စိတ္တသံယုတ္တံ

၇. စိတ္တသံယုတ္တံ

၁. သံယောဇနသုတ္တံ

၃၄၃. ဧကံ သမယံ သမ္ဗဟုလာ ထေရာ ဘိက္ခူ မစ္ဆိကာသဏ္ဍေ ဝိဟရန္တိ အမ္ဗာဋကဝနေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန သမ္ဗဟုလာနံ ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တာနံ မဏ္ဍလမာဠေ သန္နိသိန္နာနံ သန္နိပတိတာနံ အယမန္တရာကထာ ဥဒပါဒိ – ‘‘‘သံယောဇန’န္တိ ဝါ, အာဝုသော, ‘သံယောဇနိယာ ဓမ္မာ’တိ ဝါ ဣမေ ဓမ္မာ နာနတ္ထာ နာနာဗျဉ္ဇနာ ဥဒါဟု ဧကတ္ထာ ဗျဉ္ဇနမေဝ နာန’’န္တိ? တတ္ရေကစ္စေဟိ ထေရေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဧဝံ ဗျာကတံ ဟောတိ – ‘‘‘သံယောဇန’န္တိ ဝါ, အာဝုသော, ‘သံယောဇနိယာ ဓမ္မာ’တိ ဝါ ဣမေ ဓမ္မာ နာနတ္ထာ စေဝ နာနာဗျဉ္ဇနာ စာ’’တိ။ ဧကစ္စေဟိ ထေရေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဧဝံ ဗျာကတံ ဟောတိ – ‘‘‘သံယောဇန’န္တိ ဝါ, အာဝုသော, ‘သံယောဇနိယာ ဓမ္မာ’တိ ဝါ ဣမေ ဓမ္မာ ဧကတ္ထာ ဗျဉ္ဇနမေဝ နာန’’န္တိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန စိတ္တော ဂဟပတိ မိဂပထကံ အနုပ္ပတ္တော ဟောတိ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန။ အဿောသိ ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ သမ္ဗဟုလာနံ ကိရ ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တာနံ မဏ္ဍလမာဠေ သန္နိသိန္နာနံ သန္နိပတိတာနံ အယမန္တရာကထာ ဥဒပါဒိ – ‘‘‘သံယောဇန’န္တိ ဝါ, အာဝုသော, ‘သံယောဇနိယာ ဓမ္မာ’တိ ဝါ ဣမေ ဓမ္မာ နာနတ္ထာ နာနာဗျဉ္ဇနာ ဥဒါဟု ဧကတ္ထာ ဗျဉ္ဇနမေဝ နာန’’န္တိ? တတ္ရေကစ္စေဟိ ထေရေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဧဝံ ဗျာကတံ – ‘‘‘သံယောဇန’န္တိ ဝါ, အာဝုသော , ‘သံယောဇနိယာ ဓမ္မာ’တိ ဝါ ဣမေ ဓမ္မာ နာနတ္ထာ စေဝ နာနာဗျဉ္ဇနာ စာ’’တိ။ ဧကစ္စေဟိ ထေရေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဧဝံ ဗျာကတံ ‘သံယောဇန’န္တိ ဝါ, အာဝုသော ‘သံယောဇနိယာ ဓမ္မာ’တိ ဝါ ဣမေ ဓမ္မာ ဧကတ္ထာ ဗျဉ္ဇနမေဝ နာနန္တိ။ အထ ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ ယေန ထေရာ ဘိက္ခူ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ထေရေ ဘိက္ခူ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ ထေရေ ဘိက္ခူ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သုတံ မေတံ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာနံ ကိရ ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တာနံ မဏ္ဍလမာဠေ သန္နိသိန္နာနံ သန္နိပတိတာနံ အယမန္တရာကထာ ဥဒပါဒိ – ‘သံယောဇန’န္တိ ဝါ, အာဝုသော, ‘သံယောဇနိယာ ဓမ္မာ’တိ ဝါ ဣမေ ဓမ္မာ နာနတ္ထာ နာနာဗျဉ္ဇနာ ဥဒါဟု ဧကတ္ထာ ဗျဉ္ဇနမေဝ နာန’’န္တိ? ဧကစ္စေဟိ ထေရေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဧဝံ ဗျာကတံ – ‘‘‘သံယောဇန’န္တိ ဝါ, အာဝုသော, ‘သံယောဇနိယာ ဓမ္မာ’တိ ဝါ ဣမေ ဓမ္မာ နာနတ္ထာ စေဝ နာနာဗျဉ္ဇနာ စာ’’တိ။ ဧကစ္စေဟိ ထေရေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဧဝံ ဗျာကတံ ‘‘‘သံယောဇန’န္တိ ဝါ, အာဝုသော, ‘သံယောဇနိယာ ဓမ္မာ’တိ ဝါ ဣမေ ဓမ္မာ ဧကတ္ထာ ဗျဉ္ဇနမေဝ နာန’’န္တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဂဟပတီ’’တိ။

‘‘‘သံယောဇန’န္တိ ဝါ, ဘန္တေ, ‘သံယောဇနိယာ ဓမ္မာ’တိ ဝါ ဣမေ ဓမ္မာ နာနတ္ထာ စေဝ နာနာဗျဉ္ဇနာ စ။ တေန ဟိ, ဘန္တေ, ဥပမံ ဝေါ ကရိဿာမိ။ ဥပမာယပိဓေကစ္စေ ဝိညူ ပုရိသာ ဘာသိတဿ အတ္ထံ အာဇာနန္တိ။ သေယျထာပိ, ဘန္တေ, ကာဠော စ ဗလီဗဒ္ဒေါ ဩဒါတော စ ဗလီဗဒ္ဒေါ ဧကေန ဒါမေန ဝါ ယောတ္တေန ဝါ သံယုတ္တာ အဿု။ ယော နု ခေါ ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ကာဠော ဗလီဗဒ္ဒေါ ဩဒါတဿ ဗလီဗဒ္ဒဿ သံယောဇနံ , ဩဒါတော ဗလီဗဒ္ဒေါ ကာဠဿ ဗလီဗဒ္ဒဿ သံယောဇန’န္တိ, သမ္မာ နု ခေါ သော ဝဒမာနော ဝဒေယျာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဂဟပတိ! န ခေါ, ဂဟပတိ, ကာဠော ဗလီဗဒ္ဒေါ ဩဒါတဿ ဗလီဗဒ္ဒဿ သံယောဇနံ, နပိ ဩဒါတော ဗလီဗဒ္ဒေါ ကာဠဿ ဗဠီဗဒ္ဒဿ သံယောဇနံ; ယေန ခေါ တေ ဧကေန ဒါမေန ဝါ ယောတ္တေန ဝါ သံယုတ္တာ တံ တတ္ထ သံယောဇန’’န္တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ဘန္တေ, န စက္ခု ရူပါနံ သံယောဇနံ, န ရူပါ စက္ခုဿ သံယောဇနံ; ယဉ္စ တတ္ထ တဒုဘယံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဆန္ဒရာဂေါ တံ တတ္ထ သံယောဇနံ။ န သောတံ သဒ္ဒါနံ။ န ဃာနံ ဂန္ဓာနံ။ န ဇိဝှာ ရသာနံ။ န ကာယော ဖောဋ္ဌဗ္ဗာနံ သံယောဇနံ, န ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ ကာယဿ သံယောဇနံ; ယဉ္စ တတ္ထ တဒုဘယံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဆန္ဒရာဂေါ တံ တတ္ထ သံယောဇနံ။ န မနော ဓမ္မာနံ သံယောဇနံ, န ဓမ္မာ မနဿ သံယောဇနံ; ယဉ္စ တတ္ထ တဒုဘယံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဆန္ဒရာဂေါ တံ တတ္ထ သံယောဇန’’န္တိ။ ‘‘လာဘာ တေ, ဂဟပတိ, သုလဒ္ဓံ တေ, ဂဟပတိ, ယဿ တေ ဂမ္ဘီရေ ဗုဒ္ဓဝစနေ ပညာစက္ခု ကမတီ’’တိ။ ပဌမံ။

