ကုသိနာရဝဂ္ဂေါ

(၁၃) ၃. ကုသိနာရဝဂ္ဂေါ

၁. ကုသိနာရသုတ္တံ

၁၂၄. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ကုသိနာရာယံ ဝိဟရတိ ဗလိဟရဏေ ဝနသဏ္ဍေ။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ။ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု အညတရံ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတိ။ တမေနံ ဂဟပတိ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တော ဝါ ဥပသင်္ကမိတွာ သွာတနာယ ဘတ္တေန နိမန္တေတိ ။ အာကင်္ခမာနော, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု အဓိဝါသေတိ။ သော တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန တဿ ဂဟပတိဿ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တဿ ဝါ နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမတိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒတိ။ တမေနံ သော ဂဟပတိ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တော ဝါ ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန သဟတ္ထာ သန္တပ္ပေတိ သမ္ပဝါရေတိ။

‘‘တဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘သာဓု ဝတ မ္ယာယံ ဂဟပတိ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တော ဝါ ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန သဟတ္ထာ သန္တပ္ပေတိ သမ္ပဝါရေတီ’တိ။ ဧဝမ္ပိဿ ဟောတိ – ‘အဟော ဝတ မာယံ ဂဟပတိ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တော ဝါ အာယတိမ္ပိ ဧဝရူပေန ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန သဟတ္ထာ သန္တပ္ပေယျ သမ္ပဝါရေယျာ’တိ! သော တံ ပိဏ္ဍပါတံ ဂထိတော [ဂဓိတော (သျာ. ကံ. က.)] မုစ္ဆိတော အဇ္ဈောသန္နော [အဇ္ဈာပန္နော (သီ. က.) အဇ္ဈောပန္နော (ဋီကာ)] အနာဒီနဝဒဿာဝီ အနိဿရဏပညော ပရိဘုဉ္ဇတိ။ သော တတ္ထ ကာမဝိတက္ကမ္ပိ ဝိတက္ကေတိ, ဗျာပါဒဝိတက္ကမ္ပိ ဝိတက္ကေတိ, ဝိဟိံသာဝိတက္ကမ္ပိ ဝိတက္ကေတိ။ ဧဝရူပဿာဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော ဒိန္နံ န မဟပ္ဖလန္တိ ဝဒါမိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ပမတ္တော ဟိ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဝိဟရတိ။

‘‘ဣဓ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု အညတရံ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတိ။ တမေနံ ဂဟပတိ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တော ဝါ ဥပသင်္ကမိတွာ သွာတနာယ ဘတ္တေန နိမန္တေတိ။ အာကင်္ခမာနော, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု အဓိဝါသေတိ။ သော တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန တဿ ဂဟပတိဿ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တဿ ဝါ နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမတိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒတိ။ တမေနံ သော ဂဟပတိ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တော ဝါ ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန သဟတ္ထာ သန္တပ္ပေတိ သမ္ပဝါရေတိ။

‘‘တဿ န ဧဝံ ဟောတိ – ‘သာဓု ဝတ မ္ယာယံ ဂဟပတိ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တော ဝါ ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန သဟတ္ထာ သန္တပ္ပေတိ သမ္ပဝါရေတီ’တိ။ ဧဝမ္ပိဿ န ဟောတိ – ‘အဟော ဝတ မာယံ ဂဟပတိ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တော ဝါ အာယတိမ္ပိ ဧဝရူပေန ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန သဟတ္ထာ သန္တပ္ပေယျ သမ္ပဝါရေယျာ’တိ! သော တံ ပိဏ္ဍပါတံ အဂထိတော အမုစ္ဆိတော အနဇ္ဈောသန္နော အာဒီနဝဒဿာဝီ နိဿရဏပညော ပရိဘုဉ္ဇတိ။ သော တတ္ထ နေက္ခမ္မဝိတက္ကမ္ပိ ဝိတက္ကေတိ, အဗျာပါဒဝိတက္ကမ္ပိ ဝိတက္ကေတိ, အဝိဟိံသာဝိတက္ကမ္ပိ ဝိတက္ကေတိ။ ဧဝရူပဿာဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော ဒိန္နံ မဟပ္ဖလန္တိ ဝဒါမိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? အပ္ပမတ္တော ဟိ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဝိဟရတီ’’တိ။ ပဌမံ။

