၆. မဟာဝဂ္ဂေါ
၁. သောဏသုတ္တံ
၅၅. [မဟာဝ. ၂၄၃ အာဂတံ] ဧဝံ , မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဂိဇ္ဈကူဋေ ပဗ္ဗတေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ သောဏော ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ သီတဝနသ္မိံ။ အထ ခေါ အာယသ္မတော သောဏဿ ရဟောဂတဿ ပဋိသလ္လီနဿ ဧဝံ စေတသော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ – ‘‘ယေ ခေါ ကေစိ ဘဂဝတော သာဝကာ အာရဒ္ဓဝီရိယာ ဝိဟရန္တိ, အဟံ တေသံ အညတရော။ အထ စ ပန မေ န အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ, သံဝိဇ္ဇန္တိ ခေါ ပန မေ ကုလေ ဘောဂါ, သက္ကာ ဘောဂါ စ ဘုဉ္ဇိတုံ ပုညာနိ စ ကာတုံ။ ယံနူနာဟံ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တိတွာ ဘောဂေ စ ဘုဉ္ဇေယျံ ပုညာနိ စ ကရေယျ’’န္တိ။
အထ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မတော သောဏဿ စေတသာ စေတောပရိဝိတက္ကမညာယ – သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော သမ္မိဉ္ဇိတံ ဝါ ဗာဟံ ပသာရေယျ, ပသာရိတံ ဝါ ဗာဟံ သမ္မိဉ္ဇေယျ, ဧဝမေဝံ ခေါ – ဂိဇ္ဈကူဋေ ပဗ္ဗတေ အန္တရဟိတော သီတဝနေ အာယသ္မတော သောဏဿ သမ္မုခေ ပါတုရဟောသိ။ နိသီဒိ ဘဂဝါ ပညတ္တေ အာသနေ။ အာယသ္မာပိ ခေါ သောဏော ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ အာယသ္မန္တံ သောဏံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –
‘‘နနု တေ, သောဏ, ရဟောဂတဿ ပဋိသလ္လီနဿ ဧဝံ စေတသော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ – ‘ယေ ခေါ ကေစိ ဘဂဝတော သာဝကာ အာရဒ္ဓဝီရိယာ ဝိဟရန္တိ, အဟံ တေသံ အညတရော။ အထ စ ပန မေ န အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ, သံဝိဇ္ဇန္တိ ခေါ ပန မေ ကုလေ ဘောဂါ, သက္ကာ ဘောဂါ [ဘောဂေ (မဟာဝ. ၂၄၃)] စ ဘုဉ္ဇိတုံ ပုညာနိ စ ကာတုံ။ ယံနူနာဟံ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တိတွာ ဘောဂေ စ ဘုဉ္ဇေယျံ ပုညာနိ စ ကရေယျ’’’န္တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, သောဏ, ကုသလော တွံ ပုဗ္ဗေ အဂါရိယဘူတော [အာဂါရိကဘူတော (သျာ.), အဂါရိကဘူတော (မဟာဝ. ၂၄၃)] ဝီဏာယ တန္တိဿရေ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, သောဏ, ယဒါ တေ ဝီဏာယ တန္တိယော အစ္စာယတာ ဟောန္တိ, အပိ နု တေ ဝီဏာ တသ္မိံ သမယေ သရဝတီ ဝါ ဟောတိ ကမ္မညာ ဝါ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, သောဏ, ယဒါ တေ ဝီဏာယ တန္တိယော အတိသိထိလာ ဟောန္တိ, အပိ နု တေ ဝီဏာ တသ္မိံ သမယေ သရဝတီ ဝါ ဟောတိ ကမ္မညာ ဝါ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။
‘‘ယဒါ ပန တေ, သောဏ, ဝီဏာယ တန္တိယော န အစ္စာယတာ ဟောန္တိ နာတိသိထိလာ သမေ ဂုဏေ ပတိဋ္ဌိတာ, အပိ နု တေ ဝီဏာ တသ္မိံ သမယေ သရဝတီ ဝါ ဟောတိ ကမ္မညာ ဝါ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။
‘‘ဧဝမေဝံ ခေါ, သောဏ, အစ္စာရဒ္ဓဝီရိယံ ဥဒ္ဓစ္စာယ သံဝတ္တတိ, အတိသိထိလဝီရိယံ ကောသဇ္ဇာယ သံဝတ္တတိ။ တသ္မာတိဟ တွံ, သောဏ, ဝီရိယသမထံ အဓိဋ္ဌဟံ, ဣန္ဒ္ရိယာနဉ္စ သမတံ ပဋိဝိဇ္ဈ, တတ္ထ စ နိမိတ္တံ ဂဏှာဟီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ အာယသ္မာ သောဏော ဘဂဝတော ပစ္စဿောသိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ သောဏံ ဣမိနာ ဩဝါဒေန ဩဝဒိတွာ – သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော သမိဉ္ဇိတံ ဝါ ဗာဟံ ပသာရေယျ, ပသာရိတံ ဝါ ဗာဟံ သမိဉ္ဇေယျ, ဧဝမေဝံ ခေါ – သီတဝနေ အန္တရဟိတော ဂိဇ္ဈကူဋေ ပဗ္ဗတေ ပါတုရဟောသိ။
အထ ခေါ အာယသ္မာ သောဏော အပရေန သမယေန ဝီရိယသမထံ အဓိဋ္ဌာသိ, ဣန္ဒ္ရိယာနဉ္စ သမတံ ပဋိဝိဇ္ဈိ, တတ္ထ စ နိမိတ္တံ အဂ္ဂဟေသိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ သောဏော ဧကော ဝူပကဋ္ဌော အပ္ပမတ္တော အာတာဣ ပဟိတတ္တော ဝိဟရန္တော နစိရဿေဝ – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနာဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိ။ ‘‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’’တိ အဗ္ဘညာသိ။ အညတရော စ ပနာယသ္မာ သောဏော အရဟတံ အဟောသိ။
အထ ခေါ အာယသ္မတော သောဏဿ အရဟတ္တပ္ပတ္တဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ယံနူနာဟံ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမေယျံ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတော သန္တိကေ အညံ ဗျာကရေယျ’’န္တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ သောဏော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ သောဏော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ –
‘‘ယော သော, ဘန္တေ, ဘိက္ခု အရဟံ ခီဏာသဝေါ ဝုသိတဝါ ကတကရဏီယော ဩဟိတဘာရော အနုပ္ပတ္တသဒတ္ထော ပရိက္ခီဏဘဝသံယောဇနော သမ္မဒညာဝိမုတ္တော, သော ဆ ဌာနာနိ အဓိမုတ္တော ဟောတိ – နေက္ခမ္မာဓိမုတ္တော ဟောတိ, ပဝိဝေကာဓိမုတ္တော ဟောတိ, အဗျာပဇ္ဇာဓိမုတ္တော [အဗျာပဇ္ဈာဓိမုတ္တော (က.) မဟာဝ. ၂၄၄ ပဿိတဗ္ဗံ] ဟောတိ, တဏှာက္ခယာဓိမုတ္တော ဟောတိ, ဥပါဒါနက္ခယာဓိမုတ္တော ဟောတိ, အသမ္မောဟာဓိမုတ္တော ဟောတိ။
‘‘သိယာ ခေါ ပန, ဘန္တေ, ဣဓေကစ္စဿ အာယသ္မတော ဧဝမဿ – ‘ကေဝလံသဒ္ဓါမတ္တကံ နူန အယမာယသ္မာ နိဿာယ နေက္ခမ္မာဓိမုတ္တော’တိ ။ န ခေါ ပနေတံ, ဘန္တေ, ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ခီဏာသဝေါ, ဘန္တေ, ဘိက္ခု ဝုသိတဝါ ကတကရဏီယော ကရဏီယံ အတ္တနော အသမနုပဿန္တော ကတဿ ဝါ ပဋိစယံ ခယာ ရာဂဿ ဝီတရာဂတ္တာ နေက္ခမ္မာဓိမုတ္တော ဟောတိ, ခယာ ဒေါသဿ ဝီတဒေါသတ္တာ နေက္ခမ္မာဓိမုတ္တော ဟောတိ, ခယာ မောဟဿ ဝီတမောဟတ္တာ နေက္ခမ္မာဓိမုတ္တော ဟောတိ။
‘‘သိယာ ခေါ ပန, ဘန္တေ, ဣဓေကစ္စဿ အာယသ္မတော ဧဝမဿ – ‘လာဘသက္ကာရသိလောကံ နူန အယမာယသ္မာ နိကာမယမာနော ပဝိဝေကာဓိမုတ္တော’တိ။ န ခေါ ပနေတံ, ဘန္တေ, ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ခီဏာသဝေါ, ဘန္တေ, ဘိက္ခု ဝုသိတဝါ ကတကရဏီယော ကရဏီယံ အတ္တနော အသမနုပဿန္တော ကတဿ ဝါ ပဋိစယံ ခယာ ရာဂဿ ဝီတရာဂတ္တာ ပဝိဝေကာဓိမုတ္တော ဟောတိ, ခယာ ဒေါသဿ ဝီတဒေါသတ္တာ ပဝိဝေကာဓိမုတ္တော ဟောတိ, ခယာ မောဟဿ ဝီတမောဟတ္တာ ပဝိဝေကာဓိမုတ္တော ဟောတိ။
‘‘သိယာ ခေါ ပန, ဘန္တေ, ဣဓေကစ္စဿ အာယသ္မတော ဧဝမဿ – ‘သီလဗ္ဗတပရာမာသံ နူန အယမာယသ္မာ သာရတော ပစ္စာဂစ္ဆန္တော အဗျာပဇ္ဇာဓိမုတ္တော’တိ။ န ခေါ ပနေတံ, ဘန္တေ, ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ခီဏာသဝေါ, ဘန္တေ, ဘိက္ခု ဝုသိတဝါ ကတကရဏီယော ကရဏီယံ အတ္တနော အသမနုပဿန္တော ကတဿ ဝါ ပဋိစယံ ခယာ ရာဂဿ ဝီတရာဂတ္တာ အဗျာပဇ္ဇာဓိမုတ္တော ဟောတိ, ခယာ ဒေါသဿ ဝီတဒေါသတ္တာ အဗျာပဇ္ဇာဓိမုတ္တော ဟောတိ, ခယာ မောဟဿ ဝီတမောဟတ္တာ အဗျာပဇ္ဇာဓိမုတ္တော ဟောတိ။
‘‘ခယာ ရာဂဿ ဝီတရာဂတ္တာ တဏှာက္ခယာဓိမုတ္တော ဟောတိ, ခယာ ဒေါသဿ ဝီတဒေါသတ္တာ တဏှာက္ခယာဓိမုတ္တော ဟောတိ, ခယာ မောဟဿ ဝီတမောဟတ္တာ တဏှာက္ခယာဓိမုတ္တော ဟောတိ။
‘‘ခယာ ရာဂဿ ဝီတရာဂတ္တာ ဥပါဒါနက္ခယာဓိမုတ္တော ဟောတိ, ခယာ ဒေါသဿ ဝီတဒေါသတ္တာ ဥပါဒါနက္ခယာဓိမုတ္တော ဟောတိ, ခယာ မောဟဿ ဝီတမောဟတ္တာ ဥပါဒါနက္ခယာဓိမုတ္တော ဟောတိ။
‘‘ခယာ ရာဂဿ ဝီတရာဂတ္တာ အသမ္မောဟာဓိမုတ္တော ဟောတိ, ခယာ ဒေါသဿ ဝီတဒေါသတ္တာ အသမ္မောဟာဓိမုတ္တော ဟောတိ, ခယာ မောဟဿ ဝီတမောဟတ္တာ အသမ္မောဟာဓိမုတ္တော ဟောတိ။
‘‘ဧဝံ သမ္မာ ဝိမုတ္တစိတ္တဿ, ဘန္တေ, ဘိက္ခုနော ဘုသာ စေပိ စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ စက္ခုဿ အာပါထံ [အာပါတံ (က.)] အာဂစ္ဆန္တိ, နေဝဿ စိတ္တံ ပရိယာဒိယန္တိ။ အမိဿီကတမေဝဿ စိတ္တံ ဟောတိ ဌိတံ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တံ ဝယဉ္စဿာနုပဿတိ ။ ဘုသာ စေပိ သောတဝိညေယျာ သဒ္ဒါ။ပေ.။ ဃာနဝိညေယျာ ဂန္ဓာ။ ဇိဝှာဝိညေယျာ ရသာ။ ကာယဝိညေယျာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ။ မနောဝိညေယျာ ဓမ္မာ မနဿ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တိ, နေဝဿ စိတ္တံ ပရိယာဒိယန္တိ။ အမိဿီကတမေဝဿ စိတ္တံ ဟောတိ ဌိတံ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တံ ဝယဉ္စဿာနုပဿတိ။ သေယျထာပိ, ဘန္တေ, သေလော ပဗ္ဗတော အစ္ဆိဒ္ဒေါ အသုသိရော ဧကဂ္ဃနော။ အထ ပုရတ္ထိမာယ စေပိ ဒိသာယ အာဂစ္ဆေယျ ဘုသာ ဝါတဝုဋ္ဌိ နေဝ နံ သင်္ကမ္ပေယျ န သမ္ပကမ္ပေယျ န သမ္ပဝေဓေယျ, အထ ပစ္ဆိမာယ စေပိ ဒိသာယ အာဂစ္ဆေယျ ဘုသာ ဝါတဝုဋ္ဌိ။ပေ.။ အထ ဥတ္တရာယ စေပိ ဒိသာယ အာဂစ္ဆေယျ ဘုသာ ဝါတဝုဋ္ဌိ။ အထ ဒက္ခိဏာယ စေပိ ဒိသာယ အာဂစ္ဆေယျ ဘုသာ ဝါတဝုဋ္ဌိ နေဝ နံ သင်္ကမ္ပေယျ န သမ္ပကမ္ပေယျ န သမ္ပဝေဓေယျ; ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘန္တေ, ဧဝံ သမ္မာဝိမုတ္တစိတ္တဿ ဘိက္ခုနော ဘုသာ စေပိ စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ စက္ခုဿ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တိ, နေဝဿ စိတ္တံ ပရိယာဒိယန္တိ။ အမိဿီကတမေဝဿ စိတ္တံ ဟောတိ ဌိတံ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တံ ဝယဉ္စဿာနုပဿတိ။ ဘုသာ စေပိ သောတဝိညေယျာ သဒ္ဒါ။ပေ.။ ဃာနဝိညေယျာ ဂန္ဓာ။ ဇိဝှာဝိညေယျာ ရသာ။ ကာယဝိညေယျာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ။ မနောဝိညေယျာ ဓမ္မာ မနဿ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တိ, နေဝဿ စိတ္တံ ပရိယာဒိယန္တိ။ အမိဿီကတမေဝဿ စိတ္တံ ဟောတိ ဌိတံ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တံ ဝယဉ္စဿာနုပဿတီ’’တိ။
‘‘နေက္ခမ္မံ အဓိမုတ္တဿ၊ ပဝိဝေကဉ္စ စေတသော။
အဗျာပဇ္ဇာဓိမုတ္တဿ၊ ဥပါဒါနက္ခယဿ စ။
‘‘တဏှာက္ခယာဓိမုတ္တဿ ၊ အသမ္မောဟဉ္စ စေတသော။
ဒိသွာ အာယတနုပ္ပါဒံ၊ သမ္မာ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ။
‘‘တဿ သမ္မာ ဝိမုတ္တဿ၊ သန္တစိတ္တဿ ဘိက္ခုနော။
ကတဿ ပဋိစယော နတ္ထိ၊ ကရဏီယံ န ဝိဇ္ဇတိ။
‘‘သေလော ယထာ ဧကဂ္ဃနော၊ ဝါတေန န သမီရတိ။
ဧဝံ ရူပါ ရသာ သဒ္ဒါ၊ ဂန္ဓာ ဖဿာ စ ကေဝလာ။
‘‘ဣဋ္ဌာ ဓမ္မာ အနိဋ္ဌာ စ၊ နပ္ပဝေဓေန္တိ တာဒိနော။
ဌိတံ စိတ္တံ ဝိပ္ပမုတ္တံ [ဝိမုတဉ္စ (က.) မဟာဝ. ၂၄၄; ကထာ. ၂၆၆]၊ ဝယဉ္စဿာနုပဿတီ’’တိ။ ပဌမံ။
၂. ဖဂ္ဂုနသုတ္တံ
၅၆. တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ ဖဂ္ဂုနော [ဖေဂ္ဂုနော (က.), ဖဂ္ဂုဏော (သီ. သျာ.)] အာဗာဓိကော ဟောတိ ဒုက္ခိတော ဗာဠှဂိလာနော။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အာယသ္မာ, ဘန္တေ, ဖဂ္ဂုနော အာဗာဓိကော ဒုက္ခိတော ဗာဠှဂိလာနော။ သာဓု, ဘန္တေ , ဘဂဝါ ယေနာယသ္မာ ဖဂ္ဂုနော တေနုပသင်္ကမတု အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာ’’တိ။ အဓိဝါသေသိ ဘဂဝါ တုဏှီဘာဝေန။ အထ ခေါ ဘဂဝါ သာယနှသမယံ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတော ယေနာယသ္မာ ဖဂ္ဂုနော တေနုပသင်္ကမိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ အာယသ္မာ ဖဂ္ဂုနော ဘဂဝန္တံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဒိသွာန မဉ္စကေ သမဓေါသိ [သမဉ္စောပိ (သီ. သျာ. ဣ.), သံ + ဓူ + ဤ = သမဓေါသိ]။ အထ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ ဖဂ္ဂုနံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အလံ, ဖဂ္ဂုန, မာ တွံ မဉ္စကေ သမဓေါသိ။ သန္တိမာနိ အာသနာနိ ပရေဟိ ပညတ္တာနိ, တတ္ထာဟံ နိသီဒိဿာမီ’’တိ။ နိသီဒိ ဘဂဝါ ပညတ္တေ အာသနေ။ နိသဇ္ဇ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ ဖဂ္ဂုနံ ဧတဒဝေါစ –
‘‘ကစ္စိ တေ, ဖဂ္ဂုန, ခမနီယံ ကစ္စိ ယာပနီယံ? ကစ္စိ တေ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ ပဋိက္ကမန္တိ, နော အဘိက္ကမန္တိ; ပဋိက္ကမောသာနံ ပညာယတိ, နော အဘိက္ကမော’’တိ? ‘‘န မေ , ဘန္တေ , ခမနီယံ န ယာပနီယံ။ ဗာဠှာ မေ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ အဘိက္ကမန္တိ, နော ပဋိက္ကမန္တိ; အဘိက္ကမောသာနံ ပညာယတိ, နော ပဋိက္ကမော။
‘‘သေယျထာပိ, ဘန္တေ, ဗလဝါ ပုရိသော တိဏှေန သိခရေန မုဒ္ဓနိ [မုဒ္ဓါနံ (သီ. ဣ.)] အဘိမတ္ထေယျ [အဘိမဋ္ဌေယျ (သျာ.)]; ဧဝမေဝံ ခေါ မေ, ဘန္တေ, အဓိမတ္တာ ဝါတာ မုဒ္ဓနိ [ဟနန္တိ (သီ. ဣ.), ဩဟနန္တိ (သျာ.)] ဦဟနန္တိ။ န မေ, ဘန္တေ, ခမနီယံ န ယာပနီယံ။ ဗာဠှာ မေ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ အဘိက္ကမန္တိ, နော ပဋိက္ကမန္တိ; အဘိက္ကမောသာနံ ပညာယတိ, နော ပဋိက္ကမော။
