ဘယဝဂ္ဂေါ

(၁၃) ၃. ဘယဝဂ္ဂေါ

၁. အတ္တာနုဝါဒသုတ္တံ

၁၂၁. ‘‘စတ္တာရိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, ဘယာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? အတ္တာနုဝါဒဘယံ, ပရာနုဝါဒဘယံ, ဒဏ္ဍဘယံ, ဒုဂ္ဂတိဘယံ။

‘‘ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, အတ္တာနုဝါဒဘယံ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘အဟဉ္စေဝ [အဟဉ္စေ (?)] ခေါ ပန ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရေယျံ, ဝါစာယ ဒုစ္စရိတံ စရေယျံ, မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရေယျံ, ကိဉ္စ တံ ယံ မံ [ကိဉ္စ တံ မံ (သီ.), ကိဉ္စ မံ (သျာ. ကံ.), ကိဉ္စ တံ ကမ္မံ (ဣ. က.)] အတ္တာ သီလတော န ဥပဝဒေယျာ’တိ! သော အတ္တာနုဝါဒဘယဿ ဘီတော ကာယဒုစ္စရိတံ ပဟာယ ကာယသုစရိတံ ဘာဝေတိ, ဝစီဒုစ္စရိတံ ပဟာယ ဝစီသုစရိတံ ဘာဝေတိ, မနောဒုစ္စရိတံ ပဟာယ မနောသုစရိတံ ဘာဝေတိ, သုဒ္ဓံ အတ္တာနံ ပရိဟရတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, အတ္တာနုဝါဒဘယံ။

‘‘ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ပရာနုဝါဒဘယံ? ဣဓ , ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘အဟဉ္စေဝ ခေါ ပန ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရေယျံ, ဝါစာယ ဒုစ္စရိတံ စရေယျံ, မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရေယျံ, ကိဉ္စ တံ ယံ မံ ပရေ သီလတော န ဥပဝဒေယျု’န္တိ! သော ပရာနုဝါဒဘယဿ ဘီတော ကာယဒုစ္စရိတံ ပဟာယ ကာယသုစရိတံ ဘာဝေတိ, ဝစီဒုစ္စရိတံ ပဟာယ ဝစီသုစရိတံ ဘာဝေတိ, မနောဒုစ္စရိတံ ပဟာယ မနောသုစရိတံ ဘာဝေတိ, သုဒ္ဓံ အတ္တာနံ ပရိဟရတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ပရာနုဝါဒဘယံ။

‘‘ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဒဏ္ဍဘယံ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ပဿတိ စောရံ အာဂုစာရိံ, ရာဇာနော ဂဟေတွာ ဝိဝိဓါ ကမ္မကာရဏာ ကာရေန္တေ, ကသာဟိပိ တာဠေန္တေ, ဝေတ္တေဟိပိ တာဠေန္တေ, အဒ္ဓဒဏ္ဍကေဟိပိ တာဠေန္တေ, ဟတ္ထမ္ပိ ဆိန္ဒန္တေ, ပါဒမ္ပိ ဆိန္ဒန္တေ, ဟတ္ထပါဒမ္ပိ ဆိန္ဒန္တေ, ကဏ္ဏမ္ပိ ဆိန္ဒန္တေ, နာသမ္ပိ ဆိန္ဒန္တေ, ကဏ္ဏနာသမ္ပိ ဆိန္ဒန္တေ, ဗိလင်္ဂထာလိကမ္ပိ ကရောန္တေ, သင်္ခမုဏ္ဍိကမ္ပိ ကရောန္တေ, ရာဟုမုခမ္ပိ ကရောန္တေ, ဇောတိမာလိကမ္ပိ ကရောန္တေ, ဟတ္ထပဇ္ဇောတိကမ္ပိ ကရောန္တေ, ဧရကဝတ္တိကမ္ပိ ကရောန္တေ, စီရကဝါသိကမ္ပိ ကရောန္တေ, ဧဏေယျကမ္ပိ ကရောန္တေ, ဗလိသမံသိကမ္ပိ ကရောန္တေ, ကဟာပဏကမ္ပိ ကရောန္တေ, ခါရာပတစ္ဆိကမ္ပိ ကရောန္တေ, ပလိဃပရိဝတ္တိကမ္ပိ ကရောန္တေ, ပလာလဣဌကမ္ပိ ကရောန္တေ, တတ္တေနပိ တေလေန ဩသိဉ္စန္တေ, သုနခေဟိပိ ခါဒါပေန္တေ, ဇီဝန္တမ္ပိ သူလေ ဥတ္တာသေန္တေ, အသိနာပိ သီသံ ဆိန္ဒန္တေ။

‘‘တဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘ယထာရူပါနံ ခေါ ပါပကာနံ ကမ္မာနံ ဟေတု စောရံ အာဂုစာရိံ ရာဇာနော ဂဟေတွာ ဝိဝိဓါ ကမ္မကာရဏာ ကာရေန္တိ, ကသာဟိပိ တာဠေန္တိ။ပေ.။ အသိနာပိ သီသံ ဆိန္ဒန္တိ, အဟဉ္စေဝ ခေါ ပန ဧဝရူပံ ပါပကမ္မံ ကရေယျံ, မမ္ပိ ရာဇာနော ဂဟေတွာ ဧဝရူပါ ဝိဝိဓါ ကမ္မကာရဏာ ကာရေယျုံ, ကသာဟိပိ တာဠေယျုံ, ဝေတ္တေဟိပိ တာဠေယျုံ, အဒ္ဓဒဏ္ဍကေဟိပိ တာဠေယျုံ, ဟတ္ထမ္ပိ ဆိန္ဒေယျုံ, ပါဒမ္ပိ ဆိန္ဒေယျုံ, ဟတ္ထပါဒမ္ပိ ဆိန္ဒေယျုံ, ကဏ္ဏမ္ပိ ဆိန္ဒေယျုံ, နာသမ္ပိ ဆိန္ဒေယျုံ, ကဏ္ဏနာသမ္ပိ ဆိန္ဒေယျုံ, ဗိလင်္ဂထာလိကမ္ပိ ကရေယျုံ, သင်္ခမုဏ္ဍိကမ္ပိ ကရေယျုံ; ရာဟုမုခမ္ပိ ကရေယျုံ, ဇောတိမာလိကမ္ပိ ကရေယျုံ, ဟတ္ထပဇ္ဇောတိကမ္ပိ ကရေယျုံ, ဧရကဝတ္တိကမ္ပိ ကရေယျုံ, စီရကဝါသိကမ္ပိ ကရေယျုံ, ဧဏေယျကမ္ပိ ကရေယျုံ, ဗလိသမံသိကမ္ပိ ကရေယျုံ, ကဟာပဏကမ္ပိ ကရေယျုံ, ခါရာပတစ္ဆိကမ္ပိ ကရေယျုံ, ပလိဃပရိဝတ္တိကမ္ပိ ကရေယျုံ, ပလာလဣဌကမ္ပိ ကရေယျုံ, တတ္တေနပိ တေလေန ဩသိဉ္စေယျုံ, သုနခေဟိပိ ခါဒါပေယျုံ, ဇီဝန္တမ္ပိ သူလေ ဥတ္တာသေယျုံ, အသိနာပိ သီသံ ဆိန္ဒေယျု’န္တိ။ သော ဒဏ္ဍဘယဿ ဘီတော န ပရေသံ ပါဘတံ ဝိလုမ္ပန္တော စရတိ။ ကာယဒုစ္စရိတံ ပဟာယ။ပေ.။ သုဒ္ဓံ အတ္တာနံ ပရိဟရတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ဒဏ္ဍဘယံ။

