ဥပါသကဝဂ္ဂေါ

(၁၈) ၃. ဥပါသကဝဂ္ဂေါ

၁. သာရဇ္ဇသုတ္တံ

၁၇၁. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ ။ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ပဉ္စဟိ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဥပါသကော သာရဇ္ဇံ ဩက္ကန္တော ဟောတိ။ ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ? ပါဏာတိပါတီ ဟောတိ, အဒိန္နာဒါယီ ဟောတိ, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရီ ဟောတိ, မုသာဝါဒီ ဟောတိ, သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာယီ ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဥပါသကော သာရဇ္ဇံ ဩက္ကန္တော ဟောတိ။

‘‘ပဉ္စဟိ , ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဥပါသကော ဝိသာရဒေါ ဟောတိ။ ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ? ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဥပါသကော ဝိသာရဒေါ ဟောတီ’’တိ။ ပဌမံ။

၂. ဝိသာရဒသုတ္တံ

၁၇၂. ‘‘ပဉ္စဟိ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဥပါသကော အဝိသာရဒေါ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ။ ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ? ပါဏာတိပါတီ ဟောတိ။ပေ.။ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာယီ ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဥပါသကော အဝိသာရဒေါ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ။

‘‘ပဉ္စဟိ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဥပါသကော ဝိသာရဒေါ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ။ ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ? ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ပေ.။ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဥပါသကော ဝိသာရဒေါ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတီ’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃. နိရယသုတ္တံ

၁၇၃. ‘‘ပဉ္စဟိ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဥပါသကော ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ နိရယေ။ ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ? ပါဏာတိပါတီ ဟောတိ။ပေ.။ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာယီ ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဥပါသကော ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ နိရယေ။

‘‘ပဉ္စဟိ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဥပါသကော ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ သဂ္ဂေ။ ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ? ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ပေ.။ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဥပါသကော ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ သဂ္ဂေ’’တိ။ တတိယံ။

၄. ဝေရသုတ္တံ

၁၇၄. အထ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကော ဂဟပတိ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကံ ဂဟပတိံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ပဉ္စ, ဂဟပတိ, ဘယာနိ ဝေရာနိ အပ္ပဟာယ ‘ဒုဿီလော’ ဣတိ ဝုစ္စတိ, နိရယဉ္စ ဥပပဇ္ဇတိ။ ကတမာနိ ပဉ္စ? ပါဏာတိပါတံ, အဒိန္နာဒါနံ, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရံ, မုသာဝါဒံ, သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနံ – ဣမာနိ ခေါ, ဂဟပတိ, ပဉ္စ ဘယာနိ ဝေရာနိ အပ္ပဟာယ ‘ဒုဿီလော’ ဣတိ ဝုစ္စတိ, နိရယဉ္စ ဥပပဇ္ဇတိ။

‘‘ပဉ္စ, ဂဟပတိ, ဘယာနိ ဝေရာနိ ပဟာယ ‘သီလဝါ’ ဣတိ ဝုစ္စတိ, သုဂတိဉ္စ ဥပပဇ္ဇတိ ။ ကတမာနိ ပဉ္စ? ပါဏာတိပါတံ, အဒိန္နာဒါနံ, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရံ, မုသာဝါဒံ, သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနံ – ဣမာနိ ခေါ, ဂဟပတိ, ပဉ္စ ဘယာနိ ဝေရာနိ ပဟာယ ‘သီလဝါ’ ဣတိ ဝုစ္စတိ, သုဂတိဉ္စ ဥပပဇ္ဇတိ။

‘‘ယံ, ဂဟပတိ, ပါဏာတိပါတီ ပါဏာတိပါတပစ္စယာ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကမ္ပိ ဘယံ ဝေရံ ပသဝတိ, သမ္ပရာယိကမ္ပိ ဘယံ ဝေရံ ပသဝတိ, စေတသိကမ္ပိ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ, ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော နေဝ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကံ ဘယံ ဝေရံ ပသဝတိ, န သမ္ပရာယိကံ ဘယံ ဝေရံ ပသဝတိ, န စေတသိကံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတဿ ဧဝံ တံ ဘယံ ဝေရံ ဝူပသန္တံ ဟောတိ။

‘‘ယံ, ဂဟပတိ, အဒိန္နာဒါယီ။ပေ.။။

‘‘ယံ, ဂဟပတိ, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရီ။ပေ.။။

‘‘ယံ, ဂဟပတိ, မုသာဝါဒီ။ပေ.။။

‘‘ယံ, ဂဟပတိ, သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာယီ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနပစ္စယာ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကမ္ပိ ဘယံ ဝေရံ ပသဝတိ, သမ္ပရာယိကမ္ပိ ဘယံ ဝေရံ ပသဝတိ, စေတသိကမ္ပိ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ, သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတော နေဝ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကံ ဘယံ ဝေရံ ပသဝတိ, န သမ္ပရာယိကံ ဘယံ ဝေရံ ပသဝတိ, န စေတသိကံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတဿ ဧဝံ တံ ဘယံ ဝေရံ ဝူပသန္တံ ဟောတီ’’တိ။

‘‘ယော ပါဏမတိပါတေတိ၊ မုသာဝါဒဉ္စ ဘာသတိ။

လောကေ အဒိန္နံ အာဒိယတိ၊ ပရဒါရဉ္စ ဂစ္ဆတိ။

သုရာမေရယပါနဉ္စ၊ ယော နရော အနုယုဉ္ဇတိ။

‘‘အပ္ပဟာယ ပဉ္စ ဝေရာနိ၊ ဒုဿီလော ဣတိ ဝုစ္စတိ။

ကာယဿ ဘေဒါ ဒုပ္ပညော၊ နိရယံ သောပပဇ္ဇတိ။

‘‘ယော ပါဏံ နာတိပါတေတိ၊ မုသာဝါဒံ န ဘာသတိ။

လောကေ အဒိန္နံ နာဒိယတိ၊ ပရဒါရံ န ဂစ္ဆတိ။

သုရာမေရယပါနဉ္စ ၊ ယော နရော နာနုယုဉ္ဇတိ။

‘‘ပဟာယ ပဉ္စ ဝေရာနိ၊ သီလဝါ ဣတိ ဝုစ္စတိ။

ကာယဿ ဘေဒါ သပ္ပညော၊ သုဂတိံ သောပပဇ္ဇတီ’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅. စဏ္ဍာလသုတ္တံ