‘‘သေယျထာပိ, ဘန္တေ, ဗလဝါ ပုရိသော ဒဠ္ဟေန ဝရတ္တက္ခဏ္ဍေန သီသဝေဌနံ ဒဒေယျ; ဧဝမေဝံ ခေါ မေ, ဘန္တေ, အဓိမတ္တာ သီသေ သီသဝေဒနာ။ န မေ, ဘန္တေ, ခမနီယံ န ယာပနီယံ။ ဗာဠှာ မေ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ အဘိက္ကမန္တိ, နော ပဋိက္ကမန္တိ; အဘိက္ကမောသာနံ ပညာယတိ, နော ပဋိက္ကမော။
‘‘သေယျထာပိ, ဘန္တေ, ဒက္ခော ဂေါဃာတကော ဝါ ဂေါဃာတကန္တေဝါသီ ဝါ တိဏှေန ဂေါဝိကန္တနေန ကုစ္ဆိံ ပရိကန္တေယျ; ဧဝမေဝံ ခေါ မေ, ဘန္တေ, အဓိမတ္တာ ဝါတာ ကုစ္ဆိံ ပရိကန္တန္တိ။ န မေ, ဘန္တေ, ခမနီယံ န ယာပနီယံ။ ဗာဠှာ မေ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ အဘိက္ကမန္တိ, နော ပဋိက္ကမန္တိ; အဘိက္ကမောသာနံ ပညာယတိ, နော ပဋိက္ကမော။
‘‘သေယျထာပိ, ဘန္တေ, ဒွေ ဗလဝန္တော ပုရိသာ ဒုဗ္ဗလတရံ ပုရိသံ နာနာဗာဟာသု ဂဟေတွာ အင်္ဂါရကာသုယာ သန္တာပေယျုံ သမ္ပရိတာပေယျုံ; ဧဝမေဝံ ခေါ မေ, ဘန္တေ, အဓိမတ္တော ကာယသ္မိံ ဍာဟော။ န မေ, ဘန္တေ, ခမနီယံ န ယာပနီယံ။ ဗာဠှာ မေ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ အဘိက္ကမန္တိ, နော ပဋိက္ကမန္တိ; အဘိက္ကမောသာနံ ပညာယတိ, နော ပဋိက္ကမော’’တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ ဖဂ္ဂုနံ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေတွာ သမာဒပေတွာ သမုတ္တေဇေတွာ သမ္ပဟံသေတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမိ။
အထ ခေါ အာယသ္မာ ဖဂ္ဂုနော အစိရပက္ကန္တဿ ဘဂဝတော ကာလမကာသိ။ တမှိ စဿ သမယေ မရဏကာလေ ဣန္ဒ္ရိယာနိ ဝိပ္ပသီဒိံသု။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အာယသ္မာ, ဘန္တေ, ဖဂ္ဂုနော အစိရပက္ကန္တဿ ဘဂဝတော ကာလမကာသိ။ တမှိ စဿ သမယေ မရဏကာလေ ဣန္ဒ္ရိယာနိ ဝိပ္ပသီဒိံသူ’’တိ။
‘‘ကိံ ဟာနန္ဒ, ဖဂ္ဂုနဿ [ဖေဂ္ဂုနဿ အာနန္ဒ (က.)] ဘိက္ခုနော ဣန္ဒ္ရိယာနိ န ဝိပ္ပသီဒိဿန္တိ! ဖဂ္ဂုနဿ, အာနန္ဒ, ဘိက္ခုနော ပဉ္စဟိ ဩရမ္ဘာဂိယေဟိ သံယောဇနေဟိ စိတ္တံ အဝိမုတ္တံ အဟောသိ။ တဿ တံ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ပဉ္စဟိ ဩရမ္ဘာဂိယေဟိ သံယောဇနေဟိ စိတ္တံ ဝိမုတ္တံ။
‘‘ဆယိမေ, အာနန္ဒ, အာနိသံသာ ကာလေန ဓမ္မဿဝနေ [ဓမ္မသဝဏေ (သီ.)] ကာလေန အတ္ထုပပရိက္ခာယ။ ကတမေ ဆ? ဣဓါနန္ဒ, ဘိက္ခုနော ပဉ္စဟိ ဩရမ္ဘာဂိယေဟိ သံယောဇနေဟိ စိတ္တံ အဝိမုတ္တံ ဟောတိ။ သော တမှိ သမယေ မရဏကာလေ လဘတိ တထာဂတံ ဒဿနာယ။ တဿ တထာဂတော ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏံ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ, ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေတိ။ တဿ တံ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ပဉ္စဟိ ဩရမ္ဘာဂိယေဟိ သံယောဇနေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ။ အယံ, အာနန္ဒ, ပဌမော အာနိသံသော ကာလေန ဓမ္မဿဝနေ။
‘‘ပုန စပရံ, အာနန္ဒ, ဘိက္ခုနော ပဉ္စဟိ ဩရမ္ဘာဂိယေဟိ သံယောဇနေဟိ စိတ္တံ အဝိမုတ္တံ ဟောတိ။ သော တမှိ သမယေ မရဏကာလေ န ဟေဝ ခေါ [နော စ ခေါ (က.)] လဘတိ တထာဂတံ ဒဿနာယ, အပိ စ ခေါ တထာဂတသာဝကံ လဘတိ ဒဿနာယ။ တဿ တထာဂတသာဝကော ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏံ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ, ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေတိ။ တဿ တံ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ပဉ္စဟိ ဩရမ္ဘာဂိယေဟိ သံယောဇနေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ။ အယံ, အာနန္ဒ, ဒုတိယော အာနိသံသော ကာလေန ဓမ္မဿဝနေ။
‘‘ပုန စပရံ, အာနန္ဒ, ဘိက္ခုနော ပဉ္စဟိ ဩရမ္ဘာဂိယေဟိ သံယောဇနေဟိ စိတ္တံ အဝိမုတ္တံ ဟောတိ။ သော တမှိ သမယေ မရဏကာလေ န ဟေဝ ခေါ လဘတိ တထာဂတံ ဒဿနာယ, နပိ တထာဂတသာဝကံ လဘတိ ဒဿနာယ; အပိ စ ခေါ ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ စေတသာ အနုဝိတက္ကေတိ အနုဝိစာရေတိ မနသာနုပေက္ခတိ။ တဿ ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ စေတသာ အနုဝိတက္ကယတော အနုဝိစာရယတော မနသာနုပေက္ခတော ပဉ္စဟိ ဩရမ္ဘာဂိယေဟိ သံယောဇနေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ။ အယံ, အာနန္ဒ, တတိယော အာနိသံသော ကာလေန အတ္ထုပပရိက္ခာယ။
‘‘ဣဓါနန္ဒ , ဘိက္ခုနော ပဉ္စဟိ ဩရမ္ဘာဂိယေဟိ သံယောဇနေဟိ စိတ္တံ ဝိမုတ္တံ ဟောတိ, အနုတ္တရေ စ ခေါ ဥပဓိသင်္ခယေ စိတ္တံ အဝိမုတ္တံ ဟောတိ။ သော တမှိ သမယေ မရဏကာလေ လဘတိ တထာဂတံ ဒဿနာယ။ တဿ တထာဂတော ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ။ပေ.။ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေတိ။ တဿ တံ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ အနုတ္တရေ ဥပဓိသင်္ခယေ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ။ အယံ, အာနန္ဒ, စတုတ္ထော အာနိသံသော ကာလေန ဓမ္မဿဝနေ။
‘‘ပုန စပရံ, အာနန္ဒ, ဘိက္ခုနော ပဉ္စဟိ ဩရမ္ဘာဂိယေဟိ သံယောဇနေဟိ စိတ္တံ ဝိမုတ္တံ ဟောတိ, အနုတ္တရေ စ ခေါ ဥပဓိသင်္ခယေ စိတ္တံ အဝိမုတ္တံ ဟောတိ။ သော တမှိ သမယေ မရဏကာလေ န ဟေဝ ခေါ လဘတိ တထာဂတံ ဒဿနာယ, အပိ စ ခေါ တထာဂတသာဝကံ လဘတိ ဒဿနာယ။ တဿ တထာဂတသာဝကော ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာဒိကလျာဏံ။ပေ.။ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေတိ။ တဿ တံ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ အနုတ္တရေ ဥပဓိသင်္ခယေ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ။ အယံ, အာနန္ဒ, ပဉ္စမော အာနိသံသော ကာလေန ဓမ္မဿဝနေ။
‘‘ပုန စပရံ, အာနန္ဒ, ဘိက္ခုနော ပဉ္စဟိ ဩရမ္ဘာဂိယေဟိ သံယောဇနေဟိ စိတ္တံ ဝိမုတ္တံ ဟောတိ, အနုတ္တရေ စ ခေါ ဥပဓိသင်္ခယေ စိတ္တံ အဝိမုတ္တံ ဟောတိ။ သော တမှိ သမယေ မရဏကာလေ န ဟေဝ ခေါ လဘတိ တထာဂတံ ဒဿနာယ, နပိ တထာဂတသာဝကံ လဘတိ ဒဿနာယ; အပိ စ ခေါ ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ စေတသာ အနုဝိတက္ကေတိ အနုဝိစာရေတိ မနသာနုပေက္ခတိ။ တဿ ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ စေတသာ အနုဝိတက္ကယတော အနုဝိစာရယတော မနသာနုပေက္ခတော အနုတ္တရေ ဥပဓိသင်္ခယေ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ။ အယံ, အာနန္ဒ, ဆဋ္ဌော အာနိသံသော ကာလေန အတ္ထုပပရိက္ခာယ။ ဣမေ ခေါ, အာနန္ဒ, ဆ အာနိသံသာ ကာလေန ဓမ္မဿဝနေ ကာလေန အတ္ထုပပရိက္ခာယာ’’တိ။ ဒုတိယံ။
၃. ဆဠဘိဇာတိသုတ္တံ
၅၇. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဂိဇ္ဈကူဋေ ပဗ္ဗတေ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ပူရဏေန, ဘန္တေ, ကဿပေန ဆဠဘိဇာတိယော ပညတ္တာ – ကဏှာဘိဇာတိ ပညတ္တာ, နီလာဘိဇာတိ ပညတ္တာ, လောဟိတာဘိဇာတိ ပညတ္တာ, ဟလိဒ္ဒါဘိဇာတိ ပညတ္တာ, သုက္ကာဘိဇာတိ ပညတ္တာ, ပရမသုက္ကာဘိဇာတိ ပညတ္တာ။
‘‘တတ္ရိဒံ , ဘန္တေ, ပူရဏေန ကဿပေန ကဏှာဘိဇာတိ ပညတ္တာ, ဩရဗ္ဘိကာ သူကရိကာ သာကုဏိကာ မာဂဝိကာ လုဒ္ဒါ မစ္ဆဃာတကာ စောရာ စောရဃာတကာ ဗန္ဓနာဂါရိကာ ယေ ဝါ ပနညေပိ ကေစိ ကုရူရကမ္မန္တာ။
‘‘တတ္ရိဒံ, ဘန္တေ, ပူရဏေန ကဿပေန နီလာဘိဇာတိ ပညတ္တာ, ဘိက္ခူ ကဏ္ဋကဝုတ္တိကာ ယေ ဝါ ပနညေပိ ကေစိ ကမ္မဝါဒါ က္ရိယဝါဒါ။
‘‘တတ္ရိဒံ, ဘန္တေ, ပူရဏေန ကဿပေန လောဟိတာဘိဇာတိ ပညတ္တာ, နိဂဏ္ဌာ ဧကသာဋကာ ။
‘‘တတ္ရိဒံ, ဘန္တေ, ပူရဏေန ကဿပေန ဟလိဒ္ဒါဘိဇာတိ ပညတ္တာ, ဂိဟီ ဩဒါတဝသနာ အစေလကသာဝကာ ။
‘‘တတ္ရိဒံ, ဘန္တေ, ပူရဏေန ကဿပေန သုက္ကာဘိဇာတိ ပညတ္တာ, အာဇီဝကာ အာဇီဝကိနိယော။
‘‘တတ္ရိဒံ, ဘန္တေ, ပူရဏေန ကဿပေန ပရမသုက္ကာဘိဇာတိ ပညတ္တာ, နန္ဒော ဝစ္ဆော ကိသော သံကိစ္စော မက္ခလိ ဂေါသာလော။ ပူရဏေန, ဘန္တေ, ကဿပေန ဣမာ ဆဠဘိဇာတိယော ပညတ္တာ’’တိ။
‘‘ကိံ ပနာနန္ဒ, ပူရဏဿ ကဿပဿ သဗ္ဗော လောကော ဧတဒဗ္ဘနုဇာနာတိ ဣမာ ဆဠဘိဇာတိယော ပညာပေတု’’န္တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘သေယျထာပိ, အာနန္ဒ, ပုရိသော ဒလိဒ္ဒေါ အဿကော အနာဠှိကော, တဿ အကာမကဿ ဗိလံ ဩလဂ္ဂေယျုံ – ‘ဣဒံ တေ, အမ္ဘော ပုရိသ, မံသဉ္စ ခါဒိတဗ္ဗံ, မူလဉ္စ အနုပ္ပဒါတဗ္ဗ’န္တိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, အာနန္ဒ, ပူရဏေန ကဿပေန အပ္ပဋိညာယ ဧတေသံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ဣမာ ဆဠဘိဇာတိယော ပညတ္တာ, ယထာ တံ ဗာလေန အဗျတ္တေန အခေတ္တညုနာ အကုသလေန။
‘‘အဟံ ခေါ ပနာနန္ဒ, ဆဠဘိဇာတိယော ပညာပေမိ။ တံ သုဏာဟိ, သာဓုကံ မနသိ ကရောဟိ; ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝတော ပစ္စဿောသိ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကတမာ စာနန္ဒ, ဆဠဘိဇာတိယော ? ဣဓါနန္ဒ, ဧကစ္စော ကဏှာဘိဇာတိယော သမာနော ကဏှံ ဓမ္မံ အဘိဇာယတိ။ ဣဓ ပနာနန္ဒ, ဧကစ္စော ကဏှာဘိဇာတိယော သမာနော သုက္ကံ ဓမ္မံ အဘိဇာယတိ။ ဣဓ ပနာနန္ဒ, ဧကစ္စော ကဏှာဘိဇာတိယော သမာနော အကဏှံ အသုက္ကံ နိဗ္ဗာနံ အဘိဇာယတိ။ ဣဓ ပနာနန္ဒ, ဧကစ္စော သုက္ကာဘိဇာတိယော သမာနော ကဏှံ ဓမ္မံ အဘိဇာယတိ။ ဣဓ ပနာနန္ဒ, ဧကစ္စော သုက္ကာဘိဇာတိယော သမာနော သုက္ကံ ဓမ္မံ အဘိဇာယတိ။ ဣဓ ပနာနန္ဒ, ဧကစ္စော သုက္ကာဘိဇာတိယော သမာနော အကဏှံ အသုက္ကံ နိဗ္ဗာနံ အဘိဇာယတိ။
‘‘ကထဉ္စာနန္ဒ, ကဏှာဘိဇာတိယော သမာနော ကဏှံ ဓမ္မံ အဘိဇာယတိ? ဣဓါနန္ဒ, ဧကစ္စော နီစေ ကုလေ ပစ္စာဇာတော ဟောတိ – စဏ္ဍာလကုလေ ဝါ နေသာဒကုလေ ဝါ ဝေနကုလေ [ဝေဏကုလေ (သဗ္ဗတ္ထ)] ဝါ ရထကာရကုလေ ဝါ ပုက္ကုသကုလေ ဝါ, ဒလိဒ္ဒေ အပ္ပန္နပါနဘောဇနေ ကသိရဝုတ္တိကေ, ယတ္ထ ကသိရေန ဃာသစ္ဆာဒေါ လဗ္ဘတိ။ သော စ ဟောတိ ဒုဗ္ဗဏ္ဏော ဒုဒ္ဒသိကော ဩကောဋိမကော ဗဝှာဗာဓေါ ကာဏော ဝါ ကုဏီ ဝါ ခဉ္ဇော ဝါ ပက္ခဟတော ဝါ, န လာဘီ အန္နဿ ပါနဿ ဝတ္ထဿ ယာနဿ မာလာဂန္ဓဝိလေပနဿ သေယျာဝသထပဒီပေယျဿ။ သော ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရတိ, ဝါစာယ ဒုစ္စရိတံ စရတိ, မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရတိ။ သော ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရိတွာ, ဝါစာယ ဒုစ္စရိတံ စရိတွာ, မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရိတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ ခေါ, အာနန္ဒ, ကဏှာဘိဇာတိယော သမာနော ကဏှံ ဓမ္မံ အဘိဇာယတိ။
‘‘ကထဉ္စာနန္ဒ, ကဏှာဘိဇာတိယော သမာနော သုက္ကံ ဓမ္မံ အဘိဇာယတိ? ဣဓါနန္ဒ, ဧကစ္စော နီစေ ကုလေ ပစ္စာဇာတော ဟောတိ – စဏ္ဍာလကုလေ ဝါ။ပေ.။ သေယျာဝသထပဒီပေယျဿ။ သော ကာယေန သုစရိတံ စရတိ, ဝါစာယ သုစရိတံ စရတိ, မနသာ သုစရိတံ စရတိ။ သော ကာယေန သုစရိတံ စရိတွာ, ဝါစာယ သုစရိတံ စရိတွာ, မနသာ သုစရိတံ စရိတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ ခေါ, အာနန္ဒ, ကဏှာဘိဇာတိယော သမာနော သုက္ကံ ဓမ္မံ အဘိဇာယတိ။
‘‘ကထဉ္စာနန္ဒ, ကဏှာဘိဇာတိယော သမာနော အကဏှံ အသုက္ကံ နိဗ္ဗာနံ အဘိဇာယတိ? ဣဓါနန္ဒ, ဧကစ္စော နီစေ ကုလေ ပစ္စာဇာတော ဟောတိ – စဏ္ဍာလကုလေ ဝါ။ပေ.။ သော စ ဟောတိ ဒုဗ္ဗဏ္ဏော ဒုဒ္ဒသိကော ဩကောဋိမကော ။ သော ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇတိ။ သော ဧဝံ ပဗ္ဗဇိတော သမာနော ပဉ္စ နီဝရဏေ ပဟာယ စေတသော ဥပက္ကိလေသေ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏေ, စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု သုပ္ပတိဋ္ဌိတစိတ္တော, သအာ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ယထာဘူတံ ဘာဝေတွာ အကဏှံ အသုက္ကံ နိဗ္ဗာနံ အဘိဇာယတိ။ ဧဝံ ခေါ, အာနန္ဒ, ကဏှာဘိဇာတိယော သမာနော အကဏှံ အသုက္ကံ နိဗ္ဗာနံ အဘိဇာယတိ။
‘‘ကထဉ္စာနန္ဒ, သုက္ကာဘိဇာတိယော သမာနော ကဏှံ ဓမ္မံ အဘိဇာယတိ? ဣဓါနန္ဒ, ဧကစ္စော ဥစ္စေ ကုလေ ပစ္စာဇာတော ဟောတိ – ခတ္တိယမဟာသာလကုလေ ဝါ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလကုလေ ဝါ ဂဟပတိမဟာသာလကုလေ ဝါ, အဍ္ဎေ မဟဒ္ဓနေ မဟာဘောဂေ ပဟူတဇာတရူပရဇတေ ပဟူတဝိတ္တူပကရဏေ ပဟူတဓနဓညေ။ သော စ ဟောတိ အဘိရူပေါ ဒဿနီယော ပါသာဒိကော ပရမာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ သမန္နာဂတော, လာဘီ အန္နဿ ပါနဿ ဝတ္ထဿ ယာနဿ မာလာဂန္ဓဝိလေပနဿ သေယျာဝသထပဒီပေယျဿ။ သော ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရတိ, ဝါစာယ ဒုစ္စရိတံ စရတိ, မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရတိ။ သော ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရိတွာ, ဝါစာယ ဒုစ္စရိတံ စရိတွာ, မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရိတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ ခေါ, အာနန္ဒ, သုက္ကာဘိဇာတိယော သမာနော ကဏှံ ဓမ္မံ အဘိဇာယတိ။
