သဒ္ဓမ္မဝဂ္ဂေါ

(၁၆) ၁. သဒ္ဓမ္မဝဂ္ဂေါ

၁. ပဌမသမ္မတ္တနိယာမသုတ္တံ

၁၅၁. ‘‘ပဉ္စဟိ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော သုဏန္တောပိ သဒ္ဓမ္မံ အဘဗ္ဗော နိယာမံ ဩက္ကမိတုံ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သမ္မတ္တံ။ ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ? ကထံ ပရိဘောတိ, ကထိကံ [ကထိတံ (က.)] ပရိဘောတိ, အတ္တာနံ ပရိဘောတိ, ဝိက္ခိတ္တစိတ္တော ဓမ္မံ သုဏာတိ, အနေကဂ္ဂစိတ္တော အယောနိသော စ [အယောနိသော (သျာ. ကံ.)] မနသိ ကရောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော သုဏန္တောပိ သဒ္ဓမ္မံ အဘဗ္ဗော နိယာမံ ဩက္ကမိတုံ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သမ္မတ္တံ။

‘‘ပဉ္စဟိ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော သုဏန္တော သဒ္ဓမ္မံ ဘဗ္ဗော နိယာမံ ဩက္ကမိတုံ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သမ္မတ္တံ။ ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ? န ကထံ ပရိဘောတိ, န ကထိကံ ပရိဘောတိ, န အတ္တာနံ ပရိဘောတိ, အဝိက္ခိတ္တစိတ္တော ဓမ္မံ သုဏာတိ, ဧကဂ္ဂစိတ္တော ယောနိသော စ မနသိ ကရောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော သုဏန္တော သဒ္ဓမ္မံ ဘဗ္ဗော နိယာမံ ဩက္ကမိတုံ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သမ္မတ္တ’’န္တိ။ ပဌမံ။

၂. ဒုတိယသမ္မတ္တနိယာမသုတ္တံ

၁၅၂. ‘‘ပဉ္စဟိ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော သုဏန္တောပိ သဒ္ဓမ္မံ အဘဗ္ဗော နိယာမံ ဩက္ကမိတုံ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သမ္မတ္တံ။ ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ? ကထံ ပရိဘောတိ, ကထိကံ ပရိဘောတိ, အတ္တာနံ ပရိဘောတိ, ဒုပ္ပညော ဟောတိ ဇဠော ဧဠမူဂေါ, အနညာတေ အညာတမာနီ ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ , ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော သုဏန္တောပိ သဒ္ဓမ္မံ အဘဗ္ဗော နိယာမံ ဩက္ကမိတုံ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သမ္မတ္တံ။

‘‘ပဉ္စဟိ , ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော သုဏန္တော သဒ္ဓမ္မံ ဘဗ္ဗော နိယာမံ ဩက္ကမိတုံ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သမ္မတ္တံ။ ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ? န ကထံ ပရိဘောတိ, န ကထိကံ ပရိဘောတိ, န အတ္တာနံ ပရိဘောတိ, ပညဝါ ဟောတိ အဇဠော အနေဠမူဂေါ, န အနညာတေ အညာတမာနီ ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော သုဏန္တော သဒ္ဓမ္မံ ဘဗ္ဗော နိယာမံ ဩက္ကမိတုံ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သမ္မတ္တ’’န္တိ။ ဒုတိယံ။

၃. တတိယသမ္မတ္တနိယာမသုတ္တံ

၁၅၃. ‘‘ပဉ္စဟိ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော သုဏန္တောပိ သဒ္ဓမ္မံ အဘဗ္ဗော နိယာမံ ဩက္ကမိတုံ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သမ္မတ္တံ။ ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ? မက္ခီ ဓမ္မံ သုဏာတိ မက္ခပရိယုဋ္ဌိတော, ဥပါရမ္ဘစိတ္တော [သဥပါရမ္ဘစိတ္တော (သျာ. ကံ.)] ဓမ္မံ သုဏာတိ ရန္ဓဂဝေသီ, ဓမ္မဒေသကေ အာဟတစိတ္တော ဟောတိ ခီလဇာတော [ခိလဇာတော (သျာ. ဣ.)], ဒုပ္ပညော ဟောတိ ဇဠော ဧဠမူဂေါ, အနညာတေ အညာတမာနီ ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော သုဏန္တောပိ သဒ္ဓမ္မံ အဘဗ္ဗော နိယာမံ ဩက္ကမိတုံ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သမ္မတ္တံ။