၂. ပဌမဣသိဒတ္တသုတ္တံ

၃၄၄. ဧကံ သမယံ သမ္ဗဟုလာ ထေရာ ဘိက္ခူ မစ္ဆိကာသဏ္ဍေ ဝိဟရန္တိ အမ္ဗာဋကဝနေ။ အထ ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ ယေန ထေရာ ဘိက္ခူ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ထေရေ ဘိက္ခူ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ ထေရေ ဘိက္ခူ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဓိဝါသေန္တု မေ, ဘန္တေ, ထေရာ သွာတနာယ ဘတ္တ’’န္တိ။ အဓိဝါသေသုံ ခေါ ထေရာ ဘိက္ခူ တုဏှီဘာဝေန ။ အထ ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ အဓိဝါသနံ ဝိဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ထေရေ ဘိက္ခူ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။ အထ ခေါ ထေရာ ဘိက္ခူ တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန စိတ္တဿ ဂဟပတိဿ နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိံသု။

အထ ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ ယေန ထေရာ ဘိက္ခူ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ထေရေ ဘိက္ခူ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ အာယသ္မန္တံ ထေရံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘‘ဓါတုနာနတ္တံ, ဓါတုနာနတ္တ’န္တိ, ဘန္တေ ထေရ, ဝုစ္စတိ။ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ, ဘန္တေ, ဓါတုနာနတ္တံ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ’’တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ အာယသ္မာ ထေရော တုဏှီ အဟောသိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ အာယသ္မန္တံ ထေရံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘‘ဓါတုနာနတ္တံ, ဓါတုနာနတ္တ’န္တိ, ဘန္တေ ထေရ, ဝုစ္စတိ။ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ, ဘန္တေ, ဓါတုနာနတ္တံ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ’’တိ? ဒုတိယမ္ပိ ခေါ အာယသ္မာ ထေရော တုဏှီ အဟောသိ။ တတိယမ္ပိ ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ အာယသ္မန္တံ ထေရံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘‘ဓါတုနာနတ္တံ, ဓါတုနာနတ္တ’န္တိ, ဘန္တေ ထေရ, ဝုစ္စတိ။ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ, ဘန္တေ, ဓါတုနာနတ္တံ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ’’တိ? တတိယမ္ပိ ခေါ အာယသ္မာ ထေရော တုဏှီ အဟောသိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ ဣသိဒတ္တော တသ္မိံ ဘိက္ခုသံဃေ သဗ္ဗနဝကော ဟောတိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ဣသိဒတ္တော အာယသ္မန္တံ ထေရံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဗျာကရောမဟံ, ဘန္တေ ထေရ, စိတ္တဿ ဂဟပတိနော ဧတံ ပဉ္ဟ’’န္တိ? ‘‘ဗျာကရောဟိ တွံ, အာဝုသော ဣသိဒတ္တ, စိတ္တဿ ဂဟပတိနော ဧတံ ပဉ္ဟ’’န္တိ။ ‘‘ဧဝဉှိ တွံ, ဂဟပတိ, ပုစ္ဆသိ – ‘ဓါတုနာနတ္တံ, ဓါတုနာနတ္တန္တိ, ဘန္တေ ထေရ, ဝုစ္စတိ။ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ, ဘန္တေ, ဓါတုနာနတ္တံ, ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ’’’တိ? ‘‘ဧဝံ , ဘန္တေ’’။ ‘‘ဣဒံ ခေါ, ဂဟပတိ, ဓါတုနာနတ္တံ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ – စက္ခုဓါတု, ရူပဓါတု, စက္ခုဝိညာဏဓါတု။ပေ.။ မနောဓါတု, ဓမ္မဓါတု, မနောဝိညာဏဓါတု။ ဧတ္တာဝတာ ခေါ, ဂဟပတိ, ဓါတုနာနတ္တံ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ’’တိ။

အထ ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ အာယသ္မတော ဣသိဒတ္တဿ ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ ထေရေ ဘိက္ခူ ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန သဟတ္ထာ သန္တပ္ပေသိ သမ္ပဝါရေသိ။ အထ ခေါ ထေရာ ဘိက္ခူ ဘုတ္တာဝိနော ဩနီတပတ္တပါဏိနော ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကမိံသု။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ထေရော အာယသ္မန္တံ ဣသိဒတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သာဓု ခေါ တံ, အာဝုသော ဣသိဒတ္တ , ဧသော ပဉ္ဟော ပဋိဘာသိ, နေသော ပဉ္ဟော မံ ပဋိဘာသိ။ တေနဟာဝုသော ဣသိဒတ္တ, ယဒါ အညထာပိ [ယဒါ အညဒါပိ (သီ. ဣ.) အညဒါပိ (?)] ဧဝရူပေါ ပဉ္ဟော အာဂစ္ဆေယျ, တညေဝေတ္ထ ပဋိဘာသေယျာ’’တိ။ ဒုတိယံ။

၃. ဒုတိယဣသိဒတ္တသုတ္တံ

၃၄၅. ဧကံ သမယံ သမ္ဗဟုလာ ထေရာ ဘိက္ခူ မစ္ဆိကာသဏ္ဍေ ဝိဟရန္တိ အမ္ဗာဋကဝနေ။ အထ ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ ယေန ထေရာ ဘိက္ခူ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ထေရေ ဘိက္ခူ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ ထေရေ ဘိက္ခူ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဓိဝါသေန္တု မေ, ဘန္တေ ထေရာ, သွာတနာယ ဘတ္တ’’န္တိ။ အဓိဝါသေသုံ ခေါ ထေရာ ဘိက္ခူ တုဏှီဘာဝေန။ အထ ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ အဓိဝါသနံ ဝိဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ထေရေ ဘိက္ခူ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။ အထ ခေါ ထေရာ ဘိက္ခူ တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန စိတ္တဿ ဂဟပတိဿ နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိံသု။

အထ ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ ယေန ထေရာ ဘိက္ခူ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ထေရေ ဘိက္ခူ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ အာယသ္မန္တံ ထေရံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ယာ ဣမာ, ဘန္တေ ထေရ, အနေကဝိဟိတာ ဒိဋ္ဌိယော လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ – ‘သဿတော လောကောတိ ဝါ, အသဿတော လောကောတိ ဝါ, အန္တဝါ လောကောတိ ဝါ, အနန္တဝါ လောကောတိ ဝါ, တံ ဇီဝံ တံ သရီရန္တိ ဝါ, အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရန္တိ ဝါ, ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာတိ ဝါ, န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာတိ ဝါ, ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာတိ ဝါ, နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဝါ။ ယာနိ စိမာနိ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ ဗြဟ္မဇာလေ ဘဏိတာနိ; ဣမာ နု ခေါ, ဘန္တေ, ဒိဋ္ဌိယော ကိသ္မိံ သတိ ဟောန္တိ, ကိသ္မိံ အသတိ န ဟောန္တီ’’တိ?

