ကမ္မကရဏဝဂ္ဂေါ

။ နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။

အင်္ဂုတ္တရနိကာယော

ဒုကနိပါတပါဠိ

၁. ပဌမပဏ္ဏာသကံ

၁. ကမ္မကရဏဝဂ္ဂေါ

၁. ဝဇ္ဇသုတ္တံ

၁. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ။ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ဒွေမာနိ, ဘိက္ခဝေ, ဝဇ္ဇာနိ။ ကတမာနိ ဒွေ? ဒိဋ္ဌဓမ္မိကဉ္စ ဝဇ္ဇံ သမ္ပရာယိကဉ္စ ဝဇ္ဇံ ။ ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဒိဋ္ဌဓမ္မိကံ ဝဇ္ဇံ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ပဿတိ စောရံ အာဂုစာရိံ ရာဇာနော ဂဟေတွာ ဝိဝိဓါ ကမ္မကာရဏာ [ဝိဝိဓါနိ ကမ္မကရဏာနိ (က.)] ကာရေန္တေ; ကသာဟိပိ တာဠေန္တေ, ဝေတ္တေဟိပိ တာဠေန္တေ, အဒ္ဓဒဏ္ဍကေဟိပိ တာဠေန္တေ, ဟတ္ထမ္ပိ ဆိန္ဒန္တေ, ပါဒမ္ပိ ဆိန္ဒန္တေ, ဟတ္ထပါဒမ္ပိ ဆိန္ဒန္တေ, ကဏ္ဏမ္ပိ ဆိန္ဒန္တေ, နာသမ္ပိ ဆိန္ဒန္တေ, ကဏ္ဏနာသမ္ပိ ဆိန္ဒန္တေ, ဗိလင်္ဂထာလိကမ္ပိ ကရောန္တေ, သင်္ခမုဏ္ဍိကမ္ပိ ကရောန္တေ, ရာဟုမုခမ္ပိ ကရောန္တေ, ဇောတိမာလိကမ္ပိ ကရောန္တေ, ဟတ္ထပဇ္ဇောတိကမ္ပိ ကရောန္တေ, ဧရကဝတ္တိကမ္ပိ ကရောန္တေ, စီရကဝါသိကမ္ပိ ကရောန္တေ, ဧဏေယျကမ္ပိ ကရောန္တေ, ဗဠိသမံသိကမ္ပိ ကရောန္တေ, ကဟာပဏိကမ္ပိ ကရောန္တေ, ခါရာပတစ္ဆိကမ္ပိ [ခါရာပဋိစ္ဆကမ္ပိ (သျာ. ကံ. က.)] ကရောန္တေ, ပလိဃပရိဝတ္တိကမ္ပိ ကရောန္တေ, ပလာလဣဌကမ္ပိ [ပလာလပိဋ္ဌိကမ္ပိ (သီ.)] ကရောန္တေ, တတ္တေနပိ တေလေန ဩသိဉ္စန္တေ, သုနခေဟိပိ ခါဒါပေန္တေ, ဇီဝန္တမ္ပိ သူလေ ဥတ္တာသေန္တေ, အသိနာပိ သီသံ ဆိန္ဒန္တေ။