‘‘ပဉ္စဟိ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော သုဏန္တော သဒ္ဓမ္မံ ဘဗ္ဗော နိယာမံ ဩက္ကမိတုံ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သမ္မတ္တံ။ ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ? အမက္ခီ ဓမ္မံ သုဏာတိ န မက္ခပရိယုဋ္ဌိတော, အနုပါရမ္ဘစိတ္တော ဓမ္မံ သုဏာတိ န ရန္ဓဂဝေသီ, ဓမ္မဒေသကေ အနာဟတစိတ္တော ဟောတိ အခီလဇာတော, ပညဝါ ဟောတိ အဇဠော အနေဠမူဂေါ, န အနညာတေ အညာတမာနီ ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော သုဏန္တော သဒ္ဓမ္မံ ဘဗ္ဗော နိယာမံ ဩက္ကမိတုံ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သမ္မတ္တ’’န္တိ။ တတိယံ။

၄. ပဌမသဒ္ဓမ္မသမ္မောသသုတ္တံ

၁၅၄. ‘‘ပဉ္စိမေ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မာ သဒ္ဓမ္မဿ သမ္မောသာယ အန္တရဓါနာယ သံဝတ္တန္တိ။ ကတမေ ပဉ္စ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူ န သက္ကစ္စံ ဓမ္မံ သုဏန္တိ, န သက္ကစ္စံ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏန္တိ, န သက္ကစ္စံ ဓမ္မံ ဓါရေန္တိ, န သက္ကစ္စံ ဓါတာနံ [ဓတာနံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဓမ္မာနံ အတ္ထံ ဥပပရိက္ခန္တိ, န သက္ကစ္စံ အတ္ထမညာယ ဓမ္မမညာယ ဓမ္မာနုဓမ္မံ ပဋိပဇ္ဇန္တိ။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စ ဓမ္မာ သဒ္ဓမ္မဿ သမ္မောသာယ အန္တရဓါနာယ သံဝတ္တန္တိ။

‘‘ပဉ္စိမေ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မာ သဒ္ဓမ္မဿ ဌိတိယာ အသမ္မောသာယ အနန္တရဓါနာယ သံဝတ္တန္တိ။ ကတမေ ပဉ္စ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူ သက္ကစ္စံ ဓမ္မံ သုဏန္တိ, သက္ကစ္စံ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏန္တိ, သက္ကစ္စံ ဓမ္မံ ဓါရေန္တိ, သက္ကစ္စံ ဓါတာနံ ဓမ္မာနံ အတ္ထံ ဥပပရိက္ခန္တိ, သက္ကစ္စံ အတ္ထမညာယ ဓမ္မမညာယ ဓမ္မာနုဓမ္မံ ပဋိပဇ္ဇန္တိ။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စ ဓမ္မာ သဒ္ဓမ္မဿ ဌိတိယာ အသမ္မောသာယ အနန္တရဓါနာယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅. ဒုတိယသဒ္ဓမ္မသမ္မောသသုတ္တံ

၁၅၅. ‘‘ပဉ္စိမေ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မာ သဒ္ဓမ္မဿ သမ္မောသာယ အန္တရဓါနာယ သံဝတ္တန္တိ။ ကတမေ ပဉ္စ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူ ဓမ္မံ န ပရိယာပုဏန္တိ – သုတ္တံ, ဂေယျံ, ဝေယျာကရဏံ, ဂါထံ, ဥဒါနံ, ဣတိဝုတ္တကံ, ဇာတကံ, အဗ္ဘုတဓမ္မံ, ဝေဒလ္လံ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ပဌမော ဓမ္မော သဒ္ဓမ္မဿ သမ္မောသာယ အန္တရဓါနာယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူ ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ န ဝိတ္ထာရေန ပရေသံ ဒေသေန္တိ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ဒုတိယော ဓမ္မော သဒ္ဓမ္မဿ သမ္မောသာယ အန္တရဓါနာယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူ ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ န ဝိတ္ထာရေန ပရံ [ပရေသံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.), ပရေ (?)] ဝါစေန္တိ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, တတိယော ဓမ္မော သဒ္ဓမ္မဿ သမ္မောသာယ အန္တရဓါနာယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူ ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ န ဝိတ္ထာရေန သဇ္ဈာယံ ကရောန္တိ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, စတုတ္ထော ဓမ္မော သဒ္ဓမ္မဿ သမ္မောသာယ အန္တရဓါနာယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူ ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ န စေတသာ အနုဝိတက္ကေန္တိ အနုဝိစာရေန္တိ မနသာနုပေက္ခန္တိ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စမော ဓမ္မော သဒ္ဓမ္မဿ သမ္မောသာယ အန္တရဓါနာယ သံဝတ္တတိ။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စ ဓမ္မာ သဒ္ဓမ္မဿ သမ္မောသာယ အန္တရဓါနာယ သံဝတ္တန္တိ။

