ပုညာဘိသန္ဒဝဂ္ဂေါ

(၆) ၁. ပုညာဘိသန္ဒဝဂ္ဂေါ

၁. ပဌမပုညာဘိသန္ဒသုတ္တံ

၅၁. သာဝတ္ထိနိဒါနံ ။ စတ္တာရောမေ , ဘိက္ခဝေ, ပုညာဘိသန္ဒာ ကုသလာဘိသန္ဒာ သုခဿာဟာရာ သောဝဂ္ဂိကာ သုခဝိပါကာ သဂ္ဂသံဝတ္တနိကာ ဣဋ္ဌာယ ကန္တာယ မနာပါယ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တန္တိ။ ကတမေ စတ္တာရော? ယဿ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု စီဝရံ ပရိဘုဉ္ဇမာနော အပ္ပမာဏံ စေတောသမာဓိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, အပ္ပမာဏော တဿ ပုညာဘိသန္ဒော ကုသလာဘိသန္ဒော သုခဿာဟာရော သောဝဂ္ဂိကော သုခဝိပါကော သဂ္ဂသံဝတ္တနိကော ဣဋ္ဌာယ ကန္တာယ မနာပါယ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ယဿ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇမာနော အပ္ပမာဏံ စေတောသမာဓိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, အပ္ပမာဏော တဿ ပုညာဘိသန္ဒော ကုသလာဘိသန္ဒော သုခဿာဟာရော သောဝဂ္ဂိကော သုခဝိပါကော သဂ္ဂသံဝတ္တနိကော ဣဋ္ဌာယ ကန္တာယ မနာပါယ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ယဿ , ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သေနာသနံ ပရိဘုဉ္ဇမာနော အပ္ပမာဏံ စေတောသမာဓိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, အပ္ပမာဏော တဿ ပုညာဘိသန္ဒော ကုသလာဘိသန္ဒော သုခဿာဟာရော သောဝဂ္ဂိကော သုခဝိပါကော သဂ္ဂသံဝတ္တနိကော ဣဋ္ဌာယ ကန္တာယ မနာပါယ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ယဿ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ ပရိဘုဉ္ဇမာနော အပ္ပမာဏံ စေတောသမာဓိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, အပ္ပမာဏော တဿ ပုညာဘိသန္ဒော ကုသလာဘိသန္ဒော သုခဿာဟာရော သောဝဂ္ဂိကော သုခဝိပါကော သဂ္ဂသံဝတ္တနိကော ဣဋ္ဌာယ ကန္တာယ မနာပါယ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တတိ။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရော ပုညာဘိသန္ဒာ ကုသလာဘိသန္ဒာ သုခဿာဟာရာ သောဝဂ္ဂိကာ သုခဝိပါကာ သဂ္ဂသံဝတ္တနိကာ ဣဋ္ဌာယ ကန္တာယ မနာပါယ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တန္တိ။

‘‘ဣမေဟိ စ ပန, ဘိက္ခဝေ, စတူဟိ ပုညာဘိသန္ဒေဟိ ကုသလာဘိသန္ဒေဟိ သမန္နာဂတဿ အရိယသာဝကဿ န သုကရံ ပုညဿ ပမာဏံ ဂဟေတုံ [ဂဏေတုံ (က.)] – ‘ဧတ္တကော ပုညာဘိသန္ဒော ကုသလာဘိသန္ဒော သုခဿာဟာရော သောဝဂ္ဂိကော သုခဝိပါကော သဂ္ဂသံဝတ္တနိကော ဣဋ္ဌာယ ကန္တာယ မနာပါယ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တတီ’တိ။ အထ ခေါ အသင္ခ္ယေယျော [အသင်္ခေယျော (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] အပ္ပမေယျော မဟာပုညက္ခန္ဓောတွေဝ သင္ခ္ယံ [သင်္ခံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဂစ္ဆတိ။

‘‘သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, မဟာသမုဒ္ဒေ န သုကရံ ဥဒကဿ ပမာဏံ ဂဟေတုံ – ‘ဧတ္တကာနိ ဥဒကာဠှကာနီတိ ဝါ, ဧတ္တကာနိ ဥဒကာဠှကသတာနီတိ ဝါ, ဧတ္တကာနိ ဥဒကာဠှကသဟဿာနီတိ ဝါ, ဧတ္တကာနိ ဥဒကာဠှကသတသဟဿာနီတိ ဝါ’, အထ ခေါ အသင္ခ္ယေယျော အပ္ပမေယျော မဟာဥဒကက္ခန္ဓောတွေဝ သင္ခ္ယံ ဂစ္ဆတိ; ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဣမေဟိ စတူဟိ ပုညာဘိသန္ဒေဟိ ကုသလာဘိသန္ဒေဟိ သမန္နာဂတဿ အရိယသာဝကဿ န သုကရံ ပုညဿ ပမာဏံ ဂဟေတုံ – ‘ဧတ္တကော ပုညာဘိသန္ဒော ကုသလာဘိသန္ဒော သုခဿာဟာရော သောဝဂ္ဂိကော သုခဝိပါကော သဂ္ဂသံဝတ္တနိကော ဣဋ္ဌာယ ကန္တာယ မနာပါယ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တတီ’တိ။ အထ ခေါ အသင္ခ္ယေယျော အပ္ပမေယျော မဟာပုညက္ခန္ဓောတွေဝ သင္ခ္ယံ ဂစ္ဆတီ’’တိ။