၁၇၅. ‘‘ပဉ္စဟိ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဥပါသကော ဥပါသကစဏ္ဍာလော စ ဟောတိ ဥပါသကမလဉ္စ ဥပါသကပတိကုဋ္ဌော စ [ဥပါသကပတိကိဋ္ဌော စ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)]။ ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ? အဿဒ္ဓေါ ဟောတိ; ဒုဿီလော ဟောတိ; ကောတူဟလမင်္ဂလိကော ဟောတိ, မင်္ဂလံ ပစ္စေတိ နော ကမ္မံ; ဣတော စ ဗဟိဒ္ဓါ ဒက္ခိဏေယျံ ဂဝေသတိ; တတ္ထ စ ပုဗ္ဗကာရံ ကရောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဥပါသကော ဥပါသကစဏ္ဍာလော စ ဟောတိ ဥပါသကမလဉ္စ ဥပါသကပတိကုဋ္ဌော စ။

‘‘ပဉ္စဟိ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဥပါသကော ဥပါသကရတနဉ္စ ဟောတိ ဥပါသကပဒုမဉ္စ ဥပါသကပုဏ္ဍရီကဉ္စ [ဥပါသကပုဏ္ဍရီကော စ (ဣ. က.)]။ ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ? သဒ္ဓေါ ဟောတိ; သီလဝါ ဟောတိ; အကောတူဟလမင်္ဂလိကော ဟောတိ, ကမ္မံ ပစ္စေတိ နော မင်္ဂလံ; န ဣတော ဗဟိဒ္ဓါ ဒက္ခိဏေယျံ ဂဝေသတိ; ဣဓ စ ပုဗ္ဗကာရံ ကရောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဥပါသကော ဥပါသကရတနဉ္စ ဟောတိ ဥပါသကပဒုမဉ္စ ဥပါသကပုဏ္ဍရီကဉ္စာ’’တိ။ ပဉ္စမံ။

၆. ဣတိသုတ္တံ

၁၇၆. အထ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကော ဂဟပတိ ပဉ္စမတ္တေဟိ ဥပါသကသတေဟိ ပရိဝုတော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကံ ဂဟပတိံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘တုမှေ ခေါ, ဂဟပတိ, ဘိက္ခုသသံဃံ ပစ္စုပဋ္ဌိတာ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရေန ။ န ခေါ, ဂဟပတိ, တာဝတကေနေဝ တုဋ္ဌိ ကရဏီယာ – ‘မယံ ဘိက္ခုသသံဃံ ပစ္စုပဋ္ဌိတာ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရေနာ’တိ ။ တသ္မာတိဟ, ဂဟပတိ, ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘ကိန္တိ မယံ ကာလေန ကာလံ ပဝိဝေကံ ဣတိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျာမာ’တိ! ဧဝဉှိ ဝေါ, ဂဟပတိ, သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အစ္ဆရိယံ, ဘန္တေ, အဗ္ဘုတံ, ဘန္တေ! ယာဝ သုဘာသိတံ စိဒံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ – ‘တုမှေ ခေါ, ဂဟပတိ, ဘိက္ခုသသံဃံ ပစ္စုပဋ္ဌိတာ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရေန။ န ခေါ, ဂဟပတိ, တာဝတကေနေဝ တုဋ္ဌိ ကရဏီယာ – မယံ ဘိက္ခုသသံဃံ ပစ္စုပဋ္ဌိတာ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရေနာတိ။ တသ္မာတိဟ, ဂဟပတိ, ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ကိန္တိ မယံ ကာလေန ကာလံ ပဝိဝေကံ ဣတိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျာမာတိ! ဧဝဉှိ ဝေါ, ဂဟပတိ, သိက္ခိတဗ္ဗ’န္တိ။ ယသ္မိံ, ဘန္တေ, သမယေ အရိယသာဝကော ပဝိဝေကံ ဣတိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, ပဉ္စဿ ဌာနာနိ တသ္မိံ သမယေ န ဟောန္တိ။ ယမ္ပိဿ ကာမူပသံဟိတံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ, တမ္ပိဿ တသ္မိံ သမယေ န ဟောတိ။ ယမ္ပိဿ ကာမူပသံဟိတံ သုခံ သောမနဿံ, တမ္ပိဿ တသ္မိံ သမယေ န ဟောတိ။ ယမ္ပိဿ အကုသလူပသံဟိတံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ, တမ္ပိဿ တသ္မိံ သမယေ န ဟောတိ။ ယမ္ပိဿ အကုသလူပသံဟိတံ သုခံ သောမနဿံ, တမ္ပိဿ တသ္မိံ သမယေ န ဟောတိ။ ယမ္ပိဿ ကုသလူပသံဟိတံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ, တမ္ပိဿ တသ္မိံ သမယေ န ဟောတိ။ ယသ္မိံ, ဘန္တေ, သမယေ အရိယသာဝကော ပဝိဝေကံ ဣတိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, ဣမာနိဿ ပဉ္စ [ဣမာနိ ပဉ္စဿ (သျာ. ကံ.)] ဌာနာနိ တသ္မိံ သမယေ န ဟောန္တီ’’တိ။

‘‘သာဓု သာဓု, သာရိပုတ္တ! ယသ္မိံ, သာရိပုတ္တ, သမယေ အရိယသာဝကော ပဝိဝေကံ ဣတိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, ပဉ္စဿ ဌာနာနိ တသ္မိံ သမယေ န ဟောန္တိ။ ယမ္ပိဿ ကာမူပသံဟိတံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ, တမ္ပိဿ တသ္မိံ သမယေ န ဟောတိ။ ယမ္ပိဿ ကာမူပသံဟိတံ သုခံ သောမနဿံ, တမ္ပိဿ တသ္မိံ သမယေ န ဟောတိ။ ယမ္ပိဿ အကုသလူပသံဟိတံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ, တမ္ပိဿ တသ္မိံ သမယေ န ဟောတိ။ ယမ္ပိဿ အကုသလူပသံဟိတံ သုခံ သောမနဿံ, တမ္ပိဿ တသ္မိံ သမယေ န ဟောတိ။ ယမ္ပိဿ ကုသလူပသံဟိတံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ, တမ္ပိဿ တသ္မိံ သမယေ န ဟောတိ။ ယသ္မိံ, သာရိပုတ္တ, သမယေ အရိယသာဝကော ပဝိဝေကံ ဣတိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, ဣမာနိဿ [ဣမာနေတ္ထ (သီ.)] ပဉ္စ ဌာနာနိ တသ္မိံ သမယေ န ဟောန္တီ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇. ဝဏိဇ္ဇာသုတ္တံ