‘‘ပဉ္စိမေ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မာ သဒ္ဓမ္မဿ ဌိတိယာ အသမ္မောသာယ အနန္တရဓါနာယ သံဝတ္တန္တိ။ ကတမေ ပဉ္စ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏန္တိ – သုတ္တံ, ဂေယျံ, ဝေယျာကရဏံ, ဂါထံ, ဥဒါနံ, ဣတိဝုတ္တကံ, ဇာတကံ, အဗ္ဘုတဓမ္မံ, ဝေဒလ္လံ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ပဌမော ဓမ္မော သဒ္ဓမ္မဿ ဌိတိယာ အသမ္မောသာယ အနန္တရဓါနာယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူ ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ ဝိတ္ထာရေန ပရေသံ ဒေသေန္တိ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ဒုတိယော ဓမ္မော သဒ္ဓမ္မဿ ဌိတိယာ အသမ္မောသာယ အနန္တရဓါနာယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူ ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ ဝိတ္ထာရေန ပရံ ဝါစေန္တိ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, တတိယော ဓမ္မော သဒ္ဓမ္မဿ ဌိတိယာ အသမ္မောသာယ အနန္တရဓါနာယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ , ဘိက္ခူ ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ ဝိတ္ထာရေန သဇ္ဈာယံ ကရောန္တိ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, စတုတ္ထော ဓမ္မော သဒ္ဓမ္မဿ ဌိတိယာ အသမ္မောသာယ အနန္တရဓါနာယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူ ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ စေတသာ အနုဝိတက္ကေန္တိ အနုဝိစာရေန္တိ မနသာနုပေက္ခန္တိ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စမော ဓမ္မော သဒ္ဓမ္မဿ ဌိတိယာ အသမ္မောသာယ အနန္တရဓါနာယ သံဝတ္တတိ။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စ ဓမ္မာ သဒ္ဓမ္မဿ ဌိတိယာ အသမ္မောသာယ အနန္တရဓါနာယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ။ ပဉ္စမံ။