၂. ဘဏ္ဍနသုတ္တံ

၁၂၅. ‘‘ယဿံ, ဘိက္ခဝေ, ဒိသာယံ ဘိက္ခူ ဘဏ္ဍနဇာတာ ကလဟဇာတာ ဝိဝါဒါပန္နာ အညမညံ မုခသတ္တီဟိ ဝိတုဒန္တာ ဝိဟရန္တိ, မနသိ ကာတုမ္ပိ မေ ဧသာ, ဘိက္ခဝေ, ဒိသာ န ဖာသု ဟောတိ, ပဂေဝ ဂန္တုံ! နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂစ္ဆာမိ – ‘အဒ္ဓါ တေ အာယသ္မန္တော တယော ဓမ္မေ ပဇဟိံသု, တယော ဓမ္မေ ဗဟုလမကံသု [ဗဟုလီမကံသု (သျာ. ကံ. ဣ.)]။ ကတမေ တယော ဓမ္မေ ပဇဟိံသု? နေက္ခမ္မဝိတက္ကံ, အဗျာပါဒဝိတက္ကံ, အဝိဟိံသာဝိတက္ကံ – ဣမေ တယော ဓမ္မေ ပဇဟိံသု။ ကတမေ တယော ဓမ္မေ ဗဟုလမကံသု? ကာမဝိတက္ကံ, ဗျာပါဒဝိတက္ကံ, ဝိဟိံသာဝိတက္ကံ – ဣမေ တယော ဓမ္မေ ဗဟုလမကံသု’။ ယဿံ, ဘိက္ခဝေ, ဒိသာယံ ဘိက္ခူ ဘဏ္ဍနဇာတာ ကလဟဇာတာ ဝိဝါဒါပန္နာ အညမညံ မုခသတ္တီဟိ ဝိတုဒန္တာ ဝိဟရန္တိ, မနသိ ကာတုမ္ပိ မေ ဧသာ, ဘိက္ခဝေ, ဒိသာ န ဖာသု ဟောတိ, ပဂေဝ ဂန္တုံ! နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂစ္ဆာမိ – ‘အဒ္ဓါ တေ အာယသ္မန္တော ဣမေ တယော ဓမ္မေ ပဇဟိံသု, ဣမေ တယော ဓမ္မေ ဗဟုလမကံသု’’’။

‘‘ယဿံ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဒိသာယံ ဘိက္ခူ သမဂ္ဂါ သမ္မောဒမာနာ အဝိဝဒမာနာ ခီရောဒကီဘူတာ အညမညံ ပိယစက္ခူဟိ သမ္ပဿန္တာ ဝိဟရန္တိ, ဂန္တုမ္ပိ မေ ဧသာ, ဘိက္ခဝေ, ဒိသာ ဖာသု ဟောတိ, ပဂေဝ မနသိ ကာတုံ! နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂစ္ဆာမိ – ‘အဒ္ဓါ တေ အာယသ္မန္တော တယော ဓမ္မေ ပဇဟိံသု, တယော ဓမ္မေ ဗဟုလမကံသု။ ကတမေ တယော ဓမ္မေ ပဇဟိံသု? ကာမဝိတက္ကံ , ဗျာပါဒဝိတက္ကံ, ဝိဟိံသာဝိတက္ကံ – ဣမေ တယော ဓမ္မေ ပဇဟိံသု။ ကတမေ တယော ဓမ္မေ ဗဟုလမကံသု? နေက္ခမ္မဝိတက္ကံ, အဗျာပါဒဝိတက္ကံ, အဝိဟိံသာဝိတက္ကံ – ဣမေ တယော ဓမ္မေ ဗဟုလမကံသု’။ ယဿံ , ဘိက္ခဝေ, ဒိသာယံ ဘိက္ခူ သမဂ္ဂါ သမ္မောဒမာနာ အဝိဝဒမာနာ ခီရောဒကီဘူတာ အညမညံ ပိယစက္ခူဟိ သမ္ပဿန္တာ ဝိဟရန္တိ, ဂန္တုမ္ပိ မေ ဧသာ, ဘိက္ခဝေ, ဒိသာ ဖာသု ဟောတိ, ပဂေဝ မနသိ ကာတုံ! နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂစ္ဆာမိ – ‘အဒ္ဓါ တေ အာယသ္မန္တော ဣမေ တယော ဓမ္မေ ပဇဟိံသု, ဣမေ တယော ဓမ္မေ ဗဟုလမကံသူ’’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃. ဂေါတမကစေတိယသုတ္တံ

