ကမ္မဝဂ္ဂေါ

(၂၄) ၄. ကမ္မဝဂ္ဂေါ

၁. သံခိတ္တသုတ္တံ

၂၃၂. ‘‘စတ္တာရိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မာနိ မယာ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒိတာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ ကဏှံ ကဏှဝိပါကံ; အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ သုက္ကံ သုက္ကဝိပါကံ; အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ ကဏှသုက္ကံ ကဏှသုက္ကဝိပါကံ; အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ အကဏှအသုက္ကံ [အကဏှံ အသုက္ကံ (သီ. သျာ. ဣ.) (ဒီ. နိ. ၃.၃၁၂; မ. နိ. ၂.၈၁)] အကဏှအသုက္ကဝိပါကံ ကမ္မက္ခယာယ သံဝတ္တတိ။ ဣမာနိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရိ ကမ္မာနိ မယာ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒိတာနီ’’တိ။ ပဌမံ။

၂. ဝိတ္ထာရသုတ္တံ

၂၃၃. ‘‘စတ္တာရိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မာနိ မယာ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒိတာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ ကဏှံ ကဏှဝိပါကံ; အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ သုက္ကံ သုက္ကဝိပါကံ; အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ , ကမ္မံ ကဏှသုက္ကံ ကဏှသုက္ကဝိပါကံ; အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ အကဏှအသုက္ကံ အကဏှအသုက္ကဝိပါကံ ကမ္မက္ခယာယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ ကဏှံ ကဏှဝိပါကံ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော သဗျာဗဇ္ဈံ [သဗျာပဇ္ဈံ (သဗ္ဗတ္ထ)] ကာယသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ, သဗျာဗဇ္ဈံ ဝစီသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ, သဗျာဗဇ္ဈံ မနောသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ။ သော သဗျာဗဇ္ဈံ ကာယသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရိတွာ, သဗျာဗဇ္ဈံ ဝစီသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရိတွာ, သဗျာဗဇ္ဈံ မနောသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရိတွာ သဗျာဗဇ္ဈံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။ တမေနံ သဗျာဗဇ္ဈံ လောကံ ဥပပန္နံ သမာနံ သဗျာဗဇ္ဈာ ဖဿာ ဖုသန္တိ။ သော သဗျာဗဇ္ဈေဟိ ဖဿေဟိ ဖုဋ္ဌော သမာနော သဗျာဗဇ္ဈံ ဝေဒနံ ဝေဒိယတိ [ဝေဒယတိ (က.) အ. နိ. ၆.၆၃] ဧကန္တဒုက္ခံ, သေယျထာပိ သတ္တာ နေရယိကာ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ ကဏှံ ကဏှဝိပါကံ။

‘‘ကတမဉ္စ , ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ သုက္ကံ သုက္ကဝိပါကံ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော အဗျာဗဇ္ဈံ ကာယသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ, အဗျာဗဇ္ဈံ ဝစီသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ, အဗျာဗဇ္ဈံ မနောသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ။ သော အဗျာဗဇ္ဈံ ကာယသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရိတွာ, အဗျာဗဇ္ဈံ ဝစီသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရိတွာ, အဗျာဗဇ္ဈံ မနောသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရိတွာ အဗျာဗဇ္ဈံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။ တမေနံ အဗျာဗဇ္ဈံ လောကံ ဥပပန္နံ သမာနံ အဗျာဗဇ္ဈာ ဖဿာ ဖုသန္တိ။ သော အဗျာဗဇ္ဈေဟိ ဖဿေဟိ ဖုဋ္ဌော သမာနော အဗျာဗဇ္ဈံ ဝေဒနံ ဝေဒိယတိ ဧကန္တသုခံ, သေယျထာပိ ဒေဝါ သုဘကိဏှာ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ သုက္ကံ သုက္ကဝိပါကံ။