၁၇၇. ‘‘ပဉ္စိမာ , ဘိက္ခဝေ, ဝဏိဇ္ဇာ ဥပါသကေန အကရဏီယာ။ ကတမာ ပဉ္စ? သတ္ထဝဏိဇ္ဇာ, သတ္တဝဏိဇ္ဇာ, မံသဝဏိဇ္ဇာ, မဇ္ဇဝဏိဇ္ဇာ, ဝိသဝဏိဇ္ဇာ – ဣမာ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စ ဝဏိဇ္ဇာ ဥပါသကေန အကရဏီယာ’’တိ။ သတ္တမံ။

၈. ရာဇာသုတ္တံ

၁၇၈. ‘‘တံ ကိံ မညထ, ဘိက္ခဝေ, အပိ နု တုမှေဟိ ဒိဋ္ဌံ ဝါ သုတံ ဝါ – ‘အယံ ပုရိသော ပါဏာတိပါတံ ပဟာယ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတောတိ [ပဋိဝိရတော ဟောတီတိ (သီ.), ပဋိဝိရတော ဟောတိ (သျာ. ကံ. ဣ.)]။ တမေနံ ရာဇာနော ဂဟေတွာ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိဟေတု ဟနန္တိ ဝါ ဗန္ဓန္တိ ဝါ ပဗ္ဗာဇေန္တိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောန္တီ’’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘သာဓု, ဘိက္ခဝေ! မယာပိ ခေါ ဧတံ, ဘိက္ခဝေ, နေဝ ဒိဋ္ဌံ န သုတံ – ‘အယံ ပုရိသော ပါဏာတိပါတံ ပဟာယ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတောတိ။ တမေနံ ရာဇာနော ဂဟေတွာ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိဟေတု ဟနန္တိ ဝါ ဗန္ဓန္တိ ဝါ ပဗ္ဗာဇေန္တိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောန္တီ’တိ။ အပိ စ, ခွဿ တထေဝ ပါပကမ္မံ ပဝေဒေန္တိ [တထေဝ ပါပကံ ကမ္မံ ပဝေဒယန္တိ (သီ.), တဒေဝ ပါပကမ္မံ ပဝေဒေတိ (သျာ. ကံ.)] – ‘အယံ ပုရိသော ဣတ္ထိံ ဝါ ပုရိသံ ဝါ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေသီတိ [ဝေါရောပေတီတိ (သျာ. ကံ.)]။ တမေနံ ရာဇာနော ဂဟေတွာ ပါဏာတိပါတဟေတု ဟနန္တိ ဝါ ဗန္ဓန္တိ ဝါ ပဗ္ဗာဇေန္တိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောန္တိ။ အပိ နု တုမှေဟိ ဧဝရူပံ ဒိဋ္ဌံ ဝါ သုတံ ဝါ’’’တိ? ‘‘ဒိဋ္ဌဉ္စ နော, ဘန္တေ, သုတဉ္စ သုယျိဿတိ [သူယိဿတိ (သီ. ဣ.)] စာ’’တိ။

‘‘တံ ကိံ မညထ, ဘိက္ခဝေ, အပိ နု တုမှေဟိ ဒိဋ္ဌံ ဝါ သုတံ ဝါ – ‘အယံ ပုရိသော အဒိန္နာဒါနံ ပဟာယ အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတောတိ။ တမေနံ ရာဇာနော ဂဟေတွာ အဒိန္နာဒါနာ ဝေရမဏိဟေတု ဟနန္တိ ဝါ ဗန္ဓန္တိ ဝါ ပဗ္ဗာဇေန္တိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောန္တီ’’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ ဘန္တေ’’။ ‘‘သာဓု, ဘိက္ခဝေ! မယာပိ ခေါ ဧတံ, ဘိက္ခဝေ, နေဝ ဒိဋ္ဌံ န သုတံ – ‘အယံ ပုရိသော အဒိန္နာဒါနံ ပဟာယ အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတောတိ။ တမေနံ ရာဇာနော ဂဟေတွာ အဒိန္နာဒါနာ ဝေရမဏိဟေတု ဟနန္တိ ဝါ ဗန္ဓန္တိ ဝါ ပဗ္ဗာဇေန္တိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောန္တီ’တိ။ အပိ စ ခွဿ တထေဝ ပါပကမ္မံ ပဝေဒေန္တိ – ‘အယံ ပုရိသော ဂါမာ ဝါ အရညာ ဝါ အဒိန္နံ ထေယျသင်္ခါတံ အာဒိယီတိ [အာဒိယတိ (သျာ. ကံ.)]။ တမေနံ ရာဇာနော ဂဟေတွာ အဒိန္နာဒါနဟေတု ဟနန္တိ ဝါ ဗန္ဓန္တိ ဝါ ပဗ္ဗာဇေန္တိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောန္တိ။ အပိ နု တုမှေဟိ ဧဝရူပံ ဒိဋ္ဌံ ဝါ သုတံ ဝါ’’’တိ? ‘‘ဒိဋ္ဌဉ္စ နော, ဘန္တေ, သုတဉ္စ သုယျိဿတိ စာ’’တိ။

