နံ သတိပဋ္ဌာနာနံ, စတုန္နံ သမ္မပ္ပဓါနာနံ, စတုန္နံ ဣဒ္ဓိပါဒါနံ, ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒ္ရိယာနံ, ပဉ္စန္နံ ဗလာနံ, သတ္တန္နံ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနံ, အရိယဿ အဋ္ဌင်္ဂိကဿ မဂ္ဂဿ။

‘‘ဘာဝနံ အနုယုတ္တဿ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော ဝိဟရတော ကိဉ္စာပိ န ဧဝံ ဣစ္ဆာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ – ‘အဟော ဝတ မေ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စေယျာ’တိ, အထ ခွဿ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ‘ဘာဝိတတ္တာ’တိဿ ဝစနီယံ။ ကိဿ ဘာဝိတတ္တာ? စတုန္နံ သတိပဋ္ဌာနာနံ, စတုန္နံ သမ္မပ္ပဓါနာနံ, စတုန္နံ ဣဒ္ဓိပါဒါနံ, ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒ္ရိယာနံ, ပဉ္စန္နံ ဗလာနံ, သတ္တန္နံ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနံ, အရိယဿ အဋ္ဌင်္ဂိကဿ မဂ္ဂဿ။

‘‘သေယျထာပိ , ဘိက္ခဝေ, ကုက္ကုဋိယာ အဏ္ဍာနိ အဋ္ဌ ဝါ ဒသ ဝါ ဒွါဒသ ဝါ။ တာနဿု ကုက္ကုဋိယာ သမ္မာ အဓိသယိတာနိ, သမ္မာ ပရိသေဒိတာနိ, သမ္မာ ပရိဘာဝိတာနိ ။ ကိဉ္စာပိ တဿာ ကုက္ကုဋိယာ န ဧဝံ ဣစ္ဆာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ – ‘အဟော ဝတ မေ ကုက္ကုဋပေါတကာ ပါဒနခသိခါယ ဝါ မုခတုဏ္ဍကေန ဝါ အဏ္ဍကောသံ ပဒါလေတွာ သောတ္ထိနာ အဘိနိဗ္ဘိဇ္ဇေယျု’န္တိ, အထ ခေါ ဘဗ္ဗာဝ တေ ကုက္ကုဋပေါတကာ ပါဒနခသိခါယ ဝါ မုခတုဏ္ဍကေန ဝါ အဏ္ဍကောသံ ပဒါလေတွာ သောတ္ထိနာ အဘိနိဗ္ဘိဇ္ဇိတုံ။ တံ ကိဿ ဟေတု? တထာ ဟိ, ဘိက္ခဝေ, ကုက္ကုဋိယာ အဏ္ဍာနိ သမ္မာ အဓိသယိတာနိ, သမ္မာ ပရိသေဒိတာနိ, သမ္မာ ပရိဘာဝိတာနိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘာဝနံ အနုယုတ္တဿ ဘိက္ခုနော ဝိဟရတော ကိဉ္စာပိ န ဧဝံ ဣစ္ဆာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ – ‘အဟော ဝတ မေ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စေယျာ’တိ, အထ ခွဿ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ‘ဘာဝိတတ္တာ’တိဿ ဝစနီယံ။ ကိဿ ဘာဝိတတ္တာ? စတုန္နံ သတိပဋ္ဌာနာနံ။ပေ.။ အရိယဿ အဋ္ဌင်္ဂိကဿ မဂ္ဂဿ။

‘‘သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ဖလဂဏ္ဍဿ [ပလဂဏ္ဍဿ (?)] ဝါ ဖလဂဏ္ဍန္တေဝါသိကဿ ဝါ ဒိဿန္တွေ [ခီယန္တေ (က.)] ဝါသိဇဋေ [ဒိဿန္တိ အင်္ဂုလိပဒါနိ (သီ.), အင်္ဂုလပဒါနိ ဒိဿန္တိ အင်္ဂုလပဒံ (က.)] အင်္ဂုလိပဒါနိ ဒိဿတိ [ဒိဿန္တိ (သျာ.)] အင်္ဂုဋ္ဌပဒံ [ဒိဿန္တိ အင်္ဂုလိပဒါနိ (သီ.), အင်္ဂုလပဒါနိ ဒိဿန္တိ အင်္ဂုလပဒံ (က.)]။ နော စ ခွဿ ဧဝံ ဉာဏံ ဟောတိ – ‘ဧတ္တကံ မေ အဇ္ဇ ဝါသိဇဋဿ ခီဏံ, ဧတ္တကံ ဟိယျော, ဧတ္တကံ ပရေ’တိ, အထ ခွဿ ခီဏေ ‘ခီဏ’န္တွေ ဉာဏံ ဟောတိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘာဝနံ အနုယုတ္တဿ ဘိက္ခုနော ဝိဟရတော ကိဉ္စာပိ န ဧဝံ ဉာဏံ ဟောတိ – ‘ဧတ္တကံ မေ အဇ္ဇ အာသဝါနံ ခီဏံ, ဧတ္တကံ ဟိယျော, ဧတ္တကံ ပရေ’တိ, အထ ခွဿ ခီဏေ ‘ခီဏ’န္တွေ ဉာဏံ ဟောတိ။

‘‘သေယျထာပိ , ဘိက္ခဝေ, သာမုဒ္ဒိကာယ နာဝါယ ဝေတ္တဗန္ဓနဗဒ္ဓါယ [ဝေတ္တဗန္ဓာယ (က.)] ဆ မာသာနိ ဥဒကေ ပရိယာဒါယ ဟေမန္တိကေန ထလေ ဥက္ခိတ္တာယ ဝါတာတပပရေတာနိ ဗန္ဓနာနိ, တာနိ ပါဝုဿကေန မေဃေန အဘိပ္ပဝုဋ္ဌာနိ အပ္ပကသိရေနေဝ ပရိဟာယန္တိ [ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တိ (သီ. သျာ.)], ပူတိကာနိ ဘဝန္တိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘာဝနံ အနုယုတ္တဿ ဘိက္ခုနော ဝိဟရတော အပ္ပကသိရေနေဝ သံယောဇနာနိ ပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တိ, ပူတိကာနိ ဘဝန္တီ’’တိ။ သတ္တမံ။