ဧဝံ ဝုတ္တေ, အာယသ္မာ ထေရော တုဏှီ အဟောသိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ။ပေ.။ တတိယမ္ပိ ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ အာယသ္မန္တံ ထေရံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ယာ ဣမာ, ဘန္တေ ထေရ, အနေကဝိဟိတာ ဒိဋ္ဌိယော လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ – သဿတော လောကောတိ ဝါ, အသဿတော လောကောတိ ဝါ, အန္တဝါ လောကောတိ ဝါ, အနန္တဝါ လောကောတိ ဝါ, တံ ဇီဝံ တံ သရီရန္တိ ဝါ, အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရန္တိ ဝါ, ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာတိ ဝါ, န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာတိ ဝါ, ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာတိ ဝါ, နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာတိ ဝါ။ ယာနိ စိမာနိ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ ဗြဟ္မဇာလေ ဘဏိတာနိ; ဣမာ နု ခေါ, ဘန္တေ, ဒိဋ္ဌိယော ကိသ္မိံ သတိ ဟောန္တိ, ကိသ္မိံ အသတိ န ဟောန္တီ’’တိ? တတိယမ္ပိ ခေါ အာယသ္မာ ထေရော တုဏှီ အဟောသိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ ဣသိဒတ္တော တသ္မိံ ဘိက္ခုသံဃေ သဗ္ဗနဝကော ဟောတိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ဣသိဒတ္တော အာယသ္မန္တံ ထေရံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဗျာကရောမဟံ, ဘန္တေ ထေရ, စိတ္တဿ ဂဟပတိနော ဧတံ ပဉ္ဟ’’န္တိ? ‘‘ဗျာကရောဟိ တွံ, အာဝုသော ဣသိဒတ္တ, စိတ္တဿ ဂဟပတိနော ဧတံ ပဉ္ဟ’’န္တိ။ ‘‘ဧဝဉှိ တွံ, ဂဟပတိ, ပုစ္ဆသိ – ‘ယာ ဣမာ, ဘန္တေ ထေရ, အနေကဝိဟိတာ ဒိဋ္ဌိယော လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ – သဿတော လောကောတိ ဝါ။ပေ.။; ဣမာ နု ခေါ, ဘန္တေ, ဒိဋ္ဌိယော ကိသ္မိံ သတိ ဟောန္တိ, ကိသ္မိံ အသတိ န ဟောန္တီ’’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယာ ဣမာ, ဂဟပတိ, အနေကဝိဟိတာ ဒိဋ္ဌိယော လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ – ‘သဿတော လောကောတိ ဝါ, အသဿတော လောကောတိ ဝါ, အန္တဝါ လောကောတိ ဝါ အနန္တဝါ လောကောတိ ဝါ, တံ ဇီဝံ တံ သရီရန္တိ ဝါ, အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရန္တိ ဝါ, ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာတိ ဝါ, န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာတိ ဝါ, ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာတိ ဝါ, နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာတိ ဝါ။ ယာနိ စိမာနိ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ ဗြဟ္မဇာလေ ဘဏိတာနိ; ဣမာ ခေါ, ဂဟပတိ, ဒိဋ္ဌိယော သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ သတိ ဟောန္တိ, သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ အသတိ န ဟောန္တီ’’’တိ။

‘‘ကထံ ပန, ဘန္တေ, သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ဟောတီ’’တိ? ‘‘ဣဓ, ဂဟပတိ, အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနော အရိယာနံ အဒဿာဝီ အရိယဓမ္မဿ အကောဝိဒေါ အရိယဓမ္မေ အဝိနီတော, သပ္ပုရိသာနံ အဒဿာဝီ သပ္ပုရိသဓမ္မဿ အကောဝိဒေါ သပ္ပုရိသဓမ္မေ အဝိနီတော ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ, ရူပဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ, အတ္တနိ ဝါ ရူပံ, ရူပသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ; ဝေဒနံ အတ္တတော သမနုပဿတိ။ပေ.။ သညံ။ သင်္ခါရေ။ ဝိညာဏံ အတ္တတော သမနုပဿတိ, ဝိညာဏဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ, အတ္တနိ ဝါ ဝိညာဏံ, ဝိညာဏသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ။ ဧဝံ ခေါ, ဂဟပတိ, သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ဟောတီ’’တိ။

‘‘ကထံ ပန, ဘန္တေ, သက္ကာယဒိဋ္ဌိ န ဟောတီ’’တိ? ‘‘ဣဓ, ဂဟပတိ, သုတဝါ အရိယသာဝကော အရိယာနံ ဒဿာဝီ အရိယဓမ္မဿ ကောဝိဒေါ အရိယဓမ္မေ သုဝိနီတော သပ္ပုရိသာနံ ဒဿာဝီ သပ္ပုရိသဓမ္မဿ ကောဝိဒေါ သပ္ပုရိသဓမ္မေ သုဝိနီတော န ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ, န ရူပဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ, န အတ္တနိ ဝါ ရူပံ, န ရူပသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ; န ဝေဒနံ။ န သညံ။ န သင်္ခါရေ။ န ဝိညာဏံ အတ္တတော သမနုပဿတိ, န ဝိညာဏဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ, န အတ္တနိ ဝါ ဝိညာဏံ, န ဝိညာဏသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ။ ဧဝံ ခေါ, ဂဟပတိ, သက္ကာယဒိဋ္ဌိ န ဟောတီ’’တိ။

‘‘ကုတော , ဘန္တေ, အယျော ဣသိဒတ္တော အာဂစ္ဆတီ’’တိ? ‘‘အဝန္တိယာ ခေါ, ဂဟပတိ, အာဂစ္ဆာမီ’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ, ဘန္တေ, အဝန္တိယာ ဣသိဒတ္တော နာမ ကုလပုတ္တော အမှာကံ အဒိဋ္ဌသဟာယော ပဗ္ဗဇိတော? ဒိဋ္ဌော သော အာယသ္မတာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဂဟပတီ’’တိ။ ‘‘ကဟံ နု ခေါ သော, ဘန္တေ, အာယသ္မာ ဧတရဟိ ဝိဟရတီ’’တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ, အာယသ္မာ ဣသိဒတ္တော တုဏှီ အဟောသိ။ ‘‘အယျော နော, ဘန္တေ, ဣသိဒတ္တော’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဂဟပတီ’’တိ။ ‘‘အဘိရမတု, ဘန္တေ, အယျော ဣသိဒတ္တော မစ္ဆိကာသဏ္ဍေ။ ရမဏီယံ အမ္ဗာဋကဝနံ။ အဟံ အယျဿ ဣသိဒတ္တဿ ဥဿုက္ကံ ကရိဿာမိ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာန’’န္တိ။ ‘‘ကလျာဏံ ဝုစ္စတိ, ဂဟပတီ’’တိ။

အထ ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ အာယသ္မတော ဣသိဒတ္တဿ ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ ထေရေ ဘိက္ခူ ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန သဟတ္ထာ သန္တပ္ပေသိ သမ္ပဝါရေသိ။ အထ ခေါ ထေရာ ဘိက္ခူ ဘုတ္တာဝိနော ဩနီတပတ္တပါဏိနော ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကမိံသု။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ထေရော အာယသ္မန္တံ ဣသိဒတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သာဓု ခေါ တံ, အာဝုသော ဣသိဒတ္တ, ဧသော ပဉ္ဟော ပဋိဘာသိ။ နေသော ပဉ္ဟော မံ ပဋိဘာသိ။ တေနဟာဝုသော ဣသိဒတ္တ, ယဒါ အညထာပိ ဧဝရူပေါ ပဉ္ဟော အာဂစ္ဆေယျ, တညေဝေတ္ထ ပဋိဘာသေယျာ’’တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ဣသိဒတ္တော သေနာသနံ သံသာမေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ မစ္ဆိကာသဏ္ဍမှာ ပက္ကာမိ။ ယံ မစ္ဆိကာသဏ္ဍမှာ ပက္ကာမိ, တထာ ပက္ကန္တောဝ အဟောသိ, န ပုန ပစ္စာဂစ္ဆီတိ။ တတိယံ။

၄. မဟကပါဋိဟာရိယသုတ္တံ

၃၄၆. ဧကံ သမယံ သမ္ဗဟုလာ ထေရာ ဘိက္ခူ မစ္ဆိကာသဏ္ဍေ ဝိဟရန္တိ အမ္ဗာဋကဝနေ။ အထ ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ ယေန ထေရာ ဘိက္ခူ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ထေရေ ဘိက္ခူ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ ထေရေ ဘိက္ခူ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဓိဝါသေန္တု မေ, ဘန္တေ ထေရာ, သွာတနာယ ဂေါကုလေ ဘတ္တ’’န္တိ။ အဓိဝါသေသုံ ခေါ ထေရာ ဘိက္ခူ တုဏှီဘာဝေန။ အထ ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ အဓိဝါသနံ ဝိဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ထေရေ ဘိက္ခူ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။ အထ ခေါ ထေရာ ဘိက္ခူ တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန စိတ္တဿ ဂဟပတိနော ဂေါကုလံ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိံသု။

