ကေသိဝဂ္ဂေါ

(၁၂) ၂. ကေသိဝဂ္ဂေါ

၁. ကေသိသုတ္တံ

၁၁၁. အထ ခေါ ကေသိ အဿဒမ္မသာရထိ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ ကေသိံ အဿဒမ္မသာရထိံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘တွံ ခေါသိ, ကေသိ, ပညာတော အဿဒမ္မသာရထီတိ [သညာတော အဿဒမ္မသာရထိ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)]။ ကထံ ပန တွံ, ကေသိ, အဿဒမ္မံ ဝိနေသီ’’တိ? ‘‘အဟံ ခေါ, ဘန္တေ, အဿဒမ္မံ သဏှေနပိ ဝိနေမိ, ဖရုသေနပိ ဝိနေမိ , သဏှဖရုသေနပိ ဝိနေမီ’’တိ။ ‘‘သစေ တေ, ကေသိ, အဿဒမ္မော သဏှေန ဝိနယံ န ဥပေတိ, ဖရုသေန ဝိနယံ န ဥပေတိ, သဏှဖရုသေန ဝိနယံ န ဥပေတိ, ကိန္တိ နံ ကရောသီ’’တိ? ‘‘သစေ မေ, ဘန္တေ, အဿဒမ္မော သဏှေန ဝိနယံ န ဥပေတိ, ဖရုသေန ဝိနယံ န ဥပေတိ, သဏှဖရုသေန ဝိနယံ န ဥပေတိ; ဟနာမိ နံ, ဘန္တေ။ တံ ကိဿ ဟေတု? မာ မေ အာစရိယကုလဿ အဝဏ္ဏော အဟောသီ’’တိ။

‘‘ဘဂဝါ ပန, ဘန္တေ, အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ။ ကထံ ပန, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ပုရိသဒမ္မံ ဝိနေတီ’’တိ? ‘‘အဟံ ခေါ, ကေသိ, ပုရိသဒမ္မံ သဏှေနပိ ဝိနေမိ, ဖရုသေနပိ ဝိနေမိ, သဏှဖရုသေနပိ ဝိနေမိ။ တတ္ရိဒံ, ကေသိ, သဏှသ္မိံ – ဣတိ ကာယသုစရိတံ ဣတိ ကာယသုစရိတဿ ဝိပါကော, ဣတိ ဝစီသုစရိတံ ဣတိ ဝစီသုစရိတဿ ဝိပါကော, ဣတိ မနောသုစရိတံ ဣတိ မနောသုစရိတဿ ဝိပါကော, ဣတိ ဒေဝါ, ဣတိ မနုဿာတိ။ တတ္ရိဒံ, ကေသိ, ဖရုသသ္မိံ – ဣတိ ကာယဒုစ္စရိတံ ဣတိ ကာယဒုစ္စရိတဿ ဝိပါကော, ဣတိ ဝစီဒုစ္စရိတံ ဣတိ ဝစီဒုစ္စရိတဿ ဝိပါကော, ဣတိ မနောဒုစ္စရိတံ ဣတိ မနောဒုစ္စရိတဿ ဝိပါကော, ဣတိ နိရယော, ဣတိ တိရစ္ဆာနယောနိ, ဣတိ ပေတ္တိဝိသယော’’တိ။

‘‘တတ္ရိဒံ, ကေသိ, သဏှဖရုသသ္မိံ – ဣတိ ကာယသုစရိတံ ဣတိ ကာယသုစရိတဿ ဝိပါကော, ဣတိ ကာယဒုစ္စရိတံ ဣတိ ကာယဒုစ္စရိတဿ ဝိပါကော, ဣတိ ဝစီသုစရိတံ ဣတိ ဝစီသုစရိတဿ ဝိပါကော, ဣတိ ဝစီဒုစ္စရိတံ ဣတိ ဝစီဒုစ္စရိတဿ ဝိပါကော, ဣတိ မနောသုစရိတံ ဣတိ မနောသုစရိတဿ ဝိပါကော, ဣတိ မနောဒုစ္စရိတံ ဣတိ မနောဒုစ္စရိတဿ ဝိပါကော, ဣတိ ဒေဝါ, ဣတိ မနုဿာ, ဣတိ နိရယော, ဣတိ တိရစ္ဆာနယောနိ, ဣတိ ပေတ္တိဝိသယော’’တိ။