‘‘ကတမဉ္စ , ဘိက္ခဝေ, ဒုဂ္ဂတိဘယံ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ကာယဒုစ္စရိတဿ ခေါ ပါပကော ဝိပါကော အဘိသမ္ပရာယံ, ဝစီဒုစ္စရိတဿ ပါပကော ဝိပါကော အဘိသမ္ပရာယံ, မနောဒုစ္စရိတဿ ပါပကော ဝိပါကော အဘိသမ္ပရာယံ။ အဟဉ္စေဝ ခေါ ပန ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရေယျံ, ဝါစာယ ဒုစ္စရိတံ စရေယျံ, မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရေယျံ, ကိဉ္စ တံ ယာဟံ န ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇေယျ’န္တိ! သော ဒုဂ္ဂတိဘယဿ ဘီတော ကာယဒုစ္စရိတံ ပဟာယ ကာယသုစရိတံ ဘာဝေတိ, ဝစီဒုစ္စရိတံ ပဟာယ ဝစီသုစရိတံ ဘာဝေတိ, မနောဒုစ္စရိတံ ပဟာယ မနောသုစရိတံ ဘာဝေတိ, သုဒ္ဓံ အတ္တာနံ ပရိဟရတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ဒုဂ္ဂတိဘယံ။ ဣမာနိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရိ ဘယာနီ’’တိ။ ပဌမံ။

၂. ဦမိဘယသုတ္တံ

၁၂၂. ‘‘စတ္တာရိမာနိ , ဘိက္ခဝေ, ဘယာနိ ဥဒကောရောဟန္တဿ [ဥဒကောရောဟန္တေ (မ. နိ. ၂.၁၆၁)] ပါဋိကင္ခိတဗ္ဗာနိ ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ဦမိဘယံ, ကုမ္ဘီလဘယံ, အာဝဋ္ဋဘယံ, သုသုကာဘယံ – ဣမာနိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရိ ဘယာနိ ဥဒကောရောဟန္တဿ ပါဋိကင္ခိတဗ္ဗာနိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရိ ဘယာနိ ဣဓေကစ္စဿ ကုလပုတ္တဿ ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ အဂါရသ္မာ [သဒ္ဓါ အဂါရသ္မာ (သီ. သျာ. ကံ.)] အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတဿ [ပဗ္ဗဇတော (သီ.)] ပါဋိကင္ခိတဗ္ဗာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ဦမိဘယံ, ကုမ္ဘီလဘယံ, အာဝဋ္ဋဘယံ, သုသုကာဘယံ။

‘‘ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဦမိဘယံ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ကုလပုတ္တော သဒ္ဓါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော ဟောတိ – ‘ဩတိဏ္ဏောမှိ ဇာတိယာ ဇရာယ မရဏေန သောကေဟိ ပရိဒေဝေဟိ ဒုက္ခေဟိ ဒေါမနဿေဟိ ဥပါယာသေဟိ, ဒုက္ခောတိဏ္ဏော ဒုက္ခပရေတော; အပ္ပေဝ နာမ ဣမဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ အန္တကိရိယာ ပညာယေထာ’တိ! တမေနံ တထာ ပဗ္ဗဇိတံ သမာနံ သဗြဟ္မစာရိနော ဩဝဒန္တိ အနုသာသန္တိ – ‘ဧဝံ တေ အဘိက္ကမိတဗ္ဗံ, ဧဝံ တေ ပဋိက္ကမိတဗ္ဗံ, ဧဝံ တေ အာလောကေတဗ္ဗံ , ဧဝံ တေ ဝိလောကေတဗ္ဗံ, ဧဝံ တေ သမိဉ္ဇိတဗ္ဗံ, ဧဝံ တေ ပသာရိတဗ္ဗံ, ဧဝံ တေ သံဃာဋိပတ္တစီဝရံ ဓါရေတဗ္ဗ’န္တိ။ တဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘မယံ ခေါ ပုဗ္ဗေ အဂါရိယဘူတာ သမာနာ အညေ ဩဝဒါမပိ အနုသာသာမပိ။ ဣမေ ပနမှာကံ ပုတ္တမတ္တာ မညေ နတ္တမတ္တာ မညေ ဩဝဒိတဗ္ဗံ အနုသာသိတဗ္ဗံ မညန္တီ’တိ။ သော ကုပိတော အနတ္တမနော သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဦမိဘယဿ ဘီတော သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တော။ ဦမိဘယန္တိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ကောဓူပါယာသဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ဦမိဘယံ။