‘‘ကထဉ္စာနန္ဒ, သုက္ကာဘိဇာတိယော သမာနော သုက္ကံ ဓမ္မံ အဘိဇာယတိ? ဣဓါနန္ဒ, ဧကစ္စော ဥစ္စေ ကုလေ ပစ္စာဇာတော ဟောတိ – ခတ္တိယမဟာသာလကုလေ ဝါ။ပေ.။ သေယျာဝသထပဒီပေယျဿ။ သော ကာယေန သုစရိတံ စရတိ, ဝါစာယ သုစရိတံ စရတိ, မနသာ သုစရိတံ စရတိ။ သော ကာယေန သုစရိတံ စရိတွာ, ဝါစာယ သုစရိတံ စရိတွာ, မနသာ သုစရိတံ စရိတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ ခေါ, အာနန္ဒ, သုက္ကာဘိဇာတိယော သမာနော သုက္ကံ ဓမ္မံ အဘိဇာယတိ။
‘‘ကထဉ္စာနန္ဒ, သုက္ကာဘိဇာတိယော သမာနော အကဏှံ အသုက္ကံ နိဗ္ဗာနံ အဘိဇာယတိ? ဣဓါနန္ဒ , ဧကစ္စော ဥစ္စေ ကုလေ ပစ္စာဇာတော ဟောတိ – ခတ္တိယမဟာသာလကုလေ ဝါ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလကုလေ ဝါ ဂဟပတိမဟာသာလကုလေ ဝါ, အဍ္ဎေ မဟဒ္ဓနေ မဟာဘောဂေ ပဟူတဇာတရူပရဇတေ ပဟူတဝိတ္တူပကရဏေ ပဟူတဓနဓညေ။ သော စ ဟောတိ အဘိရူပေါ ဒဿနီယော ပါသာဒိကော ပရမာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ သမန္နာဂတော, လာဘီ အန္နဿ ပါနဿ ဝတ္ထဿ ယာနဿ မာလာဂန္ဓဝိလေပနဿ သေယျာဝသထပဒီပေယျဿ ။ သော ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇတိ။ သော ဧဝံ ပဗ္ဗဇိတော သမာနော ပဉ္စ နီဝရဏေ ပဟာယ စေတသော ဥပက္ကိလေသေ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏေ, စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု သုပ္ပတိဋ္ဌိတစိတ္တော, သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ယထာဘူတံ ဘာဝေတွာ အကဏှံ အသုက္ကံ နိဗ္ဗာနံ အဘိဇာယတိ။ ဧဝံ ခေါ, အာနန္ဒ, သုက္ကာဘိဇာတိယော သမာနော အကဏှံ အသုက္ကံ နိဗ္ဗာနံ အဘိဇာယတိ။ ဣမာ ခေါ, အာနန္ဒ, ဆဠဘိဇာတိယော’’တိ။ တတိယံ။
၄. အာသဝသုတ္တံ
၅၈. ‘‘ဆဟိ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု အာဟုနေယျော ဟောတိ ပါဟုနေယျော ဒက္ခိဏေယျော အဉ္ဇလိကရဏီယော အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿ။
ကတမေဟိ ဆဟိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော ယေ အာသဝါ သံဝရာ ပဟာတဗ္ဗာ တေ သံဝရေန ပဟီနာ ဟောန္တိ, ယေ အာသဝါ ပဋိသေဝနာ ပဟာတဗ္ဗာ တေ ပဋိသေဝနာယ ပဟီနာ ဟောန္တိ, ယေ အာသဝါ အဓိဝါသနာ ပဟာတဗ္ဗာ တေ အဓိဝါသနာယ ပဟီနာ ဟောန္တိ, ယေ အာသဝါ ပရိဝဇ္ဇနာ ပဟာတဗ္ဗာ တေ ပရိဝဇ္ဇနာယ ပဟီနာ ဟောန္တိ, ယေ အာသဝါ ဝိနောဒနာ ပဟာတဗ္ဗာ တေ ဝိနောဒနာယ ပဟီနာ ဟောန္တိ, ယေ အာသဝါ ဘာဝနာ ပဟာတဗ္ဗာ တေ ဘာဝနာယ ပဟီနာ ဟောန္တိ။
‘‘ကတမေ စ, ဘိက္ခဝေ, အာသဝါ သံဝရာ ပဟာတဗ္ဗာ ယေ သံဝရေန ပဟီနာ ဟောန္တိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော စက္ခုန္ဒ္ရိယသံဝရသံဝုတော ဝိဟရတိ။ ယံ ဟိဿ, ဘိက္ခဝေ, စက္ခုန္ဒ္ရိယသံဝရံ အသံဝုတဿ ဝိဟရတော ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ, စက္ခုန္ဒ္ရိယသံဝရံ သံဝုတဿ ဝိဟရတော ဧဝံသ တေ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ န ဟောန္တိ။ ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော သောတိန္ဒ္ရိယ။ပေ.။ ဃာနိန္ဒ္ရိယ။ ဇိဝှန္ဒ္ရိယ။ ကာယိန္ဒ္ရိယ။ မနိန္ဒ္ရိယသံဝရသံဝုတော ဝိဟရတိ။ ယံ ဟိဿ, ဘိက္ခဝေ, မနိန္ဒ္ရိယသံဝရံ အသံဝုတဿ ဝိဟရတော ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ, မနိန္ဒ္ရိယသံဝရံ သံဝုတဿ ဝိဟရတော ဧဝံသ တေ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ န ဟောန္တိ။ ဣမေ ဝုစ္စန္တိ, ဘိက္ခဝေ, အာသဝါ သံဝရာ ပဟာတဗ္ဗာ ယေ သံဝရေန ပဟီနာ ဟောန္တိ။
‘‘ကတမေ စ, ဘိက္ခဝေ, အာသဝါ ပဋိသေဝနာ ပဟာတဗ္ဗာ ယေ ပဋိသေဝနာယ ပဟီနာ ဟောန္တိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော စီဝရံ ပဋိသေဝတိ – ‘ယာဝဒေဝ သီတဿ ပဋိဃာတာယ , ဥဏှဿ ပဋိဃာတာယ, ဍံသမကသဝါတာတပသရီသပသမ္ဖဿာနံ [ဍံသ။ သိရိံသပသမ္ဖဿာနံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ) မ. နိ. ၁.၂၃] ပဋိဃာတာယ, ယာဝဒေဝ ဟိရိကောဣနပဋိစ္ဆာဒနတ္ထံ’။ ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော ပိဏ္ဍပါတံ ပဋိသေဝတိ – ‘နေဝ ဒဝါယ န မဒါယ န မဏ္ဍနာယ န ဝိဘူသနာယ, ယာဝဒေဝ ဣမဿ ကာယဿ ဌိတိယာ ယာပနာယ, ဝိဟိံသူပရတိယာ ဗြဟ္မစရိယာနုဂ္ဂဟာယ, ဣတိ ပုရာဏဉ္စ ဝေဒနံ ပဋိဟင်္ခါမိ, နဝဉ္စ ဝေဒနံ န ဥပ္ပါဒေဿာမိ, ယာတြာ စ မေ ဘဝိဿတိ အနဝဇ္ဇတာ စ ဖာသုဝိဟာရော စ’ [ဖာသုဝိဟာရော စာတိ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)]။ ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော သေနာသနံ ပဋိသေဝတိ – ‘ယာဝဒေဝ သီတဿ ပဋိဃာတာယ, ဥဏှဿ ပဋိဃာတာယ, ဍံသမကသဝါတာတပသရီသပသမ္ဖဿာနံ ပဋိဃာတာယ, ယာဝဒေဝ ဥတုပရိဿယဝိနောဒနပဋိသလ္လာနာရာမတ္ထံ’။ ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော ဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ ပဋိသေဝတိ – ‘ယာဝဒေဝ ဥပ္ပန္နာနံ ဝေယျာဗာဓိကာနံ ဝေဒနာနံ ပဋိဃာတာယ, အဗျာဗဇ္ဈပရမတာယာ’တိ။ ယံ ဟိဿ, ဘိက္ခဝေ, အပ္ပဋိသေဝတော ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ, ပဋိသေဝတော ဧဝံသ တေ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ န ဟောန္တိ။ ဣမေ ဝုစ္စန္တိ, ဘိက္ခဝေ, အာသဝါ ပဋိသေဝနာ ပဟာတဗ္ဗာ ယေ ပဋိသေဝနာယ ပဟီနာ ဟောန္တိ။
‘‘ကတမေ စ, ဘိက္ခဝေ, အာသဝါ အဓိဝါသနာ ပဟာတဗ္ဗာ ယေ အဓိဝါသနာယ ပဟီနာ ဟောန္တိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော ခမော ဟောတိ သီတဿ ဥဏှဿ, ဇိဃစ္ဆာယ, ပိပါသာယ, ဍံသမကသဝါတာတပသရီသပသမ္ဖဿာနံ, ဒုရုတ္တာနံ ဒုရာဂတာနံ ဝစနပထာနံ, ဥပ္ပန္နာနံ သာရီရိကာနံ ဝေဒနာနံ ဒုက္ခာနံ တိဗ္ဗာနံ ခရာနံ ကဋုကာနံ အသာတာနံ အမနာပါနံ ပါဏဟရာနံ အဓိဝါသကဇာတိကော ဟောတိ။ ယံ ဟိဿ, ဘိက္ခဝေ , အနဓိဝါသတော ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ, အဓိဝါသတော ဧဝံသ တေ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ န ဟောန္တိ။ ဣမေ ဝုစ္စန္တိ, ဘိက္ခဝေ, အာသဝါ အဓိဝါသနာ ပဟာတဗ္ဗာ ယေ အဓိဝါသနာယ ပဟီနာ ဟောန္တိ။
‘‘ကတမေ စ, ဘိက္ခဝေ, အာသဝါ ပရိဝဇ္ဇနာ ပဟာတဗ္ဗာ ယေ ပရိဝဇ္ဇနာယ ပဟီနာ ဟောန္တိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော စဏ္ဍံ ဟတ္ထိံ ပရိဝဇ္ဇေတိ, စဏ္ဍံ အဿံ ပရိဝဇ္ဇေတိ, စဏ္ဍံ ဂေါဏံ ပရိဝဇ္ဇေတိ, စဏ္ဍံ ကုက္ကုရံ ပရိဝဇ္ဇေတိ, အဟိံ ခါဏုံ ကဏ္ဋကဋ္ဌာနံ သောဗ္ဘံ ပပါတံ စန္ဒနိကံ ဩဠိဂလ္လံ, ယထာရူပေ အနာသနေ နိသိန္နံ, ယထာရူပေ အဂေါစရေ စရန္တံ, ယထာရူပေ ပါပကေ မိတ္တေ ဘဇန္တံ ဝိညူ သဗြဟ္မစာရီ ပါပကေသု ဌာနေသု ဩကပ္ပေယျုံ, သော တဉ္စ အနာသနံ တဉ္စ အဂေါစရံ တေ စ ပါပကေ မိတ္တေ ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော ပရိဝဇ္ဇေတိ။ ယံ ဟိဿ, ဘိက္ခဝေ, အပရိဝဇ္ဇယတော ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ, ပရိဝဇ္ဇယတော ဧဝံသ တေ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ န ဟောန္တိ။ ဣမေ ဝုစ္စန္တိ, ဘိက္ခဝေ, အာသဝါ ပရိဝဇ္ဇနာ ပဟာတဗ္ဗာ ယေ ပရိဝဇ္ဇနာယ ပဟီနာ ဟောန္တိ။
‘‘ကတမေ စ, ဘိက္ခဝေ, အာသဝါ ဝိနောဒနာ ပဟာတဗ္ဗာ ယေ ဝိနောဒနာယ ပဟီနာ ဟောန္တိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော ဥပ္ပန္နံ ကာမဝိတက္ကံ နာဓိဝါသေတိ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတိ, ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော ဥပ္ပန္နံ ဗျာပါဒဝိတက္ကံ။ပေ.။ ဥပ္ပန္နံ ဝိဟိံသာဝိတက္ကံ။ ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နေ ပါပကေ အကုသလေ ဓမ္မေ နာဓိဝါသေတိ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတိ။ ယံ ဟိဿ, ဘိက္ခဝေ, အဝိနောဒယတော ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ , ဝိနောဒယတော ဧဝံသ တေ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ န ဟောန္တိ။ ဣမေ ဝုစ္စန္တိ, ဘိက္ခဝေ, အာသဝါ ဝိနောဒနာ ပဟာတဗ္ဗာ ယေ ဝိနောဒနာယ ပဟီနာ ဟောန္တိ။
‘‘ကတမေ စ, ဘိက္ခဝေ, အာသဝါ ဘာဝနာ ပဟာတဗ္ဗာ ယေ ဘာဝနာယ ပဟီနာ ဟောန္တိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဘာဝေတိ ဝိဝေကနိဿိတံ ဝိရာဂနိဿိတံ နိရောဓနိဿိတံ ဝေါဿဂ္ဂပရိဏာမိံ, ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဘာဝေတိ။ပေ.။ ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဘာဝေတိ။ ဣတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဘာဝေတိ။ ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဘာဝေတိ။ သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဘာဝေတိ။ ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဘာဝေတိ ဝိဝေကနိဿိတံ ဝိရာဂနိဿိတံ နိရောဓနိဿိတံ ဝေါဿဂ္ဂပရိဏာမိံ။ ယံ ဟိဿ, ဘိက္ခဝေ, အဘာဝယတော ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ, ဘာဝယတော ဧဝံသ တေ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ န ဟောန္တိ။ ဣမေ ဝုစ္စန္တိ, ဘိက္ခဝေ, အာသဝါ ဘာဝနာ ပဟာတဗ္ဗာ ယေ ဘာဝနာယ ပဟီနာ ဟောန္တိ။
‘‘ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဆဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု အာဟုနေယျော ဟောတိ ပါဟုနေယျော ဒက္ခိဏေယျော အဉ္ဇလိကရဏီယော အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿာ’’တိ။ စတုတ္ထံ။
၅. ဒါရုကမ္မိကသုတ္တံ
၅၉. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ နာတိကေ ဝိဟရတိ ဂိဉ္ဇကာဝသထေ။ အထ ခေါ ဒါရုကမ္မိကော ဂဟပတိ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ ဒါရုကမ္မိကံ ဂဟပတိံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အပိ နု တေ, ဂဟပတိ, ကုလေ ဒါနံ ဒီယတီ’’တိ? ‘‘ဒီယတိ မေ, ဘန္တေ, ကုလေ ဒါနံ။ တဉ္စ ခေါ ယေ တေ ဘိက္ခူ အာရညိကာ ပိဏ္ဍပါတိကာ ပံသုကူလိကာ အရဟန္တော ဝါ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဝါ သမာပန္နာ, တထာရူပေသု မေ, ဘန္တေ, ဘိက္ခူသု ဒါနံ ဒီယတီ’’တိ။
‘‘ဒုဇ္ဇာနံ ခေါ ဧတံ, ဂဟပတိ, တယာ ဂိဟိနာ ကာမဘောဂိနာ ပုတ္တသမ္ဗာဓသယနံ အဇ္ဈာဝသန္တေန, ကာသိကစန္ဒနံ ပစ္စနုဘောန္တေန, မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ ဓါရယန္တေန, ဇာတရူပရဇတံ သာဒိယန္တေန ဣမေ ဝါ အရဟန္တော ဣမေ ဝါ အရဟတ္တမဂ္ဂံ သမာပန္နာတိ။
‘‘အာရညိကော စေပိ, ဂဟပတိ, ဘိက္ခု ဟောတိ ဥဒ္ဓတော ဥန္နဠော စပလော မုခရော ဝိကိဏ္ဏဝါစော မုဋ္ဌဿတိ အသမ္ပဇာနော အသမာဟိတော ဝိဗ္ဘန္တစိတ္တော ပါကတိန္ဒ္ရိယော။ ဧဝံ သော တေနင်္ဂေန ဂါရယ္ဟော။ အာရညိကော စေပိ, ဂဟပတိ, ဘိက္ခု ဟောတိ အနုဒ္ဓတော အနုန္နဠော အစပလော အမုခရော အဝိကိဏ္ဏဝါစော ဥပဋ္ဌိတဿတိ သမ္ပဇာနော သမာဟိတော ဧကဂ္ဂစိတ္တော သံဝုတိန္ဒ္ရိယော။ ဧဝံ သော တေနင်္ဂေန ပါသံသော။
‘‘ဂါမန္တဝိဟာရီ စေပိ, ဂဟပတိ, ဘိက္ခု ဟောတိ ဥဒ္ဓတော။ပေ.။ ဧဝံ သော တေနင်္ဂေန ဂါရယ္ဟော။ ဂါမန္တဝိဟာရီ စေပိ, ဂဟပတိ, ဘိက္ခု ဟောတိ အနုဒ္ဓတော။ပေ.။ ဧဝံ သော တေနင်္ဂေန ပါသံသော။
‘‘ပိဏ္ဍပါတိကော စေပိ, ဂဟပတိ, ဘိက္ခု ဟောတိ ဥဒ္ဓတော။ပေ.။ ဧဝံ သော တေနင်္ဂေန ဂါရယ္ဟော။ ပိဏ္ဍပါတိကော စေပိ, ဂဟပတိ, ဘိက္ခု ဟောတိ အနုဒ္ဓတော။ပေ.။ ဧဝံ သော တေနင်္ဂေန ပါသံသော။
‘‘နေမန္တနိကော စေပိ, ဂဟပတိ, ဘိက္ခု ဟောတိ ဥဒ္ဓတော။ပေ.။ ဧဝံ သော တေနင်္ဂေန ဂါရယ္ဟော။ နေမန္တနိကော စေပိ, ဂဟပတိ, ဘိက္ခု ဟောတိ အနုဒ္ဓတော။ပေ.။ ဧဝံ သော တေနင်္ဂေန ပါသံသော။
‘‘ပံသုကူလိကော စေပိ, ဂဟပတိ, ဘိက္ခု ဟောတိ ဥဒ္ဓတော။ပေ.။ ဧဝံ သော တေနင်္ဂေန ဂါရယ္ဟော ။ ပံသုကူလိကော စေပိ, ဂဟပတိ, ဘိက္ခု ဟောတိ အနုဒ္ဓတော။ပေ.။ ဧဝံ သော တေနင်္ဂေန ပါသံသော။
