မဟာဝဂ္ဂေါ

(၇) ၂. မဟာဝဂ္ဂေါ

၁. တိတ္ထာယတနာဒိသုတ္တံ

၆၂. ‘‘တီဏိမာနိ , ဘိက္ခဝေ, တိတ္ထာယတနာနိ ယာနိ ပဏ္ဍိတေဟိ သမနုယုဉ္ဇိယမာနာနိ [သမနုဂ္ဂါဟိယမာနာနိ (သျာ. ကံ. က.)] သမနုဂါဟိယမာနာနိ သမနုဘာသိယမာနာနိ ပရမ္ပိ ဂန္တွာ အကိရိယာယ သဏ္ဌဟန္တိ။ ကတမာနိ တီဏိ? သန္တိ, ဘိက္ခဝေ, ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘ယံ ကိဉ္စာယံ ပုရိသပုဂ္ဂလော ပဋိသံဝေဒေတိ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ သဗ္ဗံ တံ ပုဗ္ဗေကတဟေတူ’တိ။ သန္တိ, ဘိက္ခဝေ, ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘ယံ ကိဉ္စာယံ ပုရိသပုဂ္ဂလော ပဋိသံဝေဒေတိ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ သဗ္ဗံ တံ ဣဿရနိမ္မာနဟေတူ’တိ။ သန္တိ, ဘိက္ခဝေ, ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘ယံ ကိဉ္စာယံ ပုရိသပုဂ္ဂလော ပဋိသံဝေဒေတိ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ သဗ္ဗံ တံ အဟေတုအပ္ပစ္စယာ’’’တိ။

‘‘တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘ယံ ကိဉ္စာယံ ပုရိသပုဂ္ဂလော ပဋိသံဝေဒေတိ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ သဗ္ဗံ တံ ပုဗ္ဗေကတဟေတူ’တိ, တျာဟံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ဝဒါမိ – ‘သစ္စံ ကိရ တုမှေ အာယသ္မန္တော ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ယံ ကိဉ္စာယံ ပုရိသပုဂ္ဂလော ပဋိသံဝေဒေတိ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ သဗ္ဗံ တံ ပုဗ္ဗေကတဟေတူ’တိ ? တေ စ မေ [တေ စေ မေ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဧဝံ ပုဋ္ဌာ ‘အာမာ’တိ [အာမောတိ (သီ.)] ပဋိဇာနန္တိ။ တျာဟံ ဧဝံ ဝဒါမိ – ‘တေနဟာယသ္မန္တော ပါဏာတိပါတိနော ဘဝိဿန္တိ ပုဗ္ဗေကတဟေတု, အဒိန္နာဒါယိနော ဘဝိဿန္တိ ပုဗ္ဗေကတဟေတု, အဗြဟ္မစာရိနော ဘဝိဿန္တိ ပုဗ္ဗေကတဟေတု, မုသာဝါဒိနော ဘဝိဿန္တိ ပုဗ္ဗေကတဟေတု, ပိသုဏဝါစာ ဘဝိဿန္တိ ပုဗ္ဗေကတဟေတု, ဖရုသဝါစာ ဘဝိဿန္တိ ပုဗ္ဗေကတဟေတု, သမ္ဖပ္ပလာပိနော ဘဝိဿန္တိ ပုဗ္ဗေကတဟေတု, အဘိဇ္ဈာလုနော ဘဝိဿန္တိ ပုဗ္ဗေကတဟေတု, ဗျာပန္နစိတ္တာ ဘဝိဿန္တိ ပုဗ္ဗေကတဟေတု, မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ ဘဝိဿန္တိ ပုဗ္ဗေကတဟေတု’’’။

‘‘ပုဗ္ဗေကတံ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, သာရတော ပစ္စာဂစ္ဆတံ န ဟောတိ ဆန္ဒော ဝါ ဝါယာမော ဝါ ဣဒံ ဝါ ကရဏီယံ ဣဒံ ဝါ အကရဏီယန္တိ။ ဣတိ ကရဏီယာကရဏီယေ ခေါ ပန သစ္စတော ထေတတော အနုပလဗ္ဘိယမာနေ မုဋ္ဌဿတီနံ အနာရက္ခာနံ ဝိဟရတံ န ဟောတိ ပစ္စတ္တံ သဟဓမ္မိကော သမဏဝါဒေါ ။ အယံ ခေါ မေ, ဘိက္ခဝေ, တေသု သမဏဗြာဟ္မဏေသု ဧဝံဝါဒီသု ဧဝံဒိဋ္ဌီသု ပဌမော သဟဓမ္မိကော နိဂ္ဂဟော ဟောတိ။

‘‘တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘ယံ ကိဉ္စာယံ ပုရိသပုဂ္ဂလော ပဋိသံဝေဒေတိ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ သဗ္ဗံ တံ ဣဿရနိမ္မာနဟေတူ’တိ, တျာဟံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ဝဒါမိ – ‘သစ္စံ ကိရ တုမှေ အာယသ္မန္တော ဧဝံဝါဒိနော ဧဝဒိဋ္ဌိနော – ယံ ကိဉ္စာယံ ပုရိသပုဂ္ဂလော ပဋိသံဝေဒေတိ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ သဗ္ဗံ တံ ဣဿရနိမ္မာနဟေတူ’တိ? တေ စ မေ ဧဝံ ပုဋ္ဌာ ‘အာမာ’တိ ပဋိဇာနန္တိ။ တျာဟံ ဧဝံ ဝဒါမိ – ‘တေနဟာယသ္မန္တော ပါဏာတိပါတိနော ဘဝိဿန္တိ ဣဿရနိမ္မာနဟေတု, အဒိန္နာဒါယိနော ဘဝိဿန္တိ ဣဿရနိမ္မာနဟေတု, အဗြဟ္မစာရိနော ဘဝိဿန္တိ ဣဿရနိမ္မာနဟေတု, မုသာဝါဒိနော ဘဝိဿန္တိ ဣဿရနိမ္မာနဟေတု, ပိသုဏဝါစာ ဘဝိဿန္တိ ဣဿရနိမ္မာနဟေတု, ဖရုသဝါစာ ဘဝိဿန္တိ ဣဿရနိမ္မာနဟေတု, သမ္ဖပ္ပလာပိနော ဘဝိဿန္တိ ဣဿရနိမ္မာနဟေတု, အဘိဇ္ဈာလုနော ဘဝိဿန္တိ ဣဿရနိမ္မာနဟေတု, ဗျာပန္နစိတ္တာ ဘဝိဿန္တိ ဣဿရနိမ္မာနဟေတု, မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ ဘဝိဿန္တိ ဣဿရနိမ္မာနဟေတု’’’။

‘‘ဣဿရနိမ္မာနံ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, သာရတော ပစ္စာဂစ္ဆတံ န ဟောတိ ဆန္ဒော ဝါ ဝါယာမော ဝါ ဣဒံ ဝါ ကရဏီယံ ဣဒံ ဝါ အကရဏီယန္တိ။ ဣတိ ကရဏီယာကရဏီယေ ခေါ ပန သစ္စတော ထေတတော အနုပလဗ္ဘိယမာနေ မုဋ္ဌဿတီနံ အနာရက္ခာနံ ဝိဟရတံ န ဟောတိ ပစ္စတ္တံ သဟဓမ္မိကော သမဏဝါဒေါ။ အယံ ခေါ မေ, ဘိက္ခဝေ, တေသု သမဏဗြာဟ္မဏေသု ဧဝံဝါဒီသု ဧဝံဒိဋ္ဌီသု ဒုတိယော သဟဓမ္မိကော နိဂ္ဂဟော ဟောတိ။

‘‘တတြ , ဘိက္ခဝေ, ယေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘ယံ ကိံ စာယံ ပုရိသပုဂ္ဂလော ပဋိသံဝေဒေတိ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ သဗ္ဗံ တံ အဟေတုအပ္ပစ္စယာ’တိ, တျာဟံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ဝဒါမိ – ‘သစ္စံ ကိရ တုမှေ အာယသ္မန္တော ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ယံ ကိံ စာယံ ပုရိသပုဂ္ဂလော ပဋိသံဝေဒေတိ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ သဗ္ဗံ တံ အဟေတုအပ္ပစ္စယာ’တိ? တေ စ မေ ဧဝံ ပုဋ္ဌာ ‘အာမာ’တိ ပဋိဇာနန္တိ ။ တျာဟံ ဧဝံ ဝဒါမိ – ‘တေနဟာယသ္မန္တော ပါဏာတိပါတိနော ဘဝိဿန္တိ အဟေတုအပ္ပစ္စယာ။ပေ.။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ ဘဝိဿန္တိ အဟေတုအပ္ပစ္စယာ’’’။

‘‘အဟေတုအပ္ပစ္စယံ [အဟေတုံ (သီ.), အဟေတု (သျာ. ကံ.), အဟေတုအပ္ပစ္စယာ (ဣ.), အဟေတုံ အပ္ပစ္စယံ (က.)] ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, သာရတော ပစ္စာဂစ္ဆတံ န ဟောတိ ဆန္ဒော ဝါ ဝါယာမော ဝါ ဣဒံ ဝါ ကရဏီယံ ဣဒံ ဝါ အကရဏီယန္တိ။ ဣတိ ကရဏီယာကရဏီယေ ခေါ ပန သစ္စတော ထေတတော အနုပလဗ္ဘိယမာနေ မုဋ္ဌဿတီနံ အနာရက္ခာနံ ဝိဟရတံ န ဟောတိ ပစ္စတ္တံ သဟဓမ္မိကော သမဏဝါဒေါ။ အယံ ခေါ မေ, ဘိက္ခဝေ, တေသု သမဏဗြာဟ္မဏေသု ဧဝံဝါဒီသု ဧဝံဒိဋ္ဌီသု တတိယော သဟဓမ္မိကော နိဂ္ဂဟော ဟောတိ။

‘‘ဣမာနိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, တီဏိ တိတ္ထာယတနာနိ ယာနိ ပဏ္ဍိတေဟိ သမနုယုဉ္ဇိယမာနာနိ သမနုဂါဟိယမာနာနိ သမနုဘာသိယမာနာနိ ပရမ္ပိ ဂန္တွာ အကိရိယာယ သဏ္ဌဟန္တိ။

‘‘အယံ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, မယာ ဓမ္မော ဒေသိတော အနိဂ္ဂဟိတော အသံကိလိဋ္ဌော အနုပဝဇ္ဇော အပ္ပဋိကုဋ္ဌော သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟိ။ ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, မယာ ဓမ္မော ဒေသိတော အနိဂ္ဂဟိတော အသံကိလိဋ္ဌော အနုပဝဇ္ဇော အပ္ပဋိကုဋ္ဌော သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟိ? ဣမာ ဆ ဓါတုယောတိ, ဘိက္ခဝေ, မယာ ဓမ္မော ဒေသိတော အနိဂ္ဂဟိတော အသံကိလိဋ္ဌော အနုပဝဇ္ဇော အပ္ပဋိကုဋ္ဌော သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟိ။ ဣမာနိ ဆ ဖဿာယတနာနီတိ, ဘိက္ခဝေ, မယာ ဓမ္မော ဒေသိတော အနိဂ္ဂဟိတော အသံကိလိဋ္ဌော အနုပဝဇ္ဇော အပ္ပဋိကုဋ္ဌော သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟိ။ ဣမေ အဋ္ဌာရသ မနောပဝိစာရာတိ, ဘိက္ခဝေ, မယာ ဓမ္မော ဒေသိတော အနိဂ္ဂဟိတော အသံကိလိဋ္ဌော အနုပဝဇ္ဇော အပ္ပဋိကုဋ္ဌော သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟိ။ ဣမာနိ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနီတိ, ဘိက္ခဝေ, မယာ ဓမ္မော ဒေသိတော အနိဂ္ဂဟိတော အသံကိလိဋ္ဌော အနုပဝဇ္ဇော အပ္ပဋိကုဋ္ဌော သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟိ။

‘‘ဣမာ ဆ ဓါတုယောတိ, ဘိက္ခဝေ, မယာ ဓမ္မော ဒေသိတော အနိဂ္ဂဟိတော အသံကိလိဋ္ဌော အနုပဝဇ္ဇော အပ္ပဋိကုဋ္ဌော သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟီတိ။ ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ဆယိမာ, ဘိက္ခဝေ , ဓါတုယော – ပထဝီဓါတု, အာပေါဓါတု, တေဇောဓါတု, ဝါယောဓါတု, အာကာသဓါတု, ဝိညာဏဓါတု။ ဣမာ ဆ ဓါတုယောတိ, ဘိက္ခဝေ, မယာ ဓမ္မော ဒေသိတော အနိဂ္ဂဟိတော အသံကိလိဋ္ဌော အနုပဝဇ္ဇော အပ္ပဋိကုဋ္ဌော သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟီတိ။ ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ, ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။

‘‘ဣမာနိ ဆ ဖဿာယတနာနီတိ, ဘိက္ခဝေ, မယာ ဓမ္မော ဒေသိတော အနိဂ္ဂဟိတော အသံကိလိဋ္ဌော အနုပဝဇ္ဇော အပ္ပဋိကုဋ္ဌော သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟီတိ။ ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ဆယိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, ဖဿာယတနာနိ – စက္ခု ဖဿာယတနံ, သောတံ ဖဿာယတနံ, ဃာနံ ဖဿာယတနံ, ဇိဝှာ ဖဿာယတနံ, ကာယော ဖဿာယတနံ, မနော ဖဿာယတနံ။ ဣမာနိ ဆ ဖဿာယတနာနီတိ, ဘိက္ခဝေ, မယာ ဓမ္မော ဒေသိတော အနိဂ္ဂဟိတော အသံကိလိဋ္ဌော အနုပဝဇ္ဇော အပ္ပဋိကုဋ္ဌော သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟီတိ။ ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ, ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။

‘‘ဣမေ အဋ္ဌာရသ မနောပဝိစာရာတိ, ဘိက္ခဝေ, မယာ ဓမ္မော ဒေသိတော အနိဂ္ဂဟိတော အသံကိလိဋ္ဌော အနုပဝဇ္ဇော အပ္ပဋိကုဋ္ဌော သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟီတိ။ ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ သောမနဿဋ္ဌာနိယံ ရူပံ ဥပဝိစရတိ ဒေါမနဿဋ္ဌာနိယံ ရူပံ ဥပဝိစရတိ ဥပေက္ခာဋ္ဌာနိယံ ရူပံ ဥပဝိစရတိ, သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ။ ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ။ ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ။ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ။ မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ သောမနဿဋ္ဌာနိယံ ဓမ္မံ ဥပဝိစရတိ ဒေါမနဿဋ္ဌာနိယံ ဓမ္မံ ဥပဝိစရတိ ဥပေက္ခာဋ္ဌာနိယံ ဓမ္မံ ဥပဝိစရတိ။ ဣမေ အဋ္ဌာရသ မနောပဝိစာရာတိ, ဘိက္ခဝေ, မယာ ဓမ္မော ဒေသိတော အနိဂ္ဂဟိတော အသံကိလိဋ္ဌော အနုပဝဇ္ဇော အပ္ပဋိကုဋ္ဌော သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟီတိ။ ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ, ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။

‘‘ဣမာနိ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနီတိ, ဘိက္ခဝေ, မယာ ဓမ္မော ဒေသိတော အနိဂ္ဂဟိတော အသံကိလိဋ္ဌော အနုပဝဇ္ဇော အပ္ပဋိကုဋ္ဌော သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟီတိ။ ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ဆန္နံ, ဘိက္ခဝေ, ဓါတူနံ ဥပါဒါယ ဂဗ္ဘဿာဝက္ကန္တိ ဟောတိ; ဩက္ကန္တိယာ သတိ နာမရူပံ, နာမရူပပစ္စယာ သဠာယတနံ, သဠာယတနပစ္စယာ ဖဿော, ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ။ ဝေဒိယမာနဿ ခေါ ပနာဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ ပညပေမိ, အယံ ဒုက္ခသမုဒယောတိ ပညပေမိ, အယံ ဒုက္ခနိရောဓေါတိ ပညပေမိ, အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါတိ ပညပေမိ။

‘‘ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ? ဇာတိပိ ဒုက္ခာ, ဇရာပိ ဒုက္ခာ , ( ) [(ဗျာဓိပိ ဒုက္ခော) (သီ. ဣ. က.) အဋ္ဌကထာယ သံသန္ဒေတဗ္ဗံ ဝိသုဒ္ဓိ. ၂.၅၃၇] မရဏမ္ပိ ဒုက္ခံ , သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာပိ ဒုက္ခာ, (အပ္ပိယေဟိ သမ္ပယောဂေါ ဒုက္ခော, ပိယေဟိ ဝိပ္ပယောဂေါ ဒုက္ခော,) [(နတ္ထိ ကတ္ထစိ)] ယမ္ပိစ္ဆံ န လဘတိ တမ္ပိ ဒုက္ခံ။ သံခိတ္တေန ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ ဒုက္ခာ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ။

‘‘ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဒုက္ခသမုဒယံ [ဒုက္ခသမုဒယော (သျာ. ကံ.)] အရိယသစ္စံ? အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ, သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏံ, ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပံ, နာမရူပပစ္စယာ သဠာယတနံ, သဠာယတနပစ္စယာ ဖဿော, ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ, ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ, တဏှာပစ္စယာ ဥပါဒါနံ, ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါ, ဘဝပစ္စယာ ဇာတိ, ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ သမ္ဘဝန္တိ။ ဧဝမေတဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ သမုဒယော ဟောတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ဒုက္ခသမုဒယံ အရိယသစ္စံ။

‘‘ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဒုက္ခနိရောဓံ [ဒုက္ခနိရောဓေါ (သျာ. ကံ.)] အရိယသစ္စံ? အဝိဇ္ဇာယ တွေဝ အသေသဝိရာဂနိရောဓါ သင်္ခါရနိရောဓေါ, သင်္ခါရနိရောဓါ ဝိညာဏနိရောဓေါ, ဝိညာဏနိရောဓါ နာမရူပနိရောဓေါ, နာမရူပနိရောဓါ သဠာယတနနိရောဓေါ, သဠာယတနနိရောဓါ ဖဿနိရောဓေါ, ဖဿနိရောဓါ ဝေဒနာနိရောဓေါ, ဝေဒနာနိရောဓါ တဏှာနိရောဓေါ, တဏှာနိရောဓါ ဥပါဒါနနိရောဓေါ, ဥပါဒါနနိရောဓါ ဘဝနိရောဓေါ, ဘဝနိရောဓါ ဇာတိနိရောဓေါ, ဇာတိနိရောဓါ ဇရာမရဏံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ ဧဝမေတဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ နိရောဓေါ ဟောတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ဒုက္ခနိရောဓံ အရိယသစ္စံ။

‘‘ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ အရိယသစ္စံ? အယမေဝ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ, သေယျထိဒံ – သမ္မာဒိဋ္ဌိ, သမ္မာသင်္ကပ္ပော, သမ္မာဝါစာ, သမ္မာကမ္မန္တော, သမ္မာအာဇီဝေါ, သမ္မာဝါယာမော, သမ္မာသတိ, သမ္မာသမာဓိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ အရိယသစ္စံ။ ‘ဣမာနိ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနီ’တိ, ဘိက္ခဝေ, မယာ ဓမ္မော ဒေသိတော အနိဂ္ဂဟိတော အသံကိလိဋ္ဌော အနုပဝဇ္ဇော အပ္ပဋိကုဋ္ဌော သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟီတိ။ ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ပဌမံ။