‘‘သစေ တေ, ဘန္တေ, ပုရိသဒမ္မော သဏှေန ဝိနယံ န ဥပေတိ, ဖရုသေန ဝိနယံ န ဥပေတိ, သဏှဖရုသေန ဝိနယံ န ဥပေတိ, ကိန္တိ နံ ဘဂဝါ ကရောတီ’’တိ? ‘‘သစေ မေ, ကေသိ, ပုရိသဒမ္မော သဏှေန ဝိနယံ န ဥပေတိ, ဖရုသေန ဝိနယံ န ဥပေတိ, သဏှဖရုသေန ဝိနယံ န ဥပေတိ, ဟနာမိ နံ, ကေသီ’’တိ။ ‘‘န ခေါ, ဘန္တေ, ဘဂဝတော ပါဏာတိပါတော ကပ္ပတိ။ အထ စ ပန ဘဂဝါ ဧဝမာဟ – ‘ဟနာမိ, နံ ကေသီ’’’တိ! ‘‘သစ္စံ, ကေသိ! န တထာဂတဿ ပါဏာတိပါတော ကပ္ပတိ။ အပိ စ ယော ပုရိသဒမ္မော သဏှေန ဝိနယံ န ဥပေတိ, ဖရုသေန ဝိနယံ န ဥပေတိ, သဏှဖရုသေန ဝိနယံ န ဥပေတိ, န တံ တထာဂတော ဝတ္တဗ္ဗံ အနုသာသိတဗ္ဗံ မညတိ, နာပိ ဝိညူ သဗြဟ္မစာရီ ဝတ္တဗ္ဗံ အနုသာသိတဗ္ဗံ မညန္တိ။ ဝဓေါ ဟေသော, ကေသိ, အရိယဿ ဝိနယေ – ယံ န တထာဂတော ဝတ္တဗ္ဗံ အနုသာသိတဗ္ဗံ မညတိ, နာပိ ဝိညူ သဗြဟ္မစာရီ ဝတ္တဗ္ဗံ အနုသာသိတဗ္ဗံ မညန္တီ’’တိ။

‘‘သော ဟိ နူန, ဘန္တေ, သုဟတော ဟောတိ – ယံ န တထာဂတော ဝတ္တဗ္ဗံ အနုသာသိတဗ္ဗံ မညတိ, နာပိ ဝိညူ သဗြဟ္မစာရီ ဝတ္တဗ္ဗံ အနုသာသိတဗ္ဗံ မညန္တီတိ။ အဘိက္ကန္တံ, ဘန္တေ, အဘိက္ကန္တံ, ဘန္တေ။ပေ.။ ဥပါသကံ မံ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဓါရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။ ပဌမံ။

၂. ဇဝသုတ္တံ

၁၁၂. ‘‘စတူဟိ , ဘိက္ခဝေ, အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ရညော ဘဒ္ရော အဿာဇာနီယော ရာဇာရဟော ဟောတိ ရာဇဘောဂ္ဂေါ, ရညော အင်္ဂန္တေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? အဇ္ဇဝေန, ဇဝေန, ခန္တိယာ, သောရစ္စေန – ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတူဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ရညော ဘဒ္ရော အဿာဇာနီယော ရာဇာရဟော ဟောတိ, ရာဇဘောဂ္ဂေါ, ရညော အင်္ဂန္တေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။

‘‘ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု အာဟုနေယျော ဟောတိ။ပေ.။ အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? အဇ္ဇဝေန, ဇဝေန, ခန္တိယာ, သောရစ္စေန – ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု အာဟုနေယျော ဟောတိ။ပေ.။ အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿာ’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃. ပတောဒသုတ္တံ