‘‘ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ကုမ္ဘီလဘယံ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ကုလပုတ္တော သဒ္ဓါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော ဟောတိ – ‘ဩတိဏ္ဏောမှိ ဇာတိယာ ဇရာယ မရဏေန သောကေဟိ ပရိဒေဝေဟိ ဒုက္ခေဟိ ဒေါမနဿေဟိ ဥပါယာသေဟိ, ဒုက္ခောတိဏ္ဏော ဒုက္ခပရေတော; အပ္ပေဝ နာမ ဣမဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ အန္တကိရိယာ ပညာယေထာ’တိ! တမေနံ တထာ ပဗ္ဗဇိတံ သမာနံ သဗြဟ္မစာရိနော ဩဝဒန္တိ အနုသာသန္တိ – ‘ဣဒံ တေ ခါဒိတဗ္ဗံ, ဣဒံ တေ န ခါဒိတဗ္ဗံ, ဣဒံ တေ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ, ဣဒံ တေ န ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ, ဣဒံ တေ သာယိတဗ္ဗံ, ဣဒံ တေ န သာယိတဗ္ဗံ, ဣဒံ တေ ပါတဗ္ဗံ , ဣဒံ တေ န ပါတဗ္ဗံ, ကပ္ပိယံ တေ ခါဒိတဗ္ဗံ, အကပ္ပိယံ တေ န ခါဒိတဗ္ဗံ, ကပ္ပိယံ တေ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ, အကပ္ပိယံ တေ န ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ, ကပ္ပိယံ တေ သာယိတဗ္ဗံ, အကပ္ပိယံ တေ န သာယိတဗ္ဗံ, ကပ္ပိယံ တေ ပါတဗ္ဗံ, အကပ္ပိယံ တေ န ပါတဗ္ဗံ, ကာလေ တေ ခါဒိတဗ္ဗံ, ဝိကာလေ တေ န ခါဒိတဗ္ဗံ, ကာလေ တေ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ, ဝိကာလေ တေ န ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ, ကာလေ တေ သာယိတဗ္ဗံ, ဝိကာလေ တေ န သာယိတဗ္ဗံ, ကာလေ တေ ပါတဗ္ဗံ, ဝိကာလေ တေ န ပါတဗ္ဗ’န္တိ။ တဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘မယံ ခေါ ပုဗ္ဗေ အဂါရိယဘူတာ သမာနာ ယံ ဣစ္ဆာမ တံ ခါဒါမ, ယံ န ဣစ္ဆာမ န တံ ခါဒါမ; ယံ ဣစ္ဆာမ တံ ဘုဉ္ဇာမ, ယံ န ဣစ္ဆာမ န တံ ဘုဉ္ဇာမ; ယံ ဣစ္ဆာမ တံ သာယာမ, ယံ န ဣစ္ဆာမ န တံ သာယာမ; ယံ ဣစ္ဆာမ တံ ပိဝါမ, ယံ န ဣစ္ဆာမ န တံ ပိဝါမ; ကပ္ပိယမ္ပိ ခါဒါမ အကပ္ပိယမ္ပိ ခါဒါမ ကပ္ပိယမ္ပိ ဘုဉ္ဇာမ အကပ္ပိယမ္ပိ ဘုဉ္ဇာမ ကပ္ပိယမ္ပိ သာယာမ အကပ္ပိယမ္ပိ သာယာမ ကပ္ပိယမ္ပိ ပိဝါမ အကပ္ပိယမ္ပိ ပိဝါမ, ကာလေပိ ခါဒါမ ဝိကာလေပိ ခါဒါမ ကာလေပိ ဘုဉ္ဇာမ ဝိကာလေပိ ဘုဉ္ဇာမ ကာလေပိ သာယာမ ဝိကာလေပိ သာယာမ ကာလေပိ ပိဝါမ ဝိကာလေပိ ပိဝါမ; ယမ္ပိ နော သဒ္ဓါ ဂဟပတိကာ ဒိဝါ ဝိကာလေ ပဏီတံ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ ဒေန္တိ, တတြပိမေ [တတ္ထပိမေ (မ. နိ. ၂.၁၆၃)] မုခါဝရဏံ မညေ ကရောန္တီ’တိ။ သော ကုပိတော အနတ္တမနော သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ကုမ္ဘီလဘယဿ ဘီတော သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တော။ ကုမ္ဘီလဘယန္တိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဩဒရိကတ္တဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ကုမ္ဘီလဘယံ။

‘‘ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, အာဝဋ္ဋဘယံ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ကုလပုတ္တော သဒ္ဓါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော ဟောတိ – ‘ဩတိဏ္ဏောမှိ ဇာတိယာ ဇရာယ မရဏေန သောကေဟိ ပရိဒေဝေဟိ, ဒုက္ခေဟိ ဒေါမနဿေဟိ ဥပါယာသေဟိ ဒုက္ခောတိဏ္ဏော ဒုက္ခပရေတော; အပ္ပေဝ နာမ ဣမဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ အန္တကိရိယာ ပညာယေထာ’တိ! သော ဧဝံ ပဗ္ဗဇိတော သမာနော ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသတိ အရက္ခိတေနေဝ ကာယေန အရက္ခိတာယ ဝါစာယ အရက္ခိတေန စိတ္တေန အနုပဋ္ဌိတာယ သတိယာ အသံဝုတေဟိ ဣန္ဒ္ရိယေဟိ။ သော တတ္ထ ပဿတိ ဂဟပတိံ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တံ ဝါ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတံ သမင္ဂီဘူတံ ပရိစာရယမာနံ။ တဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘မယံ ခေါ ပုဗ္ဗေ အဂါရိယဘူတာ သမာနာ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတာ သမင္ဂီဘူတာ ပရိစာရိမှာ; သံဝိဇ္ဇန္တိ ခေါ ပန မေ ကုလေ ဘောဂါ။ သက္ကာ ဘောဂေ စ ဘုဉ္ဇိတုံ ပုညာနိ စ ကာတုံ။ ယံနူနာဟံ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တိတွာ ဘောဂေ စ ဘုဉ္ဇေယျံ ပုညာနိ စ ကရေယျ’န္တိ ! သော သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု အာဝဋ္ဋဘယဿ ဘီတော သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တော။ အာဝဋ္ဋဘယန္တိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စန္နေတံ ကာမဂုဏာနံ အဓိဝစနံ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, အာဝဋ္ဋဘယံ။

‘‘ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, သုသုကာဘယံ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ကုလပုတ္တော သဒ္ဓါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော ဟောတိ – ‘ဩတိဏ္ဏောမှိ ဇာတိယာ ဇရာယ မရဏေန သောကေဟိ ပရိဒေဝေဟိ ဒုက္ခေဟိ ဒေါမနဿေဟိ ဥပါယာသေဟိ, ဒုက္ခောတိဏ္ဏော ဒုက္ခပရေတော; အပ္ပေဝ နာမ ဣမဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ အန္တကိရိယာ ပညာယေထာ’တိ! သော ဧဝံ ပဗ္ဗဇိတော သမာနော ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသတိ အရက္ခိတေနေဝ ကာယေန အရက္ခိတာယ ဝါစာယ အရက္ခိတေန စိတ္တေန အနုပဋ္ဌိတာယ သတိယာ အသံဝုတေဟိ ဣန္ဒ္ရိယေဟိ။ သော တတ္ထ ပဿတိ မာတုဂါမံ ဒုန္နိဝတ္ထံ ဝါ ဒုပ္ပါရုတံ ဝါ။ တဿ မာတုဂါမံ ဒိသွာ ဒုန္နိဝတ္ထံ ဝါ ဒုပ္ပါရုတံ ဝါ ရာဂေါ စိတ္တံ အနုဒ္ဓံသေတိ။ သော ရာဂါနုဒ္ဓံသိတေန စိတ္တေန သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သုသုကာဘယဿ ဘီတော သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တော။ သုသုကာဘယန္တိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, မာတုဂါမဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, သုသုကာဘယံ။ ဣမာနိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရိ ဘယာနိ ဣဓေကစ္စဿ ကုလပုတ္တဿ ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတဿ ပါဋိကင္ခိတဗ္ဗာနီ’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃. ပဌမနာနာကရဏသုတ္တံ