‘‘ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ ကဏှသုက္ကံ ကဏှသုက္ကဝိပါကံ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော သဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ အဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ ကာယသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ, သဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ အဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ ဝစီသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ, သဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ အဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ မနောသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ။ သော သဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ အဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ ကာယသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရိတွာ, သဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ အဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ ဝစီသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရိတွာ, သဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ အဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ မနောသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရိတွာ သဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ အဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။ တမေနံ သဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ အဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ လောကံ ဥပပန္နံ သမာနံ သဗျာဗဇ္ဈာပိ အဗျာဗဇ္ဈာပိ ဖဿာ ဖုသန္တိ။ သော သဗျာဗဇ္ဈေဟိပိ အဗျာဗဇ္ဈေဟိပိ ဖဿေဟိ ဖုဋ္ဌော သမာနော သဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ အဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ ဝေဒနံ ဝေဒိယတိ ဝေါကိဏ္ဏသုခဒုက္ခံ, သေယျထာပိ မနုဿာ ဧကစ္စေ စ ဒေဝါ ဧကစ္စေ စ ဝိနိပါတိကာ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ ကဏှသုက္ကံ ကဏှသုက္ကဝိပါကံ။

‘‘ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ အကဏှအသုက္ကံ အကဏှအသုက္ကဝိပါကံ ကမ္မက္ခယာယ သံဝတ္တတိ? တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယမိဒံ ကမ္မံ ကဏှံ ကဏှဝိပါကံ တဿ ပဟာနာယ ယာ စေတနာ, ယမိဒံ [ယမ္ပိဒံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ကမ္မံ သုက္ကံ သုက္ကဝိပါကံ တဿ ပဟာနာယ ယာ စေတနာ, ယမိဒံ [ယမ္ပိဒံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ကမ္မံ ကဏှသုက္ကံ ကဏှသုက္ကဝိပါကံ တဿ ပဟာနာယ ယာ စေတနာ – ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ , ကမ္မံ အကဏှအသုက္ကံ အကဏှအသုက္ကဝိပါကံ ကမ္မက္ခယာယ သံဝတ္တတိ။ ဣမာနိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရိ ကမ္မာနိ မယာ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒိတာနီ’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃. သောဏကာယနသုတ္တံ

၂၃၄. အထ ခေါ သိခါမောဂ္ဂလ္လာနော ဗြာဟ္မဏော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ သိခါမောဂ္ဂလ္လာနော ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ပုရိမာနိ, ဘော ဂေါတမ, ဒိဝသာနိ ပုရိမတရာနိ သောဏကာယနော မာဏဝေါ ယေနာဟံ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ မံ ဧတဒဝေါစ – ‘သမဏော ဂေါတမော သဗ္ဗကမ္မာနံ အကိရိယံ ပညပေတိ, သဗ္ဗကမ္မာနံ ခေါ ပန အကိရိယံ ပညပေန္တော ဥစ္ဆေဒံ အာဟ လောကဿ – ကမ္မသစ္စာယံ [ကမ္မသစ္စာယီ (က.)], ဘော, လောကော ကမ္မသမာရမ္ဘဋ္ဌာယီ’’’တိ။

‘‘ဒဿနမ္ပိ ခေါ အဟံ, ဗြာဟ္မဏ, သောဏကာယနဿ မာဏဝဿ နာဘိဇာနာမိ; ကုတော ပနေဝရူပေါ ကထာသလ္လာပေါ! စတ္တာရိမာနိ, ဗြာဟ္မဏ, ကမ္မာနိ မယာ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒိတာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? အတ္ထိ, ဗြာဟ္မဏ, ကမ္မံ ကဏှံ ကဏှဝိပါကံ; အတ္ထိ, ဗြာဟ္မဏ, ကမ္မံ သုက္ကံ သုက္ကဝိပါကံ; အတ္ထိ, ဗြာဟ္မဏ, ကမ္မံ ကဏှသုက္ကံ ကဏှသုက္ကဝိပါကံ; အတ္ထိ , ဗြာဟ္မဏ, ကမ္မံ အကဏှအသုက္ကံ အကဏှအသုက္ကဝိပါကံ ကမ္မက္ခယာယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ကတမဉ္စ, ဗြာဟ္မဏ, ကမ္မံ ကဏှံ ကဏှဝိပါကံ? ဣဓ, ဗြာဟ္မဏ, ဧကစ္စော သဗျာဗဇ္ဈံ ကာယသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ, သဗျာဗဇ္ဈံ ဝစီသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ, သဗျာဗဇ္ဈံ မနောသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ။ သော သဗျာဗဇ္ဈံ ကာယသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရိတွာ, သဗျာဗဇ္ဈံ ဝစီသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရိတွာ, သဗျာဗဇ္ဈံ မနောသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရိတွာ သဗျာဗဇ္ဈံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။ တမေနံ သဗျာဗဇ္ဈံ လောကံ ဥပပန္နံ သမာနံ သဗျာဗဇ္ဈာ ဖဿာ ဖုသန္တိ။ သော သဗျာဗဇ္ဈေဟိ ဖဿေဟိ ဖုဋ္ဌော သမာနော သဗျာဗဇ္ဈံ ဝေဒနံ ဝေဒိယတိ ဧကန္တဒုက္ခံ, သေယျထာပိ သတ္တာ နေရယိကာ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဗြာဟ္မဏ, ကမ္မံ ကဏှံ ကဏှဝိပါကံ။