‘‘တဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘ယထာရူပါနံ ခေါ ပါပကာနံ ကမ္မာနံ ဟေတု စောရံ အာဂုစာရိံ ရာဇာနော ဂဟေတွာ ဝိဝိဓါ ကမ္မကာရဏာ ကာရေန္တိ; ကသာဟိပိ တာဠေန္တိ, ဝေတ္တေဟိပိ တာဠေန္တိ, အဒ္ဓဒဏ္ဍကေဟိပိ တာဠေန္တိ, ဟတ္ထမ္ပိ ဆိန္ဒန္တိ, ပါဒမ္ပိ ဆိန္ဒန္တိ, ဟတ္ထပါဒမ္ပိ ဆိန္ဒန္တိ, ကဏ္ဏမ္ပိ ဆိန္ဒန္တိ, နာသမ္ပိ ဆိန္ဒန္တိ, ကဏ္ဏနာသမ္ပိ ဆိန္ဒန္တိ, ဗိလင်္ဂထာလိကမ္ပိ ကရောန္တိ, သင်္ခမုဏ္ဍိကမ္ပိ ကရောန္တိ, ရာဟုမုခမ္ပိ ကရောန္တိ, ဇောတိမာလိကမ္ပိ ကရောန္တိ, ဟတ္ထပဇ္ဇောတိကမ္ပိ ကရောန္တိ, ဧရကဝတ္တိကမ္ပိ ကရောန္တိ, စီရကဝါသိကမ္ပိ ကရောန္တိ, ဧဏေယျကမ္ပိ ကရောန္တိ, ဗဠိသမံသိကမ္ပိ ကရောန္တိ, ကဟာပဏိကမ္ပိ ကရောန္တိ, ခါရာပတစ္ဆိကမ္ပိ ကရောန္တိ, ပလိဃပရိဝတ္တိကမ္ပိ ကရောန္တိ, ပလာလဣဌကမ္ပိ ကရောန္တိ, တတ္တေနပိ တေလေန ဩသိဉ္စန္တိ, သုနခေဟိပိ ခါဒါပေန္တိ, ဇီဝန္တမ္ပိ သူလေ ဥတ္တာသေန္တိ, အသိနာပိ သီသံ ဆိန္ဒန္တိ။ အဟဉ္စေဝ [အဟဉ္စေ (?)] ခေါ ပန ဧဝရူပံ ပါပကမ္မံ ကရေယျံ, မမ္ပိ ရာဇာနော ဂဟေတွာ ဧဝရူပါ ဝိဝိဓါ ကမ္မကာရဏာ ကာရေယျုံ; ကသာဟိပိ တာဠေယျုံ။ပေ.။ အသိနာပိ သီသံ ဆိန္ဒေယျု’န္တိ။ သော ဒိဋ္ဌဓမ္မိကဿ ဝဇ္ဇဿ ဘီတော န ပရေသံ ပါဘတံ ဝိလုမ္ပန္တော စရတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ဒိဋ္ဌဓမ္မိကံ ဝဇ္ဇံ။

‘‘ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, သမ္ပရာယိကံ ဝဇ္ဇံ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ကာယဒုစ္စရိတဿ ခေါ ပန ပါပကော ဒုက္ခော ဝိပါကော အဘိသမ္ပရာယံ, ဝစီဒုစ္စရိတဿ ပါပကော ဒုက္ခော ဝိပါကော အဘိသမ္ပရာယံ, မနောဒုစ္စရိတဿ ပါပကော ဒုက္ခော ဝိပါကော အဘိသမ္ပရာယံ။ အဟဉ္စေဝ ခေါ ပန ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရေယျံ, ဝါစာယ ဒုစ္စရိတံ စရေယျံ , မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရေယျံ။ ကိဉ္စ တံ ယာဟံ န ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇေယျ’န္တိ။ သော သမ္ပရာယိကဿ ဝဇ္ဇဿ ဘီတော ကာယဒုစ္စရိတံ ပဟာယ ကာယသုစရိတံ ဘာဝေတိ, ဝစီဒုစ္စရိတံ ပဟာယ ဝစီသုစရိတံ ဘာဝေတိ, မနောဒုစ္စရိတံ ပဟာယ မနောသုစရိတံ ဘာဝေတိ, သုဒ္ဓံ အတ္တာနံ ပရိဟရတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, သမ္ပရာယိကံ ဝဇ္ဇံ။ ‘‘ဣမာနိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဒွေ ဝဇ္ဇာနိ။ တသ္မာတိဟ, ဘိက္ခဝေ, ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘ဒိဋ္ဌဓမ္မိကဿ ဝဇ္ဇဿ ဘာယိဿာမ, သမ္ပရာယိကဿ ဝဇ္ဇဿ ဘာယိဿာမ, ဝဇ္ဇဘီရုနော ဘဝိဿာမ ဝဇ္ဇဘယဒဿာဝိနော’တိ။ ဧဝဉှိ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, သိက္ခိတဗ္ဗံ။ ဝဇ္ဇဘီရုနော, ဘိက္ခဝေ, ဝဇ္ဇဘယဒဿာဝိနော ဧတံ ပါဋိကင်္ခံ ယံ ပရိမုစ္စိဿတိ သဗ္ဗဝဇ္ဇေဟီ’’တိ။ ပဌမံ။

