လောဏကပလ္လဝဂ္ဂေါ

(၁၀) ၅. လောဏကပလ္လဝဂ္ဂေါ

၁. အစ္စာယိကသုတ္တံ

၉၃. ‘‘တီဏိမာနိ , ဘိက္ခဝေ, ကဿကဿ ဂဟပတိဿ အစ္စာယိကာနိ ကရဏီယာနိ။ ကတမာနိ တီဏိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ကဿကော ဂဟပတိ သီဃံ သီဃံ ခေတ္တံ သုကဋ္ဌံ ကရောတိ သုမတိကတံ။ သီဃံ သီဃံ ခေတ္တံ သုကဋ္ဌံ ကရိတွာ သုမတိကတံ သီဃံ သီဃံ ဗီဇာနိ ပတိဋ္ဌာပေတိ။ သီဃံ သီဃံ ဗီဇာနိ ပတိဋ္ဌာပေတွာ သီဃံ သီဃံ ဥဒကံ အဘိနေတိပိ အပနေတိပိ။ ဣမာနိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, တီဏိ ကဿကဿ ဂဟပတိဿ အစ္စာယိကာနိ ကရဏီယာနိ။ တဿ ခေါ တံ, ဘိက္ခဝေ, ကဿကဿ ဂဟပတိဿ နတ္ထိ သာ ဣဒ္ဓိ ဝါ အာနုဘာဝေါ ဝါ – ‘အဇ္ဇေဝ မေ ဓညာနိ ဇာယန္တု, သွေဝ ဂဗ္ဘီနိ ဟောန္တု, ဥတ္တရသွေဝ ပစ္စန္တူ’တိ။ အထ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဟောတိ သော သမယော ယံ တဿ ကဿကဿ ဂဟပတိဿ တာနိ ဓညာနိ ဥတုပရိဏာမီနိ ဇာယန္တိပိ ဂဗ္ဘီနိပိ ဟောန္တိ ပစ္စန္တိပိ။

‘‘ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, တီဏိမာနိ ဘိက္ခုဿ အစ္စာယိကာနိ ကရဏီယာနိ။ ကတမာနိ တီဏိ? အဓိသီလသိက္ခာသမာဒါနံ, အဓိစိတ္တသိက္ခာသမာဒါနံ, အဓိပညာသိက္ခာသမာဒါနံ – ဣမာနိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, တီဏိ ဘိက္ခုဿ အစ္စာယိကာနိ ကရဏီယာနိ။ တဿ ခေါ တံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော နတ္ထိ သာ ဣဒ္ဓိ ဝါ အနုဘာဝေါ ဝါ – ‘အဇ္ဇေဝ မေ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတု သွေ ဝါ ဥတ္တရသွေ ဝါ’တိ။ အထ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဟောတိ သော သမယော ယံ တဿ ဘိက္ခုနော အဓိသီလမ္ပိ သိက္ခတော အဓိစိတ္တမ္ပိ သိက္ခတော အဓိပညမ္ပိ သိက္ခတော အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ။

‘‘တသ္မာတိဟ, ဘိက္ခဝေ, ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘တိဗ္ဗော နော ဆန္ဒော ဘဝိဿတိ အဓိသီလသိက္ခာသမာဒါနေ, တိဗ္ဗော ဆန္ဒော ဘဝိဿတိ အဓိစိတ္တသိက္ခာသမာဒါနေ , တိဗ္ဗော ဆန္ဒော ဘဝိဿတိ အဓိပညာသိက္ခာသမာဒါနေ’တိ။ ဧဝဉှိ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ပဌမံ။

၂. ပဝိဝေကသုတ္တံ

၉၄. ‘‘တီဏိမာနိ , ဘိက္ခဝေ, အညတိတ္ထိယာ ပရိဗ္ဗာဇကာ ပဝိဝေကာနိ ပညာပေန္တိ။ ကတမာနိ တီဏိ? စီဝရပဝိဝေကံ, ပိဏ္ဍပါတပဝိဝေကံ, သေနာသနပဝိဝေကံ။

‘‘တတ္ရိဒံ, ဘိက္ခဝေ, အညတိတ္ထိယာ ပရိဗ္ဗာဇကာ စီဝရပဝိဝေကသ္မိံ ပညာပေန္တိ, သာဏာနိပိ ဓါရေန္တိ, မသာဏာနိပိ ဓါရေန္တိ, ဆဝဒုဿာနိပိ ဓါရေန္တိ, ပံသုကူလာနိပိ ဓါရေန္တိ, တိရီဋာနိပိ ဓါရေန္တိ, အဇိနမ္ပိ ဓါရေန္တိ, အဇိနက္ခိပမ္ပိ ဓါရေန္တိ, ကုသစီရမ္ပိ ဓါရေန္တိ, ဝါကစီရမ္ပိ ဓါရေန္တိ, ဖလကစီရမ္ပိ ဓါရေန္တိ, ကေသကမ္ဗလမ္ပိ ဓါရေန္တိ, ဝါလကမ္ဗလမ္ပိ ဓါရေန္တိ , ဥလူကပက္ခိကမ္ပိ ဓါရေန္တိ။ ဣဒံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အညတိတ္ထိယာ ပရိဗ္ဗာဇကာ စီဝရပဝိဝေကသ္မိံ ပညာပေန္တိ။

‘‘တတ္ရိဒံ, ဘိက္ခဝေ, အညတိတ္ထိယာ ပရိဗ္ဗာဇကာ ပိဏ္ဍပါတပဝိဝေကသ္မိံ ပညာပေန္တိ။ သာကဘက္ခာပိ ဟောန္တိ, သာမာကဘက္ခာပိ ဟောန္တိ, နီဝါရဘက္ခာပိ ဟောန္တိ, ဒဒ္ဒုလဘက္ခာပိ ဟောန္တိ, ဟဋဘက္ခာပိ ဟောန္တိ, ကဏဘက္ခာပိ ဟောန္တိ, အာစာမဘက္ခာပိ ဟောန္တိ, ပိညာကဘက္ခာပိ ဟောန္တိ, တိဏဘက္ခာပိ ဟောန္တိ, ဂေါမယဘက္ခာပိ ဟောန္တိ, ဝနမူလဖလာဟာရာ ယာပေန္တိ ပဝတ္တဖလဘောဇီ။ ဣဒံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အညတိတ္ထိယာ ပရိဗ္ဗာဇကာ ပိဏ္ဍပါတပဝိဝေကသ္မိံ ပညာပေန္တိ။

‘‘တတ္ရိဒံ, ဘိက္ခဝေ, အညတိတ္ထိယာ ပရိဗ္ဗာဇကာ သေနာသနပဝိဝေကသ္မိံ ပညာပေန္တိ အရညံ ရုက္ခမူလံ သုသာနံ [ရုက္ခမူလံ ဘုသာဂါရံ သုသာနံ (က.)] ဝနပတ္ထံ အဗ္ဘောကာသံ ပလာလပုဉ္ဇံ ဘုသာဂါရံ [သုညာဂါရံ (က.)]။ ဣဒံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အညတိတ္ထိယာ ပရိဗ္ဗာဇကာ သေနာသနပဝိဝေကသ္မိံ ပညာပေန္တိ။ ဣမာနိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, တီဏိ အညတိတ္ထိယာ ပရိဗ္ဗာဇကာ ပဝိဝေကာနိ ပညာပေန္တိ။

‘‘တီဏိ ခေါ ပနိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ ဘိက္ခုနော ပဝိဝေကာနိ။ ကတမာနိ တီဏိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သီလဝါ စ ဟောတိ, ဒုဿီလ္ယဉ္စဿ ပဟီနံ ဟောတိ, တေန စ ဝိဝိတ္တော ဟောတိ; သမ္မာဒိဋ္ဌိကော စ ဟောတိ, မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ စဿ ပဟီနာ ဟောတိ, တာယ စ ဝိဝိတ္တော ဟောတိ; ခီဏာသဝေါ စ ဟောတိ, အာသဝါ စဿ ပဟီနာ ဟောန္တိ, တေဟိ စ ဝိဝိတ္တော ဟောတိ ။ ယတော ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သီလဝါ ဟောတိ, ဒုဿီလ္ယဉ္စဿ ပဟီနံ ဟောတိ, တေန စ ဝိဝိတ္တော ဟောတိ; သမ္မာဒိဋ္ဌိကော စ ဟောတိ, မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ စဿ ပဟီနာ ဟောတိ, တာယ စ ဝိဝိတ္တော ဟောတိ; ခီဏာသဝေါ စ ဟောတိ, အာသဝါ စဿ ပဟီနာ ဟောန္တိ, တေဟိ စ ဝိဝိတ္တော ဟောတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ‘ဘိက္ခု အဂ္ဂပ္ပတ္တော သာရပ္ပတ္တော သုဒ္ဓေါ သာရေ ပတိဋ္ဌိတော’’’။