အထ ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ ထေရေ ဘိက္ခူ ပဏီတေန သပ္ပိပါယာသေန သဟတ္ထာ သန္တပ္ပေသိ သမ္ပဝါရေသိ။ အထ ခေါ ထေရာ ဘိက္ခူ ဘုတ္တာဝိနော ဩနီတပတ္တပါဏိနော ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကမိံသု။ စိတ္တောပိ ခေါ ဂဟပတိ ‘သေသကံ ဝိဿဇ္ဇေထာ’တိ ဝတွာ ထေရေ ဘိက္ခူ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓိ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဥဏှံ ဟောတိ ကုထိတံ [ကုဋ္ဌိတံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)]; တေ စ ထေရာ ဘိက္ခူ ပဝေလိယမာနေန မညေ ကာယေန ဂစ္ဆန္တိ, ယထာ တံ ဘောဇနံ ဘုတ္တာဝိနော။

တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ မဟကော တသ္မိံ ဘိက္ခုသံဃေ သဗ္ဗနဝကော ဟောတိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟကော အာယသ္မန္တံ ထေရံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သာဓု ခွဿ, ဘန္တေ ထေရ, သီတကော စ ဝါတော ဝါယေယျ, အဗ္ဘသမ္ပိလာပေါ [အဗ္ဘသံဗိလာပေါ (သီ.), အဗ္ဘသံဝိလာပေါ (ဣ.)] စ အဿ, ဒေဝေါ စ ဧကမေကံ ဖုသာယေယျာ’’တိ။

‘‘သာဓု ခွဿ, အာဝုသော မဟက, ယံ သီတကော စ ဝါတော ဝါယေယျ, အဗ္ဘသမ္ပိလာပေါ စ အဿ, ဒေဝေါ စ ဧကမေကံ ဖုသာယေယျာ’’တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟကော တထာရူပံ ဣဒ္ဓါဘိသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရိ [အဘိသင်္ခါသိ (သီ.)] ယထာ သီတကော စ ဝါတော ဝါယိ, အဗ္ဘသမ္ပိလာပေါ စ အဿ [အာသိ (?)], ဒေဝေါ စ ဧကမေကံ ဖုသိ။ အထ ခေါ စိတ္တဿ ဂဟပတိနော ဧတဒဟောသိ – ‘‘ယော ခေါ ဣမသ္မိံ ဘိက္ခုသံဃေ သဗ္ဗနဝကော ဘိက္ခု တဿာယံ ဧဝရူပေါ ဣဒ္ဓါနုဘာဝေါ’’တိ ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟကော အာရာမံ သမ္ပာပုဏိတွာ အာယသ္မန္တံ ထေရံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အလမေတ္တာဝတာ, ဘန္တေ ထေရာ’’တိ? ‘‘အလမေတ္တာဝတာ, အာဝုသော မဟက! ကတမေတ္တာဝတာ, အာဝုသော မဟက! ပူဇိတမေတ္တာဝတာ, အာဝုသော မဟကော’’တိ ။ အထ ခေါ ထေရာ ဘိက္ခူ ယထာဝိဟာရံ အဂမံသု။ အာယသ္မာပိ မဟကော သကံ ဝိဟာရံ အဂမာသိ။

အထ ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ ယေနာယသ္မာ မဟကော တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ မဟကံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ အာယသ္မန္တံ မဟကံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သာဓု မေ, ဘန္တေ, အယျော မဟကော ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မံ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယံ ဒဿေတူ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ တွံ, ဂဟပတိ, အာလိန္ဒေ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ပညပေတွာ တိဏကလာပံ ဩကာသေဟီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ အာယသ္မတော မဟကဿ ပဋိဿုတွာ အာလိန္ဒေ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ပညပေတွာ တိဏကလာပံ ဩကာသေသိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟကော ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ သူစိဃဋိကံ ဒတွာ တထာရူပံ ဣဒ္ဓါဘိသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရိ ယထာ တာလစ္ဆိဂ္ဂဠေန စ အဂ္ဂဠန္တရိကာယ စ အစ္စိ နိက္ခမိတွာ တိဏာနိ ဈာပေသိ, ဥတ္တရာသင်္ဂံ န ဈာပေသိ။ အထ ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ပပ္ဖောဋေတွာ သံဝိဂ္ဂေါ လောမဟဋ္ဌဇာတော ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟကော ဝိဟာရာ နိက္ခမိတွာ စိတ္တံ ဂဟပတိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အလမေတ္တာဝတာ, ဂဟပတီ’’တိ?

‘‘အလမေတ္တာဝတာ , ဘန္တေ မဟက! ကတမေတ္တာဝတာ, ဘန္တေ, မဟက! ပူဇိတမေတ္တာဝတာ, ဘန္တေ မဟက! အဘိရမတု, ဘန္တေ, အယျော မဟကော မစ္ဆိကာသဏ္ဍေ။ ရမဏီယံ အမ္ဗာဋကဝနံ။ အဟံ အယျဿ မဟကဿ ဥဿုက္ကံ ကရိဿာမိ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာန’’န္တိ။ ‘‘ကလျာဏံ ဝုစ္စတိ, ဂဟပတီ’’တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟကော သေနာသနံ သံသာမေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ မစ္ဆိကာသဏ္ဍမှာ ပက္ကာမိ။ ယံ မစ္ဆိကာသဏ္ဍမှာ ပက္ကာမိ, တထာ ပက္ကန္တောဝ အဟောသိ; န ပုန ပစ္စာဂစ္ဆီတိ။ စတုတ္ထံ။

၅. ပဌမကာမဘူသုတ္တံ

၃၄၇. ဧကံ သမယံ အာယသ္မာ ကာမဘူ မစ္ဆိကာသဏ္ဍေ ဝိဟရတိ အမ္ဗာဋကဝနေ။ အထ ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ ယေနာယသ္မာ ကာမဘူ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ ကာမဘုံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ စိတ္တံ ဂဟပတိံ အာယသ္မာ ကာမဘူ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ဝုတ္တမိဒံ , ဂဟပတိ –

‘‘နေလင်္ဂေါ သေတပစ္ဆာဒေါ၊ ဧကာရော ဝတ္တတီ ရထော။

အနီဃံ ပဿ အာယန္တံ [အပ္ပတ္တံ (သျာ. ကံ. က.)]၊ ဆိန္နသောတံ အဗန္ဓန’’န္တိ။

‘‘ဣမဿ နု ခေါ, ဂဟပတိ, သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ ကထံ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ? ‘‘ကိံ နု ခေါ ဧတံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ ဘာသိတ’’န္တိ? ‘‘ဧဝံ, ဂဟပတီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ, ဘန္တေ, မုဟုတ္တံ အာဂမေဟိ ယာဝဿ အတ္ထံ ပေက္ခာမီ’’တိ။ အထ ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ မုဟုတ္တံ တုဏှီ ဟုတွာ အာယသ္မန္တံ ကာမဘုံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘‘နေလင်္ဂ’န္တိ ခေါ, ဘန္တေ, သီလာနမေတံ အဓိဝစနံ။ ‘သေတပစ္ဆာဒေါ’တိ ခေါ, ဘန္တေ, ဝိမုတ္တိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ ‘ဧကာရော’တိ ခေါ, ဘန္တေ, သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ ‘ဝတ္တတီ’တိ ခေါ, ဘန္တေ, အဘိက္ကမပဋိက္ကမဿေတံ အဓိဝစနံ။ ‘ရထော’တိ ခေါ, ဘန္တေ, ဣမဿေတံ စာတုမဟာဘူတိကဿ ကာယဿ အဓိဝစနံ မာတာပေတ္တိကသမ္ဘဝဿ ဩဒနကုမ္မာသူပစယဿ အနိစ္စုစ္ဆာဒနပရိမဒ္ဒနဘေဒနဝိဒ္ဓံသနဓမ္မဿ။ ရာဂေါ ခေါ, ဘန္တေ, နီဃော, ဒေါသော နီဃော, မောဟော နီဃော။ တေ ခီဏာသဝဿ ဘိက္ခုနော ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝင်္ကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ။ တသ္မာ ခီဏာသဝေါ ဘိက္ခု ‘အနီဃော’တိ ဝုစ္စတိ။ ‘အာယန္တ’န္တိ ခေါ, ဘန္တေ, အရဟတော ဧတံ အဓိဝစနံ။ ‘သောတော’တိ ခေါ, ဘန္တေ, တဏှာယေတံ အဓိဝစနံ။ သာ ခီဏာသဝဿ ဘိက္ခုနော ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝင်္ကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ။ တသ္မာ ခီဏာသဝေါ ဘိက္ခု ‘ဆိန္နသောတော’တိ ဝုစ္စတိ။ ရာဂေါ ခေါ, ဘန္တေ, ဗန္ဓနံ, ဒေါသော ဗန္ဓနံ, မောဟော ဗန္ဓနံ။ တေ ခီဏာသဝဿ ဘိက္ခုနော ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝင်္ကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ။ တသ္မာ ခီဏာသဝေါ ဘိက္ခု ‘အဗန္ဓနော’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣတိ ခေါ, ဘန္တေ, ယံ တံ ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ –

‘‘နေလင်္ဂေါ သေတပစ္ဆာဒေါ၊ ဧကာရော ဝတ္တတီ ရထော။

အနီဃံ ပဿ အာယန္တံ၊ ဆိန္နသောတံ အဗန္ဓန’’န္တိ။

‘‘ဣမဿ ခေါ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဧဝံ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အာဇာနာမီ’’တိ ။ ‘‘လာဘာ တေ, ဂဟပတိ, သုလဒ္ဓံ တေ, ဂဟပတိ! ယဿ တေ ဂမ္ဘီရေ ဗုဒ္ဓဝစနေ ပညာစက္ခု ကမတီ’’တိ။ ပဉ္စမံ။

၆. ဒုတိယကာမဘူသုတ္တံ

၃၄၈. ဧကံ သမယံ အာယသ္မာ ကာမဘူ မစ္ဆိကာသဏ္ဍေ ဝိဟရတိ အမ္ဗာဋကဝနေ။ အထ ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ ယေနာယသ္မာ ကာမဘူ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ အာယသ္မန္တံ ကာမဘုံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကတိ နု ခေါ, ဘန္တေ, သင်္ခါရာ’’တိ? ‘‘တယော ခေါ, ဂဟပတိ, သင်္ခါရာ – ကာယသင်္ခါရော, ဝစီသင်္ခါရော, စိတ္တသင်္ခါရော’’တိ။ ‘‘သာဓု, ဘန္တေ’’တိ ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ အာယသ္မတော ကာမဘုဿ ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ အာယသ္မန္တံ ကာမဘုံ ဥတ္တရိံ ပဉ္ဟံ အပုစ္ဆိ – ‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ, ကာယသင်္ခါရော, ကတမော ဝစီသင်္ခါရော, ကတမော စိတ္တသင်္ခါရော’’တိ? ‘‘အဿာသပဿာသာ ခေါ, ဂဟပတိ, ကာယသင်္ခါရော, ဝိတက္ကဝိစာရာ ဝစီသင်္ခါရော, သညာ စ ဝေဒနာ စ စိတ္တသင်္ခါရော’’တိ။

‘‘သာဓု, ဘန္တေ’’တိ ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ။ပေ.။ ဥတ္တရိံ ပဉ္ဟံ အပုစ္ဆိ – ‘‘ကသ္မာ ပန, ဘန္တေ, အဿာသပဿာသာ ကာယသင်္ခါရော, ကသ္မာ ဝိတက္ကဝိစာရာ ဝစီသင်္ခါရော, ကသ္မာ သညာ စ ဝေဒနာ စ စိတ္တသင်္ခါရော’’တိ? ‘‘အဿာသပဿာသာ ခေါ, ဂဟပတိ, ကာယိကာ။ ဧတေ ဓမ္မာ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓါ, တသ္မာ အဿာသပဿာသာ ကာယသင်္ခါရော။ ပုဗ္ဗေ ခေါ, ဂဟပတိ, ဝိတက္ကေတွာ ဝိစာရေတွာ ပစ္ဆာ ဝါစံ ဘိန္ဒတိ, တသ္မာ ဝိတက္ကဝိစာရာ ဝစီသင်္ခါရော။ သညာ စ ဝေဒနာ စ စေတသိကာ။ ဧတေ ဓမ္မာ စိတ္တပ္ပဋိဗဒ္ဓါ, တသ္မာ သညာ စ ဝေဒနာ စ စိတ္တသင်္ခါရော’’တိ။

သာဓု။ပေ.။ ဥတ္တရိံ ပဉ္ဟံ အပုစ္ဆိ – ‘‘ကထံ ပန, ဘန္တေ, သညာဝေဒယိတနိရောဓသမာပတ္တိ ဟောတီ’’တိ? ‘‘န ခေါ, ဂဟပတိ, သညာဝေဒယိတနိရောဓံ သမာပဇ္ဇန္တဿ ဘိက္ခုနော ဧဝံ ဟောတိ – ‘အဟံ သညာဝေဒယိတနိရောဓံ သမာပဇ္ဇိဿ’န္တိ ဝါ ‘အဟံ သညာဝေဒယိတနိရောဓံ သမာပဇ္ဇာမီ’တိ ဝါ ‘အဟံ သညာဝေဒယိတနိရောဓံ သမာပန္နော’တိ ဝါ ။ အထ ခွဿ ပုဗ္ဗေဝ တထာ စိတ္တံ ဘာဝိတံ ဟောတိ ယံ တံ တထတ္တာယ ဥပနေတီ’’တိ။

သာဓု ။ပေ.။ ဥတ္တရိံ ပဉ္ဟံ အပုစ္ဆိ – ‘‘သညာဝေဒယိတနိရောဓံ သမာပဇ္ဇန္တဿ ပန, ဘန္တေ , ဘိက္ခုနော ကတမေ ဓမ္မာ ပဌမံ နိရုဇ္ဈန္တိ, ယဒိ ဝါ ကာယသင်္ခါရော, ယဒိ ဝါ ဝစီသင်္ခါရော, ယဒိ ဝါ စိတ္တသင်္ခါရော’’တိ? ‘‘သညာဝေဒယိတနိရောဓံ သမာပဇ္ဇန္တဿ ခေါ, ဂဟပတိ, ဘိက္ခုနော ဝစီသင်္ခါရော ပဌမံ နိရုဇ္ဈတိ, တတော ကာယသင်္ခါရော, တတော စိတ္တသင်္ခါရော’’တိ။

သာဓု။ပေ.။ ဥတ္တရိံ ပဉ္ဟံ အပုစ္ဆိ – ‘‘ယွာယံ, ဘန္တေ, မတော ကာလင်္ကတော, ယော စာယံ ဘိက္ခု သညာဝေဒယိတနိရောဓံ သမာပန္နော, ဣမေသံ ကိံ နာနာကရဏ’’န္တိ? ‘‘ယွာယံ ဂဟပတိ, မတော ကာလင်္ကတော တဿ ကာယသင်္ခါရော နိရုဒ္ဓေါ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ, ဝစီသင်္ခါရော နိရုဒ္ဓေါ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ, စိတ္တသင်္ခါရော နိရုဒ္ဓေါ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ, အာယု ပရိက္ခီဏော, ဥသ္မာ ဝူပသန္တာ, ဣန္ဒ္ရိယာနိ ဝိပရိဘိန္နာနိ။ ယော စ ခွါယံ, ဂဟပတိ, ဘိက္ခု သညာဝေဒယိတနိရောဓံ သမာပန္နော, တဿပိ ကာယသင်္ခါရော နိရုဒ္ဓေါ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ, ဝစီသင်္ခါရော နိရုဒ္ဓေါ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ, စိတ္တသင်္ခါရော နိရုဒ္ဓေါ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ, အာယု အပရိက္ခီဏော, ဥသ္မာ အဝူပသန္တာ, ဣန္ဒ္ရိယာနိ ဝိပ္ပသန္နာနိ။ ယွာယံ, ဂဟပတိ, မတော ကာလင်္ကတော, ယော စာယံ ဘိက္ခု သညာဝေဒယိတနိရောဓံ သမာပန္နော, ဣဒံ နေသံ နာနာကရဏ’’န္တိ။