၈. အဂ္ဂိက္ခန္ဓောပမသုတ္တံ

၇၂. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ကောသလေသု စာရိကံ စရတိ မဟတာ ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိံ။ အဒ္ဒသာ ခေါ ဘဂဝါ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နော အညတရသ္မိံ ပဒေသေ မဟန္တံ အဂ္ဂိက္ခန္ဓံ အာဒိတ္တံ သမ္ပဇ္ဇလိတံ သဇောတိဘူတံ [သဉ္ဇောတိဘူတံ (သျာ.)]။ ဒိသွာန မဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ နိသဇ္ဇ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ပဿထ နော တုမှေ, ဘိက္ခဝေ, အမုံ မဟန္တံ အဂ္ဂိက္ခန္ဓံ အာဒိတ္တံ သမ္ပဇ္ဇလိတံ သဇောတိဘူတ’’န္တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ။

‘‘တံ ကိံ မညထ, ဘိက္ခဝေ, ကတမံ နု ခေါ ဝရံ – ယံ အမုံ မဟန္တံ အဂ္ဂိက္ခန္ဓံ အာဒိတ္တံ သမ္ပဇ္ဇလိတံ သဇောတိဘူတံ အာလိင်္ဂေတွာ ဥပနိသီဒေယျ ဝါ ဥပနိပဇ္ဇေယျ ဝါ, ယံ ဝါ ခတ္တိယကညံ ဝါ ဗြာဟ္မဏကညံ ဝါ ဂဟပတိကညံ ဝါ မုဒုတလုနဟတ္ထပါဒံ အာလိင်္ဂေတွာ ဥပနိသီဒေယျ ဝါ ဥပနိပဇ္ဇေယျ ဝါ’’တိ? ‘‘ဧတဒေဝ, ဘန္တေ, ဝရံ – ယံ ခတ္တိယကညံ ဝါ ဗြာဟ္မဏကညံ ဝါ ဂဟပတိကညံ ဝါ မုဒုတလုနဟတ္ထပါဒံ အာလိင်္ဂေတွာ ဥပနိသီဒေယျ ဝါ ဥပနိပဇ္ဇေယျ ဝါ, ဒုက္ခဉ္ဟေတံ, ဘန္တေ, ယံ အမုံ မဟန္တံ အဂ္ဂိက္ခန္ဓံ အာဒိတ္တံ သမ္ပဇ္ဇလိတံ သဇောတိဘူတံ အာလိင်္ဂေတွာ ဥပနိသီဒေယျ ဝါ ဥပနိပဇ္ဇေယျ ဝါ’’တိ။

‘‘အာရောစယာမိ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဋိဝေဒယာမိ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, ယထာ ဧတဒေဝ တဿ ဝရံ ဒုဿီလဿ ပါပဓမ္မဿ အသုစိသင်္ကဿရသမာစာရဿ ပဋိစ္ဆန္နကမ္မန္တဿ အဿမဏဿ သမဏပဋိညဿ အဗြဟ္မစာရိဿ ဗြဟ္မစာရိပဋိညဿ အန္တောပူတိကဿ အဝဿုတဿ ကသမ္ဗုဇာတဿ ယံ အမုံ မဟန္တံ အဂ္ဂိက္ခန္ဓံ အာဒိတ္တံ သမ္ပဇ္ဇလိတံ သဇောတိဘူတံ အာလိင်္ဂေတွာ ဥပနိသီဒေယျ ဝါ ဥပနိပဇ္ဇေယျ ဝါ။ တံ ကိဿ ဟေတု? တတောနိဒါနဉှိ သော, ဘိက္ခဝေ, မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆေယျ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခံ, န တွေဝ တပ္ပစ္စယာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇေယျ။

‘‘ယဉ္စ ခေါ သော, ဘိက္ခဝေ, ဒုဿီလော ပါပဓမ္မော အသုစိသင်္ကဿရသမာစာရော။ပေ.။ ကသမ္ဗုဇာတော ခတ္တိယကညံ ဝါ ဗြာဟ္မဏကညံ ဝါ ဂဟပတိကညံ ဝါ မုဒုတလုနဟတ္ထပါဒံ အာလိင်္ဂေတွာ ဥပနိသီဒတိ ဝါ ဥပနိပဇ္ဇတိ ဝါ, တဉှိ တဿ [တံ ဟိဿ (က.)], ဘိက္ခဝေ, ဟောတိ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ။

‘‘တံ ကိံ မညထ, ဘိက္ခဝေ, ကတမံ နု ခေါ ဝရံ – ယံ ဗလဝါ ပုရိသော ဒဠှာယ ဝါလရဇ္ဇုယာ ဥဘော ဇင္ဃာ ဝေဌေတွာ ဃံသေယျ – သာ ဆဝိံ ဆိန္ဒေယျ ဆဝိံ ဆေတွာ စမ္မံ ဆိန္ဒေယျ စမ္မံ ဆေတွာ မံသံ ဆိန္ဒေယျ မံသံ ဆေတွာ နှာရုံ ဆိန္ဒေယျ နှာရုံ ဆေတွာ အဋ္ဌိံ ဆိန္ဒေယျ အဋ္ဌိံ ဆေတွာ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ အာဟစ္စ တိဋ္ဌေယျ, ယံ ဝါ ခတ္တိယမဟာသာလာနံ ဝါ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလာနံ ဝါ ဂဟပတိမဟာသာလာနံ ဝါ အဘိဝါဒနံ သာဒိယေယျာ’’တိ? ‘‘ဧတဒေဝ , ဘန္တေ, ဝရံ – ယံ ခတ္တိယမဟာသာလာနံ ဝါ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလာနံ ဝါ ဂဟပတိမဟာသာလာနံ ဝါ အဘိဝါဒနံ သာဒိယေယျ, ဒုက္ခဉ္ဟေတံ, ဘန္တေ, ယံ ဗလဝါ ပုရိသော ဒဠှာယ ဝါလရဇ္ဇုယာ။ပေ.။ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ အာဟစ္စ တိဋ္ဌေယျာ’’တိ။