‘‘တံ ကိံ မညထ, ဘိက္ခဝေ, အပိ နု တုမှေဟိ ဒိဋ္ဌံ ဝါ သုတံ ဝါ – ‘အယံ ပုရိသော ကာမေသုမိစ္ဆာစာရံ ပဟာယ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတောတိ။ တမေနံ ရာဇာနော ဂဟေတွာ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ဝေရမဏိဟေတု ဟနန္တိ ဝါ ဗန္ဓန္တိ ဝါ ပဗ္ဗာဇေန္တိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောန္တီ’’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ , ဘန္တေ’’။ ‘‘သာဓု, ဘိက္ခဝေ! မယာပိ ခေါ ဧတံ, ဘိက္ခဝေ, နေဝ ဒိဋ္ဌံ န သုတံ – ‘အယံ ပုရိသော ကာမေသုမိစ္ဆာစာရံ ပဟာယ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတောတိ။ တမေနံ ရာဇာနော ဂဟေတွာ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ဝေရမဏိဟေတု ဟနန္တိ ဝါ ဗန္ဓန္တိ ဝါ ပဗ္ဗာဇေန္တိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောန္တီ’တိ။ အပိ စ ခွဿ တထေဝ ပါပကမ္မံ ပဝေဒေန္တိ – ‘အယံ ပုရိသော ပရိတ္ထီသု ပရကုမာရီသု စာရိတ္တံ အာပဇ္ဇီတိ [အာပဇ္ဇတိ (သျာ. ကံ.)]။ တမေနံ ရာဇာနော ဂဟေတွာ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရဟေတု ဟနန္တိ ဝါ ဗန္ဓန္တိ ဝါ ပဗ္ဗာဇေန္တိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောန္တိ။ အပိ နု တုမှေဟိ ဧဝရူပံ ဒိဋ္ဌံ ဝါ သုတံ ဝါ’’’တိ? ‘‘ဒိဋ္ဌဉ္စ နော, ဘန္တေ, သုတဉ္စ သုယျိဿတိ စာ’’တိ။

‘‘တံ ကိံ မညထ, ဘိက္ခဝေ, အပိ နု တုမှေဟိ ဒိဋ္ဌံ ဝါ သုတံ ဝါ – ‘အယံ ပုရိသော မုသာဝါဒံ ပဟာယ မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတောတိ။ တမေနံ ရာဇာနော ဂဟေတွာ မုသာဝါဒါ ဝေရမဏိဟေတု ဟနန္တိ ဝါ ဗန္ဓန္တိ ဝါ ပဗ္ဗာဇေန္တိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောန္တီ’’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘သာဓု, ဘိက္ခဝေ! မယာပိ ခေါ ဧတံ, ဘိက္ခဝေ, နေဝ ဒိဋ္ဌံ န သုတံ – ‘အယံ ပုရိသော မုသာဝါဒံ ပဟာယ မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတောတိ။ တမေနံ ရာဇာနော ဂဟေတွာ မုသာဝါဒါ ဝေရမဏိဟေတု ဟနန္တိ ဝါ ဗန္ဓန္တိ ဝါ ပဗ္ဗာဇေန္တိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောန္တီ’တိ။ အပိ စ ခွဿ တထေဝ ပါပကမ္မံ ပဝေဒေန္တိ – ‘အယံ ပုရိသော ဂဟပတိဿ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တဿ ဝါ မုသာဝါဒေန အတ္ထံ ပဘဉ္ဇီတိ [ဘဉ္ဇတီတိ (သီ.), ဘဉ္ဇတိ (သျာ. ကံ.), ဘဉ္ဇီတိ (ဣ.)]။ တမေနံ ရာဇာနော ဂဟေတွာ မုသာဝါဒဟေတု ဟနန္တိ ဝါ ဗန္ဓန္တိ ဝါ ပဗ္ဗာဇေန္တိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောန္တိ။ အပိ နု တုမှေဟိ ဧဝရူပံ ဒိဋ္ဌံ ဝါ သုတံ ဝါ’’’တိ? ‘‘ဒိဋ္ဌဉ္စ နော, ဘန္တေ, သုတဉ္စ သုယျိဿတိ စာ’’တိ ။

‘‘တံ ကိံ မညထ, ဘိက္ခဝေ, အပိ နု တုမှေဟိ ဒိဋ္ဌံ ဝါ သုတံ ဝါ – ‘အယံ ပုရိသော သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနံ ပဟာယ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတောတိ။ တမေနံ ရာဇာနော ဂဟေတွာ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ဝေရမဏိဟေတု ဟနန္တိ ဝါ ဗန္ဓန္တိ ဝါ ပဗ္ဗာဇေန္တိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောန္တီ’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘သာဓု, ဘိက္ခဝေ! မယာပိ ခေါ ဧတံ, ဘိက္ခဝေ, နေဝ ဒိဋ္ဌံ န သုတံ – ‘အယံ ပုရိသော သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနံ ပဟာယ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတောတိ။ တမေနံ ရာဇာနော ဂဟေတွာ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ဝေရမဏိဟေတု ဟနန္တိ ဝါ ဗန္ဓန္တိ ဝါ ပဗ္ဗာဇေန္တိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောန္တီ’တိ။ အပိ စ ခွဿ တထေဝ ပါပကမ္မံ ပဝေဒေန္တိ – ‘အယံ ပုရိသော သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနံ အနုယုတ္တော ဣတ္ထိံ ဝါ ပုရိသံ ဝါ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေသိ [ဝေါရောပေတိ (သျာ.)]; အယံ ပုရိသော သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနံ အနုယုတ္တော ဂါမာ ဝါ အရညာ ဝါ အဒိန္နံ ထေယျသင်္ခါတံ အာဒိယိ [အာဒိယတိ (သီ. သျာ.)]; အယံ ပုရိသော သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနံ အနုယုတ္တော ပရိတ္ထီသု ပရကုမာရီသု စာရိတ္တံ အာပဇ္ဇိ [အာပဇ္ဇတိ (သီ. သျာ.)]; အယံ ပုရိသော သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနံ အနုယုတ္တော ဂဟပတိဿ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တဿ ဝါ မုသာဝါဒေန အတ္ထံ ပဘဉ္ဇီတိ။ တမေနံ ရာဇာနော ဂဟေတွာ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနဟေတု ဟနန္တိ ဝါ ဗန္ဓန္တိ ဝါ ပဗ္ဗာဇေန္တိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောန္တိ။ အပိ နု တုမှေဟိ ဧဝရူပံ ဒိဋ္ဌံ ဝါ သုတံ ဝါ’’’တိ? ‘‘ဒိဋ္ဌဉ္စ နော, ဘန္တေ, သုတဉ္စ သုယျိဿတိ စာ’’တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉. ဂိဟိသုတ္တံ

