ဓမ္မိကဝဂ္ဂေါ

၅. ဓမ္မိကဝဂ္ဂေါ

၁. နာဂသုတ္တံ

၄၃. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာမန္တေသိ – ‘‘အာယာမာနန္ဒ , ယေန ပုဗ္ဗာရာမော မိဂါရမာတုပါသာဒေါ တေနုပသင်္ကမိဿာမ ဒိဝါဝိဟာရာယာ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝတော ပစ္စဿောသိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန သဒ္ဓိံ ယေန ပုဗ္ဗာရာမော မိဂါရမာတုပါသာဒေါ တေနုပသင်္ကမိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ သာယနှသမယံ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတော အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာမန္တေသိ – ‘‘အာယာမာနန္ဒ, ယေန ပုဗ္ဗကောဋ္ဌကော တေနုပသင်္ကမိဿာမ ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စိတု’’န္တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝတော ပစ္စဿောသိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန သဒ္ဓိံ ယေန ပုဗ္ဗကောဋ္ဌကော တေနုပသင်္ကမိ ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စိတုံ။ ပုဗ္ဗကောဋ္ဌကေ ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စိတွာ ပစ္စုတ္တရိတွာ ဧကစီဝရော အဋ္ဌာသိ ဂတ္တာနိ ပုဗ္ဗာပယမာနော။

တေန ခေါ ပန သမယေန ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ သေတော နာမ နာဂေါ မဟာတူရိယ [မဟာတုရိယ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] တာဠိတဝါဒိတေန ပုဗ္ဗကောဋ္ဌကာ ပစ္စုတ္တရတိ။ အပိဿု တံ ဇနော ဒိသွာ ဧဝမာဟ – ‘‘အဘိရူပေါ ဝတ, ဘော, ရညော နာဂေါ; ဒဿနီယော ဝတ, ဘော, ရညော နာဂေါ; ပါသာဒိကော ဝတ, ဘော, ရညော နာဂေါ; ကာယုပပန္နော ဝတ, ဘော, ရညော နာဂေါ’’တိ! ဧဝံ ဝုတ္တေ အာယသ္မာ ဥဒါယီ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဟတ္ထိမေဝ နု ခေါ, ဘန္တေ, မဟန္တံ ဗြဟန္တံ [မဟန္တံ ဗ္ရုဟန္တံ (သီ.), မဟတ္တံ ဗြဟ္မတ္တံ (က.)] ကာယုပပန္နံ ဇနော ဒိသွာ ဧဝမာဟ – ‘နာဂေါ ဝတ, ဘော, နာဂေါ’တိ, ဥဒါဟု အညမ္ပိ ကဉ္စိ [ကိဉ္စိ (က.)] မဟန္တံ ဗြဟန္တံ ကာယုပပန္နံ ဇနော ဒိသွာ ဧဝမာဟ – ‘နာဂေါ ဝတ, ဘော, နာဂေါ’’’တိ? ‘‘ဟတ္ထိမ္ပိ ခေါ, ဥဒါယိ, မဟန္တံ ဗြဟန္တံ ကာယုပပန္နံ ဇနော ဒိသွာ ဧဝမာဟ – ‘နာဂေါ ဝတ, ဘော, နာဂေါ’တိ! အဿမ္ပိ ခေါ, ဥဒါယိ, မဟန္တံ ဗြဟန္တံ။ပေ.။ ဂေါဏမ္ပိ ခေါ, ဥဒါယိ , မဟန္တံ ဗြဟန္တံ။ပေ.။ ဥရဂမ္ပိ [နာဂမ္ပိ (က.)] ခေါ, ဥဒါယိ, မဟန္တံ ဗြဟန္တံ။ပေ.။ ရုက္ခမ္ပိ ခေါ, ဥဒါယိ , မဟန္တံ ဗြဟန္တံ။ပေ.။ မနုဿမ္ပိ ခေါ, ဥဒါယိ, မဟန္တံ ဗြဟန္တံ ကာယုပပန္နံ ဇနော ဒိသွာ ဧဝမာဟ – ‘နာဂေါ ဝတ, ဘော, နာဂေါ’တိ! အပိ စ, ဥဒါယိ, ယော သဒေဝကေ လောကေ သမာရကေ သဗြဟ္မကေ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ အာဂုံ န ကရောတိ ကာယေန ဝါစာယ မနသာ, တမဟံ ‘နာဂေါ’တိ ဗြူမီ’’တိ။

‘‘အစ္ဆရိယံ, ဘန္တေ, အဗ္ဘုတံ, ဘန္တေ! ယာဝ သုဘာသိတံ စိဒံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ – အပိ စ, ဥဒါယိ, ယော သဒေဝကေ လောကေ သမာရကေ သဗြဟ္မကေ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ အာဂုံ န ကရောတိ ကာယေန ဝါစာယ မနသာ, တမဟံ ‘နာဂေါ’တိ ဗြူမီ’’တိ။ ဣဒဉ္စ ပနာဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ သုဘာသိတံ ဣမာဟိ ဂါထာဟိ အနုမောဒါမိ –

‘‘မနုဿဘူတံ သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ အတ္တဒန္တံ သမာဟိတံ။

ဣရိယမာနံ ဗြဟ္မပထေ၊ စိတ္တဿူပသမေ ရတံ။

‘‘ယံ မနုဿာ နမဿန္တိ၊ သဗ္ဗဓမ္မာန ပါရဂုံ။

ဒေဝါပိ တံ [နံ (သီ. ဣ.)] နမဿန္တိ၊ ဣတိ မေ အရဟတော သုတံ။

‘‘သဗ္ဗသံယောဇနာတီတံ၊ ဝနာ နိဗ္ဗန [နိဗ္ဗာန (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] မာဂတံ။

ကာမေဟိ နေက္ခမ္မရတံ [နေက္ခမ္မေ ရတံ (က. သီ.)]၊ မုတ္တံ သေလာဝ ကဉ္စနံ။

‘‘သဗ္ဗေ အစ္စရုစီ နာဂေါ၊ ဟိမဝါညေ သိလုစ္စယေ။

သဗ္ဗေသံ နာဂနာမာနံ၊ သစ္စနာမော အနုတ္တရော။

‘‘နာဂံ ဝေါ [တေ (က.)] ကိတ္တယိဿာမိ၊ န ဟိ အာဂုံ ကရောတိ သော။

သောရစ္စံ အဝိဟိံသာ စ၊ ပါဒါ နာဂဿ တေ ဒုဝေ။

‘‘တပေါ စ ဗြဟ္မစရိယံ၊ စရဏာ နာဂဿ တျာပရေ။

သဒ္ဓါဟတ္ထော မဟာနာဂေါ၊ ဥပေက္ခာသေတဒန္တဝါ။

‘‘သတိ ဂီဝါ သိရော ပညာ၊ ဝီမံသာ ဓမ္မစိန္တနာ။

ဓမ္မကုစ္ဆိသမာတပေါ၊ ဝိဝေကော တဿ ဝါလဓိ။

‘‘သော ဈာယီ အဿာသရတော၊ အဇ္ဈတ္တံ သုသမာဟိတော [အဇ္ဈတ္တုပသမာဟိတော (သျာ. က.)]။

ဂစ္ဆံ သမာဟိတော နာဂေါ၊ ဌိတော နာဂေါ သမာဟိတော။

‘‘သေယျံ သမာဟိတော နာဂေါ၊ နိသိန္နောပိ သမာဟိတော။

သဗ္ဗတ္ထ သံဝုတော နာဂေါ၊ ဧသာ နာဂဿ သမ္ပဒါ။

‘‘ဘုဉ္ဇတိ အနဝဇ္ဇာနိ၊ သာဝဇ္ဇာနိ န ဘုဉ္ဇတိ။

ဃာသမစ္ဆာဒနံ လဒ္ဓါ၊ သန္နိဓိံ ပရိဝဇ္ဇယံ။

‘‘သံယောဇနံ အဏုံ ထူလံ၊ သဗ္ဗံ ဆေတွာန ဗန္ဓနံ။

ယေန ယေနေဝ ဂစ္ဆတိ၊ အနပေက္ခောဝ ဂစ္ဆတိ။

‘‘ယထာပိ ဥဒကေ ဇာတံ၊ ပုဏ္ဍရီကံ ပဝဍ္ဎတိ။

နုပလိပ္ပတိ [န ဥပလိပ္ပတိ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)၊ နုပလိမ္ပတိ (က.)] တောယေန၊ သုစိဂန္ဓံ မနောရမံ။

‘‘တထေဝ လောကေ သုဇာတော၊ ဗုဒ္ဓေါ လောကေ ဝိဟရတိ။

နုပလိပ္ပတိ လောကေန၊ တောယေန ပဒုမံ ယထာ။

‘‘မဟာဂိနီဝ ဇလိတော [မဟာဂ္ဂိနိ ပဇ္ဇလိတော (သီ. သျာ. ကံ.)]၊ အနာဟာရူပသမ္မတိ။

သင်္ခါရေသူပသန္တေသု [အင်္ဂါရေသု စ သန္တေသု (က.)]၊ နိဗ္ဗုတောတိ ပဝုစ္စတိ။

‘‘အတ္ထဿာယံ ဝိညာပနီ၊ ဥပမာ ဝိညူဟိ ဒေသိတာ။

ဝိညဿန္တိ [ဝိညိဿန္တိ (က.)] မဟာနာဂါ၊ နာဂံ နာဂေန ဒေသိတံ။

‘‘ဝီတရာဂေါ ဝီတဒေါသော၊ ဝီတမောဟော အနာသဝေါ။

သရီရံ ဝိဇဟံ နာဂေါ၊ ပရိနိဗ္ဗိဿတိ [ပရိနိဗ္ဗာတိ (ဣ. က.)] အနာသဝေါ’’တိ။ ပဌမံ။

၂. မိဂသာလာသုတ္တံ

၄၄. အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန မိဂသာလာယ ဥပါသိကာယ နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ အထ ခေါ မိဂသာလာ [မိဂသာဏာ (က.) အ. နိ. ၁၀.၇၅] ဥပါသိကာ ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခေါ မိဂသာလာ ဥပါသိကာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ကထံ ကထံ နာမာယံ, ဘန္တေ အာနန္ဒ, ဘဂဝတာ ဓမ္မော ဒေသိတော အညေယျော, ယတြ ဟိ နာမ ဗြဟ္မစာရီ စ အဗြဟ္မစာရီ စ ဥဘော သမသမဂတိကာ ဘဝိဿန္တိ အဘိသမ္ပရာယံ ? ပိတာ မေ, ဘန္တေ, ပုရာဏော ဗြဟ္မစာရီ အဟောသိ အာရာစာရီ ဝိရတော မေထုနာ ဂါမဓမ္မာ။ သော ကာလင်္ကတော ဘဂဝတာ ဗျာကတော သကဒါဂါမိသတ္တော [သကဒါဂါမိပတ္တော (က. သျာ. ဣ.)] တုသိတံ ကာယံ ဥပပန္နောတိ။ ပေတ္တေယျောပိ [ပေတ္တယျော ပိယော (သီ. ဣ. က.), ပိတု ပိယော (သျာ. ကံ.)] မေ, ဘန္တေ, ဣသိဒတ္တော အဗြဟ္မစာရီ အဟောသိ သဒါရသန္တုဋ္ဌော။ သောပိ ကာလင်္ကတော ဘဂဝတာ ဗျာကတော သကဒါဂါမိပတ္တော တုသိတံ ကာယံ ဥပပန္နောတိ။ ကထံ ကထံ နာမာယံ, ဘန္တေ အာနန္ဒ, ဘဂဝတာ ဓမ္မော ဒေသိတော အညေယျော, ယတြ ဟိ နာမ ဗြဟ္မစာရီ စ အဗြဟ္မစာရီ စ ဥဘော သမသမဂတိကာ ဘဝိဿန္တိ အဘိသမ္ပရာယ’’န္တိ? ‘‘ဧဝံ ခေါ ပနေတံ, ဘဂိနိ, ဘဂဝတာ ဗျာကတ’’န္တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော မိဂသာလာယ ဥပါသိကာယ နိဝေသနေ ပိဏ္ဍပါတံ ဂဟေတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ဣဓါဟံ, ဘန္တေ, ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန မိဂသာလာယ ဥပါသိကာယ နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမိံ; ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိံ။ အထ ခေါ, ဘန္တေ, မိဂသာလာ ဥပါသိကာ ယေနာဟံ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ မံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခေါ, ဘန္တေ, မိဂသာလာ ဥပါသိကာ မံ ဧတဒဝေါစ – ‘ကထံ ကထံ နာမာယံ, ဘန္တေ အာနန္ဒ, ဘဂဝတာ ဓမ္မော ဒေသိတော အညေယျော, ယတြ ဟိ နာမ ဗြဟ္မစာရီ စ အဗြဟ္မစာရီ စ ဥဘော သမသမဂတိကာ ဘဝိဿန္တိ အဘိသမ္ပရာယံ။ ပိတာ မေ, ဘန္တေ, ပုရာဏော ဗြဟ္မစာရီ အဟောသိ အာရာစာရီ ဝိရတော မေထုနာ ဂါမဓမ္မာ။ သော ကာလင်္ကတော ဘဂဝတာ ဗျာကတော သကဒါဂါမိပတ္တော တုသိတံ ကာယံ ဥပပန္နောတိ။ ပေတ္တေယျောပိ မေ, ဘန္တေ, ဣသိဒတ္တော အဗြဟ္မစာရီ အဟောသိ သဒါရသန္တုဋ္ဌော။ သောပိ ကာလင်္ကတော ဘဂဝတာ ဗျာကတော သကဒါဂါမိပတ္တော တုသိတံ ကာယံ ဥပပန္နောတိ။ ကထံ ကထံ နာမာယံ, ဘန္တေ အာနန္ဒ, ဘဂဝတာ ဓမ္မော ဒေသိတော အညေယျော, ယတြ ဟိ နာမ ဗြဟ္မစာရီ စ အဗြဟ္မစာရီ စ ဥဘော သမသမဂတိကာ ဘဝိဿန္တိ အဘိသမ္ပရာယ’န္တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ အဟံ, ဘန္တေ, မိဂသာလံ ဥပါသိကံ ဧတဒဝေါစံ – ‘ဧဝံ ခေါ ပနေတံ, ဘဂိနိ, ဘဂဝတာ ဗျာကတ’’’န္တိ။