၆၃. ‘‘တီဏိမာနိ , ဘိက္ခဝေ, အမာတာပုတ္တိကာနိ ဘယာနီတိ အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနော ဘာသတိ။ ကတမာနိ တီဏိ? ဟောတိ သော, ဘိက္ခဝေ, သမယော ယံ မဟာအဂ္ဂိဍာဟော ဝုဋ္ဌာတိ။ မဟာအဂ္ဂိဍာဟေ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဝုဋ္ဌိတေ တေန ဂါမာပိ ဍယှန္တိ နိဂမာပိ ဍယှန္တိ နဂရာပိ ဍယှန္တိ။ ဂါမေသုပိ ဍယှမာနေသု နိဂမေသုပိ ဍယှမာနေသု နဂရေသုပိ ဍယှမာနေသု တတ္ထ မာတာပိ ပုတ္တံ နပ္ပဋိလဘတိ, ပုတ္တောပိ မာတရံ နပ္ပဋိလဘတိ ။ ဣဒံ, ဘိက္ခဝေ, ပဌမံ အမာတာပုတ္တိကံ ဘယန္တိ အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနော ဘာသတိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဟောတိ သော သမယော ယံ မဟာမေဃော ဝုဋ္ဌာတိ။ မဟာမေဃေ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဝုဋ္ဌိတေ မဟာဥဒကဝါဟကော သဉ္ဇာယတိ။ မဟာဥဒကဝါဟကေ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, သဉ္ဇာယန္တေ တေန ဂါမာပိ ဝုယှန္တိ နိဂမာပိ ဝုယှန္တိ နဂရာပိ ဝုယှန္တိ။ ဂါမေသုပိ ဝုယှမာနေသု နိဂမေသုပိ ဝုယှမာနေသု နဂရေသုပိ ဝုယှမာနေသု တတ္ထ မာတာပိ ပုတ္တံ နပ္ပဋိလဘတိ, ပုတ္တောပိ မာတရံ နပ္ပဋိလဘတိ။ ဣဒံ, ဘိက္ခဝေ, ဒုတိယံ အမာတာပုတ္တိကံ ဘယန္တိ အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနော ဘာသတိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဟောတိ သော သမယော ယံ ဘယံ ဟောတိ အဋဝိသင္ကောပေါ, စက္ကသမာရုဠ္ဟာ ဇာနပဒါ ပရိယာယန္တိ။ ဘယေ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, သတိ အဋဝိသင္ကောပေ စက္ကသမာရုဠ္ဟေသု ဇာနပဒေသု ပရိယာယန္တေသု တတ္ထ မာတာပိ ပုတ္တံ နပ္ပဋိလဘတိ, ပုတ္တောပိ မာတရံ နပ္ပဋိလဘတိ။ ဣဒံ, ဘိက္ခဝေ, တတိယံ အမာတာပုတ္တိကံ ဘယန္တိ အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနော ဘာသတိ။ ဣမာနိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, တီဏိ အမာတာပုတ္တိကာနိ ဘယာနီတိ အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနော ဘာသတိ။

‘‘တာနိ ခေါ ပနိမာနိ [ဣမာနိ ခေါ (သီ.), ဣမာနိ ခေါ ပန (က.)], ဘိက္ခဝေ, တီဏိ သမာတာပုတ္တိကာနိယေဝ ဘယာနိ အမာတာပုတ္တိကာနိ ဘယာနီတိ အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနော ဘာသတိ။ ကတမာနိ တီဏိ? ဟောတိ သော, ဘိက္ခဝေ, သမယော ယံ မဟာအဂ္ဂိဍာဟော ဝုဋ္ဌာတိ။ မဟာအဂ္ဂိဍာဟေ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဝုဋ္ဌိတေ တေန ဂါမာပိ ဍယှန္တိ နိဂမာပိ ဍယှန္တိ နဂရာပိ ဍယှန္တိ။ ဂါမေသုပိ ဍယှမာနေသု နိဂမေသုပိ ဍယှမာနေသု နဂရေသုပိ ဍယှမာနေသု ဟောတိ သော သမယော ယံ ကဒါစိ ကရဟစိ မာတာပိ ပုတ္တံ ပဋိလဘတိ, ပုတ္တောပိ မာတရံ ပဋိလဘတိ။ ဣဒံ, ဘိက္ခဝေ, ပဌမံ သမာတာပုတ္တိကံယေဝ ဘယံ အမာတာပုတ္တိကံ ဘယန္တိ အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနော ဘာသတိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဟောတိ သော သမယော ယံ မဟာမေဃော ဝုဋ္ဌာတိ။ မဟာမေဃေ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဝုဋ္ဌိတေ မဟာဥဒကဝါဟကော သဉ္ဇာယတိ။ မဟာဥဒကဝါဟကေ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, သဉ္ဇာတေ တေန ဂါမာပိ ဝုယှန္တိ နိဂမာပိ ဝုယှန္တိ နဂရာပိ ဝုယှန္တိ။ ဂါမေသုပိ ဝုယှမာနေသု နိဂမေသုပိ ဝုယှမာနေသု နဂရေသုပိ ဝုယှမာနေသု ဟောတိ သော သမယော ယံ ကဒါစိ ကရဟစိ မာတာပိ ပုတ္တံ ပဋိလဘတိ, ပုတ္တောပိ မာတရံ ပဋိလဘတိ။ ဣဒံ, ဘိက္ခဝေ, ဒုတိယံ သမာတာပုတ္တိကံယေဝ ဘယံ အမာတာပုတ္တိကံ ဘယန္တိ အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနော ဘာသတိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဟောတိ သော သမယော ယံ ဘယံ ဟောတိ အဋဝိသင္ကောပေါ, စက္ကသမာရုဠ္ဟာ ဇာနပဒါ ပရိယာယန္တိ။ ဘယေ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, သတိ အဋဝိသင္ကောပေ စက္ကသမာရုဠ္ဟေသု ဇာနပဒေသု ပရိယာယန္တေသု ဟောတိ သော သမယော ယံ ကဒါစိ ကရဟစိ မာတာပိ ပုတ္တံ ပဋိလဘတိ, ပုတ္တောပိ မာတရံ ပဋိလဘတိ။ ဣဒံ, ဘိက္ခဝေ, တတိယံ သမာတာပုတ္တိကံယေဝ ဘယံ အမာတာပုတ္တိကံ ဘယန္တိ အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနော ဘာသတိ။ ‘‘ဣမာနိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, တီဏိ သမာတာပုတ္တိကာနိယေဝ ဘယာနိ အမာတာပုတ္တိကာနိ ဘယာနီတိ အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနော ဘာသတိ’’။

‘‘တီဏိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, အမာတာပုတ္တိကာနိ ဘယာနိ။ ကတမာနိ တီဏိ? ဇရာဘယံ, ဗျာဓိဘယံ, မရဏဘယန္တိ။ န, ဘိက္ခဝေ, မာတာ ပုတ္တံ ဇီရမာနံ ဧဝံ လဘတိ – ‘အဟံ ဇီရာမိ, မာ မေ ပုတ္တော ဇီရီ’တိ; ပုတ္တော ဝါ ပန မာတရံ ဇီရမာနံ န ဧဝံ လဘတိ – ‘အဟံ ဇီရာမိ, မာ မေ မာတာ ဇီရီ’’’တိ။

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, မာတာ ပုတ္တံ ဗျာဓိယမာနံ ဧဝံ လဘတိ – ‘အဟံ ဗျာဓိယာမိ, မာ မေ ပုတ္တော ဗျာဓိယီ’တိ; ပုတ္တော ဝါ ပန မာတရံ ဗျာဓိယမာနံ န ဧဝံ လဘတိ – ‘အဟံ ဗျာဓိယာမိ, မာ မေ မာတာ ဗျာဓိယီ’’’တိ။

‘‘န, ဘိက္ခဝေ, မာတာ ပုတ္တံ မီယမာနံ ဧဝံ လဘတိ – ‘အဟံ မီယာမိ, မာ မေ ပုတ္တော မီယီ’တိ; ပုတ္တော ဝါ ပန မာတရံ မီယမာနံ န ဧဝံ လဘတိ – ‘အဟံ မီယာမိ, မာ မေ မာတာ မီယီ’တိ။ ဣမာနိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, တီဏိ အမာတာပုတ္တိကာနိ ဘယာနီ’’တိ။

‘‘အတ္ထိ , ဘိက္ခဝေ, မဂ္ဂေါ အတ္ထိ ပဋိပဒါ ဣမေသဉ္စ တိဏ္ဏံ သမာတာပုတ္တိကာနံ ဘယာနံ ဣမေသဉ္စ တိဏ္ဏံ အမာတာပုတ္တိကာနံ ဘယာနံ ပဟာနာယ သမတိက္ကမာယ သံဝတ္တတိ။ ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, မဂ္ဂေါ ကတမာ စ ပဋိပဒါ ဣမေသဉ္စ တိဏ္ဏံ သမာတာပုတ္တိကာနံ ဘယာနံ ဣမေသဉ္စ တိဏ္ဏံ အမာတာပုတ္တိကာနံ ဘယာနံ ပဟာနာယ သမတိက္ကမာယ သံဝတ္တတိ? အယမေဝ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ, သေယျထိဒံ – သမ္မာဒိဋ္ဌိ, သမ္မာသင်္ကပေါ, သမ္မာဝါစာ, သမ္မာကမ္မန္တော, သမ္မာအာဇီဝေါ, သမ္မာဝါယာမော, သမ္မာသတိ, သမ္မာသမာဓိ။ အယံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, မဂ္ဂေါ အယံ ပဋိပဒါ ဣမေသဉ္စ တိဏ္ဏံ သမာတာပုတ္တိကာနံ ဘယာနံ ဣမေသဉ္စ တိဏ္ဏံ အမာတာပုတ္တိကာနံ ဘယာနံ ပဟာနာယ သမတိက္ကမာယ သံဝတ္တတီ’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃. ဝေနာဂပုရသုတ္တံ

၆၄. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ကောသလေသု စာရိကံ စရမာနော မဟတာ ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိံ ယေန ဝေနာဂပုရံ နာမ ကောသလာနံ ဗြာဟ္မဏဂါမော တဒဝသရိ။ အဿောသုံ ခေါ ဝေနာဂပုရိကာ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ – ‘‘သမဏော ခလု , ဘော, ဂေါတမော သကျပုတ္တော သကျကုလာ ပဗ္ဗဇိတော ဝေနာဂပုရံ အနုပ္ပတ္တော။ တံ ခေါ ပန ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ဧဝံ ကလျာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂတော – ‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ’တိ [ဘဂဝါ (သီ. သျာ ကံ. ဣ.) ဣဒံ သုတ္တဝဏ္ဏနာယ အဋ္ဌကထာယ သံသန္ဒေတဗ္ဗံ ပါရာ. ၁; ဒီ. နိ. ၁.၂၅၅ ပဿိတဗ္ဗံ]။ သော ဣမံ လောကံ သဒေဝကံ သမာရကံ သဗြဟ္မကံ သဿမဏဗြာဟ္မဏိံ ပဇံ သဒေဝမနုဿံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒေတိ။ သော ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏံ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ, ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေတိ။ သာဓု ခေါ ပန တထာရူပါနံ အရဟတံ ဒဿနံ ဟောတီ’’တိ။

အထ ခေါ ဝေနာဂပုရိကာ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ အပ္ပေကစ္စေ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု, အပ္ပေကစ္စေ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိံသု, သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု, အပ္ပေကစ္စေ ယေန ဘဂဝါ တေနဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု, အပ္ပေကစ္စေ နာမဂေါတ္တံ သာဝေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု, အပ္ပေကစ္စေ တုဏှီဘူတာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ဝေနာဂပုရိကော ဝစ္ဆဂေါတ္တော ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘အစ္ဆရိယံ , ဘော ဂေါတမ, အဗ္ဘုတံ, ဘော ဂေါတမ! ယာဝဉ္စိဒံ ဘောတော ဂေါတမဿ ဝိပ္ပသန္နာနိ ဣန္ဒ္ရိယာနိ, ပရိသုဒ္ဓေါ ဆဝိဝဏ္ဏော ပရိယောဒါတော။ သေယျထာပိ, ဘော ဂေါတမ, သာရဒံ ဗဒရပဏ္ဍုံ [မဏ္ဍံ (က.)] ပရိသုဒ္ဓံ ဟောတိ ပရိယောဒါတံ; ဧဝမေဝံ ဘောတော ဂေါတမဿ ဝိပ္ပသန္နာနိ ဣန္ဒ္ရိယာနိ ပရိသုဒ္ဓေါ ဆဝိဝဏ္ဏော ပရိယောဒါတော။ သေယျထာပိ, ဘော ဂေါတမ, တာလပက္ကံ သမ္ပတိ ဗန္ဓနာ ပမုတ္တံ [မုတ္တံ (သီ. ဣ. က.)] ပရိသုဒ္ဓံ ဟောတိ ပရိယောဒါတံ; ဧဝမေဝံ ဘောတော ဂေါတမဿ ဝိပ္ပသန္နာနိ ဣန္ဒ္ရိယာနိ ပရိသုဒ္ဓေါ ဆဝိဝဏ္ဏော ပရိယောဒါတော။ သေယျထာပိ, ဘော ဂေါတမ, နေက္ခံ [နိက္ခံ-ဣတိပိ (မ. နိ. ၃.၁၆၈)] ဇမ္ဗောနဒံ ဒက္ခကမ္မာရပုတ္တသုပရိကမ္မကတံ ဥက္ကာမုခေ သုကုသလသမ္ပဟဋ္ဌံ ပဏ္ဍုကမ္ဗလေ နိက္ခိတ္တံ ဘာသတေ စ တပတေ စ ဝိရောစတိ စ; ဧဝမေဝံ ဘောတော ဂေါတမဿ ဝိပ္ပသန္နာနိ ဣန္ဒ္ရိယာနိ ပရိသုဒ္ဓေါ ဆဝိဝဏ္ဏော ပရိယောဒါတော။ ယာနိ တာနိ, ဘော ဂေါတမ, ဥစ္စာသယနမဟာသယနာနိ, သေယျထိဒံ – အာသန္ဒိ ပလ္လင္ကော ဂေါနကော စိတ္တကော ပဋိကာ ပဋလိကာ တူလိကာ ဝိကတိကာ ဥဒ္ဒလောမီ ဧကန္တလောမီ ကဋ္ဋိဿံ ကောသေယျံ ကုတ္တကံ ဟတ္ထတ္ထရံ အဿတ္ထရံ ရထတ္ထရံ အဇိနပ္ပဝေဏီ ကဒလိမိဂပဝရပစ္စတ္ထရဏံ [ကာဒလိမိဂပဝရပစ္စတ္ထရဏံ (သီ.)] သဥတ္တရစ္ဆဒံ ဥဘတောလောဟိတကူပဓါနံ, ဧဝရူပါနံ နူန ဘဝံ ဂေါတမော ဥစ္စာသယနမဟာသယနာနံ နိကာမလာဘီ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ’’တိ။

‘‘ယာနိ ခေါ ပန တာနိ, ဗြာဟ္မဏ, ဥစ္စာသယနမဟာသယနာနိ, သေယျထိဒံ – အာသန္ဒိ ပလ္လင္ကော ဂေါနကော စိတ္တကော ပဋိကာ ပဋလိကာ တူလိကာ ဝိကတိကာ ဥဒ္ဒလောမီ ဧကန္တလောမီ ကဋ္ဋိဿံ ကောသေယျံ ကုတ္တကံ ဟတ္ထတ္ထရံ အဿတ္ထရံ ရထတ္ထရံ အဇိနပ္ပဝေဏီ ကဒလိမိဂပဝရပစ္စတ္ထရဏံ သဥတ္တရစ္ဆဒံ ဥဘတောလောဟိတကူပဓါနံ။ ဒုလ္လဘာနိ တာနိ ပဗ္ဗဇိတာနံ လဒ္ဓါ စ ပန [လဒ္ဓါနိ စ (သီ. သျာ. ကံ.), လဒ္ဓါ စ (ဣ.)] န ကပ္ပန္တိ။

‘‘တီဏိ ခေါ, ဣမာနိ, ဗြာဟ္မဏ, ဥစ္စာသယနမဟာသယနာနိ, ယေသာဟံ ဧတရဟိ နိကာမလာဘီ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ။ ကတမာနိ တီဏိ? ဒိဗ္ဗံ ဥစ္စာသယနမဟာသယနံ, ဗြဟ္မံ ဥစ္စာသယနမဟာသယနံ, အရိယံ ဥစ္စာသယနမဟာသယနံ။ ဣမာနိ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, တီဏိ ဥစ္စာသယနမဟာသယနာနိ, ယေသာဟံ ဧတရဟိ နိကာမလာဘီ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ’’တိ။

‘‘ကတမံ ပန တံ, ဘော ဂေါတမ, ဒိဗ္ဗံ ဥစ္စာသယနမဟာသယနံ, ယဿ ဘဝံ ဂေါတမော ဧတရဟိ နိကာမလာဘီ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ’’တိ? ‘‘ဣဓါဟံ, ဗြာဟ္မဏ, ယံ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ဥပနိဿာယ ဝိဟရာမိ, သော ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ တမေဝ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသာမိ။ သော ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော ဝနန္တညေဝ ပဝိသာမိ [ပစာရယာမိ (သီ. သျာ. ကံ.)]။ သော ယဒေဝ တတ္ထ ဟောန္တိ တိဏာနိ ဝါ ပဏ္ဏာနိ ဝါ တာနိ ဧကဇ္ဈံ သံဃရိတွာ နိသီဒါမိ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ ဥဇုံ ကာယံ ပဏိဓါယ ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ။ သော ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ဣတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမိ; ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ အဇ္ဈတ္တံ သမ္ပသာဒနံ စေတသော ဧကောဒိဘာဝံ အဝိတက္ကံ အဝိစာရံ သမာဓိဇံ ဣတိသုခံ ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမိ; ဣတိယာ စ ဝိရာဂါ ဥပေက္ခကော စ ဝိဟရာမိ သတော စ သမ္ပဇာနော သုခဉ္စ ကာယေန ပဋိသံဝေဒေမိ, ယံ တံ အရိယာ အာစိက္ခန္တိ – ‘ဥပေက္ခကော သတိမာ သုခဝိဟာရီ’တိ တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမိ; သုခဿ စ ပဟာနာ ဒုက္ခဿ စ ပဟာနာ ပုဗ္ဗေဝ သောမနဿဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာ အဒုက္ခမသုခံ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိံ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမိ။ သော စေ အဟံ, ဗြာဟ္မဏ, ဧဝံဘူတော စင်္ကမာမိ, ဒိဗ္ဗော မေ ဧသော တသ္မိံ သမယေ စင်္ကမော ဟောတိ။ သော စေ အဟံ, ဗြာဟ္မဏ, ဧဝံဘူတော တိဋ္ဌာမိ, ဒိဗ္ဗံ မေ ဧတံ တသ္မိံ သမယေ ဌာနံ ဟောတိ။ သော စေ အဟံ, ဗြာဟ္မဏ, ဧဝံဘူတော နိသီဒါမိ, ဒိဗ္ဗံ မေ ဧတံ တသ္မိံ သမယေ အာသနံ ဟောတိ။ သော စေ အဟံ, ဗြာဟ္မဏ, ဧဝံဘူတော သေယျံ ကပ္ပေမိ, ဒိဗ္ဗံ မေ ဧတံ တသ္မိံ သမယေ ဥစ္စာသယနမဟာသယနံ ဟောတိ။ ဣဒံ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ဒိဗ္ဗံ ဥစ္စာသယနမဟာသယနံ, ယဿာဟံ ဧတရဟိ နိကာမလာဘီ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ’’တိ။

‘‘အစ္ဆရိယံ, ဘော ဂေါတမ, အဗ္ဘုတံ, ဘော ဂေါတမ! ကော စညော ဧဝရူပဿ ဒိဗ္ဗဿ ဥစ္စာသယနမဟာသယနဿ နိကာမလာဘီ ဘဝိဿတိ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ, အညတြ ဘောတာ ဂေါတမေန!