‘‘ဂဟပတိစီဝရဓရော စေပိ, ဂဟပတိ, ဘိက္ခု ဟောတိ ဥဒ္ဓတော ဥန္နဠော စပလော မုခရော ဝိကိဏ္ဏဝါစော မုဋ္ဌဿတိ အသမ္ပဇာနော အသမာဟိတော ဝိဗ္ဘန္တစိတ္တော ပါကတိန္ဒ္ရိယော။ ဧဝံ သော တေနင်္ဂေန ဂါရယ္ဟော။ ဂဟပတိစီဝရဓရော စေပိ, ဂဟပတိ, ဘိက္ခု ဟောတိ အနုဒ္ဓတော အနုန္နဠော အစပလော အမုခရော အဝိကိဏ္ဏဝါစော ဥပဋ္ဌိတဿတိ သမ္ပဇာနော သမာဟိတော ဧကဂ္ဂစိတ္တော သံဝုတိန္ဒ္ရိယော။ ဧဝံ သော တေနင်္ဂေန ပါသံသော။
‘‘ဣင်္ဃ တွံ, ဂဟပတိ, သံဃေ ဒါနံ [ဒါနာနိ (က.)] ဒေဟိ။ သံဃေ တေ ဒါနံ ဒဒတော စိတ္တံ ပသီဒိဿတိ။ သော တွံ ပသန္နစိတ္တော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇိဿသီ’’တိ။ ‘‘ဧသာဟံ, ဘန္တေ, အဇ္ဇတဂ္ဂေ သံဃေ ဒါနံ ဒဿာမီ’’တိ။ ပဉ္စမံ။
၆. ဟတ္ထိသာရိပုတ္တသုတ္တံ
၆၀. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဗာရာဏသိယံ ဝိဟရတိ ဣသိပတနေ မိဂဒါယေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန သမ္ဗဟုလာ ထေရာ ဘိက္ခူ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တာ မဏ္ဍလမာဠေ သန္နိသိန္နာ သန္နိပတိတာ အဘိဓမ္မကထံ ကထေန္တိ။ တတြ သုဒံ အာယသ္မာ စိတ္တော ဟတ္ထိသာရိပုတ္တော ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ အဘိဓမ္မကထံ ကထေန္တာနံ အန္တရန္တရာ ကထံ ဩပါတေတိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကောဋ္ဌိကော အာယသ္မန္တံ စိတ္တံ ဟတ္ထိသာရိပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘မာယသ္မာ စိတ္တော ဟတ္ထိသာရိပုတ္တော ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ အဘိဓမ္မကထံ ကထေန္တာနံ အန္တရန္တရာ ကထံ ဩပါတေသိ, ယာဝ ကထာပရိယောသာနံ အာယသ္မာ စိတ္တော အာဂမေတူ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ အာယသ္မတော စိတ္တဿ ဟတ္ထိသာရိပုတ္တဿ သဟာယကာ ဘိက္ခူ အာယသ္မန္တံ မဟာကောဋ္ဌိကံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘မာယသ္မာ မဟာကောဋ္ဌိကော အာယသ္မန္တံ စိတ္တံ ဟတ္ထိသာရိပုတ္တံ အပသာဒေသိ, ပဏ္ဍိတော အာယသ္မာ စိတ္တော ဟတ္ထိသာရိပုတ္တော။ ပဟောတိ စာယသ္မာ စိတ္တော ဟတ္ထိသာရိပုတ္တော ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ အဘိဓမ္မကထံ ကထေတု’’န္တိ။
‘‘ဒုဇ္ဇာနံ ခေါ ဧတံ, အာဝုသော, ပရဿ စေတောပရိယာယံ အဇာနန္တေဟိ။ ဣဓါဝုသော, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော တာဝဒေဝ သောရတသောရတော ဟောတိ, နိဝါတနိဝါတော ဟောတိ, ဥပသန္တုပသန္တော ဟောတိ, ယာဝ သတ္ထာရံ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတိ အညတရံ ဝါ ဂရုဋ္ဌာနိယံ သဗြဟ္မစာရိံ။ ယတော စ ခေါ သော ဝပကဿတေဝ သတ္ထာရာ, ဝပကဿတိ ဂရုဋ္ဌာနိယေဟိ သဗြဟ္မစာရီဟိ, သော သံသဋ္ဌော ဝိဟရတိ ဘိက္ခူဟိ ဘိက္ခုနီဟိ ဥပါသကေဟိ ဥပါသိကာဟိ ရညာ ရာဇမဟာမတ္တေဟိ တိတ္ထိယေဟိ တိတ္ထိယသာဝကေဟိ။ တဿ သံသဋ္ဌဿ ဝိဿတ္ထဿ ပါကတဿ ဘဿမနုယုတ္တဿ ဝိဟရတော ရာဂေါ စိတ္တံ အနုဒ္ဓံသေတိ။ သော ရာဂါနုဒ္ဓံသိတေန စိတ္တေန သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ။
‘‘သေယျထာပိ, အာဝုသော, ဂေါဏော ကိဋ္ဌာဒေါ ဒါမေန ဝါ ဗဒ္ဓေါ [အာရာမေ ဝါ ဗန္ဓော (က.)] ဝဇေ ဝါ ဩရုဒ္ဓေါ။ ယော နု ခေါ, အာဝုသော, ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘န ဒါနာယံ ဂေါဏော ကိဋ္ဌာဒေါ ပုနဒေဝ ကိဋ္ဌံ ဩတရိဿတီ’တိ, သမ္မာ နု ခေါ သော, အာဝုသော, ဝဒမာနော ဝဒေယျာ’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, အာဝုသော’’။ ‘‘ဌာနဉ္ဟေတံ, အာဝုသော, ဝိဇ္ဇတိ, ယံ သော ဂေါဏော ကိဋ္ဌာဒေါ ဒါမံ ဝါ ဆေတွာ ဝဇံ ဝါ ဘိန္ဒိတွာ, အထ ပုနဒေဝ ကိဋ္ဌံ ဩတရေယျာတိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, အာဝုသော, ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော တာဝဒေဝ သောရတသောရတော ဟောတိ, နိဝါတနိဝါတော ဟောတိ, ဥပသန္တုပသန္တော ဟောတိ ယာဝ သတ္ထာရံ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတိ အညတရံ ဝါ ဂရုဋ္ဌာနိယံ သဗြဟ္မစာရိံ။ ယတော စ ခေါ သော ဝပကဿတေဝ သတ္ထာရာ, ဝပကဿတိ ဂရုဋ္ဌာနိယေဟိ သဗြဟ္မစာရီဟိ, သော သံသဋ္ဌော ဝိဟရတိ ဘိက္ခူဟိ ဘိက္ခုနီဟိ ဥပါသကေဟိ ဥပါသိကာဟိ ရညာ ရာဇမဟာမတ္တေဟိ တိတ္ထိယေဟိ တိတ္ထိယသာဝကေဟိ။ တဿ သံသဋ္ဌဿ ဝိဿတ္ထဿ ပါကတဿ ဘဿမနုယုတ္တဿ ဝိဟရတော ရာဂေါ စိတ္တံ အနုဒ္ဓံသေတိ ။ သော ရာဂါနုဒ္ဓံသိတေန စိတ္တေန သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ။
‘‘ဣဓ ပနာဝုသော, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ။ပေ.။ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ‘လာဘိမှိ ပဌမဿ ဈာနဿာ’တိ သံသဋ္ဌော ဝိဟရတိ ဘိက္ခူဟိ။ပေ.။ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ။ သေယျထာပိ, အာဝုသော, စာတုမဟာပထေ ထုလ္လဖုသိတကော ဒေဝေါ ဝဿန္တော [ထုလ္လဖုသိတကေ ဒေဝေ ဝဿန္တေ (က.)] ရဇံ အန္တရဓါပေယျ, စိက္ခလ္လံ ပါတုကရေယျ။ ယော နု ခေါ, အာဝုသော, ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘န ဒါနိ အမုသ္မိံ [အမုကသ္မိံ (က.)] စာတုမဟာပထေ ပုနဒေဝ ရဇော ပါတုဘဝိဿတီ’တိ, သမ္မာ နု ခေါ သော, အာဝုသော, ဝဒမာနော ဝဒေယျာ’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, အာဝုသော’’။ ‘‘ဌာနဉ္ဟေတံ, အာဝုသော, ဝိဇ္ဇတိ, ယံ အမုသ္မိံ စာတုမဟာပထေ မနုဿာ ဝါ အတိက္ကမေယျုံ, ဂေါပသူ ဝါ အတိက္ကမေယျုံ, ဝါတာတပေါ ဝါ သ္နေဟဂတံ ပရိယာဒိယေယျ, အထ ပုနဒေဝ ရဇော ပါတုဘဝေယျာတိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, အာဝုသော, ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ။ပေ.။ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ‘လာဘိမှိ ပဌမဿ ဈာနဿာ’တိ သံသဋ္ဌော ဝိဟရတိ ဘိက္ခူဟိ။ပေ.။ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ။
‘‘ဣဓ ပနာဝုသော, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ။ပေ.။ ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ‘လာဘိမှိ ဒုတိယဿ ဈာနဿာ’တိ သံသဋ္ဌော ဝိဟရတိ ဘိက္ခူဟိ။ပေ.။ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ။ သေယျထာပိ , အာဝုသော, ဂါမဿ ဝါ နိဂမဿ ဝါ အဝိဒူရေ မဟန္တံ တဠာကံ။ တတ္ထ ထုလ္လဖုသိတကော ဒေဝေါ ဝုဋ္ဌော သိပ္ပိသမ္ဗုကမ္ပိ သက္ခရကဌလမ္ပိ အန္တရဓါပေယျ။ ယော နု ခေါ, အာဝုသော, ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘န ဒါနိ အမုသ္မိံ တဠာကေ ပုနဒေဝ သိပ္ပိသမ္ဗုကာ ဝါ သက္ခရကဌလာ ဝါ ပါတုဘဝိဿန္တီ’တိ, သမ္မာ နု ခေါ သော, အာဝုသော, ဝဒမာနော ဝဒေယျာ’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, အာဝုသော’’။ ‘‘ဌာနဉ္ဟေတံ, အာဝုသော, ဝိဇ္ဇတိ, ယံ အမုသ္မိံ တဠာကေ မနုဿာ ဝါ ပိဝေယျုံ, ဂေါပသူ ဝါ ပိဝေယျုံ, ဝါတာတပေါ ဝါ သ္နေဟဂတံ ပရိယာဒိယေယျ, အထ ပုနဒေဝ သိပ္ပိသမ္ဗုကာပိ သက္ခရကဌလာပိ ပါတုဘဝေယျုန္တိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, အာဝုသော, ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ။ပေ.။ ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ‘လာဘိမှိ ဒုတိယဿ ဈာနဿာ’တိ သံသဋ္ဌော ဝိဟရတိ ဘိက္ခူဟိ။ပေ.။ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ။
‘‘ဣဓ ပနာဝုသော, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဣတိယာ စ ဝိရာဂါ။ပေ.။ တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ‘လာဘိမှိ တတိယဿ ဈာနဿာ’တိ သံသဋ္ဌော ဝိဟရတိ ဘိက္ခူဟိ။ပေ.။ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ။ သေယျထာပိ, အာဝုသော, ပုရိသံ ပဏီတဘောဇနံ ဘုတ္တာဝိံ အာဘိဒေါသိကံ ဘောဇနံ နစ္ဆာဒေယျ။ ယော နု ခေါ, အာဝုသော, ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘န ဒါနိ အမုံ ပုရိသံ ပုနဒေဝ ဘောဇနံ ဆာဒေဿတီ’တိ, သမ္မာ နု ခေါ သော, အာဝုသော, ဝဒမာနော ဝဒေယျာ’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, အာဝုသော’’။ ‘‘ဌာနဉ္ဟေတံ, အာဝုသော, ဝိဇ္ဇတိ, အမုံ ပုရိသံ ပဏီတဘောဇနံ ဘုတ္တာဝိံ ယာဝဿ သာ ဩဇာ ကာယေ ဌဿတိ တာဝ န အညံ ဘောဇနံ ဆာဒေဿတိ။ ယတော စ ခွဿ သာ ဩဇာ အန္တရဓါယိဿတိ, အထ ပုနဒေဝ တံ ဘောဇနံ ဆာဒေယျာတိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, အာဝုသော, ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဣတိယာ စ ဝိရာဂါ။ပေ.။ တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ‘လာဘိမှိ တတိယဿ ဈာနဿာ’တိ သံသဋ္ဌော ဝိဟရတိ ဘိက္ခူဟိ။ပေ.။ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ။
‘‘ဣဓ , ပနာဝုသော, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော သုခဿ စ ပဟာနာ ဒုက္ခဿ စ ပဟာနာ။ပေ.။ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ‘လာဘိမှိ စတုတ္ထဿ ဈာနဿာ’တိ သံသဋ္ဌော ဝိဟရတိ ဘိက္ခူဟိ။ပေ.။ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ။ သေယျထာပိ, အာဝုသော, ပဗ္ဗတသင်္ခေပေ ဥဒကရဟဒေါ နိဝါတော ဝိဂတဦမိကော။ ယော နု ခေါ, အာဝုသော, ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘န ဒါနိ အမုသ္မိံ ဥဒကရဟဒေ ပုနဒေဝ ဦမိ ပါတုဘဝိဿတီ’တိ, သမ္မာ နု ခေါ သော, အာဝုသော, ဝဒမာနော ဝဒေယျာ’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, အာဝုသော’’။ ‘‘ဌာနဉ္ဟေတံ, အာဝုသော, ဝိဇ္ဇတိ, ယာ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ အာဂစ္ဆေယျ ဘုသာ ဝါတဝုဋ္ဌိ။ သာ တသ္မိံ ဥဒကရဟဒေ ဦမိံ ဇနေယျ။ ယာ ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ အာဂစ္ဆေယျ။ပေ.။ ယာ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ အာဂစ္ဆေယျ။ ယာ ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ အာဂစ္ဆေယျ ဘုသာ ဝါတဝုဋ္ဌိ။ သာ တသ္မိံ ဥဒကရဟဒေ ဦမိံ ဇနေယျာတိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, အာဝုသော, ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော သုခဿ စ ပဟာနာ ဒုက္ခဿ စ ပဟာနာ။ပေ.။ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ‘လာဘိမှိ စတုတ္ထဿ ဈာနဿာ’တိ သံသဋ္ဌော ဝိဟရတိ ဘိက္ခူဟိ။ပေ.။ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ။
‘‘ဣဓ, ပနာဝုသော, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော သဗ္ဗနိမိတ္တာနံ အမနသိကာရာ အနိမိတ္တံ စေတောသမာဓိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ‘လာဘိမှိ အနိမိတ္တဿ စေတောသမာဓိဿာ’တိ သံသဋ္ဌော ဝိဟရတိ ဘိက္ခူဟိ ဘိက္ခုနီဟိ ဥပါသကေဟိ ဥပါသိကာဟိ ရညာ ရာဇမဟာမတ္တေဟိ တိတ္ထိယေဟိ တိတ္ထိယသာဝကေဟိ ။ တဿ သံသဋ္ဌဿ ဝိဿတ္ထဿ ပါကတဿ ဘဿမနုယုတ္တဿ ဝိဟရတော ရာဂေါ စိတ္တံ အနုဒ္ဓံသေတိ။ သော ရာဂါနုဒ္ဓံသိတေန စိတ္တေန သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ။ သေယျထာပိ, အာဝုသော, ရာဇာ ဝါ ရာဇမဟာမတ္တော ဝါ စတုရင်္ဂိနိယာ သေနာယ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နော အညတရသ္မိံ ဝနသဏ္ဍေ ဧကရတ္တိံ ဝါသံ ဥပဂစ္ဆေယျ။ တတြ [တတ္ထ (သီ. ဣ.)] ဟတ္ထိသဒ္ဒေန အဿသဒ္ဒေန ရထသဒ္ဒေန ပတ္တိသဒ္ဒေန ဘေရိပဏဝသင်္ခတိဏဝနိန္နာဒသဒ္ဒေန စီရိကသဒ္ဒေါ [စိရိဠိကာသဒ္ဒေါ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] အန္တရဓါယေယျ [အန္တရဓါပေယျ (သျာ. ဣ. က.)]။ ယော နု ခေါ, အာဝုသော, ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘န ဒါနိ အမုသ္မိံ ဝနသဏ္ဍေ ပုနဒေဝ စီရိကသဒ္ဒေါ ပါတုဘဝိဿတီ’တိ, သမ္မာ နု ခေါ သော , အာဝုသော, ဝဒမာနော ဝဒေယျာ’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, အာဝုသော’’။ ‘‘ဌာနဉ္ဟေတံ, အာဝုသော, ဝိဇ္ဇတိ, ယံ သော ရာဇာ ဝါ ရာဇမဟာမတ္တော ဝါ တမှာ ဝနသဏ္ဍာ ပက္ကမေယျ, အထ ပုနဒေဝ စီရိကသဒ္ဒေါ ပါတုဘဝေယျာတိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, အာဝုသော, ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော သဗ္ဗနိမိတ္တာနံ အမနသိကာရာ အနိမိတ္တံ စေတောသမာဓိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ‘လာဘိမှိ အနိမိတ္တဿ စေတောသမာဓိဿာ’တိ သံသဋ္ဌော ဝိဟရတိ ဘိက္ခူဟိ ဘိက္ခုနီဟိ ဥပါသကေဟိ ဥပါသိကာဟိ ရညာ ရာဇမဟာမတ္တေဟိ တိတ္ထိယေဟိ တိတ္ထိယသာဝကေဟိ။ တဿ သံသဋ္ဌဿ ဝိဿတ္ထဿ ပါကတဿ ဘဿမနုယုတ္တဿ ဝိဟရတော ရာဂေါ စိတ္တံ အနုဒ္ဓံသေတိ။ သော ရာဂါနုဒ္ဓံသိတေန စိတ္တေန သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတီ’’တိ။