‘‘ကတမဉ္စ , ဗြာဟ္မဏ, ကမ္မံ သုက္ကံ သုက္ကဝိပါကံ? ဣဓ, ဗြာဟ္မဏ, ဧကစ္စော အဗျာဗဇ္ဈံ ကာယသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ, အဗျာဗဇ္ဈံ ဝစီသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ, အဗျာဗဇ္ဈံ မနောသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ။ သော အဗျာဗဇ္ဈံ ကာယသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရိတွာ, အဗျာဗဇ္ဈံ ဝစီသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရိတွာ , အဗျာဗဇ္ဈံ မနောသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရိတွာ အဗျာဗဇ္ဈံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။ တမေနံ အဗျာဗဇ္ဈံ လောကံ ဥပပန္နံ သမာနံ အဗျာဗဇ္ဈာ ဖဿာ ဖုသန္တိ။ သော အဗျာဗဇ္ဈေဟိ ဖဿေဟိ ဖုဋ္ဌော သမာနော အဗျာဗဇ္ဈံ ဝေဒနံ ဝေဒိယတိ ဧကန္တသုခံ, သေယျထာပိ ဒေဝါ သုဘကိဏှာ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဗြာဟ္မဏ, ကမ္မံ သုက္ကံ သုက္ကဝိပါကံ။

‘‘ကတမဉ္စ, ဗြာဟ္မဏ, ကမ္မံ ကဏှသုက္ကံ ကဏှသုက္ကဝိပါကံ? ဣဓ, ဗြာဟ္မဏ, ဧကစ္စော သဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ အဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ ကာယသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ, သဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ အဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ ဝစီသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ, သဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ အဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ မနောသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ။ သော သဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ အဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ ကာယသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရိတွာ, သဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ အဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ ဝစီသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရိတွာ, သဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ အဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ မနောသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရိတွာ သဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ အဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။ တမေနံ သဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ အဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ လောကံ ဥပပန္နံ သမာနံ သဗျာဗဇ္ဈာပိ အဗျာဗဇ္ဈာပိ ဖဿာ ဖုသန္တိ။ သော သဗျာဗဇ္ဈေဟိပိ အဗျာဗဇ္ဈေဟိပိ ဖဿေဟိ ဖုဋ္ဌော သမာနော သဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ အဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ ဝေဒနံ ဝေဒိယတိ ဝေါကိဏ္ဏသုခဒုက္ခံ, သေယျထာပိ မနုဿာ ဧကစ္စေ စ ဒေဝါ ဧကစ္စေ စ ဝိနိပါတိကာ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဗြာဟ္မဏ, ကမ္မံ ကဏှသုက္ကံ ကဏှသုက္ကဝိပါကံ။

‘‘ကတမဉ္စ, ဗြာဟ္မဏ, ကမ္မံ အကဏှအသုက္ကံ အကဏှအသုက္ကဝိပါကံ ကမ္မက္ခယာယ သံဝတ္တတိ? တတြ, ဗြာဟ္မဏ, ယမိဒံ ကမ္မံ ကဏှံ ကဏှဝိပါကံ တဿ ပဟာနာယ ယာ စေတနာ, ယမိဒံ ကမ္မံ သုက္ကံ သုက္ကဝိပါကံ တဿ ပဟာနာယ ယာ စေတနာ, ယမိဒံ ကမ္မံ ကဏှသုက္ကံ ကဏှသုက္ကဝိပါကံ တဿ ပဟာနာယ ယာ စေတနာ – ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဗြာဟ္မဏ, ကမ္မံ အကဏှအသုက္ကံ အကဏှအသုက္ကဝိပါကံ ကမ္မက္ခယာယ သံဝတ္တတိ။ ဣမာနိ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, စတ္တာရိ ကမ္မာနိ မယာ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒိတာနီ’’တိ။ တတိယံ။