၁၂၆. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဝေသာလိယံ ဝိဟရတိ ဂေါတမကေ စေတိယေ။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ။ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘အဘိညာယာဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မံ ဒေသေမိ, နော အနဘိညာယ။ သနိဒါနာဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မံ ဒေသေမိ, နော အနိဒါနံ။ သပ္ပါဋိဟာရိယာဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မံ ဒေသေမိ, နော အပ္ပါဋိဟာရိယံ။ တဿ မယှံ, ဘိက္ခဝေ, အဘိညာယ ဓမ္မံ ဒေသယတော နော အနဘိညာယ, သနိဒါနံ ဓမ္မံ ဒေသယတော နော အနိဒါနံ, သပ္ပါဋိဟာရိယံ ဓမ္မံ ဒေသယတော နော အပ္ပါဋိဟာရိယံ, ကရဏီယော ဩဝါဒေါ, ကရဏီယာ အနုသာသနီ။ အလဉ္စ ပန ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, တုဋ္ဌိယာ, အလံ အတ္တမနတာယ, အလံ သောမနဿာယ – ‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ, သွာက္ခာတော ဓမ္မော, သုပ္ပဋိပန္နော သံဃော’’’တိ။

ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနာ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒုန္တိ။ ဣမသ္မိဉ္စ ပန ဝေယျာကရဏသ္မိံ ဘညမာနေ သဟဿီ လောကဓါတု အကမ္ပိတ္ထာတိ။ တတိယံ။

၄. ဘရဏ္ဍုကာလာမသုတ္တံ

၁၂၇. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ကောသလေသု စာရိကံ စရမာနော ယေန ကပိလဝတ္ထု တဒဝသရိ။ အဿောသိ ခေါ မဟာနာမော သက္ကော – ‘‘ဘဂဝါ ကိရ ကပိလဝတ္ထုံ အနုပ္ပတ္တော’’တိ။ အထ ခေါ မဟာနာမော သက္ကော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတံ ခေါ မဟာနာမံ သက္ကံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ဂစ္ဆ, မဟာနာမ, ကပိလဝတ္ထုသ္မိံ, တထာရူပံ အာဝသထံ ဇာန ယတ္ထဇ္ဇ မယံ ဧကရတ္တိံ ဝိဟရေယျာမာ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ , ဘန္တေ’’တိ ခေါ မဟာနာမော သက္ကော ဘဂဝတော ပဋိဿုတွာ ကပိလဝတ္ထုံ ပဝိသိတွာ ကေဝလကပ္ပံ ကပိလဝတ္ထုံ အနွာဟိဏ္ဍန္တော [အာဟိဏ္ဍန္တော (သျာ. ကံ.)] နာဒ္ဒသ ကပိလဝတ္ထုသ္မိံ တထာရူပံ အာဝသထံ ယတ္ထဇ္ဇ ဘဂဝါ ဧကရတ္တိံ ဝိဟရေယျ။

အထ ခေါ မဟာနာမော သက္ကော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘နတ္ထိ, ဘန္တေ, ကပိလဝတ္ထုသ္မိံ တထာရူပေါ အာဝသထော ယတ္ထဇ္ဇ ဘဂဝါ ဧကရတ္တိံ ဝိဟရေယျ။ အယံ, ဘန္တေ, ဘရဏ္ဍု ကာလာမော ဘဂဝတော ပုရာဏသဗြဟ္မစာရီ။ တဿဇ္ဇ ဘဂဝါ အဿမေ ဧကရတ္တိံ ဝိဟရတူ’’တိ။ ‘‘ဂစ္ဆ, မဟာနာမ, သန္ထရံ ပညပေဟီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ မဟာနာမော သက္ကော ဘဂဝတော ပဋိဿုတွာ ယေန ဘရဏ္ဍုဿ ကာလာမဿ အဿမော တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ သန္ထရံ ပညာပေတွာ ဥဒကံ ဌပေတွာ ပါဒါနံ ဓေါဝနာယ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သန္ထတော, ဘန္တေ, သန္ထာရော, ဥဒကံ ဌပိတံ ပါဒါနံ ဓေါဝနာယ။ ယဿဒါနိ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ကာလံ မညတီ’’တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ယေန ဘရဏ္ဍုဿ ကာလာမဿ အဿမော တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ နိသဇ္ဇ ခေါ ဘဂဝါ ပါဒေ ပက္ခာလေသိ။ အထ ခေါ မဟာနာမဿ သက္ကဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အကာလော ခေါ အဇ္ဇ ဘဂဝန္တံ ပယိရုပါသိတုံ။ ကိလန္တော ဘဂဝါ။ သွေ ဒါနာဟံ ဘဂဝန္တံ ပယိရုပါသိဿာမီ’’တိ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။