အထ ခေါ အာယသ္မာ စိတ္တော ဟတ္ထိသာရိပုတ္တော အပရေန သမယေန သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ။ အထ ခေါ စိတ္တဿ ဟတ္ထိသာရိပုတ္တဿ သဟာယကာ ဘိက္ခူ ယေနာယသ္မာ မဟာကောဋ္ဌိကော တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ မဟာကောဋ္ဌိကံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ကိံ နု ခေါ အာယသ္မတာ မဟာကောဋ္ဌိကေန စိတ္တော ဟတ္ထိသာရိပုတ္တော စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ဝိဒိတော – ‘ဣမာသဉ္စ ဣမာသဉ္စ ဝိဟာရသမာပတ္တီနံ စိတ္တော ဟတ္ထိသာရိပုတ္တော လာဘီ, အထ စ ပန သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တိဿတီ’တိ; ဥဒါဟု ဒေဝတာ ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – ‘စိတ္တော, ဘန္တေ, ဟတ္ထိသာရိပုတ္တော ဣမာသဉ္စ ဣမာသဉ္စ ဝိဟာရသမာပတ္တီနံ လာဘီ, အထ စ ပန သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တိဿတီ’’’တိ? ‘‘စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ဝိဒိတော မေ, အာဝုသော – ‘စိတ္တော ဟတ္ထိသာရိပုတ္တော ဣမာသဉ္စ ဣမာသဉ္စ ဝိဟာရသမာပတ္တီနံ လာဘီ, အထ စ ပန သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တိဿတီ’တိ။ ဒေဝတာပိ မေ ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – ‘စိတ္တော, ဘန္တေ, ဟတ္ထိသာရိပုတ္တော ဣမာသဉ္စ ဣမာသဉ္စ ဝိဟာရသမာပတ္တီနံ လာဘီ, အထ စ ပန သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တိဿတီ’’တိ။
အထ ခေါ စိတ္တဿ ဟတ္ထိသာရိပုတ္တဿ သဟာယကာ ဘိက္ခူ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘စိတ္တော, ဘန္တေ, ဟတ္ထိသာရိပုတ္တော ဣမာသဉ္စ ဣမာသဉ္စ ဝိဟာရသမာပတ္တီနံ လာဘီ, အထ စ ပန သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတီ’’တိ။ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, စိတ္တော စိရံ သရိဿတိ [ပဒိဿတိ (က.)] နေက္ခမ္မဿာ’’တိ။
အထ ခေါ စိတ္တော ဟတ္ထိသာရိပုတ္တော နစိရဿေဝ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ စိတ္တော ဟတ္ထိသာရိပုတ္တော ဧကော ဝူပကဋ္ဌော အပ္ပမတ္တော အာတာဣ ပဟိတတ္တော ဝိဟရန္တော နစိရဿေဝ – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိ။ ‘‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’’တိ အဗ္ဘညာသိ။ အညတရော စ ပနာယသ္မာ စိတ္တော ဟတ္ထိသာရိပုတ္တော အရဟတံ အဟောသီတိ။ ဆဋ္ဌံ။
၇. မဇ္ဈေသုတ္တံ
၆၁. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဗာရာဏသိယံ ဝိဟရတိ ဣသိပတနေ မိဂဒါယေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန သမ္ဗဟုလာနံ ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တာနံ မဏ္ဍလမာဠေ သန္နိသိန္နာနံ သန္နိပတိတာနံ အယမန္တရာကထာ ဥဒပါဒိ – ‘‘ဝုတ္တမိဒံ, အာဝုသော, ဘဂဝတာ ပါရာယနေ မေတ္တေယျပဉ္ဟေ –
[စူဠနိ. တိဿမိတ္တေယျမာဏဝပုစ္ဆာ ၆၇] ‘‘ယော ဥဘောန္တေ ဝိဒိတွာန၊ မဇ္ဈေ မန္တာ န လိပ္ပတိ [န လိမ္ပတိ (က.)]။
တံ ဗြူမိ မဟာပုရိသောတိ၊ သောဓ သိဗ္ဗိနိ [သိဗ္ဗနိ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] မစ္စဂါ’’တိ။
‘‘ကတမော နု ခေါ, အာဝုသော, ဧကော အန္တော, ကတမော ဒုတိယော အန္တော, ကိံ မဇ္ဈေ, ကာ သိဗ္ဗိနီ’’တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ အညတရော ဘိက္ခု ထေရေ ဘိက္ခူ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဖဿော ခေါ, အာဝုသော, ဧကော အန္တော, ဖဿသမုဒယော ဒုတိယော အန္တော , ဖဿနိရောဓေါ မဇ္ဈေ, တဏှာ သိဗ္ဗိနီ; တဏှာ ဟိ နံ သိဗ္ဗတိ တဿ တဿေဝ ဘဝဿ အဘိနိဗ္ဗတ္တိယာ။ ဧတ္တာဝတာ ခေါ, အာဝုသော, ဘိက္ခု အဘိညေယျံ အဘိဇာနာတိ, ပရိညေယျံ ပရိဇာနာတိ, အဘိညေယျံ အဘိဇာနန္တော [အဘိဇာနိတွာ (က.)] ပရိညေယျံ ပရိဇာနန္တော [ပရိဇာနိတွာ (က.)] ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတီ’’တိ။
ဧဝံ ဝုတ္တေ အညတရော ဘိက္ခု ထေရေ ဘိက္ခူ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အတီတံ ခေါ, အာဝုသော, ဧကော အန္တော, အနာဂတံ ဒုတိယော အန္တော, ပစ္စုပ္ပန္နံ မဇ္ဈေ, တဏှာ သိဗ္ဗိနီ; တဏှာ ဟိ နံ သိဗ္ဗတိ တဿ တဿေဝ ဘဝဿ အဘိနိဗ္ဗတ္တိယာ။ ဧတ္တာဝတာ ခေါ, အာဝုသော, ဘိက္ခု အဘိညေယျံ အဘိဇာနာတိ, ပရိညေယျံ ပရိဇာနာတိ, အဘိညေယျံ အဘိဇာနန္တော, ပရိညေယျံ ပရိဇာနန္တော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတီ’’တိ။
ဧဝံ ဝုတ္တေ အညတရော ဘိက္ခု ထေရေ ဘိက္ခူ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သုခါ, အာဝုသော, ဝေဒနာ ဧကော အန္တော, ဒုက္ခာ ဝေဒနာ ဒုတိယော အန္တော, အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ မဇ္ဈေ, တဏှာ သိဗ္ဗိနီ; တဏှာ ဟိ နံ သိဗ္ဗတိ တဿ တဿေဝ ဘဝဿ အဘိနိဗ္ဗတ္တိယာ။ ဧတ္တာဝတာ ခေါ, အာဝုသော, ဘိက္ခု အဘိညေယျံ အဘိဇာနာတိ, ပရိညေယျံ ပရိဇာနာတိ, အဘိညေယျံ အဘိဇာနန္တော, ပရိညေယျံ ပရိဇာနန္တော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတီ’’တိ။
ဧဝံ ဝုတ္တေ အညတရော ဘိက္ခု ထေရေ ဘိက္ခူ ဧတဒဝေါစ – ‘‘နာမံ ခေါ, အာဝုသော, ဧကော အန္တော, ရူပံ ဒုတိယော အန္တော, ဝိညာဏံ မဇ္ဈေ, တဏှာ သိဗ္ဗိနီ; တဏှာ ဟိ နံ သိဗ္ဗတိ တဿ တဿေဝ ဘဝဿ အဘိနိဗ္ဗတ္တိယာ။ ဧတ္တာဝတာ ခေါ, အာဝုသော, ဘိက္ခု အဘိညေယျံ အဘိဇာနာတိ, ပရိညေယျံ ပရိဇာနာတိ, အဘိညေယျံ အဘိဇာနန္တော ပရိညေယျံ ပရိဇာနန္တော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတီ’’တိ။
ဧဝံ ဝုတ္တေ အညတရော ဘိက္ခု ထေရေ ဘိက္ခူ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဆ ခေါ, အာဝုသော, အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနိ ဧကော အန္တော, ဆ ဗာဟိရာနိ အာယတနာနိ ဒုတိယော အန္တော, ဝိညာဏံ မဇ္ဈေ, တဏှာ သိဗ္ဗိနီ; တဏှာ ဟိ နံ သိဗ္ဗတိ တဿ တဿေဝ ဘဝဿ အဘိနိဗ္ဗတ္တိယာ။ ဧတ္တာဝတာ ခေါ အာဝုသော , ဘိက္ခု အဘိညေယျံ အဘိဇာနာတိ, ပရိညေယျံ ပရိဇာနာတိ, အဘိညေယျံ အဘိဇာနန္တော ပရိညေယျံ ပရိဇာနန္တော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတီ’’တိ။
ဧဝံ ဝုတ္တေ အညတရော ဘိက္ခု ထေရေ ဘိက္ခူ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သက္ကာယော ခေါ, အာဝုသော, ဧကော အန္တော, သက္ကာယသမုဒယော ဒုတိယော အန္တော, သက္ကာယနိရောဓေါ မဇ္ဈေ, တဏှာ သိဗ္ဗိနီ; တဏှာ ဟိ နံ သိဗ္ဗတိ တဿ တဿေဝ ဘဝဿ အဘိနိဗ္ဗတ္တိယာ။ ဧတ္တာဝတာ ခေါ, အာဝုသော, ဘိက္ခု အဘိညေယျံ အဘိဇာနာတိ, ပရိညေယျံ ပရိဇာနာတိ, အဘိညေယျံ အဘိဇာနန္တော ပရိညေယျံ ပရိဇာနန္တော [သဗ္ဗတ္ထပိ ဧဝမေဝ ဒိဿတိ] ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတီ’’တိ။
ဧဝံ ဝုတ္တေ အညတရော ဘိက္ခု ထေရေ ဘိက္ခူ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဗျာကတံ ခေါ, အာဝုသော, အမှေဟိ သဗ္ဗေဟေဝ ယထာသကံ ပဋိဘာနံ။ အာယာမာဝုသော, ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိဿာမ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေဿာမ။ ယထာ နော ဘဂဝါ ဗျာကရိဿတိ တထာ နံ ဓါရေဿာမာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမာဝုသော’’တိ ခေါ ထေရာ ဘိက္ခူ တဿ ဘိက္ခုနော ပစ္စဿောသုံ။ အထ ခေါ ထေရာ ဘိက္ခူ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခေါ ထေရာ ဘိက္ခူ ယာဝတကော အဟောသိ သဗ္ဗေဟေဝ သဒ္ဓိံ ကထာသလ္လာပေါ, တံ သဗ္ဗံ ဘဂဝတော အာရောစေသုံ။ ‘‘ကဿ နု ခေါ, ဘန္တေ, သုဘာသိတ’’န္တိ? ‘‘သဗ္ဗေသံ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, သုဘာသိတံ ပရိယာယေန, အပိ စ ယံ မယာ သန္ဓာယ ဘာသိတံ ပါရာယနေ မေတ္တေယျပဉ္ဟေ –
‘‘ယော ဥဘောန္တေ ဝိဒိတွာန၊ မဇ္ဈေ မန္တာ န လိပ္ပတိ။
တံ ဗြူမိ မဟာပုရိသောတိ၊ သောဓ သိဗ္ဗိနိမစ္စဂါ’’တိ။
‘‘တံ သုဏာထ, သာဓုကံ မနသိ ကရောထ; ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ ထေရာ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဖဿော ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဧကော အန္တော , ဖဿသမုဒယော ဒုတိယော အန္တော, ဖဿနိရောဓေါ မဇ္ဈေ, တဏှာ သိဗ္ဗိနီ; တဏှာ ဟိ နံ သိဗ္ဗတိ တဿ တဿေဝ ဘဝဿ အဘိနိဗ္ဗတ္တိယာ။ ဧတ္တာဝတာ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု အဘိညေယျံ အဘိဇာနာတိ, ပရိညေယျံ ပရိဇာနာတိ, အဘိညေယျံ အဘိဇာနန္တော ပရိညေယျံ ပရိဇာနန္တော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတီ’’တိ။ သတ္တမံ။
၈. ပုရိသိန္ဒ္ရိယဉာဏသုတ္တံ
၆၂. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ကောသလေသု စာရိကံ စရမာနော မဟတာ ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိံ ယေန ဒဏ္ဍကပ္ပကံ နာမ ကောသလာနံ နိဂမော တဒဝသရိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ မဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ တေ စ ဘိက္ခူ ဒဏ္ဍကပ္ပကံ ပဝိသိံသု အာဝသထံ ပရိယေသိတုံ။
အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော သမ္ဗဟုလေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ယေန အစိရဝတီ နဒီ တေနုပသင်္ကမိ ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စိတုံ။ အစိရဝတိယာ နဒိယာ ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စိတွာ ပစ္စုတ္တရိတွာ ဧကစီဝရော အဋ္ဌာသိ ဂတ္တာနိ ပုဗ္ဗာပယမာနော။ အထ ခေါ အညတရော ဘိက္ခု ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကိံ နု ခေါ, အာဝုသော အာနန္ဒ, သဗ္ဗံ စေတသော သမန္နာဟရိတွာ နု ခေါ ဒေဝဒတ္တော ဘဂဝတာ ဗျာကတော – ‘အာပါယိကော ဒေဝဒတ္တော နေရယိကော ကပ္ပဋ္ဌော အတေကိစ္ဆော’တိ [စူဠဝ. ၃၄၈; အ. နိ. ၈.၇ ပဿိတဗ္ဗံ], ဥဒါဟု ကေနစိဒေဝ ပရိယာယေနာ’တိ? ‘‘ဧဝံ ခေါ ပနေတံ, အာဝုသော, ဘဂဝတာ ဗျာကတ’’န္တိ။
အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣဓါဟံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ယေန အစိရဝတီ နဒီ တေနုပသင်္ကမိံ ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စိတုံ။ အစိရဝတိယာ နဒိယာ ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စိတွာ ပစ္စုတ္တရိတွာ ဧကစီဝရော အဋ္ဌာသိံ ဂတ္တာနိ ပုဗ္ဗာပယမာနော ။ အထ ခေါ, ဘန္တေ, အညတရော ဘိက္ခု ယေနာဟံ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ မံ ဧတဒဝေါစ – ‘ကိံ နု ခေါ, အာဝုသော, အာနန္ဒ သဗ္ဗံ စေတသော သမန္နာဟရိတွာ နု ခေါ ဒေဝဒတ္တော ဘဂဝတာ ဗျာကတော – အာပါယိကော ဒေဝဒတ္တော နေရယိကော ကပ္ပဋ္ဌော အတေကိစ္ဆောတိ, ဥဒါဟု ကေနစိဒေဝ ပရိယာယေနာ’တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ အဟံ, ဘန္တေ, တံ ဘိက္ခုံ ဧတဒဝေါစံ – ‘ဧဝံ ခေါ ပနေတံ, အာဝုသော, ဘဂဝတာ ဗျာကတ’’’န္တိ။
‘‘သော ဝါ [သော စ (သျာ.)] ခေါ, အာနန္ဒ, ဘိက္ခု နဝေါ ဘဝိဿတိ အစိရပဗ္ဗဇိတော, ထေရော ဝါ ပန ဗာလော အဗျတ္တော။ ကထံဟိ နာမ ယံ မယာ ဧကံသေန ဗျာကတံ တတ္ထ ဒွေဇ္ဈံ အာပဇ္ဇိဿတိ! နာဟံ, အာနန္ဒ, အညံ ဧကပုဂ္ဂလမ္ပိ သမနုပဿာမိ, ယော ဧဝံ မယာ သဗ္ဗံ စေတသော သမန္နာဟရိတွာ ဗျာကတော, ယထယိဒံ ဒေဝဒတ္တော။ ယာဝကီဝဉ္စာဟံ, အာနန္ဒ, ဒေဝဒတ္တဿ ဝါလဂ္ဂကောဋိနိတ္တုဒနမတ္တမ္ပိ သုက္ကဓမ္မံ အဒ္ဒသံ; နေဝ တာဝါဟံ ဒေဝဒတ္တံ ဗျာကာသိံ – ‘အာပါယိကော ဒေဝဒတ္တော နေရယိကော ကပ္ပဋ္ဌော အတေကိစ္ဆော’တိ။ ယတော စ ခေါ အဟံ, အာနန္ဒ, ဒေဝဒတ္တဿ ဝါလဂ္ဂကောဋိနိတ္တုဒနမတ္တမ္ပိ သုက္ကဓမ္မံ န အဒ္ဒသံ; အထာဟံ ဒေဝဒတ္တံ ဗျာကာသိံ – ‘အာပါယိကော ဒေဝဒတ္တော နေရယိကော ကပ္ပဋ္ဌော အတေကိစ္ဆော’တိ။
‘‘သေယျထာပိ, အာနန္ဒ, ဂူထကူပေါ သာဓိကပေါရိသော ပူရော ဂူထဿ သမတိတ္တိကော။ တတြ ပုရိသော သသီသကော နိမုဂ္ဂေါ အဿ။ တဿ ကောစိဒေဝ ပုရိသော ဥပ္ပဇ္ဇေယျ အတ္ထကာမော ဟိတကာမော ယောဂက္ခေမကာမော တမှာ ဂူထကူပါ ဥဒ္ဓရိတုကာမော။ သော တံ ဂူထကူပံ သမန္တာနုပရိဂစ္ဆန္တော နေဝ ပဿေယျ တဿ ပုရိသဿ ဝါလဂ္ဂကောဋိနိတ္တုဒနမတ္တမ္ပိ ဂူထေန အမက္ခိတံ, ယတ္ထ တံ ဂဟေတွာ ဥဒ္ဓရေယျ။ ဧဝမေဝံ ခေါ အဟံ, အာနန္ဒ, ယတော ဒေဝဒတ္တဿ ဝါလဂ္ဂကောဋိနိတ္တုဒနမတ္တမ္ပိ သုက္ကဓမ္မံ န အဒ္ဒသံ; အထာဟံ ဒေဝဒတ္တံ ဗျာကာသိံ – ‘အာပါယိကော ဒေဝဒတ္တော နေရယိကော ကပ္ပဋ္ဌော အတေကိစ္ဆော’တိ ။ သစေ တုမှေ, အာနန္ဒ, သုဏေယျာထ တထာဂတဿ ပုရိသိန္ဒ္ရိယဉာဏာနိ ဝိဘဇိဿာမီ’’တိ [ဝိဘဇန္တဿာတိ (သီ. သျာ. ဣ.)]?