၁၁၃. ‘‘စတ္တာရောမေ , ဘိက္ခဝေ, ဘဒြာ အဿာဇာနီယာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ဘဒ္ရော အဿာဇာနီယော ပတောဒစ္ဆာယံ ဒိသွာ သံဝိဇ္ဇတိ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ – ‘ကိံ နု ခေါ မံ အဇ္ဇ အဿဒမ္မသာရထိ ကာရဏံ ကာရေဿတိ, ကိမဿာဟံ [ကထမဿာဟံ (က.)] ပဋိကရောမီ’တိ! ဧဝရူပေါပိ, ဘိက္ခဝေ, ဣဓေကစ္စော ဘဒ္ရော အဿာဇာနီယော ဟောတိ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ပဌမော ဘဒ္ရော အဿာဇာနီယော သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနော လောကသ္မိံ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဣဓေကစ္စော ဘဒ္ရော အဿာဇာနီယော န ဟေဝ ခေါ ပတောဒစ္ဆာယံ ဒိသွာ သံဝိဇ္ဇတိ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ, အပိ စ ခေါ လောမဝေဓဝိဒ္ဓေါ သံဝိဇ္ဇတိ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ – ‘ကိံ နု ခေါ မံ အဇ္ဇ အဿဒမ္မသာရထိ ကာရဏံ ကာရေဿတိ, ကိမဿာဟံ ပဋိကရောမီ’တိ! ဧဝရူပေါပိ, ဘိက္ခဝေ, ဣဓေကစ္စော ဘဒ္ရော အဿာဇာနီယော ဟောတိ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ဒုတိယော ဘဒ္ရော အဿာဇာနီယော သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနော လောကသ္မိံ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဣဓေကစ္စော ဘဒ္ရော အဿာဇာနီယော န ဟေဝ ခေါ ပတောဒစ္ဆာယံ ဒိသွာ သံဝိဇ္ဇတိ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ နာပိ လောမဝေဓဝိဒ္ဓေါ သံဝိဇ္ဇတိ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ, အပိ စ ခေါ စမ္မဝေဓဝိဒ္ဓေါ သံဝိဇ္ဇတိ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ – ‘ကိံ နု ခေါ မံ အဇ္ဇ အဿဒမ္မသာရထိ ကာရဏံ ကာရေဿတိ, ကိမဿာဟံ ပဋိကရောမီ’တိ! ဧဝရူပေါပိ, ဘိက္ခဝေ, ဣဓေကစ္စော ဘဒ္ရော အဿာဇာနီယော ဟောတိ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, တတိယော ဘဒ္ရော အဿာဇာနီယော သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနော လောကသ္မိံ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဣဓေကစ္စော ဘဒ္ရော အဿာဇာနီယော န ဟေဝ ခေါ ပတောဒစ္ဆာယံ ဒိသွာ သံဝိဇ္ဇတိ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ နာပိ လောမဝေဓဝိဒ္ဓေါ သံဝိဇ္ဇတိ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ နာပိ စမ္မဝေဓဝိဒ္ဓေါ သံဝိဇ္ဇတိ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ, အပိ စ ခေါ အဋ္ဌိဝေဓဝိဒ္ဓေါ သံဝိဇ္ဇတိ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ – ‘ကိံ နု ခေါ မံ အဇ္ဇ အဿဒမ္မသာရထိ ကာရဏံ ကာရေဿတိ, ကိမဿာဟံ ပဋိကရောမီ’တိ ! ဧဝရူပေါပိ, ဘိက္ခဝေ, ဣဓေကစ္စော ဘဒ္ရော အဿာဇာနီယော ဟောတိ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, စတုတ္ထော ဘဒ္ရော အဿာဇာနီယော သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနော လောကသ္မိံ။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရော ဘဒြာ အဿာဇာနီယာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။