‘‘အာရောစယာမိ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဋိဝေဒယာမိ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, ယထာ ဧတဒေဝ တဿ ဝရံ ဒုဿီလဿ။ပေ.။ ကသမ္ဗုဇာတဿ ယံ ဗလဝါ ပုရိသော ဒဠှာယ ဝါလရဇ္ဇုယာ ဥဘော ဇင္ဃာ ဝေဌေတွာ။ပေ.။ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ အာဟစ္စ တိဋ္ဌေယျ။ တံ ကိဿ ဟေတု? တတောနိဒါနဉှိ သော, ဘိက္ခဝေ, မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆေယျ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခံ, န တွေဝ တပ္ပစ္စယာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇေယျ။ ယဉ္စ ခေါ သော, ဘိက္ခဝေ, ဒုဿီလော။ပေ.။ ကသမ္ဗုဇာတော ခတ္တိယမဟာသာလာနံ ဝါ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလာနံ ဝါ ဂဟပတိမဟာသာလာနံ ဝါ အဘိဝါဒနံ သာဒိယတိ, တဉှိ တဿ, ဘိက္ခဝေ, ဟောတိ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ။

‘‘တံ ကိံ မညထ, ဘိက္ခဝေ, ကတမံ နု ခေါ ဝရံ – ယံ ဗလဝါ ပုရိသော တိဏှာယ သတ္တိယာ တေလဓေါတာယ ပစ္စောရသ္မိံ ပဟရေယျ, ယံ ဝါ ခတ္တိယမဟာသာလာနံ ဝါ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလာနံ ဝါ ဂဟပတိမဟာသာလာနံ ဝါ အဉ္ဇလိကမ္မံ သာဒိယေယျာ’’တိ? ‘‘ဧတဒေဝ, ဘန္တေ, ဝရံ – ယံ ခတ္တိယမဟာသာလာနံ ဝါ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလာနံ ဝါ ဂဟပတိမဟာသာလာနံ ဝါ အဉ္ဇလိကမ္မံ သာဒိယေယျ, ဒုက္ခဉ္ဟေတံ, ဘန္တေ, ယံ ဗလဝါ ပုရိသော တိဏှာယ သတ္တိယာ တေလဓေါတာယ ပစ္စောရသ္မိံ ပဟရေယျာ’’တိ။

‘‘အာရောစယာမိ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဋိဝေဒယာမိ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, ယထာ ဧတဒေဝ တဿ ဝရံ ဒုဿီလဿ။ပေ.။ ကသမ္ဗုဇာတဿ ယံ ဗလဝါ ပုရိသော တိဏှာယ သတ္တိယာ တေလဓေါတာယ ပစ္စောရသ္မိံ ပဟရေယျ။ တံ ကိဿ ဟေတု? တတောနိဒါနဉှိ သော, ဘိက္ခဝေ, မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆေယျ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခံ, န တွေဝ တပ္ပစ္စယာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇေယျ။ ယဉ္စ ခေါ သော, ဘိက္ခဝေ, ဒုဿီလော ပါပဓမ္မော။ပေ.။ ကသမ္ဗုဇာတော ခတ္တိယမဟာသာလာနံ ဝါ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလာနံ ဝါ ဂဟပတိမဟာသာလာနံ ဝါ အဉ္ဇလိကမ္မံ သာဒိယတိ, တဉှိ တဿ, ဘိက္ခဝေ, ဟောတိ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ။

‘‘တံ ကိံ မညထ, ဘိက္ခဝေ, ကတမံ နု ခေါ ဝရံ – ယံ ဗလဝါ ပုရိသော တတ္တေန အယောပဋ္ဋေန အာဒိတ္တေန သမ္ပဇ္ဇလိတေန သဇောတိဘူတေန ကာယံ သမ္ပလိဝေဌေယျ, ယံ ဝါ ခတ္တိယမဟာသာလာနံ ဝါ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလာနံ ဝါ ဂဟပတိမဟာသာလာနံ ဝါ သဒ္ဓါဒေယျံ စီဝရံ ပရိဘုဉ္ဇေယျာ’’တိ? ‘‘ဧတဒေဝ, ဘန္တေ, ဝရံ – ယံ ခတ္တိယမဟာသာလာနံ ဝါ။ပေ.။ သဒ္ဓါဒေယျံ စီဝရံ ပရိဘုဉ္ဇေယျ, ဒုက္ခဉ္ဟေတံ, ဘန္တေ, ယံ ဗလဝါ ပုရိသော တတ္တေန အယောပဋ္ဋေန အာဒိတ္တေန သမ္ပဇ္ဇလိတေန သဇောတိဘူတေန ကာယံ သမ္ပလိဝေဌေယျာ’’တိ။

‘‘အာရောစယာမိ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဋိဝေဒယာမိ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, ယထာ ဧတဒေဝ တဿ ဝရံ ဒုဿီလဿ။ပေ.။ ကသမ္ဗုဇာတဿ ယံ ဗလဝါ ပုရိသော တတ္တေန အယောပဋ္ဋေန အာဒိတ္တေန သမ္ပဇ္ဇလိတေန သဇောတိဘူတေန ကာယံ သမ္ပလိဝေဌေယျ။ တံ ကိဿ ဟေတု? တတောနိဒါနဉှိ သော, ဘိက္ခဝေ, မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆေယျ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခံ, န တွေဝ တပ္ပစ္စယာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇေယျ။ ယဉ္စ ခေါ သော, ဘိက္ခဝေ, ဒုဿီလော။ပေ.။ ကသမ္ဗုဇာတော ခတ္တိယမဟာသာလာနံ ဝါ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလာနံ ဝါ ဂဟပတိမဟာသာလာနံ ဝါ သဒ္ဓါဒေယျံ စီဝရံ ပရိဘုဉ္ဇတိ, တဉှိ တဿ, ဘိက္ခဝေ, ဟောတိ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ။