အထ ခေါ မဟာနာမော သက္ကော တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ မဟာနာမံ သက္ကံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘တယော ခေါမေ, မဟာနာမ, သတ္ထာရော သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ တယော? ဣဓ, မဟာနာမ, ဧကစ္စော သတ္ထာ ကာမာနံ ပရိညံ ပညာပေတိ; န ရူပါနံ ပရိညံ ပညာပေတိ, န ဝေဒနာနံ ပရိညံ ပညာပေတိ။ ဣဓ ပန, မဟာနာမ, ဧကစ္စော သတ္ထာ ကာမာနံ ပရိညံ ပညာပေတိ , ရူပါနံ ပရိညံ ပညာပေတိ; န ဝေဒနာနံ ပရိညံ ပညာပေတိ။ ဣဓ ပန, မဟာနာမ, ဧကစ္စော သတ္ထာ ကာမာနံ ပရိညံ ပညာပေတိ, ရူပါနံ ပရိညံ ပညာပေတိ, ဝေဒနာနံ ပရိညံ ပညာပေတိ။ ဣမေ ခေါ, မဟာနာမ, တယော သတ္ထာရော သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ‘ဣမေသံ, မဟာနာမ, တိဏ္ဏံ သတ္ထာရာနံ ဧကာ နိဋ္ဌာ ဥဒါဟု ပုထု နိဋ္ဌာ’’’တိ?

ဧဝံ ဝုတ္တေ ဘရဏ္ဍု ကာလာမော မဟာနာမံ သက္ကံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဧကာတိ, မဟာနာမ, ဝဒေဟီ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ဘဂဝါ မဟာနာမံ သက္ကံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘နာနာတိ, မဟာနာမ, ဝဒေဟီ’’တိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ ဘရဏ္ဍု ကာလာမော မဟာနာမံ သက္ကံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဧကာတိ, မဟာနာမ, ဝဒေဟီ’’တိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ ဘဂဝါ မဟာနာမံ သက္ကံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘နာနာတိ, မဟာနာမ, ဝဒေဟီ’’တိ။ တတိယမ္ပိ ခေါ ဘရဏ္ဍု ကာလာမော မဟာနာမံ သက္ကံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဧကာတိ, မဟာနာမ , ဝဒေဟီ’’တိ။ တတိယမ္ပိ ခေါ ဘဂဝါ မဟာနာမံ သက္ကံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘နာနာတိ, မဟာနာမ, ဝဒေဟီ’’တိ။

အထ ခေါ ဘရဏ္ဍု ကာလာမဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘မဟေသက္ခဿ ဝတမှိ မဟာနာမဿ သက္ကဿ သမ္မုခါ သမဏေန ဂေါတမေန ယာဝတတိယံ အပသာဒိတော။ ယံနူနာဟံ ကပိလဝတ္ထုမှာ ပက္ကမေယျ’’န္တိ။ အထ ခေါ ဘရဏ္ဍု ကာလာမော ကပိလဝတ္ထုမှာ ပက္ကာမိ။ ယံ ကပိလဝတ္ထုမှာ ပက္ကာမိ တထာ ပက္ကန္တောဝ အဟောသိ န ပုန ပစ္စာဂစ္ဆီတိ။ စတုတ္ထံ။