၁၂၃. ‘‘စတ္တာရောမေ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? [ကထာ. ၆၇၁ အာဒယော] ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ဣတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော တဒဿာဒေတိ, တံ နိကာမေတိ, တေန စ ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ တတ္ထ ဌိတော တဒဓိမုတ္တော တဗ္ဗဟုလဝိဟာရီ အပရိဟီနော ကာလံ ကုရုမာနော ဗြဟ္မကာယိကာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ဗြဟ္မကာယိကာနံ, ဘိက္ခဝေ, ဒေဝါနံ ကပ္ပော အာယုပ္ပမာဏံ။ တတ္ထ ပုထုဇ္ဇနော ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ယာဝတကံ တေသံ ဒေဝါနံ အာယုပ္ပမာဏံ တံ သဗ္ဗံ ခေပေတွာ နိရယမ္ပိ ဂစ္ဆတိ တိရစ္ဆာနယောနိမ္ပိ ဂစ္ဆတိ ပေတ္တိဝိသယမ္ပိ ဂစ္ဆတိ။ ဘဂဝတော ပန သာဝကော တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ယာဝတကံ တေသံ ဒေဝါနံ အာယုပ္ပမာဏံ တံ သဗ္ဗံ ခေပေတွာ တသ္မိံယေဝ ဘဝေ ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ အယံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဝိသေသော အယံ အဓိပ္ပယာသော ဣဒံ နာနာကရဏံ သုတဝတော အရိယသာဝကဿ အဿုတဝတာ ပုထုဇ္ဇနေန, ယဒိဒံ ဂတိယာ ဥပပတ္တိယာ သတိ [ယဒိဒံ စုတိယာ ဥပပတ္တိယာ စာတိ (က.) အ. နိ. ၃.၁၁၇ ပဿိတဗ္ဗံ]။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ အဇ္ဈတ္တံ သမ္ပသာဒနံ စေတသော ဧကောဒိဘာဝံ အဝိတက္ကံ အဝိစာရံ သမာဓိဇံ ဣတိသုခံ ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော တဒဿာဒေတိ, တံ နိကာမေတိ, တေန စ ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ တတ္ထ ဌိတော တဒဓိမုတ္တော တဗ္ဗဟုလဝိဟာရီ အပရိဟီနော ကာလံ ကုရုမာနော အာဘဿရာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ။ အာဘဿရာနံ, ဘိက္ခဝေ, ဒေဝါနံ ဒွေ ကပ္ပါ အာယုပ္ပမာဏံ။ တတ္ထ ပုထုဇ္ဇနော ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ယာဝတကံ တေသံ ဒေဝါနံ အာယုပ္ပမာဏံ တံ သဗ္ဗံ ခေပေတွာ နိရယမ္ပိ ဂစ္ဆတိ တိရစ္ဆာနယောနိမ္ပိ ဂစ္ဆတိ ပေတ္တိဝိသယမ္ပိ ဂစ္ဆတိ။ ဘဂဝတော ပန သာဝကော တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ယာဝတကံ တေသံ ဒေဝါနံ အာယုပ္ပမာဏံ တံ သဗ္ဗံ ခေပေတွာ တသ္မိံယေဝ ဘဝေ ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ အယံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဝိသေသော အယံ အဓိပ္ပယာသော ဣဒံ နာနာကရဏံ သုတဝတော အရိယသာဝကဿ အဿုတဝတာ ပုထုဇ္ဇနေန, ယဒိဒံ ဂတိယာ ဥပပတ္တိယာ သတိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဣတိယာ စ ဝိရာဂါ ဥပေက္ခကော စ ဝိဟရတိ သတော စ သမ္ပဇာနော သုခဉ္စ ကာယေန ပဋိသံဝေဒေတိ ယံ တံ အရိယာ အာစိက္ခန္တိ – ‘ဥပေက္ခကော သတိမာ သုခဝိဟာရီ’တိ တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော တဒဿာဒေတိ, တံ နိကာမေတိ, တေန စ ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ တတ္ထ ဌိတော တဒဓိမုတ္တော တဗ္ဗဟုလဝိဟာရီ အပရိဟီနော, ကာလံ ကုရုမာနော သုဘကိဏှာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ။ သုဘကိဏှာနံ, ဘိက္ခဝေ, ဒေဝါနံ စတ္တာရော ကပ္ပါ အာယုပ္ပမာဏံ။ တတ္ထ ပုထုဇ္ဇနော ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ယာဝတကံ တေသံ ဒေဝါနံ အာယုပ္ပမာဏံ တံ သဗ္ဗံ ခေပေတွာ နိရယမ္ပိ ဂစ္ဆတိ တိရစ္ဆာနယောနိမ္ပိ ဂစ္ဆတိ ပေတ္တိဝိသယမ္ပိ ဂစ္ဆတိ။ ဘဂဝတော ပန သာဝကော တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ယာဝတကံ တေသံ ဒေဝါနံ အာယုပ္ပမာဏံ တံ သဗ္ဗံ ခေပေတွာ တသ္မိံယေဝ ဘဝေ ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ အယံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဝိသေသော အယံ အဓိပ္ပယာသော ဣဒံ နာနာကရဏံ သုတဝတော အရိယသာဝကဿ အဿုတဝတာ ပုထုဇ္ဇနေန, ယဒိဒံ ဂတိယာ ဥပပတ္တိယာ သတိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော သုခဿ စ ပဟာနာ ဒုက္ခဿ စ ပဟာနာ ပုဗ္ဗေဝ သောမနဿဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာ အဒုက္ခမသုခံ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိံ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော တဒဿာဒေတိ, တံ နိကာမေတိ, တေန စ ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ တတ္ထ ဌိတော တဒဓိမုတ္တော တဗ္ဗဟုလဝိဟာရီ အပရိဟီနော ကာလံ ကုရုမာနော ဝေဟပ္ဖလာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ဝေဟပ္ဖလာနံ, ဘိက္ခဝေ, ဒေဝါနံ ပဉ္စ ကပ္ပသတာနိ အာယုပ္ပမာဏံ။ တတ္ထ ပုထုဇ္ဇနော ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ယာဝတကံ တေသံ ဒေဝါနံ အာယုပ္ပမာဏံ တံ သဗ္ဗံ ခေပေတွာ နိရယမ္ပိ ဂစ္ဆတိ တိရစ္ဆာနယောနိမ္ပိ ဂစ္ဆတိ ပေတ္တိဝိသယမ္ပိ ဂစ္ဆတိ။ ဘဂဝတော ပန သာဝကော တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ယာဝတကံ တေသံ ဒေဝါနံ အာယုပ္ပမာဏံ တံ သဗ္ဗံ ခေပေတွာ တသ္မိံယေဝ ဘဝေ ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ အယံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဝိသေသော အယံ အဓိပ္ပယာသော ဣဒံ နာနာကရဏံ သုတဝတော အရိယသာဝကဿ အဿုတဝတာ ပုထုဇ္ဇနေန, ယဒိဒံ ဂတိယာ ဥပပတ္တိယာ သတိ။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ တတိယံ။