၆. တတိယသဒ္ဓမ္မသမ္မောသသုတ္တံ

၁၅၆. [အ. နိ. ၄.၁၆၀] ‘‘ပဉ္စိမေ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မာ သဒ္ဓမ္မဿ သမ္မောသာယ အန္တရဓါနာယ သံဝတ္တန္တိ။ ကတမေ ပဉ္စ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူ ဒုဂ္ဂဟိတံ သုတ္တန္တံ ပရိယာပုဏန္တိ ဒုန္နိက္ခိတ္တေဟိ ပဒဗျဉ္ဇနေဟိ ။ ဒုန္နိက္ခိတ္တဿ, ဘိက္ခဝေ, ပဒဗျဉ္ဇနဿ အတ္ထောပိ ဒုန္နယော ဟောတိ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ပဌမော ဓမ္မော သဒ္ဓမ္မဿ သမ္မောသာယ အန္တရဓါနာယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူ ဒုဗ္ဗစာ ဟောန္တိ, ဒေါဝစဿကရဏေဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတာ, အက္ခမာ အပ္ပဒက္ခိဏဂ္ဂါဟိနော အနုသာသနိံ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ဒုတိယော ဓမ္မော သဒ္ဓမ္မဿ သမ္မောသာယ အန္တရဓါနာယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ယေ တေ ဘိက္ခူ ဗဟုဿုတာ အာဂတာဂမာ ဓမ္မဓရာ ဝိနယဓရာ မာတိကာဓရာ, တေ န သက္ကစ္စံ သုတ္တန္တံ ပရံ ဝါစေန္တိ; တေသံ အစ္စယေန ဆိန္နမူလကော သုတ္တန္တော ဟောတိ အပ္ပဋိသရဏော။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, တတိယော ဓမ္မော သဒ္ဓမ္မဿ သမ္မောသာယ အန္တရဓါနာယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ထေရာ ဘိက္ခူ ဗာဟုလိကာ ဟောန္တိ သာထလိကာ ဩက္ကမနေ ပုဗ္ဗင်္ဂမာ ပဝိဝေကေ နိက္ခိတ္တဓုရာ , န ဝီရိယံ အာရဘန္တိ အပ္ပတ္တဿ ပတ္တိယာ အနဓိဂတဿ အဓိဂမာယ အသစ္ဆိကတဿ သစ္ဆိကိရိယာယ။ တေသံ ပစ္ဆိမာ ဇနတာ ဒိဋ္ဌာနုဂတိံ အာပဇ္ဇတိ။ သာပိ ဟောတိ ဗာဟုလိကာ သာထလိကာ ဩက္ကမနေ ပုဗ္ဗင်္ဂမာ ပဝိဝေကေ နိက္ခိတ္တဓုရာ, န ဝီရိယံ အာရဘတိ အပ္ပတ္တဿ ပတ္တိယာ အနဓိဂတဿ အဓိဂမာယ အသစ္ဆိကတဿ သစ္ဆိကိရိယာယ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, စတုတ္ထော ဓမ္မော သဒ္ဓမ္မဿ သမ္မောသာယ အန္တရဓါနာယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, သံဃော ဘိန္နော ဟောတိ။ သံဃေ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဘိန္နေ အညမညံ အက္ကောသာ စ ဟောန္တိ, အညမညံ ပရိဘာသာ စ ဟောန္တိ, အညမညံ ပရိက္ခေပါ စ ဟောန္တိ, အညမညံ ပရိစ္စဇနာ [ပရိစ္စဇာ (သျာ. ကံ.)] စ ဟောန္တိ။ တတ္ထ အပ္ပသန္နာ စေဝ နပ္ပသီဒန္တိ, ပသန္နာနဉ္စ ဧကစ္စာနံ အညထတ္တံ ဟောတိ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စမော ဓမ္မော သဒ္ဓမ္မဿ သမ္မောသာယ အန္တရဓါနာယ သံဝတ္တတိ။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စ ဓမ္မာ သဒ္ဓမ္မဿ သမ္မောသာယ အန္တရဓါနာယ သံဝတ္တန္တိ။