‘‘ကာ စာနန္ဒ, မိဂသာလာ ဥပါသိကာ ဗာလာ အဗျတ္တာ အမ္မကာ အမ္မကသညာ [အမ္ဗကာ အမ္ဗကပညာ (သီ. ဣ.), အမ္ဗကာ အမ္ဗကသညာ (သျာ. ကံ.) အ. နိ. ၁၀.၇၅ ပဿိတဗ္ဗံ], ကေ စ ပုရိသပုဂ္ဂလပရောပရိယဉာဏေ? ဆယိမေ, အာနန္ဒ, ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။

‘‘ကတမေ ဆ? ဣဓါနန္ဒ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော သောရတော ဟောတိ သုခသံဝါသော, အဘိနန္ဒန္တိ သဗြဟ္မစာရီ ဧကတ္တဝါသေန။ တဿ သဝနေနပိ အကတံ ဟောတိ, ဗာဟုသစ္စေနပိ အကတံ ဟောတိ, ဒိဋ္ဌိယာပိ အပ္ပဋိဝိဒ္ဓံ ဟောတိ, သာမာယိကမ္ပိ ဝိမုတ္တိံ န လဘတိ။ သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ဟာနာယ ပရေတိ နော ဝိသေသာယ, ဟာနဂါမီယေဝ ဟောတိ နော ဝိသေသဂါမီ။

‘‘ဣဓ ပနာနန္ဒ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော သောရတော ဟောတိ သုခသံဝါသော, အဘိနန္ဒန္တိ သဗြဟ္မစာရီ ဧကတ္တဝါသေန။ တဿ သဝနေနပိ ကတံ ဟောတိ, ဗာဟုသစ္စေနပိ ကတံ ဟောတိ, ဒိဋ္ဌိယာပိ ပဋိဝိဒ္ဓံ ဟောတိ, သာမာယိကမ္ပိ ဝိမုတ္တိံ လဘတိ။ သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ဝိသေသာယ ပရေတိ နော ဟာနာယ, ဝိသေသဂါမီယေဝ ဟောတိ နော ဟာနဂါမီ။

‘‘တတြာနန္ဒ, ပမာဏိကာ ပမိဏန္တိ – ‘ဣမဿပိ တေဝ ဓမ္မာ အပရဿပိ တေဝ ဓမ္မာ, ကသ္မာ တေသံ ဧကော ဟီနော ဧကော ပဏီတော’တိ! တဉှိ တေသံ, အာနန္ဒ, ဟောတိ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ။

‘‘တတြာနန္ဒ , ယွာယံ ပုဂ္ဂလော သောရတော ဟောတိ သုခသံဝါသော, အဘိနန္ဒန္တိ သဗြဟ္မစာရီ ဧကတ္တဝါသေန, တဿ သဝနေနပိ ကတံ ဟောတိ, ဗာဟုသစ္စေနပိ ကတံ ဟောတိ, ဒိဋ္ဌိယာပိ ပဋိဝိဒ္ဓံ ဟောတိ, သာမာယိကမ္ပိ ဝိမုတ္တိံ လဘတိ။ အယံ , အာနန္ဒ , ပုဂ္ဂလော အမုနာ ပုရိမေန ပုဂ္ဂလေန အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဣမံ ဟာနန္ဒ, ပုဂ္ဂလံ ဓမ္မသောတော နိဗ္ဗဟတိ, တဒန္တရံ ကော ဇာနေယျ အညတြ တထာဂတေန! တသ္မာတိဟာနန္ဒ, မာ ပုဂ္ဂလေသု ပမာဏိကာ အဟုဝတ္ထ; မာ ပုဂ္ဂလေသု ပမာဏံ ဂဏှိတ္ထ။ ခညတိ ဟာနန္ဒ, ပုဂ္ဂလေသု ပမာဏံ ဂဏှန္တော။ အဟံ ဝါ, အာနန္ဒ, ပုဂ္ဂလေသု ပမာဏံ ဂဏှေယျံ, ယော ဝါ ပနဿ မာဒိသော။

‘‘ဣဓ ပနာနန္ဒ, ဧကစ္စဿ ပုဂ္ဂလဿ ကောဓမာနော အဓိဂတော [အဝိဂတော (က.)] ဟောတိ, သမယေန သမယဉ္စဿ လောဘဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တဿ သဝနေနပိ အကတံ ဟောတိ, ဗာဟုသစ္စေနပိ အကတံ ဟောတိ, ဒိဋ္ဌိယာပိ အပ္ပဋိဝိဒ္ဓံ ဟောတိ, သာမာယိကမ္ပိ ဝိမုတ္တိံ န လဘတိ။ သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ဟာနာယ ပရေတိ နော ဝိသေသာယ, ဟာနဂါမီယေဝ ဟောတိ နော ဝိသေသဂါမီ။

‘‘ဣဓ ပနာနန္ဒ, ဧကစ္စဿ ပုဂ္ဂလဿ ကောဓမာနော အဓိဂတော ဟောတိ, သမယေန သမယဉ္စဿ လောဘဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တဿ သဝနေနပိ ကတံ ဟောတိ။ပေ.။ နော ဟာနဂါမီ။

‘‘တတြာနန္ဒ , ပမာဏိကာ ပမိဏန္တိ။ပေ.။ ယော ဝါ ပနဿ မာဒိသော။

‘‘ဣဓ, ပနာနန္ဒ, ဧကစ္စဿ ပုဂ္ဂလဿ ကောဓမာနော အဓိဂတော ဟောတိ, သမယေန သမယဉ္စဿ ဝစီသင်္ခါရာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တဿ သဝနေနပိ အကတံ ဟောတိ။ပေ.။ သာမာယိကမ္ပိ ဝိမုတ္တိံ န လဘတိ။ သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ဟာနာယ ပရေတိ နော ဝိသေသာယ, ဟာနဂါမီယေဝ ဟောတိ နော ဝိသေသဂါမီ။

‘‘ဣဓ ပနာနန္ဒ, ဧကစ္စဿ ပုဂ္ဂလဿ ကောဓမာနော အဓိဂတော ဟောတိ, သမယေန သမယဉ္စဿ ဝစီသင်္ခါရာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တဿ သဝနေနပိ ကတံ ဟောတိ, ဗာဟုသစ္စေနပိ ကတံ ဟောတိ, ဒိဋ္ဌိယာပိ ပဋိဝိဒ္ဓံ ဟောတိ, သာမာယိကမ္ပိ ဝိမုတ္တိံ လဘတိ။ သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ဝိသေသာယ ပရေတိ နော ဟာနာယ, ဝိသေသဂါမီယေဝ ဟောတိ နော ဟာနဂါမီ။

‘‘တတြာနန္ဒ , ပမာဏိကာ ပမိဏန္တိ – ‘ဣမဿပိ တေဝ ဓမ္မာ, အပရဿပိ တေဝ ဓမ္မာ။ ကသ္မာ တေသံ ဧကော ဟီနော, ဧကော ပဏီတော’တိ? တဉှိ တေသံ, အာနန္ဒ, ဟောတိ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ။

‘‘တတြာနန္ဒ, ယဿ ပုဂ္ဂလဿ ကောဓမာနော အဓိဂတော ဟောတိ, သမယေန သမယဉ္စဿ ဝစီသင်္ခါရာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, တဿ သဝနေနပိ ကတံ ဟောတိ, ဗာဟုသစ္စေနပိ ကတံ ဟောတိ, ဒိဋ္ဌိယာပိ ပဋိဝိဒ္ဓံ ဟောတိ, သာမာယိကမ္ပိ ဝိမုတ္တိံ လဘတိ။ အယံ, အာနန္ဒ, ပုဂ္ဂလော အမုနာ ပုရိမေန ပုဂ္ဂလေန အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဣမံ ဟာနန္ဒ, ပုဂ္ဂလံ ဓမ္မသောတော နိဗ္ဗဟတိ။ တဒန္တရံ ကော ဇာနေယျ အညတြ တထာဂတေန! တသ္မာတိဟာနန္ဒ, မာ ပုဂ္ဂလေသု ပမာဏိကာ အဟုဝတ္ထ; မာ ပုဂ္ဂလေသု ပမာဏံ ဂဏှိတ္ထ။ ခညတိ ဟာနန္ဒ, ပုဂ္ဂလေသု ပမာဏံ ဂဏှန္တော။ အဟံ ဝါ, အာနန္ဒ, ပုဂ္ဂလေသု ပမာဏံ ဂဏှေယျံ, ယော ဝါ ပနဿ မာဒိသော။

‘‘ကာ စာနန္ဒ, မိဂသာလာ ဥပါသိကာ ဗာလာ အဗျတ္တာ အမ္မကာ အမ္မကသညာ, ကေ စ ပုရိသပုဂ္ဂလပရောပရိယဉာဏေ! ဣမေ ခေါ, အာနန္ဒ, ဆ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။

‘‘ယထာရူပေန, အာနန္ဒ, သီလေန ပုရာဏော သမန္နာဂတော အဟောသိ, တထာရူပေန သီလေန ဣသိဒတ္တော သမန္နာဂတော အဘဝိဿ။ နယိဓ ပုရာဏော ဣသိဒတ္တဿ ဂတိမ္ပိ အညဿ။ ယထာရူပါယ စ, အာနန္ဒ, ပညာယ ဣသိဒတ္တော သမန္နာဂတော အဟောသိ, တထာရူပါယ ပညာယ ပုရာဏော သမန္နာဂတော အဘဝိဿ။ နယိဓ ဣသိဒတ္တော ပုရာဏဿ ဂတိမ္ပိ အညဿ။ ဣတိ ခေါ, အာနန္ဒ, ဣမေ ပုဂ္ဂလာ ဥဘော ဧကင်္ဂဟီနာ’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃. ဣဏသုတ္တံ

၄၅. ‘‘ဒါလိဒ္ဒိယံ [ဒါဠိဒ္ဒိယံ (သီ.)], ဘိက္ခဝေ, ဒုက္ခံ လောကသ္မိံ ကာမဘောဂိနော’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, ဒလိဒ္ဒေါ [ဒဠိဒ္ဒေါ (သီ.)] အဿကော အနာဠှိကော [အနဒ္ဓိကော (သျာ. ကံ.)] ဣဏံ အာဒိယတိ, ဣဏာဒါနမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, ဒုက္ခံ လောကသ္မိံ ကာမဘောဂိနော’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, ဒလိဒ္ဒေါ အဿကော အနာဠှိကော ဣဏံ အာဒိယိတွာ ဝဍ္ဎိံ ပဋိဿုဏာတိ, ဝဍ္ဎိပိ, ဘိက္ခဝေ, ဒုက္ခာ လောကသ္မိံ ကာမဘောဂိနော’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, ဒလိဒ္ဒေါ အဿကော အနာဠှိကော ဝဍ္ဎိံ ပဋိဿုဏိတွာ ကာလာဘတံ [ကာလဂတံ (က.)] ဝဍ္ဎိံ န ဒေတိ, စောဒေန္တိပိ နံ; စောဒနာပိ, ဘိက္ခဝေ, ဒုက္ခာ လောကသ္မိံ ကာမဘောဂိနော’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, ဒလိဒ္ဒေါ အဿကော အနာဠှိကော စောဒိယမာနော န ဒေတိ, အနုစရန္တိပိ နံ; အနုစရိယာပိ, ဘိက္ခဝေ, ဒုက္ခာ လောကသ္မိံ ကာမဘောဂိနော’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, ဒလိဒ္ဒေါ အဿကော အနာဠှိကော အနုစရိယမာနော န ဒေတိ, ဗန္ဓန္တိပိ နံ; ဗန္ဓနမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, ဒုက္ခံ လောကသ္မိံ ကာမဘောဂိနော’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။