‘‘မဟောဒဓိံ အပရိမိတံ မဟာသရံ၊

ဗဟုဘေရဝံ ရတနဝရာနမာလယံ [ရတနဂဏာနမာလယံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)]။

နဇ္ဇော ယထာ နရဂဏသံဃသေဝိတာ [မစ္ဆဂဏသံဃသေဝိတာ (သျာ. ကံ.)]၊

ပုထူ သဝန္တီ ဥပယန္တိ သာဂရံ။

‘‘ဧဝံ နရံ အန္နဒပါနဝတ္ထဒံ [အန္နပါနဝတ္ထံ (က.)]၊

သေယျာနိသဇ္ဇတ္ထရဏဿ ဒါယကံ။

ပုညဿ ဓါရာ ဥပယန္တိ ပဏ္ဍိတံ၊

နဇ္ဇော ယထာ ဝါရိဝဟာဝ သာဂရ’’န္တိ။ ပဌမံ။

၂. ဒုတိယပုညာဘိသန္ဒသုတ္တံ

၅၂. ‘‘စတ္တာရောမေ , ဘိက္ခဝေ, ပုညာဘိသန္ဒာ ကုသလာဘိသန္ဒာ သုခဿာဟာရာ သောဝဂ္ဂိကာ သုခဝိပါကာ သဂ္ဂသံဝတ္တနိကာ ဣဋ္ဌာယ ကန္တာယ မနာပါယ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တန္တိ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော ဗုဒ္ဓေ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန သမန္နာဂတော ဟောတိ – ‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ’တိ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ပဌမော ပုညာဘိသန္ဒော ကုသလာဘိသန္ဒော သုခဿာဟာရော သောဝဂ္ဂိကော သုခဝိပါကော သဂ္ဂသံဝတ္တနိကော ဣဋ္ဌာယ ကန္တာယ မနာပါယ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော ဓမ္မေ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန သမန္နာဂတော ဟောတိ – ‘သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော သန္ဒိဋ္ဌိကော အကာလိကော ဧဟိပဿိကော ဩပနေယျိကော ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိညူဟီ’တိ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ဒုတိယော ပုညာဘိသန္ဒော ကုသလာဘိသန္ဒော သုခဿာဟာရော သောဝဂ္ဂိကော သုခဝိပါကော သဂ္ဂသံဝတ္တနိကော ဣဋ္ဌာယ ကန္တာယ မနာပါယ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော သံဃေ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန သမန္နာဂတော ဟောတိ – ‘သုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော, ဥဇုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော, ဉာယပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော, သာမီစိပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော, ယဒိဒံ စတ္တာရိ ပုရိသယုဂါနိ အဋ္ဌ ပုရိသပုဂ္ဂလာ, ဧသ ဘဂဝတော သာဝကသံဃော အာဟုနေယျော ပါဟုနေယျော ဒက္ခိဏေယျော အဉ္ဇလိကရဏီယော အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿာ’တိ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, တတိယော ပုညာဘိသန္ဒော ကုသလာဘိသန္ဒော သုခဿာဟာရော သောဝဂ္ဂိကော သုခဝိပါကော သဂ္ဂသံဝတ္တနိကော ဣဋ္ဌာယ ကန္တာယ မနာပါယ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော အရိယကန္တေဟိ သီလေဟိ သမန္နာဂတော ဟောတိ အခဏ္ဍေဟိ အစ္ဆိဒ္ဒေဟိ အသဗလေဟိ အကမ္မာသေဟိ ဘုဇိဿေဟိ ဝိညုပ္ပသတ္ထေဟိ အပရာမဋ္ဌေဟိ သမာဓိသံဝတ္တနိကေဟိ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, စတုတ္ထော ပုညာဘိသန္ဒော ကုသလာဘိသန္ဒော သုခဿာဟာရော သောဝဂ္ဂိကော သုခဝိပါကော သဂ္ဂသံဝတ္တနိကော ဣဋ္ဌာယ ကန္တာယ မနာပါယ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တတိ ။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရော ပုညာဘိသန္ဒာ ကုသလာဘိသန္ဒာ သုခဿာဟာရာ သောဝဂ္ဂိကာ သုခဝိပါကာ သဂ္ဂသံဝတ္တနိကာ ဣဋ္ဌာယ ကန္တာယ မနာပါယ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ။