‘‘ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရောမေ ဘဒြာ ပုရိသာဇာနီယာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ဘဒ္ရော ပုရိသာဇာနီယော သုဏာတိ – ‘အမုကသ္မိံ နာမ ဂါမေ ဝါ နိဂမေ ဝါ ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ ဒုက္ခိတော ဝါ ကာလင်္ကတော [ကာလကတော (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဝါ’တိ။ သော တေန သံဝိဇ္ဇတိ, သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ။ သံဝိဂ္ဂေါ ယောနိသော ပဒဟတိ။ ပဟိတတ္တော ကာယေန စေဝ ပရမသစ္စံ [ပရမတ္ထသစ္စံ (က.) မ. နိ. ၂.၁၈၃ ပဿိတဗ္ဗံ] သစ္ဆိကရောတိ, ပညာယ စ အတိဝိဇ္ဈ ပဿတိ။ သေယျထာပိ သော, ဘိက္ခဝေ, ဘဒ္ရော အဿာဇာနီယော ပတောဒစ္ဆာယံ ဒိသွာ သံဝိဇ္ဇတိ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ; တထူပမာဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဣမံ ဘဒြံ ပုရိသာဇာနီယံ ဝဒါမိ။ ဧဝရူပေါပိ, ဘိက္ခဝေ, ဣဓေကစ္စော ဘဒ္ရော ပုရိသာဇာနီယော ဟောတိ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ပဌမော ဘဒ္ရော ပုရိသာဇာနီယော သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနော လောကသ္မိံ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဣဓေကစ္စော ဘဒ္ရော ပုရိသာဇာနီယော န ဟေဝ ခေါ သုဏာတိ – ‘အမုကသ္မိံ နာမ ဂါမေ ဝါ နိဂမေ ဝါ ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ ဒုက္ခိတော ဝါ ကာလင်္ကတော ဝါ’တိ, အပိ စ ခေါ သာမံ ပဿတိ ဣတ္ထိံ ဝါ ပုရိသံ ဝါ ဒုက္ခိတံ ဝါ ကာလင်္ကတံ ဝါ။ သော တေန သံဝိဇ္ဇတိ, သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ။ သံဝိဂ္ဂေါ ယောနိသော ပဒဟတိ။ ပဟိတတ္တော ကာယေန စေဝ ပရမသစ္စံ သစ္ဆိကရောတိ, ပညာယ စ အတိဝိဇ္ဈ ပဿတိ။ သေယျထာပိ သော, ဘိက္ခဝေ, ဘဒ္ရော အဿာဇာနီယော လောမဝေဓဝိဒ္ဓေါ သံဝိဇ္ဇတိ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ; တထူပမာဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဣမံ ဘဒြံ ပုရိသာဇာနီယံ ဝဒါမိ။ ဧဝရူပေါပိ, ဘိက္ခဝေ, ဣဓေကစ္စော ဘဒ္ရော ပုရိသာဇာနီယော ဟောတိ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ဒုတိယော ဘဒ္ရော ပုရိသာဇာနီယော သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနော လောကသ္မိံ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဣဓေကစ္စော ဘဒ္ရော ပုရိသာဇာနီယော န ဟေဝ ခေါ သုဏာတိ – ‘အမုကသ္မိံ နာမ ဂါမေ ဝါ နိဂမေ ဝါ ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ ဒုက္ခိတော ဝါ ကာလင်္ကတော ဝါ’တိ, နာပိ သာမံ ပဿတိ ဣတ္ထိံ ဝါ ပုရိသံ ဝါ ဒုက္ခိတံ ဝါ ကာလင်္ကတံ ဝါ, အပိ စ ခွဿ ဉာတိ ဝါ သာလောဟိတော ဝါ ဒုက္ခိတော ဝါ ဟောတိ ကာလင်္ကတော ဝါ။ သော တေန သံဝိဇ္ဇတိ, သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ။ သံဝိဂ္ဂေါ ယောနိသော ပဒဟတိ။ ပဟိတတ္တော ကာယေန စေဝ ပရမသစ္စံ သစ္ဆိကရောတိ, ပညာယ စ အတိဝိဇ္ဈ ပဿတိ။ သေယျထာပိ သော, ဘိက္ခဝေ, ဘဒ္ရော အဿာဇာနီယော စမ္မဝေဓဝိဒ္ဓေါ သံဝိဇ္ဇတိ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ; တထူပမာဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဣမံ ဘဒြံ ပုရိသာဇာနီယံ ဝဒါမိ။ ဧဝရူပေါပိ, ဘိက္ခဝေ, ဣဓေကစ္စော ဘဒ္ရော ပုရိသာဇာနီယော ဟောတိ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, တတိယော ဘဒ္ရော ပုရိသာဇာနီယော သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနော လောကသ္မိံ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဣဓေကစ္စော ဘဒ္ရော ပုရိသာဇာနီယော န ဟေဝ ခေါ သုဏာတိ – ‘အမုကသ္မိံ နာမ ဂါမေ ဝါ နိဂမေ ဝါ ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ ဒုက္ခိတော ဝါ ကာလင်္ကတော ဝါ’တိ, နာပိ သာမံ ပဿတိ ဣတ္ထိံ ဝါ ပုရိသံ ဝါ ဒုက္ခိတံ ဝါ ကာလင်္ကတံ ဝါ, နာပိဿ ဉာတိ ဝါ သာလောဟိတော ဝါ ဒုက္ခိတော ဝါ ဟောတိ ကာလင်္ကတော ဝါ, အပိ စ ခေါ သာမညေဝ ဖုဋ္ဌော ဟောတိ သာရီရိကာဟိ ဝေဒနာဟိ ဒုက္ခာဟိ တိဗ္ဗာဟိ [တိပ္ပါဟိ (သီ. ဣ.)] ခရာဟိ ကဋုကာဟိ အသာတာဟိ အမနာပါဟိ ပါဏဟရာဟိ။ သော တေန သံဝိဇ္ဇတိ, သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ။ သံဝိဂ္ဂေါ ယောနိသော ပဒဟတိ။ ပဟိတတ္တော ကာယေန စေဝ ပရမသစ္စံ သစ္ဆိကရောတိ, ပညာယ စ အတိဝိဇ္ဈ ပဿတိ။ သေယျထာပိ သော, ဘိက္ခဝေ, ဘဒ္ရော အဿာဇာနီယော အဋ္ဌိဝေဓဝိဒ္ဓေါ သံဝိဇ္ဇတိ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ; တထူပမာဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဣမံ ဘဒြံ ပုရိသာဇာနီယံ ဝဒါမိ။ ဧဝရူပေါပိ, ဘိက္ခဝေ, ဣဓေကစ္စော ဘဒ္ရော ပုရိသာဇာနီယော ဟောတိ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, စတုတ္ထော ဘဒ္ရော ပုရိသာဇာနီယော သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနော လောကသ္မိံ။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရော ဘဒြာ ပုရိသာဇာနီယာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ တတိယံ။