၄. ဒုတိယနာနာကရဏသုတ္တံ

၁၂၄. ‘‘စတ္တာရောမေ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ။ပေ.။ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ယဒေဝ တတ္ထ ဟောတိ ရူပဂတံ ဝေဒနာဂတံ သညာဂတံ သင်္ခါရဂတံ ဝိညာဏဂတံ, တေ ဓမ္မေ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော ရောဂတော ဂဏ္ဍတော သလ္လတော အဃတော အာဗာဓတော ပရတော ပလောကတော သုညတော အနတ္တတော သမနုပဿတိ။ သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဒ္ဓါဝါသာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ဥပပတ္တိ အသာဓါရဏာ ပုထုဇ္ဇနေဟိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ။ပေ.။ ဒုတိယံ ဈာနံ။ပေ.။ တတိယံ ဈာနံ။ပေ.။ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ယဒေဝ တတ္ထ ဟောတိ ရူပဂတံ ဝေဒနာဂတံ သညာဂတံ သင်္ခါရဂတံ ဝိညာဏဂတံ, တေ ဓမ္မေ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော ရောဂတော ဂဏ္ဍတော သလ္လတော အဃတော အာဗာဓတော ပရတော ပလောကတော သုညတော အနတ္တတော သမနုပဿတိ။ သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဒ္ဓါဝါသာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ဥပပတ္တိ အသာဓါရဏာ ပုထုဇ္ဇနေဟိ။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ စတုတ္ထံ။

၅. ပဌမမေတ္တာသုတ္တံ

၁၂၅. ‘‘စတ္တာရောမေ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတိ, တထာ ဒုတိယံ တထာ တတိယံ တထာ စတုတ္ထံ။ ဣတိ ဥဒ္ဓမဓေါ တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာပဇ္ဇေန ဖရိတွာ ဝိဟရတိ။ သော တဒဿာဒေတိ, တံ နိကာမေတိ, တေန စ ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ တတ္ထ ဌိတော တဒဓိမုတ္တော တဗ္ဗဟုလဝိဟာရီ အပရိဟီနော ကာလံ ကုရုမာနော ဗြဟ္မကာယိကာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ဗြဟ္မကာယိကာနံ, ဘိက္ခဝေ, ဒေဝါနံ ကပ္ပော အာယုပ္ပမာဏံ။ တတ္ထ ပုထုဇ္ဇနော ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ယာဝတကံ တေသံ ဒေဝါနံ အာယုပ္ပမာဏံ တံ သဗ္ဗံ ခေပေတွာ နိရယမ္ပိ ဂစ္ဆတိ တိရစ္ဆာနယောနိမ္ပိ ဂစ္ဆတိ ပေတ္တိဝိသယမ္ပိ ဂစ္ဆတိ။ ဘဂဝတော ပန သာဝကော တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ယာဝတကံ တေသံ ဒေဝါနံ အာယုပ္ပမာဏံ တံ သဗ္ဗံ ခေပေတွာ တသ္မိံယေဝ ဘဝေ ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ အယံ ခေါ , ဘိက္ခဝေ, ဝိသေသော အယံ အဓိပ္ပယာသော ဣဒံ နာနာကရဏံ သုတဝတော အရိယသာဝကဿ အဿုတဝတာ ပုထုဇ္ဇနေန, ယဒိဒံ ဂတိယာ ဥပပတ္တိယာ သတိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော ကရုဏာသဟဂတေန စေတသာ။ပေ.။ မုဒိတာသဟဂတေန စေတသာ။ပေ.။ ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတိ, တထာ ဒုတိယံ တထာ တတိယံ တထာ စတုတ္ထံ။ ဣတိ ဥဒ္ဓမဓေါ တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာပဇ္ဇေန ဖရိတွာ ဝိဟရတိ။ သော တဒဿာဒေတိ, တံ နိကာမေတိ, တေန စ ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ တတ္ထ ဌိတော တဒဓိမုတ္တော တဗ္ဗဟုလဝိဟာရီ အပရိဟီနော ကာလံ ကုရုမာနော အာဘဿရာနံ [သျာမပေါတ္ထကေ ပန ကရုဏာဒယော တယော ဝိဟာရာ အာဘဿရာဒီဟိ တီဟိ ဝိသုံ ဝိသုံ ယောဇေတွာ ပရိပုဏ္ဏမေဝ ဒဿိတံ] ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ။ အာဘဿရာနံ, ဘိက္ခဝေ, ဒေဝါနံ ဒွေ ကပ္ပါ အာယုပ္ပမာဏံ။ပေ.။ သုဘကိဏှာနံ [သျာမပေါတ္ထကေ ပန ကရုဏာဒယော တယော ဝိဟာရာ အာဘဿရာဒီဟိ တီဟိ ဝိသုံ ဝိသုံ ယောဇေတွာ ပရိပုဏ္ဏမေဝ ဒဿိတံ] ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ။ သုဘကိဏှာနံ, ဘိက္ခဝေ, ဒေဝါနံ စတ္တာရော ကပ္ပါ အာယုပ္ပမာဏံ။ပေ.။ ဝေဟပ္ဖလာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ဝေဟပ္ဖလာနံ, ဘိက္ခဝေ, ဒေဝါနံ ပဉ္စ ကပ္ပသတာနိ အာယုပ္ပမာဏံ။ တတ္ထ ပုထုဇ္ဇနော ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ယာဝတကံ တေသံ ဒေဝါနံ အာယုပ္ပမာဏံ တံ သဗ္ဗံ ခေပေတွာ နိရယမ္ပိ ဂစ္ဆတိ တိရစ္ဆာနယောနိမ္ပိ ဂစ္ဆတိ ပေတ္တိဝိသယမ္ပိ ဂစ္ဆတိ။ ဘဂဝတော ပန သာဝကော တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ယာဝတကံ တေသံ ဒေဝါနံ အာယုပ္ပမာဏံ တံ သဗ္ဗံ ခေပေတွာ တသ္မိံယေဝ ဘဝေ ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ အယံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဝိသေသော အယံ အဓိပ္ပယာသော ဣဒံ နာနာကရဏံ သုတဝတော အရိယသာဝကဿ အဿုတဝတာ ပုထုဇ္ဇနေန, ယဒိဒံ ဂတိယာ ဥပပတ္တိယာ သတိ။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ ပဉ္စမံ။