[အ. နိ. ၅.၄၇] ‘‘ယဿ သဒ္ဓါ တထာဂတေ၊ အစလာ သုပ္ပတိဋ္ဌိတာ။

သီလဉ္စ ယဿ ကလျာဏံ၊ အရိယကန္တံ ပသံသိတံ။

‘‘သံဃေ ပသာဒေါ ယဿတ္ထိ၊ ဥဇုဘူတဉ္စ ဒဿနံ။

အဒလိဒ္ဒေါတိ တံ အာဟု၊ အမောဃံ တဿ ဇီဝိတံ။

‘‘တသ္မာ သဒ္ဓဉ္စ သီလဉ္စ၊ ပသာဒံ ဓမ္မဒဿနံ။

အနုယုဉ္ဇေထ မေဓါဝီ၊ သရံ ဗုဒ္ဓါန သာသန’’န္တိ။ ဒုတိယံ။

၃. ပဌမသံဝါသသုတ္တံ

၅၃. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ အန္တရာ စ မဓုရံ အန္တရာ စ ဝေရဉ္ဇံ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နော ဟောတိ။ သမ္ဗဟုလာပိ ခေါ ဂဟပတီ စ ဂဟပတာနိယော စ အန္တရာ စ မဓုရံ အန္တရာ စ ဝေရဉ္ဇံ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နာ ဟောန္တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ မဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ ( ) [(ပညတ္တေ အာသနေ) (ဣ. က.)] နိသီဒိ။ အဒ္ဒသံသု ခေါ ဂဟပတီ စ ဂဟပတာနိယော စ ဘဂဝန္တံ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ နိသိန္နံ။ ဒိသွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နေ ခေါ တေ ဂဟပတီ စ ဂဟပတာနိယော စ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘စတ္တာရောမေ, ဂဟပတယော, သံဝါသာ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဆဝေါ ဆဝါယ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ, ဆဝေါ ဒေဝိယာ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ, ဒေဝေါ ဆဝါယ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ, ဒေဝေါ ဒေဝိယာ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ။

‘‘ကထဉ္စ, ဂဟပတယော, ဆဝေါ ဆဝါယ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ? ဣဓ , ဂဟပတယော, သာမိကော ဟောတိ ပါဏာတိပါတီ အဒိန္နာဒါယီ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရီ မုသာဝါဒီ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာယီ ဒုဿီလော ပါပဓမ္မော မစ္ဆေရမလပရိယုဋ္ဌိတေန စေတသာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ အက္ကောသကပရိဘာသကော သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ; ဘရိယာပိဿ ဟောတိ ပါဏာတိပါတိနီ အဒိန္နာဒါယိနီ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရိနီ မုသာဝါဒိနီ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာယိနီ ဒုဿီလာ ပါပဓမ္မာ မစ္ဆေရမလပရိယုဋ္ဌိတေန စေတသာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ အက္ကောသိကပရိဘာသိကာ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ။ ဧဝံ ခေါ, ဂဟပတယော, ဆဝေါ ဆဝါယ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ။

‘‘ကထဉ္စ , ဂဟပတယော, ဆဝေါ ဒေဝိယာ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ? ဣဓ, ဂဟပတယော, သာမိကော ဟောတိ ပါဏာတိပါတီ အဒိန္နာဒါယီ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရီ မုသာဝါဒီ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာယီ ဒုဿီလော ပါပဓမ္မော မစ္ဆေရမလပရိယုဋ္ဌိတေန စေတသာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ အက္ကောသကပရိဘာသကော သမဏဗြာဟ္မဏာနံ; ဘရိယာ ခွဿ ဟောတိ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတာ အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတာ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတာ မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတာ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတာ သီလဝတီ ကလျာဏဓမ္မာ ဝိဂတမလမစ္ဆေရေန စေတသာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ အနက္ကောသိကပရိဘာသိကာ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ။ ဧဝံ ခေါ, ဂဟပတယော, ဆဝေါ ဒေဝိယာ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ။

‘‘ကထဉ္စ, ဂဟပတယော, ဒေဝေါ ဆဝါယ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ? ဣဓ, ဂဟပတယော, သာမိကော ဟောတိ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတော မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတော သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတော သီလဝါ ကလျာဏဓမ္မော ဝိဂတမလမစ္ဆေရေန စေတသာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ အနက္ကောသကပရိဘာသကော သမဏဗြာဟ္မဏာနံ; ဘရိယာ ခွဿ ဟောတိ ပါဏာတိပါတိနီ။ပေ.။ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာယိနီ ဒုဿီလာ ပါပဓမ္မာ မစ္ဆေရမလပရိယုဋ္ဌိတေန စေတသာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ အက္ကောသိကပရိဘာသိကာ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ။ ဧဝံ ခေါ, ဂဟပတယော, ဒေဝေါ ဆဝါယ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ။