‘‘တံ ကိံ မညထ, ဘိက္ခဝေ, ကတမံ နု ခေါ ဝရံ – ယံ ဗလဝါ ပုရိသော တတ္တေန အယောသင္ကုနာ မုခံ ဝိဝရိတွာ တတ္တံ လောဟဂုဠံ အာဒိတ္တံ သမ္ပဇ္ဇလိတံ သဇောတိဘူတံ မုခေ ပက္ခိပေယျ – တံ တဿ ဩဋ္ဌမ္ပိ ဒဟေယျ [ဍဟေယျ (ကတ္ထစိ)] မုခမ္ပိ ဒဟေယျ ဇိဝှမ္ပိ ဒဟေယျ ကဏ္ဌမ္ပိ ဒဟေယျ ဥရမ္ပိ [မ. နိ. ၃.၂၇၀ ဒေဝဒူတသုတ္တေ ပန ‘‘ဥဒရမ္ပိ’’ ဣတိ ဝိဒေသပါဌော ဒိဿတိ] ဒဟေယျ အန္တမ္ပိ အန္တဂုဏမ္ပိ အာဒါယ အဓေါဘာဂါ [အဓေါဘာဂံ (က.)] နိက္ခမေယျ, ယံ ဝါ ခတ္တိယမဟာသာလာနံ ဝါ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလာနံ ဝါ ဂဟပတိမဟာသာလာနံ ဝါ သဒ္ဓါဒေယျံ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇေယျာ’’တိ? ‘‘ဧတဒေဝ, ဘန္တေ, ဝရံ – ယံ ခတ္တိယမဟာသာလာနံ ဝါ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလာနံ ဝါ ဂဟပတိမဟာသာလာနံ ဝါ သဒ္ဓါဒေယျံ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇေယျ, ဒုက္ခဉ္ဟေတံ, ဘန္တေ, ယံ ဗလဝါ ပုရိသော တတ္တေန အယောသင္ကုနာ မုခံ ဝိဝရိတွာ တတ္တံ လောဟဂုဠံ အာဒိတ္တံ သမ္ပဇ္ဇလိတံ သဇောတိဘူတံ မုခေ ပက္ခိပေယျ – တံ တဿ ဩဋ္ဌမ္ပိ ဒဟေယျ မုခမ္ပိ ဒဟေယျ ဇိဝှမ္ပိ ဒဟေယျ ကဏ္ဌမ္ပိ ဒဟေယျ ဥရမ္ပိ ဒဟေယျ အန္တမ္ပိ အန္တဂုဏမ္ပိ အာဒါယ အဓေါဘာဂံ နိက္ခမေယျာ’’တိ။

‘‘အာရောစယာမိ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဋိဝေဒယာမိ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, ယထာ ဧတဒေဝ တဿ ဝရံ ဒုဿီလဿ။ပေ.။ ကသမ္ဗုဇာတဿ ယံ ဗလဝါ ပုရိသော တတ္တေန အယောသင္ကုနာ မုခံ ဝိဝရိတွာ တတ္တံ လောဟဂုဠံ အာဒိတ္တံ သမ္ပဇ္ဇလိတံ သဇောတိဘူတံ မုခေ ပက္ခိပေယျ – တံ တဿ ဩဋ္ဌမ္ပိ ဒဟေယျ မုခမ္ပိ ဒဟေယျ ဇိဝှမ္ပိ ဒဟေယျ ကဏ္ဌမ္ပိ ဒဟေယျ ဥရမ္ပိ ဒဟေယျ အန္တမ္ပိ အန္တဂုဏမ္ပိ အာဒါယ အဓေါဘာဂံ နိက္ခမေယျ။ တံ ကိဿ ဟေတု? တတောနိဒါနဉှိ သော, ဘိက္ခဝေ, မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆေယျ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခံ, န တွေဝ တပ္ပစ္စယာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇေယျ။ ယဉ္စ ခေါ သော, ဘိက္ခဝေ, ဒုဿီလော ပါပဓမ္မော။ပေ.။ ကသမ္ဗုဇာတော ခတ္တိယမဟာသာလာနံ ဝါ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလာနံ ဝါ ဂဟပတိမဟာသာလာနံ ဝါ သဒ္ဓါဒေယျံ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇတိ, တဉှိ တဿ ဟောတိ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ။

‘‘တံ ကိံ မညထ, ဘိက္ခဝေ, ကတမံ နု ခေါ ဝရံ – ယံ ဗလဝါ ပုရိသော သီသေ ဝါ ဂဟေတွာ ခန္ဓေ ဝါ ဂဟေတွာ တတ္တံ အယောမဉ္စံ ဝါ အယောဣဌံ ဝါ အဘိနိသီဒါပေယျ ဝါ အဘိနိပဇ္ဇာပေယျ ဝါ, ယံ ဝါ ခတ္တိယမဟာသာလာနံ ဝါ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလာနံ ဝါ ဂဟပတိမဟာသာလာနံ ဝါ သဒ္ဓါဒေယျံ မဉ္စဣဌံ [မဉ္စံ ဝါ ဣဌံ ဝါ (က.)] ပရိဘုဇ္ဇေယျာ’’တိ? ‘‘ဧတဒေဝ, ဘန္တေ, ဝရံ – ယံ ခတ္တိယမဟာသာလာနံ ဝါ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလာနံ ဝါ ဂဟပတိမဟာသာလာနံ ဝါ သဒ္ဓါဒေယျံ မဉ္စဣဌံ ပရိဘုဉ္ဇေယျ, ဒုက္ခဉ္ဟေတံ, ဘန္တေ, ယံ ဗလဝါ ပုရိသော သီသေ ဝါ ဂဟေတွာ ခန္ဓေ ဝါ ဂဟေတွာ တတ္တံ အယောမဉ္စံ ဝါ အယောဣဌံ ဝါ အဘိနိသီဒါပေယျ ဝါ အဘိနိပဇ္ဇာပေယျ ဝါ’’တိ။