‘‘ကတမံ ပန တံ, ဘော ဂေါတမ, ဗြဟ္မံ ဥစ္စာသယနမဟာသယနံ, ယဿ ဘဝံ ဂေါတမော ဧတရဟိ နိကာမလာဘီ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ’’တိ? ‘‘ဣဓါဟံ, ဗြာဟ္မဏ, ယံ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ဥပနိဿာယ ဝိဟရာမိ, သော ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ တမေဝ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသာမိ။ သော ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော ဝနန္တညေဝ ပဝိသာမိ။ သော ယဒေဝ တတ္ထ ဟောန္တိ တိဏာနိ ဝါ ပဏ္ဏာနိ ဝါ တာနိ ဧကဇ္ဈံ သံဃရိတွာ နိသီဒါမိ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ ဥဇုံ ကာယံ ပဏိဓါယ ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ။ သော မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရာမိ, တထာ ဒုတိယံ, တထာ တတိယံ, တထာ စတုတ္ထံ, ဣတိ ဥဒ္ဓမဓေါ တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာပဇ္ဈေန [အဗျာပဇ္ဈေန (သဗ္ဗတ္ထ)] ဖရိတွာ ဝိဟရာမိ။ ကရုဏာသဟဂတေန စေတသာ။ပေ.။ မုဒိတာသဟဂတေန စေတသာ။ပေ.။ ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရာမိ, တထာ ဒုတိယံ, တထာ တတိယံ , တထာ စတုတ္ထံ [စတုတ္ထိံ (သီ.)], ဣတိ ဥဒ္ဓမဓေါ တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာပဇ္ဈေန ဖရိတွာ ဝိဟရာမိ။ သော စေ အဟံ, ဗြာဟ္မဏ, ဧဝံဘူတော စင်္ကမာမိ, ဗြဟ္မာ မေ ဧသော တသ္မိံ သမယေ စင်္ကမော ဟောတိ။ သော စေ အဟံ, ဗြာဟ္မဏ, ဧဝံဘူတော တိဋ္ဌာမိ။ပေ.။ နိသီဒါမိ။ပေ.။ သေယျံ ကပ္ပေမိ, ဗြဟ္မံ မေ ဧတံ တသ္မိံ သမယေ ဥစ္စာသယနမဟာသယနံ ဟောတိ။ ဣဒံ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ဗြဟ္မံ ဥစ္စာသယနမဟာသယနံ, ယဿာဟံ ဧတရဟိ နိကာမလာဘီ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ’’တိ။

‘‘အစ္ဆရိယံ , ဘော ဂေါတမ, အဗ္ဘုတံ, ဘော ဂေါတမ! ကော စညော ဧဝရူပဿ ဗြဟ္မဿ ဥစ္စာသယနမဟာသယနဿ နိကာမလာဘီ ဘဝိဿတိ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ, အညတြ ဘောတာ ဂေါတမေန!

‘‘ကတမံ ပန တံ, ဘော ဂေါတမ, အရိယံ ဥစ္စာသယနမဟာသယနံ, ယဿ ဘဝံ ဂေါတမော ဧတရဟိ နိကာမလာဘီ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ’’တိ? ‘‘ဣဓါဟံ, ဗြာဟ္မဏ, ယံ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ဥပနိဿာယ ဝိဟရာမိ, သော ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ တမေဝ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသာမိ။ သော ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော ဝနန္တညေဝ ပဝိသာမိ။ သော ယဒေဝ တတ္ထ ဟောန္တိ တိဏာနိ ဝါ ပဏ္ဏာနိ ဝါ တာနိ ဧကဇ္ဈံ သံဃရိတွာ နိသီဒါမိ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ ဥဇုံ ကာယံ ပဏိဓါယ ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ။ သော ဧဝံ ဇာနာမိ – ‘ရာဂေါ မေ ပဟီနော ဥစ္ဆိန္နမူလော တာလာဝတ္ထုကတော အနဘာဝံကတော အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မော; ဒေါသော မေ ပဟီနော ဥစ္ဆိန္နမူလော တာလာဝတ္ထုကတော အနဘာဝင်္ကတော အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မော; မောဟော မေ ပဟီနော ဥစ္ဆိန္နမူလော တာလာဝတ္ထုကတော အနဘာဝင်္ကတော အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မော’။ သော စေ အဟံ, ဗြာဟ္မဏ, ဧဝံဘူတော စင်္ကမာမိ, အရိယော မေ ဧသော တသ္မိံ သမယေ စင်္ကမော ဟောတိ။ သော စေ အဟံ, ဗြာဟ္မဏ, ဧဝံဘူတော တိဋ္ဌာမိ။ပေ.။ နိသီဒါမိ။ပေ.။ သေယျံ ကပ္ပေမိ, အရိယံ မေ ဧတံ တသ္မိံ သမယေ ဥစ္စာသယနမဟာသယနံ ဟောတိ။ ဣဒံ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, အရိယံ ဥစ္စာသယနမဟာသယနံ, ယဿာဟံ ဧတရဟိ နိကာမလာဘီ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ’’တိ။

‘‘အစ္ဆရိယံ, ဘော ဂေါတမ, အဗ္ဘုတံ, ဘော ဂေါတမ! ကော စညော ဧဝရူပဿ အရိယဿ ဥစ္စာသယနမဟာသယနဿ နိကာမလာမီ ဘဝိဿတိ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ, အညတြ ဘောတာ ဂေါတမေန!

‘‘အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂေါတမ, အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂေါတမ! သေယျထာပိ, ဘော ဂေါတမ, နိက္ကုဇ္ဇိတံ ဝါ ဥက္ကုဇ္ဇေယျ, ပဋိစ္ဆန္နံ ဝါ ဝိဝရေယျ, မူဠှဿ ဝါ မဂ္ဂံ အာစိက္ခေယျ, အန္ဓကာရေ ဝါ တေလပဇ္ဇောတံ ဓါရေယျ – ‘စက္ခုမန္တော ရူပါနိ ဒက္ခန္တီ’တိ; ဧဝမေဝံ ခေါ ဘောတာ ဂေါတမေန အနေကပရိယာယေန ဓမ္မော ပကာသိတော။ ဧတေ မယံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ သရဏံ ဂစ္ဆာမ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသံဃဉ္စ။ ဥပါသကေ နော ဘဝံ ဂေါတမော ဓါရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတေ သရဏံ ဂတေ’’တိ။ တတိယံ။

၄. သရဘသုတ္တံ

၆၅. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဂိဇ္ဈကူဋေ ပဗ္ဗတေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန သရဘော နာမ ပရိဗ္ဗာဇကော အစိရပက္ကန္တော ဟောတိ ဣမသ္မာ ဓမ္မဝိနယာ။ သော ရာဇဂဟေ ပရိသတိ [ပရိသတိံ (သီ. ဣ.)] ဧဝံ ဝါစံ ဘာသတိ – ‘‘အညာတော မယာ သမဏာနံ သကျပုတ္တိကာနံ ဓမ္မော။ အညာယ စ ပနာဟံ သမဏာနံ သကျပုတ္တိကာနံ ဓမ္မံ ဧဝါဟံ တသ္မာ ဓမ္မဝိနယာ အပက္ကန္တော’’တိ။ အထ ခေါ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ရာဇဂဟံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိံသု။ အဿောသုံ ခေါ တေ ဘိက္ခူ သရဘဿ ပရိဗ္ဗာဇကဿ ရာဇဂဟေ ပရိသတိ ဧဝံ ဝါစံ ဘာသမာနဿ – ‘‘အညာတော မယာ သမဏာနံ သကျပုတ္တိကာနံ ဓမ္မော။ အညာယ စ ပနာဟံ သမဏာနံ သကျပုတ္တိကာနံ ဓမ္မံ ဧဝါဟံ တသ္မာ ဓမ္မဝိနယာ အပက္ကန္တော’’တိ။

အထ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ရာဇဂဟေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘သရဘော နာမ, ဘန္တေ, ပရိဗ္ဗာဇကော အစိရပက္ကန္တော ဣမသ္မာ ဓမ္မဝိနယာ။ သော ရာဇဂဟေ ပရိသတိ ဧဝံ ဝါစံ ဘာသတိ – ‘အညာတော မယာ သမဏာနံ သကျပုတ္တိကာနံ ဓမ္မော။ အညာယ စ ပနာဟံ သမဏာနံ သကျပုတ္တိကာနံ ဓမ္မံ ဧဝါဟံ တသ္မာ ဓမ္မဝိနယာ အပက္ကန္တော’တိ။ သာဓု ဘန္တေ, ဘဂဝါ ယေန သိပ္ပိနိကာတီရံ [သပ္ပိနိကာတီရံ (သီ. ဣ.), သပ္ပိနိယာ တီရံ (သျာ. ကံ.)] ပရိဗ္ဗာဇကာရာမော ယေန သရဘော ပရိဗ္ဗာဇကော တေနုပသင်္ကမတု အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာ’’တိ။ အဓိဝါသေသိ ဘဂဝါ တုဏှီဘာဝေန။

အထ ခေါ ဘဂဝါ သာယနှသမယံ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတော ယေန သိပ္ပိနိကာတီရံ ပရိဗ္ဗာဇကာရာမော ယေန သရဘော ပရိဗ္ဗာဇကော တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ ။ နိသဇ္ဇ ခေါ ဘဂဝါ သရဘံ ပရိဗ္ဗာဇကံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ, သရဘ, ဧဝံ ဝဒေသိ – ‘အညာတော မယာ သမဏာနံ သကျပုတ္တိကာနံ ဓမ္မော။ အညာယ စ ပနာဟံ သမဏာနံ သကျပုတ္တိကာနံ ဓမ္မံ ဧဝါဟံ တသ္မာ ဓမ္မဝိနယာ အပက္ကန္တော’’’တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ သရဘော ပရိဗ္ဗာဇကော တုဏှီ အဟောသိ။

ဒုတိယမ္ပိ ခေါ, ဘဂဝါ သရဘံ ပရိဗ္ဗာဇကံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဝဒေဟိ, သရဘ, ကိန္တိ တေ အညာတော သမဏာနံ သကျပုတ္တိကာနံ ဓမ္မော? သစေ တေ အပရိပူရံ ဘဝိဿတိ, အဟံ ပရိပူရေဿာမိ။ သစေ ပန တေ ပရိပူရံ ဘဝိဿတိ, အဟံ အနုမောဒိဿာမီ’’တိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ သရဘော ပရိဗ္ဗာဇကော တုဏှီ အဟောသိ။

တတိယမ္ပိ ခေါ ဘဂဝါ သရဘံ ပရိဗ္ဗာဇကံ ဧတဒဝေါစ – (‘‘ယော [မယာ (သျာ. ကံ. ဣ.)] ခေါ သရဘ ပညာယတိ သမဏာနံ သကျပုတ္တိကာနံ ဓမ္မော) [( ) သီ. ပေါတ္ထကေ နတ္ထိ] ‘‘ဝဒေဟိ, သရဘ, ကိန္တိ တေ အညာတော သမဏာနံ သကျပုတ္တိကာနံ ဓမ္မော? သစေ တေ အပရိပူရံ ဘဝိဿတိ, အဟံ ပရိပူရေဿာမိ။ သစေ ပန တေ ပရိပူရံ ဘဝိဿတိ, အဟံ အနုမောဒိဿာမီ’’တိ။ တတိယမ္ပိ ခေါ သရဘော ပရိဗ္ဗာဇကော တုဏှီ အဟောသိ။

အထ ခေါ တေ ပရိဗ္ဗာဇကာ သရဘံ ပရိဗ္ဗာဇကံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ယဒေဝ ခေါ တွံ, အာဝုသော သရဘ, သမဏံ ဂေါတမံ ယာစေယျာသိ တဒေဝ တေ သမဏော ဂေါတမော ပဝါရေတိ။ ဝဒေဟာဝုသော သရဘ, ကိန္တိ တေ အညာတော သမဏာနံ သကျပုတ္တိကာနံ ဓမ္မော? သစေ တေ အပရိပူရံ ဘဝိဿတိ, သမဏော ဂေါတမော ပရိပူရေဿတိ။ သစေ ပန တေ ပရိပူရံ ဘဝိဿတိ, သမဏော ဂေါတမော အနုမောဒိဿတီ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ သရဘော ပရိဗ္ဗာဇကော တုဏှီဘူတော မင္ကုဘူတော ပတ္တက္ခန္ဓော အဓေါမုခေါ ပဇ္ဈာယန္တော အပ္ပဋိဘာနော နိသီဒိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ သရဘံ ပရိဗ္ဗာဇကံ တုဏှီဘူတံ မင္ကုဘူတံ ပတ္တက္ခန္ဓံ အဓေါမုခံ ပဇ္ဈာယန္တံ အပ္ပဋိဘာနံ ဝိဒိတွာ တေ ပရိဗ္ဗာဇကေ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ယော ခေါ မံ, ပရိဗ္ဗာဇကာ [ပရိဗ္ဗာဇကော (ဣ. က.)], ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ တေ ပဋိဇာနတော ဣမေ ဓမ္မာ အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ’တိ, တမဟံ တတ္ထ သာဓုကံ သမနုယုဉ္ဇေယျံ သမနုဂါဟေယျံ သမနုဘာသေယျံ။ သော ဝတ မယာ သာဓုကံ သမနုယုဉ္ဇိယမာနော သမနုဂါဟိယမာနော သမနုဘာသိယမာနော အဋ္ဌာနမေတံ အနဝကာသော ယံ သော တိဏ္ဏံ ဌာနာနံ နာညတရံ [အညတရံ (က.)] ဌာနံ နိဂစ္ဆေယျ, အညေန ဝါ အညံ ပဋိစရိဿတိ, ဗဟိဒ္ဓါ ကထံ အပနာမေဿတိ, ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတုကရိဿတိ, တုဏှီဘူတော မင္ကုဘူတော [တုဏှီဘူတော ဝါ မင္ကုဘူတော (သီ. သျာ. ကံ.), တုဏှီဘူတော ဝါ မင္ကုဘူတော ဝါ (ဣ.)] ပတ္တက္ခန္ဓော အဓေါမုခေါ ပဇ္ဈာယန္တော အပ္ပဋိဘာနော နိသီဒိဿတိ, သေယျထာပိ သရဘော ပရိဗ္ဗာဇကော။

‘‘ယော ခေါ မံ, ပရိဗ္ဗာဇကာ, ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ခီဏာသဝဿ တေ ပဋိဇာနတော ဣမေ အာသဝါ အပရိက္ခီဏာ’တိ, တမဟံ တတ္ထ သာဓုကံ သမနုယုဉ္ဇေယျံ သမနုဂါဟေယျံ သမနုဘာသေယျံ။ သော ဝတ မယာ သာဓုကံ သမနုယုဉ္ဇိယမာနော သမနုဂါဟိယမာနော သမနုဘာသိယမာနော အဋ္ဌာနမေတံ အနဝကာသော ယံ သော တိဏ္ဏံ ဌာနာနံ နာညတရံ ဌာနံ နိဂစ္ဆေယျ, အညေန ဝါ အညံ ပဋိစရိဿတိ, ဗဟိဒ္ဓါ ကထံ အပနာမေဿတိ, ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတုကရိဿတိ, တုဏှီဘူတော မင္ကုဘူတော ပတ္တက္ခန္ဓော အဓေါမုခေါ ပဇ္ဈာယန္တော အပ္ပဋိဘာနော နိသီဒိဿတိ, သေယျထာပိ သရဘော ပရိဗ္ဗာဇကော။

‘‘ယော ခေါ မံ, ပရိဗ္ဗာဇကာ, ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ယဿ ခေါ ပန တေ အတ္ထာယ ဓမ္မော ဒေသိတော, သော န နိယျာတိ တက္ကရဿ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယာယာ’တိ, တမဟံ တတ္ထ သာဓုကံ သမနုယုဉ္ဇေယျံ သမနုဂါဟေယျံ သမနုဘာသေယျံ။ သော ဝတ မယာ သာဓုကံ သမနုယုဉ္ဇိယမာနော သမနုဂါဟိယမာနော သမနုဘာသိယမာနော အဋ္ဌာနမေတံ အနဝကာသော ယံ သော တိဏ္ဏံ ဌာနာနံ နာညတရံ ဌာနံ နိဂစ္ဆေယျ, အညေန ဝါ အညံ ပဋိစရိဿတိ, ဗဟိဒ္ဓါ ကထံ အပနာမေဿတိ, ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတုကရိဿတိ, တုဏှီဘူတော မင္ကုဘူတော ပတ္တက္ခန္ဓော အဓေါမုခေါ ပဇ္ဈာယန္တော အပ္ပဋိဘာနော နိသီဒိဿတိ, သေယျထာပိ သရဘော ပရိဗ္ဗာဇကော’’တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ သိပ္ပိနိကာတီရေ ပရိဗ္ဗာဇကာရာမေ တိက္ခတ္တုံ သီဟနာဒံ နဒိတွာ ဝေဟာသံ ပက္ကာမိ။

အထ ခေါ တေ ပရိဗ္ဗာဇကာ အစိရပက္ကန္တဿ ဘဂဝတော သရဘံ ပရိဗ္ဗာဇကံ သမန္တတော ဝါစာယသန္နိတောဒကေန [ဝါစာသတ္တိတောဒကေန (သီ.)] သဉ္ဇမ္ဘရိမကံသု [သဉ္စုမ္ဘရိမကံသု (ဣ., ဒီ. နိ. ၁.၄၂၁) သံ. နိ. ၂.၂၄၃ ဥပရိပါဌော ဝိယ] – ‘‘သေယျထာပိ, အာဝုသော သရဘ, ဗြဟာရညေ ဇရသိင်္ဂါလော ‘သီဟနာဒံ နဒိဿာမီ’တိ သိင်္ဂါလကံယေဝ [သေဂါလကံယေဝ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] နဒတိ, ဘေရဏ္ဍကံယေဝ နဒတိ [ဘေဒဏ္ဍကံ (က.)]; ဧဝမေဝံ ခေါ တွံ, အာဝုသော သရဘ, အညတ္ရေဝ သမဏေန ဂေါတမေန ‘သီဟနာဒံ နဒိဿာမီ’တိ သိင်္ဂါလကံယေဝ နဒသိ ဘေရဏ္ဍကံယေဝ နဒသိ။ သေယျထာပိ, အာဝုသော သရဘ, အမ္ဗုကသဉ္စရီ [အမ္ဗကမဒ္ဒရီ (သီ.)] ‘ပုရိသကရဝိတံ [ဖုဿကရဝိတံ (သီ.), ပုဿကရဝိတံ (သျာ. ကံ. ဣ.)] ရဝိဿာမီ’တိ အမ္ဗုကသဉ္စရိရဝိတံယေဝ ရဝတိ; ဧဝမေဝံ ခေါ တွံ, အာဝုသော သရဘ, အညတ္ရေဝ သမဏေန ဂေါတမေန ‘ပုရိသကရဝိတံ ရဝိဿာမီ’တိ, အမ္ဗုကသဉ္စရိရဝိတံယေဝ ရဝသိ။ သေယျထာပိ, အာဝုသော သရဘ, ဥသဘော သုညာယ ဂေါသာလာယ ဂမ္ဘီရံ နဒိတဗ္ဗံ မညတိ; ဧဝမေဝံ ခေါ တွံ, အာဝုသော သရဘ, အညတ္ရေဝ သမဏေန ဂေါတမေန ဂမ္ဘီရံ နဒိတဗ္ဗံ မညသီ’’တိ။ အထ ခေါ တေ ပရိဗ္ဗာဇကာ သရဘံ ပရိဗ္ဗာဇကံ သမန္တတော ဝါစာယသန္နိတောဒကေန သဉ္ဇမ္ဘရိမကံသူတိ။ စတုတ္ထံ။

၅. ကေသမုတ္တိသုတ္တံ

၆၆. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ကောသလေသု စာရိကံ စရမာနော မဟတာ ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိံ ယေန ကေသမုတ္တံ [ကေသပုတ္တံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] နာမ ကာလာမာနံ နိဂမော တဒဝသရိ။ အဿောသုံ ခေါ ကေသမုတ္တိယာ ကာလာမာ – ‘‘သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော သကျပုတ္တော သကျကုလာ ပဗ္ဗဇိတော ကေသမုတ္တံ အနုပ္ပတ္တော။ တံ ခေါ ပန ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ဧဝံ ကလျာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂတော – ‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ။ပေ.။ သာဓု ခေါ ပန တထာရူပါနံ အရဟတံ ဒဿနံ ဟောတီ’’’တိ။

အထ ခေါ ကေသမုတ္တိယာ ကာလာမာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ အပ္ပေကစ္စေ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု, အပ္ပေကစ္စေ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိံသု, သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု, အပ္ပေကစ္စေ ယေန ဘဂဝါ တေနဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု, အပ္ပေကစ္စေ နာမဂေါတ္တံ သာဝေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု, အပ္ပေကစ္စေ တုဏှီဘူတာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခေါ တေ ကေသမုတ္တိယာ ကာလာမာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ –

‘‘သန္တိ, ဘန္တေ, ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ကေသမုတ္တံ အာဂစ္ဆန္တိ။ တေ သကံယေဝ ဝါဒံ ဒီပေန္တိ ဇောတေန္တိ, ပရပ္ပဝါဒံ ပန ခုံသေန္တိ ဝမ္ဘေန္တိ ပရိဘဝန္တိ ဩမက္ခိံ [ဩပပက္ခိံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.), ဩမက္ခိကံ (က.)] ကရောန္တိ။ အပရေပိ, ဘန္တေ, ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ကေသမုတ္တံ အာဂစ္ဆန္တိ ။ တေပိ သကံယေဝ ဝါဒံ ဒီပေန္တိ ဇောတေန္တိ, ပရပ္ပဝါဒံ ပန ခုံသေန္တိ ဝမ္ဘေန္တိ ပရိဘဝန္တိ ဩမက္ခိံ ကရောန္တိ။ တေသံ နော, ဘန္တေ , အမှာကံ ဟောတေဝ ကင်္ခါ ဟောတိ ဝိစိကိစ္ဆာ – ‘ကော သု နာမ ဣမေသံ ဘဝတံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ သစ္စံ အာဟ, ကော မုသာ’’’တိ? ‘‘အလဉှိ ဝေါ, ကာလာမာ, ကင္ခိတုံ အလံ ဝိစိကိစ္ဆိတုံ။ ကင်္ခနီယေဝ ပန [ကင်္ခနီယေဝ စ ပန (သံယုတ္တနိကာယေ)] ဝေါ ဌာနေ ဝိစိကိစ္ဆာ ဥပ္ပန္နာ’’။

‘‘ဧထ တုမှေ, ကာလာမာ, မာ အနုဿဝေန, မာ ပရမ္ပရာယ, မာ ဣတိကိရာယ, မာ ပိဋကသမ္ပဒါနေန, မာ တက္ကဟေတု, မာ နယဟေတု, မာ အာကာရပရိဝိတက္ကေန , မာ ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ, မာ ဘဗ္ဗရူပတာယ, မာ သမဏော နော ဂရူတိ။ ယဒါ တုမှေ, ကာလာမာ, အတ္တနာဝ ဇာနေယျာထ – ‘ဣမေ ဓမ္မာ အကုသလာ, ဣမေ ဓမ္မာ သာဝဇ္ဇာ, ဣမေ ဓမ္မာ ဝိညုဂရဟိတာ, ဣမေ ဓမ္မာ သမတ္တာ သမာဒိန္နာ [သမာဒိဏ္ဏာ (က.)] အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တန္တီ’’’တိ, အထ တုမှေ, ကာလာမာ, ပဇဟေယျာထ။

‘‘တံ ကိံ မညထ, ကာလာမာ, လောဘော ပုရိသဿ အဇ္ဈတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဟိတာယ ဝါ အဟိတာယ ဝါ’’တိ?