၁၇၉. အထ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကော ဂဟပတိ ပဉ္စမတ္တေဟိ ဥပါသကသတေဟိ ပရိဝုတော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ သာရိပုတ္တံ အာမန္တေသိ – ‘‘ယံ ကဉ္စိ [ယံ ကိဉ္စိ (သီ. ဣ.)], သာရိပုတ္တ, ဇာနေယျာထ ဂိဟိံ ဩဒါတဝသနံ ပဉ္စသု သိက္ခာပဒေသု သံဝုတကမ္မန္တံ စတုန္နံ အာဘိစေတသိကာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာနံ နိကာမလာဘိံ အကိစ္ဆလာဘိံ အကသိရလာဘိံ, သော အာကင်္ခမာနော အတ္တနာဝ အတ္တာနံ ဗျာကရေယျ – ‘ခီဏနိရယောမှိ ခီဏတိရစ္ဆာနယောနိ ခီဏပေတ္တိဝိသယော ခီဏာပါယဒုဂ္ဂတိဝိနိပါတော, သောတာပန္နောဟမသ္မိ အဝိနိပါတဓမ္မော နိယတော သမ္ဗောဓိပရာယဏော’’’တိ။

‘‘ကတမေသု ပဉ္စသု သိက္ခာပဒေသု သံဝုတကမ္မန္တော ဟောတိ? ဣဓ , သာရိပုတ္တ, အရိယသာဝကော ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ဣမေသု ပဉ္စသု သိက္ခာပဒေသု သံဝုတကမ္မန္တော ဟောတိ။

‘‘ကတမေသံ စတုန္နံ အာဘိစေတသိကာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာနံ နိကာမလာဘီ ဟောတိ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ? ဣဓ, သာရိပုတ္တ, အရိယသာဝကော ဗုဒ္ဓေ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန သမန္နာဂတော ဟောတိ – ‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ, သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ’တိ။ အယမဿ ပဌမော အာဘိစေတသိကော ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရော အဓိဂတော ဟောတိ အဝိသုဒ္ဓဿ စိတ္တဿ ဝိသုဒ္ဓိယာ အပရိယောဒါတဿ စိတ္တဿ ပရိယောဒပနာယ။

‘‘ပုန စပရံ, သာရိပုတ္တ, အရိယသာဝကော ဓမ္မေ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန သမန္နာဂတော ဟောတိ – ‘သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော သန္ဒိဋ္ဌိကော အကာလိကော ဧဟိပဿိကော ဩပနေယျိကော ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိညူဟီ’တိ။ အယမဿ ဒုတိယော အာဘိစေတသိကော ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရော အဓိဂတော ဟောတိ အဝိသုဒ္ဓဿ စိတ္တဿ ဝိသုဒ္ဓိယာ အပရိယောဒါတဿ စိတ္တဿ ပရိယောဒပနာယ။

‘‘ပုန စပရံ, သာရိပုတ္တ, အရိယသာဝကော သံဃေ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန သမန္နာဂတော ဟောတိ – ‘သုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော ဥဇုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော ဉာယပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော သာမီစိပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော, ယဒိဒံ စတ္တာရိ ပုရိသယုဂါနိ အဋ္ဌ ပုရိသပုဂ္ဂလာ ဧသ ဘဂဝတော သာဝကသံဃော အာဟုနေယျော ပါဟုနေယျော ဒက္ခိဏေယျော အဉ္ဇလိကရဏီယော အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿာ’တိ။ အယမဿ တတိယော အာဘိစေတသိကော ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရော အဓိဂတော ဟောတိ အဝိသုဒ္ဓဿ စိတ္တဿ ဝိသုဒ္ဓိယာ အပရိယောဒါတဿ စိတ္တဿ ပရိယောဒပနာယ။

‘‘ပုန စပရံ, သာရိပုတ္တ, အရိယသာဝကော အရိယကန္တေဟိ သီလေဟိ သမန္နာဂတော ဟောတိ အခဏ္ဍေဟိ အစ္ဆိဒ္ဒေဟိ အသဗလေဟိ အကမ္မာသေဟိ ဘုဇိဿေဟိ ဝိညုပ္ပသတ္ထေဟိ အပရာမဋ္ဌေဟိ သမာဓိသံဝတ္တနိကေဟိ။ အယမဿ စတုတ္ထော အာဘိစေတသိကော ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရော အဓိဂတော ဟောတိ အဝိသုဒ္ဓဿ စိတ္တဿ ဝိသုဒ္ဓိယာ အပရိယောဒါတဿ စိတ္တဿ ပရိယောဒပနာယ။ ဣမေသံ စတုန္နံ အာဘိစေတသိကာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာနံ နိကာမလာဘီ ဟောတိ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ။

‘‘ယံ ကဉ္စိ, သာရိပုတ္တ, ဇာနေယျာထ ဂိဟိံ ဩဒါတဝသနံ – ဣမေသု ပဉ္စသု သိက္ခာပဒေသု သံဝုတကမ္မန္တံ, ဣမေသဉ္စ စတုန္နံ အာဘိစေတသိကာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာနံ နိကာမလာဘိံ အကိစ္ဆလာဘိံ အကသိရလာဘိံ, သော အာကင်္ခမာနော အတ္တနာဝ အတ္တာနံ ဗျာကရေယျ – ‘ခီဏနိရယောမှိ ခီဏတိရစ္ဆာနယောနိ ခီဏပေတ္တိဝိသယော ခီဏာပါယဒုဂ္ဂတိဝိနိပါတော, သောတာပန္နောဟမသ္မိ အဝိနိပါတဓမ္မော နိယတော သမ္ဗောဓိပရာယဏော’’’တိ။

‘‘နိရယေသု ဘယံ ဒိသွာ၊ ပါပါနိ ပရိဝဇ္ဇယေ။

အရိယဓမ္မံ သမာဒါယ၊ ပဏ္ဍိတော ပရိဝဇ္ဇယေ။

‘‘န ဟိံသေ ပါဏဘူတာနိ၊ ဝိဇ္ဇမာနေ ပရက္ကမေ။

မုသာ စ န ဘဏေ ဇာနံ၊ အဒိန္နံ န ပရာမသေ။

‘‘သေဟိ ဒါရေဟိ သန္တုဋ္ဌော၊ ပရဒါရဉ္စ အာရမေ [နာရမေ (သီ. သျာ.)]။

မေရယံ ဝါရုဏိံ ဇန္တု၊ န ပိဝေ စိတ္တမောဟနိံ။

‘‘အနုဿရေယျ သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ ဓမ္မဉ္စာနုဝိတက္ကယေ။