‘‘သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ကဿကဿ ဂဟပတိဿ သမ္ပန္နံ သာလိက္ခေတ္တံ။ တမေနံ ကဿကော ဂဟပတိ သီဃံ သီဃံ [သီဃသီဃံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] လဝါပေယျ။ သီဃံ သီဃံ လဝါပေတွာ သီဃံ သီဃံ သံဃရာပေယျ။ သီဃံ သီဃံ သံဃရာပေတွာ သီဃံ သီဃံ ဥဗ္ဗဟာပေယျ [ဥဗ္ဗာဟာပေယျ (သျာ. ကံ.)]။ သီဃံ သီဃံ ဥဗ္ဗဟာပေတွာ သီဃံ သီဃံ ပုဉ္ဇံ ကာရာပေယျ။ သီဃံ သီဃံ ပုဉ္ဇံ ကာရာပေတွာ သီဃံ သီဃံ မဒ္ဒါပေယျ။ သီဃံ သီဃံ မဒ္ဒါပေတွာ သီဃံ သီဃံ ပလာလာနိ ဥဒ္ဓရာပေယျ။ သီဃံ သီဃံ ပလာလာနိ ဥဒ္ဓရာပေတွာ သီဃံ သီဃံ ဘုသိကံ ဥဒ္ဓရာပေယျ။ သီဃံ သီဃံ ဘုသိကံ ဥဒ္ဓရာပေတွာ သီဃံ သီဃံ ဩပုနာပေယျ။ သီဃံ သီဃံ ဩပုနာပေတွာ သီဃံ သီဃံ အတိဟရာပေယျ။ သီဃံ သီဃံ အတိဟရာပေတွာ သီဃံ သီဃံ ကောဋ္ဋာပေယျ။ သီဃံ သီဃံ ကောဋ္ဋာပေတွာ သီဃံ သီဃံ ထုသာနိ ဥဒ္ဓရာပေယျ။ ဧဝမဿု [ဧဝဿု (က.)] တာနိ, ဘိက္ခဝေ, ကဿကဿ ဂဟပတိဿ ဓညာနိ အဂ္ဂပ္ပတ္တာနိ သာရပ္ပတ္တာနိ သုဒ္ဓါနိ သာရေ ပတိဋ္ဌိတာနိ။

‘‘ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ယတော ဘိက္ခု သီလဝါ စ ဟောတိ, ဒုဿီလ္ယဉ္စဿ ပဟီနံ ဟောတိ, တေန စ ဝိဝိတ္တော ဟောတိ; သမ္မာဒိဋ္ဌိကော စ ဟောတိ, မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ စဿ ပဟီနာ ဟောတိ, တာယ စ ဝိဝိတ္တော ဟောတိ; ခီဏာသဝေါ စ ဟောတိ, အာသဝါ စဿ ပဟီနာ ဟောန္တိ, တေဟိ စ ဝိဝိတ္တော ဟောတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ‘ဘိက္ခု အဂ္ဂပ္ပတ္တော သာရပ္ပတ္တော သုဒ္ဓေါ သာရေ ပတိဋ္ဌိတော’’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃. သရဒသုတ္တံ

၉၅. ‘‘သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, သရဒသမယေ ဝိဒ္ဓေ ဝိဂတဝလာဟကေ ဒေဝေ အာဒိစ္စော နဘံ အဗ္ဘုဿက္ကမာနော [အဗ္ဘုဿုက္ကမာနော (သီ. ဣ.)] သဗ္ဗံ အာကာသဂတံ တမဂတံ အဘိဝိဟစ္စ ဘာသတေ စ တပတေ စ ဝိရောစတိ စ။

‘‘ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ယတော အရိယသာဝကဿ ဝိရဇံ ဝီတမလံ ဓမ္မစက္ခုံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ [ဥဒပါဒိ (သဗ္ဗတ္ထ)], သဟ ဒဿနုပ္ပါဒါ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကဿ တီဏိ သံယောဇနာနိ ပဟီယန္တိ – သက္ကာယဒိဋ္ဌိ, ဝိစိကိစ္ဆာ, သီလဗ္ဗတပရာမာသော။

‘‘အထာပရံ ဒွီဟိ ဓမ္မေဟိ နိယျာတိ အဘိဇ္ဈာယ စ ဗျာပါဒေန စ။ သော ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ဣတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ တသ္မိံ စေ, ဘိက္ခဝေ, သမယေ အရိယသာဝကော ကာလံ ကရေယျ, နတ္ထိ တံ [တဿ (က.)] သံယောဇနံ ယေန သံယောဇနေန သံယုတ္တော အရိယသာဝကော ပုန ဣမံ [ပုနယိမံ (သျာ. ကံ. က.)] လောကံ အာဂစ္ဆေယျာ’’တိ။ တတိယံ။

၄. ပရိသာသုတ္တံ

၉၆. ‘‘တိဿော ဣမာ, ဘိက္ခဝေ, ပရိသာ။ ကတမာ တိဿော? အဂ္ဂဝတီ ပရိသာ, ဝဂ္ဂါ ပရိသာ, သမဂ္ဂါ ပရိသာ။

‘‘ကတမာ စ, ဘိက္ခဝေ, အဂ္ဂဝတီ ပရိသာ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ယဿံ ပရိသာယံ ထေရာ ဘိက္ခူ န ဗာဟုလိကာ ဟောန္တိ န သာထလိကာ, ဩက္ကမနေ နိက္ခိတ္တဓုရာ ပဝိဝေကေ ပုဗ္ဗင်္ဂမာ, ဝီရိယံ အာရဘန္တိ အပ္ပတ္တဿ ပတ္တိယာ အနဓိဂတဿ အဓိဂမာယ အသစ္ဆိကတဿ သစ္ဆိကိရိယာယ, တေသံ ပစ္ဆိမာ ဇနတာ ဒိဋ္ဌာနုဂတိံ အာပဇ္ဇတိ။ သာပိ ဟောတိ န ဗာဟုလိကာ န သာထလိကာ ဩက္ကမနေ နိက္ခိတ္တဓုရာ ပဝိဝေကေ ပုဗ္ဗင်္ဂမာ, ဝီရိယံ အာရဘတိ အပ္ပတ္တဿ ပတ္တိယာ အနဓိဂတဿ အဓိဂမာယ အသစ္ဆိကတဿ သစ္ဆိကိရိယာယ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, အဂ္ဂဝတီ ပရိသာ။

‘‘ကတမာ စ, ဘိက္ခဝေ, ဝဂ္ဂါ ပရိသာ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ယဿံ ပရိသာယံ ဘိက္ခူ ဘဏ္ဍနဇာတာ ကလဟဇာတာ ဝိဝါဒါပန္နာ အညမညံ မုခသတ္တီဟိ ဝိတုဒန္တာ ဝိဟရန္တိ, အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ဝဂ္ဂါ ပရိသာ။

‘‘ကတမာ စ, ဘိက္ခဝေ, သမဂ္ဂါ ပရိသာ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ယဿံ ပရိသာယံ ဘိက္ခူ သမဂ္ဂါ သမ္မောဒမာနာ အဝိဝဒမာနာ ခီရောဒကီဘူတာ အညမညံ ပိယစက္ခူဟိ သမ္ပဿန္တာ ဝိဟရန္တိ, အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, သမဂ္ဂါ ပရိသာ။

‘‘ယသ္မိံ , ဘိက္ခဝေ, သမယေ ဘိက္ခူ သမဂ္ဂါ သမ္မောဒမာနာ အဝိဝဒမာနာ ခီရောဒကီဘူတာ အညမညံ ပိယစက္ခူဟိ သမ္ပဿန္တာ ဝိဟရန္တိ, ဗဟုံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူ တသ္မိံ သမယေ ပုညံ ပသဝန္တိ။ ဗြဟ္မံ, ဘိက္ခဝေ, ဝိဟာရံ တသ္မိံ သမယေ ဘိက္ခူ ဝိဟရန္တိ, ယဒိဒံ မုဒိတာယ စေတောဝိမုတ္တိယာ။ ပမုဒိတဿ ဣတိ ဇာယတိ, ဣတိမနဿ ကာယော ပဿမ္ဘတိ, ပဿဒ္ဓကာယော သုခံ ဝေဒိယတိ, သုခိနော စိတ္တံ သမာဓိယတိ။

‘‘သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ဥပရိပဗ္ဗတေ ထုလ္လဖုသိတကေ ဒေဝေ ဝဿန္တေ တံ ဥဒကံ ယထာနိန္နံ ပဝတ္တမာနံ ပဗ္ဗတကန္ဒရပဒရသာခါ ပရိပူရေတိ, ပဗ္ဗတကန္ဒရပဒရသာခါ ပရိပူရာ ကုသောဗ္ဘေ [ကုဿုမ္ဘေ (သီ. ဣ.), ကုသုမ္ဘေ (သျာ. ကံ. က.)] ပရိပူရေန္တိ, ကုသောဗ္ဘာ ပရိပူရာ မဟာသောဗ္ဘေ ပရိပူရေန္တိ, မဟာသောဗ္ဘာ ပရိပူရာ ကုန္နဒိယော ပရိပူရေန္တိ, ကုန္နဒိယော ပရိပူရာ မဟာနဒိယော ပရိပူရေန္တိ, မဟာနဒိယော ပရိပူရာ သမုဒ္ဒံ [သမုဒ္ဒသာဂရေ (က.)] ပရိပူရေန္တိ။