၄. ပဌမသိက္ခာပဒသုတ္တံ

၂၃၅. ‘‘စတ္တာရိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မာနိ မယာ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒိတာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? အတ္ထိ , ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ ကဏှံ ကဏှဝိပါကံ; အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ သုက္ကံ သုက္ကဝိပါကံ; အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ ကဏှသုက္ကံ ကဏှသုက္ကဝိပါကံ ; အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ အကဏှအသုက္ကံ အကဏှအသုက္ကဝိပါကံ ကမ္မက္ခယာယ သံဝတ္တတိ။ ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ ကဏှံ ကဏှဝိပါကံ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ပါဏာတိပါတီ ဟောတိ, အဒိန္နာဒါယီ ဟောတိ, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရီ ဟောတိ, မုသာဝါဒီ ဟောတိ, သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာယီ ဟောတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ ကဏှံ ကဏှဝိပါကံ။

‘‘ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ သုက္ကံ သုက္ကဝိပါကံ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ သုက္ကံ သုက္ကဝိပါကံ။

‘‘ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ ကဏှသုက္ကံ ကဏှသုက္ကဝိပါကံ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော သဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ အဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ ကာယသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ။ပေ.။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ ကဏှသုက္ကံ ကဏှသုက္ကဝိပါကံ။

‘‘ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ အကဏှအသုက္ကံ အကဏှအသုက္ကဝိပါကံ ကမ္မက္ခယာယ သံဝတ္တတိ? တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယမိဒံ ကမ္မံ ကဏှံ ကဏှဝိပါကံ။ပေ.။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ အကဏှအသုက္ကံ အကဏှအသုက္ကဝိပါကံ ကမ္မက္ခယာယ သံဝတ္တတိ။ ဣမာနိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရိ ကမ္မာနိ မယာ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒိတာနီ’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅. ဒုတိယသိက္ခာပဒသုတ္တံ

၂၃၆. ‘‘စတ္တာရိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မာနိ မယာ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒိတာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ ကဏှံ ကဏှဝိပါကံ; အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ သုက္ကံ သုက္ကဝိပါကံ; အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ ကဏှသုက္ကံ ကဏှသုက္ကဝိပါကံ; အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ အကဏှအသုက္ကံ အကဏှအသုက္ကဝိပါကံ ကမ္မက္ခယာယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ ကဏှံ ကဏှဝိပါကံ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စေန မာတာ [ဧကစ္စော မာတရံ (က.)] ဇီဝိတာ ဝေါရောပိတာ ဟောတိ, ပိတာ [ပိတရံ (က.)] ဇီဝိတာ ဝေါရောပိတော [ဝေါရောပိတာ (က.)] ဟောတိ, အရဟံ [အရဟန္တံ (က.)] ဇီဝိတာ ဝေါရောပိတော [ဝေါရောပိတာ (က.)] ဟောတိ , တထာဂတဿ ဒုဋ္ဌေန စိတ္တေန လောဟိတံ ဥပ္ပါဒိတံ [ဥပ္ပါဒိတာ (က.)] ဟောတိ, သံဃော ဘိန္နော ဟောတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ ကဏှံ ကဏှဝိပါကံ။

‘‘ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ သုက္ကံ သုက္ကဝိပါကံ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ပိသုဏာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ဖရုသာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, သမ္ဖပ္ပလာပါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, အနဘိဇ္ဈာလု ဟောတိ, အဗျာပန္နစိတ္တော ဟောတိ, သမ္မာဒိဋ္ဌိ [သမ္မာဒိဋ္ဌိကော (သီ. သျာ. ကံ.)] ဟောတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ သုက္ကံ သုက္ကဝိပါကံ။

‘‘ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ ကဏှသုက္ကံ ကဏှသုက္ကဝိပါကံ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော သဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ အဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ ကာယသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ။ပေ.။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ ကဏှသုက္ကံ ကဏှသုက္ကဝိပါကံ။