၆. ဒုတိယမေတ္တာသုတ္တံ

၁၂၆. ‘‘စတ္တာရောမေ , ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတိ, တထာ ဒုတိယံ တထာ တတိယံ တထာ စတုတ္ထံ။ ဣတိ ဥဒ္ဓမဓေါ တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာပဇ္ဇေန ဖရိတွာ ဝိဟရတိ။ သော ယဒေဝ တတ္ထ ဟောတိ ရူပဂတံ ဝေဒနာဂတံ သညာဂတံ သင်္ခါရဂတံ ဝိညာဏဂတံ တေ ဓမ္မေ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော ရောဂတော ဂဏ္ဍတော သလ္လတော အဃတော အာဗာဓတော ပရတော ပလောကတော သုညတော အနတ္တတော သမနုပဿတိ။ သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဒ္ဓါဝါသာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ဥပပတ္တိ အသာဓါရဏာ ပုထုဇ္ဇနေဟိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော ကရုဏာ။ပေ.။ မုဒိတာ။ပေ.။ ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတိ, တထာ ဒုတိယံ တထာ တတိယံ တထာ စတုတ္ထံ။ ဣတိ ဥဒ္ဓမဓေါ တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာပဇ္ဇေန ဖရိတွာ ဝိဟရတိ ။ သော ယဒေဝ တတ္ထ ဟောတိ ရူပဂတံ ဝေဒနာဂတံ သညာဂတံ သင်္ခါရဂတံ ဝိညာဏဂတံ တေ ဓမ္မေ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော ရောဂတော ဂဏ္ဍတော သလ္လတော အဃတော အာဗာဓတော ပရတော ပလောကတော သုညတော အနတ္တတော သမနုပဿတိ။ သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဒ္ဓါဝါသာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ဥပပတ္တိ အသာဓါရဏာ ပုထုဇ္ဇနေဟိ။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇. ပဌမတထာဂတအစ္ဆရိယသုတ္တံ

၁၂၇. ‘‘တထာဂတဿ , ဘိက္ခဝေ, အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပါတုဘာဝါ စတ္တာရော အစ္ဆရိယာ အဗ္ဘုတာ ဓမ္မာ [အဗ္ဘုတဓမ္မာ (သျာ. ကံ. က.)] ပါတုဘဝန္တိ။ ကတမေ စတ္တာရော? ယဒါ, ဘိက္ခဝေ, ဗောဓိသတ္တော တုသိတာ ကာယာ စဝိတွာ သတော သမ္ပဇာနော မာတုကုစ္ဆိံ ဩက္ကမတိ, အထ သဒေဝကေ လောကေ သမာရကေ သဗြဟ္မကေ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ အပ္ပမာဏော ဥဠာရော ဩဘာသော ပါတုဘဝတိ အတိက္ကမ္မေဝ ဒေဝါနံ ဒေဝါနုဘာဝံ။ ယာပိ တာ လောကန္တရိကာ အဃာ အသံဝုတာ အန္ဓကာရာ အန္ဓကာရတိမိသာ ယတ္ထပိမေသံ [ယတ္ထိမေသံ (သီ. သျာ. ကံ.)] စန္ဒိမသူရိယာနံ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကာနံ ဧဝံမဟာနုဘာဝါနံ အာဘာ နာနုဘောန္တိ, တတ္ထပိ အပ္ပမာဏော ဥဠာရော ဩဘာသော ပါတုဘဝတိ အတိက္ကမ္မေဝ ဒေဝါနံ ဒေဝါနုဘာဝံ။ ယေပိ တတ္ထ သတ္တာ ဥပပန္နာ တေပိ တေနောဘာသေန အညမညံ သဉ္ဇာနန္တိ – ‘အညေပိ ကိရ, ဘော, သန္တိ သတ္တာ ဣဓူပပန္နာ’တိ။ တထာဂတဿ , ဘိက္ခဝေ, အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပါတုဘာဝါ အယံ ပဌမော အစ္ဆရိယော အဗ္ဘုတော ဓမ္မော [အဗ္ဘုတဓမ္မော (သျာ. ကံ. က.)] ပါတုဘဝတိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ယဒါ ဗောဓိသတ္တော သတော သမ္ပဇာနော မာတုကုစ္ဆိမှာ နိက္ခမတိ, အထ သဒေဝကေ လောကေ သမာရကေ သဗြဟ္မကေ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ အပ္ပမာဏော ဥဠာရော ဩဘာသော ပါတုဘဝတိ အတိက္ကမ္မေဝ ဒေဝါနံ ဒေဝါနုဘာဝံ။ ယာပိ တာ လောကန္တရိကာ အဃာ အသံဝုတာ အန္ဓကာရာ အန္ဓကာရတိမိသာ ယတ္ထပိမေသံ စန္ဒိမသူရိယာနံ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကာနံ ဧဝံမဟာနုဘာဝါနံ အာဘာ နာနုဘောန္တိ, တတ္ထပိ အပ္ပမာဏော ဥဠာရော ဩဘာသော ပါတုဘဝတိ အတိက္ကမ္မေဝ ဒေဝါနံ ဒေဝါနုဘာဝံ။ ယေပိ တတ္ထ သတ္တာ ဥပပန္နာ တေပိ တေနောဘာသေန အညမညံ သဉ္ဇာနန္တိ – ‘အညေပိ ကိရ, ဘော, သန္တိ သတ္တာ ဣဓူပပန္နာ’တိ။ တထာဂတဿ, ဘိက္ခဝေ, အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပါတုဘာဝါ အယံ ဒုတိယော အစ္ဆရိယော အဗ္ဘုတော ဓမ္မော ပါတုဘဝတိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ယဒါ တထာဂတော အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈတိ, အထ သဒေဝကေ လောကေ သမာရကေ သဗြဟ္မကေ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ အပ္ပမာဏော ဥဠာရော ဩဘာသော ပါတုဘဝတိ အတိက္ကမ္မေဝ ဒေဝါနံ ဒေဝါနုဘာဝံ။ ယာပိ တာ လောကန္တရိကာ အဃာ အသံဝုတာ အန္ဓကာရာ အန္ဓကာရတိမိသာ ယတ္ထပိမေသံ စန္ဒိမသူရိယာနံ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကာနံ ဧဝံမဟာနုဘာဝါနံ အာဘာ နာနုဘောန္တိ, တတ္ထပိ အပ္ပမာဏော ဥဠာရော ဩဘာသော ပါတုဘဝတိ အတိက္ကမ္မေဝ ဒေဝါနံ ဒေဝါနုဘာဝံ။ ယေပိ တတ္ထ သတ္တာ ဥပပန္နာ တေပိ တေနောဘာသေန အညမညံ သဉ္ဇာနန္တိ – ‘အညေပိ ကိရ, ဘော, သန္တိ သတ္တာ ဣဓူပပန္နာ’တိ။ တထာဂတဿ, ဘိက္ခဝေ, အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပါတုဘာဝါ အယံ တတိယော အစ္ဆရိယော အဗ္ဘုတော ဓမ္မော ပါတုဘဝတိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ယဒါ တထာဂတော အနုတ္တရံ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတိ, အထ သဒေဝကေ လောကေ သမာရကေ သဗြဟ္မကေ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ အပ္ပမာဏော ဥဠာရော ဩဘာသော ပါတုဘဝတိ အတိက္ကမ္မေဝ ဒေဝါနံ ဒေဝါနုဘာဝံ။ ယာပိ တာ လောကန္တရိကာ အဃာ အသံဝုတာ အန္ဓကာရာ အန္ဓကာရတိမိသာ ယတ္ထပိမေသံ စန္ဒိမသူရိယာနံ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကာနံ ဧဝံမဟာနုဘာဝါနံ အာဘာ နာနုဘောန္တိ, တတ္ထပိ အပ္ပမာဏော ဥဠာရော ဩဘာသော ပါတုဘဝတိ အတိက္ကမ္မေဝ ဒေဝါနံ ဒေဝါနုဘာဝံ။ ယေပိ တတ္ထ သတ္တာ ဥပပန္နာ တေပိ တေနောဘာသေန အညမညံ သဉ္ဇာနန္တိ – ‘အညေပိ ကိရ, ဘော, သန္တိ သတ္တာ ဣဓူပပန္နာ’တိ။ တထာဂတဿ, ဘိက္ခဝေ, အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပါတုဘာဝါ အယံ စတုတ္ထော အစ္ဆရိယော အဗ္ဘုတော ဓမ္မော ပါတုဘဝတိ။ တထာဂတဿ, ဘိက္ခဝေ, အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပါတုဘာဝါ ဣမေ စတ္တာရော အစ္ဆရိယာ အဗ္ဘုတာ ဓမ္မာ ပါတုဘဝန္တီ’’တိ။ သတ္တမံ။