သာဓု။ပေ.။ ဥတ္တရိံ ပဉ္ဟံ အပုစ္ဆိ – ‘‘ကထံ ပန, ဘန္တေ, သညာဝေဒယိတနိရောဓသမာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတီ’’တိ? ‘‘န ခေါ, ဂဟပတိ, သညာဝေဒယိတနိရောဓသမာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌဟန္တဿ ဘိက္ခုနော ဧဝံ ဟောတိ – ‘အဟံ သညာဝေဒယိတနိရောဓသမာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌဟိဿ’န္တိ ဝါ ‘အဟံ သညာဝေဒယိတနိရောဓသမာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌဟာမီ’တိ ဝါ ‘အဟံ သညာဝေဒယိတနိရောဓသမာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌိတော’တိ ဝါ။ အထ ခွဿ ပုဗ္ဗေဝ တထာ စိတ္တံ ဘာဝိတံ ဟောတိ, ယံ တံ တထတ္တာယ ဥပနေတီ’’တိ။

သာဓု , ဘန္တေ။ပေ.။ ဥတ္တရိံ ပဉ္ဟံ အပုစ္ဆိ – ‘‘သညာဝေဒယိတနိရောဓသမာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌဟန္တဿ ပန, ဘန္တေ, ဘိက္ခုနော ကတမေ ဓမ္မာ ပဌမံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, ယဒိ ဝါ ကာယသင်္ခါရော, ယဒိ ဝါ ဝစီသင်္ခါရော, ယဒိ ဝါ စိတ္တသင်္ခါရော’’တိ? ‘‘သညာဝေဒယိတနိရောဓသမာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌဟန္တဿ, ဂဟပတိ, ဘိက္ခုနော စိတ္တသင်္ခါရော ပဌမံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တတော ကာယသင်္ခါရော, တတော ဝစီသင်္ခါရော’’တိ။

သာဓု။ပေ.။ ဥတ္တရိံ ပဉ္ဟံ အပုစ္ဆိ – ‘‘သညာဝေဒယိတနိရောဓသမာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌိတံ ပန, ဘန္တေ , ဘိက္ခုံ ကတိ ဖဿာ ဖုသန္တိ’’? ‘‘သညာဝေဒယိတနိရောဓသမာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌိတံ ခေါ, ဂဟပတိ, ဘိက္ခုံ တယော ဖဿာ ဖုသန္တိ – သုညတော ဖဿော, အနိမိတ္တော ဖဿော, အပ္ပဏိဟိတော ဖဿော’’တိ။

သာဓု။ပေ.။ ဥတ္တရိံ ပဉ္ဟံ အပုစ္ဆိ – ‘‘သညာဝေဒယိတနိရောဓသမာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌိတဿ ပန, ဘန္တေ, ဘိက္ခုနော ကိံနိန္နံ စိတ္တံ ဟောတိ, ကိံပေါဏံ, ကိံပဗ္ဘာရ’’န္တိ? ‘‘သညာဝေဒယိတနိရောဓသမာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌိတဿ ခေါ, ဂဟပတိ, ဘိက္ခုနော ဝိဝေကနိန္နံ စိတ္တံ ဟောတိ ဝိဝေကပေါဏံ ဝိဝေကပဗ္ဘာရ’’န္တိ။

‘‘သာဓု, ဘန္တေ’’တိ ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ အာယသ္မတော ကာမဘုဿ ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ အာယသ္မန္တံ ကာမဘုံ ဥတ္တရိံ ပဉ္ဟံ အပုစ္ဆိ – ‘‘သညာဝေဒယိတနိရောဓသမာပတ္တိယာ ပန, ဘန္တေ, ကတိ ဓမ္မာ ဗဟူပကာရာ’’တိ? ‘‘အဒ္ဓါ ခေါ တွံ, ဂဟပတိ, ယံ ပဌမံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ တံ ပုစ္ဆသိ။ အပိ စ တျာဟံ ဗျာကရိဿာမိ။ သညာဝေဒယိတနိရောဓသမာပတ္တိယာ ခေါ, ဂဟပတိ, ဒွေ ဓမ္မာ ဗဟူပကာရာ – သမထော စ ဝိပဿနာ စာ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။

၇. ဂေါဒတ္တသုတ္တံ

၃၄၉. ဧကံ သမယံ အာယသ္မာ ဂေါဒတ္တော မစ္ဆိကာသဏ္ဍေ ဝိဟရတိ အမ္ဗာဋကဝနေ။ အထ ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ ယေနာယသ္မာ ဂေါဒတ္တော တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ ဂေါဒတ္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ စိတ္တံ ဂဟပတိံ အာယသ္မာ ဂေါဒတ္တော ဧတဒဝေါစ – ‘‘ယာ စာယံ, ဂဟပတိ, အပ္ပမာဏာ စေတောဝိမုတ္တိ, ယာ စ အာကိဉ္စညာ စေတောဝိမုတ္တိ, ယာ စ သုညတာ စေတောဝိမုတ္တိ, ယာ စ အနိမိတ္တာ စေတောဝိမုတ္တိ, ဣမေ ဓမ္မာ နာနတ္ထာ နာနာဗျဉ္ဇနာ ဥဒါဟု ဧကတ္ထာ ဗျဉ္ဇနမေဝ နာန’’န္တိ? ‘‘အတ္ထိ, ဘန္တေ, ပရိယာယော ယံ ပရိယာယံ အာဂမ္မ ဣမေ ဓမ္မာ နာနတ္ထာ စေဝ နာနာဗျဉ္ဇနာ စ။ အတ္ထိ ပန, ဘန္တေ, ပရိယာယော ယံ ပရိယာယံ အာဂမ္မ ဣမေ ဓမ္မာ ဧကတ္ထာ ဗျဉ္ဇနမေဝ နာန’’န္တိ။

‘‘ကတမော စ, ဘန္တေ, ပရိယာယော ယံ ပရိယာယံ အာဂမ္မ ဣမေ ဓမ္မာ နာနတ္ထာ စေဝ နာနာဗျဉ္ဇနာ စ? ဣဓ, ဘန္တေ, ဘိက္ခု မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတိ, တထာ ဒုတိယံ, တထာ တတိယံ, တထာ စတုတ္ထံ [စတုတ္ထိံ (?)]။ ဣတိ ဥဒ္ဓမဓေါ တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာပဇ္ဇေန [အဗျာပဇ္ဈေန (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.), အဗျာဗဇ္ဈေန (?)] ဖရိတွာ ဝိဟရတိ။ ကရုဏာသဟဂတေန စေတသာ။ပေ.။ မုဒိတာသဟဂတေန စေတသာ။ပေ.။ ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတိ, တထာ ဒုတိယံ, တထာ တတိယံ, တထာ စတုတ္ထံ။ ဣတိ ဥဒ္ဓမဓေါ တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာပဇ္ဇေန ဖရိတွာ ဝိဟရတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘန္တေ, အပ္ပမာဏာ စေတောဝိမုတ္တိ။

‘‘ကတမာ စ, ဘန္တေ, အာကိဉ္စညာ စေတောဝိမုတ္တိ? ဣဓ, ဘန္တေ, ဘိက္ခု သဗ္ဗသော ဝိညာဏဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ, ‘နတ္ထိ ကိဉ္စီ’တိ အာကိဉ္စညာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘန္တေ, အာကိဉ္စညာ စေတောဝိမုတ္တိ။

‘‘ကတမာ စ, ဘန္တေ, သုညတာ စေတောဝိမုတ္တိ? ဣဓ, ဘန္တေ, ဘိက္ခု အရညဂတော ဝါ ရုက္ခမူလဂတော ဝါ သုညာဂါရဂတော ဝါ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘သုညမိဒံ အတ္တေန ဝါ အတ္တနိယေန ဝါ’တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘန္တေ, သုညတာ စေတောဝိမုတ္တိ။

