ကိမိလဝဂ္ဂေါ

(၂၁) ၁. ကိမိလဝဂ္ဂေါ

၁. ကိမိလသုတ္တံ

၂၀၁. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ကိမိလာယံ [ကိမ္ဗိလာယံ (သီ. ဣ.) အ. နိ. ၆.၄၀; ၇.၅၉] ဝိဟရတိ ဝေဠုဝနေ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ကိမိလော [ကိမ္ဗိလော (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ ကိမိလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကော နု ခေါ, ဘန္တေ, ဟေတု ကော ပစ္စယော, ယေန တထာဂတေ ပရိနိဗ္ဗုတေ သဒ္ဓမ္မော န စိရဋ္ဌိတိကော ဟောတီ’’တိ? ‘‘ဣဓ, ကိမိလ, တထာဂတေ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဘိက္ခူ ဘိက္ခုနိယော ဥပါသကာ ဥပါသိကာယော သတ္ထရိ အဂါရဝါ ဝိဟရန္တိ အပ္ပတိဿာ, ဓမ္မေ အဂါရဝါ ဝိဟရန္တိ အပ္ပတိဿာ, သံဃေ အဂါရဝါ ဝိဟရန္တိ အပ္ပတိဿာ, သိက္ခာယ အဂါရဝါ ဝိဟရန္တိ အပ္ပတိဿာ, အညမညံ အဂါရဝါ ဝိဟရန္တိ အပ္ပတိဿာ။ အယံ ခေါ, ကိမိလ, ဟေတု အယံ ပစ္စယော, ယေန တထာဂတေ ပရိနိဗ္ဗုတေ သဒ္ဓမ္မော န စိရဋ္ဌိတိကော ဟောတီ’’တိ။

‘‘ကော ပန, ဘန္တေ, ဟေတု ကော ပစ္စယော, ယေန တထာဂတေ ပရိနိဗ္ဗုတေ သဒ္ဓမ္မော စိရဋ္ဌိတိကော ဟောတီ’’တိ? ‘‘ဣဓ, ကိမိလ, တထာဂတေ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဘိက္ခူ ဘိက္ခုနိယော ဥပါသကာ ဥပါသိကာယော သတ္ထရိ သဂါရဝါ ဝိဟရန္တိ သပ္ပတိဿာ, ဓမ္မေ သဂါရဝါ ဝိဟရန္တိ သပ္ပတိဿာ, သံဃေ သဂါရဝါ ဝိဟရန္တိ သပ္ပတိဿာ, သိက္ခာယ သဂါရဝါ ဝိဟရန္တိ သပ္ပတိဿာ, အညမညံ သဂါရဝါ ဝိဟရန္တိ သပ္ပတိဿာ။ အယံ ခေါ, ကိမိလ, ဟေတု အယံ ပစ္စယော, ယေန တထာဂတေ ပရိနိဗ္ဗုတေ သဒ္ဓမ္မော စိရဋ္ဌိတိကော ဟောတီ’’တိ။ ပဌမံ။

၂. ဓမ္မဿဝနသုတ္တံ

၂၀၂. ‘‘ပဉ္စိမေ , ဘိက္ခဝေ, အာနိသံသာ ဓမ္မဿဝနေ။ ကတမေ ပဉ္စ? အဿုတံ သုဏာတိ , သုတံ ပရိယောဒါပေတိ, ကင်္ခံ ဝိတရတိ [ဝိဟနတိ (သျာ. ကံ. ဣ. က.)], ဒိဋ္ဌိံ ဥဇုံ ကရောတိ, စိတ္တမဿ ပသီဒတိ။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စ အာနိသံသာ ဓမ္မဿဝနေ’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃. အဿာဇာနီယသုတ္တံ

၂၀၃. ‘‘ပဉ္စဟိ , ဘိက္ခဝေ, အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ရညော ဘဒ္ရော [ဘဒ္ဒေါ (ဣ.)] အဿာဇာနီယော ရာဇာရဟော ဟောတိ ရာဇဘောဂ္ဂေါ, ရညော အင်္ဂန္တ္ဝေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။