‘‘ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ အကဏှအသုက္ကံ အကဏှအသုက္ကဝိပါကံ ကမ္မက္ခယာယ သံဝတ္တတိ? တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယမိဒံ ကမ္မံ ကဏှံ ကဏှဝိပါကံ။ပေ.။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ အကဏှအသုက္ကံ အကဏှအသုက္ကဝိပါကံ ကမ္မက္ခယာယ သံဝတ္တတိ။ ဣမာနိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရိ ကမ္မာနိ မယာ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒိတာနီ’’တိ။ ပဉ္စမံ။

၆. အရိယမဂ္ဂသုတ္တံ

၂၃၇. ‘‘စတ္တာရိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မာနိ မယာ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒိတာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ ကဏှံ ကဏှဝိပါကံ; အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ သုက္ကံ သုက္ကဝိပါကံ; အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ ကဏှသုက္ကံ ကဏှသုက္ကဝိပါကံ; အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ အကဏှအသုက္ကံ အကဏှအသုက္ကဝိပါကံ ကမ္မက္ခယာယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ ကဏှံ ကဏှဝိပါကံ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော သဗျာဗဇ္ဈံ ကာယသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ။ပေ.။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ ကဏှံ ကဏှဝိပါကံ။

‘‘ကတမဉ္စ , ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ သုက္ကံ သုက္ကဝိပါကံ? ဣဓ , ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော အဗျာဗဇ္ဈံ ကာယသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ။ပေ.။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ သုက္ကံ သုက္ကဝိပါကံ။

‘‘ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ ကဏှသုက္ကံ ကဏှသုက္ကဝိပါကံ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော သဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ အဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ ကာယသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ။ပေ.။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ ကဏှသုက္ကံ ကဏှသုက္ကဝိပါကံ။

‘‘ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ အကဏှအသုက္ကံ အကဏှအသုက္ကဝိပါကံ ကမ္မက္ခယာယ သံဝတ္တတိ? သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ပေ.။ သမ္မာသမာဓိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ အကဏှအသုက္ကံ အကဏှအသုက္ကဝိပါကံ ကမ္မက္ခယာယ သံဝတ္တတိ။ ဣမာနိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရိ ကမ္မာနိ မယာ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒိတာနီ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇. ဗောဇ္ဈင်္ဂသုတ္တံ

၂၃၈. ‘‘စတ္တာရိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မာနိ။ပေ.။ ကဏှံ ကဏှဝိပါကံ။ပေ.။ ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော သဗျာဗဇ္ဈံ ကာယသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ။ပေ.။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ ကဏှံ ကဏှဝိပါကံ။

‘‘ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ သုက္ကံ သုက္ကဝိပါကံ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော အဗျာဗဇ္ဈံ ကာယသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ။ပေ.။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ သုက္ကံ သုက္ကဝိပါကံ။

‘‘ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ ကဏှသုက္ကံ ကဏှသုက္ကဝိပါကံ? ဣဓ , ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော သဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ အဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ ကာယသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ။ပေ.။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ ကဏှသုက္ကံ ကဏှသုက္ကဝိပါကံ။

‘‘ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ အကဏှအသုက္ကံ အကဏှအသုက္ကဝိပါကံ ကမ္မက္ခယာယ သံဝတ္တတိ? သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ, ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ, ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ, ဣတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ, ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ, သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ, ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ – ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ အကဏှအသုက္ကံ အကဏှအသုက္ကဝိပါကံ ကမ္မက္ခယာယ သံဝတ္တတိ။ ဣမာနိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရိ ကမ္မာနိ မယာ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒိတာနီ’’တိ။ သတ္တမံ။

၈. သာဝဇ္ဇသုတ္တံ

၂၃၉. ‘‘စတူဟိ , ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ နိရယေ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? သာဝဇ္ဇေန ကာယကမ္မေန, သာဝဇ္ဇေန ဝစီကမ္မေန, သာဝဇ္ဇေန မနောကမ္မေန, သာဝဇ္ဇာယ ဒိဋ္ဌိယာ – ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ နိရယေ။

‘‘စတူဟိ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ သဂ္ဂေ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? အနဝဇ္ဇေန ကာယကမ္မေန, အနဝဇ္ဇေန ဝစီကမ္မေန, အနဝဇ္ဇေန မနောကမ္မေန, အနဝဇ္ဇာယ ဒိဋ္ဌိယာ – ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ သဂ္ဂေ’’တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉. အဗျာဗဇ္ဈသုတ္တံ