‘‘ကတမာ စ, ဘန္တေ, အနိမိတ္တာ စေတောဝိမုတ္တိ? ဣဓ, ဘန္တေ, ဘိက္ခု သဗ္ဗနိမိတ္တာနံ အမနသိကာရာ အနိမိတ္တံ စေတောသမာဓိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘန္တေ, အနိမိတ္တာ စေတောဝိမုတ္တိ။ အယံ ခေါ, ဘန္တေ, ပရိယာယော ယံ ပရိယာယံ အာဂမ္မ ဣမေ ဓမ္မာ နာနတ္ထာ စေဝ နာနာဗျဉ္ဇနာ စ။

‘‘ကတမော စ, ဘန္တေ, ပရိယာယော ယံ ပရိယာယံ အာဂမ္မ ဣမေ ဓမ္မာ ဧကတ္ထာ ဗျဉ္ဇနမေဝ နာနံ? ရာဂေါ, ဘန္တေ, ပမာဏကရဏော, ဒေါသော ပမာဏကရဏော, မောဟော ပမာဏကရဏော။ တေ ခီဏာသဝဿ ဘိက္ခုနော ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝင်္ကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ။ ယာဝတာ ခေါ, ဘန္တေ, အပ္ပမာဏာ စေတောဝိမုတ္တိယော, အကုပ္ပါ တာသံ စေတောဝိမုတ္တိ အဂ္ဂမက္ခာယတိ။ သာ ခေါ ပန အကုပ္ပါ စေတောဝိမုတ္တိ သုညာ ရာဂေန, သုညာ ဒေါသေန, သုညာ မောဟေန။ ရာဂေါ ခေါ, ဘန္တေ, ကိဉ္စနံ, ဒေါသော ကိဉ္စနံ, မောဟော ကိဉ္စနံ။ တေ ခီဏာသဝဿ ဘိက္ခုနော ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝင်္ကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ။ ယာဝတာ ခေါ , ဘန္တေ, အာကိဉ္စညာ စေတောဝိမုတ္တိယော, အကုပ္ပါ တာသံ စေတောဝိမုတ္တိ အဂ္ဂမက္ခာယတိ။ သာ ခေါ ပန အကုပ္ပါ စေတောဝိမုတ္တိ သုညာ ရာဂေန, သုညာ ဒေါသေန, သုညာ မောဟေန။ ရာဂေါ ခေါ, ဘန္တေ, နိမိတ္တကရဏော, ဒေါသော နိမိတ္တကရဏော, မောဟော နိမိတ္တကရဏော။ တေ ခီဏာသဝဿ ဘိက္ခုနော ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝင်္ကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ။ ယာဝတာ ခေါ, ဘန္တေ, အနိမိတ္တာ စေတောဝိမုတ္တိယော, အကုပ္ပါ တာသံ စေတောဝိမုတ္တိ အဂ္ဂမက္ခာယတိ။ သာ ခေါ ပန အကုပ္ပါ စေတောဝိမုတ္တိ သုညာ ရာဂေန, သုညာ ဒေါသေန, သုညာ မောဟေန။ အယံ ခေါ, ဘန္တေ, ပရိယာယော ယံ ပရိယာယံ အာဂမ္မ ဣမေ ဓမ္မာ ဧကတ္ထာ ဗျဉ္ဇနမေဝ နာန’’န္တိ။ ‘‘လာဘာ တေ, ဂဟပတိ, သုလဒ္ဓံ တေ, ဂဟပတိ! ယဿ တေ ဂမ္ဘီရေ ဗုဒ္ဓဝစနေ ပညာစက္ခု ကမတီ’’တိ။ သတ္တမံ။

၈. နိဂဏ္ဌနာဋပုတ္တသုတ္တံ

၃၅၀. တေန ခေါ ပန သမယေန နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော [နာတပုတ္တော (သီ.)] မစ္ဆိကာသဏ္ဍံ အနုပ္ပတ္တော ဟောတိ မဟတိယာ နိဂဏ္ဌပရိသာယ သဒ္ဓိံ။ အဿောသိ ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ – ‘‘နိဂဏ္ဌော ကိရ နာဋပုတ္တော မစ္ဆိကာသဏ္ဍံ အနုပ္ပတ္တော မဟတိယာ နိဂဏ္ဌပရိသာယ သဒ္ဓိ’’န္တိ။ အထ ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ သမ္ဗဟုလေဟိ ဥပါသကေဟိ သဒ္ဓိံ ယေန နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ နိဂဏ္ဌေန နာဋပုတ္တေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ စိတ္တံ ဂဟပတိံ နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော ဧတဒဝေါစ – ‘‘သဒ္ဒဟသိ တွံ, ဂဟပတိ, သမဏဿ ဂေါတမဿ – အတ္ထိ အဝိတက္ကော အဝိစာရော သမာဓိ, အတ္ထိ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ နိရောဓေါ’’တိ?

‘‘န ခွါဟံ ဧတ္ထ, ဘန္တေ, ဘဂဝတော သဒ္ဓါယ ဂစ္ဆာမိ။ အတ္ထိ အဝိတက္ကော အဝိစာရော သမာဓိ, အတ္ထိ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ နိရောဓေါ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော ဥလ္လောကေတွာ [သကံ ပရိသံ အပလောကေတွာ (သီ. သျာ. ကံ.), ဩလောကေတွာ (သီ. အဋ္ဌ. သျာ. အဋ္ဌ.)] ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣဒံ ဘဝန္တော ပဿန္တု, ယာဝ ဥဇုကော စာယံ စိတ္တော ဂဟပတိ, ယာဝ အသဌော စာယံ စိတ္တော ဂဟပတိ, ယာဝ အမာယာဝီ စာယံ စိတ္တော ဂဟပတိ, ဝါတံ ဝါ သော ဇာလေန ဗာဓေတဗ္ဗံ မညေယျ, ယော ဝိတက္ကဝိစာရေ နိရောဓေတဗ္ဗံ မညေယျ , သကမုဋ္ဌိနာ ဝါ သော ဂင်္ဂါယ သောတံ အာဝါရေတဗ္ဗံ မညေယျ, ယော ဝိတက္ကဝိစာရေ နိရောဓေတဗ္ဗံ မညေယျာ’’တိ။

‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဘန္တေ, ကတမံ နု ခေါ ပဏီတတရံ – ဉာဏံ ဝါ သဒ္ဓါ ဝါ’’တိ? ‘‘သဒ္ဓါယ ခေါ, ဂဟပတိ, ဉာဏံယေဝ ပဏီတတရ’’န္တိ။ ‘‘အဟံ ခေါ, ဘန္တေ, ယာဝဒေဝ အာကင်္ခါမိ, ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ဣတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမိ ။ အဟံ ခေါ, ဘန္တေ, ယာဝဒေဝ အာကင်္ခါမိ, ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ။ပေ.။ ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမိ။ အဟံ ခေါ, ဘန္တေ, ယာဝဒေဝ အာကင်္ခါမိ, ဣတိယာ စ ဝိရာဂါ။ပေ.။ တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမိ။ အဟံ ခေါ, ဘန္တေ, ယာဝဒေဝ အာကင်္ခါမိ, သုခဿ စ ပဟာနာ။ပေ.။ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမိ။ န သော ခွါဟံ, ဘန္တေ, ဧဝံ ဇာနန္တော ဧဝံ ပဿန္တော ကဿ အညဿ သမဏဿ ဝါ ဗြာဟ္မဏဿ ဝါ သဒ္ဓါယ ဂမိဿာမိ? အတ္ထိ အဝိတက္ကော အဝိစာရော သမာဓိ, အတ္ထိ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ နိရောဓေါ’’တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ, နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော သကံ ပရိသံ အပလောကေတွာ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣဒံ ဘဝန္တော ပဿန္တု, ယာဝ အနုဇုကော စာယံ စိတ္တော ဂဟပတိ, ယာဝ သဌော စာယံ စိတ္တော ဂဟပတိ, ယာဝ မာယာဝီ စာယံ စိတ္တော ဂဟပတီ’’တိ။