၈. ဒုတိယတထာဂတအစ္ဆရိယသုတ္တံ

၁၂၈. ‘‘တထာဂတဿ, ဘိက္ခဝေ, အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပါတုဘာဝါ စတ္တာရော အစ္ဆရိယာ အဗ္ဘုတာ ဓမ္မာ ပါတုဘဝန္တိ။ ကတမေ စတ္တာရော? အာလယာရာမာ [အာလယရာမာ (အညသုတ္တေသု)], ဘိက္ခဝေ, ပဇာ အာလယရတာ အာလယသမ္မုဒိတာ; သာ တထာဂတေန အနာလယေ ဓမ္မေ ဒေသိယမာနေ သုဿူသတိ သောတံ ဩဒဟတိ အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေတိ ။ တထာဂတဿ, ဘိက္ခဝေ, အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပါတုဘာဝါ အယံ ပဌမော အစ္ဆရိယော အဗ္ဘုတော ဓမ္မော ပါတုဘဝတိ။

‘‘မာနာရာမာ , ဘိက္ခဝေ, ပဇာ မာနရတာ မာနသမ္မုဒိတာ။ သာ တထာဂတေန မာနဝိနယေ ဓမ္မေ ဒေသိယမာနေ သုဿူသတိ သောတံ ဩဒဟတိ အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေတိ။ တထာဂတဿ, ဘိက္ခဝေ, အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပါတုဘာဝါ အယံ ဒုတိယော အစ္ဆရိယော အဗ္ဘုတော ဓမ္မော ပါတုဘဝတိ။

‘‘အနုပသမာရာမာ, ဘိက္ခဝေ, ပဇာ အနုပသမရတာ အနုပသမသမ္မုဒိတာ။ သာ တထာဂတေန ဩပသမိကေ ဓမ္မေ ဒေသိယမာနေ သုဿူသတိ သောတံ ဩဒဟတိ အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေတိ။ တထာဂတဿ , ဘိက္ခဝေ, အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပါတုဘာဝါ အယံ တတိယော အစ္ဆရိယော အဗ္ဘုတော ဓမ္မော ပါတုဘဝတိ။

‘‘အဝိဇ္ဇာဂတာ, ဘိက္ခဝေ, ပဇာ အဏ္ဍဘူတာ ပရိယောနဒ္ဓါ။ သာ တထာဂတေန အဝိဇ္ဇာဝိနယေ ဓမ္မေ ဒေသိယမာနေ သုဿူသတိ သောတံ ဩဒဟတိ အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေတိ။ တထာဂတဿ, ဘိက္ခဝေ, အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပါတုဘာဝါ အယံ စတုတ္ထော အစ္ဆရိယော အဗ္ဘုတော ဓမ္မော ပါတုဘဝတိ။ တထာဂတဿ, ဘိက္ခဝေ, အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပါတုဘာဝါ ဣမေ စတ္တာရော အစ္ဆရိယာ အဗ္ဘုတာ ဓမ္မာ ပါတုဘဝန္တီ’’တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉. အာနန္ဒအစ္ဆရိယသုတ္တံ