‘‘ဣတိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဒါလိဒ္ဒိယမ္ပိ ဒုက္ခံ လောကသ္မိံ ကာမဘောဂိနော, ဣဏာဒါနမ္ပိ ဒုက္ခံ လောကသ္မိံ ကာမဘောဂိနော, ဝဍ္ဎိပိ ဒုက္ခာ လောကသ္မိံ ကာမဘောဂိနော, စောဒနာပိ ဒုက္ခာ လောကသ္မိံ ကာမဘောဂိနော, အနုစရိယာပိ ဒုက္ခာ လောကသ္မိံ ကာမဘောဂိနော, ဗန္ဓနမ္ပိ ဒုက္ခံ လောကသ္မိံ ကာမဘောဂိနော; ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ , ယဿ ကဿစိ သဒ္ဓါ နတ္ထိ ကုသလေသု ဓမ္မေသု, ဟိရီ နတ္ထိ ကုသလေသု ဓမ္မေသု, ဩတ္တပ္ပံ နတ္ထိ ကုသလေသု ဓမ္မေသု, ဝီရိယံ နတ္ထိ ကုသလေသု ဓမ္မေသု, ပညာ နတ္ထိ ကုသလေသု ဓမ္မေသု – အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, အရိယဿ ဝိနယေ ဒလိဒ္ဒေါ အဿကော အနာဠှိကော။

‘‘သ ခေါ သော, ဘိက္ခဝေ, ဒလိဒ္ဒေါ အဿကော အနာဠှိကော သဒ္ဓါယ အသတိ ကုသလေသု ဓမ္မေသု, ဟိရိယာ အသတိ ကုသလေသု ဓမ္မေသု, ဩတ္တပ္ပေ အသတိ ကုသလေသု ဓမ္မေသု, ဝီရိယေ အသတိ ကုသလေသု ဓမ္မေသု, ပညာယ အသတိ ကုသလေသု ဓမ္မေသု, ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရတိ, ဝါစာယ ဒုစ္စရိတံ စရတိ, မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရတိ။ ဣဒမဿ ဣဏာဒါနသ္မိံ ဝဒါမိ။

‘‘သော တဿ ကာယဒုစ္စရိတဿ ပဋိစ္ဆာဒနဟေတု ပါပိကံ ဣစ္ဆံ ပဏိဒဟတိ [ပဒဟတိ (က.)]။ ‘မာ မံ ဇညူ’တိ ဣစ္ဆတိ, ‘မာ မံ ဇညူ’တိ သင်္ကပ္ပတိ , ‘မာ မံ ဇညူ’တိ ဝါစံ ဘာသတိ, ‘မာ မံ ဇညူ’တိ ကာယေန ပရက္ကမတိ။ သော တဿ ဝစီဒုစ္စရိတဿ ပဋိစ္ဆာဒနဟေတု။ပေ.။ သော တဿ မနောဒုစ္စရိတဿ ပဋိစ္ဆာဒနဟေတု။ပေ.။ ‘မာ မံ ဇညူ’တိ ကာယေန ပရက္ကမတိ။ ဣဒမဿ ဝဍ္ဎိယာ ဝဒါမိ။

‘‘တမေနံ ပေသလာ သဗြဟ္မစာရီ ဧဝမာဟံသု – ‘အယဉ္စ သော အာယသ္မာ ဧဝံကာရီ ဧဝံသမာစာရော’တိ။ ဣဒမဿ စောဒနာယ ဝဒါမိ။

‘‘တမေနံ အရညဂတံ ဝါ ရုက္ခမူလဂတံ ဝါ သုညာဂါရဂတံ ဝါ ဝိပ္ပဋိသာရသဟဂတာ ပါပကာ အကုသလဝိတက္ကာ သမုဒါစရန္တိ။ ဣဒမဿ အနုစရိယာယ ဝဒါမိ။

‘‘သ ခေါ သော, ဘိက္ခဝေ, ဒလိဒ္ဒေါ အဿကော အနာဠှိကော ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရိတွာ ဝါစာယ ဒုစ္စရိတံ စရိတွာ မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရိတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ နိရယဗန္ဓနေ ဝါ ဗဇ္ဈတိ တိရစ္ဆာနယောနိဗန္ဓနေ ဝါ။ နာဟံ, ဘိက္ခဝေ, အညံ ဧကဗန္ဓနမ္ပိ သမနုပဿာမိ ဧဝံဒါရုဏံ ဧဝံကဋုကံ [ဧဝံဒုက္ခံ (သျာ. ကံ. က.)] ဧဝံအန္တရာယကရံ အနုတ္တရဿ ယောဂက္ခေမဿ အဓိဂမာယ, ယထယိဒံ, ဘိက္ခဝေ, နိရယဗန္ဓနံ ဝါ တိရစ္ဆာနယောနိဗန္ဓနံ ဝါ’’တိ။

‘‘ဒါလိဒ္ဒိယံ ဒုက္ခံ လောကေ၊ ဣဏာဒါနဉ္စ ဝုစ္စတိ။

ဒလိဒ္ဒေါ ဣဏမာဒါယ၊ ဘုဉ္ဇမာနော ဝိဟညတိ။

‘‘တတော အနုစရန္တိ နံ၊ ဗန္ဓနမ္ပိ နိဂစ္ဆတိ။

ဧတဉှိ ဗန္ဓနံ ဒုက္ခံ၊ ကာမလာဘာဘိဇပ္ပိနံ။

‘‘တထေဝ အရိယဝိနယေ၊ သဒ္ဓါ ယဿ န ဝိဇ္ဇတိ။

အဟိရီကော အနောတ္တပ္ပီ၊ ပါပကမ္မဝိနိဗ္ဗယော။

‘‘ကာယဒုစ္စရိတံ ကတွာ၊ ဝစီဒုစ္စရိတာနိ စ။

မနောဒုစ္စရိတံ ကတွာ၊ ‘မာ မံ ဇညူ’တိ ဣစ္ဆတိ။

‘‘သော သံသပ္ပတိ [သင်္ကပ္ပတိ (က.)] ကာယေန၊ ဝါစာယ ဥဒ စေတသာ။

ပါပကမ္မံ ပဝဍ္ဎေန္တော၊ တတ္ထ တတ္ထ ပုနပ္ပုနံ။

‘‘သော ပါပကမ္မော ဒုမ္မေဓေါ၊ ဇာနံ ဒုက္ကဋမတ္တနော။

ဒလိဒ္ဒေါ ဣဏမာဒါယ၊ ဘုဉ္ဇမာနော ဝိဟညတိ။

‘‘တတော အနုစရန္တိ နံ၊ သင်္ကပ္ပါ မာနသာ ဒုခါ။

ဂါမေ ဝါ ယဒိ ဝါရညေ၊ ယဿ ဝိပ္ပဋိသာရဇာ။

‘‘သော ပါပကမ္မော ဒုမ္မေဓေါ၊ ဇာနံ ဒုက္ကဋမတ္တနော။

ယောနိမညတရံ ဂန္တွာ၊ နိရယေ ဝါပိ ဗဇ္ဈတိ။

‘‘ဧတဉှိ ဗန္ဓနံ ဒုက္ခံ၊ ယမှာ ဓီရော ပမုစ္စတိ။

ဓမ္မလဒ္ဓေဟိ ဘောဂေဟိ၊ ဒဒံ စိတ္တံ ပသာဒယံ။

‘‘ဥဘယတ္ထ ကဋဂ္ဂါဟော၊ သဒ္ဓဿ ဃရမေသိနော။

ဒိဋ္ဌဓမ္မဟိတတ္ထာယ၊ သမ္ပရာယသုခါယ စ။

ဧဝမေတံ ဂဟဋ္ဌာနံ၊ စာဂေါ ပုညံ ပဝဍ္ဎတိ။

‘‘တထေဝ အရိယဝိနယေ၊ သဒ္ဓါ ယဿ ပတိဋ္ဌိတာ။

ဟိရီမနော စ ဩတ္တပ္ပီ၊ ပညဝါ သီလသံဝုတော။

‘‘ဧသော ခေါ အရိယဝိနယေ၊ ‘သုခဇီဝီ’တိ ဝုစ္စတိ။

နိရာမိသံ သုခံ လဒ္ဓါ၊ ဥပေက္ခံ အဓိတိဋ္ဌတိ။

‘‘ပဉ္စ နီဝရဏေ ဟိတွာ၊ နိစ္စံ အာရဒ္ဓဝီရိယော။

ဈာနာနိ ဥပသမ္ပဇ္ဇ၊ ဧကောဒိ နိပကော သတော။

‘‘ဧဝံ ဉတွာ ယထာဘူတံ၊ သဗ္ဗသံယောဇနက္ခယေ။

သဗ္ဗသော အနုပါဒါယ၊ သမ္မာ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ။

‘‘တဿ သမ္မာ ဝိမုတ္တဿ၊ ဉာဏံ စေ ဟောတိ တာဒိနော။

‘အကုပ္ပါ မေ ဝိမုတ္တီ’တိ၊ ဘဝသံယောဇနက္ခယေ။

‘‘ဧတံ ခေါ ပရမံ ဉာဏံ၊ ဧတံ သုခမနုတ္တရံ။

အသောကံ ဝိရဇံ ခေမံ၊ ဧတံ အာနဏ္ယမုတ္တမ’’န္တိ။ တတိယံ။

၄. မဟာစုန္ဒသုတ္တံ

၄၆. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ အာယသ္မာ မဟာစုန္ဒော စေတီသု ဝိဟရတိ သယံဇာတိယံ [သဟဇာတိယံ (သီ. ဣ.), သဉ္ဇာတိယံ (သျာ. ကံ.)]။ တတြ ခေါ အာယသ္မာ မဟာစုန္ဒော ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘အာဝုသော ဘိက္ခဝေ’’တိ။ ‘‘အာဝုသော’’တိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ အာယသ္မတော မဟာစုန္ဒဿ ပစ္စဿောသုံ။ အာယသ္မာ မဟာစုန္ဒော ဧတဒဝေါစ –

‘‘ဣဓါဝုသော, ဓမ္မယောဂါ ဘိက္ခူ ဈာယီ ဘိက္ခူ အပသာဒေန္တိ – ‘ဣမေ ပန ဈာယိနောမှာ, ဈာယိနောမှာတိ ဈာယန္တိ ပဇ္ဈာယန္တိ နိဇ္ဈာယန္တိ အဝဇ္ဈာယန္တိ [အပဇ္ဈာယန္တိ (မ. နိ. ၁.၅၀၈)]။ ကိမိမေ [ကိံ ဟိမေ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဈာယန္တိ, ကိန္တိမေ ဈာယန္တိ, ကထံ ဣမေ ဈာယန္တီ’တိ? တတ္ထ ဓမ္မယောဂါ စ ဘိက္ခူ နပ္ပသီဒန္တိ, ဈာယီ စ ဘိက္ခူ နပ္ပသီဒန္တိ, န စ ဗဟုဇနဟိတာယ ပဋိပန္နာ ဟောန္တိ ဗဟုဇနသုခါယ ဗဟုနော ဇနဿ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယ ဒေဝမနုဿာနံ။

‘‘ဣဓ ပနာဝုသော, ဈာယီ ဘိက္ခူ ဓမ္မယောဂေ ဘိက္ခူ အပသာဒေန္တိ – ‘ဣမေ ပန ဓမ္မယောဂမှာ, ဓမ္မယောဂမှာတိ ဥဒ္ဓတာ ဥန္နဠာ စပလာ မုခရာ ဝိကိဏ္ဏဝါစာ မုဋ္ဌဿတီ အသမ္ပဇာနာ အသမာဟိတာ ဝိဗ္ဘန္တစိတ္တာ ပါကတိန္ဒ္ရိယာ။ ကိမိမေ ဓမ္မယောဂါ, ကိန္တိမေ ဓမ္မယောဂါ, ကထံ ဣမေ ဓမ္မယောဂါ’တိ? တတ္ထ ဈာယီ စ ဘိက္ခူ နပ္ပသီဒန္တိ, ဓမ္မယောဂါ စ ဘိက္ခူ နပ္ပသီဒန္တိ, န စ ဗဟုဇနဟိတာယ ပဋိပန္နာ ဟောန္တိ ဗဟုဇနသုခါယ ဗဟုနော ဇနဿ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယ ဒေဝမနုဿာနံ။

‘‘ဣဓ ပနာဝုသော, ဓမ္မယောဂါ ဘိက္ခူ ဓမ္မယောဂါနညေဝ ဘိက္ခူနံ ဝဏ္ဏံ ဘာသန္တိ, နော ဈာယီနံ ဘိက္ခူနံ ဝဏ္ဏံ ဘာသန္တိ။ တတ္ထ ဓမ္မယောဂါ စ ဘိက္ခူ နပ္ပသီဒန္တိ, ဈာယီ စ ဘိက္ခူ နပ္ပသီဒန္တိ, န စ ဗဟုဇနဟိတာယ ပဋိပန္နာ ဟောန္တိ ဗဟုဇနသုခါယ ဗဟုနော ဇနဿ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယ ဒေဝမနုဿာနံ။

‘‘ဣဓ ပနာဝုသော, ဈာယီ ဘိက္ခူ ဈာယီနညေဝ ဘိက္ခူနံ ဝဏ္ဏံ ဘာသန္တိ, နော ဓမ္မယောဂါနံ ဘိက္ခူနံ ဝဏ္ဏံ ဘာသန္တိ။ တတ္ထ ဈာယီ စ ဘိက္ခူ နပ္ပသီဒန္တိ, ဓမ္မယောဂါ စ ဘိက္ခူ နပ္ပသီဒန္တိ, န စ ဗဟုဇနဟိတာယ ပဋိပန္နာ ဟောန္တိ ဗဟုဇနသုခါယ ဗဟုနော ဇနဿ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယ ဒေဝမနုဿာနံ။

‘‘တသ္မာတိဟာဝုသော , ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘ဓမ္မယောဂါ သမာနာ ဈာယီနံ ဘိက္ခူနံ ဝဏ္ဏံ ဘာသိဿာမာ’တိ။ ဧဝဉှိ ဝေါ, အာဝုသော, သိက္ခိတဗ္ဗံ။ တံ ကိဿ ဟေတု? အစ္ဆရိယာ ဟေတေ, အာဝုသော, ပုဂ္ဂလာ ဒုလ္လဘာ လောကသ္မိံ, ယေ အမတံ ဓါတုံ ကာယေန ဖုသိတွာ ဝိဟရန္တိ။ တသ္မာတိဟာဝုသော, ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘ဈာယီ သမာနာ ဓမ္မယောဂါနံ ဘိက္ခူနံ ဝဏ္ဏံ ဘာသိဿာမာ’တိ။ ဧဝဉှိ ဝေါ, အာဝုသော, သိက္ခိတဗ္ဗံ။ တံ ကိဿ ဟေတု? အစ္ဆရိယာ ဟေတေ, အာဝုသော, ပုဂ္ဂလာ ဒုလ္လဘာ လောကသ္မိံ ယေ ဂမ္ဘီရံ အတ္ထပဒံ ပညာယ အတိဝိဇ္ဈ ပဿန္တီ’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅. ပဌမသန္ဒိဋ္ဌိကသုတ္တံ

၄၇. အထ ခေါ မောဠိယသီဝကော [မောလိယသီဝကော (သီ. ဣ.), မောဠိသီဝကော (က.)] ပရိဗ္ဗာဇကော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ မောဠိယသီဝကော ပရိဗ္ဗာဇကော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘‘သန္ဒိဋ္ဌိကော ဓမ္မော, သန္ဒိဋ္ဌိကော ဓမ္မော’တိ, ဘန္တေ, ဝုစ္စတိ။ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ, ဘန္တေ, သန္ဒိဋ္ဌိကော ဓမ္မော ဟောတိ အကာလိကော ဧဟိပဿိကော ဩပနေယျိကော ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိညူဟီ’’တိ?

‘‘တေန ဟိ, သီဝက, တညေဝေတ္ထ ပဋိပုစ္ဆာမိ။ ယထာ တေ ခမေယျ တထာ နံ ဗျာကရေယျာသိ။ တံ ကိံ မညသိ, သီဝက, သန္တံ ဝါ အဇ္ဈတ္တံ လောဘံ ‘အတ္ထိ မေ အဇ္ဈတ္တံ လောဘော’တိ ပဇာနာသိ, အသန္တံ ဝါ အဇ္ဈတ္တံ လောဘံ ‘နတ္ထိ မေ အဇ္ဈတ္တံ လောဘော’တိ ပဇာနာသီ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယံ ခေါ တွံ, သီဝက, သန္တံ ဝါ အဇ္ဈတ္တံ လောဘံ ‘အတ္ထိ မေ အဇ္ဈတ္တံ လောဘော’တိ ပဇာနာသိ, အသန္တံ ဝါ အဇ္ဈတ္တံ လောဘံ ‘နတ္ထိ မေ အဇ္ဈတ္တံ လောဘော’တိ ပဇာနာသိ – ဧဝမ္ပိ ခေါ, သီဝက, သန္ဒိဋ္ဌိကော ဓမ္မော ဟောတိ။ပေ.။။

‘‘တံ ကိံ မညသိ, သီဝက, သန္တံ ဝါ အဇ္ဈတ္တံ ဒေါသံ။ပေ.။ သန္တံ ဝါ အဇ္ဈတ္တံ မောဟံ။ပေ.။ သန္တံ ဝါ အဇ္ဈတ္တံ လောဘဓမ္မံ။ပေ.။ သန္တံ ဝါ အဇ္ဈတ္တံ ဒေါသဓမ္မံ။ပေ.။ သန္တံ ဝါ အဇ္ဈတ္တံ မောဟဓမ္မံ ‘အတ္ထိ မေ အဇ္ဈတ္တံ မောဟဓမ္မော’တိ ပဇာနာသိ, အသန္တံ ဝါ အဇ္ဈတ္တံ မောဟဓမ္မံ ‘နတ္ထိ မေ အဇ္ဈတ္တံ မောဟဓမ္မော’တိ ပဇာနာသီ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယံ ခေါ တွံ, သီဝက, သန္တံ ဝါ အဇ္ဈတ္တံ မောဟဓမ္မံ ‘အတ္ထိ မေ အဇ္ဈတ္တံ မောဟဓမ္မော’တိ ပဇာနာသိ, အသန္တံ ဝါ အဇ္ဈတ္တံ မောဟဓမ္မံ ‘နတ္ထိ မေ အဇ္ဈတ္တံ မောဟဓမ္မော’တိ ပဇာနာသိ – ဧဝံ ခေါ, သီဝက, သန္ဒိဋ္ဌိကော ဓမ္မော ဟောတိ အကာလိကော ဧဟိပဿိကော ဩပနေယျိကော ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိညူဟီ’’တိ။

‘‘အဘိက္ကန္တံ, ဘန္တေ, အဘိက္ကန္တံ, ဘန္တေ။ပေ.။ ဥပါသကံ မံ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဓါရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။ ပဉ္စမံ။

၆. ဒုတိယသန္ဒိဋ္ဌိကသုတ္တံ

၄၈. အထ ခေါ အညတရော ဗြာဟ္မဏော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ သော ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘‘သန္ဒိဋ္ဌိကော ဓမ္မော, သန္ဒိဋ္ဌိကော ဓမ္မော’တိ, ဘော ဂေါတမ, ဝုစ္စတိ။ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ, ဘော ဂေါတမ, သန္ဒိဋ္ဌိကော ဓမ္မော ဟောတိ အကာလိကော ဧဟိပဿိကော ဩပနေယျိကော ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိညူဟီ’’တိ?

‘‘တေန ဟိ, ဗြာဟ္မဏ, တညေဝေတ္ထ ပဋိပုစ္ဆိဿာမိ။ ယထာ တေ ခမေယျ တထာ နံ ဗျာကရေယျာသိ။ တံ ကိံ မညသိ, ဗြာဟ္မဏ, သန္တံ ဝါ အဇ္ဈတ္တံ ရာဂံ ‘အတ္ထိ မေ အဇ္ဈတ္တံ ရာဂေါ’တိ ပဇာနာသိ, အသန္တံ ဝါ အဇ္ဈတ္တံ ရာဂံ ‘နတ္ထိ မေ အဇ္ဈတ္တံ ရာဂေါ’တိ ပဇာနာသီ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘော’’။ ‘‘ယံ ခေါ တွံ, ဗြာဟ္မဏ, သန္တံ ဝါ အဇ္ဈတ္တံ ရာဂံ ‘အတ္ထိ မေ အဇ္ဈတ္တံ ရာဂေါ’တိ ပဇာနာသိ, အသန္တံ ဝါ အဇ္ဈတ္တံ ရာဂံ ‘နတ္ထိ မေ အဇ္ဈတ္တံ ရာဂေါ’တိ ပဇာနာသိ – ဧဝမ္ပိ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, သန္ဒိဋ္ဌိကော ဓမ္မော ဟောတိ။ပေ.။။

‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဗြာဟ္မဏ, သန္တံ ဝါ အဇ္ဈတ္တံ ဒေါသံ။ပေ.။ သန္တံ ဝါ အဇ္ဈတ္တံ မောဟံ။ပေ.။ သန္တံ ဝါ အဇ္ဈတ္တံ ကာယသန္ဒောသံ။ပေ.။ သန္တံ ဝါ အဇ္ဈတ္တံ ဝစီသန္ဒောသံ။ပေ.။ သန္တံ ဝါ အဇ္ဈတ္တံ မနောသန္ဒောသံ ‘အတ္ထိ မေ အဇ္ဈတ္တံ မနောသန္ဒောသော’တိ ပဇာနာသိ, အသန္တံ ဝါ အဇ္ဈတ္တံ မနောသန္ဒောသံ ‘နတ္ထိ မေ အဇ္ဈတ္တံ မနောသန္ဒောသော’တိ ပဇာနာသီ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘော’’။ ‘‘ယံ ခေါ တွံ, ဗြာဟ္မဏ, သန္တံ ဝါ အဇ္ဈတ္တံ မနောသန္ဒောသံ ‘အတ္ထိ မေ အဇ္ဈတ္တံ မနောသန္ဒောသော’တိ ပဇာနာသိ, အသန္တံ ဝါ အဇ္ဈတ္တံ မနောသန္ဒောသံ ‘နတ္ထိ မေ အဇ္ဈတ္တံ မနောသန္ဒောသော’တိ ပဇာနာသိ – ဧဝံ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, သန္ဒိဋ္ဌိကော ဓမ္မော ဟောတိ အကာလိကော ဧဟိပဿိကော ဩပနေယျိကော ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိညူဟီ’’တိ။

‘‘အဘိက္ကန္တံ , ဘော ဂေါတမ, အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂေါတမ။ပေ.။ ဥပါသကံ မံ ဘဝံ ဂေါတမော ဓါရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇. ခေမသုတ္တံ

၄၉. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ စ ခေမော အာယသ္မာ စ သုမနော သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တိ အန္ဓဝနသ္မိံ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ စ ခေမော အာယသ္မာ စ သုမနော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ ခေမော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ယော သော, ဘန္တေ, ဘိက္ခု အရဟံ ခီဏာသဝေါ ဝုသိတဝါ ကတကရဏီယော ဩဟိတဘာရော အနုပ္ပတ္တသဒတ္ထော ပရိက္ခီဏဘဝသံယောဇနော သမ္မဒညာ ဝိမုတ္တော တဿ န ဧဝံ ဟောတိ – ‘အတ္ထိ မေ သေယျောတိ ဝါ အတ္ထိ မေ သဒိသောတိ ဝါ အတ္ထိ မေ ဟီနောတိ ဝါ’’’တိ။ ဣဒမဝေါစာယသ္မာ ခေမော။ သမနုညော သတ္ထာ အဟောသိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ခေမော ‘‘သမနုညော မေ သတ္ထာ’’တိ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ သုမနော အစိရပက္ကန္တေ အာယသ္မန္တေ ခေမေ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ယော သော, ဘန္တေ, ဘိက္ခု အရဟံ ခီဏာသဝေါ ဝုသိတဝါ ကတကရဏီယော ဩဟိတဘာရော အနုပ္ပတ္တသဒတ္ထော ပရိက္ခီဏဘဝသံယောဇနော သမ္မဒညာ ဝိမုတ္တော တဿ န ဧဝံ ဟောတိ – ‘နတ္ထိ မေ သေယျောတိ ဝါ နတ္ထိ မေ သဒိသောတိ ဝါ နတ္ထိ မေ ဟီနောတိ ဝါ’’’တိ။ ဣဒမဝေါစာယသ္မာ သုမနော။ သမနုညော သတ္ထာ အဟောသိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ သုမနော ‘‘သမနုညော မေ သတ္ထာ’’တိ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ အစိရပက္ကန္တေသု အာယသ္မန္တေ စ ခေမေ အာယသ္မန္တေ စ သုမနေ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ကုလပုတ္တာ အညံ ဗျာကရောန္တိ ။ အတ္ထော စ ဝုတ္တော အတ္တာ စ အနုပနီတော။ အထ စ ပန ဣဓေကစ္စေ မောဃပုရိသာ ဟသမာနကာ [ဟသမာနကံ (က.) မဟာဝ. ၂၄၅] မညေ အညံ ဗျာကရောန္တိ။ တေ ပစ္ဆာ ဝိဃာတံ အာပဇ္ဇန္တီ’’တိ။