‘‘ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ယသ္မိံ သမယေ ဘိက္ခူ သမဂ္ဂါ သမ္မောဒမာနာ အဝိဝဒမာနာ ခီရောဒကီဘူတာ အညမညံ ပိယစက္ခူဟိ သမ္ပဿန္တာ ဝိဟရန္တိ, ဗဟုံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူ တသ္မိံ သမယေ ပုညံ ပသဝန္တိ။ ဗြဟ္မံ, ဘိက္ခဝေ, ဝိဟာရံ တသ္မိံ သမယေ ဘိက္ခူ ဝိဟရန္တိ, ယဒိဒံ မုဒိတာယ စေတောဝိမုတ္တိယာ။ ပမုဒိတဿ ဣတိ ဇာယတိ, ဣတိမနဿ ကာယော ပဿမ္ဘတိ, ပဿဒ္ဓကာယော သုခံ ဝေဒိယတိ, သုခိနော စိတ္တံ သမာဓိယတိ။ ဣမာ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, တိဿော ပရိသာ’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅. ပဌမအာဇာနီယသုတ္တံ

၉၇. ‘‘တီဟိ, ဘိက္ခဝေ, အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ရညော ဘဒ္ရော [ဘဒ္ဒေါ (က.)] အဿာဇာနီယော ရာဇာရဟော ဟောတိ ရာဇဘောဂ္ဂေါ, ရညော အင်္ဂန္တေဝ သင္ခ္ယံ [သင်္ခံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဂစ္ဆတိ။ ကတမေဟိ တီဟိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ရညော ဘဒ္ရော အဿာဇာနီယော ဝဏ္ဏသမ္ပန္နော စ ဟောတိ ဗလသမ္ပန္နော စ ဇဝသမ္ပန္နော စ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, တီဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ရညော ဘဒ္ရော အဿာဇာနီယော ရာဇာရဟော ဟောတိ ရာဇဘောဂ္ဂေါ, ရညော အင်္ဂန္တေဝ သင္ခ္ယံ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, တီဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု အာဟုနေယျော ဟောတိ ပါဟုနေယျော ဒက္ခိဏေယျော အဉ္ဇလိကရဏီယော အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿ။ ကတမေဟိ တီဟိ ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဝဏ္ဏသမ္ပန္နော စ ဟောတိ ဗလသမ္ပန္နော စ ဇဝသမ္ပန္နော စ။

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဝဏ္ဏသမ္ပန္နော ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သီလဝါ ဟောတိ, ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော ဝိဟရတိ အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နော အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒဿာဝီ, သမာဒါယ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသု။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဝဏ္ဏသမ္ပန္နော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဗလသမ္ပန္နော ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု အာရဒ္ဓဝီရိယော ဝိဟရတိ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနာယ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပသမ္ပဒါယ ထာမဝါ ဒဠှပရက္ကမော အနိက္ခိတ္တဓုရော ကုသလေသု ဓမ္မေသု။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဗလသမ္ပန္နော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဇဝသမ္ပန္နော ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ; ‘အယံ ဒုက္ခသမုဒယော’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ; ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓေါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ; ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဇဝသမ္ပန္နော ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, တီဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု အာဟုနေယျော ဟောတိ ပါဟုနေယျော ဒက္ခိဏေယျော အဉ္ဇလိကရဏီယော အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿာ’’တိ။ ပဉ္စမံ။

၆. ဒုတိယအာဇာနီယသုတ္တံ

၉၈. ‘‘တီဟိ, ဘိက္ခဝေ, အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ရညော ဘဒ္ရော အဿာဇာနီယော ရာဇာရဟော ဟောတိ ရာဇဘောဂ္ဂေါ, ရညော အင်္ဂန္တေဝ သင်္ခယံ ဂစ္ဆတိ။ ကတမေဟိ တီဟိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ရညော ဘဒ္ရော အဿာဇာနီယော ဝဏ္ဏသမ္ပန္နော စ ဟောတိ ဗလသမ္ပန္နော စ ဇဝသမ္ပန္နော စ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, တီဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ရညော ဘဒ္ရော အဿာဇာနီယော ရာဇာရဟော ဟောတိ ရာဇဘောဂ္ဂေါ, ရညော အင်္ဂန္တေဝ သင္ခ္ယံ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, တီဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု အာဟုနေယျော ဟောတိ။ပေ.။ အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿ။ ကတမေဟိ တီဟိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဝဏ္ဏသမ္ပန္နော စ ဟောတိ ဗလသမ္ပန္နော စ ဇဝသမ္ပန္နော စ။

‘‘ကထဉ္စ , ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဝဏ္ဏသမ္ပန္နော ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သီလဝါ ဟောတိ။ပေ.။ သမာဒါယ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသု။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဝဏ္ဏသမ္ပန္နော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဗလသမ္ပန္နော ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု အာရဒ္ဓဝီရိယော ဝိဟရတိ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနာယ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပသမ္ပဒါယ ထာမဝါ ဒဠှပရက္ကမော အနိက္ခိတ္တဓုရော ကုသလေသု ဓမ္မေသု။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဗလသမ္ပန္နော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဇဝသမ္ပန္နော ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ ဩပပါတိကော ဟောတိ တတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဝတ္တိဓမ္မော တသ္မာ လောကာ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဇဝသမ္ပန္နော ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, တီဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု အာဟုနေယျော ဟောတိ။ပေ.။ အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿာ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇. တတိယအာဇာနီယသုတ္တံ

၉၉. ‘‘တီဟိ, ဘိက္ခဝေ, အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ရညော ဘဒ္ရော အဿာဇာနီယော ရာဇာရဟော ဟောတိ ရာဇဘောဂ္ဂေါ, ရညော အင်္ဂန္တေဝ သင်္ခယံ ဂစ္ဆတိ။ ကတမေဟိ တီဟိ? ဣဓ , ဘိက္ခဝေ, ရညော ဘဒ္ရော အဿာဇာနီယော ဝဏ္ဏသမ္ပန္နော စ ဟောတိ ဗလသမ္ပန္နော စ ဇဝသမ္ပန္နော စ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, တီဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ရညော ဘဒ္ရော အဿာဇာနီယော ရာဇာရဟော ဟောတိ ရာဇဘောဂ္ဂေါ, ရညော အင်္ဂန္တေဝ သင္ခ္ယံ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, တီဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု အာဟုနေယျော ဟောတိ ပါဟုနေယျော ဒက္ခိဏေယျော အဉ္ဇလိကရဏီယော အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿ။ ကတမေဟိ တီဟိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဝဏ္ဏသမ္ပန္နော စ ဟောတိ ဗလသမ္ပန္နော စ ဇဝသမ္ပန္နော စ။

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဝဏ္ဏသမ္ပန္နော ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သီလဝါ ဟောတိ , ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော ဝိဟရတိ အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နော အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒဿာဝီ, သမာဒါယ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသု။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဝဏ္ဏသမ္ပန္နော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဗလသမ္ပန္နော ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု အာရဒ္ဓဝီရိယော ဝိဟရတိ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနာယ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပသမ္ပဒါယ ထာမဝါ ဒဠှပရက္ကမော အနိက္ခိတ္တဓုရော ကုသလေသု ဓမ္မေသု။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဗလသမ္ပန္နော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဇဝသမ္ပန္နော ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဇဝသမ္ပန္နော ဟောတိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, တီဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု အာဟုနေယျော ဟောတိ။ပေ.။ အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿာ’’တိ။ သတ္တမံ။

၈. ပေါတ္ထကသုတ္တံ

၁၀၀. ‘‘နဝေါပိ , ဘိက္ခဝေ, ပေါတ္ထကော ဒုဗ္ဗဏ္ဏော စ ဟောတိ ဒုက္ခသမ္ဖဿော စ အပ္ပဂ္ဃော စ; မဇ္ဈိမောပိ, ဘိက္ခဝေ, ပေါတ္ထကော ဒုဗ္ဗဏ္ဏော စ ဟောတိ ဒုက္ခသမ္ဖဿော စ အပ္ပဂ္ဃော စ; ဇိဏ္ဏောပိ, ဘိက္ခဝေ, ပေါတ္ထကော ဒုဗ္ဗဏ္ဏော စ ဟောတိ ဒုက္ခသမ္ဖဿော စ အပ္ပဂ္ဃော စ။ ဇိဏ္ဏမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, ပေါတ္ထကံ ဥက္ခလိပရိမဇ္ဇနံ ဝါ ကရောန္တိ သင်္ကာရကူဋေ ဝါ နံ [တံ (သီ.), ဌာနေ (က.)] ဆဍ္ဍေန္တိ။