‘‘ကထဉ္စ, ဂဟပတယော, ဒေဝေါ ဒေဝိယာ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ? ဣဓ, ဂဟပတယော, သာမိကော ဟောတိ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော။ပေ.။ သီလဝါ ကလျာဏဓမ္မော ဝိဂတမလမစ္ဆေရေန စေတသာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ အနက္ကောသကပရိဘာသကော သမဏဗြာဟ္မဏာနံ; ဘရိယာပိဿ ဟောတိ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတာ။ပေ.။ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတာ သီလဝတီ ကလျာဏဓမ္မာ ဝိဂတမလမစ္ဆေရေန စေတသာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ အနက္ကောသိကပရိဘာသိကာ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ။ ဧဝံ ခေါ, ဂဟပတယော, ဒေဝေါ ဒေဝိယာ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ။ ဣမေ ခေါ, ဂဟပတယော, စတ္တာရော သံဝါသာ’’တိ။

‘‘ဥဘော စ ဟောန္တိ ဒုဿီလာ၊ ကဒရိယာ ပရိဘာသကာ။

တေ ဟောန္တိ ဇာနိပတယော၊ ဆဝါ သံဝါသမာဂတာ။

‘‘သာမိကော ဟောတိ ဒုဿီလော၊ ကဒရိယော ပရိဘာသကော။

ဘရိယာ သီလဝတီ ဟောတိ၊ ဝဒညူ ဝီတမစ္ဆရာ။

သာပိ ဒေဝီ သံဝသတိ၊ ဆဝေန ပတိနာ သဟ။

‘‘သာမိကော သီလဝါ ဟောတိ၊ ဝဒညူ ဝီတမစ္ဆရော။

ဘရိယာ ဟောတိ ဒုဿီလာ၊ ကဒရိယာ ပရိဘာသိကာ။

သာပိ ဆဝါ သံဝသတိ၊ ဒေဝေန ပတိနာ သဟ။

‘‘ဥဘော သဒ္ဓါ ဝဒညူ စ၊ သညတာ ဓမ္မဇီဝိနော။

တေ ဟောန္တိ ဇာနိပတယော၊ အညမညံ ပိယံဝဒါ။

‘‘အတ္ထာသံ ပစုရာ ဟောန္တိ၊ ဖာသုကံ [ဖာသတ္တံ (သီ.)၊ ဝါသတ္ထံ (ဣ.)] ဥပဇာယတိ။

အမိတ္တာ ဒုမ္မနာ ဟောန္တိ၊ ဥဘိန္နံ သမသီလိနံ။

‘‘ဣဓ ဓမ္မံ စရိတွာန၊ သမသီလဗ္ဗတာ ဥဘော။

နန္ဒိနော ဒေဝလောကသ္မိံ၊ မောဒန္တိ ကာမကာမိနော’’တိ။ တတိယံ။

၄. ဒုတိယသံဝါသသုတ္တံ

၅၄. ‘‘စတ္တာရောမေ, ဘိက္ခဝေ, သံဝါသာ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဆဝေါ ဆဝါယ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ, ဆဝေါ ဒေဝိယာ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ, ဒေဝေါ ဆဝါယ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ, ဒေဝေါ ဒေဝိယာ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ။

‘‘ကထဉ္စ , ဘိက္ခဝေ, ဆဝေါ ဆဝါယ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ။ ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, သာမိကော ဟောတိ ပါဏာတိပါတီ အဒိန္နာဒါယီ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရီ မုသာဝါဒီ ပိသုဏဝါစော ဖရုသဝါစော သမ္ဖပ္ပလာဣ အဘိဇ္ဈာလု ဗျာပန္နစိတ္တော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော ဒုဿီလော ပါပဓမ္မော မစ္ဆေရမလပရိယုဋ္ဌိတေန စေတသာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ အက္ကောသကပရိဘာသကော သမဏဗြာဟ္မဏာနံ; ဘရိယာပိဿ ဟောတိ ပါဏာတိပါတိနီ အဒိန္နာဒါယိနီ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရိနီ မုသာဝါဒိနီ ပိသုဏဝါစာ ဖရုသဝါစာ သမ္ဖပ္ပလာပိနီ အဘိဇ္ဈာလုနီ ဗျာပန္နစိတ္တာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ ဒုဿီလာ ပါပဓမ္မာ မစ္ဆေရမလပရိယုဋ္ဌိတေန စေတသာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ အက္ကောသိကပရိဘာသိကာ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဆဝေါ ဆဝါယ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ။