‘‘အဟိတာယ, ဘန္တေ’’။

‘‘လုဒ္ဓေါ ပနာယံ, ကာလာမာ, ပုရိသပုဂ္ဂလော လောဘေန အဘိဘူတော ပရိယာဒိန္နစိတ္တော ပါဏမ္ပိ ဟနတိ, အဒိန္နမ္ပိ အာဒိယတိ, ပရဒါရမ္ပိ ဂစ္ဆတိ, မုသာပိ ဘဏတိ, ပရမ္ပိ တထတ္တာယ [တဒတ္ထာယ (က.)] သမာဒပေတိ, ယံ သ [ယံ တဿ (က.) အနန္တရသုတ္တေ ပန ‘‘ယံ’ သ’’ ဣတွေဝ သဗ္ဗတ္ထပိ ဒိဿတိ] ဟောတိ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယာ’’တိ။

‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။

‘‘တံ ကိံ မညထ, ကာလာမာ, ဒေါသော ပုရိသဿ အဇ္ဈတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဟိတာယ ဝါ အဟိတာယ ဝါ’’တိ?

‘‘အဟိတာယ, ဘန္တေ’’။

‘‘ဒုဋ္ဌော ပနာယံ, ကာလာမာ, ပုရိသပုဂ္ဂလော ဒေါသေန အဘိဘူတော ပရိယာဒိန္နစိတ္တော ပါဏမ္ပိ ဟနတိ [ဟန္တိ (သီ. ဣ.)], အဒိန္နမ္ပိ အာဒိယတိ, ပရဒါရမ္ပိ ဂစ္ဆတိ, မုသာပိ ဘဏတိ, ပရမ္ပိ တထတ္တာယ သမာဒပေတိ, ယံ သ ဟောတိ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယာ’’တိ။

‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။

‘‘တံ ကိံ မညထ, ကာလာမာ, မောဟော ပုရိသဿ အဇ္ဈတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဟိတာယ ဝါ အဟိတာယ ဝါ’’တိ?

‘‘အဟိတာယ, ဘန္တေ’’။

‘‘မူဠ္ဟော ပနာယံ, ကာလာမာ, ပုရိသပုဂ္ဂလော မောဟေန အဘိဘူတော ပရိယာဒိန္နစိတ္တော ပါဏမ္ပိ ဟနတိ, အဒိန္နမ္ပိ အာဒိယတိ, ပရဒါရမ္ပိ ဂစ္ဆတိ, မုသာပိ ဘဏတိ, ပရမ္ပိ တထတ္တာယ သမာဒပေတိ, ယံ သ ဟောတိ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယာ’’တိ။

‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။

‘‘တံ ကိံ မညထ, ကာလာမာ, ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ ဝါ အကုသလာ ဝါ’’တိ?

‘‘အကုသလာ, ဘန္တေ’’။

‘‘သာဝဇ္ဇာ ဝါ အနဝဇ္ဇာ ဝါ’’တိ?

‘‘သာဝဇ္ဇာ, ဘန္တေ’’။

‘‘ဝိညုဂရဟိတာ ဝါ ဝိညုပ္ပသတ္ထာ ဝါ’’တိ?

‘‘ဝိညုဂရဟိတာ, ဘန္တေ’’။

‘‘သမတ္တာ သမာဒိန္နာ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တန္တိ, နော ဝါ? ကထံ ဝါ [ကထံ ဝါ ဝေါ (?)] ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိ ?

‘‘သမတ္တာ, ဘန္တေ, သမာဒိန္နာ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တန္တီတိ။ ဧဝံ နော ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိ။

‘‘ဣတိ ခေါ, ကာလာမာ, ယံ တံ အဝေါစုမှာ [အဝေါစုမှ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.) အ. နိ. ၄.၁၉၃] – ‘ဧထ တုမှေ, ကာလာမာ! မာ အနုဿဝေန, မာ ပရမ္ပရာယ, မာ ဣတိကိရာယ, မာ ပိဋကသမ္ပဒါနေန, မာ တက္ကဟေတု, မာ နယဟေတု, မာ အာကာရပရိဝိတက္ကေန, မာ ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ, မာ ဘဗ္ဗရူပတာယ, မာ သမဏော နော ဂရူတိ။ ယဒါ တုမှေ ကာလာမာ အတ္တနာဝ ဇာနေယျာထ – ‘ဣမေ ဓမ္မာ အကုသလာ, ဣမေ ဓမ္မာ သာဝဇ္ဇာ, ဣမေ ဓမ္မာ ဝိညုဂရဟိတာ, ဣမေ ဓမ္မာ သမတ္တာ သမာဒိန္နာ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တန္တီတိ, အထ တုမှေ, ကာလာမာ, ပဇဟေယျာထာ’တိ, ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ, ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။

‘‘ဧထ တုမှေ, ကာလာမာ, မာ အနုဿဝေန, မာ ပရမ္ပရာယ, မာ ဣတိကိရာယ, မာ ပိဋကသမ္ပဒါနေန, မာ တက္ကဟေတု, မာ နယဟေတု, မာ အာကာရပရိဝိတက္ကေန, မာ ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ, မာ ဘဗ္ဗရူပတာယ, မာ သမဏော နော ဂရူတိ။ ယဒါ တုမှေ, ကာလာမာ, အတ္တနာဝ ဇာနေယျာထ – ‘ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ, ဣမေ ဓမ္မာ အနဝဇ္ဇာ, ဣမေ ဓမ္မာ ဝိညုပ္ပသတ္ထာ, ဣမေ ဓမ္မာ သမတ္တာ သမာဒိန္နာ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တန္တီ’တိ, အထ တုမှေ, ကာလာမာ, ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျာထ။

‘‘တံ ကိံ မညထ, ကာလာမာ, အလောဘော ပုရိသဿ အဇ္ဈတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဟိတာယ ဝါ အဟိတာယ ဝါ’’တိ?

‘‘ဟိတာယ, ဘန္တေ’’။

‘‘အလုဒ္ဓေါ ပနာယံ, ကာလာမာ, ပုရိသပုဂ္ဂလော လောဘေန အနဘိဘူတော အပရိယာဒိန္နစိတ္တော နေဝ ပါဏံ ဟနတိ, န အဒိန္နံ အာဒိယတိ, န ပရဒါရံ ဂစ္ဆတိ, န မုသာ ဘဏတိ, န ပရမ္ပိ တထတ္တာယ သမာဒပေတိ , ယံ သ ဟောတိ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ’’တိ။

‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။

‘‘တံ ကိံ မညထ, ကာလာမာ, အဒေါသော ပုရိသဿ အဇ္ဈတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ပေ.။ အမောဟော ပုရိသဿ အဇ္ဈတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ပေ.။ ဟိတာယ သုခါယာ’’တိ။

‘‘ဧဝံ ဘန္တေ’’ ။

‘‘တံ ကိံ မညထ, ကာလာမာ, ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ ဝါ အကုသလာ ဝါ’’တိ?

‘‘ကုသလာ , ဘန္တေ’’။

‘‘သာဝဇ္ဇာ ဝါ အနဝဇ္ဇာ ဝါ’’တိ?

‘‘အနဝဇ္ဇာ, ဘန္တေ’’။

‘‘ဝိညုဂရဟိတာ ဝါ ဝိညုပ္ပသတ္ထာ ဝါ’’တိ?

‘‘ဝိညုပ္ပသတ္ထာ, ဘန္တေ’’။

‘‘သမတ္တာ သမာဒိန္နာ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တန္တိ နော ဝါ? ကထံ ဝါ ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိ?

‘‘သမတ္တာ, ဘန္တေ, သမာဒိန္နာ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တန္တိ။ ဧဝံ နော ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိ။

‘‘ဣတိ ခေါ, ကာလာမာ, ယံ တံ အဝေါစုမှာ – ‘ဧထ တုမှေ, ကာလာမာ! မာ အနုဿဝေန, မာ ပရမ္ပရာယ, မာ ဣတိကိရာယ, မာ ပိဋကသမ္ပဒါနေန, မာ တက္ကဟေတု, မာ နယဟေတု, မာ အာကာရပရိဝိတက္ကေန, မာ ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ, မာ ဘဗ္ဗရူပတာယ, မာ သမဏော နော ဂရူတိ။ ယဒါ တုမှေ, ကာလာမာ, အတ္တနာဝ ဇာနေယျာထ – ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ, ဣမေ ဓမ္မာ အနဝဇ္ဇာ, ဣမေ ဓမ္မာ ဝိညုပ္ပသတ္ထာ, ဣမေ ဓမ္မာ သမတ္တာ သမာဒိန္နာ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တန္တီတိ, အထ တုမှေ, ကာလာမာ, ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျာထာ’တိ, ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။

‘‘သ ခေါ သော [ယော ခေါ (က.)], ကာလာမာ, အရိယသာဝကော ဧဝံ ဝိဂတာဘိဇ္ဈော ဝိဂတဗျာပါဒေါ အသမ္မူဠ္ဟော သမ္ပဇာနော ပတိဿတော [သတော (က.)] မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတိ, တထာ ဒုတိယံ, တထာ တတိယံ, တထာ စတုတ္ထံ, ဣတိ ဥဒ္ဓမဓေါ တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာပဇ္ဈေန ဖရိတွာ ဝိဟရတိ။ ကရုဏာသဟဂတေန စေတသာ။ပေ.။ မုဒိတာသဟဂတေန စေတသာ။ပေ.။ ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတိ, တထာ ဒုတိယံ , တထာ တတိယံ, တထာ စတုတ္ထံ, ဣတိ ဥဒ္ဓမဓေါ တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာပဇ္ဈေန ဖရိတွာ ဝိဟရတိ။

‘‘သ [သစေ (က.)] ခေါ သော, ကာလာမာ, အရိယသာဝကော ဧဝံ အဝေရစိတ္တော ဧဝံ အဗျာပဇ္ဈစိတ္တော ဧဝံ အသံကိလိဋ္ဌစိတ္တော ဧဝံ ဝိသုဒ္ဓစိတ္တော။ တဿ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ စတ္တာရော အဿာသာ အဓိဂတာ ဟောန္တိ။ ‘သစေ ခေါ ပန အတ္ထိ ပရော လောကော, အတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ [သုကဋဒုက္ကဋာနံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော, အထာဟံ [ဌာနမဟံ (သီ. ဣ.), ဌာနမေတံ ယေနာဟံ (သျာ. ကံ.)] ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇိဿာမီ’တိ, အယမဿ ပဌမော အဿာသော အဓိဂတော ဟောတိ။

‘‘‘သစေ ခေါ ပန နတ္ထိ ပရော လောကော, နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော, အထာဟံ [ဣဓါဟံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ အဝေရံ အဗျာပဇ္ဈံ အနီဃံ သုခိံ [သုခံ (သီ.), သုခီ (သျာ. ကံ.)] အတ္တာနံ ပရိဟရာမီ’တိ, အယမဿ ဒုတိယော အဿာသော အဓိဂတော ဟောတိ။

‘‘‘သစေ ခေါ ပန ကရောတော ကရီယတိ ပါပံ, န ခေါ ပနာဟံ ကဿစိ ပါပံ စေတေမိ။ အကရောန္တံ ခေါ ပန မံ ပါပကမ္မံ ကုတော ဒုက္ခံ ဖုသိဿတီ’တိ, အယမဿ တတိယော အဿာသော အဓိဂတော ဟောတိ။

‘‘‘သစေ ခေါ ပန ကရောတော န ကရီယတိ ပါပံ, အထာဟံ ဥဘယေနေဝ ဝိသုဒ္ဓံ အတ္တာနံ သမနုပဿာမီ’တိ, အယမဿ စတုတ္ထော အဿာသော အဓိဂတော ဟောတိ။

‘‘သ ခေါ သော, ကာလာမာ, အရိယသာဝကော ဧဝံ အဝေရစိတ္တော ဧဝံ အဗျာပဇ္ဈစိတ္တော ဧဝံ အသံကိလိဋ္ဌစိတ္တော ဧဝံ ဝိသုဒ္ဓစိတ္တော။ တဿ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဣမေ စတ္တာရော အဿာသာ အဓိဂတာ ဟောန္တီ’’တိ။

‘‘ဧဝမေတံ, ဘဂဝါ, ဧဝမေတံ, သုဂတ! သ ခေါ သော, ဘန္တေ, အရိယသာဝကော ဧဝံ အဝေရစိတ္တော ဧဝံ အဗျာပဇ္ဈစိတ္တော ဧဝံ အသံကိလိဋ္ဌစိတ္တော ဧဝံ ဝိသုဒ္ဓစိတ္တော။ တဿ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ စတ္တာရော အဿာသာ အဓိဂတာ ဟောန္တိ။ ‘သစေ ခေါ ပန အတ္ထိ ပရော လောကော, အတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော, အထာဟံ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇိဿာမီ’တိ, အယမဿ ပဌမော အဿာသော အဓိဂတော ဟောတိ။

‘‘‘သစေ ခေါ ပန နတ္ထိ ပရော လောကော, နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော, အထာဟံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ အဝေရံ အဗျာပဇ္ဈံ အနီဃံ သုခိံ အတ္တာနံ ပရိဟရာမီ’တိ, အယမဿ ဒုတိယော အဿာသော အဓိဂတော ဟောတိ။

‘‘သစေ ခေါ ပန ကရောတော ကရီယတိ ပါပံ, န ခေါ ပနာဟံ – ကဿစိ ပါပံ စေတေမိ, အကရောန္တံ ခေါ ပန မံ ပါပကမ္မံ ကုတော ဒုက္ခံ ဖုသိဿတီ’တိ, အယမဿ တတိယော အဿာသော အဓိဂတော ဟောတိ။

‘‘‘သစေ ခေါ ပန ကရောတော န ကရီယတိ ပါပံ, အထာဟံ ဥဘယေနေဝ ဝိသုဒ္ဓံ အတ္တာနံ သမနုပဿာမီ’တိ, အယမဿ စတုတ္ထော အဿာသော အဓိဂတော ဟောတိ။

‘‘သ ခေါ သော, ဘန္တေ, အရိယသာဝကော ဧဝံ အဝေရစိတ္တော ဧဝံ အဗျာပဇ္ဈစိတ္တော ဧဝံ အသံကိလိဋ္ဌစိတ္တော ဧဝံ ဝိသုဒ္ဓစိတ္တော။ တဿ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဣမေ စတ္တာရော အဿာသာ အဓိဂတာ ဟောန္တိ။

‘‘အဘိက္ကန္တံ, ဘန္တေ။ပေ.။ ဧတေ မယံ, ဘန္တေ, ဘဂဝန္တံ သရဏံ ဂစ္ဆာမ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသံဃဉ္စ။ ဥပါသကေ နော, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဓါရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတေ သရဏံ ဂတေ’’တိ။ ပဉ္စမံ။

၆. သာဠှသုတ္တံ

၆၇. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ အာယသ္မာ နန္ဒကော သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ပုဗ္ဗာရာမေ မိဂါရမာတုပါသာဒေ။ အထ ခေါ သာဠ္ဟော စ မိဂါရနတ္တာ သာဏော စ သေခုနိယနတ္တာ [ရောဟဏော စ ပေခုဏိယနတ္တာ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ယေနာယသ္မာ နန္ဒကော တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ နန္ဒကံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ သာဠှံ မိဂါရနတ္တာရံ အာယသ္မာ နန္ဒကော ဧတဒဝေါစ –

‘‘ဧထ တုမှေ, သာဠ္ဟာ, မာ အနုဿဝေန, မာ ပရမ္ပရာယ, မာ ဣတိကိရာယ, မာ ပိဋကသမ္ပဒါနေန, မာ တက္ကဟေတု, မာ နယဟေတု, မာ အာကာရပရိဝိတက္ကေန, မာ ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ, မာ ဘဗ္ဗရူပတာယ, မာ သမဏော နော ဂရူတိ။ ယဒါ တုမှေ, သာဠ္ဟာ , အတ္တနာဝ ဇာနေယျာထ ‘ဣမေ ဓမ္မာ အကုသလာ, ဣမေ ဓမ္မာ သာဝဇ္ဇာ, ဣမေ ဓမ္မာ ဝိညုဂရဟိတာ, ဣမေ ဓမ္မာ သမတ္တာ သမာဒိန္နာ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တန္တီ’တိ, အထ တုမှေ သာဠ္ဟာ ပဇဟေယျာထ။

‘‘တံ ကိံ မညထ, သာဠ္ဟာ, အတ္ထိ လောဘော’’တိ?

‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။

‘‘အဘိဇ္ဈာတိ ခေါ အဟံ, သာဠ္ဟာ, ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ။ လုဒ္ဓေါ ခေါ အယံ, သာဠ္ဟာ, အဘိဇ္ဈာလု ပါဏမ္ပိ ဟနတိ, အဒိန္နမ္ပိ အာဒိယတိ, ပရဒါရမ္ပိ ဂစ္ဆတိ, မုသာပိ ဘဏတိ, ပရမ္ပိ တထတ္တာယ သမာဒပေတိ, ယံ သ ဟောတိ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယာ’’တိ။

‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။

‘‘တံ ကိံ မညထ, သာဠ္ဟာ, အတ္ထိ ဒေါသော’’တိ?

‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။

‘‘ဗျာပါဒေါတိ ခေါ အဟံ, သာဠ္ဟာ, ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ။ ဒုဋ္ဌော ခေါ အယံ, သာဠ္ဟာ, ဗျာပန္နစိတ္တော ပါဏမ္ပိ ဟနတိ, အဒိန္နမ္ပိ အာဒိယတိ, ပရဒါရမ္ပိ ဂစ္ဆတိ, မုသာပိ ဘဏတိ, ပရမ္ပိ တထတ္တာယ သမာဒပေတိ, ယံ သ ဟောတိ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယာ’’တိ။

‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။

‘‘တံ ကိံ မညထ, သာဠ္ဟာ, အတ္ထိ မောဟော’’တိ?

‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။

‘‘အဝိဇ္ဇာတိ ခေါ အဟံ, သာဠ္ဟာ, ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ။ မူဠ္ဟော ခေါ အယံ, သာဠ္ဟာ , အဝိဇ္ဇာဂတော ပါဏမ္ပိ ဟနတိ, အဒိန္နမ္ပိ အာဒိယတိ, ပရဒါရမ္ပိ ဂစ္ဆတိ, မုသာပိ ဘဏတိ, ပရမ္ပိ တထတ္တာယ သမာဒပေတိ, ယံ သ ဟောတိ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယာ’’တိ။

‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။

‘‘တံ ကိံ မညထ, သာဠ္ဟာ, ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ ဝါ အကုသလာ ဝါ’’တိ?

‘‘အကုသလာ, ဘန္တေ’’။

‘‘သာဝဇ္ဇာ ဝါ အနဝဇ္ဇာ ဝါ’’တိ?

‘‘သာဝဇ္ဇာ, ဘန္တေ’’။

‘‘ဝိညုဂရဟိတာ ဝါ ဝိညုပ္ပသတ္ထာ ဝါ’’တိ?

‘‘ဝိညုဂရဟိတာ, ဘန္တေ’’။

‘‘သမတ္တာ သမာဒိန္နာ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တန္တိ, နော ဝါ? ကထံ ဝါ ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိ?

‘‘သမတ္တာ , ဘန္တေ, သမာဒိန္နာ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တန္တီတိ။ ဧဝံ နော ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိ။

‘‘ဣတိ ခေါ, သာဠ္ဟာ, ယံ တံ အဝေါစုမှာ – ‘ဧထ တုမှေ, သာဠ္ဟာ, မာ အနုဿဝေန, မာ ပရမ္ပရာယ, မာ ဣတိကိရာယ, မာ ပိဋကသမ္ပဒါနေန, မာ တက္ကဟေတု, မာ နယဟေတု, မာ အာကာရပရိဝိတက္ကေန, မာ ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ, မာ ဘဗ္ဗရူပတာယ, မာ သမဏော နော ဂရူတိ။ ယဒါ တုမှေ, သာဠ္ဟာ, အတ္တနာဝ ဇာနေယျာထ – ဣမေ ဓမ္မာ အကုသလာ, ဣမေ ဓမ္မာ သာဝဇ္ဇာ, ဣမေ ဓမ္မာ ဝိညုဂရဟိတာ, ဣမေ ဓမ္မာ သမတ္တာ သမာဒိန္နာ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တန္တီတိ, အထ တုမှေ, သာဠ္ဟာ, ပဇဟေယျာထာ’တိ, ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။

‘‘ဧထ တုမှေ, သာဠ္ဟာ, မာ အနုဿဝေန, မာ ပရမ္ပရာယ, မာ ဣတိကိရာယ, မာ ပိဋကသမ္ပဒါနေန, မာ တက္ကဟေတု, မာ နယဟေတု, မာ အာကာရပရိဝိတက္ကေန, မာ ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ, မာ ဘဗ္ဗရူပတာယ, မာ သမဏော နော ဂရူတိ။ ယဒါ တုမှေ, သာဠ္ဟာ, အတ္တနာဝ ဇာနေယျာထ – ‘ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ, ဣမေ ဓမ္မာ အနဝဇ္ဇာ, ဣမေ ဓမ္မာ ဝိညုပ္ပသတ္ထာ, ဣမေ ဓမ္မာ သမတ္တာ သမာဒိန္နာ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တန္တီ’တိ, အထ တုမှေ, သာဠ္ဟာ, ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျာထ။

‘‘တံ ကိံ မညထ, သာဠ္ဟာ, အတ္ထိ အလောဘော’’တိ?

‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။

‘‘အနဘိဇ္ဈာတိ ခေါ အဟံ, သာဠ္ဟာ, ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ။ အလုဒ္ဓေါ ခေါ အယံ, သာဠ္ဟာ, အနဘိဇ္ဈာလု နေဝ ပါဏံ ဟနတိ, န အဒိန္နံ အာဒိယတိ, န ပရဒါရံ ဂစ္ဆတိ, န မုသာ ဘဏတိ, ပရမ္ပိ န တထတ္တာယ သမာဒပေတိ, ယံ သ ဟောတိ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ’’တိ။

‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။

‘‘တံ ကိံ မညထ, သာဠ္ဟာ, အတ္ထိ အဒေါသော’’တိ?

‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။

‘‘အဗျာပါဒေါတိ ခေါ အဟံ, သာဠ္ဟာ, ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ။ အဒုဋ္ဌော ခေါ အယံ, သာဠ္ဟာ, အဗျာပန္နစိတ္တော နေဝ ပါဏံ ဟနတိ, န အဒိန္နံ အာဒိယတိ, န ပရဒါရံ ဂစ္ဆတိ, န မုသာ ဘဏတိ, ပရမ္ပိ န တထတ္တာယ သမာဒပေတိ, ယံ သ ဟောတိ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ’’တိ။

‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။

‘‘တံ ကိံ မညထ, သာဠ္ဟာ, အတ္ထိ အမောဟော’’တိ?

‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။

‘‘ဝိဇ္ဇာတိ ခေါ အဟံ, သာဠ္ဟာ, ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ။ အမူဠ္ဟော ခေါ အယံ, သာဠ္ဟာ, ဝိဇ္ဇာဂတော နေဝ ပါဏံ ဟနတိ, န အဒိန္နံ အာဒိယတိ, န ပရဒါရံ ဂစ္ဆတိ, န မုသာ ဘဏတိ, ပရမ္ပိ န တထတ္တာယ သမာဒပေတိ, ယံ သ ဟောတိ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ’’တိ။

‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။

‘‘တံ ကိံ မညထ, သာဠ္ဟာ, ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ ဝါ အကုသလာ ဝါ’’တိ?

‘‘ကုသလာ, ဘန္တေ’’။

‘‘သာဝဇ္ဇာ ဝါ အနဝဇ္ဇာ ဝါ’’တိ?

‘‘အနဝဇ္ဇာ, ဘန္တေ’’။

‘‘ဝိညုဂရဟိတာ ဝါ ဝိညုပ္ပသတ္ထာ ဝါ’’တိ?

‘‘ဝိညုပ္ပသတ္ထာ , ဘန္တေ’’။

‘‘သမတ္တာ သမာဒိန္နာ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တန္တိ, နော ဝါ? ကထံ ဝါ ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိ?

‘‘သမတ္တာ, ဘန္တေ, သမာဒိန္နာ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တန္တီတိ။ ဧဝံ နော ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိ။

‘‘ဣတိ ခေါ, သာဠ္ဟာ, ယံ တံ အဝေါစုမှာ – ‘ဧထ တုမှေ, သာဠ္ဟာ, မာ အနုဿဝေန, မာ ပရမ္ပရာယ, မာ ဣတိကိရာယ, မာ ပိဋကသမ္ပဒါနေန, မာ တက္ကဟေတု, မာ နယဟေတု, မာ အာကာရပရိဝိတက္ကေန, မာ ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ, မာ ဘဗ္ဗရူပတာယ, မာ သမဏော နော ဂရူတိ။ ယဒါ တုမှေ, သာဠ္ဟာ, အတ္တနာဝ ဇာနေယျာထ – ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ, ဣမေ ဓမ္မာ အနဝဇ္ဇာ, ဣမေ ဓမ္မာ ဝိညုပ္ပသတ္ထာ, ဣမေ ဓမ္မာ သမတ္တာ သမာဒိန္နာ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တန္တီတိ, အထ တုမှေ, သာဠ္ဟာ, ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျာထာ’တိ, ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။

‘‘သ ခေါ သော, သာဠ္ဟာ, အရိယသာဝကော ဧဝံ ဝိဂတာဘိဇ္ဈော ဝိဂတဗျာပါဒေါ အသမ္မူဠ္ဟော သမ္ပဇာနော ပတိဿတော မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ။ပေ.။ ကရုဏာ။ပေ.။ မုဒိတာ။ပေ.။ ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတိ, တထာ ဒုတိယံ, တထာ တတိယံ, တထာ စတုတ္ထံ, ဣတိ ဥဒ္ဓမဓေါ တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာပဇ္ဈေန ဖရိတွာ ဝိဟရတိ။ သော ဧဝံ ပဇာနာတိ – ‘အတ္ထိ ဣဒံ, အတ္ထိ ဟီနံ, အတ္ထိ ပဏီတံ, အတ္ထိ ဣမဿ သညာဂတဿ ဥတ္တရိ [ဥတ္တရိံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] နိဿရဏ’န္တိ။ တဿ ဧဝံ ဇာနတော ဧဝံ ပဿတော ကာမာသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ, ဘဝါသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ, အဝိဇ္ဇာသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ; ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတိ။

‘‘သော ဧဝံ ပဇာနာတိ – ‘အဟု ပုဗ္ဗေ လောဘော, တဒဟု အကုသလံ, သော ဧတရဟိ နတ္ထိ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ; အဟု ပုဗ္ဗေ ဒေါသော။ပေ.။ အဟု ပုဗ္ဗေ မောဟော, တဒဟု အကုသလံ, သော ဧတရဟိ နတ္ထိ, ဣစ္စေတံ ကုသလ’န္တိ။ သော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နိစ္ဆာတော နိဗ္ဗုတော သီတိဘူတော သုခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဗြဟ္မဘူတေန အတ္တနာ ဝိဟရတီ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇. ကထာဝတ္ထုသုတ္တံ

၆၈. ‘‘တီဏိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, ကထာဝတ္ထူနိ။ ကတမာနိ တီဏိ? အတီတံ ဝါ, ဘိက္ခဝေ, အဒ္ဓါနံ အာရဗ္ဘ ကထံ ကထေယျ – ‘ဧဝံ အဟောသိ အတီတမဒ္ဓါန’န္တိ။ အနာဂတံ ဝါ, ဘိက္ခဝေ, အဒ္ဓါနံ အာရဗ္ဘ ကထံ ကထေယျ – ‘ဧဝံ ဘဝိဿတိ အနာဂတမဒ္ဓါန’န္တိ။ ဧတရဟိ ဝါ, ဘိက္ခဝေ, ပစ္စုပ္ပန္နံ အဒ္ဓါနံ အာရဗ္ဘ ကထံ ကထေယျ – ‘ဧဝံ ဟောတိ ဧတရဟိ ပစ္စုပ္ပန္နမဒ္ဓါန’’’န္တိ [ဧဝံ ဧတရဟိ ပစ္စုပ္ပန္နန္တိ (သီ. ဣ. က.), ဧဝံ ဟောတိ ဧတရဟိ ပစ္စုပ္ပန္နန္တိ (သျာ. ကံ.)]။

‘‘ကထာသမ္ပယောဂေန, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော ဝေဒိတဗ္ဗော ယဒိ ဝါ ကစ္ဆော ယဒိ ဝါ အကစ္ဆောတိ။ သစာယံ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော ပဉ္ဟံ ပုဋ္ဌော သမာနော ဧကံသဗျာကရဏီယံ ပဉ္ဟံ န ဧကံသေန ဗျာကရောတိ, ဝိဘဇ္ဇဗျာကရဏီယံ ပဉ္ဟံ န ဝိဘဇ္ဇ ဗျာကရောတိ, ပဋိပုစ္ဆာဗျာကရဏီယံ ပဉ္ဟံ န ပဋိပုစ္ဆာ ဗျာကရောတိ, ဌပနီယံ ပဉ္ဟံ န ဌပေတိ [ထပနီယံ ပဉ္ဟံ န ထပေတိ (က.)], ဧဝံ သန္တာယံ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော အကစ္ဆော ဟောတိ။ သစေ ပနာယံ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော ပဉ္ဟံ ပုဋ္ဌော သမာနော ဧကံသဗျာကရဏီယံ ပဉ္ဟံ ဧကံသေန ဗျာကရောတိ, ဝိဘဇ္ဇဗျာကရဏီယံ ပဉ္ဟံ ဝိဘဇ္ဇ ဗျာကရောတိ, ပဋိပုစ္ဆာဗျာကရဏီယံ ပဉ္ဟံ ပဋိပုစ္ဆာ ဗျာကရောတိ , ဌပနီယံ ပဉ္ဟံ ဌပေတိ, ဧဝံ သန္တာယံ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော ကစ္ဆော ဟောတိ။

‘‘ကထာသမ္ပယောဂေန, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော ဝေဒိတဗ္ဗော ယဒိ ဝါ ကစ္ဆော ယဒိ ဝါ အကစ္ဆောတိ။ သစာယံ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော ပဉ္ဟံ ပုဋ္ဌော သမာနော ဌာနာဌာနေ န သဏ္ဌာတိ ပရိကပ္ပေ န သဏ္ဌာတိ အညာတဝါဒေ [အညဝါဒေ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.), အညာတဝါရေ (က.)] န သဏ္ဌာတိ ပဋိပဒါယ န သဏ္ဌာတိ, ဧဝံ သန္တာယံ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော အကစ္ဆော ဟောတိ။ သစေ ပနာယံ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော ပဉ္ဟံ ပုဋ္ဌော သမာနော ဌာနာဌာနေ သဏ္ဌာတိ ပရိကပ္ပေ သဏ္ဌာတိ အညာတဝါဒေ သဏ္ဌာတိ ပဋိပဒါယ သဏ္ဌာတိ, ဧဝံ သန္တာယံ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော ကစ္ဆော ဟောတိ။

‘‘ကထာသမ္ပယောဂေန, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော ဝေဒိတဗ္ဗော ယဒိ ဝါ ကစ္ဆော ယဒိ ဝါ အကစ္ဆောတိ။ သစာယံ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော ပဉ္ဟံ ပုဋ္ဌော သမာနော အညေနညံ ပဋိစရတိ, ဗဟိဒ္ဓါ ကထံ အပနာမေတိ, ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတုကရောတိ, ဧဝံ သန္တာယံ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော အကစ္ဆော ဟောတိ။ သစေ ပနာယံ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော ပဉ္ဟံ ပုဋ္ဌော သမာနော န အညေနညံ ပဋိစရတိ န ဗဟိဒ္ဓါ ကထံ အပနာမေတိ, န ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတုကရောတိ, ဧဝံ သန္တာယံ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော ကစ္ဆော ဟောတိ။

‘‘ကထာသမ္ပယောဂေန, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော ဝေဒိတဗ္ဗော ယဒိ ဝါ ကစ္ဆော ယဒိ ဝါ အကစ္ဆောတိ။ သစာယံ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော ပဉ္ဟံ ပုဋ္ဌော သမာနော အဘိဟရတိ အဘိမဒ္ဒတိ အနုပဇဂ္ဃတိ [အနုသံဇဂ္ဃတိ (က.)] ခလိတံ ဂဏှာတိ, ဧဝံ သန္တာယံ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော အကစ္ဆော ဟောတိ။ သစေ ပနာယံ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော ပဉ္ဟံ ပုဋ္ဌော သမာနော နာဘိဟရတိ နာဘိမဒ္ဒတိ န အနုပဇဂ္ဃတိ န ခလိတံ ဂဏှာတိ, ဧဝံ သန္တာယံ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော ကစ္ဆော ဟောတိ။

‘‘ကထာသမ္ပယောဂေန , ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော ဝေဒိတဗ္ဗော ယဒိ ဝါ သဥပနိသော ယဒိ ဝါ အနုပနိသောတိ။ အနောဟိတသောတော, ဘိက္ခဝေ, အနုပနိသော ဟောတိ, ဩဟိတသောတော သဥပနိသော ဟောတိ။ သော သဥပနိသော သမာနော အဘိဇာနာတိ ဧကံ ဓမ္မံ, ပရိဇာနာတိ ဧကံ ဓမ္မံ, ပဇဟတိ ဧကံ ဓမ္မံ, သစ္ဆိကရောတိ ဧကံ ဓမ္မံ။ သော အဘိဇာနန္တော ဧကံ ဓမ္မံ, ပရိဇာနန္တော ဧကံ ဓမ္မံ, ပဇဟန္တော ဧကံ ဓမ္မံ, သစ္ဆိကရောန္တော ဧကံ ဓမ္မံ သမ္မာဝိမုတ္တိံ ဖုသတိ။ ဧတဒတ္ထာ, ဘိက္ခဝေ, ကထာ; ဧတဒတ္ထာ မန္တနာ; ဧတဒတ္ထာ ဥပနိသာ; ဧတဒတ္ထံ သောတာဝဓါနံ, ယဒိဒံ အနုပါဒါ စိတ္တဿ ဝိမောက္ခောတိ။

‘‘ယေ ဝိရုဒ္ဓါ သလ္လပန္တိ၊ ဝိနိဝိဋ္ဌာ သမုဿိတာ။

အနရိယဂုဏမာသဇ္ဇ၊ အညောညဝိဝရေသိနော။

‘‘ဒုဗ္ဘာသိတံ ဝိက္ခလိတံ၊ သမ္ပမောဟံ [သသမ္မောဟံ (က.)] ပရာဇယံ။

အညောညဿာဘိနန္ဒန္တိ၊ တဒရိယော ကထနာစရေ [တဒရိယော န ကထံ ဝဒေ (က.)]။

‘‘သစေ စဿ ကထာကာမော၊ ကာလမညာယ ပဏ္ဍိတော။

ဓမ္မဋ္ဌပဋိသံယုတ္တာ၊ ယာ အရိယစရိတာ [အရိယဉ္စရိတာ (သီ.)၊ အရိယာဒိကာ (က.)] ကထာ။

‘‘တံ ကထံ ကထယေ ဓီရော၊ အဝိရုဒ္ဓေါ အနုဿိတော။

အနုန္နတေန မနသာ၊ အပဠာသော အသာဟသော။

‘‘အနုသူယာယမာနော သော၊ သမ္မဒညာယ ဘာသတိ။

သုဘာသိတံ အနုမောဒေယျ၊ ဒုဗ္ဘဋ္ဌေ နာပသာဒယေ [နာဝသာဒယေ (သီ. ဣ.)]။

‘‘ဥပါရမ္ဘံ န သိက္ခေယျ၊ ခလိတဉ္စ န ဂါဟယေ [န ဘာသယေ (က.)]။

နာဘိဟရေ နာဘိမဒ္ဒေ၊ န ဝါစံ ပယုတံ ဘဏေ။

‘‘အညာတတ္ထံ ပသာဒတ္ထံ၊ သတံ ဝေ ဟောတိ မန္တနာ။

ဧဝံ ခေါ အရိယာ မန္တေန္တိ၊ ဧသာ အရိယာန မန္တနာ။

ဧတဒညာယ မေဓါဝီ၊ န သမုဿေယျ မန္တယေ’’တိ။ သတ္တမံ။

၈. အညတိတ္ထိယသုတ္တံ

၆၉. ‘‘သစေ, ဘိက္ခဝေ, အညတိတ္ထိယာ ပရိဗ္ဗာဇကာ ဧဝံ ပုစ္ဆေယျုံ – ‘တယောမေ, အာဝုသော, ဓမ္မာ။ ကတမေ တယော? ရာဂေါ, ဒေါသော, မောဟော – ဣမေ ခေါ, အာဝုသော, တယော ဓမ္မာ။ ဣမေသံ, အာဝုသော, တိဏ္ဏံ ဓမ္မာနံ ကော ဝိသေသော ကော အဓိပ္ပယာသော [အဓိပ္ပါယော (သီ.) အဓိပ္ပါယာသော (သျာ. ကံ. ဣ.) အဓိ + ပ + ယသု + ဏ = အဓိပ္ပယာသော] ကိံ နာနာကရဏ’န္တိ? ဧဝံ ပုဋ္ဌာ တုမှေ, ဘိက္ခဝေ, တေသံ အညတိတ္ထိယာနံ ပရိဗ္ဗာဇကာနံ ကိန္တိ ဗျာကရေယျာထာ’’တိ? ‘‘ဘဂဝံမူလကာ နော, ဘန္တေ, ဓမ္မာ ဘဂဝံနေတ္တိကာ ဘဂဝံပဋိသရဏာ။ သာဓု ဝတ, ဘန္တေ, ဘဂဝန္တံယေဝ ပဋိဘာတု ဧတဿ ဘာသိတဿ အတ္ထော။ ဘဂဝတော သုတွာ ဘိက္ခူ ဓါရေဿန္တီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ, ဘိက္ခဝေ, သုဏာထ, သာဓုကံ မနသိ ကရောထ; ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘သစေ , ဘိက္ခဝေ, အညတိတ္ထိယာ ပရိဗ္ဗာဇကာ ဧဝံ ပုစ္ဆေယျုံ – ‘တယောမေ, အာဝုသော, ဓမ္မာ။ ကတမေ တယော? ရာဂေါ, ဒေါသော, မောဟော – ဣမေ ခေါ, အာဝုသော, တယော ဓမ္မာ; ဣမေသံ, အာဝုသော, တိဏ္ဏံ ဓမ္မာနံ ကော ဝိသေသော ကော အဓိပ္ပယာသော ကိံ နာနာကရဏ’န္တိ? ဧဝံ ပုဋ္ဌာ တုမှေ, ဘိက္ခဝေ, တေသံ အညတိတ္ထိယာနံ ပရိဗ္ဗာဇကာနံ ဧဝံ ဗျာကရေယျာထ – ‘ရာဂေါ ခေါ, အာဝုသော, အပ္ပသာဝဇ္ဇော ဒန္ဓဝိရာဂီ, ဒေါသော မဟာသာဝဇ္ဇော ခိပ္ပဝိရာဂီ, မောဟော မဟာသာဝဇ္ဇော ဒန္ဓဝိရာဂီ’’’ တိ။