‘‘န ဥဿေသု န ဩမေသု၊ သမတ္တေ နောပနီယရေ [နောပနိယျရေ (သျာ. ဣ. က.)]။

ခီဏာ ဇာတိ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ စရန္တိ သံယောဇနဝိပ္ပမုတ္တာ’’တိ။ သတ္တမံ။

၈. ဣန္ဒ္ရိယသံဝရသုတ္တံ

၅၀. [အ. နိ. ၅.၂၄, ၁၆၈; ၂.၇.၆၅] ‘‘ဣန္ဒ္ရိယသံဝရေ , ဘိက္ခဝေ, အသတိ ဣန္ဒ္ရိယသံဝရဝိပန္နဿ ဟတူပနိသံ ဟောတိ သီလံ; သီလေ အသတိ သီလဝိပန္နဿ ဟတူပနိသော ဟောတိ သမ္မာသမာဓိ; သမ္မာသမာဓိမှိ အသတိ သမ္မာသမာဓိဝိပန္နဿ ဟတူပနိသံ ဟောတိ ယထာဘူတဉာဏဒဿနံ; ယထာဘူတဉာဏဒဿနေ အသတိ ယထာဘူတဉာဏဒဿနဝိပန္နဿ ဟတူပနိသော ဟောတိ နိဗ္ဗိဒါဝိရာဂေါ; နိဗ္ဗိဒါဝိရာဂေ အသတိ နိဗ္ဗိဒါဝိရာဂဝိပန္နဿ ဟတူပနိသံ ဟောတိ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ။ သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ရုက္ခော သာခါပလာသဝိပန္နော။ တဿ ပပဋိကာပိ န ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတိ, တစောပိ န ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတိ, ဖေဂ္ဂုပိ န ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတိ, သာရောပိ န ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဣန္ဒ္ရိယသံဝရေ အသတိ ဣန္ဒ္ရိယသံဝရဝိပန္နဿ ဟတူပနိသံ ဟောတိ သီလံ။ပေ.။ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ။

‘‘ဣန္ဒ္ရိယသံဝရေ , ဘိက္ခဝေ, သတိ ဣန္ဒ္ရိယသံဝရသမ္ပန္နဿ ဥပနိသသမ္ပန္နံ ဟောတိ သီလံ; သီလေ သတိ သီလသမ္ပန္နဿ ဥပနိသသမ္ပန္နော ဟောတိ သမ္မာသမာဓိ; သမ္မာသမာဓိမှိ သတိ သမ္မာသမာဓိသမ္ပန္နဿ ဥပနိသသမ္ပန္နံ ဟောတိ ယထာဘူတဉာဏဒဿနံ; ယထာဘူတဉာဏဒဿနေ သတိ ယထာဘူတဉာဏဒဿနသမ္ပန္နဿ ဥပနိသသမ္ပန္နော ဟောတိ နိဗ္ဗိဒါဝိရာဂေါ; နိဗ္ဗိဒါဝိရာဂေ သတိ နိဗ္ဗိဒါဝိရာဂသမ္ပန္နဿ ဥပနိသသမ္ပန္နံ ဟောတိ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ။ သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ရုက္ခော သာခါပလာသသမ္ပန္နော။ တဿ ပပဋိကာပိ ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတိ, တစောပိ ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတိ, ဖေဂ္ဂုပိ ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတိ, သာရောပိ ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတိ ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဣန္ဒ္ရိယသံဝရေ သတိ ဣန္ဒ္ရိယသံဝရသမ္ပန္နဿ ဥပနိသသမ္ပန္နံ ဟောတိ သီလံ။ပေ.။ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿန’’န္တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉. အာနန္ဒသုတ္တံ

၅၁. အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ယေနာယသ္မာ သာရိပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ သာရိပုတ္တေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော အာယသ္မန္တံ သာရိပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ, အာဝုသော သာရိပုတ္တ, ဘိက္ခု အဿုတဉ္စေဝ ဓမ္မံ သုဏာတိ, သုတာ စဿ ဓမ္မာ န သမ္မောသံ ဂစ္ဆန္တိ, ယေ စဿ ဓမ္မာ ပုဗ္ဗေ စေတသာ သမ္ဖုဋ္ဌပုဗ္ဗာ တေ စ သမုဒါစရန္တိ, အဝိညာတဉ္စ ဝိဇာနာတီ’’တိ? ‘‘အာယသ္မာ ခေါ အာနန္ဒော ဗဟုဿုတော။ ပဋိဘာတု အာယသ္မန္တံယေဝ အာနန္ဒ’’န္တိ။ ‘‘တေနဟာဝုသော သာရိပုတ္တ, သုဏာဟိ, သာဓုကံ မနသိ ကရောဟိ; ဘာသိဿာမီ’’တိ ။ ‘‘ဧဝမာဝုသော’’တိ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ပစ္စဿောသိ။ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဧတဒဝေါစ –

‘‘ဣဓါဝုသော သာရိပုတ္တ, ဘိက္ခု ဓမ္မံ ပရိယာပုဏာတိ – သုတ္တံ ဂေယျံ ဝေယျာကရဏံ ဂါထံ ဥဒါနံ ဣတိဝုတ္တကံ ဇာတကံ အဗ္ဘုတဓမ္မံ ဝေဒလ္လံ။ သော ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ ဝိတ္ထာရေန ပရေသံ ဒေသေတိ, ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ ဝိတ္ထာရေန ပရေသံ ဝါစေတိ, ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ ဝိတ္ထာရေန သဇ္ဈာယံ ကရောတိ, ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ စေတသာ အနုဝိတက္ကေတိ အနုဝိစာရေတိ မနသာနုပေက္ခတိ။ ယသ္မိံ အာဝါသေ ထေရာ ဘိက္ခူ ဝိဟရန္တိ ဗဟုဿုတာ အာဂတာဂမာ ဓမ္မဓရာ ဝိနယဓရာ မာတိကာဓရာ တသ္မိံ အာဝါသေ ဝဿံ ဥပေတိ။ တေ ကာလေန ကာလံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပရိပုစ္ဆတိ ပရိပဉ္ဟတိ – ‘ဣဒံ, ဘန္တေ, ကထံ; ဣမဿ က္ဝတ္ထော’တိ? တေ တဿ အာယသ္မတော အဝိဝဋဉ္စေဝ ဝိဝရန္တိ, အနုတ္တာနီကတဉ္စ ဥတ္တာနီကရောန္တိ, အနေကဝိဟိတေသု စ ကင်္ခါဌာနိယေသု ဓမ္မေသု ကင်္ခံ ပဋိဝိနောဒေန္တိ။ ဧတ္တာဝတာ ခေါ, အာဝုသော သာရိပုတ္တ, ဘိက္ခု အဿုတဉ္စေဝ ဓမ္မံ သုဏာတိ, သုတာ စဿ ဓမ္မာ န သမ္မောသံ ဂစ္ဆန္တိ, ယေ စဿ ဓမ္မာ ပုဗ္ဗေ စေတသာ သမ္ဖုဋ္ဌပုဗ္ဗာ တေ စ သမုဒါစရန္တိ, အဝိညာတဉ္စ ဝိဇာနာတီ’’တိ။

‘‘အစ္ဆရိယံ , အာဝုသော, အဗ္ဘုတံ, အာဝုသော, ယာဝ သုဘာသိတံ စိဒံ အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန။ ဣမေဟိ စ မယံ ဆဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတံ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဓါရေမ။ အာယသ္မာ ဟိ အာနန္ဒော ဓမ္မံ ပရိယာပုဏာတိ – သုတ္တံ ဂေယျံ ဝေယျာကရဏံ ဂါထံ ဥဒါနံ ဣတိဝုတ္တကံ ဇာတကံ အဗ္ဘုတဓမ္မံ ဝေဒလ္လံ ။ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ ဝိတ္ထာရေန ပရေသံ ဒေသေတိ, အာယသ္မာ အာနန္ဒော ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ ဝိတ္ထာရေန ပရေသံ ဝါစေတိ, အာယသ္မာ အာနန္ဒော ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ ဝိတ္ထာရေန သဇ္ဈာယံ ကရောတိ, အာယသ္မာ အာနန္ဒော ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ စေတသာ အနုဝိတက္ကေတိ အနုဝိစာရေတိ မနသာနုပေက္ခတိ။ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ယသ္မိံ အာဝါသေ ထေရာ ဘိက္ခူ ဝိဟရန္တိ ဗဟုဿုတာ အာဂတာဂမာ ဓမ္မဓရာ ဝိနယဓရာ မာတိကာဓရာ တသ္မိံ အာဝါသေ ဝဿံ ဥပေတိ။ တေ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ကာလေန ကာလံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပရိပုစ္ဆတိ ပရိပဉ္ဟတိ – ‘ဣဒံ, ဘန္တေ, ကထံ; ဣမဿ က္ဝတ္ထော’တိ? တေ အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ အဝိဝဋဉ္စေဝ ဝိဝရန္တိ, အနုတ္တာနီကတဉ္စ ဥတ္တာနီကရောန္တိ, အနေကဝိဟိတေသု စ ကင်္ခါဌာနိယေသု ဓမ္မေသု ကင်္ခံ ပဋိဝိနောဒေန္တီ’’တိ။ နဝမံ။

၁၀. ခတ္တိယသုတ္တံ

၅၂. အထ ခေါ ဇာဏုဿောဏိ [ဇာဏုသောဏိ (က.)] ဗြာဟ္မဏော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ဇာဏုဿောဏိ ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ခတ္တိယာ , ဘော ဂေါတမ, ကိံအဓိပ္ပါယာ, ကိံဥပဝိစာရာ, ကိံအဓိဋ္ဌာနာ, ကိံအဘိနိဝေသာ, ကိံပရိယောသာနာ’’တိ? ‘‘ခတ္တိယာ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ဘောဂါဓိပ္ပါယာ ပညူပဝိစာရာ ဗလာဓိဋ္ဌာနာ ပထဝီဘိနိဝေသာ ဣဿရိယပရိယောသာနာ’’တိ။

‘‘ဗြာဟ္မဏာ ပန, ဘော ဂေါတမ, ကိံအဓိပ္ပါယာ, ကိံဥပဝိစာရာ, ကိံအဓိဋ္ဌာနာ, ကိံအဘိနိဝေသာ, ကိံပရိယောသာနာ’’တိ? ‘‘ဗြာဟ္မဏာ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ဘောဂါဓိပ္ပါယာ ပညူပဝိစာရာ မန္တာဓိဋ္ဌာနာ ယညာဘိနိဝေသာ ဗြဟ္မလောကပရိယောသာနာ’’တိ။

‘‘ဂဟပတိကာ ပန, ဘော ဂေါတမ, ကိံအဓိပ္ပါယာ, ကိံဥပဝိစာရာ, ကိံအဓိဋ္ဌာနာ, ကိံအဘိနိဝေသာ, ကိံပရိယောသာနာ’’တိ? ‘‘ဂဟပတိကာ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ဘောဂါဓိပ္ပါယာ ပညူပဝိစာရာ သိပ္ပါဓိဋ္ဌာနာ ကမ္မန္တာဘိနိဝေသာ နိဋ္ဌိတကမ္မန္တပရိယောသာနာ’’တိ။

‘‘ဣတ္ထီ ပန, ဘော ဂေါတမ, ကိံအဓိပ္ပါယာ, ကိံဥပဝိစာရာ, ကိံအဓိဋ္ဌာနာ, ကိံအဘိနိဝေသာ, ကိံပရိယောသာနာ’’တိ? ‘‘ဣတ္ထီ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ပုရိသာဓိပ္ပါယာ အလင်္ကာရူပဝိစာရာ ပုတ္တာဓိဋ္ဌာနာ အသပတီဘိနိဝေသာ ဣဿရိယပရိယောသာနာ’’တိ။