‘‘ဣဒါနေဝ ခေါ တေ [ဣဒါနေဝ စ ပန (သျာ. ကံ. က.)] မယံ, ဘန္တေ, ဘာသိတံ – ‘ဧဝံ အာဇာနာမ ဣဒံ ဘဝန္တော ပဿန္တု, ယာဝ ဥဇုကော စာယံ စိတ္တော ဂဟပတိ, ယာဝ အသဌော စာယံ စိတ္တော ဂဟပတိ, ယာဝ အမာယာဝီ စာယံ စိတ္တော ဂဟပတီ’တိ။ ဣဒါနေဝ စ ပန မယံ, ဘန္တေ, ဘာသိတံ – ‘ဧဝံ အာဇာနာမ ဣဒံ ဘဝန္တော ပဿန္တု, ယာဝ အနုဇုကော စာယံ စိတ္တော ဂဟပတိ, ယာဝ သဌော စာယံ စိတ္တော ဂဟပတိ, ယာဝ မာယာဝီ စာယံ စိတ္တော ဂဟပတီ’တိ။ သစေ တေ, ဘန္တေ, ပုရိမံ သစ္စံ, ပစ္ဆိမံ တေ မိစ္ဆာ။ သစေ ပန တေ, ဘန္တေ, ပုရိမံ မိစ္ဆာ, ပစ္ဆိမံ တေ သစ္စံ။ ဣမေ ခေါ ပန, ဘန္တေ, ဒသ သဟဓမ္မိကာ ပဉှာ အာဂစ္ဆန္တိ။ ယဒါ နေသံ အတ္ထံ အာဇာနေယျာသိ, အထ မံ ပဋိဟရေယျာသိ သဒ္ဓိံ နိဂဏ္ဌပရိသာယ။ ဧကော ပဉ္ဟော, ဧကော ဥဒ္ဒေသော, ဧကံ ဝေယျာကရဏံ။ ဒွေ ပဉှာ, ဒွေ ဥဒ္ဒေသာ, ဒွေ ဝေယျာကရဏာနိ။ တယော ပဉှာ, တယော ဥဒ္ဒေသာ, တီဏိ ဝေယျာကရဏာနိ။ စတ္တာရော ပဉှာ, စတ္တာရော ဥဒ္ဒေသာ, စတ္တာရိ ဝေယျာကရဏာနိ။ ပဉ္စ ပဉှာ, ပဉ္စ ဥဒ္ဒေသာ, ပဉ္စ ဝေယျာကရဏာနိ။ ဆ ပဉှာ, ဆ ဥဒ္ဒေသာ, ဆ ဝေယျာကရဏာနိ။ သတ္တ ပဉှာ, သတ္တ ဥဒ္ဒေသာ, သတ္တ ဝေယျာကရဏာနိ ။ အဋ္ဌ ပဉှာ, အဋ္ဌ ဥဒ္ဒေသာ, အဋ္ဌ ဝေယျာကရဏာနိ။ နဝ ပဉှာ, နဝ ဥဒ္ဒေသာ, နဝ ဝေယျာကရဏာနိ။ ဒသ ပဉှာ, ဒသ ဥဒ္ဒေသာ, ဒသ ဝေယျာကရဏာနီ’’တိ။ အထ ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ နိဂဏ္ဌံ နာဋပုတ္တံ ဣမေ ဒသ သဟဓမ္မိကေ ပဉ္ဟေ အာပုစ္ဆိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမီတိ။ အဋ္ဌမံ။

၉. အစေလကဿပသုတ္တံ

၃၅၁. တေန ခေါ ပန သမယေန အစေလော ကဿပေါ မစ္ဆိကာသဏ္ဍံ အနုပ္ပတ္တော ဟောတိ စိတ္တဿ ဂဟပတိနော ပုရာဏဂိဟိသဟာယော။ အဿောသိ ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ – ‘‘အစေလော ကိရ ကဿပေါ မစ္ဆိကာသဏ္ဍံ အနုပ္ပတ္တော အမှာကံ ပုရာဏဂိဟိသဟာယော’’တိ။ အထ ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ ယေန အစေလော ကဿပေါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ အစေလေန ကဿပေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ အစေလံ ကဿပံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကီဝစိရံ ပဗ္ဗဇိတဿ, ဘန္တေ, ကဿပါ’’တိ? ‘‘တိံသမတ္တာနိ ခေါ မေ, ဂဟပတိ, ဝဿာနိ ပဗ္ဗဇိတဿာ’’တိ။ ‘‘ဣမေဟိ ပန တေ, ဘန္တေ, တိံသမတ္တေဟိ ဝဿေဟိ အတ္ထိ ကောစိ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာ [ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မော (သျာ. ကံ.)] အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသော အဓိဂတော ဖာသုဝိဟာရော’’တိ? ‘‘ဣမေဟိ ခေါ မေ, ဂဟပတိ, တိံသမတ္တေဟိ ဝဿေဟိ ပဗ္ဗဇိတဿ နတ္ထိ ကောစိ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသော အဓိဂတော ဖာသုဝိဟာရော, အညတြ နဂ္ဂေယျာ စ မုဏ္ဍေယျာ စ ပါဝဠနိပ္ဖောဋနာယ စာ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, စိတ္တော ဂဟပတိ အစေလံ ကဿပံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အစ္ဆရိယံ ဝတ, ဘော, အဗ္ဘုတံ ဝတ, ဘော! ဓမ္မဿ သွာက္ခာတတာ [သဗ္ဗတ္ထပိ ဧဝမေဝ ဒိဿတိ] ယတြ ဟိ နာမ တိံသမတ္တေဟိ ဝဿေဟိ န ကောစိ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသော အဓိဂတော အဘဝိဿ ဖာသုဝိဟာရော, အညတြ နဂ္ဂေယျာ စ မုဏ္ဍေယျာ စ ပါဝဠနိပ္ဖောဋနာယ စာ’’တိ!

‘‘တုယှံ ပန, ဂဟပတိ, ကီဝစိရံ ဥပါသကတ္တံ ဥပဂတဿာ’’တိ? ‘‘မယှမ္ပိ ခေါ ပန, ဘန္တေ, တိံသမတ္တာနိ ဝဿာနိ ဥပါသကတ္တံ ဥပဂတဿာ’’တိ။ ‘‘ဣမေဟိ ပန တေ, ဂဟပတိ, တိံသမတ္တေဟိ ဝဿေဟိ အတ္ထိ ကောစိ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသော အဓိဂတော ဖာသုဝိဟာရော’’တိ? ‘‘ဂိဟိနောပိ သိယာ, ဘန္တေ။ အဟဉှိ, ဘန္တေ, ယာဝဒေဝ အာကင်္ခါမိ, ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ဣတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမိ။ အဟဉှိ, ဘန္တေ, ယာဝဒေဝ အာကင်္ခါမိ, ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ ။ပေ.။ ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမိ။ အဟဉှိ, ဘန္တေ, ယာဝဒေဝ အာကင်္ခါမိ, ဣတိယာ စ ဝိရာဂါ။ပေ.။ တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမိ။ အဟဉှိ, ဘန္တေ, ယာဝဒေဝ အာကင်္ခါမိ, သုခဿ စ ပဟာနာ။ပေ.။ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမိ။ သစေ ခေါ ပနာဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတော [ဘဂဝတာ (သျာ. ကံ.)] ပဌမတရံ ကာလံ ကရေယျံ, အနစ္ဆရိယံ ခေါ ပနေတံ ယံ မံ ဘဂဝါ ဧဝံ ဗျာကရေယျ – ‘နတ္ထိ တံ သံယောဇနံ ယေန သံယောဇနေန သံယုတ္တော စိတ္တော ဂဟပတိ ပုန ဣမံ လောကံ အာဂစ္ဆေယျာ’’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, အစေလော ကဿပေါ စိတ္တံ ဂဟပတိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အစ္ဆရိယံ ဝတ ဘော, အဗ္ဘုတံ ဝတ ဘော! ဓမ္မဿ သွာက္ခာတတာ, ယတြ ဟိ နာမ ဂိဟီ ဩဒါတဝသနော [ဂိဟီ ