၆. အဗျာကတဝဂ္ဂေါ
၁. အဗျာကတသုတ္တံ
၅၄. အထ ခေါ အညတရော ဘိက္ခု ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ သော ဘိက္ခု ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကော နု ခေါ, ဘန္တေ, ဟေတု ကော ပစ္စယော ယေန သုတဝတော အရိယသာဝကဿ ဝိစိကိစ္ဆာ နုပ္ပဇ္ဇတိ အဗျာကတဝတ္ထူသူ’’တိ?
‘‘ဒိဋ္ဌိနိရောဓါ ခေါ, ဘိက္ခု, သုတဝတော အရိယသာဝကဿ ဝိစိကိစ္ဆာ နုပ္ပဇ္ဇတိ အဗျာကတဝတ္ထူသု။ ‘ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ခေါ, ဘိက္ခု, ဒိဋ္ဌိဂတမေတံ; ‘န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ခေါ, ဘိက္ခု, ဒိဋ္ဌိဂတမေတံ; ‘ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ခေါ, ဘိက္ခု, ဒိဋ္ဌိဂတမေတံ; ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ခေါ, ဘိက္ခု, ဒိဋ္ဌိဂတမေတံ။ အဿုတဝါ, ဘိက္ခု, ပုထုဇ္ဇနော ဒိဋ္ဌိံ နပ္ပဇာနာတိ, ဒိဋ္ဌိသမုဒယံ နပ္ပဇာနာတိ, ဒိဋ္ဌိနိရောဓံ နပ္ပဇာနာတိ, ဒိဋ္ဌိနိရောဓဂါမိနိံ ပဋိပဒံ နပ္ပဇာနာတိ။ တဿ သာ ဒိဋ္ဌိ ပဝဍ္ဎတိ, သော န ပရိမုစ္စတိ ဇာတိယာ ဇရာယ မရဏေန သောကေဟိ ပရိဒေဝေဟိ ဒုက္ခေဟိ ဒေါမနဿေဟိ ဥပါယာသေဟိ, န ပရိမုစ္စတိ ဒုက္ခသ္မာတိ ဝဒါမိ။
‘‘သုတဝါ စ ခေါ, ဘိက္ခု, အရိယသာဝကော ဒိဋ္ဌိံ ပဇာနာတိ, ဒိဋ္ဌိသမုဒယံ ပဇာနာတိ, ဒိဋ္ဌိနိရောဓံ ပဇာနာတိ, ဒိဋ္ဌိနိရောဓဂါမိနိံ ပဋိပဒံ ပဇာနာတိ။ တဿ သာ ဒိဋ္ဌိ နိရုဇ္ဈတိ, သော ပရိမုစ္စတိ ဇာတိယာ ဇရာယ မရဏေန သောကေဟိ ပရိဒေဝေဟိ ဒုက္ခေဟိ ဒေါမနဿေဟိ ဥပါယာသေဟိ, ပရိမုစ္စတိ ဒုက္ခသ္မာတိ ဝဒါမိ။ ဧဝံ ဇာနံ ခေါ, ဘိက္ခု, သုတဝါ အရိယသာဝကော ဧဝံ ပဿံ ‘ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိပိ န ဗျာကရောတိ; ‘န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိပိ န ဗျာကရောတိ; ‘ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိပိ န ဗျာကရောတိ; ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိပိ န ဗျာကရောတိ။ ဧဝံ ဇာနံ ခေါ, ဘိက္ခု, သုတဝါ အရိယသာဝကော ဧဝံ ပဿံ ဧဝံ အဗျာကရဏဓမ္မော ဟောတိ အဗျာကတဝတ္ထူသု ။ ဧဝံ ဇာနံ ခေါ, ဘိက္ခု, သုတဝါ အရိယသာဝကော ဧဝံ ပဿံ န ဆမ္ဘတိ, န ကမ္ပတိ, န ဝေဓတိ, န သန္တာသံ အာပဇ္ဇတိ အဗျာကတဝတ္ထူသု။
‘‘‘ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ခေါ, ဘိက္ခု, တဏှာဂတမေတံ။ပေ.။ သညာဂတမေတံ ။ပေ.။ မညိတမေတံ။ပေ.။ ပပဉ္စိတမေတံ။ပေ.။ ဥပါဒါနဂတမေတံ။ပေ.။ ‘ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ခေါ, ဘိက္ခု, ဝိပ္ပဋိသာရော ဧသော; ‘န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ခေါ, ဘိက္ခု, ဝိပ္ပဋိသာရော ဧသော; ‘ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ခေါ, ဘိက္ခု, ဝိပ္ပဋိသာရော ဧသော; ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ခေါ, ဘိက္ခု, ဝိပ္ပဋိသာရော ဧသော။ အဿုတဝါ, ဘိက္ခု, ပုထုဇ္ဇနော ဝိပ္ပဋိသာရံ နပ္ပဇာနာတိ, ဝိပ္ပဋိသာရသမုဒယံ နပ္ပဇာနာတိ, ဝိပ္ပဋိသာရနိရောဓံ နပ္ပဇာနာတိ, ဝိပ္ပဋိသာရနိရောဓဂါမိနိံ ပဋိပဒံ နပ္ပဇာနာတိ။ တဿ သော ဝိပ္ပဋိသာရော ပဝဍ္ဎတိ, သော န ပရိမုစ္စတိ ဇာတိယာ ဇရာယ မရဏေန သောကေဟိ ပရိဒေဝေဟိ ဒုက္ခေဟိ ဒေါမနဿေဟိ ဥပါယာသေဟိ, န ပရိမုစ္စတိ ဒုက္ခသ္မာတိ ဝဒါမိ။
‘‘သုတဝါ စ ခေါ, ဘိက္ခု, အရိယသာဝကော ဝိပ္ပဋိသာရံ ပဇာနာတိ, ဝိပ္ပဋိသာရသမုဒယံ ပဇာနာတိ, ဝိပ္ပဋိသာရနိရောဓံ ပဇာနာတိ , ဝိပ္ပဋိသာရနိရောဓဂါမိနိံ ပဋိပဒံ ပဇာနာတိ။ တဿ သော ဝိပ္ပဋိသာရော နိရုဇ္ဈတိ, သော ပရိမုစ္စတိ ဇာတိယာ။ပေ.။ ဒုက္ခသ္မာတိ ဝဒါမိ။ ဧဝံ ဇာနံ ခေါ, ဘိက္ခု, သုတဝါ အရိယသာဝကော ဧဝံ ပဿံ ‘ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိပိ န ဗျာကရောတိ။ပေ.။ ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိပိ န ဗျာကရောတိ။ ဧဝံ ဇာနံ ခေါ, ဘိက္ခု, သုတဝါ အရိယသာဝကော ဧဝံ ပဿံ ဧဝံ အဗျာကရဏဓမ္မော ဟောတိ အဗျာကတဝတ္ထူသု။ ဧဝံ ဇာနံ ခေါ, ဘိက္ခု, သုတဝါ အရိယသာဝကော ဧဝံ ပဿံ န ဆမ္ဘတိ, န ကမ္ပတိ, န ဝေဓတိ, န သန္တာသံ အာပဇ္ဇတိ အဗျာကတဝတ္ထူသု။ အယံ ခေါ, ဘိက္ခု, ဟေတု အယံ ပစ္စယော ယေန သုတဝတော အရိယသာဝကဿ ဝိစိကိစ္ဆာ နုပ္ပဇ္ဇတိ အဗျာကတဝတ္ထူသူ’’တိ။ ပဌမံ။
၂. ပုရိသဂတိသုတ္တံ
၅၅. ‘‘သတ္တ စ [သတ္တ (သီ.), သတ္တ စ ခေါ (က.)], ဘိက္ခဝေ, ပုရိသဂတိယော ဒေသေဿာမိ အနုပါဒါ စ ပရိနိဗ္ဗာနံ [ပရိနိဗ္ဗာဏံ (သီ.)]။ တံ သုဏာထ , သာဓုကံ မနသိ ကရောထ; ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကတမာ စ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တ ပုရိသဂတိယော?
‘‘ဣဓ , ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဧဝံ ပဋိပန္နော ဟောတိ – ‘နော စဿ နော စ မေ သိယာ, န ဘဝိဿတိ န မေ ဘဝိဿတိ, ယဒတ္ထိ ယံ ဘူတံ တံ ပဇဟာမီ’တိ ဥပေက္ခံ ပဋိလဘတိ။ သော ဘဝေ န ရဇ္ဇတိ, သမ္ဘဝေ န ရဇ္ဇတိ, အတ္ထုတ္တရိ ပဒံ သန္တံ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတိ။ တဉ္စ ခွဿ ပဒံ န သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သစ္ဆိကတံ ဟောတိ, တဿ န သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ မာနာနုသယော ပဟီနော ဟောတိ, န သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဘဝရာဂါနုသယော ပဟီနော ဟောတိ, န သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အဝိဇ္ဇာနုသယော ပဟီနော ဟောတိ။ သော ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ။ သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ဒိဝသံသန္တတ္တေ [ဒိဝသသန္တတ္တေ (သီ. သျာ.) မ. နိ. ၂.၁၅၄] အယောကပါလေ ဟညမာနေ ပပဋိကာ နိဗ္ဗတ္တိတွာ နိဗ္ဗာယေယျ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဧဝံ ပဋိပန္နော ဟောတိ – ‘နော စဿ နော စ မေ သိယာ, န ဘဝိဿတိ န မေ ဘဝိဿတိ, ယဒတ္ထိ ယံ ဘူတံ တံ ပဇဟာမီ’တိ ဥပေက္ခံ ပဋိလဘတိ။ သော ဘဝေ န ရဇ္ဇတိ, သမ္ဘဝေ န ရဇ္ဇတိ, အတ္ထုတ္တရိ ပဒံ သန္တံ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတိ။ တဉ္စ ခွဿ ပဒံ န သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သစ္ဆိကတံ ဟောတိ, တဿ န သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ မာနာနုသယော ပဟီနော ဟောတိ, န သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဘဝရာဂါနုသယော ပဟီနော ဟောတိ, န သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အဝိဇ္ဇာနုသယော ပဟီနော ဟောတိ။ သော ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ။
‘‘ဣဓ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဧဝံ ပဋိပန္နော ဟောတိ – ‘နော စဿ နော စ မေ သိယာ, န ဘဝိဿတိ န မေ ဘဝိဿတိ, ယဒတ္ထိ ယံ ဘူတံ တံ ပဇဟာမီ’တိ ဥပေက္ခံ ပဋိလဘတိ။ သော ဘဝေ န ရဇ္ဇတိ, သမ္ဘဝေ န ရဇ္ဇတိ, အတ္ထုတ္တရိ ပဒံ သန္တံ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတိ။ တဉ္စ ခွဿ ပဒံ န သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သစ္ဆိကတံ ဟောတိ, တဿ န သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ မာနာနုသယော ပဟီနော ဟောတိ, န သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဘဝရာဂါနုသယော ပဟီနော ဟောတိ, န သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အဝိဇ္ဇာနုသယော ပဟီနော ဟောတိ။ သော ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ။ သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ဒိဝသံသန္တတ္တေ အယောကပါလေ ဟညမာနေ ပပဋိကာ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဥပ္ပတိတွာ နိဗ္ဗာယေယျ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဧဝံ ပဋိပန္နော ဟောတိ – နော စဿ နော စ မေ သိယာ။ပေ.။ သော ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ။
‘‘ဣဓ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဧဝံ ပဋိပန္နော ဟောတိ – နော စဿ နော စ မေ သိယာ။ပေ.။ သော ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ။ သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ဒိဝသံသန္တတ္တေ အယောကပါလေ ဟညမာနေ ပပဋိကာ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဥပ္ပတိတွာ အနုပဟစ္စ တလံ နိဗ္ဗာယေယျ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဧဝံ ပဋိပန္နော ဟောတိ – နော စဿ နော စ မေ သိယာ။ပေ.။ သော ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ။
‘‘ဣဓ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဧဝံ ပဋိပန္နော ဟောတိ – နော စဿ နော စ မေ သိယာ။ပေ.။ သော ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ။ သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ဒိဝသံသန္တတ္တေ အယောကပါလေ ဟညမာနေ ပပဋိကာ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဥပ္ပတိတွာ ဥပဟစ္စ တလံ နိဗ္ဗာယေယျ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဧဝံ ပဋိပန္နော ဟောတိ – နော စဿ နော စ မေ သိယာ။ပေ.။ သော ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ။
‘‘ဣဓ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဧဝံ ပဋိပန္နော ဟောတိ – နော စဿ နော စ မေ သိယာ။ပေ.။ သော ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ။ သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ဒိဝသံသန္တတ္တေ အယောကပါလေ ဟညမာနေ ပပဋိကာ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဥပ္ပတိတွာ ပရိတ္တေ တိဏပုဉ္ဇေ ဝါ ကဋ္ဌပုဉ္ဇေ ဝါ နိပတေယျ။ သာ တတ္ထ အဂ္ဂိမ္ပိ ဇနေယျ, ဓူမမ္ပိ ဇနေယျ, အဂ္ဂိမ္ပိ ဇနေတွာ ဓူမမ္ပိ ဇနေတွာ တမေဝ ပရိတ္တံ တိဏပုဉ္ဇံ ဝါ ကဋ္ဌပုဉ္ဇံ ဝါ ပရိယာဒိယိတွာ အနာဟာရာ နိဗ္ဗာယေယျ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဧဝံ ပဋိပန္နော ဟောတိ – နော စဿ နော စ မေ သိယာ။ပေ.။ သော ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ။
‘‘ဣဓ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဧဝံ ပဋိပန္နော ဟောတိ – နော စဿ နော စ မေ သိယာ။ပေ.။ သော ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ။ သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ဒိဝသံသန္တတ္တေ အယောကပါလေ ဟညမာနေ ပပဋိကာ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဥပ္ပတိတွာ ဝိပုလေ တိဏပုဉ္ဇေ ဝါ ကဋ္ဌပုဉ္ဇေ ဝါ နိပတေယျ။ သာ တတ္ထ အဂ္ဂိမ္ပိ ဇနေယျ, ဓူမမ္ပိ ဇနေယျ, အဂ္ဂိမ္ပိ ဇနေတွာ ဓူမမ္ပိ ဇနေတွာ တမေဝ ဝိပုလံ တိဏပုဉ္ဇံ ဝါ ကဋ္ဌပုဉ္ဇံ ဝါ ပရိယာဒိယိတွာ အနာဟာရာ နိဗ္ဗာယေယျ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဧဝံ ပဋိပန္နော ဟောတိ – နော စဿ နော စ မေ သိယာ။ပေ.။ သော ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ။
‘‘ဣဓ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဧဝံ ပဋိပန္နော ဟောတိ – ‘နော စဿ နော စ မေ သိယာ, န ဘဝိဿတိ န မေ ဘဝိဿတိ, ယဒတ္ထိ ယံ ဘူတံ တံ ပဇဟာမီ’တိ ဥပေက္ခံ ပဋိလဘတိ။ သော ဘဝေ န ရဇ္ဇတိ, သမ္ဘဝေ န ရဇ္ဇတိ, အတ္ထုတ္တရိ ပဒံ သန္တံ သမ္မပညာယ ပဿတိ။ တဉ္စ ခွဿ ပဒံ န သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သစ္ဆိကတံ ဟောတိ, တဿ န သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ မာနာနုသယော ပဟီနော ဟောတိ, န သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဘဝရာဂါနုသယော ပဟီနော ဟောတိ, န သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အဝိဇ္ဇာနုသယော ပဟီနော ဟောတိ။ သော ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ ဥဒ္ဓံသောတော ဟောတိ အကနိဋ္ဌဂါမီ။ သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ဒိဝသံသန္တတ္တေ အယောကပါလေ ဟညမာနေ ပပဋိကာ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဥပ္ပတိတွာ မဟန္တေ တိဏပုဉ္ဇေ ဝါ ကဋ္ဌပုဉ္ဇေ ဝါ နိပတေယျ။ သာ တတ္ထ အဂ္ဂိမ္ပိ ဇနေယျ, ဓူမမ္ပိ ဇနေယျ, အဂ္ဂိမ္ပိ ဇနေတွာ ဓူမမ္ပိ ဇနေတွာ တမေဝ မဟန္တံ တိဏပုဉ္ဇံ ဝါ ကဋ္ဌပုဉ္ဇံ ဝါ ပရိယာဒိယိတွာ ဂစ္ဆမ္ပိ ဒဟေယျ [ဍဟေယျ (အညတ္ထ)], ဒါယမ္ပိ ဒဟေယျ, ဂစ္ဆမ္ပိ ဒဟိတွာ ဒါယမ္ပိ ဒဟိတွာ ဟရိတန္တံ ဝါ ပထန္တံ ဝါ [ပန္ထန္တံ ဝါ (သီ.) သျာမပေါတ္ထကေ ဣဒံ န ဒိဿတိ] သေလန္တံ ဝါ ဥဒကန္တံ ဝါ ရမဏီယံ ဝါ ဘူမိဘာဂံ အာဂမ္မ အနာဟာရာ နိဗ္ဗာယေယျ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဧဝံ ပဋိပန္နော ဟောတိ – နော စဿ နော စ မေ သိယာ။ပေ.။ သော ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ ဥဒ္ဓံသောတော ဟောတိ အကနိဋ္ဌဂါမီ။ ဣမာ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တ ပုရိသဂတိယော။
‘‘ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနံ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဧဝံ ပဋိပန္နော ဟောတိ – ‘နော စဿ နော စ မေ သိယာ, န ဘဝိဿတိ န မေ ဘဝိဿတိ, ယဒတ္ထိ ယံ ဘူတံ တံ ပဇဟာမီ’တိ ဥပေက္ခံ ပဋိလဘတိ။ သော ဘဝေ န ရဇ္ဇတိ, သမ္ဘဝေ န ရဇ္ဇတိ, အတ္ထုတ္တရိ ပဒံ သန္တံ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတိ။ တဉ္စ ခွဿ ပဒံ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သစ္ဆိကတံ ဟောတိ, တဿ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ မာနာနုသယော ပဟီနော ဟောတိ, သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဘဝရာဂါနုသယော ပဟီနော ဟောတိ, သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အဝိဇ္ဇာနုသယော ပဟီနော ဟောတိ။ သော အာသဝါနံ ခယာ။ပေ.။ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနံ။ ဣမာ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တ ပုရိသဂတိယော အနုပါဒါ စ ပရိနိဗ္ဗာန’’န္တိ။ ဒုတိယံ။
၃. တိဿဗြဟ္မာသုတ္တံ
၅၆. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဂိဇ္ဈကူဋေ ပဗ္ဗတေ။ အထ ခေါ ဒွေ ဒေဝတာ အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာ ကေဝလကပ္ပံ ဂိဇ္ဈကူဋံ ဩဘာသေတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌံသု။ ဧကမန္တံ ဌိတာ ခေါ ဧကာ ဒေဝတာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဧတာ, ဘန္တေ, ဘိက္ခုနိယော ဝိမုတ္တာ’’တိ။ အပရာ ဒေဝတာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဧတာ, ဘန္တေ, ဘိက္ခုနိယော အနုပါဒိသေသာ သုဝိမုတ္တာ’’တိ။ ဣဒမဝေါစုံ တာ ဒေဝတာ။ သမနုညော သတ္ထာ အဟောသိ။ အထ ခေါ တာ ဒေဝတာ ‘‘သမနုညော သတ္ထာ’’တိ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ တတ္ထေဝန္တရဓါယိံသု။
အထ ခေါ ဘဂဝါ တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဣမံ, ဘိက္ခဝေ, ရတ္တိံ ဒွေ ဒေဝတာ အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာ ကေဝလကပ္ပံ ဂိဇ္ဈကူဋံ ဩဘာသေတွာ ယေနာဟံ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ မံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌံသု။ ဧကမန္တံ ဌိတာ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဧကာ ဒေဝတာ မံ ဧတဒဝေါစ – ‘ဧတာ, ဘန္တေ, ဘိက္ခုနိယော ဝိမုတ္တာ’တိ။ အပရာ ဒေဝတာ မံ ဧတဒဝေါစ – ‘ဧတာ, ဘန္တေ, ဘိက္ခုနိယော အနုပါဒိသေသာ သုဝိမုတ္တာ’တိ။ ဣဒမဝေါစုံ, ဘိက္ခဝေ, တာ ဒေဝတာ။ ဣဒံ ဝတွာ မံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ တတ္ထေဝန္တရဓါယိံသူ’’တိ။
တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ဘဂဝတော အဝိဒူရေ နိသိန္နော ဟောတိ။ အထ ခေါ အာယသ္မတော မဟာမောဂ္ဂလ္လာနဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ကတမေသာနံ ခေါ ဒေဝါနံ ဧဝံ ဉာဏံ ဟောတိ – ‘သဥပါဒိသေသေ ဝါ သဥပါဒိသေသောတိ, အနုပါဒိသေသေ ဝါ အနုပါဒိသေသော’’’တိ? တေန ခေါ ပန သမယေန တိဿော နာမ ဘိက္ခု အဓုနာကာလင်္ကတော အညတရံ ဗြဟ္မလောကံ ဥပပန္နော ဟောတိ။ တတြာပိ နံ ဧဝံ ဇာနန္တိ – ‘‘တိဿော ဗြဟ္မာ မဟိဒ္ဓိကော မဟာနုဘာဝေါ’’တိ။
အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော – သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော သမိဉ္ဇိတံ ဝါ ဗာဟံ ပသာရေယျ, ပသာရိတံ ဝါ ဗာဟံ သမိဉ္ဇေယျ, ဧဝမေဝံ – ဂိဇ္ဈကူဋေ ပဗ္ဗတေ အန္တရဟိတော တသ္မိံ ဗြဟ္မလောကေ ပါတုရဟောသိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ တိဿော ဗြဟ္မာ အာယသ္မန္တံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဒိသွာ အာယသ္မန္တံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဧဟိ ခေါ, မာရိသ မောဂ္ဂလ္လာန; သွာဂတံ, မာရိသ မောဂ္ဂလ္လာန! စိရဿံ ခေါ, မာရိသ မောဂ္ဂလ္လာန, ဣမံ ပရိယာယမကာသိ , ယဒိဒံ ဣဓါဂမနာယ။ နိသီဒ, မာရိသ မောဂ္ဂလ္လာန, ဣဒမာသနံ ပညတ္တ’’န္တိ။ နိသီဒိ ခေါ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ပညတ္တေ အာသနေ။ တိဿောပိ ခေါ ဗြဟ္မာ အာယသ္မန္တံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ တိဿံ ဗြဟ္မာနံ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကတမေသာနံ ခေါ, တိဿ , ဒေဝါနံ ဧဝံ ဉာဏံ ဟောတိ – ‘သဥပါဒိသေသေ ဝါ သဥပါဒိသေသောတိ, အနုပါဒိသေသေ ဝါ အနုပါဒိသေသော’’’တိ? ‘‘ဗြဟ္မကာယိကာနံ ခေါ, မာရိသ မောဂ္ဂလ္လာန, ဒေဝါနံ ဧဝံ ဉာဏံ ဟောတိ – ‘သဥပါဒိသေသေ ဝါ သဥပါဒိသေသောတိ, အနုပါဒိသေသေ ဝါ အနုပါဒိသေသော’’’တိ။
‘‘သဗ္ဗေသညေဝ ခေါ, တိဿ, ဗြဟ္မကာယိကာနံ ဒေဝါနံ ဧဝံ ဉာဏံ ဟောတိ – ‘သဥပါဒိသေသေ ဝါ သဥပါဒိသေသောတိ, အနုပါဒိသေသေ ဝါ အနုပါဒိသေသော’’’တိ? ‘‘န ခေါ, မာရိသ မောဂ္ဂလ္လာန, သဗ္ဗေသံ ဗြဟ္မကာယိကာနံ ဒေဝါနံ ဧဝံ ဉာဏံ ဟောတိ – ‘သဥပါဒိသေသေ ဝါ သဥပါဒိသေသောတိ, အနုပါဒိသေသေ ဝါ အနုပါဒိသေသော’’’တိ။
‘‘ယေ ခေါ တေ, မာရိသ မောဂ္ဂလ္လာန, ဗြဟ္မကာယိကာ ဒေဝါ ဗြဟ္မေန အာယုနာ သန္တုဋ္ဌာ ဗြဟ္မေန ဝဏ္ဏေန ဗြဟ္မေန သုခေန ဗြဟ္မေန ယသေန ဗြဟ္မေန အာဓိပတေယျေန သန္တုဋ္ဌာ, တေ ဥတ္တရိ နိဿရဏံ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနန္တိ။ တေသံ န ဧဝံ ဉာဏံ ဟောတိ – ‘သဥပါဒိသေသေ ဝါ သဥပါဒိသေသောတိ, အနုပါဒိသေသေ ဝါ အနုပါဒိသေသော’တိ။ ယေ စ ခေါ တေ, မာရိသ မောဂ္ဂလ္လာန, ဗြဟ္မကာယိကာ ဒေဝါ ဗြဟ္မေန အာယုနာ အသန္တုဋ္ဌာ, ဗြဟ္မေန ဝဏ္ဏေန ဗြဟ္မေန သုခေန ဗြဟ္မေန ယသေန ဗြဟ္မေန အာဓိပတေယျေန အသန္တုဋ္ဌာ, တေ စ ဥတ္တရိ နိဿရဏံ ယထာဘူတံ ပဇာနန္တိ။ တေသံ ဧဝံ ဉာဏံ ဟောတိ – ‘သဥပါဒိသေသေ ဝါ သဥပါဒိသေသောတိ, အနုပါဒိသေသေ ဝါ အနုပါဒိသေသော’’’တိ။
‘‘ဣဓ, မာရိသ မောဂ္ဂလ္လာန, ဘိက္ခု ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော ဟောတိ။ တမေနံ တေ ဒေဝါ ဧဝံ ဇာနန္တိ – ‘အယံ ခေါ အာယသ္မာ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော။ ယာဝဿ ကာယော ဌဿတိ တာဝ နံ ဒက္ခန္တိ ဒေဝမနုဿာ။ ကာယဿ ဘေဒါ န နံ ဒက္ခန္တိ ဒေဝမနုဿာ’တိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ, မာရိသ မောဂ္ဂလ္လာန , တေသံ ဒေဝါနံ ဉာဏံ ဟောတိ – ‘သဥပါဒိသေသေ ဝါ သဥပါဒိသေသောတိ, အနုပါဒိသေသေ ဝါ အနုပါဒိသေသော’’’တိ။
‘‘ဣဓ ပန, မာရိသ မောဂ္ဂလ္လာန, ဘိက္ခု ပညာဝိမုတ္တော ဟောတိ။ တမေနံ တေ ဒေဝါ ဧဝံ ဇာနန္တိ – ‘အယံ ခေါ အာယသ္မာ ပညာဝိမုတ္တော။ ယာဝဿ ကာယော ဌဿတိ တာဝ နံ ဒက္ခန္တိ ဒေဝမနုဿာ။ ကာယဿ ဘေဒါ န နံ ဒက္ခန္တိ ဒေဝမနုဿာ’တိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ, မာရိသ မောဂ္ဂလ္လာန, တေသံ ဒေဝါနံ ဉာဏံ ဟောတိ – ‘သဥပါဒိသေသေ ဝါ သဥပါဒိသေသောတိ, အနုပါဒိသေသေ ဝါ အနုပါဒိသေသော’’’တိ။
‘‘ဣဓ ပန, မာရိသ မောဂ္ဂလ္လာန, ဘိက္ခု ကာယသက္ခီ ဟောတိ။ တမေနံ ဒေဝါ ဧဝံ ဇာနန္တိ – ‘အယံ ခေါ အာယသ္မာ ကာယသက္ခီ။ အပ္ပေဝ နာမ အယမာယသ္မာ အနုလောမိကာနိ သေနာသနာနိ ပဋိသေဝမာနော ကလျာဏမိတ္တေ ဘဇမာနော ဣန္ဒ္ရိယာနိ သမန္နာနယမာနော – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျာ’တိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ, မာရိသ မောဂ္ဂလ္လာန, တေသံ ဒေဝါနံ ဉာဏံ ဟောတိ – ‘သဥပါဒိသေသေ ဝါ သဥပါဒိသေသောတိ, အနုပါဒိသေသေ ဝါ အနုပါဒိသေသော’’’တိ။
‘‘ဣဓ ပန, မာရိသ မောဂ္ဂလ္လာန, ဘိက္ခု ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော ဟောတိ။ပေ.။ သဒ္ဓါဝိမုတ္တော ဟောတိ။ပေ.။ ဓမ္မာနုသာရီ ဟောတိ။ တမေနံ တေ ဒေဝါ ဧဝံ ဇာနန္တိ – ‘အယံ ခေါ အာယသ္မာ ဓမ္မာနုသာရီ ။ အပ္ပေဝ နာမ အယမာယသ္မာ အနုလောမိကာနိ သေနာသနာနိ ပဋိသေဝမာနော ကလျာဏမိတ္တေ ဘဇမာနော ဣန္ဒ္ရိယာနိ သမန္နာနယမာနော – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျာ’တိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ, မာရိသ မောဂ္ဂလ္လာန, တေသံ ဒေဝါနံ ဉာဏံ ဟောတိ – ‘သဥပါဒိသေသေ ဝါ သဥပါဒိသေသောတိ, အနုပါဒိသေသေ ဝါ အနုပါဒိသေသော’’’တိ။
အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော တိဿဿ ဗြဟ္မုနော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ – သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော သမိဉ္ဇိတံ ဝါ ဗာဟံ ပသာရေယျ, ပသာရိတံ ဝါ ဗာဟံ သမိဉ္ဇေယျ, ဧဝမေဝံ – ဗြဟ္မလောကေ အန္တရဟိတော ဂိဇ္ဈကူဋေ ပဗ္ဗတေ ပါတုရဟောသိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ယာဝတကော အဟောသိ တိဿေန ဗြဟ္မုနာ သဒ္ဓိံ ကထာသလ္လာပေါ တံ သဗ္ဗံ ဘဂဝတော အာရောစေသိ။
‘‘န ဟိ ပန တေ, မောဂ္ဂလ္လာန, တိဿော ဗြဟ္မာ သတ္တမံ အနိမိတ္တဝိဟာရိံ ပုဂ္ဂလံ ဒေသေတိ’’။ ‘‘ဧတဿ, ဘဂဝါ, ကာလော; ဧတဿ, သုဂတ, ကာလော! ယံ ဘဂဝါ သတ္တမံ အနိမိတ္တဝိဟာရိံ ပုဂ္ဂလံ ဒေသေယျ။ ဘဂဝတော သုတွာ ဘိက္ခူ ဓါရေဿန္တီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ, မောဂ္ဂလ္လာန, သုဏာဟိ, သာဓုကံ မနသိ ကရောဟိ; ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ဘဂဝတော ပစ္စဿောသိ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –
‘‘ဣဓ, မောဂ္ဂလ္လာန, ဘိက္ခု သဗ္ဗနိမိတ္တာနံ အမနသိကာရာ အနိမိတ္တံ စေတောသမာဓိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ တမေနံ တေ ဒေဝါ ဧဝံ ဇာနန္တိ – ‘အယံ ခေါ အာယသ္မာ သဗ္ဗနိမိတ္တာနံ အမနသိကာရာ အနိမိတ္တံ စေတောသမာဓိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ အပ္ပေဝ နာမ အယမာယသ္မာ အနုလောမိကာနိ သေနာသနာနိ ပဋိသေဝမာနော ကလျာဏမိတ္တေ ဘဇမာနော ဣန္ဒ္ရိယာနိ သမန္နာနယမာနော – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျာ’တိ။ ဧဝံ ခေါ, မောဂ္ဂလ္လာန, တေသံ ဒေဝါနံ ဉာဏံ ဟောတိ – ‘သဥပါဒိသေသေ ဝါ သဥပါဒိသေသောတိ, အနုပါဒိသေသေ ဝါ အနုပါဒိသေသော’’’တိ။ တတိယံ။
၄. သီဟသေနာပတိသုတ္တံ
၅၇. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဝေသာလိယံ ဝိဟရတိ မဟာဝနေ ကူဋာဂါရသာလာယံ။ အထ ခေါ သီဟော သေနာပတိ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ သီဟော သေနာပတိ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သက္ကာ နု ခေါ, ဘန္တေ, သန္ဒိဋ္ဌိကံ ဒါနဖလံ ပညာပေတု’’န္တိ?
‘‘တေန ဟိ, သီဟ, တညေဝေတ္ထ ပဋိပုစ္ဆိဿာမိ, ယထာ တေ ခမေယျ တထာ နံ ဗျာကရေယျာသိ။ တံ ကိံ မညသိ, သီဟ, ဣဓ ဒွေ ပုရိသာ – ဧကော ပုရိသော အဿဒ္ဓေါ မစ္ဆရီ ကဒရိယော ပရိဘာသကော, ဧကော ပုရိသော သဒ္ဓေါ ဒါနပတိ အနုပ္ပဒါနရတော။ တံ ကိံ မညသိ, သီဟ, ကံ နု ခေါ [ကိံ နု ခေါ (က.)] အရဟန္တော ပဌမံ အနုကမ္ပန္တာ အနုကမ္ပေယျုံ – ‘ယော ဝါ သော ပုရိသော အဿဒ္ဓေါ မစ္ဆရီ ကဒရိယော ပရိဘာသကော, ယော ဝါ သော ပုရိသော သဒ္ဓေါ ဒါနပတိ အနုပ္ပဒါနရတော’’’တိ?
‘‘ယော သော, ဘန္တေ, ပုရိသော အဿဒ္ဓေါ မစ္ဆရီ ကဒရိယော ပရိဘာသကော, ကိန္တံ [ကိန္တိ (က.)] အရဟန္တော ပဌမံ အနုကမ္ပန္တာ အနုကမ္ပိဿန္တိ! ယော စ ခေါ သော, ဘန္တေ, ပုရိသော သဒ္ဓေါ ဒါနပတိ အနုပ္ပဒါနရတော တံယေဝ အရဟန္တော ပဌမံ အနုကမ္ပန္တာ အနုကမ္ပေယျုံ’’။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, သီဟ, ကံ နု ခေါ အရဟန္တော ပဌမံ ဥပသင်္ကမန္တာ ဥပသင်္ကမေယျုံ – ‘ယော ဝါ သော ပုရိသော အဿဒ္ဓေါ မစ္ဆရီ ကဒရိယော ပရိဘာသကော, ယော ဝါ သော ပုရိသော သဒ္ဓေါ ဒါနပတိ အနုပ္ပဒါနရတော’’’တိ? ‘‘ယော သော, ဘန္တေ, ပုရိသော အဿဒ္ဓေါ မစ္ဆရီ ကဒရိယော ပရိဘာသကော, ကိန္တံ အရဟန္တော ပဌမံ ဥပသင်္ကမန္တာ ဥပသင်္ကမိဿန္တိ! ယော စ ခေါ သော, ဘန္တေ, ပုရိသော သဒ္ဓေါ ဒါနပတိ အနုပ္ပဒါနရတော တံယေဝ အရဟန္တော ပဌမံ ဥပသင်္ကမန္တာ ဥပသင်္ကမေယျုံ’’။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, သီဟ, ကဿ နု ခေါ အရဟန္တော ပဌမံ ပဋိဂ္ဂဏှန္တာ ပဋိဂ္ဂဏှေယျုံ – ‘ယော ဝါ သော ပုရိသော အဿဒ္ဓေါ မစ္ဆရီ ကဒရိယော ပရိဘာသကော, ယော ဝါ သော ပုရိသော သဒ္ဓေါ ဒါနပတိ အနုပ္ပဒါနရတော’’’တိ? ‘‘ယော သော, ဘန္တေ, ပုရိသော အဿဒ္ဓေါ မစ္ဆရီ ကဒရိယော ပရိဘာသကော, ကိန္တံ တဿ အရဟန္တော ပဌမံ ပဋိဂ္ဂဏှန္တာ ပဋိဂ္ဂဏှိဿန္တိ! ယော စ ခေါ သော, ဘန္တေ, ပုရိသော သဒ္ဓေါ ဒါနပတိ အနုပ္ပဒါနရတော တဿေဝ အရဟန္တော ပဌမံ ပဋိဂ္ဂဏှန္တာ ပဋိဂ္ဂဏှေယျုံ’’’။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, သီဟ, ကဿ နု ခေါ အရဟန္တော ပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တာ ဒေသေယျုံ – ‘ယော ဝါ သော ပုရိသော အဿဒ္ဓေါ မစ္ဆရီ ကဒရိယော ပရိဘာသကော, ယော ဝါ သော ပုရိသော သဒ္ဓေါ ဒါနပတိ အနုပ္ပဒါနရတော’’’တိ? ‘‘ယော သော, ဘန္တေ, ပုရိသော အဿဒ္ဓေါ မစ္ဆရီ ကဒရိယော ပရိဘာသကော, ကိန္တံ တဿ အရဟန္တော ပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တာ ဒေသေဿန္တိ! ယော စ ခေါ သော, ဘန္တေ, ပုရိသော သဒ္ဓေါ ဒါနပတိ အနုပ္ပဒါနရတော တဿေဝ အရဟန္တော ပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တာ ဒေသေယျုံ’’ ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, သီဟ, ကဿ နု ခေါ ကလျာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆေယျ – ‘ယော ဝါ သော ပုရိသော အဿဒ္ဓေါ မစ္ဆရီ ကဒရိယော ပရိဘာသကော, ယော ဝါ သော ပုရိသော သဒ္ဓေါ ဒါနပတိ အနုပ္ပဒါနရတော’’’တိ? ‘‘ယော သော, ဘန္တေ, ပုရိသော အဿဒ္ဓေါ မစ္ဆရီ ကဒရိယော ပရိဘာသကော, ကိန္တံ တဿ ကလျာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆိဿတိ! ယော စ ခေါ သော, ဘန္တေ, ပုရိသော သဒ္ဓေါ ဒါနပတိ အနုပ္ပဒါနရတော တဿေဝ ကလျာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆေယျ’’။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, သီဟ, ကော နု ခေါ ယံယဒေဝ ပရိသံ ဥပသင်္ကမေယျ, ယဒိ ခတ္တိယပရိသံ ယဒိ ဗြာဟ္မဏပရိသံ ယဒိ ဂဟပတိပရိသံ ယဒိ သမဏပရိသံ ဝိသာရဒေါ ဥပသင်္ကမေယျ အမင္ကုဘူတော – ‘ယော ဝါ သော ပုရိသော အဿဒ္ဓေါ မစ္ဆရီ ကဒရိယော ပရိဘာသကော, ယော ဝါ သော ပုရိသော သဒ္ဓေါ ဒါနပတိ အနုပ္ပဒါနရတော’’’တိ? ‘‘ယော သော, ဘန္တေ, ပုရိသော အဿဒ္ဓေါ မစ္ဆရီ ကဒရိယော ပရိဘာသကော, ကိံ သော ယံယဒေဝ ပရိသံ ဥပသင်္ကမိဿတိ, ယဒိ ခတ္တိယပရိသံ ယဒိ ဗြာဟ္မဏပရိသံ ယဒိ ဂဟပတိပရိသံ ယဒိ သမဏပရိသံ ဝိသာရဒေါ ဥပသင်္ကမိဿတိ အမင္ကုဘူတော! ယော စ ခေါ သော, ဘန္တေ, ပုရိသော သဒ္ဓေါ ဒါနပတိ အနုပ္ပဒါနရတော သော ယံယဒေဝ ပရိသံ ဥပသင်္ကမေယျ, ယဒိ ခတ္တိယပရိသံ ယဒိ ဗြာဟ္မဏပရိသံ ယဒိ ဂဟပတိပရိသံ ယဒိ သမဏပရိသံ ဝိသာရဒေါ ဥပသင်္ကမေယျ အမင္ကုဘူတော’’။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, သီဟ, ကော နု ခေါ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇေယျ – ‘ယော ဝါ သော ပုရိသော အဿဒ္ဓေါ မစ္ဆရီ ကဒရိယော ပရိဘာသကော, ယော ဝါ သော ပုရိသော သဒ္ဓေါ ဒါနပတိ အနုပ္ပဒါနရတော’’’တိ ? ‘‘ယော သော, ဘန္တေ, ပုရိသော အဿဒ္ဓေါ မစ္ဆရီ ကဒရိယော ပရိဘာသကော, ကိံ သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇိဿတိ! ယော စ ခေါ သော, ဘန္တေ, ပုရိသော သဒ္ဓေါ ဒါနပတိ အနုပ္ပဒါနရတော သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇေယျ’’။
‘‘ယာနိမာနိ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ သန္ဒိဋ္ဌိကာနိ ဒါနဖလာနိ အက္ခာတာနိ, နာဟံ ဧတ္ထ ဘဂဝတော သဒ္ဓါယ ဂစ္ဆာမိ။ အဟမ္ပိ ဧတာနိ ဇာနာမိ။ အဟံ, ဘန္တေ, ဒါယကော ဒါနပတိ, မံ အရဟန္တော ပဌမံ အနုကမ္ပန္တာ အနုကမ္ပန္တိ။ အဟံ, ဘန္တေ, ဒါယကော ဒါနပတိ, မံ အရဟန္တော ပဌမံ ဥပသင်္ကမန္တာ ဥပသင်္ကမန္တိ။ အဟံ, ဘန္တေ, ဒါယကော ဒါနပတိ, မယှံ အရဟန္တော ပဌမံ ပဋိဂ္ဂဏှန္တာ ပဋိဂ္ဂဏှန္တိ ။ အဟံ, ဘန္တေ, ဒါယကော ဒါနပတိ, မယှံ အရဟန္တော ပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တာ ဒေသေန္တိ။ အဟံ, ဘန္တေ, ဒါယကော ဒါနပတိ, မယှံ ကလျာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂတော – ‘သီဟော သေနာပတိ ဒါယကော ကာရကော သင္ဃုပဋ္ဌာကော’တိ ။ အဟံ, ဘန္တေ, ဒါယကော ဒါနပတိ ယံယဒေဝ ပရိသံ ဥပသင်္ကမာမိ, ယဒိ ခတ္တိယပရိသံ။ပေ.။ ယဒိ သမဏပရိသံ ဝိသာရဒေါ ဥပသင်္ကမာမိ အမင္ကုဘူတော။ ယာနိမာနိ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ သန္ဒိဋ္ဌိကာနိ ဒါနဖလာနိ အက္ခာတာနိ, နာဟံ ဧတ္ထ ဘဂဝတော သဒ္ဓါယ ဂစ္ဆာမိ။ အဟမ္ပိ ဧတာနိ ဇာနာမိ။ ယဉ္စ ခေါ မံ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဧဝမာဟ – ‘ဒါယကော, သီဟ, ဒါနပတိ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတီ’တိ ။ ဧတာဟံ န ဇာနာမိ, ဧတ္ထ စ ပနာဟံ, ဘဂဝတော သဒ္ဓါယ ဂစ္ဆာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေတံ, သီဟ ; ဧဝမေတံ, သီဟ! ဒါယကော, သီဟ, ဒါနပတိ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတီ’’တိ။ စတုတ္ထံ။
၅. အရက္ခေယျသုတ္တံ
၅၈. ‘‘စတ္တာရိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတဿ အရက္ခေယျာနိ, တီဟိ စ အနုပဝဇ္ဇော။ ကတမာနိ စတ္တာရိ တထာဂတဿ အရက္ခေယျာနိ? ပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရော, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော; နတ္ထိ တထာဂတဿ ကာယဒုစ္စရိတံ ယံ တထာဂတော ရက္ခေယျ – ‘မာ မေ ဣဒံ ပရော အညာသီ’တိ။ ပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရော, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော; နတ္ထိ တထာဂတဿ ဝစီဒုစ္စရိတံ ယံ တထာဂတော ရက္ခေယျ – ‘မာ မေ ဣဒံ ပရော အညာသီ’တိ။ ပရိသုဒ္ဓမနောသမာစာရော, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော; နတ္ထိ တထာဂတဿ မနောဒုစ္စရိတံ ယံ တထာဂတော ရက္ခေယျ – ‘မာ မေ ဣဒံ ပရော အညာသီ’တိ။ ပရိသုဒ္ဓါဇီဝေါ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော; နတ္ထိ တထာဂတဿ မိစ္ဆာအာဇီဝေါ ယံ တထာဂတော ရက္ခေယျ – ‘မာ မေ ဣဒံ ပရော အညာသီ’တိ။ ဣမာနိ စတ္တာရိ တထာဂတဿ အရက္ခေယျာနိ။
‘‘ကတမေဟိ တီဟိ အနုပဝဇ္ဇော? သွာက္ခာတဓမ္မော , ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော။ တတြ ဝတ မံ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဒေဝေါ ဝါ မာရော ဝါ ဗြဟ္မာ ဝါ ကောစိ ဝါ လောကသ္မိံ သဟဓမ္မေန ပဋိစောဒေဿတိ – ‘ဣတိပိ တွံ န သွာက္ခာတဓမ္မော’တိ။ နိမိတ္တမေတံ, ဘိက္ခဝေ, န သမနုပဿာမိ။ ဧတမဟံ [ဧတံပဟံ (သီ. သျာ.)], ဘိက္ခဝေ , နိမိတ္တံ အသမနုပဿန္တော ခေမပ္ပတ္တော အဘယပ္ပတ္တော ဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တော ဝိဟရာမိ။
‘‘သုပညတ္တာ ခေါ ပန မေ, ဘိက္ခဝေ, သာဝကာနံ နိဗ္ဗာနဂါမိနီ ပဋိပဒါ။ ယထာပဋိပန္နာ မမ သာဝကာ အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရန္တိ။ တတြ ဝတ မံ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဒေဝေါ ဝါ မာရော ဝါ ဗြဟ္မာ ဝါ ကောစိ ဝါ လောကသ္မိံ သဟဓမ္မေန ပဋိစောဒေဿတိ – ‘ဣတိပိ တေ န သုပညတ္တာ သာဝကာနံ နိဗ္ဗာနဂါမိနီ ပဋိပဒါ။ ယထာပဋိပန္နာ တဝ သာဝကာ အာသဝါနံ ခယာ။ပေ.။ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရန္တီ’တိ။ နိမိတ္တမေတံ, ဘိက္ခဝေ, န သမနုပဿာမိ ။ ဧတမဟံ, ဘိက္ခဝေ, နိမိတ္တံ အသမနုပဿန္တော ခေမပ္ပတ္တော အဘယပ္ပတ္တော ဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တော ဝိဟရာမိ။
‘‘အနေကသတာ ခေါ ပန မေ, ဘိက္ခဝေ, သာဝကပရိသာ အာသဝါနံ ခယာ။ပေ.။ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရန္တိ။ တတြ ဝတ မံ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဒေဝေါ ဝါ မာရော ဝါ ဗြဟ္မာ ဝါ ကောစိ ဝါ လောကသ္မိံ သဟဓမ္မေန ပဋိစောဒေဿတိ – ‘ဣတိပိ တေ န အနေကသတာ သာဝကပရိသာ အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရန္တီ’တိ။ နိမိတ္တမေတံ, ဘိက္ခဝေ, န သမနုပဿာမိ။ ဧတမဟံ, ဘိက္ခဝေ, နိမိတ္တံ အသမနုပဿန္တော ခေမပ္ပတ္တော အဘယပ္ပတ္တော ဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တော ဝိဟရာမိ။ ဣမေဟိ တီဟိ အနုပဝဇ္ဇော။
‘‘ဣမာနိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရိ တထာဂတဿ အရက္ခေယျာနိ, ဣမေဟိ စ တီဟိ အနုပဝဇ္ဇော’’တိ။ ပဉ္စမံ။
၆. ကိမိလသုတ္တံ
၅၉. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ကိမိလာယံ ဝိဟရတိ နိစုလဝနေ [ဝေဠုဝနေ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.) အ. နိ. ၅.၂၀၂; ၇.၄၀]။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ကိမိလော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ ကိမိလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကော နု ခေါ, ဘန္တေ, ဟေတု ကော ပစ္စယော ယေန တထာဂတေ ပရိနိဗ္ဗုတေ သဒ္ဓမ္မော န စိရဋ္ဌိတိကော ဟောတီ’’တိ?