‘‘ပဉ္စိမေ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မာ သဒ္ဓမ္မဿ ဌိတိယာ အသမ္မောသာယ အနန္တရဓါနာယ သံဝတ္တန္တိ။ ကတမေ ပဉ္စ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူ သုဂ္ဂဟိတံ သုတ္တန္တံ ပရိယာပုဏန္တိ သုနိက္ခိတ္တေဟိ ပဒဗျဉ္ဇနေဟိ။ သုနိက္ခိတ္တဿ, ဘိက္ခဝေ, ပဒဗျဉ္ဇနဿ အတ္ထောပိ သုနယော ဟောတိ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ပဌမော ဓမ္မော သဒ္ဓမ္မဿ ဌိတိယာ အသမ္မောသာယ အနန္တရဓါနာယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူ သုဝစာ ဟောန္တိ သောဝစဿကရဏေဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတာ, ခမာ ပဒက္ခိဏဂ္ဂါဟိနော အနုသာသနိံ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ဒုတိယော ဓမ္မော သဒ္ဓမ္မဿ ဌိတိယာ အသမ္မောသာယ အနန္တရဓါနာယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ယေ တေ ဘိက္ခူ ဗဟုဿုတာ အာဂတာဂမာ ဓမ္မဓရာ ဝိနယဓရာ မာတိကာဓရာ, တေ သက္ကစ္စံ သုတ္တန္တံ ပရံ ဝါစေန္တိ; တေသံ အစ္စယေန န ဆိန္နမူလကော [အစ္ဆိန္နမူလကော (က.) အ. နိ. ၄.၁၆၀] သုတ္တန္တော ဟောတိ သပ္ပဋိသရဏော။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, တတိယော ဓမ္မော သဒ္ဓမ္မဿ ဌိတိယာ အသမ္မောသာယ အနန္တရဓါနာယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ထေရာ ဘိက္ခူ န ဗာဟုလိကာ ဟောန္တိ န သာထလိကာ, ဩက္ကမနေ နိက္ခိတ္တဓုရာ ပဝိဝေကေ ပုဗ္ဗင်္ဂမာ; ဝီရိယံ အာရဘန္တိ အပ္ပတ္တဿ ပတ္တိယာ အနဓိဂတဿ အဓိဂမာယ အသစ္ဆိကတဿ သစ္ဆိကိရိယာယ။ တေသံ ပစ္ဆိမာ ဇနတာ ဒိဋ္ဌာနုဂတိံ အာပဇ္ဇတိ။ သာပိ ဟောတိ န ဗာဟုလိကာ န သာထလိကာ, ဩက္ကမနေ နိက္ခိတ္တဓုရာ ပဝိဝေကေ ပုဗ္ဗင်္ဂမာ, ဝီရိယံ အာရဘတိ အပ္ပတ္တဿ ပတ္တိယာ အနဓိဂတဿ အဓိဂမာယ အသစ္ဆိကတဿ သစ္ဆိကိရိယာယ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, စတုတ္ထော ဓမ္မော သဒ္ဓမ္မဿ ဌိတိယာ အသမ္မောသာယ အနန္တရဓါနာယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, သံဃော သမဂ္ဂေါ သမ္မောဒမာနော အဝိဝဒမာနော ဧကုဒ္ဒေသော ဖာသုံ ဝိဟရတိ။ သံဃေ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, သမဂ္ဂေ န စေဝ အညမညံ အက္ကောသာ ဟောန္တိ, န စ အညမညံ ပရိဘာသာ ဟောန္တိ, န စ အညမညံ ပရိက္ခေပါ ဟောန္တိ, န စ အညမညံ ပရိစ္စဇနာ ဟောန္တိ။ တတ္ထ အပ္ပသန္နာ စေဝ ပသီဒန္တိ, ပသန္နာနဉ္စ ဘိယျောဘာဝေါ ဟောတိ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စမော ဓမ္မော သဒ္ဓမ္မဿ ဌိတိယာ အသမ္မောသာယ အနန္တရဓါနာယ သံဝတ္တတိ။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စ ဓမ္မာ သဒ္ဓမ္မဿ ဌိတိယာ အသမ္မောသာယ အနန္တရဓါနာယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇. ဒုက္ကထာသုတ္တံ

၁၅၇. ‘‘ပဉ္စန္နံ , ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလာနံ ကထာ ဒုက္ကထာ ပုဂ္ဂလေ ပုဂ္ဂလံ [ပုဂ္ဂလံ ပုဂ္ဂလံ (သီ. ဣ.)] ဥပနိဓါယ။ ကတမေသံ ပဉ္စန္နံ? အဿဒ္ဓဿ, ဘိက္ခဝေ, သဒ္ဓါကထာ ဒုက္ကထာ; ဒုဿီလဿ သီလကထာ ဒုက္ကထာ; အပ္ပဿုတဿ ဗာဟုသစ္စကထာ ဒုက္ကထာ; မစ္ဆရိဿ [မစ္ဆရိယဿ (သီ. ဣ. က.)] စာဂကထာ ဒုက္ကထာ; ဒုပ္ပညဿ ပညာကထာ ဒုက္ကထာ။

‘‘ကသ္မာ စ, ဘိက္ခဝေ, အဿဒ္ဓဿ သဒ္ဓါကထာ ဒုက္ကထာ? အဿဒ္ဓေါ, ဘိက္ခဝေ, သဒ္ဓါကထာယ ကစ္ဆမာနာယ အဘိသဇ္ဇတိ ကုပ္ပတိ ဗျာပဇ္ဇတိ ပတိတ္ထီယတိ ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတုကရောတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? တဉှိ သော, ဘိက္ခဝေ, သဒ္ဓါသမ္ပဒံ အတ္တနိ န သမနုပဿတိ [န သမ္ပဿတိ (သီ.)], န စ လဘတိ တတောနိဒါနံ ဣတိပါမောဇ္ဇံ။ တသ္မာ အဿဒ္ဓဿ သဒ္ဓါကထာ ဒုက္ကထာ။