‘‘ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, နဝေါ စေပိ ဘိက္ခု ဟောတိ ဒုဿီလော ပါပဓမ္မော။ ဣဒမဿ ဒုဗ္ဗဏ္ဏတာယ ဝဒါမိ။ သေယျထာပိ သော, ဘိက္ခဝေ, ပေါတ္ထကော ဒုဗ္ဗဏ္ဏော တထူပမာဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။ ယေ ခေါ ပနဿ သေဝန္တိ ဘဇန္တိ ပယိရုပါသန္တိ ဒိဋ္ဌာနုဂတိံ အာပဇ္ဇန္တိ, တေသံ တံ ဟောတိ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ။ ဣဒမဿ ဒုက္ခသမ္ဖဿတာယ ဝဒါမိ။ သေယျထာပိ သော, ဘိက္ခဝေ, ပေါတ္ထကော ဒုက္ခသမ္ဖဿော တထူပမာဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။ ယေသံ ခေါ ပန သော [ယေသံ ခေါ ပန (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.), ယေသံ သော (က.) ပု. ပ. ၁၁၆ ပဿိတဗ္ဗံ] ပဋိဂ္ဂဏှာတိ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ, တေသံ တံ န မဟပ္ဖလံ ဟောတိ န မဟာနိသံသံ။ ဣဒမဿ အပ္ပဂ္ဃတာယ ဝဒါမိ ။ သေယျထာပိ သော, ဘိက္ခဝေ, ပေါတ္ထကော အပ္ပဂ္ဃော တထူပမာဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။ မဇ္ဈိမော စေပိ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဟောတိ။ပေ.။ ထေရော စေပိ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဟောတိ ဒုဿီလော ပါပဓမ္မော, ဣဒမဿ ဒုဗ္ဗဏ္ဏတာယ ဝဒါမိ။ သေယျထာပိ သော, ဘိက္ခဝေ, ပေါတ္ထကော ဒုဗ္ဗဏ္ဏော တထူပမာဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။ ယေ ခေါ ပနဿ သေဝန္တိ ဘဇန္တိ ပယိရုပါသန္တိ ဒိဋ္ဌာနုဂတိံ အာပဇ္ဇန္တိ, တေသံ တံ ဟောတိ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ။ ဣဒမဿ ဒုက္ခသမ္ဖဿတာယ ဝဒါမိ။ သေယျထာပိ သော, ဘိက္ခဝေ, ပေါတ္ထကော ဒုက္ခသမ္ဖဿော တထူပမာဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။ ယေသံ ခေါ ပန သော ပဋိဂ္ဂဏှာတိ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ, တေသံ တံ န မဟပ္ဖလံ ဟောတိ န မဟာနိသံသံ။ ဣဒမဿ အပ္ပဂ္ဃတာယ ဝဒါမိ။ သေယျထာပိ သော, ဘိက္ခဝေ, ပေါတ္ထကော အပ္ပဂ္ဃော တထူပမာဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။

‘‘ဧဝရူပေါ စာယံ, ဘိက္ခဝေ, ထေရော ဘိက္ခု သံဃမဇ္ဈေ ဘဏတိ။ တမေနံ ဘိက္ခူ ဧဝမာဟံသု – ‘ကိံ နု ခေါ တုယှံ ဗာလဿ အဗျတ္တဿ ဘဏိတေန, တ္ဝမ္ပိ နာမ ဘဏိတဗ္ဗံ မညသီ’တိ! သော ကုပိတော အနတ္တမနော တထာရူပိံ ဝါစံ နိစ္ဆာရေတိ ယထာရူပါယ ဝါစာယ သံဃော တံ ဥက္ခိပတိ, သင်္ကာရကူဋေဝ နံ ပေါတ္ထကံ။

‘‘နဝမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, ကာသိကံ ဝတ္ထံ ဝဏ္ဏဝန္တဉ္စေဝ ဟောတိ သုခသမ္ဖဿဉ္စ မဟဂ္ဃဉ္စ; မဇ္ဈိမမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ , ကာသိကံ ဝတ္ထံ ဝဏ္ဏဝန္တဉ္စေဝ ဟောတိ သုခသမ္ဖဿဉ္စ မဟဂ္ဃဉ္စ; ဇိဏ္ဏမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, ကာသိကံ ဝတ္ထံ ဝဏ္ဏဝန္တဉ္စေဝ ဟောတိ သုခသမ္ဖဿဉ္စ မဟဂ္ဃဉ္စ။ ဇိဏ္ဏမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, ကာသိကံ ဝတ္ထံ ရတနပလိဝေဌနံ ဝါ ကရောတိ ဂန္ဓကရဏ္ဍကေ ဝါ နံ ပက္ခိပန္တိ။

‘‘ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, နဝေါ စေပိ ဘိက္ခု ဟောတိ သီလဝါ ကလျာဏဓမ္မော, ဣဒမဿ သုဝဏ္ဏတာယ ဝဒါမိ။ သေယျထာပိ တံ, ဘိက္ခဝေ, ကာသိကံ ဝတ္ထံ ဝဏ္ဏဝန္တံ တထူပမာဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။ ယေ ခေါ ပနဿ သေဝန္တိ ဘဇန္တိ ပယိရုပါသန္တိ ဒိဋ္ဌာနုဂတိံ အာပဇ္ဇန္တိ, တေသံ တံ ဟောတိ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ။ ဣဒမဿ သုခသမ္ဖဿတာယ ဝဒါမိ။ သေယျထာပိ တံ, ဘိက္ခဝေ, ကာသိကံ ဝတ္ထံ သုခသမ္ဖဿံ တထူပမာဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။ ယေသံ ခေါ ပန သော ပဋိဂ္ဂဏှာတိ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ , တေသံ တံ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ မဟာနိသံသံ။ ဣဒမဿ မဟဂ္ဃတာယ ဝဒါမိ။ သေယျထာပိ တံ, ဘိက္ခဝေ, ကာသိကံ ဝတ္ထံ မဟဂ္ဃံ တထူပမာဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။ မဇ္ဈိမော စေပိ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဟောတိ။ပေ.။ ထေရော စေပိ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဟောတိ။ပေ.။ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။

‘‘ဧဝရူပေါ စာယံ, ဘိက္ခဝေ, ထေရော ဘိက္ခု သံဃမဇ္ဈေ ဘဏတိ ။ တမေနံ ဘိက္ခူ ဧဝမာဟံသု – ‘အပ္ပသဒ္ဒါ အာယသ္မန္တော ဟောထ, ထေရော ဘိက္ခု ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ ဘဏတီ’တိ။ တသ္မာတိဟ, ဘိက္ခဝေ, ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘ကာသိကဝတ္ထူပမာ ဘဝိဿာမ, န ပေါတ္ထကူပမာ’တိ [ကာသိကံ ဝတ္ထံ တထူပမာဟံ ဘဝိဿာမိ, န ပေါတ္ထကူပမာဟန္တိ (က.)]။ ဧဝဉှိ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉. လောဏကပလ္လသုတ္တံ

၁၀၁. ‘‘ယော [ယော ခေါ (သျာ. ကံ.), ယော စ ခေါ (က.)], ဘိက္ခဝေ, ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ယထာ ယထာယံ ပုရိသော ကမ္မံ ကရောတိ တထာ တထာ တံ ပဋိသံဝေဒိယတီ’တိ, ဧဝံ သန္တံ, ဘိက္ခဝေ, ဗြဟ္မစရိယဝါသော န ဟောတိ, ဩကာသော န ပညာယတိ သမ္မာ ဒုက္ခဿ အန္တကိရိယာယ ။ ယော စ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ယထာ ယထာ ဝေဒနီယံ အယံ ပုရိသော ကမ္မံ ကရောတိ တထာ တထာဿ ဝိပါကံ ပဋိသံဝေဒိယတီ’တိ, ဧဝံ သန္တံ, ဘိက္ခဝေ, ဗြဟ္မစရိယဝါသော ဟောတိ, ဩကာသော ပညာယတိ သမ္မာ ဒုက္ခဿ အန္တကိရိယာယ။ ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စဿ ပုဂ္ဂလဿ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ပါပကမ္မံ [ပါပံ ကမ္မံ (သီ. ဣ.)] ကတံ တမေနံ နိရယံ ဥပနေတိ။ ဣဓ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စဿ ပုဂ္ဂလဿ တာဒိသံယေဝ အပ္ပမတ္တကံ ပါပကမ္မံ ကတံ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ ဟောတိ, နာ’ဏုပိ ခါယတိ, ကိံ ဗဟုဒေဝ။

‘‘ကထံရူပဿ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလဿ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ပါပကမ္မံ ကတံ တမေနံ နိရယံ ဥပနေတိ? ဣဓ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အဘာဝိတကာယော ဟောတိ အဘာဝိတသီလော အဘာဝိတစိတ္တော အဘာဝိတပညော ပရိတ္တော အပ္ပါတုမော အပ္ပဒုက္ခဝိဟာရီ။ ဧဝရူပဿ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလဿ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ပါပကမ္မံ ကတံ တမေနံ နိရယံ ဥပနေတိ။

‘‘ကထံရူပဿ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလဿ တာဒိသံယေဝ အပ္ပမတ္တကံ ပါပကမ္မံ ကတံ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ ဟောတိ, နာ’ဏုပိ ခါယတိ, ကိံ ဗဟုဒေဝ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဘာဝိတကာယော ဟောတိ ဘာဝိတသီလော ဘာဝိတစိတ္တော ဘာဝိတပညော အပရိတ္တော မဟတ္တော [မဟတ္တာ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] အပ္ပမာဏဝိဟာရီ။ ဧဝရူပဿ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလဿ တာဒိသံယေဝ အပ္ပမတ္တကံ ပါပကမ္မံ ကတံ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ ဟောတိ, နာဏုပိ ခါယတိ, ကိံ ဗဟုဒေဝ။