‘‘အာရောစယာမိ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဋိဝေဒယာမိ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, ယထာ ဧတဒေဝ တဿ ဝရံ ဒုဿီလဿ။ပေ.။ ကသမ္ဗုဇာတဿ ယံ ဗလဝါ ပုရိသော သီသေ ဝါ ဂဟေတွာ ခန္ဓေ ဝါ ဂဟေတွာ တတ္တံ အယောမဉ္စံ ဝါ အယောဣဌံ ဝါ အဘိနိသီဒါပေယျ ဝါ အဘိနိပဇ္ဇာပေယျ ဝါ။ တံ ကိဿ ဟေတု? တတောနိဒါနဉှိ သော, ဘိက္ခဝေ, မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆေယျ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခံ, န တွေဝ တပ္ပစ္စယာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇေယျ။ ယဉ္စ ခေါ သော, ဘိက္ခဝေ, ဒုဿီလော ပါပဓမ္မော။ပေ.။ ကသမ္ဗုဇာတော ခတ္တိယမဟာသာလာနံ ဝါ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလာနံ ဝါ ဂဟပတိမဟာသာလာနံ ဝါ သဒ္ဓါဒေယျံ မဉ္စဣဌံ ပရိဘုဉ္ဇတိ။ တဉှိ တဿ, ဘိက္ခဝေ, ဟောတိ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ။

‘‘တံ ကိံ မညထ, ဘိက္ခဝေ, ကတမံ နု ခေါ ဝရံ – ယံ ဗလဝါ ပုရိသော ဥဒ္ဓံပါဒံ အဓေါသိရံ ဂဟေတွာ တတ္တာယ လောဟကုမ္ဘိယာ ပက္ခိပေယျ အာဒိတ္တာယ သမ္ပဇ္ဇလိတာယ သဇောတိဘူတာယ – သော တတ္ထ ဖေဏုဒ္ဒေဟကံ ပစ္စမာနော သကိမ္ပိ ဥဒ္ဓံ ဂစ္ဆေယျ သကိမ္ပိ အဓေါ ဂစ္ဆေယျ သကိမ္ပိ တိရိယံ ဂစ္ဆေယျ, ယံ ဝါ ခတ္တိယမဟာသာလာနံ ဝါ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလာနံ ဝါ ဂဟပတိမဟာသာလာနံ ဝါ သဒ္ဓါဒေယျံ ဝိဟာရံ ပရိဘုဉ္ဇေယျာ’’တိ? ‘‘ဧတဒေဝ, ဘန္တေ, ဝရံ – ယံ ခတ္တိယမဟာသာလာနံ ဝါ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလာနံ ဝါ ဂဟပတိမဟာသာလာနံ ဝါ သဒ္ဓါဒေယျံ ဝိဟာရံ ပရိဘုဉ္ဇေယျ, ဒုက္ခဉ္ဟေတံ, ဘန္တေ, ယံ ဗလဝါ ပုရိသော ဥဒ္ဓံပါဒံ အဓေါသိရံ ဂဟေတွာ တတ္တာယ လောဟကုမ္ဘိယာ ပက္ခိပေယျ အာဒိတ္တာယ သမ္ပဇ္ဇလိတာယ သဇောတိဘူတာယ – သော တတ္ထ ဖေဏုဒ္ဒေဟကံ ပစ္စမာနော သကိမ္ပိ ဥဒ္ဓံ ဂစ္ဆေယျ သကိမ္ပိ အဓေါ ဂစ္ဆေယျ သကိမ္ပိ တိရိယံ ဂစ္ဆေယျာ’’တိ။

‘‘အာရောစယာမိ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဋိဝေဒယာမိ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, ယထာ ဧတဒေဝ တဿ ဝရံ ဒုဿီလဿ ပါပဓမ္မဿ။ပေ.။ ကသမ္ဗုဇာတဿ ယံ ဗလဝါ ပုရိသော ဥဒ္ဓံပါဒံ အဓေါသိရံ ဂဟေတွာ။ပေ.။ သကိမ္ပိ တိရိယံ ဂစ္ဆေယျ။ တံ ကိဿ ဟေတု? တတောနိဒါနဉှိ သော, ဘိက္ခဝေ, မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆေယျ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခံ, န တွေဝ တပ္ပစ္စယာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇေယျ။ ယဉ္စ ခေါ သော, ဘိက္ခဝေ, ဒုဿီလော ပါပဓမ္မော။ပေ.။ ကသမ္ဗုဇာတော ခတ္တိယမဟာသာလာနံ ဝါ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလာနံ ဝါ ဂဟပတိမဟာသာလာနံ ဝါ သဒ္ဓါဒေယျံ ဝိဟာရံ ပရိဘုဉ္ဇတိ ။ တဉှိ တဿ, ဘိက္ခဝေ, ဟောတိ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ။

‘‘တသ္မာတိဟ, ဘိက္ခဝေ, ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘ယေသဉ္စ [ယေသံ (?)] မယံ ပရိဘုဉ္ဇာမ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ [။ ပရိက္ခာရာနံ (သီ. သျာ. က.)] တေသံ တေ ကာရာ မဟပ္ဖလာ ဘဝိဿန္တိ မဟာနိသံသာ, အမှာကဉ္စေဝါယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ အဝဉ္ဈာ ဘဝိဿတိ သဖလာ သဥဒြယာ’တိ။ ဧဝဉှိ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘အတ္တတ္ထံ ဝါ, ဘိက္ခဝေ, သမ္ပဿမာနေန အလမေဝ အပ္ပမာဒေန သမ္ပာဒေတုံ; ပရတ္ထံ ဝါ, ဘိက္ခဝေ, သမ္ပဿမာနေန အလမေဝ အပ္ပမာဒေန သမ္ပာဒေတုံ; ဥဘယတ္ထံ ဝါ, ဘိက္ခဝေ, သမ္ပဿမာနေန အလမေဝ အပ္ပမာဒေန သမ္ပာဒေတု’’’န္တိ။

ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ [ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ပေ.။ (က.)]။ ဣမသ္မိဉ္စ ပန ဝေယျာကရဏသ္မိံ ဘညမာနေ သဋ္ဌိမတ္တာနံ ဘိက္ခူနံ ဥဏှံ လောဟိတံ မုခတော ဥဂ္ဂဉ္ဆိ [ဥဂ္ဂစ္ဆိ (က.)]။ သဋ္ဌိမတ္တာ ဘိက္ခူ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တိံသု – ‘‘သုဒုက္ကရံ ဘဂဝါ, သုဒုက္ကရံ ဘဂဝါ’’တိ။ သဋ္ဌိမတ္တာနံ ဘိက္ခူနံ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တာနိ ဝိမုစ္စိံသူတိ။ အဋ္ဌမံ။

၉. သုနေတ္တသုတ္တံ

၇၃. [အ. နိ. ၆.၅၄; ၇.၆၆] ‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ, ဘိက္ခဝေ, သုနေတ္တော နာမ သတ္ထာ အဟောသိ တိတ္ထကရော ကာမေသု ဝီတရာဂေါ။ သုနေတ္တဿ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, သတ္ထုနော အနေကာနိ သာဝကသတာနိ အဟေသုံ။ သုနေတ္တော သတ္ထာ သာဝကာနံ ဗြဟ္မလောကသဟဗျတာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ယေ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ [ယေ ခေါ ဘိက္ခဝေ (သီ. သျာ.)], သုနေတ္တဿ သတ္ထုနော ဗြဟ္မလောကသဟဗျတာယ ဓမ္မံ ဒေသေန္တဿ စိတ္တာနိ နပ္ပသာဒေသုံ တေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇိံသု။ ယေ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, သုနေတ္တဿ သတ္ထုနော ဗြဟ္မလောကသဟဗျတာယ ဓမ္မံ ဒေသေန္တဿ စိတ္တာနိ ပသာဒေသုံ တေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇိံသု။

‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ , ဘိက္ခဝေ, မူဂပက္ခော နာမ သတ္ထာ အဟောသိ။ပေ.။ အရနေမိ နာမ သတ္ထာ အဟောသိ။ပေ.။ ကုဒ္ဒါလကော [ကုဒ္ဒါလော (သီ. သျာ.)] နာမ သတ္ထာ အဟောသိ။ပေ.။ ဟတ္ထိပါလော နာမ သတ္ထာ အဟောသိ။ပေ.။ ဇောတိပါလော နာမ သတ္ထာ အဟောသိ။ပေ.။ အရကော နာမ သတ္ထာ အဟောသိ တိတ္ထကရော ကာမေသု ဝီတရာဂေါ ။ အရကဿ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, သတ္ထုနော အနေကာနိ သာဝကသတာနိ အဟေသုံ။ အရကော နာမ သတ္ထာ သာဝကာနံ ဗြဟ္မလောကသဟဗျတာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ယေ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, အရကဿ သတ္ထုနော ဗြဟ္မလောကသဟဗျတာယ ဓမ္မံ ဒေသေန္တဿ စိတ္တာနိ နပ္ပသာဒေသုံ, တေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇိံသု။ ယေ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, အရကဿ သတ္ထုနော ဗြဟ္မလောကသဟဗျတာယ ဓမ္မံ ဒေသေန္တဿ စိတ္တာနိ ပသာဒေသုံ, တေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇိံသု။

‘‘တံ ကိံ မညထ, ဘိက္ခဝေ, ယော ဣမေ သတ္တ သတ္ထာရေ တိတ္ထကရေ ကာမေသု ဝီတရာဂေ အနေကသတပရိဝါရေ သသာဝကသံဃေ ပဒုဋ္ဌစိတ္တော အက္ကောသေယျ ပရိဘာသေယျ, ဗဟုံ သော အပုညံ ပသဝေယျာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယော, ဘိက္ခဝေ, ဣမေ သတ္တ သတ္ထာရေ တိတ္ထကရေ ကာမေသု ဝီတရာဂေ အနေကသတပရိဝါရေ သသာဝကသံဃေ ပဒုဋ္ဌစိတ္တော အက္ကောသေယျ ပရိဘာသေယျ, ဗဟုံ သော အပုညံ ပသဝေယျ။ ယော ဧကံ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နံ ပုဂ္ဂလံ ပဒုဋ္ဌစိတ္တော အက္ကောသတိ ပရိဘာသတိ, အယံ တတော ဗဟုတရံ အပုညံ ပသဝတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? နာဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဣတော ဗဟိဒ္ဓါ ဧဝရူပိံ ခန္တိံ ဝဒါမိ ယထာမံ သဗြဟ္မစာရီသု’’။

‘‘တသ္မာတိဟ, ဘိက္ခဝေ, ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘န နော သဗြဟ္မစာရီသု [န တွေဝ အမ္ဟံ သဗြဟ္မစာရီသု (သျာ.) အင်္ဂုတ္တရနိကာယေ အညထာ ဒိဿတိ] စိတ္တာနိ ပဒုဋ္ဌာနိ ဘဝိဿန္တီ’တိ။ ဧဝဉှိ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ။ နဝမံ။

၁၀. အရကသုတ္တံ

၇၄. ‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ, ဘိက္ခဝေ, အရကော နာမ သတ္ထာ အဟောသိ တိတ္ထကရော ကာမေသု ဝီတရာဂေါ။ အရကဿ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, သတ္ထုနော အနေကာနိ သာဝကသတာနိ အဟေသုံ။ အရကော သတ္ထာ သာဝကာနံ ဧဝံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ – အပ္ပကံ, ဗြာဟ္မဏ, ဇီဝိတံ မနုဿာနံ ပရိတ္တံ လဟုကံ [လဟုသံ (ဋီကာ)] ဗဟုဒုက္ခံ ဗဟုပါယာသံ မန္တာယံ [မန္တာယ (သဗ္ဗတ္ထ) ဋီကာ ပဿိတဗ္ဗာ] ဗောဒ္ဓဗ္ဗံ , ကတ္တဗ္ဗံ ကုသလံ, စရိတဗ္ဗံ ဗြဟ္မစရိယံ, နတ္ထိ ဇာတဿ အမရဏံ။