‘‘ကသ္မာ စ, ဘိက္ခဝေ, ဒုဿီလဿ သီလကထာ ဒုက္ကထာ? ဒုဿီလော, ဘိက္ခဝေ, သီလကထာယ ကစ္ဆမာနာယ အဘိသဇ္ဇတိ ကုပ္ပတိ ဗျာပဇ္ဇတိ ပတိတ္ထီယတိ ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတုကရောတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? တဉှိ သော , ဘိက္ခဝေ, သီလသမ္ပဒံ အတ္တနိ န သမနုပဿတိ န စ လဘတိ တတောနိဒါနံ ဣတိပါမောဇ္ဇံ။ တသ္မာ ဒုဿီလဿ သီလကထာ ဒုက္ကထာ။

‘‘ကသ္မာ စ, ဘိက္ခဝေ, အပ္ပဿုတဿ ဗာဟုသစ္စကထာ ဒုက္ကထာ? အပ္ပဿုတော, ဘိက္ခဝေ, ဗာဟုသစ္စကထာယ ကစ္ဆမာနာယ အဘိသဇ္ဇတိ ကုပ္ပတိ ဗျာပဇ္ဇတိ ပတိတ္ထီယတိ ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတုကရောတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? တဉှိ သော, ဘိက္ခဝေ, သုတသမ္ပဒံ အတ္တနိ န သမနုပဿတိ, န စ လဘတိ တတောနိဒါနံ ဣတိပါမောဇ္ဇံ။ တသ္မာ အပ္ပဿုတဿ ဗာဟုသစ္စကထာ ဒုက္ကထာ။

‘‘ကသ္မာ စ, ဘိက္ခဝေ, မစ္ဆရိဿ စာဂကထာ ဒုက္ကထာ? မစ္ဆရီ, ဘိက္ခဝေ, စာဂကထာယ ကစ္ဆမာနာယ အဘိသဇ္ဇတိ ကုပ္ပတိ ဗျာပဇ္ဇတိ ပတိတ္ထီယတိ ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတုကရောတိ ။ တံ ကိဿ ဟေတု? တဉှိ သော, ဘိက္ခဝေ, စာဂသမ္ပဒံ အတ္တနိ န သမနုပဿတိ န စ လဘတိ တတောနိဒါနံ ဣတိပါမောဇ္ဇံ။ တသ္မာ မစ္ဆရိဿ စာဂကထာ ဒုက္ကထာ။

‘‘ကသ္မာ စ, ဘိက္ခဝေ, ဒုပ္ပညဿ ပညာကထာ ဒုက္ကထာ? ဒုပ္ပညော, ဘိက္ခဝေ, ပညာကထာယ ကစ္ဆမာနာယ အဘိသဇ္ဇတိ ကုပ္ပတိ ဗျာပဇ္ဇတိ ပတိတ္ထီယတိ ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတုကရောတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? တဉှိ သော, ဘိက္ခဝေ, ပညာသမ္ပဒံ အတ္တနိ န သမနုပဿတိ, န စ လဘတိ တတောနိဒါနံ ဣတိပါမောဇ္ဇံ။ တသ္မာ ဒုပ္ပညဿ ပညာကထာ ဒုက္ကထာ။ ဣမေသံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ ကထာ ဒုက္ကထာ ပုဂ္ဂလေ ပုဂ္ဂလံ ဥပနိဓါယ။

‘‘ပဉ္စန္နံ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလာနံ ကထာ သုကထာ ပုဂ္ဂလေ ပုဂ္ဂလံ ဥပနိဓါယ။ ကတမေသံ ပဉ္စန္နံ? သဒ္ဓဿ, ဘိက္ခဝေ, သဒ္ဓါကထာ သုကထာ; သီလဝတော သီလကထာ သုကထာ; ဗဟုဿုတဿ ဗာဟုသစ္စကထာ သုကထာ; စာဂဝတော စာဂကထာ သုကထာ; ပညဝတော ပညာကထာ သုကထာ။