၂. ပဓါနသုတ္တံ

၂. ‘‘ဒွေမာနိ, ဘိက္ခဝေ, ပဓါနာနိ ဒုရဘိသမ္ဘဝါနိ လောကသ္မိံ။ ကတမာနိ ဒွေ? ယဉ္စ ဂိဟီနံ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတံ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာနုပ္ပဒါနတ္ထံ ပဓါနံ, ယဉ္စ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတာနံ သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂတ္ထံ ပဓါနံ။ ဣမာနိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဒွေ ပဓါနာနိ ဒုရဘိသမ္ဘဝါနိ လောကသ္မိံ။

‘‘ဧတဒဂ္ဂံ, ဘိက္ခဝေ, ဣမေသံ ဒွိန္နံ ပဓါနာနံ ယဒိဒံ သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂတ္ထံ ပဓါနံ။ တသ္မာတိဟ, ဘိက္ခဝေ, ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂတ္ထံ ပဓါနံ ပဒဟိဿာမာ’တိ။ ဧဝဉှိ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဒုတိယံ။

၃. တပနီယသုတ္တံ

၃. ‘‘ဒွေမေ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မာ တပနီယာ။ ကတမေ ဒွေ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စဿ ကာယဒုစ္စရိတံ ကတံ ဟောတိ, အကတံ ဟောတိ ကာယသုစရိတံ; ဝစီဒုစ္စရိတံ ကတံ ဟောတိ; အကတံ ဟောတိ ဝစီသုစရိတံ; မနောဒုစ္စရိတံ ကတံ ဟောတိ, အကတံ ဟောတိ မနောသုစရိတံ။ သော ‘ကာယဒုစ္စရိတံ မေ ကတ’န္တိ တပ္ပတိ, ‘အကတံ မေ ကာယသုစရိတ’န္တိ တပ္ပတိ; ‘ဝစီဒုစ္စရိတံ မေ ကတ’န္တိ တပ္ပတိ, ‘အကတံ မေ ဝစီသုစရိတ’န္တိ တပ္ပတိ; ‘မနောဒုစ္စရိတံ မေ ကတ’န္တိ တပ္ပတိ , ‘အကတံ မေ မနောသုစရိတ’န္တိ တပ္ပတိ။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဒွေ ဓမ္မာ တပနီယာ’’တိ။ တတိယံ။

၄. အတပနီယသုတ္တံ

၄. ‘‘ဒွေမေ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မာ အတပနီယာ။ ကတမေ ဒွေ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စဿ ကာယသုစရိတံ ကတံ ဟောတိ, အကတံ ဟောတိ ကာယဒုစ္စရိတံ; ဝစီသုစရိတံ ကတံ ဟောတိ, အကတံ ဟောတိ ဝစီဒုစ္စရိတံ; မနောသုစရိတံ ကတံ ဟောတိ, အကတံ ဟောတိ မနောဒုစ္စရိတံ။ သော ‘ကာယသုစရိတံ မေ ကတ’န္တိ န တပ္ပတိ, ‘အကတံ မေ ကာယဒုစ္စရိတ’န္တိ န တပ္ပတိ; ‘ဝစီသုစရိတံ မေ ကတ’န္တိ န တပ္ပတိ, ‘အကတံ မေ ဝစီဒုစ္စရိတ’န္တိ န တပ္ပတိ; ‘မနောသုစရိတံ မေ ကတ’န္တိ န တပ္ပတိ, ‘အကတံ မေ မနောဒုစ္စရိတ’န္တိ န တပ္ပတိ။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဒွေ ဓမ္မာ အတပနီယာ’’တိ။ စတုတ္ထံ။