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဆဝေါ ဒေဝိယာ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, သာမိကော ဟောတိ ပါဏာတိပါတီ။ပေ.။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော ဒုဿီလော ပါပဓမ္မော မစ္ဆေရမလပရိယုဋ္ဌိတေန စေတသာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ အက္ကောသကပရိဘာသကော သမဏဗြာဟ္မဏာနံ; ဘရိယာ ခွဿ ဟောတိ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတာ အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတာ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတာ မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတာ ပိသုဏာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတာ ဖရုသာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတာ သမ္ဖပ္ပလာပါ ပဋိဝိရတာ အနဘိဇ္ဈာလုနီ အဗျာပန္နစိတ္တာ သမ္မာဒိဋ္ဌိကာ သီလဝတီ ကလျာဏဓမ္မာ ဝိဂတမလမစ္ဆေရေန စေတသာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ အနက္ကောသိကပရိဘာသိကာ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဆဝေါ ဒေဝိယာ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ။

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဒေဝေါ ဆဝါယ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, သာမိကော ဟောတိ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတော မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတော ပိသုဏာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော ဖရုသာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော သမ္ဖပ္ပလာပါ ပဋိဝိရတော အနဘိဇ္ဈာလု အဗျာပန္နစိတ္တော သမ္မာဒိဋ္ဌိကော သီလဝါ ကလျာဏဓမ္မော ဝိဂတမလမစ္ဆေရေန စေတသာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ အနက္ကောသကပရိဘာသကော သမဏဗြာဟ္မဏာနံ; ဘရိယာ ခွဿ ဟောတိ ပါဏာတိပါတိနီ။ပေ.။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ ဒုဿီလာ ပါပဓမ္မာ မစ္ဆေရမလပရိယုဋ္ဌိတေန စေတသာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ အက္ကောသိကပရိဘာသိကာ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဒေဝေါ ဆဝါယ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ။

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဒေဝေါ ဒေဝိယာ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, သာမိကော ဟောတိ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော။ပေ.။ သမ္မာဒိဋ္ဌိကော သီလဝါ ကလျာဏဓမ္မော ဝိဂတမလမစ္ဆေရေန စေတသာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ အနက္ကောသကပရိဘာသကော သမဏဗြာဟ္မဏာနံ; ဘရိယာပိဿ ဟောတိ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတာ။ပေ.။ သမ္မာဒိဋ္ဌိကာ သီလဝတီ ကလျာဏဓမ္မာ ဝိဂတမလမစ္ဆေရေန စေတသာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ အနက္ကောသိကပရိဘာသိကာ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဒေဝေါ ဒေဝိယာ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရော သံဝါသာ’’တိ။

‘‘ဥဘော စ ဟောန္တိ ဒုဿီလာ၊ ကဒရိယာ ပရိဘာသကာ။

တေ ဟောန္တိ ဇာနိပတယော၊ ဆဝါ သံဝါသမာဂတာ။

‘‘သာမိကော ဟောတိ ဒုဿီလော၊ ကဒရိယော ပရိဘာသကော။

ဘရိယာ သီလဝတီ ဟောတိ၊ ဝဒညူ ဝီတမစ္ဆရာ။

သာပိ ဒေဝီ သံဝသတိ၊ ဆဝေန ပတိနာ သဟ။

‘‘သာမိကော သီလဝါ ဟောတိ၊ ဝဒညူ ဝီတမစ္ဆရော။

ဘရိယာ ဟောတိ ဒုဿီလာ၊ ကဒရိယာ ပရိဘာသိကာ။

သာပိ ဆဝါ သံဝသတိ၊ ဒေဝေန ပတိနာ သဟ။

‘‘ဥဘော သဒ္ဓါ ဝဒညူ စ၊ သညတာ ဓမ္မဇီဝိနော။

တေ ဟောန္တိ ဇာနိပတယော၊ အညမညံ ပိယံဝဒါ။

‘‘အတ္ထာသံ ပစုရာ ဟောန္တိ၊ ဖာသုကံ ဥပဇာယတိ။

အမိတ္တာ ဒုမ္မနာ ဟောန္တိ၊ ဥဘိန္နံ သမသီလိနံ။

‘‘ဣဓ ဓမ္မံ စရိတွာန၊ သမသီလဗ္ဗတာ ဥဘော။

နန္ဒိနော ဒေဝလောကသ္မိံ၊ မောဒန္တိ ကာမကာမိနော’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅. ပဌမသမဇီဝီသုတ္တံ