‘‘ကသ္မာ စ, ဘိက္ခဝေ, သဒ္ဓဿ သဒ္ဓါကထာ သုကထာ? သဒ္ဓေါ, ဘိက္ခဝေ, သဒ္ဓါကထာယ ကစ္ဆမာနာယ နာဘိသဇ္ဇတိ န ကုပ္ပတိ န ဗျာပဇ္ဇတိ န ပတိတ္ထီယတိ န ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတုကရောတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? တဉှိ သော, ဘိက္ခဝေ, သဒ္ဓါသမ္ပဒံ အတ္တနိ သမနုပဿတိ လဘတိ စ တတောနိဒါနံ ဣတိပါမောဇ္ဇံ ။ တသ္မာ သဒ္ဓဿ သဒ္ဓါကထာ သုကထာ။

‘‘ကသ္မာ စ, ဘိက္ခဝေ, သီလဝတော သီလကထာ သုကထာ? သီလဝါ, ဘိက္ခဝေ, သီလကထာယ ကစ္ဆမာနာယ နာဘိသဇ္ဇတိ န ကုပ္ပတိ န ဗျာပဇ္ဇတိ န ပတိတ္ထီယတိ န ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတုကရောတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? တဉှိ သော, ဘိက္ခဝေ, သီလသမ္ပဒံ အတ္တနိ သမနုပဿတိ, လဘတိ စ တတောနိဒါနံ ဣတိပါမောဇ္ဇံ။ တသ္မာ သီလဝတော သီလကထာ သုကထာ။

‘‘ကသ္မာ စ, ဘိက္ခဝေ, ဗဟုဿုတဿ ဗာဟုသစ္စကထာ သုကထာ? ဗဟုဿုတော, ဘိက္ခဝေ, ဗာဟုသစ္စကထာယ ကစ္ဆမာနာယ နာဘိသဇ္ဇတိ န ကုပ္ပတိ န ဗျာပဇ္ဇတိ န ပတိတ္ထီယတိ န ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတုကရောတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? တဉှိ သော, ဘိက္ခဝေ, သုတသမ္ပဒံ အတ္တနိ သမနုပဿတိ, လဘတိ စ တတောနိဒါနံ ဣတိပါမောဇ္ဇံ။ တသ္မာ ဗဟုဿုတဿ ဗာဟုသစ္စကထာ သုကထာ။

‘‘ကသ္မာ စ, ဘိက္ခဝေ, စာဂဝတော စာဂကထာ သုကထာ? စာဂဝါ, ဘိက္ခဝေ, စာဂကထာယ ကစ္ဆမာနာယ နာဘိသဇ္ဇတိ န ကုပ္ပတိ န ဗျာပဇ္ဇတိ န ပတိတ္ထီယတိ န ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတုကရောတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? တဉှိ သော, ဘိက္ခဝေ, စာဂသမ္ပဒံ အတ္တနိ သမနုပဿတိ, လဘတိ စ တတောနိဒါနံ ဣတိပါမောဇ္ဇံ။ တသ္မာ စာဂဝတော စာဂကထာ သုကထာ။

‘‘ကသ္မာ စ, ဘိက္ခဝေ, ပညဝတော ပညာကထာ သုကထာ? ပညဝါ, ဘိက္ခဝေ, ပညာကထာယ ကစ္ဆမာနာယ နာဘိသဇ္ဇတိ န ကုပ္ပတိ န ဗျာပဇ္ဇတိ န ပတိတ္ထီယတိ န ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတုကရောတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? တဉှိ သော, ဘိက္ခဝေ, ပညာသမ္ပဒံ အတ္တနိ သမနုပဿတိ လဘတိ စ တတောနိဒါနံ ဣတိပါမောဇ္ဇံ။ တသ္မာ ပညဝတော ပညာကထာ သုကထာ။ ဣမေသံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ ကထာ သုကထာ ပုဂ္ဂလေ ပုဂ္ဂလံ ဥပနိဓါယာ’’တိ။ သတ္တမံ။

၈. သာရဇ္ဇသုတ္တံ

၁၅၈. ‘‘ပဉ္စဟိ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု သာရဇ္ဇံ ဩက္ကန္တော [ဩက္ကမန္တော (က.)] ဟောတိ။ ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု အဿဒ္ဓေါ ဟောတိ, ဒုဿီလော ဟောတိ, အပ္ပဿုတော ဟောတိ, ကုသီတော ဟောတိ, ဒုပညော ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟိ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု သာရဇ္ဇံ ဩက္ကန္တော ဟောတိ။