‘‘သေယျထာပိ , ဗြာဟ္မဏ, တိဏဂ္ဂေ ဥဿာဝဗိန္ဒု သူရိယေ ဥဂ္ဂစ္ဆန္တေ ခိပ္ပံယေဝ ပဋိဝိဂစ္ဆတိ, န စိရဋ္ဌိတိကံ ဟောတိ; ဧဝမေဝံ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ဥဿာဝဗိန္ဒူပမံ ဇီဝိတံ မနုဿာနံ ပရိတ္တံ လဟုကံ ဗဟုဒုက္ခံ ဗဟုပါယာသံ မန္တာယံ ဗောဒ္ဓဗ္ဗံ, ကတ္တဗ္ဗံ ကုသလံ, စရိတဗ္ဗံ ဗြဟ္မစရိယံ, နတ္ထိ ဇာတဿ အမရဏံ။

‘‘သေယျထာပိ, ဗြာဟ္မဏ, ထုလ္လဖုသိတကေ ဒေဝေ ဝဿန္တေ ဥဒကဗုဗ္ဗုဠံ [ဥဒကပုပ္ဖုဠံ (က.)] ခိပ္ပံယေဝ ပဋိဝိဂစ္ဆတိ, န စိရဋ္ဌိတိကံ ဟောတိ; ဧဝမေဝံ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ဥဒကဗုဗ္ဗုဠူပမံ ဇီဝိတံ မနုဿာနံ ပရိတ္တံ လဟုကံ ဗဟုဒုက္ခံ ဗဟုပါယာသံ မန္တာယံ ဗောဒ္ဓဗ္ဗံ, ကတ္တဗ္ဗံ ကုသလံ, စရိတဗ္ဗံ ဗြဟ္မစရိယံ, နတ္ထိ ဇာတဿ အမရဏံ။

‘‘သေယျထာပိ, ဗြာဟ္မဏ, ဥဒကေ ဒဏ္ဍရာဇိ ခိပ္ပံယေဝ ပဋိဝိဂစ္ဆတိ, န စိရဋ္ဌိတိကာ ဟောတိ; ဧဝမေဝံ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ဥဒကေ ဒဏ္ဍရာဇူပမံ ဇီဝိတံ မနုဿာနံ ပရိတ္တံ။ပေ.။ နတ္ထိ ဇာတဿ အမရဏံ။

‘‘သေယျထာပိ, ဗြာဟ္မဏ, နဒီ ပဗ္ဗတေယျာ ဒူရင်္ဂမာ သီဃသောတာ ဟာရဟာရိနီ, နတ္ထိ သော ခဏော ဝါ လယော ဝါ မုဟုတ္တော ဝါ ယံ သာ [ယာယ (က.)] အာဝတ္တတိ [ထရတိ (သီ.), ဓရတိ (သျာ.), အဝတိဋ္ဌေယျ (?)], အထ ခေါ သာ ဂစ္ဆတေဝ ဝတ္တတေဝ သန္ဒတေဝ; ဧဝမေဝံ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, နဒီပဗ္ဗတေယ္ယူပမံ ဇီဝိတံ မနုဿာနံ ပရိတ္တံ လဟုကံ။ပေ.။ နတ္ထိ ဇာတဿ အမရဏံ။

‘‘သေယျထာပိ, ဗြာဟ္မဏ, ဗလဝါ ပုရိသော ဇိဝှဂ္ဂေ ခေဠပိဏ္ဍံ သံယူဟိတွာ အကသိရေနေဝ ဝမေယျ [ပတာပေယျ (က.)]; ဧဝမေဝံ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ခေဠပိဏ္ဍူပမံ ဇီဝိတံ မနုဿာနံ ပရိတ္တံ။ပေ.။ နတ္ထိ ဇာတဿ အမရဏံ။

‘‘သေယျထာပိ, ဗြာဟ္မဏ, ဒိဝသံသန္တတ္တေ အယောကဋာဟေ မံသပေသိ [မံသပေသီ (သီ. သျာ.)] ပက္ခိတ္တာ ခိပ္ပံယေဝ ပဋိဝိဂစ္ဆတိ, န စိရဋ္ဌိတိကာ ဟောတိ; ဧဝမေဝံ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, မံသပေသူပမံ ဇီဝိတံ မနုဿာနံ ပရိတ္တံ။ပေ.။ နတ္ထိ ဇာတဿ အမရဏံ။

‘‘သေယျထာပိ, ဗြာဟ္မဏ, ဂါဝီ ဝဇ္ဈာ အာဃာတနံ နီယမာနာ ယံ ယဒေဝ ပါဒံ ဥဒ္ဓရတိ, သန္တိကေဝ ဟောတိ ဝဓဿ သန္တိကေဝ မရဏဿ; ဧဝမေဝံ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ဂေါဝဇ္ဈူပမံ [ဂါဝီဝဇ္ဈူပမံ (သီ. သျာ.)] ဇီဝိတံ မနုဿာနံ ပရိတ္တံ လဟုကံ ဗဟုဒုက္ခံ ဗဟုပါယာသံ မန္တာယံ ဗောဒ္ဓဗ္ဗံ, ကတ္တဗ္ဗံ ကုသလံ, စရိတဗ္ဗံ ဗြဟ္မစရိယံ, နတ္ထိ ဇာတဿ အမရဏ’’န္တိ။

‘‘တေန ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, သမယေန မနုဿာနံ သဋ္ဌိဝဿသဟဿာနိ အာယုပ္ပမာဏံ အဟောသိ, ပဉ္စဝဿသတိကာ ကုမာရိကာ အလံပတေယျာ အဟောသိ။ တေန ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, သမယေန မနုဿာနံ ဆဠေဝ အာဗာဓါ အဟေသုံ – သီတံ, ဥဏှံ, ဇိဃစ္ဆာ, ပိပါသာ, ဥစ္စာရော, ပဿာဝေါ။ သော ဟိ နာမ, ဘိက္ခဝေ, အရကော သတ္ထာ ဧဝံ ဒီဃာယုကေသု မနုဿေသု ဧဝံ စိရဋ္ဌိတိကေသု ဧဝံ အပ္ပါဗာဓေသု သာဝကာနံ ဧဝံ ဓမ္မံ ဒေသေဿတိ – ‘အပ္ပကံ, ဗြာဟ္မဏ, ဇီဝိတံ မနုဿာနံ ပရိတ္တံ လဟုကံ ဗဟုဒုက္ခံ ဗဟုပါယာသံ မန္တာယံ ဗောဒ္ဓဗ္ဗံ, ကတ္တဗ္ဗံ ကုသလံ, စရိတဗ္ဗံ ဗြဟ္မစရိယံ, နတ္ထိ ဇာတဿ အမရဏ’’’န္တိ။