၅. ဥပညာတသုတ္တံ

၅. ‘‘ဒွိန္နာဟံ , ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မာနံ ဥပညာသိံ – ယာ စ အသန္တုဋ္ဌိတာ ကုသလေသု ဓမ္မေသု, ယာ စ အပ္ပဋိဝါနိတာ ပဓါနသ္မိံ။ အပ္ပဋိဝါနီ သုဒါဟံ, ဘိက္ခဝေ, ပဒဟာမိ – ‘ကာမံ တစော စ နှာရု [နဟာရု (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] စ အဋ္ဌိ စ အဝသိဿတု, သရီရေ ဥပသုဿတု မံသလောဟိတံ, ယံ တံ ပုရိသထာမေန ပုရိသဝီရိယေန ပုရိသပရက္ကမေန ပတ္တဗ္ဗံ န တံ အပါပုဏိတွာ ဝီရိယဿ သဏ္ဌာနံ ဘဝိဿတီ’တိ။ တဿ မယှံ, ဘိက္ခဝေ, အပ္ပမာဒါဓိဂတာ သမ္ဗောဓိ, အပ္ပမာဒါဓိဂတော အနုတ္တရော ယောဂက္ခေမော။ တုမှေ စေပိ, ဘိက္ခဝေ, အပ္ပဋိဝါနံ ပဒဟေယျာထ – ‘ကာမံ တစော စ နှာရု စ အဋ္ဌိ စ အဝသိဿတု, သရီရေ ဥပသုဿတု မံသလောဟိတံ, ယံ တံ ပုရိသထာမေန ပုရိသဝီရိယေန ပုရိသပရက္ကမေန ပတ္တဗ္ဗံ န တံ အပါပုဏိတွာ ဝီရိယဿ သဏ္ဌာနံ ဘဝိဿတီ’တိ, တုမှေပိ, ဘိက္ခဝေ, နစိရဿေဝ – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိဿထ။ တသ္မာတိဟ, ဘိက္ခဝေ, ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘အပ္ပဋိဝါနံ ပဒဟိဿာမ။ ကာမံ တစော စ နှာရု စ အဋ္ဌိ စ အဝသိဿတု, သရီရေ ဥပသုဿတု မံသလောဟိတံ, ယံ တံ ပုရိသထာမေန ပုရိသဝီရိယေန ပုရိသပရက္ကမေန ပတ္တဗ္ဗံ န တံ အပါပုဏိတွာ ဝီရိယဿ သဏ္ဌာနံ ဘဝိဿတီ’တိ။ ဧဝဉှိ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ပဉ္စမံ။

၆. သံယောဇနသုတ္တံ

၆. ‘‘ဒွေမေ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မာ။ ကတမေ ဒွေ? ယာ စ သံယောဇနိယေသု ဓမ္မေသု အဿာဒါနုပဿိတာ, ယာ စ သံယောဇနိယေသု ဓမ္မေသု နိဗ္ဗိဒါနုပဿိတာ။ သံယောဇနိယေသု, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေသု အဿာဒါနုပဿီ ဝိဟရန္တော ရာဂံ န ပဇဟတိ, ဒေါသံ န ပဇဟတိ, မောဟံ န ပဇဟတိ။ ရာဂံ အပ္ပဟာယ, ဒေါသံ အပ္ပဟာယ, မောဟံ အပ္ပဟာယ န ပရိမုစ္စတိ ဇာတိယာ ဇရာယ မရဏေန သောကေဟိ ပရိဒေဝေဟိ ဒုက္ခေဟိ ဒေါမနဿေဟိ ဥပါယာသေဟိ။ န ပရိမုစ္စတိ ဒုက္ခသ္မာတိ ဝဒါမိ။