အဗျာပဇ္ဇံ [အဗျာပဇ္ဈံ (?) အဗျာပဇ္ဈံ (က.)] ဟိတံ စိတ္တံ၊ ဒေဝလောကာယ ဘာဝယေ။

‘‘ဥပဋ္ဌိတေ ဒေယျဓမ္မေ၊ ပုညတ္ထဿ ဇိဂီသတော [ဇိဂိံသတော (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)]။

သန္တေသု ပဌမံ ဒိန္နာ၊ ဝိပုလာ ဟောတိ ဒက္ခိဏာ။

‘‘သန္တော ဟဝေ ပဝက္ခာမိ၊ သာရိပုတ္တ သုဏောဟိ မေ။

ဣတိ ကဏှာသု သေတာသု၊ ရောဟိဏီသု ဟရီသု ဝါ။

‘‘ကမ္မာသာသု သရူပါသု၊ ဂေါသု ပါရေဝတာသု ဝါ။

ယာသု ကာသုစိ ဧတာသု၊ ဒန္တော ဇာယတိ ပုင်္ဂဝေါ။

‘‘ဓေါရယ္ဟော ဗလသမ္ပန္နော၊ ကလျာဏဇဝနိက္ကမော။

တမေဝ ဘာရေ ယုဉ္ဇန္တိ၊ နာဿ ဝဏ္ဏံ ပရိက္ခရေ။

‘‘ဧဝမေဝံ မနုဿေသု၊ ယသ္မိံ ကိသ္မိဉ္စိ ဇာတိယေ။

ခတ္တိယေ ဗြာဟ္မဏေ ဝေဿေ၊ သုဒ္ဒေ စဏ္ဍာလပုက္ကုသေ။

‘‘ယာသု ကာသုစိ ဧတာသု၊ ဒန္တော ဇာယတိ သုဗ္ဗတော။

ဓမ္မဋ္ဌော သီလသမ္ပန္နော၊ သစ္စဝါဒီ ဟိရီမနော။

‘‘ပဟီနဇာတိမရဏော၊ ဗြဟ္မစရိယဿ ကေဝလီ။

ပန္နဘာရော ဝိသံယုတ္တော၊ ကတကိစ္စော အနာသဝေါ။

‘‘ပါရဂူ သဗ္ဗဓမ္မာနံ၊ အနုပါဒါယ နိဗ္ဗုတော။

တသ္မိဉ္စ ဝိရဇေ ခေတ္တေ၊ ဝိပုလာ ဟောတိ ဒက္ခိဏာ။

‘‘ဗာလာ စ အဝိဇာနန္တာ၊ ဒုမ္မေဓါ အဿုတာဝိနော။

ဗဟိဒ္ဓါ ဒဒန္တိ ဒါနာနိ၊ န ဟိ သန္တေ ဥပါသရေ။

‘‘ယေ စ သန္တေ ဥပါသန္တိ၊ သပ္ပညေ ဓီရသမ္မတေ။

သဒ္ဓါ စ နေသံ သုဂတေ၊ မူလဇာတာ ပတိဋ္ဌိတာ။

‘‘ဒေဝလောကဉ္စ တေ ယန္တိ၊ ကုလေ ဝါ ဣဓ ဇာယရေ။

အနုပုဗ္ဗေန နိဗ္ဗာနံ၊ အဓိဂစ္ဆန္တိ ပဏ္ဍိတာ’’တိ။ နဝမံ။

၁၀. ဂဝေသီသုတ္တံ

၁၈၀. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ကောသလေသု စာရိကံ စရတိ မဟတာ ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိံ။ အဒ္ဒသာ ခေါ ဘဂဝါ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နော အညတရသ္မိံ ပဒေသေ မဟန္တံ သာလဝနံ; ဒိသွာန [ဒိသွာ (သီ. ဣ.)] မဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မ [ဥက္ကမ္မ (ကတ္ထစိ)] ယေန တံ သာလဝနံ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ တံ သာလဝနံ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ အညတရသ္မိံ ပဒေသေ သိတံ ပါတွာကာသိ။

အထ ခေါ အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ကော နု ခေါ ဟေတု ကော ပစ္စယော ဘဂဝတော သိတဿ ပါတုကမ္မာယ? န အကာရဏေန တထာဂတာ သိတံ ပါတုကရောန္တီ’’တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကော နု ခေါ, ဘန္တေ, ဟေတု ကော ပစ္စယော ဘဂဝတော သိတဿ ပါတုကမ္မာယ? န အကာရဏေန တထာဂတာ သိတံ ပါတုကရောန္တီ’’တိ။

‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ, အာနန္ဒ, ဣမသ္မိံ ပဒေသေ နဂရံ အဟောသိ ဣဒ္ဓဉ္စေဝ ဖီတဉ္စ ဗဟုဇနံ အာကိဏ္ဏမနုဿံ။ တံ ခေါ ပနာနန္ဒ, နဂရံ ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဥပနိဿာယ ဝိဟာသိ။ ကဿပဿ ခေါ ပနာနန္ဒ, ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဂဝေသီ နာမ ဥပါသကော အဟောသိ သီလေသု အပရိပူရကာရီ။ ဂဝေသိနာ ခေါ, အာနန္ဒ, ဥပါသကေန ပဉ္စမတ္တာနိ ဥပါသကသတာနိ ပဋိဒေသိတာနိ သမာဒပိတာနိ [သမာဒါပိတာနိ (?)] အဟေသုံ သီလေသု အပရိပူရကာရိနော။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ဂဝေသိဿ ဥပါသကဿ ဧတဒဟောသိ – ‘အဟံ ခေါ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဥပါသကသတာနံ ဗဟူပကာရော [ဗဟုကာရော (ကတ္ထစိ)] ပုဗ္ဗင်္ဂမော သမာဒပေတာ [သမာဒါပေတာ (?)], အဟဉ္စမှိ သီလေသု အပရိပူရကာရီ, ဣမာနိ စ ပဉ္စ ဥပါသကသတာနိ သီလေသု အပရိပူရကာရိနော။ ဣစ္စေတံ သမသမံ, နတ္ထိ ကိဉ္စိ အတိရေကံ; ဟန္ဒာဟံ အတိရေကာယာ’’’တိ။

‘‘အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ဂဝေသီ ဥပါသကော ယေန တာနိ ပဉ္စ ဥပါသကသတာနိ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ တာနိ ပဉ္စ ဥပါသကသတာနိ ဧတဒဝေါစ – ‘အဇ္ဇတဂ္ဂေ မံ အာယသ္မန္တော သီလေသု ပရိပူရကာရိံ ဓါရေထာ’တိ! အထ ခေါ, အာနန္ဒ, တေသံ ပဉ္စန္နံ ဥပါသကသတာနံ ဧတဒဟောသိ – ‘အယျော ခေါ ဂဝေသီ အမှာကံ ဗဟူပကာရော ပုဗ္ဗင်္ဂမော သမာဒပေတာ ။ အယျော ဟိ နာမ ဂဝေသီ သီလေသု ပရိပူရကာရီ ဘဝိဿတိ။ ကိမင်္ဂံ [ကိမင်္ဂ (သီ. ဣ.)] ပန မယ’န္တိ [ပန န မယန္တိ (သီ.) အ. နိ. ၄.၁၅၉; စူဠဝ. ၃၃၀; သံ. နိ. ၅.၁၀၂၀ ပါဠိယာ သံသန္ဒေတဗ္ဗံ]! အထ ခေါ, အာနန္ဒ, တာနိ ပဉ္စ ဥပါသကသတာနိ ယေန ဂဝေသီ ဥပါသကော တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ဂဝေသိံ ဥပါသကံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘အဇ္ဇတဂ္ဂေ အယျော ဂဝေသီ ဣမာနိပိ ပဉ္စ ဥပါသကသတာနိ သီလေသု ပရိပူရကာရိနော ဓါရေတူ’တိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ဂဝေသိဿ ဥပါသကဿ ဧတဒဟောသိ – ‘အဟံ ခေါ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဥပါသကသတာနံ ဗဟူပကာရော ပုဗ္ဗင်္ဂမော သမာဒပေတာ, အဟဉ္စမှိ သီလေသု ပရိပူရကာရီ, ဣမာနိပိ ပဉ္စ ဥပါသကသတာနိ သီလေသု ပရိပူရကာရိနော ။ ဣစ္စေတံ သမသမံ, နတ္ထိ ကိဉ္စိ အတိရေကံ; ဟန္ဒာဟံ အတိရေကာယာ’’’တိ!

‘‘အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ဂဝေသီ ဥပါသကော ယေန တာနိ ပဉ္စ ဥပါသကသတာနိ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ တာနိ ပဉ္စ ဥပါသကသတာနိ ဧတဒဝေါစ – ‘အဇ္ဇတဂ္ဂေ မံ အာယသ္မန္တော ဗြဟ္မစာရိံ ဓါရေထ အာရာစာရိ [အနာစာရိံ (ဣ.)] ဝိရတံ မေထုနာ ဂါမဓမ္မာ’တိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, တေသံ ပဉ္စန္နံ ဥပါသကသတာနံ ဧတဒဟောသိ – ‘အယျော ခေါ ဂဝေသီ အမှာကံ ဗဟူပကာရော ပုဗ္ဗင်္ဂမော သမာဒပေတာ။ အယျော ဟိ နာမ ဂဝေသီ ဗြဟ္မစာရီ ဘဝိဿတိ အာရာစာရီ ဝိရတော မေထုနာ ဂါမဓမ္မာ။ ကိမင်္ဂံ ပန မယ’န္တိ! အထ ခေါ, အာနန္ဒ, တာနိ ပဉ္စ ဥပါသကသတာနိ ယေန ဂဝေသီ ဥပါသကော တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ဂဝေသိံ ဥပါသကံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘အဇ္ဇတဂ္ဂေ အယျော ဂဝေသီ ဣမာနိပိ ပဉ္စ ဥပါသကသတာနိ ဗြဟ္မစာရိနော ဓါရေတု အာရာစာရိနော ဝိရတာ မေထုနာ ဂါမဓမ္မာ’တိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ဂဝေသိဿ ဥပါသကဿ ဧတဒဟောသိ – ‘အဟံ ခေါ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဥပါသကသတာနံ ဗဟူပကာရော ပုဗ္ဗင်္ဂမော သမာဒပေတာ။ အဟဉ္စမှိ သီလေသု ပရိပူရကာရီ။ ဣမာနိပိ ပဉ္စ ဥပါသကသတာနိ သီလေသု ပရိပူရကာရိနော။ အဟဉ္စမှိ ဗြဟ္မစာရီ အာရာစာရီ ဝိရတော မေထုနာ ဂါမဓမ္မာ။ ဣမာနိပိ ပဉ္စ ဥပါသကသတာနိ ဗြဟ္မစာရိနော အာရာစာရိနော ဝိရတာ မေထုနာ ဂါမဓမ္မာ။ ဣစ္စေတံ သမသမံ, နတ္ထိ ကိဉ္စိ အတိရေကံ; ဟန္ဒာဟံ အတိရေကာယာ’’’တိ။