‘‘ဣဓ , ကိမိလ, တထာဂတေ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဘိက္ခူ ဘိက္ခုနိယော ဥပါသကာ ဥပါသိကာယော သတ္ထရိ အဂါရဝါ ဝိဟရန္တိ အပ္ပတိဿာ, ဓမ္မေ အဂါရဝါ ဝိဟရန္တိ အပ္ပတိဿာ, သံဃေ အဂါရဝါ ဝိဟရန္တိ အပ္ပတိဿာ, သိက္ခာယ အဂါရဝါ ဝိဟရန္တိ အပ္ပတိဿာ, သမာဓိသ္မိံ အဂါရဝါ ဝိဟရန္တိ အပ္ပတိဿာ, အပ္ပမာဒေ အဂါရဝါ ဝိဟရန္တိ အပ္ပတိဿာ, ပဋိသန္ထာရေ အဂါရဝါ ဝိဟရန္တိ အပ္ပတိဿာ။ အယံ ခေါ, ကိမိလ, ဟေတု အယံ ပစ္စယော ယေန တထာဂတေ ပရိနိဗ္ဗုတေ သဒ္ဓမ္မော န စိရဋ္ဌိတိကော ဟောတီ’’တိ။
‘‘ကော ပန, ဘန္တေ, ဟေတု ကော ပစ္စယော ယေန တထာဂတေ ပရိနိဗ္ဗုတေ သဒ္ဓမ္မော စိရဋ္ဌိတိကော ဟောတီ’’တိ? ‘‘ဣဓ, ကိမိလ, တထာဂတေ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဘိက္ခူ ဘိက္ခုနိယော ဥပါသကာ ဥပါသိကာယော သတ္ထရိ သဂါရဝါ ဝိဟရန္တိ သပ္ပတိဿာ, ဓမ္မေ သဂါရဝါ ဝိဟရန္တိ သပ္ပတိဿာ, သံဃေ သဂါရဝါ ဝိဟရန္တိ သပ္ပတိဿာ, သိက္ခာယ သဂါရဝါ ဝိဟရန္တိ သပ္ပတိဿာ, သမာဓိသ္မိံ သဂါရဝါ ဝိဟရန္တိ သပ္ပတိဿာ, အပ္ပမာဒေ သဂါရဝါ ဝိဟရန္တိ သပ္ပတိဿာ, ပဋိသန္ထာရေ သဂါရဝါ ဝိဟရန္တိ သပ္ပတိဿာ။ အယံ ခေါ, ကိမိလ, ဟေတု အယံ ပစ္စယော ယေန တထာဂတေ ပရိနိဗ္ဗုတေ သဒ္ဓမ္မော စိရဋ္ဌိတိကော ဟောတီ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။
၇. သတ္တဓမ္မသုတ္တံ
၆၀. ‘‘သတ္တဟိ , ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု နစိရဿေဝ အာသဝါနံ ခယာ။ပေ.။ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျ။ ကတမေဟိ သတ္တဟိ ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သဒ္ဓေါ ဟောတိ, သီလဝါ ဟောတိ, ဗဟုဿုတော ဟောတိ, ပဋိသလ္လီနော ဟောတိ, အာရဒ္ဓဝီရိယော ဟောတိ, သတိမာ ဟောတိ, ပညဝါ ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု နစိရဿေဝ အာသဝါနံ ခယာ။ပေ.။ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျာ’’တိ။ သတ္တမံ။
၈. ပစလာယမာနသုတ္တံ
၆၁. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဘဂ္ဂေသု ဝိဟရတိ သုသုမာရဂိရေ ဘေသကဠာဝနေ မိဂဒါယေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော မဂဓေသု ကလ္လဝါဠပုတ္တဂါမေ [ကလ္လဝါလမုတ္တဂါမေ (သျာ.)] ပစလာယမာနော နိသိန္နော ဟောတိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ ဘဂဝါ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန အာယသ္မန္တံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနံ မဂဓေသု ကလ္လဝါဠပုတ္တဂါမေ ပစလာယမာနံ နိသိန္နံ။ ဒိသွာ – သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော သမိဉ္ဇိတံ ဝါ ဗာဟံ ပသာရေယျ, ပသာရိတံ ဝါ ဗာဟံ သမိဉ္ဇေယျ, ဧဝမေဝံ – ဘဂ္ဂေသု သုသုမာရဂိရေ ဘေသကဠာဝနေ မိဂဒါယေ အန္တရဟိတော မဂဓေသု ကလ္လဝါဠပုတ္တဂါမေ အာယသ္မတော မဟာမောဂ္ဂလ္လာနဿ သမ္မုခေ ပါတုရဟောသိ။ နိသီဒိ ဘဂဝါ ပညတ္တေ အာသနေ။ နိသဇ္ဇ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနံ ဧတဒဝေါစ –
‘‘ပစလာယသိ နော တွံ, မောဂ္ဂလ္လာန, ပစလာယသိ နော တွံ, မောဂ္ဂလ္လာနာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’ ။ ‘‘တသ္မာတိဟ, မောဂ္ဂလ္လာန, ယထာသညိဿ တေ ဝိဟရတော တံ မိဒ္ဓံ ဩက္ကမတိ, တံ သညံ မာ မနသာကာသိ [မာ မနသိကာသိ (သီ.), မနသိ ကရေယျာသိ (သျာ.), မနသာကာသိ (က.)], တံ သညံ မာ ဗဟုလမကာသိ [တံ သညံ ဗဟုလံ ကရေယျာသိ (သျာ.), တံ သညံ ဗဟုလမကာသိ (က.)]။ ဌာနံ ခေါ ပနေတံ, မောဂ္ဂလ္လာန, ဝိဇ္ဇတိ ယံ တေ ဧဝံ ဝိဟရတော တံ မိဒ္ဓံ ပဟီယေထ’’။
‘‘နော စေ တေ ဧဝံ ဝိဟရတော တံ မိဒ္ဓံ ပဟီယေထ, တတော တွံ, မောဂ္ဂလ္လာန, ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ စေတသာ အနုဝိတက္ကေယျာသိ အနုဝိစာရေယျာသိ, မနသာ အနုပေက္ခေယျာသိ။ ဌာနံ ခေါ ပနေတံ ဝိဇ္ဇတိ ယံ တေ ဧဝံ ဝိဟရတော တံ မိဒ္ဓံ ပဟီယေထ။
‘‘နော စေ တေ ဧဝံ ဝိဟရတော တံ မိဒ္ဓံ ပဟီယေထ, တတော တွံ, မောဂ္ဂလ္လာန, ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ ဝိတ္ထာရေန သဇ္ဈာယံ ကရေယျာသိ။ ဌာနံ ခေါ ပနေတံ ဝိဇ္ဇတိ ယံ တေ ဧဝံ ဝိဟရတော တံ မိဒ္ဓံ ပဟီယေထ။
‘‘နော စေ တေ ဧဝံ ဝိဟရတော တံ မိဒ္ဓံ ပဟီယေထ, တတော တွံ, မောဂ္ဂလ္လာန, ဥဘော ကဏ္ဏသောတာနိ အာဝိဉ္ဆေယျာသိ [အာဝိဉ္ဇေယျာသိ (သီ. သျာ.)], ပါဏိနာ ဂတ္တာနိ အနုမဇ္ဇေယျာသိ။ ဌာနံ ခေါ ပနေတံ ဝိဇ္ဇတိ ယံ တေ ဧဝံ ဝိဟရတော တံ မိဒ္ဓံ ပဟီယေထ။
‘‘နော စေ တေ ဧဝံ ဝိဟရတော တံ မိဒ္ဓံ ပဟီယေထ, တတော တွံ, မောဂ္ဂလ္လာန, ဥဋ္ဌာယာသနာ ဥဒကေန အက္ခီနိ အနုမဇ္ဇိတွာ [ပနိဉ္ဇိတွာ (က.)] ဒိသာ အနုဝိလောကေယျာသိ , နက္ခတ္တာနိ တာရကရူပါနိ ဥလ္လောကေယျာသိ။ ဌာနံ ခေါ ပနေတံ ဝိဇ္ဇတိ ယံ တေ ဧဝံ ဝိဟရတော တံ မိဒ္ဓံ ပဟီယေထ။
‘‘နော စေ တေ ဧဝံ ဝိဟရတော တံ မိဒ္ဓံ ပဟီယေထ, တတော တွံ, မောဂ္ဂလ္လာန, အာလောကသညံ မနသိ ကရေယျာသိ, ဒိဝါသညံ အဓိဋ္ဌဟေယျာသိ – ယထာ ဒိဝါ တထာ ရတ္တိံ ယထာ ရတ္တိံ တထာ ဒိဝါ။ ဣတိ ဝိဝဋေန [ဝိဝဋ္ဋေန (သျာ.), မိဒ္ဓဝိဂတေန (က.)] စေတသာ အပရိယောနဒ္ဓေန သပ္ပဘာသံ စိတ္တံ ဘာဝေယျာသိ။ ဌာနံ ခေါ ပနေတံ ဝိဇ္ဇတိ ယံ တေ ဧဝံ ဝိဟရတော တံ မိဒ္ဓံ ပဟီယေထ။
‘‘နော စေ တေ ဧဝံ ဝိဟရတော တံ မိဒ္ဓံ ပဟီယေထ, တတော တွံ, မောဂ္ဂလ္လာန, ပစ္ဆာပုရေသညီ [ပစ္ဆာပုရေ တထာသညီ (ကတ္ထစိ)] စင်္ကမံ အဓိဋ္ဌဟေယျာသိ အန္တောဂတေဟိ ဣန္ဒ္ရိယေဟိ အဗဟိဂတေန မာနသေန။ ဌာနံ ခေါ ပနေတံ ဝိဇ္ဇတိ ယံ တေ ဧဝံ ဝိဟရတော တံ မိဒ္ဓံ ပဟီယေထ။
‘‘နော စေ တေ ဧဝံ ဝိဟရတော တံ မိဒ္ဓံ ပဟီယေထ, တတော တွံ, မောဂ္ဂလ္လာန, ဒက္ခိဏေန ပဿေန သီဟသေယျံ ကပ္ပေယျာသိ ပါဒေ ပါဒံ အစ္စာဓါယ သတော သမ္ပဇာနော ဥဋ္ဌာနသညံ မနသိ ကရိတွာ။ ပဋိဗုဒ္ဓေန စ [ပဋိဗုဒ္ဓေနေဝ (သျာ.)] တေ, မောဂ္ဂလ္လာန, ခိပ္ပညေဝ ပစ္စုဋ္ဌာတဗ္ဗံ – ‘န သေယျသုခံ န ပဿသုခံ န မိဒ္ဓသုခံ အနုယုတ္တော ဝိဟရိဿာမီ’တိ။ ဧဝဉှိ တေ, မောဂ္ဂလ္လာန, သိက္ခိတဗ္ဗံ။