‘‘‘ကော ပနာဝုသော, ဟေတု ကော ပစ္စယော ယေန အနုပ္ပန္နော ဝါ ရာဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဥပ္ပန္နော ဝါ ရာဂေါ ဘိယျောဘာဝါယ ဝေပုလ္လာယ သံဝတ္တတီ’တိ? ‘သုဘနိမိတ္တန္တိဿ ဝစနီယံ။ တဿ သုဘနိမိတ္တံ အယောနိသော မနသိ ကရောတော အနုပ္ပန္နော ဝါ ရာဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဥပ္ပန္နော ဝါ ရာဂေါ ဘိယျောဘာဝါယ ဝေပုလ္လာယ သံဝတ္တတိ။ အယံ ခေါ, အာဝုသော, ဟေတု အယံ ပစ္စယော ယေန အနုပ္ပန္နော ဝါ ရာဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဥပ္ပန္နော ဝါ ရာဂေါ ဘိယျောဘာဝါယ ဝေပုလ္လာယ သံဝတ္တတီ’’’တိ။

‘‘‘ကော ပနာဝုသော, ဟေတု ကော ပစ္စယော ယေန အနုပ္ပန္နော ဝါ ဒေါသော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဥပ္ပန္နော ဝါ ဒေါသော ဘိယျောဘာဝါယ ဝေပုလ္လာယ သံဝတ္တတီ’တိ? ‘ပဋိဃနိမိတ္တံ တိဿ ဝစနီယံ။ တဿ ပဋိဃနိမိတ္တံ အယောနိသော မနသိ ကရောတော အနုပ္ပန္နော ဝါ ဒေါသော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဥပ္ပန္နော ဝါ ဒေါသော ဘိယျောဘာဝါယ ဝေပုလ္လာယ သံဝတ္တတိ။ အယံ ခေါ, အာဝုသော, ဟေတု အယံ ပစ္စယော ယေန အနုပ္ပန္နော ဝါ ဒေါသော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဥပ္ပန္နော ဝါ ဒေါသော ဘိယျောဘာဝါယ ဝေပုလ္လာယ သံဝတ္တတီ’’’တိ။

‘‘‘ကော ပနာဝုသော, ဟေတု ကော ပစ္စယော ယေန အနုပ္ပန္နော ဝါ မောဟော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဥပ္ပန္နော ဝါ မောဟော ဘိယျောဘာဝါယ ဝေပုလ္လာယ သံဝတ္တတီ’တိ? ‘အယောနိသော မနသိကာရော တိဿ ဝစနီယံ။ တဿ အယောနိသော မနသိ ကရောတော အနုပ္ပန္နော ဝါ မောဟော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဥပ္ပန္နော ဝါ မောဟော ဘိယျောဘာဝါယ ဝေပုလ္လာယ သံဝတ္တတိ။ အယံ ခေါ, အာဝုသော, ဟေတု အယံ ပစ္စယော ယေန အနုပ္ပန္နော ဝါ မောဟော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဥပ္ပန္နော ဝါ မောဟော ဘိယျောဘာဝါယ ဝေပုလ္လာယ သံဝတ္တတီ’’’တိ။

‘‘‘ကော ပနာဝုသော, ဟေတု ကော ပစ္စယော ယေန အနုပ္ပန္နော စေဝ ရာဂေါ နုပ္ပဇ္ဇတိ ဥပ္ပန္နော စ ရာဂေါ ပဟီယတီ’တိ? ‘အသုဘနိမိတ္တန္တိဿ ဝစနီယံ။ တဿ အသုဘနိမိတ္တံ ယောနိသော မနသိ ကရောတော အနုပ္ပန္နော စေဝ ရာဂေါ နုပ္ပဇ္ဇတိ ဥပ္ပန္နော စ ရာဂေါ ပဟီယတိ။ အယံ ခေါ, အာဝုသော , ဟေတု အယံ ပစ္စယော ယေန အနုပ္ပန္နော စေဝ ရာဂေါ နုပ္ပဇ္ဇတိ ဥပ္ပန္နော စ ရာဂေါ ပဟီယတီ’’’တိ။

‘‘‘ကော ပနာဝုသော, ဟေတု ကော ပစ္စယော ယေန အနုပ္ပန္နော စေဝ ဒေါသော နုပ္ပဇ္ဇတိ ဥပ္ပန္နော စ ဒေါသော ပဟီယတီ’တိ? ‘မေတ္တာ စေတောဝိမုတ္တီ တိဿ ဝစနီယံ။ တဿ မေတ္တံ စေတောဝိမုတ္တိံ ယောနိသော မနသိ ကရောတော အနုပ္ပန္နော စေဝ ဒေါသော နုပ္ပဇ္ဇတိ ဥပ္ပန္နော စ ဒေါသော ပဟီယတိ။ အယံ ခေါ, အာဝုသော, ဟေတု အယံ ပစ္စယော ယေန အနုပ္ပန္နော စေဝ ဒေါသော နုပ္ပဇ္ဇတိ ဥပ္ပန္နော စ ဒေါသော ပဟီယတီ’’’တိ။

‘‘‘ကော ပနာဝုသော, ဟေတု ကော ပစ္စယော ယေန အနုပ္ပန္နော စေဝ မောဟော နုပ္ပဇ္ဇတိ ဥပ္ပန္နော စ မောဟော ပဟီယတီ’တိ? ‘ယောနိသောမနသိကာရော တိဿ ဝစနီယံ။ တဿ ယောနိသော မနသိ ကရောတော အနုပ္ပန္နော စေဝ မောဟော နုပ္ပဇ္ဇတိ ဥပ္ပန္နော စ မောဟော ပဟီယတိ။ အယံ ခေါ, အာဝုသော, ဟေတု အယံ ပစ္စယော ယေန အနုပ္ပန္နော ဝါ မောဟော နုပ္ပဇ္ဇတိ ဥပ္ပန္နော စ မောဟော ပဟီယတီ’’’တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉. အကုသလမူလသုတ္တံ

၇၀. ‘‘တီဏိမာနိ , ဘိက္ခဝေ, အကုသလမူလာနိ။ ကတမာနိ တီဏိ? လောဘော အကုသလမူလံ, ဒေါသော အကုသလမူလံ, မောဟော အကုသလမူလံ။

‘‘ယဒပိ, ဘိက္ခဝေ, လောဘော တဒပိ အကုသလမူလံ [အကုသလံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)]; ယဒပိ လုဒ္ဓေါ အဘိသင်္ခရောတိ ကာယေန ဝါစာယ မနသာ တဒပိ အကုသလံ [အကုသလမူလံ (က.)]; ယဒပိ လုဒ္ဓေါ လောဘေန အဘိဘူတော ပရိယာဒိန္နစိတ္တော ပရဿ အသတာ ဒုက္ခံ ဥပ္ပါဒယတိ [ဥပဒဟတိ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဝဓေန ဝါ ဗန္ဓနေန ဝါ ဇာနိယာ ဝါ ဂရဟာယ ဝါ ပဗ္ဗာဇနာယ ဝါ ဗလဝမှိ ဗလတ္ထော ဣတိပိ တဒပိ အကုသလံ [ဣဒံ ပန သဗ္ဗတ္ထပိ ဧဝမေဝ ဒိဿတိ]။ ဣတိဿမေ လောဘဇာ လောဘနိဒါနာ လောဘသမုဒယာ လောဘပစ္စယာ အနေကေ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ သမ္ဘဝန္တိ။

‘‘ယဒပိ, ဘိက္ခဝေ, ဒေါသော တဒပိ အကုသလမူလံ; ယဒပိ ဒုဋ္ဌော အဘိသင်္ခရောတိ ကာယေန ဝါစာယ မနသာ တဒပိ အကုသလံ; ယဒပိ ဒုဋ္ဌော ဒေါသေန အဘိဘူတော ပရိယာဒိန္နစိတ္တော ပရဿ အသတာ ဒုက္ခံ ဥပ္ပါဒယတိ ဝဓေန ဝါ ဗန္ဓနေန ဝါ ဇာနိယာ ဝါ ဂရဟာယ ဝါ ပဗ္ဗာဇနာယ ဝါ ဗလဝမှိ ဗလတ္ထော ဣတိပိ တဒပိ အကုသလံ။ ဣတိဿမေ ဒေါသဇာ ဒေါသနိဒါနာ ဒေါသသမုဒယာ ဒေါသပစ္စယာ အနေကေ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ သမ္ဘဝန္တိ။

‘‘ယဒပိ, ဘိက္ခဝေ, မောဟော တဒပိ အကုသလမူလံ; ယဒပိ မူဠ္ဟော အဘိသင်္ခရောတိ ကာယေန ဝါစာယ မနသာ တဒပိ အကုသလံ; ယဒပိ မူဠ္ဟော မောဟေန အဘိဘူတော ပရိယာဒိန္နစိတ္တော ပရဿ အသတာ ဒုက္ခံ ဥပ္ပါဒယတိ ဝဓေန ဝါ ဗန္ဓနေန ဝါ ဇာနိယာ ဝါ ဂရဟာယ ဝါ ပဗ္ဗာဇနာယ ဝါ ဗလဝမှိ ဗလတ္ထော ဣတိပိ တဒပိ အကုသလံ။ ဣတိဿမေ မောဟဇာ မောဟနိဒါနာ မောဟသမုဒယာ မောဟပစ္စယာ အနေကေ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ သမ္ဘဝန္တိ။ ဧဝရူပေါ စာယံ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော ဝုစ္စတိ အကာလဝါဒီတိပိ, အဘူတဝါဒီတိပိ, အနတ္ထဝါဒီတိပိ, အဓမ္မဝါဒီတိပိ, အဝိနယဝါဒီတိပိ။

‘‘ကသ္မာ စာယံ, ဘိက္ခဝေ, ဧဝရူပေါ ပုဂ္ဂလော ဝုစ္စတိ အကာလဝါဒီတိပိ, အဘူတဝါဒီတိပိ, အနတ္ထဝါဒီတိပိ, အဓမ္မဝါဒီတိပိ, အဝိနယဝါဒီတိပိ? တထာဟာယံ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော ပရဿ အသတာ ဒုက္ခံ ဥပ္ပါဒယတိ ဝဓေန ဝါ ဗန္ဓနေန ဝါ ဇာနိယာ ဝါ ဂရဟာယ ဝါ ပဗ္ဗာဇနာယ ဝါ ဗလဝမှိ ဗလတ္ထော ဣတိပိ။ ဘူတေန ခေါ ပန ဝုစ္စမာနော အဝဇာနာတိ, နော ပဋိဇာနာတိ; အဘူတေန ဝုစ္စမာနော န အာတပ္ပံ ကရောတိ, တဿ နိဗ္ဗေဌနာယ ဣတိပေတံ အတစ္ဆံ ဣတိပေတံ အဘူတန္တိ။ တသ္မာ ဧဝရူပေါ ပုဂ္ဂလော ဝုစ္စတိ အကာလဝါဒီတိပိ, အဘူတဝါဒီတိပိ, အနတ္ထဝါဒီတိပိ, အဓမ္မဝါဒီတိပိ, အဝိနယဝါဒီတိပိ။

‘‘ဧဝရူပေါ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော လောဘဇေဟိ ပါပကေဟိ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ အဘိဘူတော ပရိယာဒိန္နစိတ္တော ဒိဋ္ဌေ စေဝ ဓမ္မေ ဒုက္ခံ ဝိဟရတိ, သဝိဃာတံ သဥပါယာသံ သပရိဠာဟံ။ ကာယဿ စ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ဒုဂ္ဂတိ ပါဋိကင်္ခါ။

‘‘ဒေါသဇေဟိ။ပေ.။ မောဟဇေဟိ ပါပကေဟိ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ အဘိဘူတော ပရိယာဒိန္နစိတ္တော ဒိဋ္ဌေ စေဝ ဓမ္မေ ဒုက္ခံ ဝိဟရတိ, သဝိဃာတံ သဥပါယာသံ သပရိဠာဟံ။ ကာယဿ စ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ဒုဂ္ဂတိ ပါဋိကင်္ခါ။ သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, သာလော ဝါ ဓဝေါ ဝါ ဖန္ဒနော ဝါ တီဟိ မာလုဝါလတာဟိ ဥဒ္ဓသ္တော ပရိယောနဒ္ဓေါ အနယံ အာပဇ္ဇတိ, ဗျသနံ အာပဇ္ဇတိ, အနယဗျသနံ အာပဇ္ဇတိ; ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဧဝရူပေါ ပုဂ္ဂလော လောဘဇေဟိ ပါပကေဟိ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ အဘိဘူတော ပရိယာဒိန္နစိတ္တော ဒိဋ္ဌေ စေဝ ဓမ္မေ ဒုက္ခံ ဝိဟရတိ, သဝိဃာတံ သဥပါယာသံ သပရိဠာဟံ။ ကာယဿ စ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ဒုဂ္ဂတိ ပါဋိကင်္ခါ။

‘‘ဒေါသဇေဟိ။ပေ.။ မောဟဇေဟိ ပါပကေဟိ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ အဘိဘူတော ပရိယာဒိန္နစိတ္တော ဒိဋ္ဌေ စေဝ ဓမ္မေ ဒုက္ခံ ဝိဟရတိ သဝိဃာတံ သဥပါယာသံ သပရိဠာဟံ။ ကာယဿ စ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ဒုဂ္ဂတိ ပါဋိကင်္ခါ။ ဣမာနိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, တီဏိ အကုသလမူလာနီတိ။

‘‘တီဏိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, ကုသလမူလာနိ။ ကတမာနိ တီဏိ? အလောဘော ကုသလမူလံ, အဒေါသော ကုသလမူလံ, အမောဟော ကုသလမူလံ။

‘‘ယဒပိ , ဘိက္ခဝေ, အလောဘော တဒပိ ကုသလမူလံ [ကုသလံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)]; ယဒပိ အလုဒ္ဓေါ အဘိသင်္ခရောတိ ကာယေန ဝါစာယ မနသာ တဒပိ ကုသလံ [ကုသလမူလံ (က.)]; ယဒပိ အလုဒ္ဓေါ လောဘေန အနဘိဘူတော အပရိယာဒိန္နစိတ္တော န ပရဿ အသတာ ဒုက္ခံ ဥပ္ပါဒယတိ ဝဓေန ဝါ ဗန္ဓနေန ဝါ ဇာနိယာ ဝါ ဂရဟာယ ဝါ ပဗ္ဗာဇနာယ ဝါ ဗလဝမှိ ဗလတ္ထော ဣတိပိ တဒပိ ကုသလံ။ ဣတိဿမေ အလောဘဇာ အလောဘနိဒါနာ အလောဘသမုဒယာ အလောဘပစ္စယာ အနေကေ ကုသလာ ဓမ္မာ သမ္ဘဝန္တိ။

‘‘ယဒပိ, ဘိက္ခဝေ, အဒေါသော တဒပိ ကုသလမူလံ; ယဒပိ အဒုဋ္ဌော အဘိသင်္ခရောတိ ကာယေန ဝါစာယ မနသာ တဒပိ ကုသလံ; ယဒပိ အဒုဋ္ဌော ဒေါသေန အနဘိဘူတော အပရိယာဒိန္နစိတ္တော န ပရဿ အသတာ ဒုက္ခံ ဥပ္ပါဒယတိ ဝဓေန ဝါ ဗန္ဓနေန ဝါ ဇာနိယာ ဝါ ဂရဟာယ ဝါ ပဗ္ဗာဇနာယ ဝါ ဗလဝမှိ ဗလတ္ထော ဣတိပိ တဒပိ ကုသလံ။ ဣတိဿမေ အဒေါသဇာ အဒေါသနိဒါနာ အဒေါသသမုဒယာ အဒေါသပစ္စယာ အနေကေ ကုသလာ ဓမ္မာ သမ္ဘဝန္တိ။

‘‘ယဒပိ, ဘိက္ခဝေ, အမောဟော တဒပိ ကုသလမူလံ; ယဒပိ အမူဠ္ဟော အဘိသင်္ခရောတိ ကာယေန ဝါစာယ မနသာ တဒပိ ကုသလံ; ယဒပိ အမူဠ္ဟော မောဟေန အနဘိဘူတော အပရိယာဒိန္နစိတ္တော န ပရဿ အသတာ ဒုက္ခံ ဥပ္ပါဒယတိ ဝဓေန ဝါ ဗန္ဓနေန ဝါ ဇာနိယာ ဝါ ဂရဟာယ ဝါ ပဗ္ဗာဇနာယ ဝါ ဗလဝမှိ ဗလတ္ထော ဣတိပိ တဒပိ ကုသလံ။ ဣတိဿမေ အမောဟဇာ အမောဟနိဒါနာ အမောဟသမုဒယာ အမောဟပစ္စယာ အနေကေ ကုသလာ ဓမ္မာ သမ္ဘဝန္တိ။ ဧဝရူပေါ စာယံ , ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော ဝုစ္စတိ ကာလဝါဒီတိပိ, ဘူတဝါဒီတိပိ, အတ္ထဝါဒီတိပိ, ဓမ္မဝါဒီတိပိ, ဝိနယဝါဒီတိပိ။

‘‘ကသ္မာ စာယံ, ဘိက္ခဝေ, ဧဝရူပေါ ပုဂ္ဂလော ဝုစ္စတိ ကာလဝါဒီတိပိ, ဘူတဝါဒီတိပိ, အတ္ထဝါဒီတိပိ, ဓမ္မဝါဒီတိပိ, ဝိနယဝါဒီတိပိ? တထာဟာယံ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော န ပရဿ အသတာ ဒုက္ခံ ဥပ္ပါဒယတိ ဝဓေန ဝါ ဗန္ဓနေန ဝါ ဇာနိယာ ဝါ ဂရဟာယ ဝါ ပဗ္ဗာဇနာယ ဝါ ဗလဝမှိ ဗလတ္ထော ဣတိပိ။ ဘူတေန ခေါ ပန ဝုစ္စမာနော ပဋိဇာနာတိ နော အဝဇာနာတိ; အဘူတေန ဝုစ္စမာနော အာတပ္ပံ ကရောတိ တဿ နိဗ္ဗေဌနာယ – ‘ဣတိပေတံ အတစ္ဆံ, ဣတိပေတံ အဘူတ’န္တိ ။ တသ္မာ ဧဝရူပေါ ပုဂ္ဂလော ဝုစ္စတိ ကာလဝါဒီတိပိ, အတ္ထဝါဒီတိပိ, ဓမ္မဝါဒီတိပိ, ဝိနယဝါဒီတိပိ။

‘‘ဧဝရူပဿ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလဿ လောဘဇာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ။ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သုခံ ဝိဟရတိ အဝိဃာတံ အနုပါယာသံ အပရိဠာဟံ။ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ပရိနိဗ္ဗာယတိ။