‘‘ဧတရဟိ တံ, ဘိက္ခဝေ, သမ္မာ ဝဒမာနော ဝဒေယျ – ‘အပ္ပကံ ဇီဝိတံ မနုဿာနံ ပရိတ္တံ လဟုကံ ဗဟုဒုက္ခံ ဗဟုပါယာသံ မန္တာယံ ဗောဒ္ဓဗ္ဗံ, ကတ္တဗ္ဗံ ကုသလံ, စရိတဗ္ဗံ ဗြဟ္မစရိယံ, နတ္ထိ ဇာတဿ အမရဏ’န္တိ။ ဧတရဟိ, ဘိက္ခဝေ , ယော စိရံ ဇီဝတိ သော ဝဿသတံ အပ္ပံ ဝါ ဘိယျော။ ဝဿသတံ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဇီဝန္တော တီဏိယေဝ ဥတုသတာနိ ဇီဝတိ – ဥတုသတံ ဟေမန္တာနံ, ဥတုသတံ ဂိမှာနံ, ဥတုသတံ ဝဿာနံ။ တီဏိ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဥတုသတာနိ ဇီဝန္တော ဒွါဒသ [ဒွါဒသံ (သီ. က.)] ယေဝ မာသသတာနိ ဇီဝတိ – စတ္တာရိ မာသသတာနိ ဟေမန္တာနံ , စတ္တာရိ မာသသတာနိ ဂိမှာနံ, စတ္တာရိ မာသသတာနိ ဝဿာနံ။ ဒွါဒသ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, မာသသတာနိ ဇီဝန္တော စတုဝီသတိယေဝ အဒ္ဓမာသသတာနိ ဇီဝတိ – အဋ္ဌဒ္ဓမာသသတာနိ ဟေမန္တာနံ, အဋ္ဌဒ္ဓမာသသတာနိ ဂိမှာနံ, အဋ္ဌဒ္ဓမာသသတာနိ ဝဿာနံ။ စတုဝီသတိ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, အဒ္ဓမာသသတာနိ ဇီဝန္တော ဆတ္တိံသံယေဝ ရတ္တိသဟဿာနိ ဇီဝတိ – ဒွါဒသ ရတ္တိသဟဿာနိ ဟေမန္တာနံ, ဒွါဒသ ရတ္တိသဟဿာနိ ဂိမှာနံ, ဒွါဒသ ရတ္တိသဟဿာနိ ဝဿာနံ။ ဆတ္တိံသံ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, ရတ္တိသဟဿာနိ ဇီဝန္တော ဒွေသတ္တတိယေဝ [ဒွေသတ္တတိညေဝ (သျာ.), ဒွေသတ္တတိဉ္စေဝ (က.)] ဘတ္တသဟဿာနိ ဘုဉ္ဇတိ – စတုဝီသတိ ဘတ္တသဟဿာနိ ဟေမန္တာနံ, စတုဝီသတိ ဘတ္တသဟဿာနိ ဂိမှာနံ, စတုဝီသတိ ဘတ္တသဟဿာနိ ဝဿာနံ သဒ္ဓိံ မာတုထညာယ သဒ္ဓိံ ဘတ္တန္တရာယေန။

‘‘တတ္ရိမေ ဘတ္တန္တရာယာ ကပိမိဒ္ဓေါပိ ဘတ္တံ န ဘုဉ္ဇတိ, ဒုက္ခိတောပိ ဘတ္တံ န ဘုဉ္ဇတိ, ဗျာဓိတောပိ ဘတ္တံ န ဘုဉ္ဇတိ, ဥပေါသထိကောပိ ဘတ္တံ န ဘုဉ္ဇတိ , အလာဘကေနပိ ဘတ္တံ န ဘုဉ္ဇတိ။ ဣတိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, မယာ ဝဿသတာယုကဿ မနုဿဿ အာယုပိ သင်္ခါတော [သင်္ခါတံ (?)], အာယုပ္ပမာဏမ္ပိ သင်္ခါတံ, ဥတူပိ သင်္ခါတာ, သံဝစ္ဆရာပိ သင်္ခါတာ, မာသာပိ သင်္ခါတာ, အဒ္ဓမာသာပိ သင်္ခါတာ, ရတ္တိပိ သင်္ခါတာ, ဒိဝါပိ သင်္ခါတာ, ဘတ္တာပိ သင်္ခါတာ, ဘတ္တန္တရာယာပိ သင်္ခါတာ။ ယံ, ဘိက္ခဝေ, သတ္ထာရာ ကရဏီယံ သာဝကာနံ ဟိတေသိနာ အနုကမ္ပကေန အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ; ကတံ ဝေါ တံ မယာ ဧတာနိ, ဘိက္ခဝေ, ရုက္ခမူလာနိ ဧတာနိ သုညာဂါရာနိ။ ဈာယထ, ဘိက္ခဝေ, မာ ပမာဒတ္ထ; မာ ပစ္ဆာ ဝိပ္ပဋိသာရိနော အဟုဝတ္ထ။ အယံ ဝေါ အမှာကံ အနုသာသနီ’’တိ။ ဒသမံ။

မဟာဝဂ္ဂေါ သတ္တမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ဟိရီသူရိယံ ဥပမာ၊ ဓမ္မညူ ပါရိဆတ္တကံ။

သက္ကစ္စံ ဘာဝနာ အဂ္ဂိ၊ သုနေတ္တအရကေန စာတိ။