‘‘တသ္မာတိဟ, မောဂ္ဂလ္လာန, ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘န ဥစ္စာသောဏ္ဍံ ပဂ္ဂဟေတွာ ကုလာနိ ဥပသင်္ကမိဿာမီ’တိ။ ဧဝဉှိ တေ, မောဂ္ဂလ္လာန, သိက္ခိတဗ္ဗံ။ သစေ, မောဂ္ဂလ္လာန, ဘိက္ခု ဥစ္စာသောဏ္ဍံ ပဂ္ဂဟေတွာ ကုလာနိ ဥပသင်္ကမတိ, သန္တိ ဟိ, မောဂ္ဂလ္လာန, ကုလေသု ကိစ္စကရဏီယာနိ။ ယေဟိ မနုဿာ အာဂတံ ဘိက္ခုံ န မနသိ ကရောန္တိ, တတြ ဘိက္ခုဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘ကောသု နာမ ဣဒါနိ မံ ဣမသ္မိံ ကုလေ ပရိဘိန္ဒိ, ဝိရတ္တရူပါ ဒါနိမေ မယိ မနုဿာ’တိ။ ဣတိဿ အလာဘေန မင္ကုဘာဝေါ, မင္ကုဘူတဿ ဥဒ္ဓစ္စံ, ဥဒ္ဓတဿ အသံဝရော, အသံဝုတဿ အာရာ စိတ္တံ သမာဓိမှာ။
‘‘တသ္မာတိဟ, မောဂ္ဂလ္လာန, ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘န ဝိဂ္ဂါဟိကကထံ ကထေဿာမီ’တိ။ ဧဝဉှိ တေ, မောဂ္ဂလ္လာန, သိက္ခိတဗ္ဗံ။ ဝိဂ္ဂါဟိကာယ, မောဂ္ဂလ္လာန, ကထာယ သတိ ကထာဗာဟုလ္လံ ပါဋိကင်္ခံ, ကထာဗာဟုလ္လေ သတိ ဥဒ္ဓစ္စံ, ဥဒ္ဓတဿ အသံဝရော, အသံဝုတဿ အာရာ စိတ္တံ သမာဓိမှာ [နာဟံ မောဂ္ဂလာန သဗ္ဗေဟေဝ သမဂ္ဂံ ဝဏ္ဏယာမိ ဂဟဋ္ဌေဟိ။ ပဗ္ဗဇိတေဟိ ခေါ အဟံ မောဂ္ဂလ္လာန သမဂ္ဂံ ဝဏ္ဏယာမိ (က.)]။ နာဟံ, မောဂ္ဂလ္လာန, သဗ္ဗေဟေဝ သံသဂ္ဂံ ဝဏ္ဏယာမိ။ န ပနာဟံ , မောဂ္ဂလ္လာန, သဗ္ဗေဟေဝ သံသဂ္ဂံ န ဝဏ္ဏယာမိ။ သဂဟဋ္ဌပဗ္ဗဇိတေဟိ ခေါ အဟံ, မောဂ္ဂလ္လာန, သံသဂ္ဂံ န ဝဏ္ဏယာမိ [နာဟံ မောဂ္ဂလ္လာန သဗ္ဗေဟေဝ သမဂ္ဂံ ဝဏ္ဏယာမိ ဂဟဋ္ဌေဟိ, ပဗ္ဗဇိတေဟိ ခေါ အဟံ မောဂ္ဂလ္လာန သမဂ္ဂံ ဝဏ္ဏယာမိ (က.)]။ ယာနိ စ ခေါ တာနိ သေနာသနာနိ အပ္ပသဒ္ဒါနိ အပ္ပနိဂ္ဃောသာနိ ဝိဇနဝါတာနိ မနုဿရာဟဿေယျကာနိ [မနုဿရာဟသေယျကာနိ (သီ. သျာ.)] ပဋိသလ္လာနသာရုပ္ပါနိ တထာရူပေဟိ သေနာသနေဟိ သံသဂ္ဂံ [သမဂ္ဂံ (က.)] ဝဏ္ဏယာမီ’’တိ။
ဧဝံ ဝုတ္တေ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ, ဘန္တေ, ဘိက္ခု သံခိတ္တေန တဏှာသင်္ခယဝိမုတ္တော ဟောတိ အစ္စန္တနိဋ္ဌော အစ္စန္တယောဂက္ခေမီ အစ္စန္တဗြဟ္မစာရီ အစ္စန္တပရိယောသာနော သေဋ္ဌော ဒေဝမနုဿာန’’န္တိ?
‘‘ဣဓ, မောဂ္ဂလ္လာန, ဘိက္ခုနော သုတံ ဟောတိ – ‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ နာလံ အဘိနိဝေသာယာ’တိ; ဧဝဉ္စေတံ, မောဂ္ဂလ္လာန, ဘိက္ခုနော သုတံ ဟောတိ – ‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ နာလံ အဘိနိဝေသာယာ’တိ။ သော သဗ္ဗံ ဓမ္မံ အဘိဇာနာတိ, သဗ္ဗံ ဓမ္မံ အဘိညာယ သဗ္ဗံ ဓမ္မံ ပရိဇာနာတိ။ သဗ္ဗံ ဓမ္မံ ပရိညာယ ယံကိဉ္စိ ဝေဒနံ ဝေဒိယတိ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ။ သော တာသု ဝေဒနာသု အနိစ္စာနုပဿီ ဝိဟရတိ, ဝိရာဂါနုပဿီ ဝိဟရတိ, နိရောဓါနုပဿီ ဝိဟရတိ, ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿီ ဝိဟရတိ။ သော တာသု ဝေဒနာသု အနိစ္စာနုပဿီ ဝိဟရန္တော ဝိရာဂါနုပဿီ ဝိဟရန္တော နိရောဓါနုပဿီ ဝိဟရန္တော ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿီ ဝိဟရန္တော န ကိဉ္စိ [န စ ကိဉ္စိ (သီ. သျာ. က.) မ. နိ. ၁.၃၉၀ ပဿိတဗ္ဗံ] လောကေ ဥပါဒိယတိ, အနုပါဒိယံ န ပရိတဿတိ, အပရိတဿံ ပစ္စတ္တံယေဝ ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတိ။ ဧတ္တာဝတာ ခေါ, မောဂ္ဂလ္လာန, ဘိက္ခု သံခိတ္တေန တဏှာသင်္ခယဝိမုတ္တော ဟောတိ အစ္စန္တနိဋ္ဌော အစ္စန္တယောဂက္ခေမီ အစ္စန္တဗြဟ္မစာရီ အစ္စန္တပရိယောသာနော သေဋ္ဌော ဒေဝမနုဿာန’’န္တိ။ အဋ္ဌမံ။
၉. မေတ္တသုတ္တံ
၆၂. [ဣတိဝု. ၂၂ ဣတိဝုတ္တကေပိ] ‘‘မာ , ဘိက္ခဝေ, ပုညာနံ ဘာယိတ္ထ။ သုခဿေတံ, ဘိက္ခဝေ , အဓိဝစနံ ယဒိဒံ ပုညာနိ [ယဒိဒံ ပုညန္တိ (သီ.), ယဒိဒံ ပုညာနိ (က.)]။ အဘိဇာနာမိ ခေါ ပနာဟံ [ဘိက္ခဝေ ဒီဃရတ္တံ ဣဋ္ဌံ (သျာ.), ဘိက္ခဝေ ဒီဃရတ္တံ ပုညာနံ ဣဋ္ဌံ (?)], ဘိက္ခဝေ, ဒီဃရတ္တံ ကတာနံ ပုညာနံ ဒီဃရတ္တံ ဣဋ္ဌံ [ဘိက္ခဝေ ဒီဃရတ္တံ ဣဋ္ဌံ (သျာ.), ဘိက္ခဝေ ဒီဃရတ္တံ ပုညာနံ ဣဋ္ဌံ (?)] ကန္တံ မနာပံ ဝိပါကံ ပစ္စနုဘူတံ။ သတ္တ ဝဿာနိ မေတ္တံ စိတ္တံ ဘာဝေသိံ ။ သတ္တ ဝဿာနိ မေတ္တံ စိတ္တံ ဘာဝေတွာ သတ္တ သံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋကပ္ပေ နယိမံ လောကံ ပုနာဂမာသိံ။ သံဝဋ္ဋမာနေ သုဒါဟံ [သံဝဋ္ဋမာနဿုဒါဟံ (က.)], ဘိက္ခဝေ, လောကေ အာဘဿရူပဂေါ ဟောမိ, ဝိဝဋ္ဋမာနေ လောကေ သုညံ ဗြဟ္မဝိမာနံ ဥပပဇ္ဇာမိ။
‘‘တတြ သုဒံ, ဘိက္ခဝေ, ဗြဟ္မာ ဟောမိ မဟာဗြဟ္မာ အဘိဘူ အနဘိဘူတော အညဒတ္ထုဒသော ဝသဝတ္တီ။ ဆတ္တိံသက္ခတ္တုံ ခေါ ပနာဟံ, ဘိက္ခဝေ, သက္ကော အဟောသိံ ဒေဝါနမိန္ဒော; အနေကသတက္ခတ္တုံ ရာဇာ အဟောသိံ စက္ကဝတ္တီ ဓမ္မိကော ဓမ္မရာဇာ စာတုရန္တော ဝိဇိတာဝီ ဇနပဒတ္ထာဝရိယပ္ပတ္တော သတ္တရတနသမန္နာဂတော။ တဿ မယှံ, ဘိက္ခဝေ, ဣမာနိ သတ္တ ရတနာနိ အဟေသုံ, သေယျထိဒံ – စက္ကရတနံ, ဟတ္ထိရတနံ, အဿရတနံ, မဏိရတနံ, ဣတ္ထိရတနံ, ဂဟပတိရတနံ, ပရိဏာယကရတနမေဝ သတ္တမံ။ ပရောသဟဿံ ခေါ ပန မေ, ဘိက္ခဝေ, ပုတ္တာ အဟေသုံ သူရာ ဝီရင်္ဂရူပါ ပရသေနပ္ပမဒ္ဒနာ။ သော ဣမံ ပထဝိံ သာဂရပရိယန္တံ အဒဏ္ဍေန အသတ္ထေန ဓမ္မေန အဘိဝိဇိယ အဇ္ဈာဝသိ’’န္တိ [အဇ္ဈာဝသန္တိ (သျာ.) အဇ္ဈာဝသတိ (သီ. က.)]။
‘‘ပဿ ပုညာနံ ဝိပါကံ၊ ကုသလာနံ သုခေသိနော [သုခေသိနံ (သီ.)]။
မေတ္တံ စိတ္တံ ဝိဘာဝေတွာ၊ သတ္တ ဝဿာနိ ဘိက္ခဝေါ [ဘိက္ခဝေ (က.)]။
သတ္တသံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋကပ္ပေ ၊ နယိမံ လောကံ ပုနာဂမိံ [ပုနာဂမံ (သျာ.)]။
‘‘သံဝဋ္ဋမာနေ လောကမှိ၊ ဟောမိ အာဘဿရူပဂေါ။
ဝိဝဋ္ဋမာနေ လောကသ္မိံ၊ သုညဗြဟ္မူပဂေါ အဟုံ။
‘‘သတ္တက္ခတ္တုံ မဟာဗြဟ္မာ၊ ဝသဝတ္တီ တဒါ အဟုံ။
ဆတ္တိံသက္ခတ္တုံ ဒေဝိန္ဒော၊ ဒေဝရဇ္ဇမကာရယိံ။
‘‘စက္ကဝတ္တီ အဟုံ ရာဇာ၊ ဇမ္ဗုမဏ္ဍဿ [ဇဗ္မုဒီပဿ (သီ.)၊ ဇမ္ဗုသဏ္ဍဿ (သျာ.)] ဣဿရော။
မုဒ္ဓါဝသိတ္တော [မုဒ္ဓါဘိသိတ္တော (က.)] ခတ္တိယော၊ မနုဿာဓိပတီ အဟုံ။
‘‘အဒဏ္ဍေန အသတ္ထေန၊ ဝိဇေယျ ပထဝိံ ဣမံ။
အသာဟသေန ကမ္မေန [ဓမ္မေန (သီ. သျာ.)]၊ သမေန အနုသာသိ တံ။
‘‘ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေတွာ၊ အသ္မိံ ပထဝိမဏ္ဍလေ။
မဟဒ္ဓနေ မဟာဘောဂေ၊ အဍ္ဎေ အဇာယိဟံ ကုလေ။
‘‘သဗ္ဗကာမေဟိ သမ္ပန္နေ [သမ္ပုဏ္ဏေ (က.)]၊ ရတနေဟိ စ သတ္တဟိ။
ဗုဒ္ဓါ သင်္ဂါဟကာ လောကေ၊ တေဟိ ဧတံ သုဒေသိတံ။