‘‘ဒေါသဇာ။ပေ.။ ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ မောဟဇာ။ပေ.။ ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ သေယျထာပိ ဘိက္ခဝေ, သာလော ဝါ ဓဝေါ ဝါ ဖန္ဒနော ဝါ တီဟိ မာလုဝါလတာဟိ ဥဒ္ဓသ္တော ပရိယောနဒ္ဓေါ။ အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ကုဒ္ဒါလ-ပိဋကံ [ကုဒ္ဒါလပိဋကံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] အာဒါယ။ သော တံ မာလုဝါလတံ မူလေ ဆိန္ဒေယျ, မူလေ ဆေတွာ ပလိခဏေယျ, ပလိခဏိတွာ မူလာနိ ဥဒ္ဓရေယျ, အန္တမသော ဥသီရနာဠိမတ္တာနိပိ [ဥသီရနာဠမတ္တာနိပိ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)]။ သော တံ မာလုဝါလတံ ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကံ ဆိန္ဒေယျ, ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကံ ဆေတွာ ဖာလေယျ, ဖာလေတွာ သကလိကံ သကလိကံ ကရေယျ, သကလိကံ သကလိကံ ကရိတွာ ဝါတာတပေ ဝိသောသေယျ, ဝါတာတပေ ဝိသောသေတွာ အဂ္ဂိနာ ဍဟေယျ, အဂ္ဂိနာ ဍဟိတွာ မသိံ ကရေယျ, မသိံ ကရိတွာ မဟာဝါတေ ဝါ ဩဖုဏေယျ နဒိယာ ဝါ သီဃသောတာယ ပဝါဟေယျ။ ဧဝမဿ [ဧဝမဿု (သီ.), ဧဝဿု (က.)] တာ, ဘိက္ခဝေ, မာလုဝါလတာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဧဝရူပဿ ပုဂ္ဂလဿ လောဘဇာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ။ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သုခံ ဝိဟရတိ အဝိဃာတံ အနုပါယာသံ အပရိဠာဟံ။ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ပရိနိဗ္ဗာယတိ။

‘‘ဒေါသဇာ ။ပေ.။ မောဟဇာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ။ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သုခံ ဝိဟရတိ အဝိဃာတံ အနုပါယာသံ အပရိဠာဟံ။ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ ဣမာနိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, တီဏိ ကုသလမူလာနီ’’တိ။ နဝမံ။

၁၀. ဥပေါသထသုတ္တံ

၇၁. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ပုဗ္ဗာရာမေ မိဂါရမာတုပါသာဒေ။ အထ ခေါ ဝိသာခါ မိဂါရမာတာ တဒဟုပေါသထေ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ ဝိသာခံ မိဂါရမာတရံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဟန္ဒ ကုတော နု တွံ, ဝိသာခေ, အာဂစ္ဆသိ ဒိဝါ ဒိဝဿာ’’တိ? ‘‘ဥပေါသထာဟံ, ဘန္တေ, အဇ္ဇ ဥပဝသာမီ’’တိ။

‘‘တယော ခေါမေ, ဝိသာခေ, ဥပေါသထာ။ ကတမေ တယော? ဂေါပါလကုပေါသထော, နိဂဏ္ဌုပေါသထော, အရိယုပေါသထော။ ကထဉ္စ, ဝိသာခေ, ဂေါပါလကုပေါသထော ဟောတိ? သေယျထာပိ, ဝိသာခေ, ဂေါပါလကော သာယနှသမယေ သာမိကာနံ ဂါဝေါ နိယျာတေတွာ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘အဇ္ဇ ခေါ ဂါဝေါ အမုကသ္မိဉ္စ အမုကသ္မိဉ္စ ပဒေသေ စရိံသု, အမုကသ္မိဉ္စ အမုကသ္မိဉ္စ ပဒေသေ ပါနီယာနိ ပိဝိံသု; သွေ ဒါနိ ဂါဝေါ အမုကသ္မိဉ္စ အမုကသ္မိဉ္စ ပဒေသေ စရိဿန္တိ, အမုကသ္မိဉ္စ အမုကသ္မိဉ္စ ပဒေသေ ပါနီယာနိ ပိဝိဿန္တီ’တိ; ဧဝမေဝံ ခေါ, ဝိသာခေ, ဣဓေကစ္စော ဥပေါသထိကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘အဟံ ခွဇ္ဇ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ခါဒနီယံ ခါဒိံ, ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဘောဇနီယံ ဘုဉ္ဇိံ ; သွေ ဒါနာဟံ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ခါဒနီယံ ခါဒိဿာမိ, ဣဒံ စိဒဉ္စ ဘောဇနီယံ ဘုဉ္ဇိဿာမီ’တိ။ သော တေန အဘိဇ္ဈာသဟဂတေန စေတသာ ဒိဝသံ အတိနာမေတိ။ ဧဝံ ခေါ ဝိသာခေ, ဂေါပါလကုပေါသထော ဟောတိ။ ဧဝံ ဥပဝုတ္ထော ခေါ, ဝိသာခေ, ဂေါပါလကုပေါသထော န မဟပ္ဖလော ဟောတိ န မဟာနိသံသော န မဟာဇုတိကော န မဟာဝိပ္ဖာရော။

‘‘ကထဉ္စ, ဝိသာခေ, နိဂဏ္ဌုပေါသထော ဟောတိ? အတ္ထိ, ဝိသာခေ, နိဂဏ္ဌာ နာမ သမဏဇာတိကာ။ တေ သာဝကံ ဧဝံ သမာဒပေန္တိ – ‘ဧဟိ တွံ, အမ္ဘော ပုရိသ, ယေ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ပါဏာ ပရံ ယောဇနသတံ တေသု ဒဏ္ဍံ နိက္ခိပါဟိ; ယေ ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ ပါဏာ ပရံ ယောဇနသတံ တေသု ဒဏ္ဍံ နိက္ခိပါဟိ; ယေ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ ပါဏာ ပရံ ယောဇနသတံ တေသု ဒဏ္ဍံ နိက္ခိပါဟိ; ယေ ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ ပါဏာ ပရံ ယောဇနသတံ တေသု ဒဏ္ဍံ နိက္ခိပါဟီ’တိ။ ဣတိ ဧကစ္စာနံ ပါဏာနံ အနုဒ္ဒယာယ အနုကမ္ပာယ သမာဒပေန္တိ, ဧကစ္စာနံ ပါဏာနံ နာနုဒ္ဒယာယ နာနုကမ္ပာယ သမာဒပေန္တိ။ တေ တဒဟုပေါသထေ သာဝကံ ဧဝံ သမာဒပေန္တိ – ‘ဧဟိ တွံ, အမ္ဘော ပုရိသ, သဗ္ဗစေလာနိ [သဗ္ဗဝေရာနိ (က.)] နိက္ခိပိတွာ ဧဝံ ဝဒေဟိ – နာဟံ က္ဝစနိ ကဿစိ ကိဉ္စနတသ္မိံ [ကိဉ္စနတသ္မိ (?) ကိရိယာပဒမေတံ ယထာ ကိဉ္စနတတ္ထီတိ], န စ မမ က္ဝစနိ ကတ္ထစိ ကိဉ္စနတတ္ထီ’တိ။ ဇာနန္တိ ခေါ ပနဿ မာတာပိတရော – ‘အယံ အမှာကံ ပုတ္တော’တိ; သောပိ ဇာနာတိ – ‘ဣမေ မယှံ မာတာပိတရော’တိ။ ဇာနာတိ ခေါ ပနဿ ပုတ္တဒါရော – ‘အယံ မယှံ ဘတ္တာ’တိ; သောပိ ဇာနာတိ – ‘အယံ မယှံ ပုတ္တဒါရော’တိ။ ဇာနန္တိ ခေါ ပနဿ ဒါသကမ္မကရပေါရိသာ – ‘အယံ အမှာကံ အယျော’တိ; သောပိ ဇာနာတိ – ‘ဣမေ မယှံ ဒါသကမ္မကရပေါရိသာ’တိ။ ဣတိ ယသ္မိံ သမယေ သစ္စေ သမာဒပေတဗ္ဗာ မုသာဝါဒေ တသ္မိံ သမယေ သမာဒပေန္တိ။ ဣဒံ တဿ မုသာဝါဒသ္မိံ ဝဒါမိ။ သော တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန ဘောဂေ အဒိန္နံယေဝ ပရိဘုဉ္ဇတိ။ ဣဒံ တဿ အဒိန္နာဒါနသ္မိံ ဝဒါမိ။ ဧဝံ ခေါ, ဝိသာခေ, နိဂဏ္ဌုပေါသထော ဟောတိ။ ဧဝံ ဥပဝုတ္ထော ခေါ, ဝိသာခေ, နိဂဏ္ဌုပေါသထော န မဟပ္ဖလော ဟောတိ န မဟာနိသံသော န မဟာဇုတိကော န မဟာဝိပ္ဖာရော။

‘‘ကထဉ္စ, ဝိသာခေ, အရိယုပေါသထော ဟောတိ? ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ , ဝိသာခေ, စိတ္တဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ ဟောတိ။ ကထဉ္စ, ဝိသာခေ, ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ စိတ္တဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ [ပရိယောဒါပနာ (?)] ဟောတိ? ဣဓ, ဝိသာခေ, အရိယသာဝကော တထာဂတံ အနုဿရတိ – ‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ’တိ။ တဿ တထာဂတံ အနုဿရတော စိတ္တံ ပသီဒတိ, ပါမောဇ္ဇံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယေ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသာ တေ ပဟီယန္တိ, သေယျထာပိ, ဝိသာခေ, ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ သီသဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ, ဝိသာခေ, ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ သီသဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ ဟောတိ? ကက္ကဉ္စ ပဋိစ္စ မတ္တိကဉ္စ ပဋိစ္စ ဥဒကဉ္စ ပဋိစ္စ ပုရိသဿ စ တဇ္ဇံ ဝါယာမံ ပဋိစ္စ, ဧဝံ ခေါ, ဝိသာခေ, ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ သီသဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ ဟောတိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ , ဝိသာခေ, ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ စိတ္တဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ , ဝိသာခေ, ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ စိတ္တဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ ဟောတိ? ဣဓ, ဝိသာခေ, အရိယသာဝကော တထာဂတံ အနုဿရတိ – ‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ’တိ။ တဿ တထာဂတံ အနုဿရတော စိတ္တံ ပသီဒတိ, ပါမောဇ္ဇံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ယေ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသာ တေ ပဟီယန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဝိသာခေ – ‘အရိယသာဝကော ဗြဟ္မုပေါသထံ ဥပဝသတိ, ဗြဟ္မုနာ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ, ဗြဟ္မဉ္စဿ [ဗြဟ္မဉ္စ (က.)] အာရဗ္ဘ စိတ္တံ ပသီဒတိ, ပါမောဇ္ဇံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ယေ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသာ တေ ပဟီယန္တိ’။ ဧဝံ ခေါ, ဝိသာခေ, ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ စိတ္တဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ ဟောတိ။

‘‘ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ, ဝိသာခေ, စိတ္တဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ ဟောတိ။ ကထဉ္စ, ဝိသာခေ, ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ စိတ္တဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ ဟောတိ? ဣဓ, ဝိသာခေ, အရိယသာဝကော ဓမ္မံ အနုဿရတိ – ‘သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော သန္ဒိဋ္ဌိကော အကာလိကော ဧဟိပဿိကော ဩပနေယျိကော ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိညူဟီ’တိ။ တဿ ဓမ္မံ အနုဿရတော စိတ္တံ ပသီဒတိ, ပါမောဇ္ဇံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ယေ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသာ တေ ပဟီယန္တိ, သေယျထာပိ, ဝိသာခေ, ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ ကာယဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ, ဝိသာခေ, ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ ကာယဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ ဟောတိ? သောတ္တိဉ္စ ပဋိစ္စ, စုဏ္ဏဉ္စ ပဋိစ္စ, ဥဒကဉ္စ ပဋိစ္စ, ပုရိသဿ စ တဇ္ဇံ ဝါယာမံ ပဋိစ္စ။ ဧဝံ ခေါ, ဝိသာခေ, ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ ကာယဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ ဟောတိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဝိသာခေ, ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ စိတ္တဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ, ဝိသာခေ, ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ စိတ္တဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ ဟောတိ? ဣဓ, ဝိသာခေ, အရိယသာဝကော ဓမ္မံ အနုဿရတိ – ‘သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော သန္ဒိဋ္ဌိကော အကာလိကော ဧဟိပဿိကော ဩပနေယျိကော ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိညူဟီ’တိ။ တဿ ဓမ္မံ အနုဿရတော စိတ္တံ ပသီဒတိ, ပါမောဇ္ဇံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ယေ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသာ တေ ပဟီယန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဝိသာခေ, ‘အရိယသာဝကော ဓမ္မုပေါသထံ ဥပဝသတိ, ဓမ္မေန သဒ္ဓိံ သံဝသတိ, ဓမ္မဉ္စဿ အာရဗ္ဘ စိတ္တံ ပသီဒတိ, ပါမောဇ္ဇံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ယေ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသာ တေ ပဟီယန္တိ’။ ဧဝံ ခေါ, ဝိသာခေ, ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ စိတ္တဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ ဟောတိ။

‘‘ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ , ဝိသာခေ, စိတ္တဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ ဟောတိ။ ကထဉ္စ, ဝိသာခေ, ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ စိတ္တဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ ဟောတိ? ဣဓ, ဝိသာခေ, အရိယသာဝကော သသံဃံ အနုဿရတိ – ‘သုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော, ဥဇုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော, ဉာယပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော, သာမီစိပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော, ယဒိဒံ စတ္တာရိ ပုရိသယုဂါနိ အဋ္ဌ ပုရိသပုဂ္ဂလာ ဧသ ဘဂဝတော သာဝကသံဃော အာဟုနေယျော ပါဟုနေယျော ဒက္ခိဏေယျော အဉ္ဇလိကရဏီယော အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿာ’တိ။ တဿ သသံဃံ အနုဿရတော စိတ္တံ ပသီဒတိ, ပါမောဇ္ဇံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ယေ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသာ တေ ပဟီယန္တိ, သေယျထာပိ, ဝိသာခေ, ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ ဝတ္ထဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ, ဝိသာခေ, ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ ဝတ္ထဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ ဟောတိ? ဥသ္မဉ္စ [ဦသဉ္စ (သျာ. ကံ. အဋ္ဌကထာယမ္ပိ ပါဌန္တရံ, သံ. နိ. ၃.၈၉ ခေမကသုတ္တပါဠိယာပိ သမေတိ။) ဥသုမဉ္စ (သီ.)] ပဋိစ္စ, ခါရဉ္စ ပဋိစ္စ, ဂေါမယဉ္စ ပဋိစ္စ, ဥဒကဉ္စ ပဋိစ္စ, ပုရိသဿ စ တဇ္ဇံ ဝါယာမံ ပဋိစ္စ။ ဧဝံ ခေါ, ဝိသာခေ, ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ ဝတ္ထဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ ဟောတိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဝိသာခေ, ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ စိတ္တဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ, ဝိသာခေ, ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ စိတ္တဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ ဟောတိ? ဣဓ, ဝိသာခေ, အရိယသာဝကော သသံဃံ အနုဿရတိ – ‘သုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော။ပေ.။ အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿာ’တိ။ တဿ သသံဃံ အနုဿရတော စိတ္တံ ပသီဒတိ, ပါမောဇ္ဇံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ယေ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသာ တေ ပဟီယန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဝိသာခေ, ‘အရိယသာဝကော သင္ဃုပေါသထံ ဥပဝသတိ, သံဃေန သဒ္ဓိံ သံဝသတိ, သံဃဉ္စဿ အာရဗ္ဘ စိတ္တံ ပသီဒတိ, ပါမောဇ္ဇံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ယေ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသာ တေ ပဟီယန္တိ’။ ဧဝံ ခေါ, ဝိသာခေ, ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ စိတ္တဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ ဟောတိ။

‘‘ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ, ဝိသာခေ, စိတ္တဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ ဟောတိ။ ကထဉ္စ, ဝိသာခေ, ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ စိတ္တဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ ဟောတိ? ဣဓ, ဝိသာခေ, အရိယသာဝကော အတ္တနော သီလာနိ အနုဿရတိ အခဏ္ဍာနိ အစ္ဆိဒ္ဒါနိ အသဗလာနိ အကမ္မာသာနိ ဘုဇိဿာနိ ဝိညုပ္ပသတ္ထာနိ အပရာမဋ္ဌာနိ သမာဓိသံဝတ္တနိကာနိ။ တဿ သီလံ အနုဿရတော စိတ္တံ ပသီဒတိ, ပါမောဇ္ဇံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ယေ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသာ တေ ပဟီယန္တိ, သေယျထာပိ, ဝိသာခေ, ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ အာဒါသဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ , ဝိသာခေ, ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ အာဒါသဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ ဟောတိ? တေလဉ္စ ပဋိစ္စ , ဆာရိကဉ္စ ပဋိစ္စ, ဝါလဏ္ဍုပကဉ္စ ပဋိစ္စ, ပုရိသဿ စ တဇ္ဇံ ဝါယာမံ ပဋိစ္စ။ ဧဝံ ခေါ, ဝိသာခေ, ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ အာဒါသဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ ဟောတိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဝိသာခေ, ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ စိတ္တဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ, ဝိသာခေ, ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ စိတ္တဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ ဟောတိ? ဣဓ , ဝိသာခေ, အရိယသာဝကော အတ္တနော သီလာနိ အနုဿရတိ အခဏ္ဍာနိ။ပေ.။ သမာဓိသံဝတ္တနိကာနိ။ တဿ သီလံ အနုဿရတော စိတ္တံ ပသီဒတိ, ပါမောဇ္ဇံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ယေ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသာ တေ ပဟီယန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဝိသာခေ, ‘အရိယသာဝကော သီလုပေါသထံ ဥပဝသတိ, သီလေန သဒ္ဓိံ သံဝသတိ, သီလဉ္စဿ အာရဗ္ဘ စိတ္တံ ပသီဒတိ, ပါမောဇ္ဇံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ယေ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသာ တေ ပဟီယန္တိ’။ ဧဝံ ခေါ, ဝိသာခေ, ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ စိတ္တဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ ဟောတိ။