၄. နာဂသုတ္တံ

၁၁၄. ‘‘စတူဟိ, ဘိက္ခဝေ, အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ရညော နာဂေါ ရာဇာရဟော ဟောတိ ရာဇဘောဂ္ဂေါ, ရညော အင်္ဂန္တေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ရညော နာဂေါ သောတာ စ ဟောတိ, ဟန္တာ စ, ခန္တာ စ, ဂန္တာ စ။

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ရညော နာဂေါ သောတာ ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ရညော နာဂေါ ယမေနံ ဟတ္ထိဒမ္မသာရထိ ကာရဏံ ကာရေတိ – ယဒိ ဝါ ကတပုဗ္ဗံ ယဒိ ဝါ အကတပုဗ္ဗံ – တံ အဋ္ဌိံ ကတွာ [အဋ္ဌိကတွာ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.) အ. နိ. ၅.၁၄၀] မနသိ ကတွာ သဗ္ဗစေတသာ [သဗ္ဗံ စေတသော (သဗ္ဗတ္ထ)] သမန္နာဟရိတွာ ဩဟိတသောတော သုဏာတိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ရညော နာဂေါ သောတာ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ရညော နာဂေါ ဟန္တာ ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ရညော နာဂေါ သင်္ဂါမဂတော ဟတ္ထိမ္ပိ ဟနတိ, ဟတ္ထာရုဟမ္ပိ ဟနတိ, အဿမ္ပိ ဟနတိ, အဿာရုဟမ္ပိ ဟနတိ , ရထမ္ပိ ဟနတိ, ရထိကမ္ပိ ဟနတိ, ပတ္တိကမ္ပိ ဟနတိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ရညော နာဂေါ ဟန္တာ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ရညော နာဂေါ ခန္တာ ဟောတိ? ဣဓ ဘိက္ခဝေ, ရညော နာဂေါ သင်္ဂါမဂတော ခမော ဟောတိ သတ္တိပ္ပဟာရာနံ အသိပ္ပဟာရာနံ ဥသုပ္ပဟာရာနံ ဖရသုပ္ပဟာရာနံ [‘‘ဖရသုပ္ပဟာရာန’’န္တိ ဣဒံ ပဒံ သျာမပေါတ္ထကေ နတ္ထိ။ မ. နိ. ၃.၂၁၇ ပဿိတဗ္ဗံ] ဘေရိပဏဝသင်္ခတိဏဝနိန္နာဒသဒ္ဒါနံ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ရညော နာဂေါ ခန္တာ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ရညော နာဂေါ ဂန္တာ ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ရညော နာဂေါ ယမေနံ ဟတ္ထိဒမ္မသာရထိ ဒိသံ ပေသေတိ – ယဒိ ဝါ ဂတပုဗ္ဗံ ယဒိ ဝါ အဂတပုဗ္ဗံ – တံ ခိပ္ပမေဝ ဂန္တာ ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ရညော နာဂေါ ဂန္တာ ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတူဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ရညော နာဂေါ ရာဇာရဟော ဟောတိ ရာဇဘောဂ္ဂေါ, ရညော အင်္ဂန္တေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။

‘‘ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု အာဟုနေယျော ဟောတိ ။ပေ.။ အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သောတာ စ ဟောတိ, ဟန္တာ စ, ခန္တာ စ, ဂန္တာ စ။