‘‘ဧသော ဟေတု မဟန္တဿ၊ ပထဗ္ယော မေ န ဝိပဇ္ဇတိ [ဧသ ဟေတု မဟန္တဿ၊ ပုထဗ္ယော ယေန ဝုစ္စတိ (သီ. သျာ.)]။
ပဟူတဝိတ္တူပကရဏော၊ ရာဇာ ဟောတိ [ဟောမိ (သီ. သျာ.)] ပတာပဝါ။
‘‘ဣဒ္ဓိမာ ယသဝါ ဟောတိ [ဟောမိ (သီ. သျာ.)]၊ ဇမ္ဗုမဏ္ဍဿ [ဇမ္ဗုသဏ္ဍဿ (သီ. သျာ.)] ဣဿရော။
ကော သုတွာ နပ္ပသီဒေယျ၊ အပိ ကဏှာဘိဇာတိယော။
‘‘တသ္မာ ဟိ အတ္တကာမေန [အတ္ထကာမေန (သျာ. က.)]၊ မဟတ္တမဘိကင်္ခတာ။
သဒ္ဓမ္မော ဂရုကာတဗ္ဗော၊ သရံ ဗုဒ္ဓါနသာသန’’န္တိ။ နဝမံ။
၁၀. ဘရိယာသုတ္တံ
၆၃. အထ ခေါ ဘဂဝါ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန အနာထပိဏ္ဍိကဿ ဂဟပတိဿ နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အနာထပိဏ္ဍိကဿ ဂဟပတိဿ နိဝေသနေ မနုဿာ ဥစ္စာသဒ္ဒါ မဟာသဒ္ဒါ ဟောန္တိ။ အထ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကော ဂဟပတိ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကံ ဂဟပတိံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –
‘‘ကိံ နု တေ, ဂဟပတိ, နိဝေသနေ မနုဿာ ဥစ္စာသဒ္ဒါ မဟာသဒ္ဒါ ကေဝဋ္ဋာ မညေ မစ္ဆဝိလောပေ’’တိ? ‘‘အယံ, ဘန္တေ, သုဇာတာ ဃရသုဏှာ အဍ္ဎကုလာ အာနီတာ။ သာ နေဝ သဿုံ အာဒိယတိ, န သသုရံ အာဒိယတိ, န သာမိကံ အာဒိယတိ, ဘဂဝန္တမ္ပိ န သက္ကရောတိ န ဂရုံ ကရောတိ န မာနေတိ န ပူဇေတီ’’တိ။
အထ ခေါ ဘဂဝါ သုဇာတံ ဃရသုဏှံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဧဟိ, သုဇာတေ’’တိ! ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ သုဇာတာ ဃရသုဏှာ ဘဂဝတော ပဋိဿုတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ သုဇာတံ ဃရသုဏှံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –
‘‘သတ္တ ခေါ ဣမာ, သုဇာတေ, ပုရိသဿ ဘရိယာယော။ ကတမာ သတ္တ? ဝဓကသမာ, စောရီသမာ, အယျသမာ, မာတာသမာ, ဘဂိနီသမာ, သခီသမာ, ဒါသီသမာ။ ဣမာ ခေါ, သုဇာတေ, သတ္တ ပုရိသဿ ဘရိယာယော။ တာသံ တွံ ကတမာ’’တိ? ‘‘န ခေါ အဟံ [နာဟံ (သျာ.)], ဘန္တေ, ဣမဿ ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အာဇာနာမိ။ သာဓု မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ တထာ ဓမ္မံ ဒေသေတု ယထာဟံ ဣမဿ ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဇာနေယျ’’န္တိ။ ‘‘တေန ဟိ, သုဇာတေ, သုဏာဟိ, သာဓုကံ မနသိ ကရောဟိ; ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ သုဇာတာ ဃရသုဏှာ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသိ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –
‘‘ပဒုဋ္ဌစိတ္တာ အဟိတာနုကမ္ပိနီ၊
အညေသု ရတ္တာ အတိမညတေ ပတိံ။
ဓနေန ကီတဿ ဝဓါယ ဥဿုကာ၊
ယာ ဧဝရူပါ ပုရိသဿ ဘရိယာ။
‘ဝဓါ စ ဘရိယာ’တိ စ သာ ပဝုစ္စတိ။
‘‘ယံ ဣတ္ထိယာ ဝိန္ဒတိ သာမိကော ဓနံ၊
သိပ္ပံ ဝဏိဇ္ဇဉ္စ ကသိံ အဓိဋ္ဌဟံ။
အပ္ပမ္ပိ တဿ အပဟာတုမိစ္ဆတိ၊
ယာ ဧဝရူပါ ပုရိသဿ ဘရိယာ။
‘စောရီ စ ဘရိယာ’တိ စ သာ ပဝုစ္စတိ။
‘‘အကမ္မကာမာ အလသာ မဟဂ္ဃသာ၊
ဖရုသာ စ စဏ္ဍီ ဒုရုတ္တဝါဒိနီ။
ဥဋ္ဌာယကာနံ အဘိဘုယျ ဝတ္တတိ၊
ယာ ဧဝရူပါ ပုရိသဿ ဘရိယာ။
‘အယျာ စ ဘရိယာ’တိ စ သာ ပဝုစ္စတိ။
‘‘ယာ သဗ္ဗဒါ ဟောတိ ဟိတာနုကမ္ပိနီ၊
မာတာဝ ပုတ္တံ အနုရက္ခတေ ပတိံ။
တတော ဓနံ သမ္ဘတမဿ ရက္ခတိ၊
ယာ ဧဝရူပါ ပုရိသဿ ဘရိယာ။
‘မာတာ စ ဘရိယာ’တိ စ သာ ပဝုစ္စတိ။
‘‘ယထာပိ ဇေဋ္ဌာ ဘဂိနီ ကနိဋ္ဌကာ [ကဏိဋ္ဌာ (သီ.)၊ ကနိဋ္ဌာ (သျာ.)]၊
သဂါရဝါ ဟောတိ သကမှိ သာမိကေ။
ဟိရီမနာ ဘတ္တုဝသာနုဝတ္တိနီ၊
ယာ ဧဝရူပါ ပုရိသဿ ဘရိယာ။‘ဘဂိနီ စ ဘရိယာ’တိ စ သာ ပဝုစ္စတိ။
‘‘ယာစီဓ ဒိသွာန ပတိံ ပမောဒတိ၊
သခီ သခါရံဝ စိရဿမာဂတံ။
ကောလေယျကာ သီလဝတီ ပတိဗ္ဗတာ၊
ယာ ဧဝရူပါ ပုရိသဿ ဘရိယာ။
‘သခီ စ ဘရိယာ’တိ စ သာ ပဝုစ္စတိ။
‘‘အက္ကုဒ္ဓသန္တာ ဝဓဒဏ္ဍတဇ္ဇိတာ၊
အဒုဋ္ဌစိတ္တာ ပတိနော တိတိက္ခတိ။
အက္ကောဓနာ ဘတ္တုဝသာနုဝတ္တိနီ၊
ယာ ဧဝရူပါ ပုရိသဿ ဘရိယာ။
‘ဒါသီ စ ဘရိယာ’တိ စ သာ ပဝုစ္စတိ။
‘‘ယာစီဓ ဘရိယာ ဝဓကာတိ ဝုစ္စတိ၊
‘စောရီ စ အယျာ’တိ စ ယာ ပဝုစ္စတိ။
ဒုဿီလရူပါ ဖရုသာ အနာဒရာ၊
ကာယဿ ဘေဒါ နိရယံ ဝဇန္တိ တာ။
‘‘ယာစီဓ မာတာ ဘဂိနီ သခီတိ စ၊
‘ဒါသီ စ ဘရိယာ’တိ စ သာ ပဝုစ္စတိ။
သီလေ ဌိတတ္တာ စိရရတ္တသံဝုတာ၊
ကာယဿ ဘေဒါ သုဂတိံ ဝဇန္တိ တာ’’တိ။
‘‘ဣမာ ခေါ, သုဇာတေ, သတ္တ ပုရိသဿ ဘရိယာယော။ တာသံ တွံ ကတမာ’’တိ? ‘‘အဇ္ဇတဂ္ဂေ မံ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဒါသီသမံ သာမိကဿ ဘရိယံ ဓါရေတူ’’တိ။ ဒသမံ။
၁၁. ကောဓနသုတ္တံ
၆၄. ‘‘သတ္တိမေ , ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မာ သပတ္တကန္တာ သပတ္တကရဏာ ကောဓနံ အာဂစ္ဆန္တိ ဣတ္ထိံ ဝါ ပုရိသံ ဝါ။ ကတမေ သတ္တ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, သပတ္တော သပတ္တဿ ဧဝံ ဣစ္ဆတိ – ‘အဟော ဝတာယံ ဒုဗ္ဗဏ္ဏော အဿာ’တိ! တံ ကိဿ ဟေတု? န, ဘိက္ခဝေ, သပတ္တော သပတ္တဿ ဝဏ္ဏဝတာယ နန္ဒတိ။ ကောဓနောယံ [ကောဓနာယံ (က.)], ဘိက္ခဝေ, ပုရိသပုဂ္ဂလော ကောဓါဘိဘူတော ကောဓပရေတော, ကိဉ္စာပိ သော ဟောတိ သုနှာတော သုဝိလိတ္တော ကပ္ပိတကေသမဿု ဩဒါတဝတ္ထဝသနော [ဩဒါတဝသနော (က.)]; အထ ခေါ သော ဒုဗ္ဗဏ္ဏောဝ ဟောတိ ကောဓါဘိဘူတော။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ပဌမော ဓမ္မော သပတ္တကန္တော သပတ္တကရဏော ကောဓနံ အာဂစ္ဆတိ ဣတ္ထိံ ဝါ ပုရိသံ ဝါ။
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, သပတ္တော သပတ္တဿ ဧဝံ ဣစ္ဆတိ – ‘အဟော ဝတာယံ ဒုက္ခံ သယေယျာ’တိ! တံ ကိဿ ဟေတု? န, ဘိက္ခဝေ, သပတ္တော သပတ္တဿ သုခသေယျာယ နန္ဒတိ။ ကောဓနောယံ, ဘိက္ခဝေ, ပုရိသပုဂ္ဂလော ကောဓါဘိဘူတော ကောဓပရေတော, ကိဉ္စာပိ သော ပလ္လင်္ကေ သေတိ ဂေါနကတ္ထတေ ပဋလိကတ္ထတေ ကဒလိမိဂပဝရပစ္စတ္ထရဏေ သဥတ္တရစ္ဆဒေ ဥဘတောလောဟိတကူပဓါနေ; အထ ခေါ သော ဒုက္ခညေဝ သေတိ ကောဓါဘိဘူတော။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ဒုတိယော ဓမ္မော သပတ္တကန္တော သပတ္တကရဏော ကောဓနံ အာဂစ္ဆတိ ဣတ္ထိံ ဝါ ပုရိသံ ဝါ။