၅၅. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဘဂ္ဂေသု ဝိဟရတိ သုသုမာရဂိရေ [သုံသုမာရဂိရေ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဘေသကဠာဝနေ [ဘေသကလာဝနေ (သီ. ဣ. က.)] မိဂဒါယေ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန နကုလပိတုနော ဂဟပတိဿ နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ အထ ခေါ နကုလပိတာ စ ဂဟပတိ နကုလမာတာ စ ဂဟပတာနီ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ နကုလပိတာ ဂဟပတိ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ယတော မေ, ဘန္တေ, နကုလမာတာ ဂဟပတာနီ ဒဟရဿေဝ ဒဟရာ အာနီတာ, နာဘိဇာနာမိ နကုလမာတရံ ဂဟပတာနိံ မနသာပိ အတိစရိတာ, ကုတော ပန ကာယေန! ဣစ္ဆေယျာမ မယံ, ဘန္တေ, ဒိဋ္ဌေ စေဝ ဓမ္မေ အညမညံ ပဿိတုံ အဘိသမ္ပရာယဉ္စ အညမညံ ပဿိတု’’န္တိ။ နကုလမာတာပိ ခေါ ဂဟပတာနီ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ယတောဟံ, ဘန္တေ, နကုလပိတုနော ဂဟပတိဿ ဒဟရဿေဝ ဒဟရာ အာနီတာ, နာဘိဇာနာမိ နကုလပိတရံ ဂဟပတိံ မနသာပိ အတိစရိတာ, ကုတော ပန ကာယေန! ဣစ္ဆေယျာမ မယံ, ဘန္တေ , ဒိဋ္ဌေ စေဝ ဓမ္မေ အညမညံ ပဿိတုံ အဘိသမ္ပရာယဉ္စ အညမညံ ပဿိတု’’န္တိ။

‘‘အာကင်္ခေယျုံ စေ, ဂဟပတယော, ဥဘော ဇာနိပတယော ဒိဋ္ဌေ စေဝ ဓမ္မေ အညမညံ ပဿိတုံ အဘိသမ္ပရာယဉ္စ အညမညံ ပဿိတုံ ဥဘောဝ [ဥဘော စ (သီ. ဣ.)] အဿု သမသဒ္ဓါ သမသီလာ သမစာဂါ သမပညာ, တေ ဒိဋ္ဌေ စေဝ ဓမ္မေ အညမညံ ပဿန္တိ အဘိသမ္ပရာယဉ္စ အညမညံ ပဿန္တီ’’တိ [ပဿိဿန္တီတိ (က.)]။

‘‘ဥဘော သဒ္ဓါ ဝဒညူ စ၊ သညတာ ဓမ္မဇီဝိနော။

တေ ဟောန္တိ ဇာနိပတယော၊ အညမညံ ပိယံဝဒါ။

‘‘အတ္ထာသံ ပစုရာ ဟောန္တိ၊ ဖာသုကံ ဥပဇာယတိ။

အမိတ္တာ ဒုမ္မနာ ဟောန္တိ၊ ဥဘိန္နံ သမသီလိနံ။

‘‘ဣဓ ဓမ္မံ စရိတွာန၊ သမသီလဗ္ဗတာ ဥဘော။

နန္ဒိနော ဒေဝလောကသ္မိံ၊ မောဒန္တိ ကာမကာမိနော’’တိ။ ပဉ္စမံ။

၆. ဒုတိယသမဇီဝီသုတ္တံ

၅၆. ‘‘အာကင်္ခေယျုံ စေ, ဘိက္ခဝေ, ဥဘော ဇာနိပတယော ဒိဋ္ဌေ စေဝ ဓမ္မေ အညမညံ ပဿိတုံ အဘိသမ္ပရာယဉ္စ အညမညံ ပဿိတုံ ဥဘောဝ အဿု သမသဒ္ဓါ သမသီလာ သမစာဂါ သမပညာ, တေ ဒိဋ္ဌေ စေဝ ဓမ္မေ အညမညံ ပဿန္တိ အဘိသမ္ပရာယဉ္စ အညမညံ ပဿန္တီ’’တိ။

‘‘ဥဘော သဒ္ဓါ ဝဒညူ စ၊ သညတာ ဓမ္မဇီဝိနော။

တေ ဟောန္တိ ဇာနိပတယော၊ အညမညံ ပိယံဝဒါ။

‘‘အတ္ထာသံ ပစုရာ ဟောန္တိ၊ ဖာသုကံ ဥပဇာယတိ။

အမိတ္တာ ဒုမ္မနာ ဟောန္တိ၊ ဥဘိန္နံ သမသီလိနံ။

‘‘ဣဓ ဓမ္မံ စရိတွာန၊ သမသီလဗ္ဗတာ ဥဘော။

နန္ဒိနော ဒေဝလောကသ္မိံ၊ မောဒန္တိ ကာမကာမိနော’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇. သုပ္ပဝါသာသုတ္တံ