၅. ဟတ္ထကသုတ္တံ

၁၂၈. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ အထ ခေါ ဟတ္ထကော ဒေဝပုတ္တော အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏော ကေဝလကပ္ပံ ဇေတဝနံ ဩဘာသေတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ – ‘‘ဘဂဝတော ပုရတော ဌဿာမီ’’တိ ဩသီဒတိမေဝ သံသီဒတိမေဝ [ဩသီဒတိ စေဝ သံသီဒတိ စ (သီ. ဣ.), ဩသီဒတိ သံသီဒတိ (သျာ. ကံ.)], န သက္ကောတိ သဏ္ဌာတုံ။ သေယျထာပိ နာမ သပ္ပိ ဝါ တေလံ ဝါ ဝါလုကာယ အာသိတ္တံ ဩသီဒတိမေဝ သံသီဒတိမေဝ, န သဏ္ဌာတိ; ဧဝမေဝံ ဟတ္ထကော ဒေဝပုတ္တော – ‘‘ဘဂဝတော ပုရတော ဌဿာမီ’’တိ ဩသီဒတိမေဝ သံသီဒတိမေဝ, န သက္ကောတိ သဏ္ဌာတုံ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ဟတ္ထကံ ဒေဝပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဩဠာရိကံ, ဟတ္ထက, အတ္တဘာဝံ အဘိနိမ္မိနာဟီ’’တိ ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ, ခေါ ဟတ္ထကော ဒေဝပုတ္တော ဘဂဝတော ပဋိဿုတွာ ဩဠာရိကံ အတ္တဘာဝံ အဘိနိမ္မိနိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတံ ခေါ ဟတ္ထကံ ဒေဝပုတ္တံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ယေ တေ, ဟတ္ထက, ဓမ္မာ ပုဗ္ဗေ မနုဿဘူတဿ ပဝတ္တိနော အဟေသုံ, အပိ နု တေ တေ ဓမ္မာ ဧတရဟိ ပဝတ္တိနော’’တိ? ‘‘ယေ စ မေ, ဘန္တေ, ဓမ္မာ ပုဗ္ဗေ မနုဿဘူတဿ ပဝတ္တိနော အဟေသုံ, တေ စ မေ ဓမ္မာ ဧတရဟိ ပဝတ္တိနော; ယေ စ မေ, ဘန္တေ, ဓမ္မာ ပုဗ္ဗေ မနုဿဘူတဿ နပ္ပဝတ္တိနော အဟေသုံ, တေ စ မေ ဓမ္မာ ဧတရဟိ ပဝတ္တိနော။ သေယျထာပိ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဧတရဟိ အာကိဏ္ဏော ဝိဟရတိ ဘိက္ခူဟိ ဘိက္ခုနီဟိ ဥပါသကေဟိ ဥပါသိကာဟိ ရာဇူဟိ ရာဇမဟာမတ္တေဟိ တိတ္ထိယေဟိ တိတ္ထိယသာဝကေဟိ; ဧဝမေဝံ ခေါ အဟံ, ဘန္တေ, အာကိဏ္ဏော ဝိဟရာမိ ဒေဝပုတ္တေဟိ။ ဒူရတောပိ, ဘန္တေ, ဒေဝပုတ္တာ အာဂစ္ဆန္တိ ဟတ္ထကဿ ဒေဝပုတ္တဿ သန္တိကေ ‘ဓမ္မံ သောဿာမာ’တိ။ တိဏ္ဏာဟံ, ဘန္တေ, ဓမ္မာနံ အတိတ္တော အပ္ပဋိဝါနော ကာလင်္ကတော။ ကတမေသံ တိဏ္ဏံ? ဘဂဝတော အဟံ, ဘန္တေ, ဒဿနဿ အတိတ္တော အပ္ပဋိဝါနော ကာလင်္ကတော; သဒ္ဓမ္မသဝနဿာဟံ, ဘန္တေ, အတိတ္တော အပ္ပဋိဝါနော ကာလင်္ကတော; သံဃဿာဟံ, ဘန္တေ, ဥပဋ္ဌာနဿ အတိတ္တော အပ္ပဋိဝါနော ကာလင်္ကတော။ ဣမေသံ ခေါ အဟံ, ဘန္တေ, တိဏ္ဏံ ဓမ္မာနံ အတိတ္တော အပ္ပဋိဝါနော ကာလင်္ကတော’’တိ။

‘‘နာဟံ ဘဂဝတော ဒဿနဿ၊ တိတ္တိမဇ္ဈဂါ [တိတ္တိ တိတ္တိသမ္ဘဝံ (က.)] ကုဒါစနံ။

သံဃဿ ဥပဋ္ဌာနဿ၊ သဒ္ဓမ္မသဝနဿ စ။

‘‘အဓိသီလံ သိက္ခမာနော၊ သဒ္ဓမ္မသဝနေ ရတော။

တိဏ္ဏံ ဓမ္မာနံ အတိတ္တော၊ ဟတ္ထကော အဝိဟံ ဂတော’’တိ။ ပဉ္စမံ။

၆. ကဋုဝိယသုတ္တံ

၁၂၉. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဗာရာဏသိယံ ဝိဟရတိ ဣသိပတနေ မိဂဒါယေ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဗာရာဏသိံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ ဘဂဝါ ဂေါယောဂပိလက္ခသ္မိံ [ဂေါယောဂမိလက္ခသ္မိံ (သျာ. ကံ. က.)] ပိဏ္ဍာယ စရမာနော [စရမာနံ (က.)] အညတရံ ဘိက္ခုံ ရိတ္တဿာဒံ ဗာဟိရဿာဒံ မုဋ္ဌဿတိံ အသမ္ပဇာနံ အသမာဟိတံ ဝိဗ္ဘန္တစိတ္တံ ပါကတိန္ဒ္ရိယံ။ ဒိသွာ တံ ဘိက္ခုံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘မာ ခေါ တွံ, ဘိက္ခု, အတ္တာနံ ကဋုဝိယမကာသိ။ တံ ဝတ ဘိက္ခု ကဋုဝိယကတံ အတ္တာနံ အာမဂန္ဓေန [အာမဂန္ဓေ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] အဝဿုတံ မက္ခိကာ နာနုပတိဿန္တိ နာနွာဿဝိဿန္တီတိ [နာနုဗန္ဓိဿန္တိ (က.)], နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ။ အထ ခေါ သော ဘိက္ခု ဘဂဝတာ ဣမိနာ ဩဝါဒေန ဩဝဒိတော သံဝေဂမာပါဒိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ဗာရာဏသိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ –

‘‘ဣဓါဟံ, ဘိက္ခဝေ, ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဗာရာဏသိံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိံ။ အဒ္ဒသံ ခေါ အဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဂေါယောဂပိလက္ခသ္မိံ ပိဏ္ဍာယ စရမာနော အညတရံ ဘိက္ခုံ ရိတ္တဿာဒံ ဗာဟိရဿာဒံ မုဋ္ဌဿတိံ အသမ္ပဇာနံ အသမာဟိတံ ဝိဗ္ဘန္တစိတ္တံ ပါကတိန္ဒ္ရိယံ။ ဒိသွာ တံ ဘိက္ခုံ ဧတဒဝေါစံ –

‘‘‘မာ ခေါ တွံ, ဘိက္ခု, အတ္တာနံ ကဋုဝိယမကာသိ။ တံ ဝတ ဘိက္ခု ကဋုဝိယကတံ အတ္တာနံ အာမဂန္ဓေန အဝဿုတံ မက္ခိကာ နာနုပတိဿန္တိ နာနွာဿဝိဿန္တီတိ, နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’တိ။ အထ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သော ဘိက္ခု မယာ ဣမိနာ ဩဝါဒေန ဩဝဒိတော သံဝေဂမာပါဒီ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ အညတရော ဘိက္ခု ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကိံ နု ခေါ, ဘန္တေ, ကဋုဝိယံ? ကော အာမဂန္ဓော? ကာ မက္ခိကာ’’တိ?

‘‘အဘိဇ္ဈာ ခေါ, ဘိက္ခု, ကဋုဝိယံ; ဗျာပါဒေါ အာမဂန္ဓော; ပါပကာ အကုသလာ ဝိတက္ကာ မက္ခိကာ။ တံ ဝတ, ဘိက္ခု, ကဋုဝိယကတံ အတ္တာနံ အာမဂန္ဓေန အဝဿုတံ မက္ခိကာ နာနုပတိဿန္တိ နာနွာဿဝိဿန္တီတိ, နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ။

‘‘အဂုတ္တံ စက္ခုသောတသ္မိံ၊ ဣန္ဒ္ရိယေသု အသံဝုတံ။

မက္ခိကာနုပတိဿန္တိ ၊ သင်္ကပ္ပါ ရာဂနိဿိတာ။

‘‘ကဋုဝိယကတော ဘိက္ခု၊ အာမဂန္ဓေ အဝဿုတော။

အာရကာ ဟောတိ နိဗ္ဗာနာ၊ ဝိဃာတဿေဝ ဘာဂဝါ။

‘‘ဂါမေ ဝါ ယဒိ ဝါရညေ၊ အလဒ္ဓါ သမထမတ္တနော [သမမတ္တနော (သီ. သျာ. ကံ.)၊ သမ္မမတ္တနော (ဣ.)]။

ပရေတိ [စရေတိ (သျာ. က.)] ဗာလော ဒုမ္မေဓေါ၊ မက္ခိကာဟိ ပုရက္ခတော။

‘‘ယေ စ သီလေန သမ္ပန္နာ၊ ပညာယူပသမေရတာ။

ဥပသန္တာ သုခံ သေန္တိ၊ နာသယိတွာန မက္ခိကာ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇. ပဌမအနုရုဒ္ဓသုတ္တံ

၁၃၀. အထ ခေါ အာယသ္မာ အနုရုဒ္ဓေါ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ အနုရုဒ္ဓေါ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣဓါဟံ, ဘန္တေ, ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန ယေဘုယျေန ပဿာမိ မာတုဂါမံ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇမာနံ။ ကတိဟိ နု ခေါ, ဘန္တေ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော မာတုဂါမော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတီ’’တိ?