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, သပတ္တော သပတ္တဿ ဧဝံ ဣစ္ဆတိ – ‘အဟော ဝတာယံ န ပစုရတ္ထော အဿာ’တိ! တံ ကိဿ ဟေတု? န, ဘိက္ခဝေ, သပတ္တော သပတ္တဿ ပစုရတ္ထတာယ နန္ဒတိ ။ ကောဓနောယံ , ဘိက္ခဝေ, ပုရိသပုဂ္ဂလော ကောဓါဘိဘူတော ကောဓပရေတော, အနတ္ထမ္ပိ ဂဟေတွာ ‘အတ္ထော မေ ဂဟိတော’တိ မညတိ , အတ္ထမ္ပိ ဂဟေတွာ ‘အနတ္ထော မေ ဂဟိတော’တိ မညတိ။ တဿိမေ ဓမ္မာ အညမညံ ဝိပစ္စနီကာ ဂဟိတာ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တန္တိ ကောဓါဘိဘူတဿ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, တတိယော ဓမ္မော သပတ္တကန္တော သပတ္တကရဏော ကောဓနံ အာဂစ္ဆတိ ဣတ္ထိံ ဝါ ပုရိသံ ဝါ။
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, သပတ္တော သပတ္တဿ ဧဝံ ဣစ္ဆတိ – ‘အဟော ဝတာယံ န ဘောဂဝါ အဿာ’တိ! တံ ကိဿ ဟေတု? န, ဘိက္ခဝေ, သပတ္တော သပတ္တဿ ဘောဂဝတာယ နန္ဒတိ။ ကောဓနဿ, ဘိက္ခဝေ, ပုရိသပုဂ္ဂလဿ ကောဓါဘိဘူတဿ ကောဓပရေတဿ, ယေပိဿ တေ ဟောန္တိ ဘောဂါ ဥဋ္ဌာနဝီရိယာဓိဂတာ ဗာဟာဗလပရိစိတာ သေဒါဝက္ခိတ္တာ ဓမ္မိကာ ဓမ္မလဒ္ဓါ, တေပိ ရာဇာနော ရာဇကောသံ ပဝေသေန္တိ ကောဓါဘိဘူတဿ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, စတုတ္ထော ဓမ္မော သပတ္တကန္တော သပတ္တကရဏော ကောဓနံ အာဂစ္ဆတိ ဣတ္ထိံ ဝါ ပုရိသံ ဝါ။
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, သပတ္တော သပတ္တဿ ဧဝံ ဣစ္ဆတိ – ‘အဟော ဝတာယံ န ယသဝါ အဿာ’တိ! တံ ကိဿ ဟေတု? န, ဘိက္ခဝေ, သပတ္တော သပတ္တဿ ယသဝတာယ နန္ဒတိ။ ကောဓနောယံ, ဘိက္ခဝေ, ပုရိသပုဂ္ဂလော ကောဓါဘိဘူတော ကောဓပရေတော, ယောပိဿ သော ဟောတိ ယသော အပ္ပမာဒါဓိဂတော, တမှာပိ ဓံသတိ ကောဓါဘိဘူတော။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စမော ဓမ္မော သပတ္တကန္တော သပတ္တကရဏော ကောဓနံ အာဂစ္ဆတိ ဣတ္ထိံ ဝါ ပုရိသံ ဝါ။
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, သပတ္တော သပတ္တဿ ဧဝံ ဣစ္ဆတိ – ‘အဟော ဝတာယံ န မိတ္တဝါ အဿာ’တိ! တံ ကိဿ ဟေတု? န, ဘိက္ခဝေ, သပတ္တော သပတ္တဿ မိတ္တဝတာယ နန္ဒတိ။ ကောဓနံ, ဘိက္ခဝေ, ပုရိသပုဂ္ဂလံ ကောဓါဘိဘူတံ ကောဓပရေတံ, ယေပိဿ တေ ဟောန္တိ မိတ္တာမစ္စာ ဉာတိသာလောဟိတာ, တေပိ အာရကာ ပရိဝဇ္ဇန္တိ ကောဓါဘိဘူတံ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ဆဋ္ဌော ဓမ္မော သပတ္တကန္တော သပတ္တကရဏော ကောဓနံ အာဂစ္ဆတိ ဣတ္ထိံ ဝါ ပုရိသံ ဝါ။
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, သပတ္တော သပတ္တဿ ဧဝံ ဣစ္ဆတိ – ‘အဟော ဝတာယံ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇေယျာ’တိ! တံ ကိဿ ဟေတု? န, ဘိက္ခဝေ, သပတ္တော သပတ္တဿ သုဂတိဂမနေ နန္ဒတိ။ ကောဓနောယံ, ဘိက္ခဝေ, ပုရိသပုဂ္ဂလော ကောဓါဘိဘူတော ကောဓပရေတော ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရတိ, ဝါစာယ ဒုစ္စရိတံ စရတိ, မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရတိ။ သော ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရိတွာ ဝါစာယ။ပေ.။ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ ကောဓါဘိဘူတော။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တမော ဓမ္မော သပတ္တကန္တော သပတ္တကရဏော ကောဓနံ အာဂစ္ဆတိ ဣတ္ထိံ ဝါ ပုရိသံ ဝါ။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တ ဓမ္မာ သပတ္တကန္တာ သပတ္တကရဏာ ကောဓနံ အာဂစ္ဆန္တိ ဣတ္ထိံ ဝါ ပုရိသံ ဝါ’’တိ။
‘‘ကောဓနော ဒုဗ္ဗဏ္ဏော ဟောတိ၊ အထော ဒုက္ခမ္ပိ သေတိ သော။
အထော အတ္ထံ ဂဟေတွာန၊ အနတ္ထံ အဓိပဇ္ဇတိ [အဓိဂစ္ဆတိ (သီ.)၊ ပဋိပဇ္ဇတိ (သျာ.)]။
‘‘တတော ကာယေန ဝါစာယ၊ ဝဓံ ကတွာန ကောဓနော။
ကောဓါဘိဘူတော ပုရိသော၊ ဓနဇာနိံ နိဂစ္ဆတိ။
‘‘ကောဓသမ္မဒသမ္မတ္တော ၊ အာယသက္ယံ [အာယသက္ခံ (သျာ.)] နိဂစ္ဆတိ။
ဉာတိမိတ္တာ သုဟဇ္ဇာ စ၊ ပရိဝဇ္ဇန္တိ ကောဓနံ။
[ဣတိဝု. ၈၈ ဣတိဝုတ္တကေပိ] ‘‘အနတ္ထဇနနော ကောဓေါ၊ ကောဓေါ စိတ္တပ္ပကောပနော။
ဘယမန္တရတော ဇာတံ၊ တံ ဇနော နာဝဗုဇ္ဈတိ။
‘‘ကုဒ္ဓေါ အတ္ထံ န ဇာနာတိ၊ ကုဒ္ဓေါ ဓမ္မံ န ပဿတိ။
အန္ဓတမံ တဒါ ဟောတိ၊ ယံ ကောဓေါ သဟတေ နရံ။
‘‘ယံ ကုဒ္ဓေါ ဥပရောဓေတိ၊ သုကရံ ဝိယ ဒုက္ကရံ။
ပစ္ဆာ သော ဝိဂတေ ကောဓေ၊ အဂ္ဂိဒဍ္ဎောဝ တပ္ပတိ။
‘‘ဒုမ္မင္ကုယံ ပဒဿေတိ [သဒဿေတိ (သီ.)၊ ပဌမံ ဒဿေတိ (သျာ.)]၊ ဓူမံ ဓူမီဝ ပါဝကော။
ယတော ပတာယတိ ကောဓေါ၊ ယေန ကုဇ္ဈန္တိ မာနဝါ။
‘‘နာဿ ဟိရီ န ဩတ္တပ္ပံ [န အဿ ဟိရီ ဩတ္တပ္ပဉ္စ (က.)]၊ န ဝါစော ဟောတိ ဂါရဝေါ။
ကောဓေန အဘိဘူတဿ၊ န ဒီပံ ဟောတိ ကိဉ္စနံ။
‘‘တပနီယာနိ ကမ္မာနိ၊ ယာနိ ဓမ္မေဟိ အာရကာ။
တာနိ အာရောစယိဿာမိ၊ တံ သုဏာထ ယထာ တထံ။
‘‘ကုဒ္ဓေါ ဟိ ပိတရံ ဟန္တိ၊ ဟန္တိ ကုဒ္ဓေါ သမာတရံ။
ကုဒ္ဓေါ ဟိ ဗြာဟ္မဏံ ဟန္တိ၊ ဟန္တိ ကုဒ္ဓေါ ပုထုဇ္ဇနံ။
‘‘ယာယ မာတု ဘတော ပေါသော၊ ဣမံ လောကံ အဝေက္ခတိ။
တမ္ပိ ပါဏဒဒိံ သန္တိံ၊ ဟန္တိ ကုဒ္ဓေါ ပုထုဇ္ဇနော။
‘‘အတ္တူပမာ ဟိ တေ သတ္တာ၊ အတ္တာ ဟိ ပရမော [ပရမံ (သီ. သျာ.)] ပိယော။
ဟန္တိ ကုဒ္ဓေါ ပုထုတ္တာနံ၊ နာနာရူပေသု မုစ္ဆိတော။
‘‘အသိနာ ဟန္တိ အတ္တာနံ၊ ဝိသံ ခါဒန္တိ မုစ္ဆိတာ။
ရဇ္ဇုယာ ဗဇ္ဈ မီယန္တိ၊ ပဗ္ဗတာမပိ ကန္ဒရေ။
‘‘ဘူနဟစ္စာနိ [ဘူတဟစ္စာနိ (သီ. သျာ.)] ကမ္မာနိ၊ အတ္တမာရဏိယာနိ စ။
ကရောန္တာ နာဝဗုဇ္ဈန္တိ [ကရောန္တော နာဝဗုဇ္ဈတိ (က.)]၊ ကောဓဇာတော ပရာဘဝေါ။
‘‘ဣတာယံ ကောဓရူပေန၊ မစ္စုပါသော ဂုဟာသယော။
တံ ဒမေန သမုစ္ဆိန္ဒေ၊ ပညာဝီရိယေန ဒိဋ္ဌိယာ။
‘‘ယထာ မေတံ [ဧကမေတံ (သျာ.)၊ ဧကမေတံ (သီ.)] အကုသလံ၊ သမုစ္ဆိန္ဒေထ ပဏ္ဍိတော။
တထေဝ ဓမ္မေ သိက္ခေထ၊ မာ နော ဒုမ္မင္ကုယံ အဟု။
‘‘ဝီတကောဓါ အနာယာသာ၊ ဝီတလောဘာ အနုဿုကာ [အနိဿုကာ (သီ. သျာ.) တဒဋ္ဌကထာသု ပန ‘‘အနုဿုကာ’’ တွေဝ ဒိဿတိ]။
ဒန္တာ ကောဓံ ပဟန္တွာန၊ ပရိနိဗ္ဗန္တိ အနာသဝါ’’တိ [ပရိနိဗ္ဗိဿထနာသဝါတိ (သျာ.)၊ ပရိနိဗ္ဗိံသု အနာသဝါတိ (က.)]။ ဧကာဒသမံ။
အဗျာကတဝဂ္ဂေါ ဆဋ္ဌော။
တဿုဒ္ဒါနံ –
အဗျာကတော ပုရိသဂတိ၊ တိဿ သီဟ အရက္ခိယံ။
ကိမိလံ သတ္တ ပစလာ၊ မေတ္တာ ဘရိယာ ကောဓေကာဒသာတိ။