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သောတာ ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု တထာဂတပ္ပဝေဒိတေ ဓမ္မဝိနယေ ဒေသိယမာနေ အဋ္ဌိံ ကတွာ မနသိ ကတွာ သဗ္ဗစေတသာ သမန္နာဟရိတွာ ဩဟိတသောတော ဓမ္မံ သုဏာတိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သောတာ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဟန္တာ ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဥပ္ပန္နံ ကာမဝိတက္ကံ နာဓိဝါသေတိ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ (ဟနတိ) [( ) နတ္ထိ သီ. သျာ. ဣ. ပေါတ္ထကေသု။ အ. နိ. ၄.၁၆၄ ပဋိပဒါဝဂ္ဂေ စတုတ္ထသုတ္တေ ပန ‘‘သမေတီ’’တိ ပဒံ သဗ္ဗတ္ထပိ ဒိဿတိ] ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတိ, ဥပ္ပန္နံ ဗျာပါဒဝိတက္ကံ။ပေ.။ ဥပ္ပန္နံ ဝိဟိံသာဝိတက္ကံ။ပေ.။ ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နေ ပါပကေ အကုသလေ ဓမ္မေ နာဓိဝါသေတိ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ ဟနတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဟန္တာ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ခန္တာ ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ခမော ဟောတိ သီတဿ ဥဏှဿ ဇိဃစ္ဆာယ ပိပါသာယ, ဍံသမကသဝါတာတပသရီသပသမ္ဖဿာနံ ဒုရုတ္တာနံ ဒုရာဂတာနံ ဝစနပထာနံ ဥပ္ပန္နာနံ သာရီရိကာနံ ဝေဒနာနံ ဒုက္ခာနံ တိဗ္ဗာနံ ခရာနံ ကဋုကာနံ အသာတာနံ အမနာပါနံ ပါဏဟရာနံ အဓိဝါသကဇာတိကော ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ခန္တာ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဂန္တာ ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ယာယံ ဒိသာ အဂတပုဗ္ဗာ ဣမိနာ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ ယဒိဒံ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထော သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂေါ တဏှာက္ခယော ဝိရာဂေါ နိရောဓေါ နိဗ္ဗာနံ, တံ ခိပ္ပညေဝ ဂန္တာ ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဂန္တာ ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု အာဟုနေယျော ဟောတိ။ပေ.။ အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿာ’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅. ဌာနသုတ္တံ

၁၁၅. ‘‘စတ္တာရိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, ဌာနာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, ဌာနံ အမနာပံ ကာတုံ; တဉ္စ ကယိရမာနံ အနတ္ထာယ သံဝတ္တတိ။ အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, ဌာနံ အမနာပံ ကာတုံ; တဉ္စ ကယိရမာနံ အတ္ထာယ သံဝတ္တတိ။ အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, ဌာနံ မနာပံ ကာတုံ; တဉ္စ ကယိရမာနံ အနတ္ထာယ သံဝတ္တတိ။ အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, ဌာနံ မနာပံ ကာတုံ; တဉ္စ ကယိရမာနံ အတ္ထာယ သံဝတ္တတိ။

‘‘တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယမိဒံ [ယဒိဒံ (သျာ. ကံ. က.)] ဌာနံ အမနာပံ ကာတုံ; တဉ္စ ကယိရမာနံ အနတ္ထာယ သံဝတ္တတိ – ဣဒံ, ဘိက္ခဝေ, ဌာနံ ဥဘယေနေဝ န ကတ္တဗ္ဗံ မညတိ [ပညာယတိ (?)]။ ယမ္ပိဒံ [ယဒိဒံ (က.)] ဌာနံ အမနာပံ ကာတုံ; ဣမိနာပိ နံ [တံ (သီ. ဣ.) သျာမပေါတ္ထကေ နတ္ထိ] န ကတ္တဗ္ဗံ မညတိ။ ယမ္ပိဒံ ဌာနံ ကယိရမာနံ အနတ္ထာယ သံဝတ္တတိ; ဣမိနာပိ နံ [တံ (ဣ.) သီ. သျာ. ပေါတ္ထကေသု နတ္ထိ] န ကတ္တဗ္ဗံ မညတိ။ ဣဒံ, ဘိက္ခဝေ, ဌာနံ ဥဘယေနေဝ န ကတ္တဗ္ဗံ မညတိ။

‘‘တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယမိဒံ ဌာနံ အမနာပံ ကာတုံ; တဉ္စ ကယိရမာနံ အတ္ထာယ သံဝတ္တတိ – ဣမသ္မိံ, ဘိက္ခဝေ, ဌာနေ ဗာလော စ ပဏ္ဍိတော စ ဝေဒိတဗ္ဗော ပုရိသထာမေ ပုရိသဝီရိယေ ပုရိသပရက္ကမေ။ န, ဘိက္ခဝေ, ဗာလော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ကိဉ္စာပိ ခေါ ဣဒံ ဌာနံ အမနာပံ ကာတုံ; အထ စရဟိဒံ ဌာနံ ကယိရမာနံ အတ္ထာယ သံဝတ္တတီ’တိ။ သော တံ ဌာနံ န ကရောတိ။ တဿ တံ ဌာနံ အကယိရမာနံ အနတ္ထာယ သံဝတ္တတိ။ ပဏ္ဍိတော စ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ကိဉ္စာပိ ခေါ ဣဒံ ဌာနံ အမနာပံ ကာတုံ; အထ စရဟိဒံ ဌာနံ ကယိရမာနံ အတ္ထာယ သံဝတ္တတီ’တိ။ သော တံ ဌာနံ ကရောတိ။ တဿ တံ ဌာနံ ကယိရမာနံ အတ္ထာယ သံဝတ္တတိ။