‘‘သံယောဇနိယေသု, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မေသု နိဗ္ဗိဒါနုပဿီ ဝိဟရန္တော ရာဂံ ပဇဟတိ, ဒေါသံ ပဇဟတိ, မောဟံ ပဇဟတိ။ ရာဂံ ပဟာယ, ဒေါသံ ပဟာယ, မောဟံ ပဟာယ, ပရိမုစ္စတိ ဇာတိယာ ဇရာယ မရဏေန သောကေဟိ ပရိဒေဝေဟိ ဒုက္ခေဟိ ဒေါမနဿေဟိ ဥပါယာသေဟိ။ ပရိမုစ္စတိ ဒုက္ခသ္မာတိ ဝဒါမိ။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဒွေ ဓမ္မာ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇. ကဏှသုတ္တံ

၇. ‘‘ဒွေမေ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မာ ကဏှာ။ ကတမေ ဒွေ? အဟိရိကဉ္စ အနောတ္တပ္ပဉ္စ။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဒွေ ဓမ္မာ ကဏှာ’’တိ။ သတ္တမံ။

၈. သုက္ကသုတ္တံ

၈. ‘‘ဒွေမေ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မာ သုက္ကာ။ ကတမေ ဒွေ? ဟိရီ [ဟိရိ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] စ ဩတ္တပ္ပဉ္စ။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဒွေ ဓမ္မာ သုက္ကာ’’တိ။ အဋ္ဌမံ။

၉. စရိယသုတ္တံ

၉. ‘‘ဒွေမေ , ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မာ သုက္ကာ လောကံ ပါလေန္တိ။ ကတမေ ဒွေ? ဟိရီ စ ဩတ္တပ္ပဉ္စ။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဒွေ သုက္ကာ ဓမ္မာ လောကံ န ပါလေယျုံ, နယိဓ ပညာယေထ မာတာတိ ဝါ မာတုစ္ဆာတိ ဝါ မာတုလာနီတိ ဝါ အာစရိယဘရိယာတိ ဝါ ဂရူနံ ဒါရာတိ ဝါ။ သမ္ဘေဒံ လောကော အဂမိဿ, ယထာ အဇေဠကာ ကုက္ကုဋသူကရာ သောဏသိင်္ဂါလာ [သောဏသိဂါလာ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)]။ ယသ္မာ စ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဣမေ ဒွေ သုက္ကာ ဓမ္မာ လောကံ ပါလေန္တိ တသ္မာ ပညာယတိ [ပညာယန္တိ (သီ.)] မာတာတိ ဝါ မာတုစ္ဆာတိ ဝါ မာတုလာနီတိ ဝါ အာစရိယဘရိယာတိ ဝါ ဂရူနံ ဒါရာတိ ဝါ’’တိ။ နဝမံ။

၁၀. ဝဿူပနာယိကသုတ္တံ

၁၀. ‘‘ဒွေမာ, ဘိက္ခဝေ, ဝဿူပနာယိကာ။ ကတမာ ဒွေ? ပုရိမိကာ စ ပစ္ဆိမိကာ စ။ ဣမာ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဒွေ ဝဿူပနာယိကာ’’တိ။ ဒသမံ။

ကမ္မကရဏဝဂ္ဂေါ ပဌမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ဝဇ္ဇာ ပဓါနာ ဒွေ တပနီယာ၊ ဥပညာတေန ပဉ္စမံ။

သံယောဇနဉ္စ ကဏှဉ္စ၊ သုက္ကံ စရိယာ ဝဿူပနာယိကေန ဝဂ္ဂေါ။