၅၇. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ကောလိယေသု ဝိဟရတိ ပဇ္ဇနိကံ [သဇ္ဇနေလံ (သီ. ဣ.), ပဇ္ဇနေလံ (သျာ. ကံ.)] နာမ ကောလိယာနံ နိဂမော။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန သုပ္ပဝါသာယ ကောလိယဓီတုယာ နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ အထ ခေါ သုပ္ပဝါသာ ကောလိယဓီတာ ဘဂဝန္တံ ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန သဟတ္ထာ သန္တပ္ပေသိ သမ္ပဝါရေသိ။ အထ ခေါ သုပ္ပဝါသာ ကောလိယဓီတာ ဘဂဝန္တံ ဘုတ္တာဝိံ ဩနီတပတ္တပါဏိံ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ သုပ္ပဝါသံ ကောလိယဓီတရံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ဘောဇနံ , သုပ္ပဝါသေ, ဒေန္တီ အရိယသာဝိကာ ပဋိဂ္ဂါဟကာနံ စတ္တာရိ ဌာနာနိ ဒေတိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? အာယုံ ဒေတိ, ဝဏ္ဏံ ဒေတိ, သုခံ ဒေတိ, ဗလံ ဒေတိ။ အာယုံ ခေါ ပန ဒတွာ အာယုဿ ဘာဂိနီ ဟောတိ ဒိဗ္ဗဿ ဝါ မာနုသဿ ဝါ။ ဝဏ္ဏံ ဒတွာ ဝဏ္ဏဿ ဘာဂိနီ ဟောတိ ဒိဗ္ဗဿ ဝါ မာနုသဿ ဝါ။ သုခံ ဒတွာ သုခဿ ဘာဂိနီ ဟောတိ ဒိဗ္ဗဿ ဝါ မာနုသဿ ဝါ။ ဗလံ ဒတွာ ဗလဿ ဘာဂိနီ ဟောတိ ဒိဗ္ဗဿ ဝါ မာနုသဿ ဝါ။ ဘောဇနံ, သုပ္ပဝါသေ, ဒေန္တီ အရိယသာဝိကာ ပဋိဂ္ဂါဟကာနံ ဣမာနိ စတ္တာရိ ဌာနာနိ ဒေတီ’’တိ။

‘‘သုသင်္ခတံ ဘောဇနံ ယာ ဒဒါတိ၊

သုစိံ ပဏီတံ [သုပဏီတံ (က.)] ရသသာ ဥပေတံ။

သာ ဒက္ခိဏာ ဥဇ္ဇုဂတေသု ဒိန္နာ၊

စရဏူပပန္နေသု မဟဂ္ဂတေသု။

ပုညေန ပုညံ သံသန္ဒမာနာ၊

မဟပ္ဖလာ လောကဝိဒူန ဝဏ္ဏိတာ။

‘‘ဧတာဒိသံ ယညမနုဿရန္တာ၊

ယေ ဝေဒဇာတာ ဝိစရန္တိ လောကေ။

ဝိနေယျ မစ္ဆေရမလံ သမူလံ၊

အနိန္ဒိတာ သဂ္ဂမုပေန္တိ ဌာန’’န္တိ။ သတ္တမံ။

၈. သုဒတ္တသုတ္တံ

၅၈. အထ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကော ဂဟပတိ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကံ ဂဟပတိံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ဘောဇနံ , ဂဟပတိ, ဒဒမာနော အရိယသာဝကော ပဋိဂ္ဂါဟကာနံ စတ္တာရိ ဌာနာနိ ဒေတိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? အာယုံ ဒေတိ, ဝဏ္ဏံ ဒေတိ, သုခံ ဒေတိ, ဗလံ ဒေတိ။ အာယုံ ခေါ ပန ဒတွာ အာယုဿ ဘာဂီ ဟောတိ ဒိဗ္ဗဿ ဝါ မာနုသဿ ဝါ။ ဝဏ္ဏံ ဒတွာ။ သုခံ ဒတွာ။ ဗလံ ဒတွာ ဗလဿ ဘာဂီ ဟောတိ ဒိဗ္ဗဿ ဝါ မာနုသဿ ဝါ။ ဘောဇနံ, ဂဟပတိ, ဒဒမာနော အရိယသာဝကော ပဋိဂ္ဂါဟကာနံ ဣမာနိ စတ္တာရိ ဌာနာနိ ဒေတီ’’တိ။

[မဟာဝ. ၂၈၂] ‘‘ယော သညတာနံ ပရဒတ္တဘောဇိနံ၊

ကာလေန သက္ကစ္စ ဒဒါတိ ဘောဇနံ။

စတ္တာရိ ဌာနာနိ အနုပ္ပဝေစ္ဆတိ၊

အာယုဉ္စ ဝဏ္ဏဉ္စ သုခံ ဗလဉ္စ။

‘‘သော အာယုဒါယီ ဝဏ္ဏဒါယီ [သော အာယုဒါယီ ဗလဒါယီ (သီ. ဣ.)၊ အာယုဒါယီ ဗလဒါယီ (သျာ. ကံ.)]၊ သုခံ ဗလံ ဒဒေါ [သုခံ ဝဏ္ဏံ ဒဒေါ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)၊ သုခဗလဒဒေါ (က.)] နရော။