‘‘ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ? အဇ္ဇဝေန, ဇဝေန, မဒ္ဒဝေန, ခန္တိယာ, သောရစ္စေန – ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ရညော ဘဒ္ရော အဿာဇာနီယော ရာဇာရဟော ဟောတိ ရာဇဘောဂ္ဂေါ, ရညော အင်္ဂန္တ္ဝေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။ ‘‘ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု အာဟုနေယျော ဟောတိ ပါဟုနေယျော ဒက္ခိဏေယျော အဉ္ဇလိကရဏီယော အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿ။

‘‘ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ? အဇ္ဇဝေန, ဇဝေန, မဒ္ဒဝေန, ခန္တိယာ, သောရစ္စေန – ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု အာဟုနေယျော ဟောတိ ပါဟုနေယျော ဒက္ခိဏေယျော အဉ္ဇလိကရဏီယော အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿာ’’တိ။ တတိယံ။

၄. ဗလသုတ္တံ

၂၀၄. ‘‘ပဉ္စိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, ဗလာနိ။ ကတမာနိ ပဉ္စ? သဒ္ဓါဗလံ, ဟိရိဗလံ, ဩတ္တပ္ပဗလံ, ဝီရိယဗလံ, ပညာဗလံ – ဣမာနိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စ ဗလာနီ’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅. စေတောခိလသုတ္တံ

၂၀၅. [အ. နိ. ၉.၇၁; မ. နိ. ၁.၁၈၅; ဒီ. နိ. ၃.၃၁၉] ‘‘ပဉ္စိမေ, ဘိက္ခဝေ, စေတောခိလာ။ ကတမေ ပဉ္စ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ , ဘိက္ခု သတ္ထရိ ကင်္ခတိ ဝိစိကိစ္ဆတိ နာဓိမုစ္စတိ န သမ္ပသီဒတိ။ ယော သော, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သတ္ထရိ ကင်္ခတိ ဝိစိကိစ္ဆတိ နာဓိမုစ္စတိ န သမ္ပသီဒတိ, တဿ စိတ္တံ န နမတိ အာတပ္ပါယ အနုယောဂါယ သာတစ္စာယ ပဓါနာယ။ ယဿ စိတ္တံ န နမတိ အာတပ္ပါယ အနုယောဂါယ သာတစ္စာယ ပဓါနာယ, အယံ ပဌမော စေတောခိလော။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဓမ္မေ ကင်္ခတိ။ပေ.။ သံဃေ ကင်္ခတိ။ပေ.။ သိက္ခာယ ကင်္ခတိ။ပေ.။ သဗြဟ္မစာရီသု ကုပိတော ဟောတိ အနတ္တမနော အာဟတစိတ္တော ခိလဇာတော။ ယော သော, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သဗြဟ္မစာရီသု ကုပိတော ဟောတိ အနတ္တမနော အာဟတစိတ္တော ခိလဇာတော, တဿ စိတ္တံ န နမတိ အာတပ္ပါယ အနုယောဂါယ သာတစ္စာယ ပဓါနာယ။ ယဿ စိတ္တံ န နမတိ အာတပ္ပါယ အနုယောဂါယ သာတစ္စာယ ပဓါနာယ, အယံ ပဉ္စမော စေတောခိလော။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စ စေတောခိလာ’’တိ။ ပဉ္စမံ။