‘‘တီဟိ ခေါ, အနုရုဒ္ဓ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော မာတုဂါမော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ကတမေဟိ တီဟိ? ဣဓ, အနုရုဒ္ဓ, မာတုဂါမော ပုဗ္ဗဏှသမယံ မစ္ဆေရမလပရိယုဋ္ဌိတေန စေတသာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ, မဇ္ဈန္ဟိကသမယံ ဣဿာပရိယုဋ္ဌိတေန စေတသာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ, သာယနှသမယံ ကာမရာဂပရိယုဋ္ဌိတေန စေတသာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ ။ ဣမေဟိ ခေါ, အနုရုဒ္ဓ, တီဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော မာတုဂါမော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတီ’’တိ။ သတ္တမံ။

၈. ဒုတိယအနုရုဒ္ဓသုတ္တံ

၁၃၁. အထ ခေါ အာယသ္မာ အနုရုဒ္ဓေါ ယေနာယသ္မာ သာရိပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ သာရိပုတ္တေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ အနုရုဒ္ဓေါ အာယသ္မန္တံ သာရိပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣဓါဟံ, အာဝုသော သာရိပုတ္တ, ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန သဟဿံ လောကံ ဩလောကေမိ။ အာရဒ္ဓံ ခေါ ပန မေ ဝီရိယံ အသလ္လီနံ, ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ [အပမ္မုဋ္ဌာ (သီ.), အပမုဋ္ဌာ (သျာ. ကံ.)], ပဿဒ္ဓေါ ကာယော အသာရဒ္ဓေါ, သမာဟိတံ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ။ အထ စ ပန မေ နာနုပါဒါယ [န အနုပါဒါယ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတီ’’တိ။

‘‘ယံ ခေါ တေ, အာဝုသော အနုရုဒ္ဓ, ဧဝံ ဟောတိ – ‘အဟံ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန သဟဿံ လောကံ ဝေါလောကေမီ’တိ, ဣဒံ တေ မာနသ္မိံ။ ယမ္ပိ တေ, အာဝုသော အနုရုဒ္ဓ, ဧဝံ ဟောတိ – ‘အာရဒ္ဓံ ခေါ ပန မေ ဝီရိယံ အသလ္လီနံ, ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ, ပဿဒ္ဓေါ ကာယော အသာရဒ္ဓေါ, သမာဟိတံ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂ’န္တိ, ဣဒံ တေ ဥဒ္ဓစ္စသ္မိံ။ ယမ္ပိ တေ, အာဝုသော အနုရုဒ္ဓ, ဧဝံ ဟောတိ – ‘အထ စ ပန မေ နာနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတီ’တိ, ဣဒံ တေ ကုက္ကုစ္စသ္မိံ။ သာဓု ဝတာယသ္မာ အနုရုဒ္ဓေါ ဣမေ တယော ဓမ္မေ ပဟာယ, ဣမေ တယော ဓမ္မေ အမနသိကရိတွာ အမတာယ ဓါတုယာ စိတ္တံ ဥပသံဟရတူ’’တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ အနုရုဒ္ဓေါ အပရေန သမယေန ဣမေ တယော ဓမ္မေ ပဟာယ, ဣမေ တယော ဓမ္မေ အမနသိကရိတွာ အမတာယ ဓါတုယာ စိတ္တံ ဥပသံဟရိ [ဥပသံဟာသိ (သျာ. ကံ. ဣ.), ဥပသံဟရတိ (က.)]။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အနုရုဒ္ဓေါ ဧကော ဝူပကဋ္ဌော အပ္ပမတ္တော အာတာဣ ပဟိတတ္တော ဝိဟရန္တော နစိရဿေဝ – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ, တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိ။ ‘‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’’တိ အဗ္ဘညာသိ။ အညတရော စ ပနာယသ္မာ အနုရုဒ္ဓေါ အရဟတံ အဟောသီတိ။ အဋ္ဌမံ။

၉. ပဋိစ္ဆန္နသုတ္တံ

၁၃၂. ‘‘တီဏိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, ပဋိစ္ဆန္နာနိ အာဝဟန္တိ [ဝဟန္တိ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)], နော ဝိဝဋာနိ။ ကတမာနိ တီဏိ? မာတုဂါမော, ဘိက္ခဝေ, ပဋိစ္ဆန္နော အာဝဟတိ, နော ဝိဝဋော; ဗြာဟ္မဏာနံ, ဘိက္ခဝေ, မန္တာ ပဋိစ္ဆန္နာ အာဝဟန္တိ, နော ဝိဝဋာ ; မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ, ဘိက္ခဝေ, ပဋိစ္ဆန္နာ အာဝဟတိ, နော ဝိဝဋာ။ ဣမာနိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, တီဏိ ပဋိစ္ဆန္နာနိ အာဝဟန္တိ, နော ဝိဝဋာနိ။