‘‘ဧတဿ, ဘဂဝါ, ကာလော; ဧတဿ, သုဂတ, ကာလော ယံ ဘဂဝါ ပုရိသိန္ဒ္ရိယဉာဏာနိ ဝိဘဇေယျ။ ဘဂဝတော သုတွာ ဘိက္ခူ ဓါရေဿန္တီ’’တိ။ ‘‘တေနဟာနန္ဒ, သုဏာဟိ, သာဓုကံ မနသိ ကရောဟိ; ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝတော ပစ္စဿောသိ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –
‘‘ဣဓါဟံ, အာနန္ဒ, ဧကစ္စံ ပုဂ္ဂလံ ဧဝံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာမိ – ‘ဣမဿ ခေါ ပုဂ္ဂလဿ ဝိဇ္ဇမာနာ ကုသလာပိ ဓမ္မာ အကုသလာပိ ဓမ္မာ’တိ။ တမေနံ အပရေန သမယေန ဧဝံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာမိ – ‘ဣမဿ ခေါ ပုဂ္ဂလဿ ကုသလာ ဓမ္မာ အန္တရဟိတာ, အကုသလာ ဓမ္မာ သမ္မုခီဘူတာ ။ အတ္ထိ စ ခွဿ ကုသလမူလံ အသမုစ္ဆိန္နံ, တမှာ တဿ ကုသလာ ကုသလံ ပါတုဘဝိဿတိ။ ဧဝမယံ ပုဂ္ဂလော အာယတိံ အပရိဟာနဓမ္မော ဘဝိဿတီ’တိ။ သေယျထာပိ, အာနန္ဒ, ဗီဇာနိ အခဏ္ဍာနိ အပူတီနိ အဝါတာတပဟတာနိ သာရဒါနိ သုခသယိတာနိ သုခေတ္တေ သုပရိကမ္မကတာယ ဘူမိယာ နိက္ခိတ္တာနိ။ ဇာနေယျာသိ တွံ, အာနန္ဒ, ဣမာနိ ဗီဇာနိ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇိဿန္တီ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ဧဝမေဝံ ခေါ အဟံ, အာနန္ဒ, ဣဓေကစ္စံ ပုဂ္ဂလံ ဧဝံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာမိ – ‘ဣမဿ ခေါ ပုဂ္ဂလဿ ဝိဇ္ဇမာနာ ကုသလာပိ ဓမ္မာ အကုသလာပိ ဓမ္မာ’တိ။ တမေနံ အပရေန သမယေန ဧဝံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာမိ – ‘ဣမဿ ခေါ ပုဂ္ဂလဿ ကုသလာ ဓမ္မာ အန္တရဟိတာ, အကုသလာ ဓမ္မာ သမ္မုခီဘူတာ။ အတ္ထိ စ ခွဿ ကုသလမူလံ အသမုစ္ဆိန္နံ, တမှာ တဿ ကုသလာ ကုသလံ ပါတုဘဝိဿတိ။ ဧဝမယံ ပုဂ္ဂလော အာယတိံ အပရိဟာနဓမ္မော ဘဝိဿတီ’တိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ, အာနန္ဒ, တထာဂတဿ ပုရိသပုဂ္ဂလော စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ဝိဒိတော ဟောတိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ, အာနန္ဒ, တထာဂတဿ ပုရိသိန္ဒ္ရိယဉာဏံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ဝိဒိတံ ဟောတိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ, အာနန္ဒ, တထာဂတဿ အာယတိံ ဓမ္မသမုပ္ပါဒေါ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ဝိဒိတော ဟောတိ။
‘‘ဣဓ ပနာဟံ, အာနန္ဒ, ဧကစ္စံ ပုဂ္ဂလံ ဧဝံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာမိ – ‘ဣမဿ ခေါ ပုဂ္ဂလဿ ဝိဇ္ဇမာနာ ကုသလာပိ ဓမ္မာ အကုသလာပိ ဓမ္မာ’တိ။ တမေနံ အပရေန သမယေန ဧဝံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာမိ – ‘ဣမဿ ခေါ ပုဂ္ဂလဿ အကုသလာ ဓမ္မာ အန္တရဟိတာ, ကုသလာ ဓမ္မာ သမ္မုခီဘူတာ။ အတ္ထိ စ ခွဿ အကုသလမူလံ အသမုစ္ဆိန္နံ, တမှာ တဿ အကုသလာ အကုသလံ ပါတုဘဝိဿတိ။ ဧဝမယံ ပုဂ္ဂလော အာယတိံ ပရိဟာနဓမ္မော ဘဝိဿတီ’တိ။ သေယျထာပိ, အာနန္ဒ, ဗီဇာနိ အခဏ္ဍာနိ အပူတီနိ အဝါတာတပဟတာနိ သာရဒါနိ သုခသယိတာနိ ပုထုသိလာယ နိက္ခိတ္တာနိ။ ဇာနေယျာသိ တွံ, အာနန္ဒ, နယိမာနိ ဗီဇာနိ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇိဿန္တီ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ဧဝမေဝံ ခေါ အဟံ, အာနန္ဒ, ဣဓေကစ္စံ ပုဂ္ဂလံ ဧဝံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာမိ – ‘ဣမဿ ခေါ ပုဂ္ဂလဿ ဝိဇ္ဇမာနာ ကုသလာပိ ဓမ္မာ အကုသလာပိ ဓမ္မာ’တိ။ တမေနံ အပရေန သမယေန ဧဝံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာမိ – ‘ဣမဿ ခေါ ပုဂ္ဂလဿ အကုသလာ ဓမ္မာ အန္တရဟိတာ, ကုသလာ ဓမ္မာ သမ္မုခီဘူတာ။ အတ္ထိ စ ခွဿ အကုသလမူလံ အသမုစ္ဆိန္နံ, တမှာ တဿ အကုသလာ အကုသလံ ပါတုဘဝိဿတိ ။ ဧဝမယံ ပုဂ္ဂလော အာယတိံ ပရိဟာနဓမ္မော ဘဝိဿတီ’တိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ, အာနန္ဒ, တထာဂတဿ ပုရိသပုဂ္ဂလော စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ဝိဒိတော ဟောတိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ, အာနန္ဒ, တထာဂတဿ ပုရိသိန္ဒ္ရိယဉာဏံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ဝိဒိတံ ဟောတိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ, အာနန္ဒ, တထာဂတဿ အာယတိံ ဓမ္မသမုပ္ပါဒေါ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ဝိဒိတော ဟောတိ။
‘‘ဣဓ ပနာဟံ, အာနန္ဒ, ဧကစ္စံ ပုဂ္ဂလံ ဧဝံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာမိ – ‘ဣမဿ ခေါ ပုဂ္ဂလဿ ဝိဇ္ဇမာနာ ကုသလာပိ ဓမ္မာ အကုသလာပိ ဓမ္မာ’တိ။ တမေနံ အပရေန သမယေန ဧဝံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာမိ – ‘နတ္ထိ ဣမဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝါလဂ္ဂကောဋိနိတ္တုဒနမတ္တောပိ သုက္ကော ဓမ္မော, သမန္နာဂတောယံ ပုဂ္ဂလော ဧကန္တကာဠကေဟိ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ, ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇိဿတီ’တိ။ သေယျထာပိ, အာနန္ဒ, ဗီဇာနိ ခဏ္ဍာနိ ပူတီနိ ဝါတာတပဟတာနိ သုခေတ္တေ သုပရိကမ္မကတာယ ဘူမိယာ နိက္ခိတ္တာနိ။ ဇာနေယျာသိ တွံ, အာနန္ဒ, နယိမာနိ ဗီဇာနိ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇိဿန္တီ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ဧဝမေဝံ ခေါ အဟံ, အာနန္ဒ, ဣဓေကစ္စံ ပုဂ္ဂလံ ဧဝံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာမိ – ‘ဣမဿ ခေါ ပုဂ္ဂလဿ ဝိဇ္ဇမာနာ ကုသလာပိ ဓမ္မာ အကုသလာပိ ဓမ္မာ’တိ။ တမေနံ အပရေန သမယေန ဧဝံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာမိ – ‘နတ္ထိ ဣမဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝါလဂ္ဂကောဋိနိတ္တုဒနမတ္တောပိ သုက္ကော ဓမ္မော, သမန္နာဂတောယံ ပုဂ္ဂလော ဧကန္တကာဠကေဟိ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ, ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇိဿတီ’တိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ, အာနန္ဒ, တထာဂတဿ ပုရိသပုဂ္ဂလော စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ဝိဒိတော ဟောတိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ, အာနန္ဒ, တထာဂတဿ ပုရိသိန္ဒ္ရိယဉာဏံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ဝိဒိတံ ဟောတိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ, အာနန္ဒ, တထာဂတဿ အာယတိံ ဓမ္မသမုပ္ပါဒေါ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ဝိဒိတော ဟောတီ’’တိ။
ဧဝံ ဝုတ္တေ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သက္ကာ နု ခေါ, ဘန္တေ, ဣမေသံ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ အပရေပိ တယော ပုဂ္ဂလာ သပ္ပဋိဘာဂါ ပညာပေတု’’န္တိ? ‘‘သက္ကာ, အာနန္ဒာ’’တိ ဘဂဝါ အဝေါစ – ‘‘ဣဓါဟံ, အာနန္ဒ, ဧကစ္စံ ပုဂ္ဂလံ ဧဝံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာမိ – ‘ဣမဿ ခေါ ပုဂ္ဂလဿ ဝိဇ္ဇမာနာ ကုသလာပိ ဓမ္မာ အကုသလာပိ ဓမ္မာ’တိ။ တမေနံ အပရေန သမယေန ဧဝံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာမိ – ‘ဣမဿ ခေါ ပုဂ္ဂလဿ ကုသလာ ဓမ္မာ အန္တရဟိတာ, အကုသလာ ဓမ္မာ သမ္မုခီဘူတာ။ အတ္ထိ စ ခွဿ ကုသလမူလံ အသမုစ္ဆိန္နံ, တမ္ပိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သမုဂ္ဃါတံ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝမယံ ပုဂ္ဂလော အာယတိံ ပရိဟာနဓမ္မော ဘဝိဿတီ’တိ။ သေယျထာပိ, အာနန္ဒ, အင်္ဂါရာနိ အာဒိတ္တာနိ သမ္ပဇ္ဇလိတာနိ သဇောတိဘူတာနိ ပုထုသိလာယ နိက္ခိတ္တာနိ။ ဇာနေယျာသိ တွံ, အာနန္ဒ, နယိမာနိ အင်္ဂါရာနိ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇိဿန္တီ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘သေယျထာပိ ဝါ ပန, အာနန္ဒ, သာယနှသမယံ [သာယနှသမယေ (သျာ. က.)] သူရိယေ ဩဂစ္ဆန္တေ, ဇာနေယျာသိ တွံ, အာနန္ဒ, အာလောကော အန္တရဓါယိဿတိ အန္ဓကာရော ပါတုဘဝိဿတီ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘သေယျထာပိ ဝါ, ပနာနန္ဒ, အဘိဒေါ အဒ္ဓရတ္တံ ဘတ္တကာလသမယေ, ဇာနေယျာသိ တွံ, အာနန္ဒ, အာလောကော အန္တရဟိတော အန္ဓကာရော ပါတုဘူတော’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ဧဝမေဝံ ခေါ အဟံ, အာနန္ဒ, ဣဓေကစ္စံ ပုဂ္ဂလံ ဧဝံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာမိ – ‘ဣမဿ ခေါ ပုဂ္ဂလဿ ဝိဇ္ဇမာနာ ကုသလာပိ ဓမ္မာ အကုသလာပိ ဓမ္မာ’တိ။ တမေနံ အပရေန သမယေန ဧဝံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာမိ – ‘ဣမဿ ခေါ ပုဂ္ဂလဿ ကုသလာ ဓမ္မာ အန္တရဟိတာ, အကုသလာ ဓမ္မာ သမ္မုခီဘူတာ။ အတ္ထိ စ ခွဿ ကုသလမူလံ အသမုစ္ဆိန္နံ, တမ္ပိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သမုဂ္ဃါတံ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝမယံ ပုဂ္ဂလော အာယတိံ ပရိဟာနဓမ္မော ဘဝိဿတီ’တိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ, အာနန္ဒ, တထာဂတဿ ပုရိသပုဂ္ဂလော စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ဝိဒိတော ဟောတိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ, အာနန္ဒ, တထာဂတဿ ပုရိသိန္ဒ္ရိယဉာဏံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ဝိဒိတံ ဟောတိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ, အာနန္ဒ, တထာဂတဿ အာယတိံ ဓမ္မသမုပ္ပါဒေါ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ဝိဒိတော ဟောတိ။
‘‘ဣဓ ပနာဟံ, အာနန္ဒ, ဧကစ္စံ ပုဂ္ဂလံ ဧဝံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာမိ – ‘ဣမဿ ခေါ ပုဂ္ဂလဿ ဝိဇ္ဇမာနာ ကုသလာပိ ဓမ္မာ အကုသလာပိ ဓမ္မာ’တိ။ တမေနံ အပရေန သမယေန ဧဝံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာမိ – ‘ဣမဿ ခေါ ပုဂ္ဂလဿ အကုသလာ ဓမ္မာ အန္တရဟိတာ, ကုသလာ ဓမ္မာ သမ္မုခီဘူတာ။ အတ္ထိ စ ခွဿ အကုသလမူလံ အသမုစ္ဆိန္နံ, တမ္ပိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သမုဂ္ဃါတံ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝမယံ ပုဂ္ဂလော အာယတိံ အပရိဟာနဓမ္မော ဘဝိဿတီ’တိ။ သေယျထာပိ, အာနန္ဒ, အင်္ဂါရာနိ အာဒိတ္တာနိ သမ္ပဇ္ဇလိတာနိ သဇောတိဘူတာနိ သုက္ခေ တိဏပုဉ္ဇေ ဝါ ကဋ္ဌပုဉ္ဇေ ဝါ နိက္ခိတ္တာနိ။ ဇာနေယျာသိ တွံ, အာနန္ဒ, ဣမာနိ အင်္ဂါရာနိ ဝုဍ္ဎိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇိဿန္တီ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘သေယျထာပိ ဝါ ပနာနန္ဒ, ရတ္တိယာ ပစ္စူသသမယံ [ရတ္တိပစ္စူသသမယေ (က.)] သူရိယေ ဥဂ္ဂစ္ဆန္တေ, ဇာနေယျာသိ တွံ, အာနန္ဒ, အန္ဓကာရော အန္တရဓါယိဿတိ, အာလောကော ပါတုဘဝိဿတီ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘သေယျထာပိ ဝါ ပနာနန္ဒ, အဘိဒေါ မဇ္ဈန္ဟိကေ ဘတ္တကာလသမယေ, ဇာနေယျာသိ တွံ, အာနန္ဒ, အန္ဓကာရော အန္တရဟိတော အာလောကော ပါတုဘူတော’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ဧဝမေဝံ ခေါ အဟံ, အာနန္ဒ, ဣဓေကစ္စံ ပုဂ္ဂလံ ဧဝံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာမိ – ‘ဣမဿ ခေါ ပုဂ္ဂလဿ ဝိဇ္ဇမာနာ ကုသလာပိ ဓမ္မာ အကုသလာပိ ဓမ္မာ’တိ။ တမေနံ အပရေန သမယေန ဧဝံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာမိ – ‘ဣမဿ ခေါ ပုဂ္ဂလဿ အကုသလာ ဓမ္မာ အန္တရဟိတာ, ကုသလာ ဓမ္မာ သမ္မုခီဘူတာ။ အတ္ထိ စ ခွဿ အကုသလမူလံ အသမုစ္ဆိန္နံ, တမ္ပိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သမုဂ္ဃါတံ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝမယံ ပုဂ္ဂလော အာယတိံ အပရိဟာနဓမ္မော ဘဝိဿတီ’တိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ, အာနန္ဒ, တထာဂတဿ ပုရိသပုဂ္ဂလော စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ဝိဒိတော ဟောတိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ, အာနန္ဒ, တထာဂတဿ ပုရိသိန္ဒ္ရိယဉာဏံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ဝိဒိတံ ဟောတိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ, အာနန္ဒ, တထာဂတဿ အာယတိံ ဓမ္မသမုပ္ပါဒေါ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ဝိဒိတော ဟောတိ။
‘‘ဣဓ ပနာဟံ, အာနန္ဒ, ဧကစ္စံ ပုဂ္ဂလံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာမိ – ‘ဣမဿ ခေါ ပုဂ္ဂလဿ ဝိဇ္ဇမာနာ ကုသလာပိ ဓမ္မာ အကုသလာပိ ဓမ္မာ’တိ။ တမေနံ အပရေန သမယေန ဧဝံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာမိ – ‘နတ္ထိ ဣမဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝါလဂ္ဂကောဋိနိတ္တုဒနမတ္တောပိ အကုသလော ဓမ္မော, သမန္နာဂတောယံ ပုဂ္ဂလော ဧကန္တသုက္ကေဟိ အနဝဇ္ဇေဟိ ဓမ္မေဟိ, ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ပရိနိဗ္ဗာယိဿတီ’တိ။ သေယျထာပိ, အာနန္ဒ, အင်္ဂါရာနိ သီတာနိ နိဗ္ဗုတာနိ သုက္ခေ တိဏပုဉ္ဇေ ဝါ ကဋ္ဌပုဉ္ဇေ ဝါ နိက္ခိတ္တာနိ။ ဇာနေယျာသိ တွံ, အာနန္ဒ, နယိမာနိ အင်္ဂါရာနိ ဝုဍ္ဎိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇိဿန္တီ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ဧဝမေဝံ ခေါ အဟံ, အာနန္ဒ, ဣဓေကစ္စံ ပုဂ္ဂလံ ဧဝံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာမိ – ‘ဣမဿ ခေါ ပုဂ္ဂလဿ ဝိဇ္ဇမာနာ ကုသလာပိ ဓမ္မာ အကုသလာပိ ဓမ္မာ’တိ။ တမေနံ အပရေန သမယေန ဧဝံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာမိ – ‘နတ္ထိ ဣမဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝါလဂ္ဂကောဋိနိတ္တုဒနမတ္တောပိ အကုသလော ဓမ္မော, သမန္နာဂတောယံ ပုဂ္ဂလော ဧကန္တသုက္ကေဟိ အနဝဇ္ဇေဟိ ဓမ္မေဟိ, ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ပရိနိဗ္ဗာယိဿတီ’တိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ, အာနန္ဒ, တထာဂတဿ ပုရိသပုဂ္ဂလော စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ဝိဒိတော ဟောတိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ, အာနန္ဒ, တထာဂတဿ ပုရိသိန္ဒ္ရိယဉာဏံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ဝိဒိတံ ဟောတိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ, အာနန္ဒ, တထာဂတဿ အာယတိံ ဓမ္မသမုပ္ပါဒေါ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ဝိဒိတော ဟောတိ။