‘‘အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ဂဝေသီ ဥပါသကော ယေန တာနိ ပဉ္စ ဥပါသကသတာနိ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ တာနိ ပဉ္စ ဥပါသကသတာနိ ဧတဒဝေါစ – ‘အဇ္ဇတဂ္ဂေ မံ အာယသ္မန္တော ဧကဘတ္တိကံ ဓါရေထ ရတ္တူပရတံ ဝိရတံ ဝိကာလဘောဇနာ’တိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, တေသံ ပဉ္စန္နံ ဥပါသကသတာနံ ဧတဒဟောသိ – ‘အယျော ခေါ ဂဝေသီ ဗဟူပကာရော ပုဗ္ဗင်္ဂမော သမာဒပေတာ။ အယျော ဟိ နာမ ဂဝေသီ ဧကဘတ္တိကော ဘဝိဿတိ ရတ္တူပရတော ဝိရတော ဝိကာလဘောဇနာ။ ကိမင်္ဂံ ပန မယ’န္တိ! အထ ခေါ, အာနန္ဒ, တာနိ ပဉ္စ ဥပါသကသတာနိ ယေန ဂဝေသီ ဥပါသကော တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ဂဝေသိံ ဥပါသကံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘အဇ္ဇတဂ္ဂေ အယျော ဂဝေသီ ဣမာနိပိ ပဉ္စ ဥပါသကသတာနိ ဧကဘတ္တိကေ ဓါရေတု ရတ္တူပရတေ ဝိရတေ ဝိကာလဘောဇနာ’တိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ဂဝေသိဿ ဥပါသကဿ ဧတဒဟောသိ – ‘အဟံ ခေါ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဥပါသကသတာနံ ဗဟူပကာရော ပုဗ္ဗင်္ဂမော သမာဒပေတာ။ အဟဉ္စမှိ သီလေသု ပရိပူရကာရီ။ ဣမာနိပိ ပဉ္စ ဥပါသကသတာနိ သီလေသု ပရိပူရကာရိနော။ အဟဉ္စမှိ ဗြဟ္မစာရီ အာရာစာရီ ဝိရတော မေထုနာ ဂါမဓမ္မာ။ ဣမာနိပိ ပဉ္စ ဥပါသကသတာနိ ဗြဟ္မစာရိနော အာရာစာရိနော ဝိရတာ မေထုနာ ဂါမဓမ္မာ။ အဟဉ္စမှိ ဧကဘတ္တိကော ရတ္တူပရတော ဝိရတော ဝိကာလဘောဇနာ။ ဣမာနိပိ ပဉ္စ ဥပါသကသတာနိ ဧကဘတ္တိကာ ရတ္တူပရတာ ဝိရတာ ဝိကာလဘောဇနာ။ ဣစ္စေတံ သမသမံ, နတ္ထိ ကိဉ္စိ အတိရေကံ; ဟန္ဒာဟံ အတိရေကာယာ’’’တိ။

‘‘အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ဂဝေသီ ဥပါသကော ယေန ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ တေနုပသင်္ကမိ ; ဥပသင်္ကမိတွာ ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဧတဒဝေါစ – ‘လဘေယျာဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတော သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ လဘေယျံ ဥပသမ္ပဒ’န္တိ။ အလတ္ထ ခေါ, အာနန္ဒ, ဂဝေသီ ဥပါသကော ကဿပဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ, အလတ္ထ ဥပသမ္ပဒံ။ အစိရူပသမ္ပန္နော ခေါ ပနာနန္ဒ, ဂဝေသီ ဘိက္ခု ဧကော ဝူပကဋ္ဌော အပ္ပမတ္တော အာတာဣ ပဟိတတ္တော ဝိဟရန္တော နစိရဿေဝ – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ, တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ အဗ္ဘညာသိ။ အညတရော စ ပနာနန္ဒ, ဂဝေသီ ဘိက္ခု အရဟတံ အဟောသိ။

‘‘အထ ခေါ, အာနန္ဒ, တေသ ပဉ္စန္နံ ဥပါသကသတာနံ ဧတဒဟောသိ – ‘အယျော ခေါ ဂဝေသီ အမှာကံ ဗဟူပကာရော ပုဗ္ဗင်္ဂမော သမာဒပေတာ။ အယျော ဟိ နာမ ဂဝေသီ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိဿတိ။ ကိမင်္ဂံ ပန မယ’န္တိ! အထ ခေါ, အာနန္ဒ, တာနိ ပဉ္စ ဥပါသကသတာနိ ယေန ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ တေနုပသင်္ကမိံသု ; ဥပသင်္ကမိတွာ ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘လဘေယျာမ မယံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတော သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ, လဘေယျာမ ဥပသမ္ပဒ’န္တိ။ အလဘိံသု ခေါ, အာနန္ဒ, တာနိ ပဉ္စ ဥပါသကသတာနိ ကဿပဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ, အလဘိံသု ဥပသမ္ပဒံ။

‘‘အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ဂဝေသိဿ ဘိက္ခုနော ဧတဒဟောသိ – ‘အဟံ ခေါ ဣမဿ အနုတ္တရဿ ဝိမုတ္တိသုခဿ နိကာမလာဘီ ဟောမိ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ။ အဟော ဝတိမာနိပိ ပဉ္စ ဘိက္ခုသတာနိ ဣမဿ အနုတ္တရဿ ဝိမုတ္တိသုခဿ နိကာမလာဘိနော အဿု အကိစ္ဆလာဘိနော အကသိရလာဘိနော’တိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, တာနိ ပဉ္စ ဘိက္ခုသတာနိ ဝူပကဋ္ဌာ [ဘိက္ခုသတာနိ ဧကေကာ ဝူပကဋ္ဌာ (သျာ. ကံ.)] အပ္ပမတ္တာ အာတာပိနော ပဟိတတ္တာ ဝိဟရန္တာ နစိရဿေဝ – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ, တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိံသု။ ‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ အဗ္ဘညိံသု’’။

‘‘ဣတိ ခေါ , အာနန္ဒ, တာနိ ပဉ္စ ဘိက္ခုသတာနိ ဂဝေသီပမုခါနိ ဥတ္တရုတ္တရိ [ဥတ္တရုတ္တရိံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ပဏီတပဏီတံ ဝါယမမာနာ အနုတ္တရံ ဝိမုတ္တိံ သစ္ဆာကံသု။ တသ္မာတိဟ, အာနန္ဒ, ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘ဥတ္တရုတ္တရိ ပဏီတပဏီတံ ဝါယမမာနာ အနုတ္တရံ ဝိမုတ္တိံ သစ္ဆိကရိဿာမာ’တိ။ ဧဝဉှိ ဝေါ, အာနန္ဒ, သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဒသမံ။

ဥပါသကဝဂ္ဂေါ တတိယော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

သာရဇ္ဇံ ဝိသာရဒေါ နိရယံ၊ ဝေရံ စဏ္ဍာလပဉ္စမံ။

ဣတိ ဝဏိဇ္ဇာ ရာဇာနော၊ ဂိဟီ စေဝ ဂဝေသိနာတိ။