‘‘ပဉ္စဟိ , ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု ဝိသာရဒေါ ဟောတိ။ ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သဒ္ဓေါ ဟောတိ, သီလဝါ ဟောတိ, ဗဟုဿုတော ဟောတိ, အာရဒ္ဓဝီရိယော ဟောတိ, ပညဝါ ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု ဝိသာရဒေါ ဟောတီ’’တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉. ဥဒါယီသုတ္တံ

၁၅၉. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ကောသမ္ဗိယံ ဝိဟရတိ ဃောသိတာရာမေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ ဥဒါယီ မဟတိယာ ဂိဟိပရိသာယ ပရိဝုတော ဓမ္မံ ဒေသေန္တော နိသိန္နော ဟောတိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော အာယသ္မန္တံ ဥဒါယိံ မဟတိယာ ဂိဟိပရိသာယ ပရိဝုတံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တံ နိသိန္နံ။ ဒိသွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အာယသ္မာ, ဘန္တေ, ဥဒါယီ မဟတိယာ ဂိဟိပရိသာယ ပရိဝုတော ဓမ္မံ ဒေသေတီ’’တိ [ဒေသေန္တော နိသိန္နော’’တိ (သျာ.)]။

‘‘န ခေါ, အာနန္ဒ , သုကရံ ပရေသံ ဓမ္မံ ဒေသေတုံ။ ပရေသံ, အာနန္ဒ, ဓမ္မံ ဒေသေန္တေန ပဉ္စ ဓမ္မေ အဇ္ဈတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေတွာ ပရေသံ ဓမ္မော ဒေသေတဗ္ဗော။ ကတမေ ပဉ္စ? ‘အနုပုဗ္ဗိံ ကထံ [အာနုပုဗ္ဗိကထံ (သီ.), အနုပုဗ္ဗိကထံ (သျာ. ဣ. က.)] ကထေဿာမီ’တိ ပရေသံ ဓမ္မော ဒေသေတဗ္ဗော; ‘ပရိယာယဒဿာဝီ ကထံ ကထေဿာမီ’တိ ပရေသံ ဓမ္မော ဒေသေတဗ္ဗော; ‘အနုဒ္ဒယတံ ပဋိစ္စ ကထံ ကထေဿာမီ’တိ ပရေသံ ဓမ္မော ဒေသေတဗ္ဗော; ‘န အာမိသန္တရော ကထံ ကထေဿာမီ’တိ ပရေသံ ဓမ္မော ဒေသေတဗ္ဗော; ‘အတ္တာနဉ္စ ပရဉ္စ အနုပဟစ္စ ကထံ ကထေဿာမီ’တိ ပရေသံ ဓမ္မော ဒေသေတဗ္ဗော။ န ခေါ, အာနန္ဒ, သုကရံ ပရေသံ ဓမ္မံ ဒေသေတုံ။ ပရေသံ, အာနန္ဒ, ဓမ္မံ ဒေသေန္တေန ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မေ အဇ္ဈတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေတွာ ပရေသံ ဓမ္မော ဒေသေတဗ္ဗော’’တိ။ နဝမံ။

၁၀. ဒုပ္ပဋိဝိနောဒယသုတ္တံ

၁၆၀. ‘‘ပဉ္စိမေ, ဘိက္ခဝေ, ဥပ္ပန္နာ ဒုပ္ပဋိဝိနောဒယာ။ ကတမေ ပဉ္စ? ဥပ္ပန္နော ရာဂေါ ဒုပ္ပဋိဝိနောဒယော, ဥပ္ပန္နော ဒေါသော ဒုပ္ပဋိဝိနောဒယော, ဥပ္ပန္နော မောဟော ဒုပ္ပဋိဝိနောဒယော, ဥပ္ပန္နံ ပဋိဘာနံ ဒုပ္ပဋိဝိနောဒယံ, ဥပ္ပန္နံ ဂမိကစိတ္တံ ဒုပ္ပဋိဝိနောဒယံ။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စ ဥပ္ပန္နာ ဒုပ္ပဋိဝိနောဒယာ’’တိ။ ဒသမံ။

သဒ္ဓမ္မဝဂ္ဂေါ ပဌမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

တယော သမ္မတ္တနိယာမာ၊ တယော သဒ္ဓမ္မသမ္မောသာ။

ဒုက္ကထာ စေဝ သာရဇ္ဇံ၊ ဥဒါယိဒုဗ္ဗိနောဒယာတိ။