‘‘တတြာနန္ဒ, ယေ တေ ပုရိမာ တယော ပုဂ္ဂလာ တေသံ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ ဧကော အပရိဟာနဓမ္မော, ဧကော ပရိဟာနဓမ္မော, ဧကော အာပါယိကော နေရယိကော။ တတြာနန္ဒ, ယေမေ ပစ္ဆိမာ တယော ပုဂ္ဂလာ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ ဧကော ပရိဟာနဓမ္မော, ဧကော အပရိဟာနဓမ္မော, ဧကော ပရိနိဗ္ဗာနဓမ္မော’’တိ။ အဋ္ဌမံ။
၉. နိဗ္ဗေဓိကသုတ္တံ
၆၃. ‘‘နိဗ္ဗေဓိကပရိယာယံ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မပရိယာယံ ဒေသေဿာမိ။ တံ သုဏာထ, သာဓုကံ မနသိ ကရောထ; ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –
‘‘ကတမော စ သော, ဘိက္ခဝေ, နိဗ္ဗေဓိကပရိယာယော ဓမ္မပရိယာယော? ကာမာ, ဘိက္ခဝေ, ဝေဒိတဗ္ဗာ, ကာမာနံ နိဒါနသမ္ဘဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော, ကာမာနံ ဝေမတ္တတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ, ကာမာနံ ဝိပါကော ဝေဒိတဗ္ဗော, ကာမနိရောဓေါ [ကာမာနံ နိရောဓေါ (က.) ဧဝံ ဝေဒနာနိရောဓေါ-ဣစ္စာဒီသုပိ] ဝေဒိတဗ္ဗော, ကာမနိရောဓဂါမိနီ [ကာမာနံ နိရောဓဂါမိနီ (က.) ဧဝံ ဝေဒနာနိရောဓဂါမိနီ-ဣစ္စာဒီသုပိ] ပဋိပဒါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
‘‘ဝေဒနာ, ဘိက္ခဝေ, ဝေဒိတဗ္ဗာ, ဝေဒနာနံ နိဒါနသမ္ဘဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော, ဝေဒနာနံ ဝေမတ္တတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ, ဝေဒနာနံ ဝိပါကော ဝေဒိတဗ္ဗော, ဝေဒနာနိရောဓေါ ဝေဒိတဗ္ဗော, ဝေဒနာနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
‘‘သညာ, ဘိက္ခဝေ, ဝေဒိတဗ္ဗာ, သညာနံ နိဒါနသမ္ဘဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော, သညာနံ ဝေမတ္တတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ , သညာနံ ဝိပါကော ဝေဒိတဗ္ဗော, သညာနိရောဓေါ ဝေဒိတဗ္ဗော, သညာနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
‘‘အာသဝါ, ဘိက္ခဝေ, ဝေဒိတဗ္ဗာ, အာသဝါနံ နိဒါနသမ္ဘဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော, အာသဝါနံ ဝေမတ္တတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ, အာသဝါနံ ဝိပါကော ဝေဒိတဗ္ဗော, အာသဝနိရောဓေါ ဝေဒိတဗ္ဗော, အာသဝနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
‘‘ကမ္မံ , ဘိက္ခဝေ, ဝေဒိတဗ္ဗံ, ကမ္မာနံ နိဒါနသမ္ဘဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော, ကမ္မာနံ ဝေမတ္တတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ, ကမ္မာနံ ဝိပါကော ဝေဒိတဗ္ဗော, ကမ္မနိရောဓေါ ဝေဒိတဗ္ဗော, ကမ္မနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
‘‘ဒုက္ခံ, ဘိက္ခဝေ, ဝေဒိတဗ္ဗံ, ဒုက္ခဿ နိဒါနသမ္ဘဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော, ဒုက္ခဿ ဝေမတ္တတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ, ဒုက္ခဿ ဝိပါကော ဝေဒိတဗ္ဗော, ဒုက္ခနိရောဓေါ ဝေဒိတဗ္ဗော, ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
‘‘‘ကာမာ, ဘိက္ခဝေ, ဝေဒိတဗ္ဗာ, ကာမာနံ နိဒါနသမ္ဘဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော, ကာမာနံ ဝေမတ္တတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ, ကာမာနံ ဝိပါကော ဝေဒိတဗ္ဗော, ကာမနိရောဓေါ ဝေဒိတဗ္ဗော, ကာမနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ ဝေဒိတဗ္ဗာ’တိ, ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ [မ. နိ. ၁.၁၆၆; သံ. နိ. ၄.၂၆၈]? ပဉ္စိမေ, ဘိက္ခဝေ, ကာမဂုဏာ – စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ, သောတဝိညေယျာ သဒ္ဒါ။ ဃာနဝိညေယျာ ဂန္ဓာ။ ဇိဝှာဝိညေယျာ ရသာ။ ကာယဝိညေယျာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ အပိ စ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, နေတေ ကာမာ ကာမဂုဏာ နာမေတေ [တေ ကာမဂုဏာ နာမ နေတေ ကာမာ (က.)] အရိယဿ ဝိနယေ ဝုစ္စန္တိ –
[ကထာ. ၅၁၄] ‘‘သင်္ကပ္ပရာဂေါ ပုရိသဿ ကာမော၊
နေတေ [န တေ (သျာ.)] ကာမာ ယာနိ စိတြာနိ လောကေ။
သင်္ကပ္ပရာဂေါ ပုရိသဿ ကာမော၊
တိဋ္ဌန္တိ စိတြာနိ တထေဝ လောကေ။
အထေတ္ထ ဓီရာ ဝိနယန္တိ ဆန္ဒ’’န္တိ။
‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, ကာမာနံ နိဒါနသမ္ဘဝေါ? ဖဿော, ဘိက္ခဝေ, ကာမာနံ နိဒါနသမ္ဘဝေါ။
‘‘ကတမာ စ, ဘိက္ခဝေ, ကာမာနံ ဝေမတ္တတာ? အညော, ဘိက္ခဝေ, ကာမော ရူပေသု, အညော ကာမော သဒ္ဒေသု, အညော ကာမော ဂန္ဓေသု, အညော ကာမော ရသေသု, အညော ကာမော ဖောဋ္ဌဗ္ဗေသု။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ကာမာနံ ဝေမတ္တတာ။
‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, ကာမာနံ ဝိပါကော? ယံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ကာမယမာနော တဇ္ဇံ တဇ္ဇံ အတ္တဘာဝံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေတိ ပုညဘာဂိယံ ဝါ အပုညဘာဂိယံ ဝါ, အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ကာမာနံ ဝိပါကော။
‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, ကာမနိရောဓေါ? ဖဿနိရောဓေါ [ဖဿနိရောဓါ (သျာ.)], ဘိက္ခဝေ, ကာမနိရောဓေါ။ အယမေဝ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ကာမနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ, သေယျထိဒံ – သမ္မာဒိဋ္ဌိ, သမ္မာသင်္ကပ္ပော, သမ္မာဝါစာ, သမ္မာကမ္မန္တော , သမ္မာအာဇီဝေါ, သမ္မာဝါယာမော, သမ္မာသတိ, သမ္မာသမာဓိ။
‘‘ယတော ခေါ [ယတော စ ခေါ (ဗဟူသု)], ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော ဧဝံ ကာမေ ပဇာနာတိ, ဧဝံ ကာမာနံ နိဒါနသမ္ဘဝံ ပဇာနာတိ, ဧဝံ ကာမာနံ ဝေမတ္တတံ ပဇာနာတိ, ဧဝံ ကာမာနံ ဝိပါကံ ပဇာနာတိ, ဧဝံ ကာမနိရောဓံ ပဇာနာတိ, ဧဝံ ကာမနိရောဓဂါမိနိံ ပဋိပဒံ ပဇာနာတိ, သော ဣမံ နိဗ္ဗေဓိကံ ဗြဟ္မစရိယံ ပဇာနာတိ ကာမနိရောဓံ။ ကာမာ, ဘိက္ခဝေ, ဝေဒိတဗ္ဗာ။ပေ.။ ကာမနိရောဓဂါမိနီ [သဗ္ဗတ္ထပိ ဧဝမေဝ ဒိဿတိ] ပဋိပဒါ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ, ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။
‘‘ဝေဒနာ, ဘိက္ခဝေ, ဝေဒိတဗ္ဗာ။ပေ.။ ဝေဒနာနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ, ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? တိဿော ဣမာ, ဘိက္ခဝေ, ဝေဒနာ – သုခါ ဝေဒနာ, ဒုက္ခာ ဝေဒနာ, အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ။
‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, ဝေဒနာနံ နိဒါနသမ္ဘဝေါ? ဖဿော, ဘိက္ခဝေ, ဝေဒနာနံ နိဒါနသမ္ဘဝေါ။
‘‘ကတမာ စ, ဘိက္ခဝေ, ဝေဒနာနံ ဝေမတ္တတာ? အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, သာမိသာ သုခါ ဝေဒနာ, အတ္ထိ နိရာမိသာ သုခါ ဝေဒနာ, အတ္ထိ သာမိသာ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ, အတ္ထိ နိရာမိသာ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ, အတ္ထိ သာမိသာ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ, အတ္ထိ နိရာမိသာ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ဝေဒနာနံ ဝေမတ္တတာ။
‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, ဝေဒနာနံ ဝိပါကော ? ယံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဝေဒိယမာနော [ဝေဒယမာနော (သျာ. ကံ.) အ. နိ. ၄.၂၃၃] တဇ္ဇံ တဇ္ဇံ အတ္တဘာဝံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေတိ ပုညဘာဂိယံ ဝါ အပုညဘာဂိယံ ဝါ, အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ဝေဒနာနံ ဝိပါကော။
‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, ဝေဒနာနိရောဓေါ? ဖဿနိရောဓေါ [ဖဿနိရောဓါ (သျာ. ကံ. က.)], ဘိက္ခဝေ, ဝေဒနာနိရောဓေါ။ အယမေဝ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ဝေဒနာနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ, သေယျထိဒံ – သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ပေ.။ သမ္မာသမာဓိ။
‘‘ယတော ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော ဧဝံ ဝေဒနံ ပဇာနာတိ, ဧဝံ ဝေဒနာနံ နိဒါနသမ္ဘဝံ ပဇာနာတိ, ဧဝံ ဝေဒနာနံ ဝေမတ္တတံ ပဇာနာတိ, ဧဝံ ဝေဒနာနံ ဝိပါကံ ပဇာနာတိ, ဧဝံ ဝေဒနာနိရောဓံ ပဇာနာတိ, ဧဝံ ဝေဒနာနိရောဓဂါမိနိံ ပဋိပဒံ ပဇာနာတိ။ သော ဣမံ နိဗ္ဗေဓိကံ ဗြဟ္မစရိယံ ပဇာနာတိ ဝေဒနာနိရောဓံ။ ဝေဒနာ, ဘိက္ခဝေ, ဝေဒိတဗ္ဗာ။ပေ.။ ဝေဒနာနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ, ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။
‘‘သညာ, ဘိက္ခဝေ, ဝေဒိတဗ္ဗာ။ပေ.။ သညာနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ, ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ဆယိမာ, ဘိက္ခဝေ, သညာ – ရူပသညာ, သဒ္ဒသညာ, ဂန္ဓသညာ, ရသသညာ, ဖောဋ္ဌဗ္ဗသညာ, ဓမ္မသညာ။
‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, သညာနံ နိဒါနသမ္ဘဝေါ? ဖဿော, ဘိက္ခဝေ, သညာနံ နိဒါနသမ္ဘဝေါ။
‘‘ကတမာ စ, ဘိက္ခဝေ, သညာနံ ဝေမတ္တတာ? အညာ, ဘိက္ခဝေ, သညာ ရူပေသု, အညာ သညာ သဒ္ဒေသု [အညာ ဘိက္ခဝေ ရူပေသု သညာ အညာ သဒ္ဒေသု သညာ (က.) ဧဝံ သေသေသုပိ], အညာ သညာ ဂန္ဓေသု, အညာ သညာ ရသေသု, အညာ သညာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေသု, အညာ သညာ ဓမ္မေသု ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, သညာနံ ဝေမတ္တတာ။
‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, သညာနံ ဝိပါကော? ဝေါဟာရဝေပက္ကံ [ဝေါဟာရဝေပက္ကာဟံ (သျာ. ဣ.), ဝေါဟာရပက္ကာဟံ (သီ.)], ဘိက္ခဝေ, သညံ [သညာ (သျာ. ဣ.)] ဝဒါမိ။ ယထာ ယထာ နံ သဉ္ဇာနာတိ တထာ တထာ ဝေါဟရတိ, ဧဝံ သညီ အဟောသိန္တိ [အဟောသီတိ (က.)]။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, သညာနံ ဝိပါကော။
‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, သညာနိရောဓေါ? ဖဿနိရောဓေါ, [ဖဿနိရောဓါ (သျာ. က.)] ဘိက္ခဝေ, သညာနိရောဓေါ။ အယမေဝ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ သညာနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ, သေယျထိဒံ – သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ပေ.။ သမ္မာသမာဓိ။
‘‘ယတော ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော ဧဝံ သညံ ပဇာနာတိ, ဧဝံ သညာနံ နိဒါနသမ္ဘဝံ ပဇာနာတိ, ဧဝံ သညာနံ ဝေမတ္တတံ ပဇာနာတိ, ဧဝံ သညာနံ ဝိပါကံ ပဇာနာတိ, ဧဝံ သညာနိရောဓံ ပဇာနာတိ, ဧဝံ သညာနိရောဓဂါမိနိံ ပဋိပဒံ ပဇာနာတိ, သော ဣမံ နိဗ္ဗေဓိကံ ဗြဟ္မစရိယံ ပဇာနာတိ သညာနိရောဓံ။ သညာ, ဘိက္ခဝေ, ဝေဒိတဗ္ဗာ။ပေ.။ သညာနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ။ ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။
‘‘အာသဝါ, ဘိက္ခဝေ, ဝေဒိတဗ္ဗာ။ပေ.။ အာသဝနိရောဓဂါမိနီ [သဗ္ဗတ္ထပိ ဧဝမေဝ ဒိဿတိ] ပဋိပဒါ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ, ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? တယောမေ, ဘိက္ခဝေ, အာသဝါ – ကာမာသဝေါ, ဘဝါသဝေါ, အဝိဇ္ဇာသဝေါ။
‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, အာသဝါနံ နိဒါနသမ္ဘဝေါ? အဝိဇ္ဇာ, ဘိက္ခဝေ, အာသဝါနံ နိဒါနသမ္ဘဝေါ။
‘‘ကတမာ စ, ဘိက္ခဝေ, အာသဝါနံ ဝေမတ္တတာ? အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, အာသဝါ နိရယဂမနီယာ [နိရယဂါမိနိယာ (သီ. က.)], အတ္ထိ အာသဝါ တိရစ္ဆာနယောနိဂမနီယာ, အတ္ထိ အာသဝါ ပေတ္တိဝိသယဂမနီယာ, အတ္ထိ အာသဝါ မနုဿလောကဂမနီယာ, အတ္ထိ အာသဝါ ဒေဝလောကဂမနီယာ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, အာသဝါနံ ဝေမတ္တတာ။
‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, အာသဝါနံ ဝိပါကော? ယံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အဝိဇ္ဇာဂတော တဇ္ဇံ တဇ္ဇံ အတ္တဘာဝံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေတိ ပုညဘာဂိယံ ဝါ အပုညဘာဂိယံ ဝါ, အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, အာသဝါနံ ဝိပါကော။
‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, အာသဝနိရောဓေါ? အဝိဇ္ဇာနိရောဓေါ, ဘိက္ခဝေ, အာသဝနိရောဓေါ။ အယမေဝ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ အာသဝနိရောဓဂါမိနီ [သဗ္ဗတ္ထပိ ဧဝမေဝ ဒိဿတိ] ပဋိပဒါ, သေယျထိဒံ – သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ပေ.။ သမ္မာသမာဓိ။
‘‘ယတော ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော ဧဝံ အာသဝေ ပဇာနာတိ, ဧဝံ အာသဝါနံ နိဒါနသမ္ဘဝံ ပဇာနာတိ, ဧဝံ အာသဝါနံ ဝေမတ္တတံ ပဇာနာတိ, ဧဝံ အာသဝါနံ ဝိပါကံ ပဇာနာတိ, ဧဝံ အာသဝါနံ နိရောဓံ ပဇာနာတိ, ဧဝံ အာသဝါနံ နိရောဓဂါမိနိံ ပဋိပဒံ ပဇာနာတိ, သော ဣမံ နိဗ္ဗေဓိကံ ဗြဟ္မစရိယံ ပဇာနာတိ အာသဝနိရောဓံ။ အာသဝါ , ဘိက္ခဝေ, ဝေဒိတဗ္ဗာ။ပေ.။ အာသဝနိရောဓဂါမိနီ [သဗ္ဗတ္ထပိ ဧဝမေဝ ဒိဿတိ] ပဋိပဒါ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ။ ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။
‘‘ကမ္မံ, ဘိက္ခဝေ, ဝေဒိတဗ္ဗံ။ပေ.။ ကမ္မနိရောဓဂါမိနီ [သဗ္ဗတ္ထပိ ဧဝမေဝ ဒိဿတိ] ပဋိပဒါ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ, ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? [ကထာ. ၅၃၉] စေတနာဟံ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ ဝဒါမိ။ စေတယိတွာ ကမ္မံ ကရောတိ – ကာယေန ဝါစာယ မနသာ။
‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မာနံ နိဒါနသမ္ဘဝေါ? ဖဿော, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မာနံ နိဒါနသမ္ဘဝေါ။
‘‘ကတမာ စ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မာနံ ဝေမတ္တတာ? အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ နိရယဝေဒနီယံ, အတ္ထိ ကမ္မံ တိရစ္ဆာနယောနိဝေဒနီယံ, အတ္ထိ ကမ္မံ ပေတ္တိဝိသယဝေဒနီယံ, အတ္ထိ ကမ္မံ မနုဿလောကဝေဒနီယံ, အတ္ထိ ကမ္မံ ဒေဝလောကဝေဒနီယံ ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မာနံ ဝေမတ္တတာ။
‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မာနံ ဝိပါကော? တိဝိဓါဟံ [ဣမာဟံ (က.)], ဘိက္ခဝေ, ကမ္မာနံ ဝိပါကံ ဝဒါမိ – ဒိဋ္ဌေဝ [ဒိဋ္ဌေ ဝါ (သီ.)] ဓမ္မေ, ဥပပဇ္ဇေ ဝါ [ဥပပဇ္ဇံ ဝါ (က. သီ., အ. နိ. ၁၀.၂၁၇), ဥပပဇ္ဇ ဝါ (?), မ. နိ. ၃.၃၀၃ ပါဠိယာ တဒတ္ထဝဏ္ဏနာယ စ သံသဒ္ဒေတဗ္ဗံ], အပရေ ဝါ ပရိယာယေ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မာနံ ဝိပါကော။
‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မနိရောဓေါ? ဖဿနိရောဓေါ, [ဖဿနိရောဓါ (က. သီ. သျာ. က.)] ဘိက္ခဝေ, ကမ္မနိရောဓေါ။ အယမေဝ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ကမ္မနိရောဓဂါမိနီ [သဗ္ဗတ္ထပိ ဧဝမေဝ ဒိဿတိ] ပဋိပဒါ, သေယျထိဒံ – သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ပေ.။ သမ္မာသမာဓိ။
‘‘ယတော ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော ဧဝံ ကမ္မံ ပဇာနာတိ, ဧဝံ ကမ္မာနံ နိဒါနသမ္ဘဝံ ပဇာနာတိ, ဧဝံ ကမ္မာနံ ဝေမတ္တတံ ပဇာနာတိ, ဧဝံ ကမ္မာနံ ဝိပါကံ ပဇာနာတိ, ဧဝံ ကမ္မနိရောဓံ ပဇာနာတိ, ဧဝံ ကမ္မနိရောဓဂါမိနိံ ပဋိပဒံ ပဇာနာတိ, သော ဣမံ နိဗ္ဗေဓိကံ ဗြဟ္မစရိယံ ပဇာနာတိ ကမ္မနိရောဓံ။ ကမ္မံ, ဘိက္ခဝေ, ဝေဒိတဗ္ဗံ။ပေ.။ ကမ္မနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ, ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။
‘‘ဒုက္ခံ, ဘိက္ခဝေ, ဝေဒိတဗ္ဗံ, ဒုက္ခဿ နိဒါနသမ္ဘဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော, ဒုက္ခဿ ဝေမတ္တတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ, ဒုက္ခဿ ဝိပါကော ဝေဒိတဗ္ဗော, ဒုက္ခနိရောဓေါ ဝေဒိတဗ္ဗော, ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ။ ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ , ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ဇာတိပိ ဒုက္ခာ, ဇရာပိ ဒုက္ခာ, ဗျာဓိပိ ဒုက္ခော [ဗျာဓိပိ ဒုက္ခာ (သျာ. ဣ. က.)], မရဏမ္ပိ ဒုက္ခံ, သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာပိ ဒုက္ခာ, ယမ္ပိစ္ဆံ န လဘတိ တမ္ပိ ဒုက္ခံ, သံခိတ္တေန ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ [ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာပိ (က.)] ဒုက္ခာ။
‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, ဒုက္ခဿ နိဒါနသမ္ဘဝေါ? တဏှာ, ဘိက္ခဝေ, ဒုက္ခဿ နိဒါနသမ္ဘဝေါ ။
‘‘ကတမာ စ, ဘိက္ခဝေ, ဒုက္ခဿ ဝေမတ္တတာ? အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, ဒုက္ခံ အဓိမတ္တံ, အတ္ထိ ပရိတ္တံ, အတ္ထိ ဒန္ဓဝိရာဂိ, အတ္ထိ ခိပ္ပဝိရာဂိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ဒုက္ခဿ ဝေမတ္တတာ။
‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, ဒုက္ခဿ ဝိပါကော? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ယေန ဒုက္ခေန အဘိဘူတော ပရိယာဒိန္နစိတ္တော [ပရိယာဒိဏ္ဏစိတ္တော (က.)] သောစတိ ကိလမတိ ပရိဒေဝတိ, ဥရတ္တာဠိံ ကန္ဒတိ, သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇတိ , ယေန ဝါ ပန ဒုက္ခေန အဘိဘူတော ပရိယာဒိန္နစိတ္တော ဗဟိဒ္ဓါ ပရိယေဋ္ဌိံ အာပဇ္ဇတိ – ‘ကော [သော န (က.)] ဧကပဒံ ဒွိပဒံ ဇာနာတိ [ပဇာနာတိ (က.)] ဣမဿ ဒုက္ခဿ နိရောဓါယာ’တိ? သမ္မောဟဝေပက္ကံ ဝါဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဒုက္ခံ ဝဒါမိ ပရိယေဋ္ဌိဝေပက္ကံ ဝါ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ဒုက္ခဿ ဝိပါကော။
‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, ဒုက္ခနိရောဓေါ? တဏှာနိရောဓေါ, [တဏှာနိရောဓါ (က. သီ. သျာ. က.)] ဘိက္ခဝေ, ဒုက္ခနိရောဓေါ။ အယမေဝ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ဒုက္ခဿ နိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ, သေယျထိဒံ – သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ပေ.။ သမ္မာသမာဓိ။
‘‘ယတော ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော ဧဝံ ဒုက္ခံ ပဇာနာတိ, ဧဝံ ဒုက္ခဿ နိဒါနသမ္ဘဝံ ပဇာနာတိ, ဧဝံ ဒုက္ခဿ ဝေမတ္တတံ ပဇာနာတိ, ဧဝံ ဒုက္ခဿ ဝိပါကံ ပဇာနာတိ, ဧဝံ ဒုက္ခနိရောဓံ ပဇာနာတိ, ဧဝံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိံ ပဋိပဒံ ပဇာနာတိ, သော ဣမံ နိဗ္ဗေဓိကံ ဗြဟ္မစရိယံ ပဇာနာတိ ဒုက္ခနိရောဓံ။ ဒုက္ခံ, ဘိက္ခဝေ, ဝေဒိတဗ္ဗံ, ဒုက္ခဿ နိဒါနသမ္ဘဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော, ဒုက္ခဿ ဝေမတ္တတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ, ဒုက္ခဿ ဝိပါကော ဝေဒိတဗ္ဗော, ဒုက္ခနိရောဓေါ ဝေဒိတဗ္ဗော, ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ။ ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။
‘‘အယံ ခေါ သော, ဘိက္ခဝေ, နိဗ္ဗေဓိကပရိယာယော ဓမ္မပရိယာယော’’တိ။ နဝမံ။
၁၀. သီဟနာဒသုတ္တံ
၆၄. [မ. နိ. ၁.၁၄၈; ဝိဘ. ၇၆၀; အ. နိ. ၁၀.၂၁; ပဋိ. မ. ၂.၄၄] ‘‘ဆယိမာနိ , ဘိက္ခဝေ, တထာဂတဿ တထာဂတဗလာနိ, ယေဟိ ဗလေဟိ သမန္နာဂတော တထာဂတော အာသဘံ ဌာနံ ပဋိဇာနာတိ, ပရိသာသု သီဟနာဒံ နဒတိ, ဗြဟ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတိ။ ကတမာနိ ဆ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော ဌာနဉ္စ ဌာနတော အဋ္ဌာနဉ္စ အဋ္ဌာနတော ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ယမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော ဌာနဉ္စ ဌာနတော အဋ္ဌာနဉ္စ အဋ္ဌာနတော ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ဣဒမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတဿ တထာဂတဗလံ ဟောတိ, ယံ ဗလံ အာဂမ္မ တထာဂတော အာသဘံ ဌာနံ ပဋိဇာနာတိ, ပရိသာသု သီဟနာဒံ နဒတိ, ဗြဟ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတိ။
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနံ ကမ္မသမာဒါနာနံ ဌာနသော ဟေတုသော ဝိပါကံ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ယမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနံ ကမ္မသမာဒါနာနံ ဌာနသော ဟေတုသော ဝိပါကံ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ဣဒမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတဿ တထာဂတဗလံ ဟောတိ, ယံ ဗလံ အာဂမ္မ တထာဂတော အာသဘံ ဌာနံ ပဋိဇာနာတိ, ပရိသာသု သီဟနာဒံ နဒတိ, ဗြဟ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတိ။
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော ဈာနဝိမောက္ခသမာဓိသမာပတ္တီနံ သံကိလေသံ ဝေါဒါနံ ဝုဋ္ဌာနံ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ယမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော။ပေ.။ ဣဒမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတဿ တထာဂတဗလံ ဟောတိ, ယံ ဗလံ အာဂမ္မ တထာဂတော အာသဘံ ဌာနံ ပဋိဇာနာတိ, ပရိသာသု သီဟနာဒံ နဒတိ, ဗြဟ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတိ။
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ, သေယျထိဒံ – ဧကမ္ပိ ဇာတိံ, ဒွေပိ ဇာတိယော။ပေ.။ ဣတိ သာကာရံ သဥဒ္ဒေသံ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ။ ယမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ, သေယျထိဒံ – ဧကမ္ပိ ဇာတိံ, ဒွေပိ ဇာတိယော။ပေ.။ ဣတိ သာကာရံ သဥဒ္ဒေသံ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ။ ဣဒမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတဿ တထာဂတဗလံ ဟောတိ, ယံ ဗလံ အာဂမ္မ တထာဂတော အာသဘံ ဌာနံ ပဋိဇာနာတိ, ပရိသာသု သီဟနာဒံ နဒတိ, ဗြဟ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတိ။
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန။ပေ.။ ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနာတိ။ ယမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန။ပေ.။ ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနာတိ, ဣဒမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတဿ တထာဂတဗလံ ဟောတိ, ယံ ဗလံ အာဂမ္မ တထာဂတော အာသဘံ ဌာနံ ပဋိဇာနာတိ, ပရိသာသု သီဟနာဒံ နဒတိ, ဗြဟ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတိ။
‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော အာသဝါနံ ခယာ။ပေ.။ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ယမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော အာသဝါနံ ခယာ။ပေ.။ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, ဣဒမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတဿ တထာဂတဗလံ ဟောတိ, ယံ ဗလံ အာဂမ္မ တထာဂတော အာသဘံ ဌာနံ ပဋိဇာနာတိ, ပရိသာသု သီဟနာဒံ နဒတိ, ဗြဟ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတိ။ ဣမာနိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ , ဆ တထာဂတဿ တထာဂတဗလာနိ, ယေဟိ ဗလေဟိ သမန္နာဂတော တထာဂတော အာသဘံ ဌာနံ ပဋိဇာနာတိ, ပရိသာသု သီဟနာဒံ နဒတိ, ဗြဟ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတိ။
‘‘တတြ စေ, ဘိက္ခဝေ, ပရေ တထာဂတံ ဌာနဉ္စ ဌာနတော အဋ္ဌာနဉ္စ အဋ္ဌာနတော ယထာဘူတံ ဉာဏေန ဥပသင်္ကမိတွာ ပဉ္ဟံ ပုစ္ဆန္တိ။ ယထာ ယထာ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတဿ ဌာနဉ္စ ဌာနတော အဋ္ဌာနဉ္စ အဋ္ဌာနတော ယထာဘူတံ ဉာဏံ ဝိဒိတံ တထာ တထာ တေသံ တထာဂတော ဌာနဉ္စ ဌာနတော အဋ္ဌာနဉ္စ အဋ္ဌာနတော ယထာဘူတံ ဉာဏေန ပဉ္ဟံ ပုဋ္ဌော ဗျာကရောတိ။
‘‘တတြ စေ, ဘိက္ခဝေ, ပရေ တထာဂတံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနံ ကမ္မသမာဒါနာနံ ဌာနသော ဟေတုသော ဝိပါကံ ယထာဘူတံ ဉာဏေန ဥပသင်္ကမိတွာ ပဉ္ဟံ ပုစ္ဆန္တိ။ ယထာ ယထာ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတဿ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနံ ကမ္မသမာဒါနာနံ ဌာနသော ဟေတုသော ဝိပါကံ ယထာဘူတံ ဉာဏံ ဝိဒိတံ တထာ တထာ တေသံ တထာဂတော အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနံ ကမ္မသမာဒါနာနံ ဌာနသော ဟေတုသော ဝိပါကံ ယထာဘူတံ ဉာဏေန ပဉ္ဟံ ပုဋ္ဌော ဗျာကရောတိ။
‘‘တတြ စေ, ဘိက္ခဝေ, ပရေ တထာဂတံ ဈာနဝိမောက္ခသမာဓိသမာပတ္တီနံ သံကိလေသံ ဝေါဒါနံ ဝုဋ္ဌာနံ ယထာဘူတံ ဉာဏေန ဥပသင်္ကမိတွာ ပဉ္ဟံ ပုစ္ဆန္တိ။ ယထာ ယထာ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတဿ ဈာနဝိမောက္ခသမာဓိသမာပတ္တီနံ သံကိလေသံ ဝေါဒါနံ ဝုဋ္ဌာနံ ယထာဘူတံ ဉာဏံ ဝိဒိတံ, တထာ တထာ တေသံ တထာဂတော ဈာနဝိမောက္ခသမာဓိသမာပတ္တီနံ သံကိလေသံ ဝေါဒါနံ ဝုဋ္ဌာနံ ယထာဘူတံ ဉာဏေန ပဉ္ဟံ ပုဋ္ဌော ဗျာကရောတိ။
‘‘တတြ စေ, ဘိက္ခဝေ, ပရေ တထာဂတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိံ ယထာဘူတံ ဉာဏေန ဥပသင်္ကမိတွာ ပဉ္ဟံ ပုစ္ဆန္တိ။ ယထာ ယထာ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတဿ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိံ ယထာဘူတံ ဉာဏံ ဝိဒိတံ, တထာ တထာ တေသံ တထာဂတော ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိံ ယထာဘူတံ ဉာဏေန ပဉ္ဟံ ပုဋ္ဌော ဗျာကရောတိ။
‘‘တတြ စေ, ဘိက္ခဝေ, ပရေ တထာဂတံ သတ္တာနံ စုတူပပါတံ ယထာဘူတံ ဉာဏေန ဥပသင်္ကမိတွာ ပဉ္ဟံ ပုစ္ဆန္တိ။ ယထာ ယထာ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတဿ သတ္တာနံ စုတူပပါတံ ယထာဘူတံ ဉာဏံ ဝိဒိတံ, တထာ တထာ တေသံ တထာဂတော သတ္တာနံ စုတူပပါတံ ယထာဘူတံ ဉာဏေန ပဉ္ဟံ ပုဋ္ဌော ဗျာကရောတိ။
‘‘တတြ စေ, ဘိက္ခဝေ, ပရေ တထာဂတံ အာသဝါနံ ခယာ။ပေ.။ ယထာဘူတံ ဉာဏေန ဥပသင်္ကမိတွာ ပဉ္ဟံ ပုစ္ဆန္တိ။ ယထာ ယထာ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတဿ အာသဝါနံ ခယာ။ပေ.။ ယထာဘူတံ ဉာဏံ ဝိဒိတံ, တထာ တထာ တေသံ တထာဂတော အာသဝါနံ ခယာ။ပေ.။ ယထာဘူတံ ဉာဏေန ပဉ္ဟံ ပုဋ္ဌော ဗျာကရောတိ။
‘‘တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယမ္ပိဒံ [ယမိဒံ (သီ. ဣ.), ယဒိဒံ (က.)] ဌာနဉ္စ ဌာနတော အဋ္ဌာနဉ္စ အဋ္ဌာနတော ယထာဘူတံ ဉာဏံ တမ္ပိ သမာဟိတဿ ဝဒါမိ နော အသမာဟိတဿ။ ယမ္ပိဒံ [ယဒိဒံ (က.)] အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနံ ကမ္မသမာဒါနာနံ ဌာနသော ဟေတုသော ဝိပါကံ ယထာဘူတံ ဉာဏံ တမ္ပိ သမာဟိတဿ ဝဒါမိ နော အသမာဟိတဿ။ ယမ္ပိဒံ [ယဒိဒံ (က.)] ဈာနဝိမောက္ခသမာဓိသမာပတ္တီနံ သံကိလေသံ ဝေါဒါနံ ဝုဋ္ဌာနံ ယထာဘူတံ ဉာဏံ တမ္ပိ သမာဟိတဿ ဝဒါမိ နော အသမာဟိတဿ။ ယမ္ပိဒံ [ယဒိဒံ (က.)] ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိံ ယထာဘူတံ ဉာဏံ တမ္ပိ သမာဟိတဿ ဝဒါမိ နော အသမာဟိတဿ။ ယမ္ပိဒံ [ယဒိဒံ (က.)] သတ္တာနံ စုတူပပါတံ ယထာဘူတံ ဉာဏံ တမ္ပိ သမာဟိတဿ ဝဒါမိ နော အသမာဟိတဿ။ ယမ္ပိဒံ [ယဒိဒံ (က.)] အာသဝါနံ ခယာ။ပေ.။ ယထာဘူတံ ဉာဏံ တမ္ပိ သမာဟိတဿ ဝဒါမိ နော အသမာဟိတဿ။ ဣတိ ခေါ , ဘိက္ခဝေ, သမာဓိ မဂ္ဂေါ, အသမာဓိ ကုမ္မဂ္ဂေါ’’တိ။ ဒသမံ။
မဟာဝဂ္ဂေါ ဆဋ္ဌော။ [ပဌမော (သျာ. က.)]
တဿုဒ္ဒါနံ –
သောဏော ဖဂ္ဂုနော ဘိဇာတိ၊ အာသဝါ ဒါရုဟတ္ထိ စ။
မဇ္ဈေ ဉာဏံ နိဗ္ဗေဓိကံ၊ သီဟနာဒေါတိ တေ ဒသာတိ။