၆. ဝိနိဗန္ဓသုတ္တံ

၂၀၆. [အ. နိ. ၉.၇၂; ဒီ. နိ. ၃.၃၂၀] ‘‘ပဉ္စိမေ, ဘိက္ခဝေ, စေတသောဝိနိဗန္ဓာ [စေတောဝိနိဗဒ္ဓါ (သာရတ္ထဒီပနီဋီကာယံ)]။ ကတမေ ပဉ္စ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ကာမေသု အဝီတရာဂေါ [အဝိဂတရာဂေါ (က.)] ဟောတိ အဝိဂတစ္ဆန္ဒော အဝိဂတပေမော အဝိဂတပိပါသော အဝိဂတပရိဠာဟော အဝိဂတတဏှော။ ယော သော, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ကာမေသု အဝီတရာဂေါ ဟောတိ အဝိဂတစ္ဆန္ဒော အဝိဂတပေမော အဝိဂတပိပါသော အဝိဂတပရိဠာဟော အဝိဂတတဏှော, တဿ စိတ္တံ န နမတိ အာတပ္ပါယ အနုယောဂါယ သာတစ္စာယ ပဓါနာယ။ ယဿ စိတ္တံ န နမတိ အာတပ္ပါယ အနုယောဂါယ သာတစ္စာယ ပဓါနာယ, အယံ ပဌမော စေတသောဝိနိဗန္ဓော။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ကာယေ အဝီတရာဂေါ ဟောတိ။ပေ.။ ရူပေ အဝီတရာဂေါ ဟောတိ။ပေ.။ ယာဝဒတ္ထံ ဥဒရာဝဒေဟကံ ဘုဉ္ဇိတွာ သေယျသုခံ ပဿသုခံ မိဒ္ဓသုခံ အနုယုတ္တော ဝိဟရတိ။ပေ.။ အညတရံ ဒေဝနိကာယံ ပဏိဓါယ ဗြဟ္မစရိယံ စရတိ – ‘ဣမိနာဟံ သီလေန ဝါ ဝတေန ဝါ တပေန ဝါ ဗြဟ္မစရိယေန ဝါ ဒေဝေါ ဝါ ဘဝိဿာမိ ဒေဝညတရော ဝါ’တိ။ ယော သော, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု အညတရံ ဒေဝနိကာယံ ပဏိဓါယ ဗြဟ္မစရိယံ စရတိ – ‘ဣမိနာဟံ သီလေန ဝါ ဝတေန ဝါ တပေန ဝါ ဗြဟ္မစရိယေန ဝါ ဒေဝေါ ဝါ ဘဝိဿာမိ ဒေဝညတရော ဝါ’တိ, တဿ စိတ္တံ န နမတိ အာတပ္ပါယ အနုယောဂါယ သာတစ္စာယ ပဓါနာယ။ ယဿ စိတ္တံ န နမတိ အာတပ္ပါယ အနုယောဂါယ သာတစ္စာယ ပဓါနာယ, အယံ ပဉ္စမော စေတသောဝိနိဗန္ဓော။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စ စေတသောဝိနိဗန္ဓာ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇. ယာဂုသုတ္တံ

၂၀၇. ‘‘ပဉ္စိမေ , ဘိက္ခဝေ, အာနိသံသာ ယာဂုယာ။ ကတမေ ပဉ္စ? ခုဒ္ဒံ [ခုဒံ (သီ. ဣ.) ခုဓါတိ သက္ကတာနုလောမံ။ မဟာဝ. ၂၈၂] ပဋိဟနတိ, ပိပါသံ ပဋိဝိနေတိ, ဝါတံ အနုလောမေတိ, ဝတ္ထိံ သောဓေတိ, အာမာဝသေသံ ပါစေတိ။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စ အာနိသံသာ ယာဂုယာ’’တိ။ သတ္တမံ။

၈. ဒန္တကဋ္ဌသုတ္တံ

၂၀၈. ‘‘ပဉ္စိမေ, ဘိက္ခဝေ, အာဒီနဝါ ဒန္တကဋ္ဌဿ အခါဒနေ။ ကတမေ ပဉ္စ? အစက္ခုဿံ, မုခံ ဒုဂ္ဂန္ဓံ ဟောတိ, ရသဟရဏိယော န ဝိသုဇ္ဈန္တိ, ပိတ္တံ သေမ္ဟံ ဘတ္တံ ပရိယောနန္ဓတိ [ပရိယောနဒ္ဓန္တိ (သီ. ဣ.), ပရိယောနဒ္ဓတိ (သျာ. ကံ. က.) စူဠဝ. ၂၈၂ ပဿိတဗ္ဗံ], ဘတ္တမဿ နစ္ဆာဒေတိ။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စ အာဒီနဝါ ဒန္တကဋ္ဌဿ အခါဒနေ။