၁၂၉. ‘‘စတ္တာရောမေ, ဘိက္ခဝေ, အစ္ဆရိယာ အဗ္ဘုတာ ဓမ္မာ အာနန္ဒေ။ ကတမေ စတ္တာရော? သစေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုပရိသာ အာနန္ဒံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမတိ, ဒဿနေနပိ သာ အတ္တမနာ ဟောတိ။ တတြ စေ အာနန္ဒော ဓမ္မံ ဘာသတိ, ဘာသိတေနပိ သာ အတ္တမနာ ဟောတိ။ အတိတ္တာဝ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုပရိသာ ဟောတိ, အထ အာနန္ဒော တုဏှီ ဘဝတိ။

‘‘သစေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနိပရိသာ အာနန္ဒံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမတိ, ဒဿနေနပိ သာ အတ္တမနာ ဟောတိ။ တတ္ထ စေ အာနန္ဒော ဓမ္မံ ဘာသတိ, ဘာသိတေနပိ သာ အတ္တမနာ ဟောတိ။ အတိတ္တာဝ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနိပရိသာ ဟောတိ, အထ အာနန္ဒော တုဏှီ ဘဝတိ။

‘‘သစေ, ဘိက္ခဝေ, ဥပါသကပရိသာ အာနန္ဒံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမတိ, ဒဿနေနပိ သာ အတ္တမနာ ဟောတိ။ တတြ စေ အာနန္ဒော ဓမ္မံ ဘာသတိ, ဘာသိတေနပိ သာ အတ္တမနာ ဟောတိ။ အတိတ္တာဝ, ဘိက္ခဝေ, ဥပါသကပရိသာ ဟောတိ, အထ အာနန္ဒော တုဏှီ ဘဝတိ။

‘‘သစေ, ဘိက္ခဝေ, ဥပါသိကာပရိသာ အာနန္ဒံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမတိ, ဒဿနေနပိ သာ အတ္တမနာ ဟောတိ။ တတြ စေ အာနန္ဒော ဓမ္မံ ဘာသတိ, ဘာသိတေနပိ သာ အတ္တမနာ ဟောတိ။ အတိတ္တာဝ, ဘိက္ခဝေ, ဥပါသိကာပရိသာ ဟောတိ, အထ အာနန္ဒော တုဏှီ ဘဝတိ။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရော အစ္ဆရိယာ အဗ္ဘုတာ ဓမ္မာ အာနန္ဒေ’’တိ။ နဝမံ။

၁၀. စက္ကဝတ္တိအစ္ဆရိယသုတ္တံ

၁၃၀. ‘‘စတ္တာရောမေ , ဘိက္ခဝေ, အစ္ဆရိယာ အဗ္ဘုတာ ဓမ္မာ ရညေ စက္ကဝတ္တိမှိ။ ကတမေ စတ္တာရော? သစေ, ဘိက္ခဝေ, ခတ္တိယပရိသာ ရာဇာနံ စက္ကဝတ္တိံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမတိ, ဒဿနေနပိ သာ အတ္တမနာ ဟောတိ။ တတြ စေ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ ဘာသတိ, ဘာသိတေနပိ သာ အတ္တမနာ ဟောတိ။ အတိတ္တာဝ, ဘိက္ခဝေ, ခတ္တိယပရိသာ ဟောတိ, အထ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ တုဏှီ ဘဝတိ။

‘‘သစေ, ဘိက္ခဝေ, ဗြာဟ္မဏပရိသာ ရာဇာနံ စက္ကဝတ္တိံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမတိ, ဒဿနေနပိ သာ အတ္တမနာ ဟောတိ။ တတြ စေ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ ဘာသတိ, ဘာသိတေနပိ သာ အတ္တမနာ ဟောတိ။ အတိတ္တာဝ, ဘိက္ခဝေ, ဗြာဟ္မဏပရိသာ ဟောတိ, အထ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ တုဏှီ ဘဝတိ။

‘‘သစေ, ဘိက္ခဝေ, ဂဟပတိပရိသာ ရာဇာနံ စက္ကဝတ္တိံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမတိ, ဒဿနေနပိ သာ အတ္တမနာ ဟောတိ။ တတြ စေ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ ဘာသတိ, ဘာသိတေနပိ သာ အတ္တမနာ ဟောတိ။ အတိတ္တာဝ, ဘိက္ခဝေ, ဂဟပတိပရိသာ ဟောတိ, အထ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ တုဏှီ ဘဝတိ။

‘‘သစေ, ဘိက္ခဝေ, သမဏပရိသာ ရာဇာနံ စက္ကဝတ္တိံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမတိ, ဒဿနေနပိ သာ အတ္တမနာ ဟောတိ။ တတြ စေ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ ဘာသတိ, ဘာသိတေနပိ သာ အတ္တမနာ ဟောတိ။ အတိတ္တာဝ, ဘိက္ခဝေ, သမဏပရိသာ ဟောတိ, အထ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ တုဏှီ ဘဝတိ။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရော အစ္ဆရိယာ အဗ္ဘုတာ ဓမ္မာ ရညေ စက္ကဝတ္တိမှိ။

‘‘ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရော [စတ္တာရောမေ (က.)] အစ္ဆရိယာ အဗ္ဘုတာ ဓမ္မာ အာနန္ဒေ။ ကတမေ စတ္တာရော? သစေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုပရိသာ အာနန္ဒံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမတိ, ဒဿနေနပိ သာ အတ္တမနာ ဟောတိ။ တတြ စေ အာနန္ဒော ဓမ္မံ ဘာသတိ, ဘာသိတေနပိ သာ အတ္တမနာ ဟောတိ။ အတိတ္တာဝ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုပရိသာ ဟောတိ, အထ အာနန္ဒော တုဏှီ ဘဝတိ။

‘‘သစေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနိပရိသာ။ပေ.။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, ဥပါသကပရိသာ။ပေ.။ သစေ , ဘိက္ခဝေ, ဥပါသိကာပရိသာ အာနန္ဒံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမတိ, ဒဿနေနပိ သာ အတ္တမနာ ဟောတိ။ တတြ စေ အာနန္ဒော ဓမ္မံ ဘာသတိ, ဘာသိတေနပိ သာ အတ္တမနာ ဟောတိ။ အတိတ္တာဝ, ဘိက္ခဝေ, ဥပါသိကာပရိသာ ဟောတိ, အထ အာနန္ဒော တုဏှီ ဘဝတိ။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရော အစ္ဆရိယာ အဗ္ဘုတာ ဓမ္မာ အာနန္ဒေ’’တိ။ ဒသမံ။

ဘယဝဂ္ဂေါ တတိယော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

အတ္တာနုဝါဒဦမိ စ၊ ဒွေ စ နာနာ ဒွေ စ ဟောန္တိ။

မေတ္တာ ဒွေ စ အစ္ဆရိယာ၊ အပရာ စ တထာ ဒုဝေတိ။