‘‘စောရာ ပန, ဘော ဂေါတမ, ကိံအဓိပ္ပါယာ, ကိံဥပဝိစာရာ, ကိံအဓိဋ္ဌာနာ, ကိံအဘိနိဝေသာ, ကိံပရိယောသာနာ’’တိ? ‘‘စောရာ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, အာဒါနာဓိပ္ပါယာ ဂဟနူပဝိစာရာ သတ္ထာဓိဋ္ဌာနာ အန္ဓကာရာဘိနိဝေသာ အဒဿနပရိယောသာနာ’’တိ။

‘‘သမဏာ ပန, ဘော ဂေါတမ, ကိံအဓိပ္ပါယာ, ကိံဥပဝိစာရာ, ကိံအဓိဋ္ဌာနာ, ကိံအဘိနိဝေသာ, ကိံပရိယောသာနာ’’တိ? ‘‘သမဏာ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ခန္တိသောရစ္စာဓိပ္ပါယာ ပညူပဝိစာရာ သီလာဓိဋ္ဌာနာ အာကိဉ္စညာဘိနိဝေသာ [အကိဉ္စနာဘိနိဝေသာ (သျာ. က.)] နိဗ္ဗာနပရိယောသာနာ’’တိ။

‘‘အစ္ဆရိယံ, ဘော ဂေါတမ, အဗ္ဘုတံ, ဘော ဂေါတမ! ခတ္တိယာနမ္ပိ ဘဝံ ဂေါတမော ဇာနာတိ အဓိပ္ပါယဉ္စ ဥပဝိစာရဉ္စ အဓိဋ္ဌာနဉ္စ အဘိနိဝေသဉ္စ ပရိယောသာနဉ္စ။ ဗြာဟ္မဏာနမ္ပိ ဘဝံ ဂေါတမော ဇာနာတိ။ပေ.။ ဂဟပတီနမ္ပိ ဘဝံ ဂေါတမော ဇာနာတိ။ ဣတ္ထီနမ္ပိ ဘဝံ ဂေါတမော ဇာနာတိ။ စောရာနမ္ပိ ဘဝံ ဂေါတမော ဇာနာတိ ။ သမဏာနမ္ပိ ဘဝံ ဂေါတမော ဇာနာတိ အဓိပ္ပါယဉ္စ ဥပဝိစာရဉ္စ အဓိဋ္ဌာနဉ္စ အဘိနိဝေသဉ္စ ပရိယောသာနဉ္စ။ အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂေါတမ။ပေ.။ ဥပါသကံ မံ ဘဝံ ဂေါတမော ဓါရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။ ဒသမံ။

၁၁. အပ္ပမာဒသုတ္တံ

၅၃. အထ ခေါ အညတရော ဗြာဟ္မဏော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ သော ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘အတ္ထိ နု ခေါ, ဘော ဂေါတမ, ဧကော ဓမ္မော ဘာဝိတော ဗဟုလီကတော ယော ဥဘော အတ္ထေ သမဓိဂ္ဂယှ တိဋ္ဌတိ – ဒိဋ္ဌဓမ္မိကဉ္စေဝ အတ္ထံ, ယော စ အတ္ထော သမ္ပရာယိကော’’တိ? ‘‘အတ္ထိ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ , ဧကော ဓမ္မော ဘာဝိတော ဗဟုလီကတော ယော ဥဘော အတ္ထေ သမဓိဂ္ဂယှ တိဋ္ဌတိ – ဒိဋ္ဌဓမ္မိကဉ္စေဝ အတ္ထံ, ယော စ အတ္ထော သမ္ပရာယိကော’’တိ။

‘‘ကတမော ပန, ဘော ဂေါတမ, ဧကော ဓမ္မော ဘာဝိတော ဗဟုလီကတော ယော ဥဘော အတ္ထေ သမဓိဂ္ဂယှ တိဋ္ဌတိ – ဒိဋ္ဌဓမ္မိကဉ္စေဝ အတ္ထံ, ယော စ အတ္ထော သမ္ပရာယိကော’’တိ? ‘‘အပ္ပမာဒေါ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ဧကော ဓမ္မော ဘာဝိတော ဗဟုလီကတော ဥဘော အတ္ထေ သမဓိဂ္ဂယှ တိဋ္ဌတိ – ဒိဋ္ဌဓမ္မိကဉ္စေဝ အတ္ထံ, ယော စ အတ္ထော သမ္ပရာယိကော’’။

‘‘သေယျထာပိ, ဗြာဟ္မဏ, ယာနိ ကာနိစိ ဇင်္ဂလာနံ [ဇင်္ဂမာနံ (သီ. ဣ.) အ. နိ. ၁၀.၁၅; မ. နိ. ၁.၃၀၀] ပါဏာနံ ပဒဇာတာနိ, သဗ္ဗာနိ တာနိ ဟတ္ထိပဒေ သမောဓါနံ ဂစ္ဆန္တိ; ဟတ္ထိပဒံ တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ, ယဒိဒံ မဟန္တတ္တေန။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, အပ္ပမာဒေါ ဧကော ဓမ္မော ဘာဝိတော ဗဟုလီကတော ဥဘော အတ္ထေ သမဓိဂ္ဂယှ တိဋ္ဌတိ – ဒိဋ္ဌဓမ္မိကဉ္စေဝ အတ္ထံ, ယော စ အတ္ထော သမ္ပရာယိကော။

‘‘သေယျထာပိ, ဗြာဟ္မဏ, ကူဋာဂါရဿ ယာ ကာစိ ဂေါပါနသိယော သဗ္ဗာ တာ ကူဋင်္ဂမာ ကူဋနိန္နာ ကူဋသမောသရဏာ, ကူဋံ တာသံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ; ဧဝမေဝံ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ ။ပေ.။။

‘‘သေယျထာပိ, ဗြာဟ္မဏ, ပဗ္ဗဇလာယကော ပဗ္ဗဇံ [ဗဗ္ဗဇလာယကော ဗဗ္ဗဇံ (သီ. ဣ.)] လာယိတွာ အဂ္ဂေ ဂဟေတွာ ဩဓုနာတိ နိဓုနာတိ နိစ္ဆာဒေတိ; ဧဝမေဝံ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ။ပေ.။။

‘‘သေယျထာပိ, ဗြာဟ္မဏ, အမ္ဗပိဏ္ဍိယာ ဝဏ္ဋစ္ဆိန္နာယ ယာနိ ကာနိစိ အမ္ဗာနိ ဝဏ္ဋူပနိဗန္ဓနာနိ သဗ္ဗာနိ တာနိ တဒနွယာနိ ဘဝန္တိ; ဧဝမေဝံ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ။ပေ.။။

‘‘သေယျထာပိ, ဗြာဟ္မဏ, ယေ ကေစိ ခုဒ္ဒရာဇာနော [ကုဍ္ဍရာဇာနော (သီ. သျာ. အဋ္ဌ.), ကုဒ္ဒရာဇာနော (ဣ.) အ. နိ. ၁၀.၁၅] သဗ္ဗေတေ ရညော စက္ကဝတ္တိဿ အနုယန္တာ [အနုယုတ္တာ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဘဝန္တိ, ရာဇာ တေသံ စက္ကဝတ္တီ အဂ္ဂမက္ခာယတိ; ဧဝမေဝံ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ။ပေ.။။

‘‘သေယျထာပိ , ဗြာဟ္မဏ, ယာ ကာစိ တာရကရူပါနံ ပဘာ သဗ္ဗာ တာ စန္ဒဿ ပဘာယ ကလံ နာဂ္ဃန္တိ သောဠသိံ, စန္ဒပ္ပဘာ တာသံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, အပ္ပမာဒေါ ဧကော ဓမ္မော ဘာဝိတော ဗဟုလီကတော ဥဘော အတ္ထေ သမဓိဂ္ဂယှ တိဋ္ဌတိ – ဒိဋ္ဌဓမ္မိကဉ္စေဝ အတ္ထံ ယော စ အတ္ထော သမ္ပရာယိကော။

‘‘အယံ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ဧကော ဓမ္မော ဘာဝိတော ဗဟုလီကတော ဥဘော အတ္ထေ သမဓိဂ္ဂယှ တိဋ္ဌတိ – ဒိဋ္ဌဓမ္မိကဉ္စေဝ အတ္ထံ, ယော စ အတ္ထော သမ္ပရာယိကော’’တိ။

‘‘အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂေါတမ, အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂေါတမ။ပေ.။ ဥပါသကံ မံ ဘဝံ ဂေါတမော ဓါရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။ ဧကာဒသမံ။

၁၂. ဓမ္မိကသုတ္တံ

၅၄. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဂိဇ္ဈကူဋေ ပဗ္ဗတေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ ဓမ္မိကော ဇာတိဘူမိယံ အာဝါသိကော ဟောတိ သဗ္ဗသော ဇာတိဘူမိယံ သတ္တသု အာဝါသေသု။ တတြ သုဒံ အာယသ္မာ ဓမ္မိကော အာဂန္တုကေ ဘိက္ခူ အက္ကောသတိ ပရိဘာသတိ ဝိဟိံသတိ ဝိတုဒတိ ရောသေတိ ဝါစာယ။ တေ စ အာဂန္တုကာ ဘိက္ခူ အာယသ္မတာ ဓမ္မိကေန အက္ကောသိယမာနာ ပရိဘာသိယမာနာ ဝိဟေသိယမာနာ ဝိတုဒိယမာနာ ရောသိယမာနာ ဝါစာယ ပက္ကမန္တိ, န သဏ္ဌန္တိ [န သဏ္ဌဟန္တိ (သီ.)], ရိဉ္စန္တိ အာဝါသံ။

အထ ခေါ ဇာတိဘူမကာနံ [ဇာတိဘူမိကာနံ (သျာ. ဣ. က.)] ဥပါသကာနံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘မယံ ခေါ ဘိက္ခုသသံဃံ ပစ္စုပဋ္ဌိတာ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရေန။ အထ စ ပန အာဂန္တုကာ ဘိက္ခူ ပက္ကမန္တိ, န သဏ္ဌန္တိ, ရိဉ္စန္တိ အာဝါသံ။ ကော နု ခေါ ဟေတု ကော ပစ္စယော ယေန အာဂန္တုကာ ဘိက္ခူ ပက္ကမန္တိ, န သဏ္ဌန္တိ, ရိဉ္စန္တိ အာဝါသ’’န္တိ? အထ ခေါ ဇာတိဘူမကာနံ ဥပါသကာနံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အယံ ခေါ အာယသ္မာ ဓမ္မိကော အာဂန္တုကေ ဘိက္ခူ အက္ကောသတိ ပရိဘာသတိ ဝိဟိံသတိ ဝိတုဒတိ ရောသေတိ ဝါစာယ။ တေ စ အာဂန္တုကာ ဘိက္ခူ အာယသ္မတာ ဓမ္မိကေန အက္ကောသိယမာနာ ပရိဘာသိယမာနာ ဝိဟေသိယမာနာ ဝိတုဒိယမာနာ ရောသိယမာနာ ဝါစာယ ပက္ကမန္တိ , န သဏ္ဌန္တိ, ရိဉ္စန္တိ အာဝါသံ။ ယံနူန မယံ အာယသ္မန္တံ ဓမ္မိကံ ပဗ္ဗာဇေယျာမာ’’တိ။

အထ ခေါ ဇာတိဘူမကာ ဥပါသကာ ယေန အာယသ္မာ ဓမ္မိကော တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ ဓမ္မိကံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ပက္ကမတု, ဘန္တေ, အာယသ္မာ ဓမ္မိကော ဣမမှာ အာဝါသာ; အလံ တေ ဣဓ ဝါသေနာ’’တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ဓမ္မိကော တမှာ အာဝါသာ အညံ အာဝါသံ အဂမာသိ။ တတြပိ သုဒံ အာယသ္မာ ဓမ္မိကော အာဂန္တုကေ ဘိက္ခူ အက္ကောသတိ ပရိဘာသတိ ဝိဟိံသတိ ဝိတုဒတိ ရောသေတိ ဝါစာယ။ တေ စ အာဂန္တုကာ ဘိက္ခူ အာယသ္မတာ ဓမ္မိကေန အက္ကောသိယမာနာ ပရိဘာသိယမာနာ ဝိဟေသိယမာနာ ဝိတုဒိယမာနာ ရောသိယမာနာ ဝါစာယ ပက္ကမန္တိ, န သဏ္ဌန္တိ, ရိဉ္စန္တိ အာဝါသံ။