‘‘သေယျထာပိ , ဘိက္ခဝေ, ပုရိသော လောဏကပလ္လံ [လောဏဖလံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ပရိတ္တေ ဥဒကမလ္လကေ [ဥဒကကပလ္လကေ (က.)] ပက္ခိပေယျ။ တံ ကိံ မညထ, ဘိက္ခဝေ, အပိ နု တံ ပရိတ္တံ ဥဒကံ [ဥဒကမလ္လကေ ဥဒကံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] အမုနာ လောဏကပလ္လေန လောဏံ အဿ အပေယျ’’န္တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိဿ ဟေတု’’? ‘‘အဒုဉှိ, ဘန္တေ, ပရိတ္တံ ဥဒကကပလ္လကေ ဥဒကံ, တံ အမုနာ လောဏကပလ္လေန လောဏံ အဿ အပေယျ’’န္တိ။ ‘‘သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ပုရိသော လောဏကပလ္လကံ ဂင်္ဂါယ နဒိယာ ပက္ခိပေယျ။ တံ ကိံ မညထ, ဘိက္ခဝေ, အပိ နု သာ ဂင်္ဂါ နဒီ အမုနာ လောဏကပလ္လေန လောဏံ အဿ အပေယျာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိဿ ဟေတု’’? ‘‘အသု ဟိ, ဘန္တေ, ဂင်္ဂါယ နဒိယာ မဟာ ဥဒကက္ခန္ဓော သော အမုနာ လောဏကပလ္လေန လောဏော န အဿ အပေယျော’’တိ [လောဏံ နေဝဿ အပေယျန္တိ (သီ.), န လောဏော အဿ အပေယျောတိ (ဣ.)]။

‘‘ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဣဓေကစ္စဿ ပုဂ္ဂလဿ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ပါပကမ္မံ ကတံ တမေနံ နိရယံ ဥပနေတိ။ ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စဿ ပုဂ္ဂလဿ တာဒိသံယေဝ အပ္ပမတ္တကံ ပါပကမ္မံ ကတံ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ ဟောတိ, နာဏုပိ ခါယတိ, ကိံ ဗဟုဒေဝ။

‘‘ကထံရူပဿ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလဿ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ပါပကမ္မံ ကတံ တမေနံ နိရယံ ဥပနေတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အဘာဝိတကာယော ဟောတိ အဘာဝိတသီလော အဘာဝိတစိတ္တော အဘာဝိတပညော ပရိတ္တော အပ္ပါတုမော အပ္ပဒုက္ခဝိဟာရီ။ ဧဝရူပဿ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလဿ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ပါပကမ္မံ ကတံ တမေနံ နိရယံ ဥပနေတိ။

‘‘ကထံရူပဿ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလဿ တာဒိသံယေဝ အပ္ပမတ္တကံ ပါပကမ္မံ ကတံ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ ဟောတိ, နာဏုပိ ခါယတိ, ကိံ ဗဟုဒေဝ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဘာဝိတကာယော ဟောတိ ဘာဝိတသီလော ဘာဝိတစိတ္တော ဘာဝိတပညော အပရိတ္တော မဟတ္တော အပ္ပမာဏဝိဟာရီ။ ဧဝရူပဿ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလဿ တာဒိသံယေဝ အပ္ပမတ္တကံ ပါပကမ္မံ ကတံ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ ဟောတိ, နာဏုပိ ခါယတိ, ကိံ ဗဟုဒေဝ။

‘‘ဣဓ , ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော အဍ္ဎကဟာပဏေနပိ ဗန္ဓနံ နိဂစ္ဆတိ, ကဟာပဏေနပိ ဗန္ဓနံ နိဂစ္ဆတိ, ကဟာပဏသတေနပိ ဗန္ဓနံ နိဂစ္ဆတိ။ ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော အဍ္ဎကဟာပဏေနပိ န ဗန္ဓနံ နိဂစ္ဆတိ, ကဟာပဏေနပိ န ဗန္ဓနံ နိဂစ္ဆတိ, ကဟာပဏသတေနပိ န ဗန္ဓနံ နိဂစ္ဆတိ။

‘‘ကထံရူပေါ, ဘိက္ခဝေ, အဍ္ဎကဟာပဏေနပိ ဗန္ဓနံ နိဂစ္ဆတိ, ကဟာပဏေနပိ ဗန္ဓနံ နိဂစ္ဆတိ, ကဟာပဏသတေနပိ ဗန္ဓနံ နိဂစ္ဆတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ဒလိဒ္ဒေါ ဟောတိ အပ္ပဿကော အပ္ပဘောဂေါ။ ဧဝရူပေါ, ဘိက္ခဝေ, အဍ္ဎကဟာပဏေနပိ ဗန္ဓနံ နိဂစ္ဆတိ, ကဟာပဏေနပိ ဗန္ဓနံ နိဂစ္ဆတိ, ကဟာပဏသတေနပိ ဗန္ဓနံ နိဂစ္ဆတိ။

‘‘ကထံရူပေါ, ဘိက္ခဝေ, အဍ္ဎကဟာပဏေနပိ န ဗန္ဓနံ နိဂစ္ဆတိ, ကဟာပဏေနပိ န ဗန္ဓနံ နိဂစ္ဆတိ, ကဟာပဏသတေနပိ န ဗန္ဓနံ နိဂစ္ဆတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော အဍ္ဎော ဟောတိ မဟဒ္ဓနော မဟာဘောဂေါ။ ဧဝရူပေါ, ဘိက္ခဝေ, အဍ္ဎကဟာပဏေနပိ န ဗန္ဓနံ နိဂစ္ဆတိ, ကဟာပဏေနပိ န ဗန္ဓနံ နိဂစ္ဆတိ, ကဟာပဏသတေနပိ န ဗန္ဓနံ နိဂစ္ဆတိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဣဓေကစ္စဿ ပုဂ္ဂလဿ အပ္ပမတ္တကံ ပါပကမ္မံ ကတံ။ တမေနံ နိရယံ ဥပနေတိ။ ဣဓ , ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စဿ ပုဂ္ဂလဿ တာဒိသံယေဝ အပ္ပမတ္တကံ ပါပကမ္မံ ကတံ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ ဟောတိ, နာဏုပိ ခါယတိ, ကိံ ဗဟုဒေဝ။

‘‘ကထံရူပဿ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလဿ အပ္ပမတ္တကံ ပါပကမ္မံ ကတံ, တမေနံ နိရယံ ဥပနေတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အဘာဝိတကာယော ဟောတိ အဘာဝိတသီလော အဘာဝိတစိတ္တော အဘာဝိတပညော ပရိတ္တော အပ္ပါတုမော အပ္ပဒုက္ခဝိဟာရီ။ ဧဝရူပဿ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလဿ တာဒိသံယေဝ အပ္ပမတ္တကံ ပါပကမ္မံ ကတံ တမေနံ နိရယံ ဥပနေတိ။

‘‘ကထံရူပဿ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလဿ တာဒိသံယေဝ အပ္ပမတ္တကံ ပါပကမ္မံ ကတံ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ ဟောတိ, နာဏုပိ ခါယတိ, ကိံ ဗဟုဒေဝ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဘာဝိတကာယော ဟောတိ ဘာဝိတသီလော ဘာဝိတစိတ္တော ဘာဝိတပညော အပရိတ္တော မဟတ္တော အပ္ပမာဏဝိဟာရီ။ ဧဝရူပဿ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလဿ တာဒိသံယေဝ အပ္ပမတ္တကံ ပါပကမ္မံ ကတံ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ ဟောတိ, နာဏုပိ ခါယတိ, ကိံ ဗဟုဒေဝ။

‘‘ဣဓ , ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဘာဝိတကာယော ဟောတိ ဘာဝိတသီလော ဘာဝိတစိတ္တော ဘာဝိတပညော အပရိတ္တော မဟတ္တော အပ္ပမာဏဝိဟာရီ။ ဧဝရူပဿ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလဿ တာဒိသံယေဝ အပ္ပမတ္တကံ ပါပကမ္မံ ကတံ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ ဟောတိ, နာဏုပိ ခါယတိ, ကိံ ဗဟုဒေဝ။ သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ဩရဗ္ဘိကော ဝါ ဥရဗ္ဘဃာတကော ဝါ အပ္ပေကစ္စံ ဥရဗ္ဘံ အဒိန္နံ အာဒိယမာနံ ပဟောတိ ဟန္တုံ ဝါ ဗန္ဓိတုံ ဝါ ဇာပေတုံ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကာတုံ, အပ္ပေကစ္စံ ဥရဗ္ဘံ အဒိန္နံ အာဒိယမာနံ နပ္ပဟောတိ ဟန္တုံ ဝါ ဗန္ဓိတုံ ဝါ ဇာပေတုံ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကာတုံ။

‘‘ကထံရူပံ, ဘိက္ခဝေ, ဩရဗ္ဘိကော ဝါ ဥရဗ္ဘဃာတကော ဝါ ဥရဗ္ဘံ အဒိန္နံ အာဒိယမာနံ ပဟောတိ ဟန္တုံ ဝါ ဗန္ဓိတုံ ဝါ ဇာပေတုံ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကာတုံ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ဒလိဒ္ဒေါ ဟောတိ အပ္ပဿကော အပ္ပဘောဂေါ။ ဧဝရူပံ , ဘိက္ခဝေ, ဩရဗ္ဘိကော ဝါ ဥရဗ္ဘဃာတကော ဝါ ဥရဗ္ဘံ အဒိန္နံ အာဒိယမာနံ ပဟောတိ ဟန္တုံ ဝါ ဗန္ဓိတုံ ဝါ ဇာပေတုံ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကာတုံ။