၂၄၀. ‘‘စတူဟိ , ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ နိရယေ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? သဗျာဗဇ္ဈေန ကာယကမ္မေန, သဗျာဗဇ္ဈေန ဝစီကမ္မေန, သဗျာဗဇ္ဈေန မနောကမ္မေန, သဗျာဗဇ္ဈာယ ဒိဋ္ဌိယာ – ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ နိရယေ။

‘‘စတူဟိ , ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ သဂ္ဂေ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? အဗျာဗဇ္ဈေန ကာယကမ္မေန, အဗျာဗဇ္ဈေန ဝစီကမ္မေန, အဗျာဗဇ္ဈေန မနောကမ္မေန, အဗျာဗဇ္ဈာယ ဒိဋ္ဌိယာ – ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ သဂ္ဂေ’’တိ။ နဝမံ။

၁၀. သမဏသုတ္တံ

၂၄၁. ‘‘‘ဣဓေဝ, ဘိက္ခဝေ, (ပဌမော) သမဏော, ဣဓ ဒုတိယော သမဏော, ဣဓ တတိယော သမဏော, ဣဓ စတုတ္ထော သမဏော; သုညာ ပရပ္ပဝါဒါ သမဏေဟိ အညေဟီ’တိ [သမဏေဟိ အညေတိ (သီ. ဣ. က.) ဧတ္ထ အညေဟီတိ သကာယ ပဋိညာယ သစ္စာဘိညေဟီတိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒီ. နိ. ၂.၂၁၄; မ. နိ. ၁.၁၄၀] – ဧဝမေတံ, ဘိက္ခဝေ, သမ္မာ သီဟနာဒံ နဒထ။

‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, ပဌမော သမဏော? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု တိဏ္ဏံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ သောတာပန္နော ဟောတိ အဝိနိပါတဓမ္မော နိယတော သမ္ဗောဓိပရာယဏော။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ပဌမော သမဏော။

‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, ဒုတိယော သမဏော? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု တိဏ္ဏံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ ရာဂဒေါသမောဟာနံ တနုတ္တာ သကဒါဂါမီ ဟောတိ, သကိဒေဝ ဣမံ လောကံ အာဂန္တွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရောတိ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ဒုတိယော သမဏော။

‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, တတိယော သမဏော? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ ဩပပါတိကော ဟောတိ တတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဝတ္တိဓမ္မော တသ္မာ လောကာ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, တတိယော သမဏော။

‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, စတုတ္ထော သမဏော? ဣဓ , ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, စတုတ္ထော သမဏော။

‘‘‘ဣဓေဝ, ဘိက္ခဝေ, ပဌမော သမဏော, ဣဓ ဒုတိယော သမဏော, ဣဓ တတိယော သမဏော, ဣဓ စတုတ္ထော သမဏော; သုညာ ပရပ္ပဝါဒါ သမဏေဘိ အညေဟီ’တိ – ဧဝမေတံ, ဘိက္ခဝေ, သမ္မာ သီဟနာဒံ နဒထာ’’တိ။ ဒသမံ။

၁၁. သပ္ပုရိသာနိသံသသုတ္တံ

၂၄၂. ‘‘သပ္ပုရိသံ, ဘိက္ခဝေ, နိဿာယ စတ္တာရော အာနိသံသာ ပါဋိကင်္ခါ။ ကတမေ စတ္တာရော? အရိယေန သီလေန ဝဍ္ဎတိ, အရိယေန သမာဓိနာ ဝဍ္ဎတိ, အရိယာယ ပညာယ ဝဍ္ဎတိ, အရိယာယ ဝိမုတ္တိယာ ဝဍ္ဎတိ – သပ္ပုရိသံ, ဘိက္ခဝေ, နိဿာယ ဣမေ စတ္တာရော အာနိသံသာ ပါဋိကင်္ခါ’’တိ။ ဧကာဒသမံ။

ကမ္မဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

သံခိတ္တ ဝိတ္ထာရ သောဏကာယန၊

သိက္ခာပဒံ အရိယမဂ္ဂေါ ဗောဇ္ဈင်္ဂံ။

သာဝဇ္ဇဉ္စေဝ အဗျာဗဇ္ဈံ၊

သမဏော စ သပ္ပုရိသာနိသံသောတိ။