‘‘တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယမိဒံ [ယဒိဒံ (သျာ. ကံ.)] ဌာနံ မနာပံ ကာတုံ; တဉ္စ ကယိရမာနံ အနတ္ထာယ သံဝတ္တတိ – ဣမသ္မိမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, ဌာနေ ဗာလော စ ပဏ္ဍိတော စ ဝေဒိတဗ္ဗော ပုရိသထာမေ ပုရိသဝီရိယေ ပုရိသပရက္ကမေ။ န, ဘိက္ခဝေ, ဗာလော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ကိဉ္စာပိ ခေါ ဣဒံ ဌာနံ မနာပံ ကာတုံ; အထ စရဟိဒံ ဌာနံ ကယိရမာနံ အနတ္ထာယ သံဝတ္တတီ’တိ။ သော တံ ဌာနံ ကရောတိ။ တဿ တံ ဌာနံ ကယိရမာနံ အနတ္ထာယ သံဝတ္တတိ။ ပဏ္ဍိတော စ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ကိဉ္စာပိ ခေါ ဣဒံ ဌာနံ မနာပံ ကာတုံ; အထ စရဟိဒံ ဌာနံ ကယိရမာနံ အနတ္ထာယ သံဝတ္တတီ’တိ။ သော တံ ဌာနံ န ကရောတိ။ တဿ တံ ဌာနံ အကယိရမာနံ အတ္ထာယ သံဝတ္တတိ။

‘‘တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယမိဒံ ဌာနံ မနာပံ ကာတုံ, တဉ္စ ကယိရမာနံ အတ္ထာယ သံဝတ္တတိ – ဣဒံ, ဘိက္ခဝေ, ဌာနံ ဥဘယေနေဝ ကတ္တဗ္ဗံ မညတိ။ ယမ္ပိဒံ ဌာနံ မနာပံ ကာတုံ, ဣမိနာပိ နံ ကတ္တဗ္ဗံ မညတိ; ယမ္ပိဒံ ဌာနံ ကယိရမာနံ အတ္ထာယ သံဝတ္တတိ, ဣမိနာပိ နံ ကတ္တဗ္ဗံ မညတိ။ ဣဒံ, ဘိက္ခဝေ, ဌာနံ ဥဘယေနေဝ ကတ္တဗ္ဗံ မညတိ။ ဣမာနိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရိ ဌာနာနီ’’တိ။ ပဉ္စမံ။

၆. အပ္ပမာဒသုတ္တံ

၁၁၆. ‘‘စတူဟိ, ဘိက္ခဝေ, ဌာနေဟိ အပ္ပမာဒေါ ကရဏီယော။ ကတမေဟိ စတူဟိ? ကာယဒုစ္စရိတံ, ဘိက္ခဝေ, ပဇဟထ, ကာယသုစရိတံ ဘာဝေထ; တတ္ထ စ မာ ပမာဒတ္ထ။ ဝစီဒုစ္စရိတံ, ဘိက္ခဝေ, ပဇဟထ, ဝစီသုစရိတံ ဘာဝေထ; တတ္ထ စ မာ ပမာဒတ္ထ။ မနောဒုစ္စရိတံ, ဘိက္ခဝေ, ပဇဟထ, မနောသုစရိတံ ဘာဝေထ; တတ္ထ စ မာ ပမာဒတ္ထ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ, ဘိက္ခဝေ, ပဇဟထ, သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ဘာဝေထ ; တတ္ထ စ မာ ပမာဒတ္ထ။

‘‘ယတော ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော ကာယဒုစ္စရိတံ ပဟီနံ ဟောတိ ကာယသုစရိတံ ဘာဝိတံ, ဝစီဒုစ္စရိတံ ပဟီနံ ဟောတိ ဝစီသုစရိတံ ဘာဝိတံ, မနောဒုစ္စရိတံ ပဟီနံ ဟောတိ မနောသုစရိတံ ဘာဝိတံ, မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ပဟီနာ ဟောတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဘာဝိတာ, သော န ဘာယတိ သမ္ပရာယိကဿ မရဏဿာ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇. အာရက္ခသုတ္တံ