‘‘ကထံရူပံ, ဘိက္ခဝေ, ဩရဗ္ဘိကော ဝါ ဥရဗ္ဘဃာတကော ဝါ ဥရဗ္ဘံ အဒိန္နံ အာဒိယမာနံ နပ္ပဟောတိ ဟန္တုံ ဝါ ဗန္ဓိတုံ ဝါ ဇာပေတုံ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကာတုံ ။ ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော အဍ္ဎော ဟောတိ မဟဒ္ဓနော မဟာဘောဂေါ ရာဇာ ဝါ ရာဇမဟာမတ္တော ဝါ။ ဧဝရူပံ, ဘိက္ခဝေ, ဩရဗ္ဘိကော ဝါ ဥရဗ္ဘဃာတကော ဝါ ဥရဗ္ဘံ အဒိန္နံ အာဒိယမာနံ နပ္ပဟောတိ ဟန္တုံ ဝါ ဗန္ဓိတုံ ဝါ ဇာပေတုံ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကာတုံ။ အညဒတ္ထု ပဉ္ဇလိကောဝ [ပဉ္ဇလိကော (က.)] နံ [ပရံ (က.)] ယာစတိ – ‘ဒေဟိ မေ, မာရိသ, ဥရဗ္ဘံ ဝါ ဥရဗ္ဘဓနံ ဝါ’တိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဣဓေကစ္စဿ ပုဂ္ဂလဿ တာဒိသံယေဝ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ပါပကမ္မံ ကတံ တမေနံ နိရယံ ဥပနေတိ။ ဣဓ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စဿ ပုဂ္ဂလဿ တာဒိသံယေဝ အပ္ပမတ္တကံ ပါပကမ္မံ ကတံ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ ဟောတိ, နာဏုပိ ခါယတိ, ကိံ ဗဟုဒေဝ။

‘‘ကထံရူပဿ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလဿ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ပါပကမ္မံ ကတံ တမေနံ နိရယံ ဥပနေတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အဘာဝိတကာယော ဟောတိ အဘာဝိတသီလော အဘာဝိတစိတ္တော အဘာဝိတပညော ပရိတ္တော အပ္ပါတုမော အပ္ပဒုက္ခဝိဟာရီ။ ဧဝရူပဿ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလဿ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ပါပကမ္မံ ကတံ တမေနံ နိရယံ ဥပနေတိ။

‘‘ကထံရူပဿ , ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလဿ တာဒိသံယေဝ အပ္ပမတ္တကံ ပါပကမ္မံ ကတံ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ ဟောတိ, နာဏုပိ ခါယတိ, ကိံ ဗဟုဒေဝ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဘာဝိတကာယော ဟောတိ ဘာဝိတသီလော ဘာဝိတစိတ္တော ဘာဝိတပညော အပရိတ္တော မဟတ္တော အပ္ပမာဏဝိဟာရီ။ ဧဝရူပဿ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလဿ တာဒိသံယေဝ အပ္ပမတ္တကံ ပါပကမ္မံ ကတံ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ ဟောတိ, နာဏုပိ ခါယတိ, ကိံ ဗဟုဒေဝ။

‘‘ယော, ဘိက္ခဝေ, ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ယထာ ယထာယံ ပုရိသော ကမ္မံ ကရောတိ တထာ တထာ တံ ပဋိသံဝေဒေတီ’တိ, ဧဝံ သန္တံ, ဘိက္ခဝေ, ဗြဟ္မစရိယဝါသော န ဟောတိ, ဩကာသော န ပညာယတိ သမ္မာ ဒုက္ခဿ အန္တကိရိယာယ။ ယော စ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ယထာ ယထာ ဝေဒနီယံ အယံ ပုရိသော ကမ္မံ ကရောတိ တထာ တထာ တဿ ဝိပါကံ ပဋိသံဝေဒေတီ’တိ, ဧဝံ သန္တံ, ဘိက္ခဝေ, ဗြဟ္မစရိယဝါသော ဟောတိ, ဩကာသော ပညာယတိ သမ္မာ ဒုက္ခဿ အန္တကိရိယာယာ’’တိ။ နဝမံ။

၁၀. ပံသုဓေါဝကသုတ္တံ

၁၀၂. ‘‘သန္တိ , ဘိက္ခဝေ, ဇာတရူပဿ ဩဠာရိကာ ဥပက္ကိလေသာ ပံသုဝါလုကာ [ပံသုဝါလိကာ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] သက္ခရကဌလာ။ တမေနံ ပံသုဓေါဝကော ဝါ ပံသုဓေါဝကန္တေဝါသီ ဝါ ဒေါဏိယံ အာကိရိတွာ ဓေါဝတိ သန္ဓောဝတိ နိဒ္ဓေါဝတိ။ တသ္မိံ ပဟီနေ တသ္မိံ ဗျန္တီကတေ သန္တိ ဇာတရူပဿ မဇ္ဈိမသဟဂတာ ဥပက္ကိလေသာ သုခုမသက္ခရာ ထူလဝါလုကာ [ထူလဝါလိကာ (သီ. ဣ.), ထုလ္လဝါလိကာ (သျာ. ကံ.)]။ တမေနံ ပံသုဓေါဝကော ဝါ ပံသုဓေါဝကန္တေဝါသီ ဝါ ဓေါဝတိ သန္ဓောဝတိ နိဒ္ဓေါဝတိ။ တသ္မိံ ပဟီနေ တသ္မိံ ဗျန္တီကတေ သန္တိ ဇာတရူပဿ သုခုမသဟဂတာ ဥပက္ကိလေသာ သုခုမဝါလုကာ ကာဠဇလ္လိကာ။ တမေနံ ပံသုဓေါဝကော ဝါ ပံသုဓေါဝကန္တေဝါသီ ဝါ ဓေါဝတိ သန္ဓောဝတိ နိဒ္ဓေါဝတိ။ တသ္မိံ ပဟီနေ တသ္မိံ ဗျန္တီကတေ အထာပရံ သုဝဏ္ဏသိကတာဝသိဿန္တိ [သုဝဏ္ဏဇာတရူပကာဝသိဿန္တိ (က.)]။ တမေနံ သုဝဏ္ဏကာရော ဝါ သုဝဏ္ဏကာရန္တေဝါသီ ဝါ ဇာတရူပံ မူသာယံ ပက္ခိပိတွာ ဓမတိ သန္ဓမတိ နိဒ္ဓမတိ ။ တံ ဟောတိ ဇာတရူပံ ဓန္တံ သန္ဓန္တံ [အဓန္တံ အသန္ဓန္တံ (သျာ. ကံ.)] နိဒ္ဓန္တံ အနိဒ္ဓန္တကသာဝံ [အနိဒ္ဓန္တံ အနိဟိတံ အနိန္နီတကသာဝံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)], န စေဝ မုဒု ဟောတိ န စ ကမ္မနိယံ, န စ ပဘဿရံ ပဘင်္ဂု စ, န စ သမ္မာ ဥပေတိ ကမ္မာယ။ ဟောတိ သော, ဘိက္ခဝေ, သမယော ယံ သုဝဏ္ဏကာရော ဝါ သုဝဏ္ဏကာရန္တေဝါသီ ဝါ တံ ဇာတရူပံ ဓမတိ သန္ဓမတိ နိဒ္ဓမတိ။ တံ ဟောတိ ဇာတရူပံ ဓန္တံ သန္ဓန္တံ နိဒ္ဓန္တံ နိဒ္ဓန္တကသာဝံ [နိဟိတံ နိန္နီတကသာဝံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)], မုဒု စ ဟောတိ ကမ္မနိယဉ္စ ပဘဿရဉ္စ, န စ ပဘင်္ဂု, သမ္မာ ဥပေတိ ကမ္မာယ။ ယဿာ ယဿာ စ ပိလန္ဓနဝိကတိယာ အာကင်္ခတိ – ယဒိ ပဋ္ဋိကာယ [မုဒ္ဒိကာယ (အ. နိ. ၅.၂၃], ယဒိ ကုဏ္ဍလာယ, ယဒိ ဂီဝေယျကေ [ဂီဝေယျကေန (က.), ဂီဝေယျကာယ (?)], ယဒိ သုဝဏ္ဏမာလာယ – တဉ္စဿ အတ္ထံ အနုဘောတိ။