‘‘ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ, ဝိသာခေ, စိတ္တဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ ဟောတိ။ ကထဉ္စ, ဝိသာခေ, ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ စိတ္တဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ ဟောတိ? ဣဓ ဝိသာခေ, အရိယသာဝကော ဒေဝတာ အနုဿရတိ – ‘သန္တိ ဒေဝါ စာတုမဟာရာဇိကာ [စာတုမ္မဟာရာဇိကာ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)], သန္တိ ဒေဝါ တာဝတိံသာ, သန္တိ ဒေဝါ ယာမာ, သန္တိ ဒေဝါ တုသိတာ, သန္တိ ဒေဝါ နိမ္မာနရတိနော, သန္တိ ဒေဝါ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တိနော, သန္တိ ဒေဝါ ဗြဟ္မကာယိကာ, သန္တိ ဒေဝါ တတုတ္တရိ [တတုတ္တရိံ (သီ. ဣ.)]။ ယထာရူပါယ သဒ္ဓါယ သမန္နာဂတာ တာ ဒေဝတာ ဣတော စုတာ တတ္ထုပပန္နာ [တတ္ထုပ္ပန္နာ (သီ. ဣ.)], မယှမ္ပိ တထာရူပါ သဒ္ဓါ သံဝိဇ္ဇတိ။ ယထာရူပေန သီလေန သမန္နာဂတာ တာ ဒေဝတာ ဣတော စုတာ တတ္ထုပပန္နာ, မယှမ္ပိ တထာရူပံ သီလံ သံဝိဇ္ဇတိ။ ယထာရူပေန သုတေန သမန္နာဂတာ တာ ဒေဝတာ ဣတော စုတာ တတ္ထုပပန္နာ, မယှမ္ပိ တထာရူပံ သုတံ သံဝိဇ္ဇတိ။ ယထာရူပေန စာဂေန သမန္နာဂတာ တာ ဒေဝတာ ဣတော စုတာ တတ္ထုပပန္နာ, မယှမ္ပိ တထာရူပေါ စာဂေါ သံဝိဇ္ဇတိ။ ယထာရူပါယ ပညာယ သမန္နာဂတာ တာ ဒေဝတာ ဣတော စုတာ တတ္ထုပပန္နာ, မယှမ္ပိ တထာရူပါ ပညာ သံဝိဇ္ဇတီ’တိ။ တဿ အတ္တနော စ တာသဉ္စ ဒေဝတာနံ သဒ္ဓဉ္စ သီလဉ္စ သုတဉ္စ စာဂဉ္စ ပညဉ္စ အနုဿရတော စိတ္တံ ပသီဒတိ, ပါမောဇ္ဇံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ယေ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသာ တေ ပဟီယန္တိ, သေယျထာပိ, ဝိသာခေ, ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ ဇာတရူပဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ , ဝိသာခေ, ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ ဇာတရူပဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ ဟောတိ? ဥက္ကဉ္စ ပဋိစ္စ, လောဏဉ္စ ပဋိစ္စ, ဂေရုကဉ္စ ပဋိစ္စ, နာဠိကသဏ္ဍာသဉ္စ [နာဠိကဉ္စ ပဋိစ္စ သဏ္ဍာသဉ္စ (ဣ. က.)] ပဋိစ္စ, ပုရိသဿ စ တဇ္ဇံ ဝါယာမံ ပဋိစ္စ။ ဧဝံ ခေါ, ဝိသာခေ, ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ ဇာတရူပဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ ဟောတိ။ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဝိသာခေ, ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ စိတ္တဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ , ဝိသာခေ, ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ စိတ္တဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ ဟောတိ? ဣဓ, ဝိသာခေ, အရိယသာဝကော ဒေဝတာ အနုဿရတိ – ‘သန္တိ ဒေဝါ စာတုမဟာရာဇိကာ, သန္တိ ဒေဝါ တာဝတိံသာ။ပေ.။ သန္တိ ဒေဝါ တတုတ္တရိ။ ယထာရူပါယ သဒ္ဓါယ သမန္နာဂတာ တာ ဒေဝတာ ဣတော စုတာ တတ္ထုပပန္နာ, မယှမ္ပိ တထာရူပါ သဒ္ဓါ သံဝိဇ္ဇတိ။ ယထာရူပေန သီလေန။ပေ.။ သုတေန။ပေ.။ စာဂေန။ပေ.။ ပညာယ သမန္နာဂတာ တာ ဒေဝတာ ဣတော စုတာ တတ္ထုပပန္နာ, မယှမ္ပိ တထာရူပါ ပညာ သံဝိဇ္ဇတီ’တိ။ တဿ အတ္တနော စ တာသဉ္စ ဒေဝတာနံ သဒ္ဓဉ္စ သီလဉ္စ သုတဉ္စ စာဂဉ္စ ပညဉ္စ အနုဿရတော စိတ္တံ ပသီဒတိ, ပါမောဇ္ဇံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ယေ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသာ တေ ပဟီယန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဝိသာခေ, ‘အရိယသာဝကော ဒေဝတုပေါသထံ ဥပဝသတိ, ဒေဝတာဟိ သဒ္ဓိံ သံဝသတိ, ဒေဝတာ အာရဗ္ဘ စိတ္တံ ပသီဒတိ, ပါမောဇ္ဇံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ယေ စိတ္တဿ ဥပက္ကိလေသာ တေ ပဟီယန္တိ’။ ဧဝံ ခေါ, ဝိသာခေ, ဥပက္ကိလိဋ္ဌဿ စိတ္တဿ ဥပက္ကမေန ပရိယောဒပနာ ဟောတိ။

‘‘သ ခေါ သော, ဝိသာခေ, အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ယာဝဇီဝံ အရဟန္တော ပါဏာတိပါတံ ပဟာယ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတာ နိဟိတဒဏ္ဍာ နိဟိတသတ္ထာ လဇ္ဇီ ဒယာပန္နာ သဗ္ဗပါဏဘူတဟိတာနုကမ္ပီ ဝိဟရန္တိ; အဟမ္ပဇ္ဇ ဣမဉ္စ ရတ္တိံ ဣမဉ္စ ဒိဝသံ ပါဏာတိပါတံ ပဟာယ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော နိဟိတဒဏ္ဍော နိဟိတသတ္ထော လဇ္ဇီ ဒယာပန္နော သဗ္ဗပါဏဘူတဟိတာနုကမ္ပီ ဝိဟရာမိ။ ဣမိနာပိ [ဣမိနာပဟံ (သီ.) အ. နိ. ၈.၄၁] အင်္ဂေန အရဟတံ အနုကရောမိ, ဥပေါသထော စ မေ ဥပဝုတ္ထော ဘဝိဿတိ။

‘‘ယာဝဇီဝံ အရဟန္တော အဒိန္နာဒါနံ ပဟာယ အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတာ ဒိန္နာဒါယီ ဒိန္နပါဋိကင္ခီ, အထေနေန သုစိဘူတေန အတ္တနာ ဝိဟရန္တိ; အဟမ္ပဇ္ဇ ဣမဉ္စ ရတ္တိံ ဣမဉ္စ ဒိဝသံ အဒိန္နာဒါနံ ပဟာယ အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော ဒိန္နာဒါယီ ဒိန္နပါဋိကင္ခီ, အထေနေန သုစိဘူတေန အတ္တနာ ဝိဟရာမိ။ ဣမိနာပိ အင်္ဂေန အရဟတံ အနုကရောမိ, ဥပေါသထော စ မေ ဥပဝုတ္ထော ဘဝိဿတိ။

‘‘ယာဝဇီဝံ အရဟန္တော အဗြဟ္မစရိယံ ပဟာယ ဗြဟ္မစာရီ အာရာစာရီ [အနာစာရီ (ဣ.)] ဝိရတာ မေထုနာ ဂါမဓမ္မာ; အဟမ္ပဇ္ဇ ဣမဉ္စ ရတ္တိံ ဣမဉ္စ ဒိဝသံ အဗြဟ္မစရိယံ ပဟာယ ဗြဟ္မစာရီ အာရာစာရီ ဝိရတော မေထုနာ ဂါမဓမ္မာ။ ဣမိနာပိ အင်္ဂေန အရဟတံ အနုကရောမိ, ဥပေါသထော စ မေ ဥပဝုတ္ထော ဘဝိဿတိ။

‘‘ယာဝဇီဝံ အရဟန္တော မုသာဝါဒံ ပဟာယ မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတာ သစ္စဝါဒီ သစ္စသန္ဓာ ထေတာ ပစ္စယိကာ အဝိသံဝါဒကာ လောကဿ; အဟမ္ပဇ္ဇ ဣမဉ္စ ရတ္တိံ ဣမဉ္စ ဒိဝသံ မုသာဝါဒံ ပဟာယ မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတော သစ္စဝါဒီ သစ္စသန္ဓော ထေတော ပစ္စယိကော အဝိသံဝါဒကော လောကဿ။ ဣမိနာပိ အင်္ဂေန အရဟတံ အနုကရောမိ, ဥပေါသထော စ မေ ဥပဝုတ္ထော ဘဝိဿတိ။

‘‘ယာဝဇီဝံ အရဟန္တော သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနံ ပဟာယ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတာ; အဟမ္ပဇ္ဇ ဣမဉ္စ ရတ္တိံ ဣမဉ္စ ဒိဝသံ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနံ ပဟာယ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတော။ ဣမိနာပိ အင်္ဂေန အရဟတံ အနုကရောမိ, ဥပေါသထော စ မေ ဥပဝုတ္ထော ဘဝိဿတိ။

‘‘ယာဝဇီဝံ အရဟန္တော ဧကဘတ္တိကာ ရတ္တူပရတာ ဝိရတာ ဝိကာလဘောဇနာ; အဟမ္ပဇ္ဇ ဣမဉ္စ ရတ္တိံ ဣမဉ္စ ဒိဝသံ ဧကဘတ္တိကော ရတ္တူပရတော ဝိရတော ဝိကာလဘောဇနာ။ ဣမိနာပိ အင်္ဂေန အရဟတံ အနုကရောမိ, ဥပေါသထော စ မေ ဥပဝုတ္ထော ဘဝိဿတိ။

‘‘ယာဝဇီဝံ အရဟန္တော နစ္စဂီတဝါဒိတဝိသူကဒဿနမာလာဂန္ဓဝိလေပနဓါရဏမဏ္ဍနဝိဘူသနဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတာ; အဟမ္ပဇ္ဇ ဣမဉ္စ ရတ္တိံ ဣမဉ္စ ဒိဝသံ နစ္စဂီတဝါဒိတဝိသူကဒဿနမာလာဂန္ဓဝိလေပနဓါရဏမဏ္ဍနဝိဘူသနဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတော ။ ဣမိနာပိ အင်္ဂေန အရဟတံ အနုကရောမိ, ဥပေါသထော စ မေ ဥပဝုတ္ထော ဘဝိဿတိ။

‘‘ယာဝဇီဝံ အရဟန္တော ဥစ္စာသယနမဟာသယနံ ပဟာယ ဥစ္စာသယနမဟာသယနာ ပဋိဝိရတာ နီစသေယျံ ကပ္ပေန္တိ မဉ္စကေ ဝါ တိဏသန္ထာရကေ ဝါ; အဟမ္ပဇ္ဇ ဣမဉ္စ ရတ္တိံ ဣမဉ္စ ဒိဝသံ ဥစ္စာသယနမဟာသယနံ ပဟာယ ဥစ္စာသယနမဟာသယနာ ပဋိဝိရတော နီစသေယျံ ကပ္ပေမိ မဉ္စကေ ဝါ တိဏသန္ထာရကေ ဝါ။ ဣမိနာပိ အင်္ဂေန အရဟတံ အနုကရောမိ, ဥပေါသထော စ မေ ဥပဝုတ္ထော ဘဝိဿတီ’’တိ။

‘‘ဧဝံ ခေါ, ဝိသာခေ, အရိယုပေါသထော ဟောတိ။ ဧဝံ ဥပဝုတ္ထော ခေါ, ဝိသာခေ, အရိယုပေါသထော မဟပ္ဖလော ဟောတိ မဟာနိသံသော မဟာဇုတိကော မဟာဝိပ္ဖာရော’’။

‘‘ကီဝမဟပ္ဖလော ဟောတိ ကီဝမဟာနိသံသော ကီဝမဟာဇုတိကော ကီဝမဟာဝိပ္ဖာရော’’? ‘‘သေယျထာပိ, ဝိသာခေ, ယော ဣမေသံ သောဠသန္နံ မဟာဇနပဒါနံ ပဟူတရတ္တရတနာနံ [ပဟူတသတ္တရတနာနံ (က. သီ. သျာ. ကံ. ဣ.) ဋီကာယံ ဒဿိတပါဠိယေဝ။ အ. နိ. ၈.၄၂] ဣဿရိယာဓိပစ္စံ ရဇ္ဇံ ကာရေယျ , သေယျထိဒံ – အင်္ဂါနံ, မဂဓါနံ, ကာသီနံ, ကောသလာနံ, ဝဇ္ဇီနံ, မလ္လာနံ, စေတီနံ, ဝင်္ဂါနံ, ကုရူနံ, ပဉ္စာလာနံ, မစ္ဆာနံ [မစ္စာနံ (က.)], သူရသေနာနံ, အဿကာနံ, အဝန္တီနံ, ဂန္ဓာရာနံ, ကမ္ဗောဇာနံ, အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတဿ ဥပေါသထဿ ဧတံ [ဧကံ (က.)] ကလံ နာဂ္ဃတိ သောဠသိံ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ကပဏံ, ဝိသာခေ, မာနုသကံ ရဇ္ဇံ ဒိဗ္ဗံ သုခံ ဥပနိဓါယ’’။

‘‘ယာနိ, ဝိသာခေ, မာနုသကာနိ ပညာသ ဝဿာနိ, စာတုမဟာရာဇိကာနံ ဒေဝါနံ ဧသော ဧကော ရတ္တိန္ဒိဝေါ [ရတ္တိဒိဝေါ (က.)]။ တာယ ရတ္တိယာ တိံသရတ္တိယော မာသော။ တေန မာသေန ဒွါဒသမာသိယော သံဝစ္ဆရော။ တေန သံဝစ္ဆရေန ဒိဗ္ဗာနိ ပဉ္စ ဝဿသတာနိ စာတုမဟာရာဇိကာနံ ဒေဝါနံ အာယုပ္ပမာဏံ။ ဌာနံ ခေါ ပနေတံ, ဝိသာခေ, ဝိဇ္ဇတိ ယံ ဣဓေကစ္စော ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတံ ဥပေါသထံ ဥပဝသိတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ စာတုမဟာရာဇိကာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇေယျ။ ဣဒံ ခေါ ပနေတံ, ဝိသာခေ, သန္ဓာယ ဘာသိတံ – ‘ကပဏံ မာနုသကံ ရဇ္ဇံ ဒိဗ္ဗံ သုခံ ဥပနိဓါယ’’’။

‘‘ယံ , ဝိသာခေ, မာနုသကံ ဝဿသတံ, တာဝတိံသာနံ ဒေဝါနံ ဧသော ဧကော ရတ္တိန္ဒိဝေါ။ တာယ ရတ္တိယာ တိံသရတ္တိယော မာသော။ တေန မာသေန ဒွါဒသမာသိယော သံဝစ္ဆရော။ တေန သံဝစ္ဆရေန ဒိဗ္ဗံ ဝဿသဟဿံ တာဝတိံသာနံ ဒေဝါနံ အာယုပ္ပမာဏံ။ ဌာနံ ခေါ ပနေတံ, ဝိသာခေ, ဝိဇ္ဇတိ ယံ ဣဓေကစ္စော ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတံ ဥပေါသထံ ဥပဝသိတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ တာဝတိံသာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇေယျ။ ဣဒံ ခေါ ပနေတံ, ဝိသာခေ, သန္ဓာယ ဘာသိတံ – ‘ကပဏံ မာနုသကံ ရဇ္ဇံ ဒိဗ္ဗံ သုခံ ဥပနိဓါယ’’’။

‘‘ယာနိ, ဝိသာခေ, မာနုသကာနိ ဒွေ ဝဿသတာနိ, ယာမာနံ ဒေဝါနံ ဧသော ဧကော ရတ္တိန္ဒိဝေါ။ တာယ ရတ္တိယာ တိံသရတ္တိယော မာသော။ တေန မာသေန ဒွါဒသမာသိယော သံဝစ္ဆရော။ တေန သံဝစ္ဆရေန ဒိဗ္ဗာနိ ဒွေ ဝဿသဟဿာနိ ယာမာနံ ဒေဝါနံ အာယုပ္ပမာဏံ။ ဌာနံ ခေါ ပနေတံ, ဝိသာခေ, ဝိဇ္ဇတိ ယံ ဣဓေကစ္စော ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတံ ဥပေါသထံ ဥပဝသိတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ယာမာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇေယျ။ ဣဒံ ခေါ ပနေတံ, ဝိသာခေ, သန္ဓာယ ဘာသိတံ – ‘ကပဏံ မာနုသကံ ရဇ္ဇံ ဒိဗ္ဗံ သုခံ ဥပနိဓါယ’’’။

‘‘ယာနိ, ဝိသာခေ, မာနုသကာနိ စတ္တာရိ ဝဿသတာနိ, တုသိတာနံ ဒေဝါနံ ဧသော ဧကော ရတ္တိန္ဒိဝေါ။ တာယ ရတ္တိယာ တိံသရတ္တိယော မာသော။ တေန မာသေန ဒွါဒသမာသိယော သံဝစ္ဆရော။ တေန သံဝစ္ဆရေန ဒိဗ္ဗာနိ စတ္တာရိ ဝဿသဟဿာနိ တုသိတာနံ ဒေဝါနံ အာယုပ္ပမာဏံ။ ဌာနံ ခေါ ပနေတံ, ဝိသာခေ, ဝိဇ္ဇတိ ယံ ဣဓေကစ္စော ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတံ ဥပေါသထံ ဥပဝသိတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ တုသိတာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇေယျ။ ဣဒံ ခေါ ပနေတံ, ဝိသာခေ, သန္ဓာယ ဘာသိတံ – ‘ကပဏံ မာနုသကံ ရဇ္ဇံ ဒိဗ္ဗံ သုခံ ဥပနိဓါယ’’’။

‘‘ယာနိ, ဝိသာခေ, မာနုသကာနိ အဋ္ဌ ဝဿသတာနိ, နိမ္မာနရတီနံ ဒေဝါနံ ဧသော ဧကော ရတ္တိန္ဒိဝေါ။ တာယ ရတ္တိယာ တိံသရတ္တိယော မာသော။ တေန မာသေန ဒွါဒသမာသိယော သံဝစ္ဆရော။ တေန သံဝစ္ဆရေန ဒိဗ္ဗာနိ အဋ္ဌ ဝဿသဟဿာနိ နိမ္မာနရတီနံ ဒေဝါနံ အာယုပ္ပမာဏံ။ ဌာနံ ခေါ ပနေတံ, ဝိသာခေ, ဝိဇ္ဇတိ ယံ ဣဓေကစ္စော ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတံ ဥပေါသထံ ဥပဝသိတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ နိမ္မာနရတီနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇေယျ။ ဣဒံ ခေါ ပနေတံ, ဝိသာခေ, သန္ဓာယ ဘာသိတံ – ‘ကပဏံ မာနုသကံ ရဇ္ဇံ ဒိဗ္ဗံ သုခံ ဥပနိဓါယ’’’။

‘‘ယာနိ, ဝိသာခေ, မာနုသကာနိ သောဠသ ဝဿသတာနိ, ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီနံ ဒေဝါနံ ဧသော ဧကော ရတ္တိန္ဒိဝေါ။ တာယ ရတ္တိယာ တိံသရတ္တိယော မာသော။ တေန မာသေန ဒွါဒသမာသိယော သံဝစ္ဆရော။ တေန သံဝစ္ဆရေန ဒိဗ္ဗာနိ သောဠသ ဝဿသဟဿာနိ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီနံ ဒေဝါနံ အာယုပ္ပမာဏံ။ ဌာနံ ခေါ ပနေတံ, ဝိသာခေ, ဝိဇ္ဇတိ ယံ ဣဓေကစ္စော ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတံ ဥပေါသထံ ဥပဝသိတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇေယျ။ ဣဒံ ခေါ ပနေတံ, ဝိသာခေ, သန္ဓာယ ဘာသိတံ – ‘ကပဏံ မာနုသကံ ရဇ္ဇံ ဒိဗ္ဗံ သုခံ ဥပနိဓါယာ’’’တိ။

‘‘ပါဏံ န ဟညေ [န ဟာနေ (သီ. ဣ.)၊ န ဟနေ (က.)] န စဒိန္နမာဒိယေ၊

မုသာ န ဘာသေ န စ မဇ္ဇပေါ သိယာ။

အဗြဟ္မစရိယာ ဝိရမေယျ မေထုနာ၊

ရတ္တိံ န ဘုဉ္ဇေယျ ဝိကာလဘောဇနံ။

‘‘မာလံ န ဓါရေ န စ ဂန္ဓမာစရေ၊

မဉ္စေ ဆမာယံ ဝ သယေထ သန္ထတေ။

ဧတဉှိ အဋ္ဌင်္ဂိကမာဟုပေါသထံ၊

ဗုဒ္ဓေန ဒုက္ခန္တဂုနာ ပကာသိတံ။

‘‘စန္ဒော စ သူရိယော စ ဥဘော သုဒဿနာ၊

ဩဘာသယံ အနုပရိယန္တိ ယာဝတာ။

တမောနုဒါ တေ ပန အန္တလိက္ခဂါ၊

နဘေ ပဘာသန္တိ ဒိသာဝိရောစနာ။

‘‘ဧတသ္မိံ ယံ ဝိဇ္ဇတိ အန္တရေ ဓနံ၊

မုတ္တာ မဏိ ဝေဠုရိယဉ္စ ဘဒ္ဒကံ။

သိင္ဂီ သုဝဏ္ဏံ အထ ဝါပိ ကဉ္စနံ၊

ယံ ဇာတရူပံ ဟဋကန္တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘အဋ္ဌင်္ဂုပေတဿ ဥပေါသထဿ၊

ကလမ္ပိ တေ နာနုဘဝန္တိ သောဠသိံ။

စန္ဒပ္ပဘာ တာရဂဏာ စ သဗ္ဗေ။

‘‘တသ္မာ ဟိ နာရီ စ နရော စ သီလဝါ၊

အဋ္ဌင်္ဂုပေတံ ဥပဝဿုပေါသထံ။

ပုညာနိ ကတွာန သုခုဒြယာနိ၊

အနိန္ဒိတာ သဂ္ဂမုပေန္တိ ဌာန’’န္တိ။ ဒသမံ။

မဟာဝဂ္ဂေါ သတ္တမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

တိတ္ထဘယဉ္စ ဝေနာဂေါ၊ သရဘော ကေသမုတ္တိယာ။

သာဠ္ဟော စာပိ ကထာဝတ္ထု၊ တိတ္ထိယမူလုပေါသထောတိ။