‘‘တီဏိမာနိ , ဘိက္ခဝေ, ဝိဝဋာနိ ဝိရောစန္တိ, နော ပဋိစ္ဆန္နာနိ။ ကတမာနိ တီဏိ? စန္ဒမဏ္ဍလံ, ဘိက္ခဝေ, ဝိဝဋံ ဝိရောစတိ, နော ပဋိစ္ဆန္နံ; သူရိယမဏ္ဍလံ, ဘိက္ခဝေ, ဝိဝဋံ ဝိရောစတိ, နော ပဋိစ္ဆန္နံ; တထာဂတပ္ပဝေဒိတော ဓမ္မဝိနယော, ဘိက္ခဝေ, ဝိဝဋော ဝိရောစတိ, နော ပဋိစ္ဆန္နော။ ဣမာနိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, တီဏိ ဝိဝဋာနိ ဝိရောစန္တိ, နော ပဋိစ္ဆန္နာနီ’’တိ။ နဝမံ။

၁၀. လေခသုတ္တံ

၁၃၃. ‘‘တယောမေ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ တယော? ပါသာဏလေခူပမော ပုဂ္ဂလော, ပထဝိလေခူပမော ပုဂ္ဂလော, ဥဒကလေခူပမော ပုဂ္ဂလော။ ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, ပါသာဏလေခူပမော ပုဂ္ဂလော? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အဘိဏှံ ကုဇ္ဈတိ။ သော စ ခွဿ ကောဓေါ ဒီဃရတ္တံ အနုသေတိ။ သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ပါသာဏေ လေခါ န ခိပ္ပံ လုဇ္ဇတိ ဝါတေန ဝါ ဥဒကေန ဝါ, စိရဋ္ဌိတိကာ ဟောတိ; ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော အဘိဏှံ ကုဇ္ဈတိ။ သော စ ခွဿ ကောဓေါ ဒီဃရတ္တံ အနုသေတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ပါသာဏလေခူပမော ပုဂ္ဂလော။

‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, ပထဝိလေခူပမော ပုဂ္ဂလော? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အဘိဏှံ ကုဇ္ဈတိ။ သော စ ခွဿ ကောဓေါ န ဒီဃရတ္တံ အနုသေတိ။ သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ပထဝိယာ လေခါ ခိပ္ပံ လုဇ္ဇတိ ဝါတေန ဝါ ဥဒကေန ဝါ, န စိရဋ္ဌိတိကာ ဟောတိ; ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော အဘိဏှံ ကုဇ္ဈတိ။ သော စ ခွဿ ကောဓေါ န ဒီဃရတ္တံ အနုသေတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ပထဝိလေခူပမော ပုဂ္ဂလော။

‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, ဥဒကလေခူပမော ပုဂ္ဂလော? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အာဂါဠ္ဟေနပိ ဝုစ္စမာနော ဖရုသေနပိ ဝုစ္စမာနော အမနာပေနပိ ဝုစ္စမာနော သန္ဓိယတိမေဝ [။ ယေဝ (သျာ. ကံ.) ။ စေဝ (ဣ.)] သံသန္ဒတိမေဝ [။ ယေဝ (သျာ. ကံ.) ။ စေဝ (ဣ.)] သမ္မောဒတိမေဝ [။ ယေဝ (သျာ. ကံ.) ။ စေဝ (ဣ.)]။ သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ဥဒကေ လေခါ ခိပ္ပံယေဝ ပဋိဝိဂစ္ဆတိ, န စိရဋ္ဌိတိကာ ဟောတိ; ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော အာဂါဠ္ဟေနပိ ဝုစ္စမာနော ဖရုသေနပိ ဝုစ္စမာနော အမနာပေနပိ ဝုစ္စမာနော သန္ဓိယတိမေဝ သံသန္ဒတိမေဝ သမ္မောဒတိမေဝ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ဥဒကလေခူပမော ပုဂ္ဂလော။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, တယော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ [ပု. ပ. ၁၁၅]။ ဒသမံ။

ကုသိနာရဝဂ္ဂေါ တေရသမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ကုသိနာရဘဏ္ဍနာ စေဝ၊ ဂေါတမဘရဏ္ဍုဟတ္ထကော။

ကဋုဝိယံ ဒွေ အနုရုဒ္ဓါ၊ ပဋိစ္ဆန္နံ လေခေန တေ ဒသာတိ။