အထ ခေါ ဇာတိဘူမကာနံ ဥပါသကာနံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘မယံ ခေါ ဘိက္ခုသသံဃံ ပစ္စုပဋ္ဌိတာ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရေန။ အထ စ ပန အာဂန္တုကာ ဘိက္ခူ ပက္ကမန္တိ, န သဏ္ဌန္တိ, ရိဉ္စန္တိ အာဝါသံ။ ကော နု ခေါ ဟေတု ကော ပစ္စယော ယေန အာဂန္တုကာ ဘိက္ခူ ပက္ကမန္တိ, န သဏ္ဌန္တိ, ရိဉ္စန္တိ အာဝါသ’’န္တိ? အထ ခေါ ဇာတိဘူမကာနံ ဥပါသကာနံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အယံ ခေါ အာယသ္မာ ဓမ္မိကော အာဂန္တုကေ ဘိက္ခူ အက္ကောသတိ ပရိဘာသတိ ဝိဟိံသတိ ဝိတုဒတိ ရောသေတိ ဝါစာယ။ တေ စ အာဂန္တုကာ ဘိက္ခူ အာယသ္မတာ ဓမ္မိကေန အက္ကောသိယမာနာ ပရိဘာသိယမာနာ ဝိဟေသိယမာနာ ဝိတုဒိယမာနာ ရောသိယမာနာ ဝါစာယ ပက္ကမန္တိ, န သဏ္ဌန္တိ, ရိဉ္စန္တိ အာဝါသံ။ ယံနူန မယံ အာယသ္မန္တံ ဓမ္မိကံ ပဗ္ဗာဇေယျာမာ’’တိ။

အထ ခေါ ဇာတိဘူမကာ ဥပါသကာ ယေနာယသ္မာ ဓမ္မိကော တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ ဓမ္မိကံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ပက္ကမတု, ဘန္တေ, အာယသ္မာ ဓမ္မိကော ဣမမှာပိ အာဝါသာ; အလံ တေ ဣဓ ဝါသေနာ’’တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ဓမ္မိကော တမှာပိ အာဝါသာ အညံ အာဝါသံ အဂမာသိ ။ တတြပိ သုဒံ အာယသ္မာ ဓမ္မိကော အာဂန္တုကေ ဘိက္ခူ အက္ကောသတိ ပရိဘာသတိ ဝိဟိံသတိ ဝိတုဒတိ ရောသေတိ ဝါစာယ။ တေ စ အာဂန္တုကာ ဘိက္ခူ အာယသ္မတာ ဓမ္မိကေန အက္ကောသိယမာနာ ပရိဘာသိယမာနာ ဝိဟေသိယမာနာ ဝိတုဒိယမာနာ ရောသိယမာနာ ဝါစာယ ပက္ကမန္တိ, န သဏ္ဌန္တိ, ရိဉ္စန္တိ အာဝါသံ။

အထ ခေါ ဇာတိဘူမကာနံ ဥပါသကာနံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘မယံ ခေါ ဘိက္ခုသသံဃံ ပစ္စုပဋ္ဌိတာ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရေန။ အထ စ ပန အာဂန္တုကာ ဘိက္ခူ ပက္ကမန္တိ , န သဏ္ဌန္တိ, ရိဉ္စန္တိ အာဝါသံ။ ကော နု ခေါ ဟေတု ကော ပစ္စယော ယေန အာဂန္တုကာ ဘိက္ခူ ပက္ကမန္တိ, န သဏ္ဌန္တိ, ရိဉ္စန္တိ အာဝါသ’’န္တိ? အထ ခေါ ဇာတိဘူမကာနံ ဥပါသကာနံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အယံ ခေါ အာယသ္မာ ဓမ္မိကော အာဂန္တုကေ ဘိက္ခူ အက္ကောသတိ။ပေ.။ ။ ယံနူန မယံ အာယသ္မန္တံ ဓမ္မိကံ ပဗ္ဗာဇေယျာမ သဗ္ဗသော ဇာတိဘူမိယံ သတ္တဟိ အာဝါသေဟီ’’တိ။ အထ ခေါ ဇာတိဘူမကာ ဥပါသကာ ယေနာယသ္မာ ဓမ္မိကော တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ ဓမ္မိကံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ပက္ကမတု, ဘန္တေ, အာယသ္မာ ဓမ္မိကော သဗ္ဗသော ဇာတိဘူမိယံ သတ္တဟိ အာဝါသေဟီ’’တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မတော ဓမ္မိကဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ပဗ္ဗာဇိတော ခေါမှိ ဇာတိဘူမကေဟိ ဥပါသကေဟိ သဗ္ဗသော ဇာတိဘူမိယံ သတ္တဟိ အာဝါသေဟိ။ ကဟံ နု ခေါ ဒါနိ ဂစ္ဆာမီ’’တိ? အထ ခေါ အာယသ္မတော ဓမ္မိကဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ယံနူနာဟံ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမေယျ’’န္တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ ဓမ္မိကော ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန ရာဇဂဟံ တေန ပက္ကာမိ။ အနုပုဗ္ဗေန ယေန ရာဇဂဟံ ဂိဇ္ဈကူဋော ပဗ္ဗတော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ အာယသ္မန္တံ ဓမ္မိကံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဟန္ဒ ကုတော နု တွံ, ဗြာဟ္မဏ ဓမ္မိက, အာဂစ္ဆသီ’’တိ? ‘‘ပဗ္ဗာဇိတော အဟံ, ဘန္တေ, ဇာတိဘူမကေဟိ ဥပါသကေဟိ သဗ္ဗသော ဇာတိဘူမိယံ သတ္တဟိ အာဝါသေဟီ’’တိ။ ‘‘အလံ, ဗြာဟ္မဏ ဓမ္မိက, ကိံ တေ ဣမိနာ, ယံ တံ တတော တတော ပဗ္ဗာဇေန္တိ, သော တွံ တတော တတော ပဗ္ဗာဇိတော မမေဝ သန္တိကေ အာဂစ္ဆသိ’’။

‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ, ဗြာဟ္မဏ ဓမ္မိက, သာမုဒ္ဒိကာ ဝါဏိဇာ တီရဒသ္သိံ သကုဏံ ဂဟေတွာ နာဝါယ သမုဒ္ဒံ အဇ္ဈောဂါဟန္တိ။ တေ အတီရဒက္ခိဏိယာ [အတီရဒဿနိယာ (သျာ.), အတီရဒဿိယာ (က.)] နာဝါယ တီရဒသ္သိံ သကုဏံ မုဉ္စန္တိ။ သော ဂစ္ဆတေဝ ပုရတ္ထိမံ ဒိသံ, ဂစ္ဆတိ ပစ္ဆိမံ ဒိသံ, ဂစ္ဆတိ ဥတ္တရံ ဒိသံ, ဂစ္ဆတိ ဒက္ခိဏံ ဒိသံ, ဂစ္ဆတိ ဥဒ္ဓံ, ဂစ္ဆတိ အနုဒိသံ။ သစေ သော သမန္တာ တီရံ ပဿတိ, တထာဂတကောဝ [တထာဂတော (က.) ဒီ. နိ. ၁.၄၉၇ ပဿိတဗ္ဗံ] ဟောတိ။ သစေ ပန သော သမန္တာ တီရံ န ပဿတိ တမေဝ နာဝံ ပစ္စာဂစ္ဆတိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ ဓမ္မိက, ယံ တံ တတော တတော ပဗ္ဗာဇေန္တိ သော တွံ တတော တတော ပဗ္ဗာဇိတော မမေဝ သန္တိကေ အာဂစ္ဆသိ။

‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ , ဗြာဟ္မဏ ဓမ္မိက, ရညော ကောရဗျဿ သုပ္ပတိဋ္ဌော နာမ နိဂြောဓရာဇာ အဟောသိ ပဉ္စသာခေါ သီတစ္ဆာယော မနောရမော။ သုပ္ပတိဋ္ဌဿ ခေါ ပန, ဗြာဟ္မဏ ဓမ္မိက, နိဂြောဓရာဇဿ ဒွါဒသယောဇနာနိ အဘိနိဝေသော အဟောသိ, ပဉ္စ ယောဇနာနိ မူလသန္တာနကာနံ။ သုပ္ပတိဋ္ဌဿ ခေါ ပန , ဗြာဟ္မဏ ဓမ္မိက, နိဂြောဓရာဇဿ တာဝ မဟန္တာနိ ဖလာနိ အဟေသုံ; သေယျထာပိ နာမ အာဠှကထာလိကာ။ ဧဝမဿ သာဒူနိ ဖလာနိ အဟေသုံ; သေယျထာပိ နာမ ခုဒ္ဒံ မဓုံ အနေလကံ။ သုပ္ပတိဋ္ဌဿ ခေါ ပန, ဗြာဟ္မဏ ဓမ္မိက, နိဂြောဓရာဇဿ ဧကံ ခန္ဓံ ရာဇာ ပရိဘုဉ္ဇတိ သဒ္ဓိံ ဣတ္ထာဂါရေန, ဧကံ ခန္ဓံ ဗလကာယော ပရိဘုဉ္ဇတိ, ဧကံ ခန္ဓံ နေဂမဇာနပဒါ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ, ဧကံ ခန္ဓံ သမဏဗြာဟ္မဏာ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ, ဧကံ ခန္ဓံ မိဂါ [မိဂပက္ခိနော (သီ. သျာ. ဣ.)] ပရိဘုဉ္ဇန္တိ။ သုပ္ပတိဋ္ဌဿ ခေါ ပန, ဗြာဟ္မဏ ဓမ္မိက, နိဂြောဓရာဇဿ န ကောစိ ဖလာနိ ရက္ခတိ, န စ သုဒံ [န စ ပုန (က.)] အညမညဿ ဖလာနိ ဟိံသန္တိ။

‘‘အထ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ ဓမ္မိက, အညတရော ပုရိသော သုပ္ပတိဋ္ဌဿ နိဂြောဓရာဇဿ ယာဝဒတ္ထံ ဖလာနိ ဘက္ခိတွာ သာခံ ဘဉ္ဇိတွာ ပက္ကာမိ။ အထ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ ဓမ္မိက, သုပ္ပတိဋ္ဌေ နိဂြောဓရာဇေ အဓိဝတ္ထာယ ဒေဝတာယ ဧတဒဟောသိ – ‘အစ္ဆရိယံ ဝတ, ဘော, အဗ္ဘုတံ ဝတ, ဘော! ယာဝ ပါပေါ မနုဿော [ယာဝ ပါပမနုဿော (သျာ.), ယာဝတာ ပါပမနုဿော (က.)], ယတြ ဟိ နာမ သုပ္ပတိဋ္ဌဿ နိဂြောဓရာဇဿ ယာဝဒတ္ထံ ဖလာနိ ဘက္ခိတွာ သာခံ ဘဉ္ဇိတွာ ပက္ကမိဿတိ, ယံနူန သုပ္ပတိဋ္ဌော နိဂြောဓရာဇာ အာယတိံ ဖလံ န ဒဒေယျာ’တိ။ အထ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ ဓမ္မိက, သုပ္ပတိဋ္ဌော နိဂြောဓရာဇာ အာယတိံ ဖလံ န အဒါသိ။

‘‘အထ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ ဓမ္မိက, ရာဇာ ကောရဗ္ယော ယေန သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ သက္ကံ ဒေဝါနမိန္ဒံ ဧတဒဝေါစ – ‘ယဂ္ဃေ, မာရိသ, ဇာနေယျာသိ သုပ္ပတိဋ္ဌော နိဂြောဓရာဇာ ဖလံ န ဒေတီ’တိ? အထ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ ဓမ္မိက, သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော တထာရူပံ ဣဒ္ဓါဘိသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခါသိ [အဘိသင်္ခါရေသိ (သျာ. က.)], ယထာ ဘုသာ ဝါတဝုဋ္ဌိ အာဂန္တွာ သုပ္ပတိဋ္ဌံ နိဂြောဓရာဇံ ပဝတ္တေသိ [ပါတေသိ (သီ. ဣ.)] ဥမ္မူလမကာသိ။ အထ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ ဓမ္မိက, သုပ္ပတိဋ္ဌေ နိဂြောဓရာဇေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ ဒုက္ခီ ဒုမ္မနာ အဿုမုခီ ရုဒမာနာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။