‘‘ပဉ္စိမေ, ဘိက္ခဝေ, အာနိသံသာ ဒန္တကဋ္ဌဿ ခါဒနေ။ ကတမေ ပဉ္စ? စက္ခုဿံ, မုခံ န ဒုဂ္ဂန္ဓံ ဟောတိ, ရသဟရဏိယော ဝိသုဇ္ဈန္တိ, ပိတ္တံ သေမ္ဟံ ဘတ္တံ န ပရိယောနန္ဓတိ, ဘတ္တမဿ ဆာဒေတိ။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စ အာနိသံသာ ဒန္တကဋ္ဌဿ ခါဒနေ’’တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉. ဂီတဿရသုတ္တံ

၂၀၉. [စူဠဝ. ၂၄၉] ‘‘ပဉ္စိမေ , ဘိက္ခဝေ, အာဒီနဝါ အာယတကေန ဂီတဿရေန ဓမ္မံ ဘဏန္တဿ။ ကတမေ ပဉ္စ? အတ္တနာပိ တသ္မိံ သရေ သာရဇ္ဇတိ, ပရေပိ တသ္မိံ သရေ သာရဇ္ဇန္တိ, ဂဟပတိကာပိ ဥဇ္ဈာယန္တိ – ‘ယထေဝ မယံ ဂါယာမ, ဧဝမေဝံ ခေါ သမဏာ သကျပုတ္တိယာ ဂါယန္တီ’တိ, သရကုတ္တိမ္ပိ နိကာမယမာနဿ သမာဓိဿ ဘင်္ဂေါ ဟောတိ, ပစ္ဆိမာ ဇနတာ ဒိဋ္ဌာနုဂတိံ အာပဇ္ဇတိ။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စ အာဒီနဝါ အာယတကေန ဂီတဿရေန ဓမ္မံ ဘဏန္တဿာ’’တိ။ နဝမံ။

၁၀. မုဋ္ဌဿတိသုတ္တံ

၂၁၀. [မဟာဝ. ၃၅၃] ‘‘ပဉ္စိမေ, ဘိက္ခဝေ, အာဒီနဝါ မုဋ္ဌဿတိဿ အသမ္ပဇာနဿ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမယတော ။ ကတမေ ပဉ္စ? ဒုက္ခံ သုပတိ, ဒုက္ခံ ပဋိဗုဇ္ဈတိ, ပါပကံ သုပိနံ ပဿတိ, ဒေဝတာ န ရက္ခန္တိ, အသုစိ မုစ္စတိ။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စ အာဒီနဝါ မုဋ္ဌဿတိဿ အသမ္ပဇာနဿ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမယတော။

‘‘ပဉ္စိမေ, ဘိက္ခဝေ, အာနိသံသာ ဥပဋ္ဌိတဿတိဿ သမ္ပဇာနဿ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမယတော။ ကတမေ ပဉ္စ? သုခံ သုပတိ, သုခံ ပဋိဗုဇ္ဈတိ, န ပါပကံ သုပိနံ ပဿတိ , ဒေဝတာ ရက္ခန္တိ, အသုစိ န မုစ္စတိ။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စ အာနိသံသာ ဥပဋ္ဌိတဿတိဿ သမ္ပဇာနဿ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမယတော’’တိ။ ဒသမံ။

ကိမိလဝဂ္ဂေါ ပဌမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ကိမိလော ဓမ္မဿဝနံ၊ အာဇာနီယော ဗလံ ခိလံ။

ဝိနိဗန္ဓံ ယာဂု ကဋ္ဌံ၊ ဂီတံ မုဋ္ဌဿတိနာ စာတိ။