ဒီဃာယု ယသဝါ ဟောတိ၊ ယတ္ထ ယတ္ထူပပဇ္ဇတီ’’တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉. ဘောဇနသုတ္တံ

၅၉. ‘‘ဘောဇနံ , ဘိက္ခဝေ, ဒဒမာနော ဒါယကော ပဋိဂ္ဂါဟကာနံ စတ္တာရိ ဌာနာနိ ဒေတိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? အာယုံ ဒေတိ, ဝဏ္ဏံ ဒေတိ, သုခံ ဒေတိ, ဗလံ ဒေတိ။ အာယုံ ခေါ ပန ဒတွာ အာယုဿ ဘာဂီ ဟောတိ ဒိဗ္ဗဿ ဝါ မာနုသဿ ဝါ။ ဝဏ္ဏံ ဒတွာ။ သုခံ ဒတွာ။ ဗလံ ဒတွာ ဗလဿ ဘာဂီ ဟောတိ ဒိဗ္ဗဿ ဝါ မာနုသဿ ဝါ။ ဘောဇနံ, ဘိက္ခဝေ, ဒဒမာနော ဒါယကော ပဋိဂ္ဂါဟကာနံ ဣမာနိ စတ္တာရိ ဌာနာနိ ဒေတီ’’တိ။

[မဟာဝ. ၂၈၂] ‘‘ယော သညတာနံ ပရဒတ္တဘောဇိနံ၊

ကာလေန သက္ကစ္စ ဒဒါတိ ဘောဇနံ။

စတ္တာရိ ဌာနာနိ အနုပ္ပဝေစ္ဆတိ၊

အာယုဉ္စ ဝဏ္ဏဉ္စ သုခံ ဗလဉ္စ။

‘‘သော အာယုဒါယီ ဝဏ္ဏဒါယီ၊ သုခံ ဗလံ ဒဒေါ နရော။

ဒီဃာယု ယသဝါ ဟောတိ၊ ယတ္ထ ယတ္ထူပပဇ္ဇတီ’’တိ။ နဝမံ။

၁၀. ဂိဟိသာမီစိသုတ္တံ

၆၀. အထ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကော ဂဟပတိ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကံ ဂဟပတိံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘စတူဟိ ခေါ, ဂဟပတိ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော အရိယသာဝကော ဂိဟိသာမီစိပဋိပဒံ ပဋိပန္နော ဟောတိ ယသောပဋိလာဘိနိံ သဂ္ဂသံဝတ္တနိကံ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? ဣဓ, ဂဟပတိ, အရိယသာဝကော ဘိက္ခုသသံဃံ ပစ္စုပဋ္ဌိတော ဟောတိ စီဝရေန, ဘိက္ခုသသံဃံ ပစ္စုပဋ္ဌိတော ဟောတိ ပိဏ္ဍပါတေန, ဘိက္ခုသသံဃံ ပစ္စုပဋ္ဌိတော ဟောတိ သေနာသနေန , ဘိက္ခုသသံဃံ ပစ္စုပဋ္ဌိတော ဟောတိ ဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရေန။ ဣမေဟိ ခေါ, ဂဟပတိ, စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော အရိယသာဝကော ဂိဟိသာမီစိပဋိပဒံ ပဋိပန္နော ဟောတိ ယသောပဋိလာဘိနိံ သဂ္ဂသံဝတ္တနိက’’န္တိ။

‘‘ဂိဟိသာမီစိပဋိပဒံ၊ ပဋိပဇ္ဇန္တိ ပဏ္ဍိတာ။

သမ္မဂ္ဂတေ သီလဝန္တေ၊ စီဝရေန ဥပဋ္ဌိတာ။

ပိဏ္ဍပါတသယနေန၊ ဂိလာနပ္ပစ္စယေန စ။

တေသံ ဒိဝါ စ ရတ္တော စ၊ သဒါ ပုညံ ပဝဍ္ဎတိ။

သဂ္ဂဉ္စ ကမတိဋ္ဌာနံ [သဂ္ဂဉ္စ သပ္ပတိဋ္ဌာနံ (က.)]၊ ကမ္မံ ကတွာန ဘဒ္ဒက’’န္တိ။ ဒသမံ။

ပုညာဘိသန္ဒဝဂ္ဂေါ ပဌမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ဒွေ ပုညာဘိသန္ဒာ ဒွေ စ၊ သံဝါသာ သမဇီဝိနော။

သုပ္ပဝါသာ သုဒတ္တော စ၊ ဘောဇနံ ဂိဟိသာမိစီတိ။