‘‘အထ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ ဓမ္မိက, သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော ယေန သုပ္ပတိဋ္ဌေ နိဂြောဓရာဇေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ သုပ္ပတိဋ္ဌေ နိဂြောဓရာဇေ အဓိဝတ္ထံ ဒေဝတံ ဧတဒဝေါစ – ‘ကိံ နု တွံ, ဒေဝတေ, ဒုက္ခီ ဒုမ္မနာ အဿုမုခီ ရုဒမာနာ ဧကမန္တံ ဌိတာ’တိ? ‘တထာ ဟိ ပန မေ, မာရိသ, ဘုသာ ဝါတဝုဋ္ဌိ အာဂန္တွာ ဘဝနံ ပဝတ္တေသိ ဥမ္မူလမကာသီ’တိ။ ‘အပိ နု တွံ, ဒေဝတေ, ရုက္ခဓမ္မေ ဌိတာယ ဘုသာ ဝါတဝုဋ္ဌိ အာဂန္တွာ ဘဝနံ ပဝတ္တေသိ ဥမ္မူလမကာသီ’တိ? ‘ကထံ ပန, မာရိသ , ရုက္ခော ရုက္ခဓမ္မေ ဌိတော ဟောတီ’တိ? ‘ဣဓ, ဒေဝတေ, ရုက္ခဿ မူလံ မူလတ္ထိကာ ဟရန္တိ, တစံ တစတ္ထိကာ ဟရန္တိ, ပတ္တံ ပတ္တတ္ထိကာ ဟရန္တိ, ပုပ္ဖံ ပုပ္ဖတ္ထိကာ ဟရန္တိ, ဖလံ ဖလတ္ထိကာ ဟရန္တိ။ န စ တေန ဒေဝတာယ အနတ္တမနတာ ဝါ အနဘိနန္ဒိ [အနဘိရဒ္ဓိ (သီ.)] ဝါ ကရဏီယာ။ ဧဝံ ခေါ, ဒေဝတေ, ရုက္ခော ရုက္ခဓမ္မေ ဌိတော ဟောတီ’တိ။ ‘အဋ္ဌိတာယေဝ ခေါ မေ, မာရိသ, ရုက္ခဓမ္မေ ဘုသာ ဝါတဝုဋ္ဌိ အာဂန္တွာ ဘဝနံ ပဝတ္တေသိ ဥမ္မူလမကာသီ’တိ။ ‘သစေ ခေါ တွံ, ဒေဝတေ, ရုက္ခဓမ္မေ တိဋ္ဌေယျာသိ, သိယာ [သိယာပိ (သီ. ဣ.)] တေ ဘဝနံ ယထာပုရေ’တိ? ‘ဌဿာမဟံ, [တိဋ္ဌေယျာမဟံ (သျာ.)] မာရိသ , ရုက္ခဓမ္မေ, ဟောတု မေ ဘဝနံ ယထာပုရေ’’’တိ။

‘‘အထ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ ဓမ္မိက, သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော တထာရူပံ ဣဒ္ဓါဘိသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခါသိ [အဘိသင်္ခါရိ (သျာ. က.)], ယထာ ဘုသာ ဝါတဝုဋ္ဌိ အာဂန္တွာ သုပ္ပတိဋ္ဌံ နိဂြောဓရာဇံ ဥဿာပေသိ, သစ္ဆဝီနိ မူလာနိ အဟေသုံ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ ဓမ္မိက, အပိ နု တံ သမဏဓမ္မေ ဌိတံ ဇာတိဘူမကာ ဥပါသကာ ပဗ္ဗာဇေသုံ သဗ္ဗသော ဇာတိဘူမိယံ သတ္တဟိ အာဝါသေဟီ’’တိ? ‘‘ကထံ ပန, ဘန္တေ, သမဏော သမဏဓမ္မေ ဌိတော ဟောတီ’’တိ? ‘‘ဣဓ, ဗြာဟ္မဏ ဓမ္မိက, သမဏော အက္ကောသန္တံ န ပစ္စက္ကောသတိ, ရောသန္တံ န ပဋိရောသတိ, ဘဏ္ဍန္တံ န ပဋိဘဏ္ဍတိ။ ဧဝံ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ ဓမ္မိက, သမဏော သမဏဓမ္မေ ဌိတော ဟောတီ’’တိ။ ‘‘အဋ္ဌိတံယေဝ မံ, ဘန္တေ, သမဏဓမ္မေ ဇာတိဘူမကာ ဥပါသကာ ပဗ္ဗာဇေသုံ သဗ္ဗသော ဇာတိဘူမိယံ သတ္တဟိ အာဝါသေဟီ’’တိ။

[အ. နိ. ၇.၆၆; ၇.၇၃] ‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ , ဗြာဟ္မဏ ဓမ္မိက, သုနေတ္တော နာမ သတ္ထာ အဟောသိ တိတ္ထကရော ကာမေသု ဝီတရာဂေါ။ သုနေတ္တဿ ခေါ ပန, ဗြာဟ္မဏ ဓမ္မိက, သတ္ထုနော အနေကာနိ သာဝကသတာနိ အဟေသုံ။ သုနေတ္တော သတ္ထာ သာဝကာနံ ဗြဟ္မလောကသဟဗျတာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ယေ ခေါ ပန, ဗြာဟ္မဏ ဓမ္မိက, သုနေတ္တဿ သတ္ထုနော ဗြဟ္မလောကသဟဗျတာယ ဓမ္မံ ဒေသေန္တဿ စိတ္တာနိ န ပသာဒေသုံ တေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇိံသု။ ယေ ခေါ ပန, ဗြာဟ္မဏ ဓမ္မိက, သုနေတ္တဿ သတ္ထုနော ဗြဟ္မလောကသဟဗျတာယ ဓမ္မံ ဒေသေန္တဿ စိတ္တာနိ ပသာဒေသုံ တေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇိံသု။

‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ, ဗြာဟ္မဏ ဓမ္မိက, မူဂပက္ခော နာမ သတ္ထာ အဟောသိ။ပေ.။ အရနေမိ နာမ သတ္ထာ အဟောသိ။ ကုဒ္ဒါလကော နာမ သတ္ထာ အဟောသိ။ ဟတ္ထိပါလော နာမ သတ္ထာ အဟောသိ။ ဇောတိပါလော နာမ သတ္ထာ အဟောသိ တိတ္ထကရော ကာမေသု ဝီတရာဂေါ။ ဇောတိပါလဿ ခေါ ပန, ဗြာဟ္မဏ ဓမ္မိက, သတ္ထုနော အနေကာနိ သာဝကသတာနိ အဟေသုံ။ ဇောတိပါလော သတ္ထာ သာဝကာနံ ဗြဟ္မလောကသဟဗျတာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ယေ ခေါ ပန, ဗြာဟ္မဏ ဓမ္မိက, ဇောတိပါလဿ သတ္ထုနော ဗြဟ္မလောကသဟဗျတာယ ဓမ္မံ ဒေသေန္တဿ စိတ္တာနိ န ပသာဒေသုံ တေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇိံသု။ ယေ ခေါ ပန, ဗြာဟ္မဏ ဓမ္မိက, ဇောတိပါလဿ သတ္ထုနော ဗြဟ္မလောကသဟဗျတာယ ဓမ္မံ ဒေသေန္တဿ စိတ္တာနိ ပသာဒေသုံ တေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇိံသု။

‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဗြာဟ္မဏ ဓမ္မိက, ယော ဣမေ ဆ သတ္ထာရေ တိတ္ထကရေ ကာမေသု ဝီတရာဂေ, အနေကသတပရိဝါရေ သသာဝကသံဃေ ပဒုဋ္ဌစိတ္တော အက္ကောသေယျ ပရိဘာသေယျ, ဗဟုံ သော အပုညံ ပသဝေယျာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယော ခေါ, ဗြာဟ္မဏ ဓမ္မိက, ဣမေ ဆ သတ္ထာရေ တိတ္ထကရေ ကာမေသု ဝီတရာဂေ အနေကသတပရိဝါရေ သသာဝကသံဃေ ပဒုဋ္ဌစိတ္တော အက္ကောသေယျ ပရိဘာသေယျ, ဗဟုံ သော အပုညံ ပသဝေယျ။ ယော ဧကံ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နံ ပုဂ္ဂလံ ပဒုဋ္ဌစိတ္တော အက္ကောသတိ ပရိဘာသတိ, အယံ တတော ဗဟုတရံ အပုညံ ပသဝတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? နာဟံ, ဗြာဟ္မဏ ဓမ္မိက, ဣတော ဗဟိဒ္ဓါ ဧဝရူပိံ ခန္တိံ [ဧဝရူပံ ခန္တံ (သျာ.)] ဝဒါမိ, ယထာမံ သဗြဟ္မစာရီသု။ တသ္မာတိဟ, ဗြာဟ္မဏ ဓမ္မိက , ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘န နော သမသဗြဟ္မစာရီသု [န နော အာမသဗြဟ္မစာရီသု (သျာ.), န နော သဗြဟ္မစာရီသု (သီ. ဣ.)] စိတ္တာနိ ပဒုဋ္ဌာနိ ဘဝိဿန္တီ’’’တိ။ ဧဝဉှိ တေ, ဗြာဟ္မဏ ဓမ္မိက, သိက္ခိတဗ္ဗန္တိ။

‘‘သုနေတ္တော မူဂပက္ခော စ၊ အရနေမိ စ ဗြာဟ္မဏော။

ကုဒ္ဒါလကော အဟု သတ္ထာ၊ ဟတ္ထိပါလော စ မာဏဝေါ။

‘‘ဇောတိပါလော စ ဂေါဝိန္ဒော၊ အဟု သတ္တပုရောဟိတော။

အဟိံသကာ [အဘိသေကာ (သျာ.)] အတီတံသေ၊ ဆ သတ္ထာရော ယသဿိနော။

‘‘နိရာမဂန္ဓာ ကရုဏေဓိမုတ္တာ [ဝိမုတ္တာ (သီ. သျာ. ဣ.)]၊ ကာမသံယောဇနာတိဂါ [ကာမသံယောဇနာတိတာ (သျာ.)]။

ကာမရာဂံ ဝိရာဇေတွာ၊ ဗြဟ္မလောကူပဂါ အဟုံ [အဟု (ဗဟူသု)၊ အဟူ (က. သီ.)]။

‘‘အဟေသုံ သာဝကာ တေသံ၊ အနေကာနိ သတာနိပိ။

နိရာမဂန္ဓာ ကရုဏေဓိမုတ္တာ၊ ကာမသံယောဇနာတိဂါ။

ကာမရာဂံ ဝိရာဇေတွာ၊ ဗြဟ္မလောကူပဂါ အဟုံ [အဟု (ဗဟူသု)၊ အဟူ (က. သီ.)]။

‘‘ယေတေ ဣသီ ဗာဟိရကေ၊ ဝီတရာဂေ သမာဟိတေ။

ပဒုဋ္ဌမနသင်္ကပ္ပော၊ ယော နရော ပရိဘာသတိ။

ဗဟုဉ္စ သော ပသဝတိ၊ အပုညံ တာဒိသော နရော။

‘‘ယော စေကံ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နံ၊ ဘိက္ခုံ ဗုဒ္ဓဿ သာဝကံ။

ပဒုဋ္ဌမနသင်္ကပ္ပော ၊ ယော နရော ပရိဘာသတိ။

အယံ တတော ဗဟုတရံ၊ အပုညံ ပသဝေ နရော။

‘‘န သာဓုရူပံ အာသီဒေ၊ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနပ္ပဟာယိနံ။

သတ္တမော ပုဂ္ဂလော ဧသော၊ အရိယသံဃဿ ဝုစ္စတိ။

‘‘အဝီတရာဂေါ ကာမေသု၊ ယဿ ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာ မုဒူ။

သဒ္ဓါ သတိ စ ဝီရိယံ၊ သမထော စ ဝိပဿနာ။

‘‘တာဒိသံ ဘိက္ခုမာသဇ္ဇ၊ ပုဗ္ဗေဝ ဥပဟညတိ။

အတ္တာနံ ဥပဟန္တွာန၊ ပစ္ဆာ အညံ ဝိဟိံသတိ။

‘‘ယော စ ရက္ခတိ အတ္တာနံ၊ ရက္ခိတော တဿ ဗာဟိရော။

တသ္မာ ရက္ခေယျ အတ္တာနံ၊ အက္ခတော ပဏ္ဍိတော သဒါ’’တိ။ ဒွါဒသမံ။

ဓမ္မိကဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

နာဂမိဂသာလာ ဣဏံ၊ စုန္ဒံ ဒွေ သန္ဒိဋ္ဌိကာ ဒုဝေ။

ခေမဣန္ဒ္ရိယ အာနန္ဒ၊ ခတ္တိယာ အပ္ပမာဒေန ဓမ္မိကောတိ။

ပဌမပဏ္ဏာသကံ သမတ္တံ။

၂. ဒုတိယပဏ္ဏာသကံ