‘‘ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သန္တိ အဓိစိတ္တမနုယုတ္တဿ ဘိက္ခုနော ဩဠာရိကာ ဥပက္ကိလေသာ ကာယဒုစ္စရိတံ ဝစီဒုစ္စရိတံ မနောဒုစ္စရိတံ, တမေနံ သစေတသော ဘိက္ခု ဒဗ္ဗဇာတိကော ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတိ။ တသ္မိံ ပဟီနေ တသ္မိံ ဗျန္တီကတေ သန္တိ အဓိစိတ္တမနုယုတ္တဿ ဘိက္ခုနော မဇ္ဈိမသဟဂတာ ဥပက္ကိလေသာ ကာမဝိတက္ကော ဗျာပါဒဝိတက္ကော ဝိဟိံသာဝိတက္ကော, တမေနံ သစေတသော ဘိက္ခု ဒဗ္ဗဇာတိကော ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတိ။ တသ္မိံ ပဟီနေ တသ္မိံ ဗျန္တီကတေ သန္တိ အဓိစိတ္တမနုယုတ္တဿ ဘိက္ခုနော သုခုမသဟဂတာ ဥပက္ကိလေသာ ဉာတိဝိတက္ကော ဇနပဒဝိတက္ကော အနဝညတ္တိပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော, တမေနံ သစေတသော ဘိက္ခု ဒဗ္ဗဇာတိကော ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ ဗျန္တီကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတိ။ တသ္မိံ ပဟီနေ တသ္မိံ ဗျန္တီကတေ အထာပရံ ဓမ္မဝိတက္ကာဝသိဿတိ [ဓမ္မဝိတက္ကောဝသိဿတိ (က.)]။ သော ဟောတိ သမာဓိ န စေဝ သန္တော န စ ပဏီတော နပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓလဒ္ဓေါ န ဧကောဒိဘာဝါဓိဂတော သသင်္ခါရနိဂ္ဂယှဝါရိတဂတော [သသင်္ခါရနိဂ္ဂယှဝါရိတဝတော (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.), သသင်္ခါရနိဂ္ဂယှဝါရိဝါဝတော (က.), သသင်္ခါရနိဂ္ဂယှဝါရိယာဓိဂတော (?) အ. နိ. ၉.၃၇; ဒီ. နိ. ၃.၃၅၅] ဟောတိ။ သော, ဘိက္ခဝေ, သမယော ယံ တံ စိတ္တံ အဇ္ဈတ္တံယေဝ သန္တိဋ္ဌတိ သန္နိသီဒတိ ဧကောဒိ ဟောတိ [ဧကောဒိဘာဝံ ဂစ္ဆတိ (သီ.), ဧကောဒိဘာဝေါ ဟောတိ (သျာ. ကံ. က.), ဧကောဒိဟောတိ (ဣ.)] သမာဓိယတိ။ သော ဟောတိ သမာဓိ သန္တော ပဏီတော ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိလဒ္ဓေါ ဧကောဒိဘာဝါဓိဂတော န သသင်္ခါရနိဂ္ဂယှဝါရိတဂတော။ ယဿ ယဿ စ အဘိညာ သစ္ဆိကရဏီယဿ ဓမ္မဿ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေတိ အဘိညာ သစ္ဆိကိရိယာယ တတြ တတ္ရေဝ သက္ခိဘဗ္ဗတံ ပါပုဏာတိ သတိ သတိအာယတနေ။

‘‘သော သစေ အာကင်္ခတိ – ‘အနေကဝိဟိတံ ဣဒ္ဓိဝိဓံ ပစ္စနုဘဝေယျံ – ဧကောပိ ဟုတွာ ဗဟုဓါ အဿံ, ဗဟုဓါပိ ဟုတွာ ဧကော အဿံ; အာဝိဘာဝံ, တိရောဘာဝံ; တိရောကုဋ္ဋံ တိရောပါကာရံ တိရောပဗ္ဗတံ အသဇ္ဇမာနော ဂစ္ဆေယျံ, သေယျထာပိ အာကာသေ; ပထဝိယာပိ ဥမ္မုဇ္ဇနိမုဇ္ဇံ ကရေယျံ, သေယျထာပိ ဥဒကေ; ဥဒကေပိ အဘိဇ္ဇမာနေ [အဘိဇ္ဇမာနော (သီ. ဣ. က.)] ဂစ္ဆေယျံ, သေယျထာပိ ပထဝိယံ; အာကာသေပိ ပလ္လင်္ကေန ကမေယျံ , သေယျထာပိ ပက္ခီ သကုဏော; ဣမေပိ စန္ဒိမသူရိယေ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကေ ဧဝံမဟာနုဘာဝေ ပါဏိနာ ပရိမသေယျံ ပရိမဇ္ဇေယျံ; ယာဝ ဗြဟ္မလောကာပိ ကာယေန ဝသံ ဝတ္တေယျ’န္တိ, တတြ တတ္ရေဝ သက္ခိဘဗ္ဗတံ ပါပုဏာတိ သတိ သတိအာယတနေ။

‘‘သော သစေ အာကင်္ခတိ – ‘ဒိဗ္ဗာယ သောတဓါတုယာ ဝိသုဒ္ဓါယ အတိက္ကန္တမာနုသိကာယ ဥဘော သဒ္ဒေ သုဏေယျံ ဒိဗ္ဗေ စ မာနုသေ စ ယေ ဒူရေ သန္တိကေ စာ’တိ, တတြ တတ္ရေဝ သက္ခိဘဗ္ဗတံ ပါပုဏာတိ သတိ သတိအာယတနေ။

‘‘သော သစေ အာကင်္ခတိ – ‘ပရသတ္တာနံ ပရပုဂ္ဂလာနံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနေယျံ – သရာဂံ ဝါ စိတ္တံ သရာဂံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယျံ, ဝီတရာဂံ ဝါ စိတ္တံ ဝီတရာဂံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယျံ; သဒေါသံ ဝါ စိတ္တံ သဒေါသံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယျံ, ဝီတဒေါသံ ဝါ စိတ္တံ ဝီတဒေါသံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယျံ; သမောဟံ ဝါ စိတ္တံ သမောဟံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယျံ, ဝီတမောဟံ ဝါ စိတ္တံ ဝီတမောဟံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယျံ; သံခိတ္တံ ဝါ စိတ္တံ သံခိတ္တံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယျံ, ဝိက္ခိတ္တံ ဝါ စိတ္တံ ဝိက္ခိတ္တံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယျံ; မဟဂ္ဂတံ ဝါ စိတ္တံ မဟဂ္ဂတံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယျံ, အမဟဂ္ဂတံ ဝါ စိတ္တံ အမဟဂ္ဂတံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယျံ; သဥတ္တရံ ဝါ စိတ္တံ သဥတ္တရံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယျံ, အနုတ္တရံ ဝါ စိတ္တံ အနုတ္တရံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယျံ; သမာဟိတံ ဝါ စိတ္တံ သမာဟိတံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယျံ, အသမာဟိတံ ဝါ စိတ္တံ အသမာဟိတံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယျံ; ဝိမုတ္တံ ဝါ စိတ္တံ ဝိမုတ္တံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယျံ, အဝိမုတ္တံ ဝါ စိတ္တံ အဝိမုတ္တံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယျ’န္တိ, တတြ တတ္ရေဝ သက္ခိဘဗ္ဗတံ ပါပုဏာတိ သတိ သတိအာယတနေ။

‘‘သော သစေ အာကင်္ခတိ – ‘အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရေယျံ, သေယျထိဒံ – ဧကမ္ပိ ဇာတိံ ဒွေပိ ဇာတိယော တိဿောပိ ဇာတိယော စတဿောပိ ဇာတိယော ပဉ္စပိ ဇာတိယော ဒသပိ ဇာတိယော ဝီသမ္ပိ ဇာတိယော တိံသမ္ပိ ဇာတိယော စတ္တာလီသမ္ပိ ဇာတိယော ပညာသမ္ပိ ဇာတိယော ဇာတိသတမ္ပိ ဇာတိသဟဿမ္ပိ ဇာတိသတသဟဿမ္ပိ အနေကေပိ သံဝဋ္ဋကပ္ပေ အနေကေပိ ဝိဝဋ္ဋကပ္ပေ အနေကေပိ သံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋကပ္ပေ – အမုတြာသိံ ဧဝံနာမော ဧဝံဂေါတ္တော ဧဝံဝဏ္ဏော ဧဝမာဟာရော ဧဝံသုခဒုက္ခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဧဝမာယုပရိယန္တော, သော တတော စုတော အမုတြ ဥဒပါဒိံ; တတြာပါသိံ ဧဝံနာမော ဧဝံဂေါတ္တော ဧဝံဝဏ္ဏော ဧဝမာဟာရော ဧဝံသုခဒုက္ခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဧဝမာယုပရိယန္တော, သော တတော စုတော ဣဓူပပန္နောတိ, ဣတိ သာကာရံ သဥဒ္ဒေသံ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရေယျ’န္တိ, တတြ တတ္ရေဝ သက္ခိဘဗ္ဗတံ ပါပုဏာတိ သတိ သတိအာယတနေ။

‘‘သော သစေ အာကင်္ခတိ – ‘ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန သတ္တေ ပဿေယျံ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ ဟီနေ ပဏီတေ သုဝဏ္ဏေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ, သုဂတေ ဒုဂ္ဂတေ ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနေယျံ – ဣမေ ဝတ ဘောန္တော သတ္တာ ကာယဒုစ္စရိတေန သမန္နာဂတာ ဝစီဒုစ္စရိတေန သမန္နာဂတာ မနောဒုစ္စရိတေန သမန္နာဂတာ အရိယာနံ ဥပဝါဒကာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကမ္မသမာဒါနာ , တေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပန္နာ; ဣမေ ဝါ ပန ဘောန္တော သတ္တာ ကာယသုစရိတေန သမန္နာဂတာ ဝစီသုစရိတေန သမန္နာဂတာ မနောသုစရိတေန သမန္နာဂတာ အရိယာနံ အနုပဝါဒကာ သမ္မာဒိဋ္ဌိကာ သမ္မာဒိဋ္ဌိကမ္မသမာဒါနာ, တေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပန္နာတိ, ဣတိ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန သတ္တေ ပဿေယျံ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ ဟီနေ ပဏီတေ သုဝဏ္ဏေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ, သုဂတေ ဒုဂ္ဂတေ ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနေယျ’န္တိ, တတြ တတ္ရေဝ သက္ခိဘဗ္ဗတံ ပါပုဏာတိ သတိ သတိအာယတနေ။