၁၁၇. ‘‘စတူသု, ဘိက္ခဝေ, ဌာနေသု အတ္တရူပေန အပ္ပမာဒေါ သတိ စေတသော အာရက္ခော ကရဏီယော။ ကတမေသု စတူသု? ‘မာ မေ ရဇနီယေသု ဓမ္မေသု စိတ္တံ ရဇ္ဇီ’တိ အတ္တရူပေန အပ္ပမာဒေါ သတိ စေတသော အာရက္ခော ကရဏီယော; ‘မာ မေ ဒေါသနီယေသု ဓမ္မေသု စိတ္တံ ဒုဿီ’တိ အတ္တရူပေန အပ္ပမာဒေါ သတိ စေတသော အာရက္ခော ကရဏီယော; ‘မာ မေ မောဟနီယေသု ဓမ္မေသု စိတ္တံ မုယ္ဟီ’တိ အတ္တရူပေန အပ္ပမာဒေါ သတိ စေတသော အာရက္ခော ကရဏီယော; ‘မာ မေ မဒနီယေသု ဓမ္မေသု စိတ္တံ မဇ္ဇီ’တိ အတ္တရူပေန အပ္ပမာဒေါ သတိ စေတသော အာရက္ခော ကရဏီယော။

‘‘ယတော ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော ရဇနီယေသု ဓမ္မေသု စိတ္တံ န ရဇ္ဇတိ ဝီတရာဂတ္တာ, ဒေါသနီယေသု ဓမ္မေသု စိတ္တံ န ဒုဿတိ ဝီတဒေါသတ္တာ, မောဟနီယေသု ဓမ္မေသု စိတ္တံ န မုယှတိ ဝီတမောဟတ္တာ, မဒနီယေသု ဓမ္မေသု စိတ္တံ န မဇ္ဇတိ ဝီတမဒတ္တာ, သော န ဆမ္ဘတိ န ကမ္ပတိ န ဝေဓတိ န သန္တာသံ အာပဇ္ဇတိ, န စ ပန သမဏဝစနဟေတုပိ ဂစ္ဆတီ’’တိ။ သတ္တမံ။

၈. သံဝေဇနီယသုတ္တံ

၁၁၈. ‘‘စတ္တာရိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, သဒ္ဓဿ ကုလပုတ္တဿ ဒဿနီယာနိ သံဝေဇနီယာနိ ဌာနာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ‘ဣဓ တထာဂတော ဇာတော’တိ, ဘိက္ခဝေ, သဒ္ဓဿ ကုလပုတ္တဿ ဒဿနီယံ သံဝေဇနီယံ ဌာနံ။ ‘ဣဓ တထာဂတော အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါ’တိ, ဘိက္ခဝေ, သဒ္ဓဿ ကုလပုတ္တဿ ဒဿနီယံ သံဝေဇနီယံ ဌာနံ။ ‘ဣဓ တထာဂတော အနုတ္တရံ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေသီ’တိ, ဘိက္ခဝေ, သဒ္ဓဿ ကုလပုတ္တဿ ဒဿနီယံ သံဝေဇနီယံ ဌာနံ။ ‘ဣဓ တထာဂတော အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓါတုယာ ပရိနိဗ္ဗုတော’တိ , ဘိက္ခဝေ, သဒ္ဓဿ ကုလပုတ္တဿ ဒဿနီယံ သံဝေဇနီယံ ဌာနံ။ ဣမာနိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရိ သဒ္ဓဿ ကုလပုတ္တဿ ဒဿနီယာနိ သံဝေဇနီယာနိ ဌာနာနီ’’တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉. ပဌမဘယသုတ္တံ

၁၁၉. ‘‘စတ္တာရိမာနိ , ဘိက္ခဝေ, ဘယာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ဇာတိဘယံ, ဇရာဘယံ, ဗျာဓိဘယံ, မရဏဘယံ – ဣမာနိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရိ ဘယာနီ’’တိ။ နဝမံ။

၁၀. ဒုတိယဘယသုတ္တံ

၁၂၀. ‘‘စတ္တာရိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, ဘယာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? အဂ္ဂိဘယံ, ဥဒကဘယံ, ရာဇဘယံ, စောရဘယံ – ဣမာနိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရိ ဘယာနီ’’တိ။ ဒသမံ။

ကေသိဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ကေသိ ဇဝေါ ပတောဒေါ စ၊ နာဂေါ ဌာနေန ပဉ္စမံ။

အပ္ပမာဒေါ စ အာရက္ခော၊ သံဝေဇနီယဉ္စ ဒွေ ဘယာတိ။