‘‘သော သစေ အာကင်္ခတိ – ‘အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျ’န္တိ, တတြ တတ္ရေဝ သက္ခိဘဗ္ဗတံ ပါပုဏာတိ သတိ သတိအာယတနေ’’တိ။ ဒသမံ။

၁၁. နိမိတ္တသုတ္တံ

၁၀၃. ‘‘အဓိစိတ္တမနုယုတ္တေန, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနာ တီဏိ နိမိတ္တာနိ ကာလေန ကာလံ မနသိ ကာတဗ္ဗာနိ – ကာလေန ကာလံ သမာဓိနိမိတ္တံ မနသိ ကာတဗ္ဗံ, ကာလေန ကာလံ ပဂ္ဂဟနိမိတ္တံ မနသိ ကာတဗ္ဗံ, ကာလေန ကာလံ ဥပေက္ခာနိမိတ္တံ မနသိ ကာတဗ္ဗံ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, အဓိစိတ္တမနုယုတ္တော ဘိက္ခု ဧကန္တံ သမာဓိနိမိတ္တံယေဝ မနသိ ကရေယျ, ဌာနံ တံ စိတ္တံ ကောသဇ္ဇာယ သံဝတ္တေယျ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, အဓိစိတ္တမနုယုတ္တော ဘိက္ခု ဧကန္တံ ပဂ္ဂဟနိမိတ္တံယေဝ မနသိ ကရေယျ, ဌာနံ တံ စိတ္တံ ဥဒ္ဓစ္စာယ သံဝတ္တေယျ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ , အဓိစိတ္တမနုယုတ္တော ဘိက္ခု ဧကန္တံ ဥပေက္ခာနိမိတ္တံယေဝ မနသိ ကရေယျ, ဌာနံ တံ စိတ္တံ န သမ္မာ သမာဓိယေယျ အာသဝါနံ ခယာယ။ ယတော စ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အဓိစိတ္တမနုယုတ္တော ဘိက္ခု ကာလေန ကာလံ သမာဓိနိမိတ္တံ မနသိ ကရောတိ, ကာလေန ကာလံ ပဂ္ဂဟနိမိတ္တံ မနသိ ကရောတိ, ကာလေန ကာလံ ဥပေက္ခာနိမိတ္တံ မနသိ ကရောတိ, တံ ဟောတိ စိတ္တံ မုဒုဉ္စ ကမ္မနိယဉ္စ ပဘဿရဉ္စ, န စ ပဘင်္ဂု, သမ္မာ သမာဓိယတိ အာသဝါနံ ခယာယ။

‘‘သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, သုဝဏ္ဏကာရော ဝါ သုဝဏ္ဏကာရန္တေဝါသီ ဝါ ဥက္ကံ ဗန္ဓေယျ [ဗန္ဓတိ။ အာလိမ္ပတိ (ဝိသုဒ္ဓိ. ၁.၁၈၁ တံဋီကာယံ စ) မ. နိ. အဋ္ဌ. ၁.၇၆; မ. နိ. ၃.၃၆၀ တံအဋ္ဌကထာဋီကာသု စ ပဿိတဗ္ဗံ], ဥက္ကံ ဗန္ဓိတွာ ဥက္ကာမုခံ အာလိမ္ပေယျ, ဥက္ကာမုခံ အာလိမ္ပေတွာ သဏ္ဍာသေန ဇာတရူပံ ဂဟေတွာ ဥက္ကာမုခေ ပက္ခိပေယျ [ပက္ခိပတိ (ဝိသုဒ္ဓိ. ၁.၁၈၁)], ဥက္ကာမုခေ ပက္ခိပိတွာ ကာလေန ကာလံ အဘိဓမတိ, ကာလေန ကာလံ ဥဒကေန ပရိပ္ဖောသေတိ, ကာလေန ကာလံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, သုဝဏ္ဏကာရော ဝါ သုဝဏ္ဏကာရန္တေဝါသီ ဝါ တံ ဇာတရူပံ ဧကန္တံ အဘိဓမေယျ, ဌာနံ တံ ဇာတရူပံ ဍဟေယျ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, သုဝဏ္ဏကာရော ဝါ သုဝဏ္ဏကာရန္တေဝါသီ ဝါ တံ ဇာတရူပံ ဧကန္တံ ဥဒကေန ပရိပ္ဖောသေယျ, ဌာနံ တံ ဇာတရူပံ နိဗ္ဗာပေယျ [နိဗ္ဗာယေယျ (သီ.)]။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, သုဝဏ္ဏကာရော ဝါ သုဝဏ္ဏကာရန္တေဝါသီ ဝါ တံ ဇာတရူပံ ဧကန္တံ အဇ္ဈုပေက္ခေယျ, ဌာနံ တံ ဇာတရူပံ န သမ္မာ ပရိပါကံ ဂစ္ဆေယျ။ ယတော စ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သုဝဏ္ဏကာရော ဝါ သုဝဏ္ဏကာရန္တေဝါသီ ဝါ တံ ဇာတရူပံ ကာလေန ကာလံ အဘိဓမတိ, ကာလေန ကာလံ ဥဒကေန ပရိပ္ဖောသေတိ, ကာလေန ကာလံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ, တံ ဟောတိ ဇာတရူပံ မုဒုဉ္စ ကမ္မနိယဉ္စ ပဘဿရဉ္စ, န စ ပဘင်္ဂု, သမ္မာ ဥပေတိ ကမ္မာယ။ ယဿာ ယဿာ စ ပိလန္ဓနဝိကတိယာ အာကင်္ခတိ – ယဒိ ပဋ္ဋိကာယ, ယဒိ ကုဏ္ဍလာယ, ယဒိ ဂီဝေယျကေ, ယဒိ သုဝဏ္ဏမာလာယ – တဉ္စဿ အတ္ထံ အနုဘောတိ။

‘‘ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အဓိစိတ္တမနုယုတ္တေန ဘိက္ခုနာ တီဏိ နိမိတ္တာနိ ကာလေန ကာလံ မနသိ ကာတဗ္ဗာနိ – ကာလေန ကာလံ သမာဓိနိမိတ္တံ မနသိ ကာတဗ္ဗံ, ကာလေန ကာလံ ပဂ္ဂဟနိမိတ္တံ မနသိ ကာတဗ္ဗံ, ကာလေန ကာလံ ဥပေက္ခာနိမိတ္တံ မနသိ ကာတဗ္ဗံ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, အဓိစိတ္တမနုယုတ္တော ဘိက္ခု ဧကန္တံ သမာဓိနိမိတ္တံယေဝ မနသိ ကရေယျ , ဌာနံ တံ စိတ္တံ ကောသဇ္ဇာယ သံဝတ္တေယျ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, အဓိစိတ္တမနုယုတ္တော ဘိက္ခု ဧကန္တံ ပဂ္ဂဟနိမိတ္တံယေဝ မနသိ ကရေယျ, ဌာနံ တံ စိတ္တံ ဥဒ္ဓစ္စာယ သံဝတ္တေယျ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, အဓိစိတ္တမနုယုတ္တော ဘိက္ခု ဧကန္တံ ဥပေက္ခာနိမိတ္တံယေဝ မနသိ ကရေယျ, ဌာနံ တံ စိတ္တံ န သမ္မာ သမာဓိယေယျ အာသဝါနံ ခယာယ။ ယတော စ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အဓိစိတ္တမနုယုတ္တော ဘိက္ခု ကာလေန ကာလံ သမာဓိနိမိတ္တံ မနသိ ကရောတိ, ကာလေန ကာလံ ပဂ္ဂဟနိမိတ္တံ မနသိ ကရောတိ, ကာလေန ကာလံ ဥပေက္ခာနိမိတ္တံ မနသိ ကရောတိ, တံ ဟောတိ စိတ္တံ မုဒုဉ္စ ကမ္မနိယဉ္စ ပဘဿရဉ္စ, န စ ပဘင်္ဂု, သမ္မာ သမာဓိယတိ အာသဝါနံ ခယာယ။ ယဿ ယဿ စ အဘိညာသစ္ဆိကရဏီယဿ ဓမ္မဿ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေတိ အဘိညာသစ္ဆိကိရိယာယ, တတြ တတ္ရေဝ သက္ခိဘဗ္ဗတံ ပါပုဏာတိ သတိ သတိအာယတနေ။

‘‘သော သစေ အာကင်္ခတိ – ‘အနေကဝိဟိတံ ဣဒ္ဓိဝိဓံ ပစ္စနုဘဝေယျံ။ပေ.။ (ဆ အဘိညာ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗာ) အာသဝါနံ ခယာ။ပေ.။ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျ’န္တိ, တတြ တတ္ရေဝ သက္ခိဘဗ္ဗတံ ပါပုဏာတိ သတိ သတိအာယတနေ’’တိ။ ဧကာဒသမံ။

လောဏကပလ္လဝဂ္ဂေါ [လောဏဖလဝဂ္ဂေါ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ပဉ္စမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

အစ္စာယိကံ ပဝိဝေကံ၊ သရဒေါ ပရိသာ တယော။

အာဇာနီယာ ပေါတ္ထကော စ၊ လောဏံ ဓေါဝတိ နိမိတ္တာနီတိ။

ဒုတိယော ပဏ္ဏာသကော သမတ္တော။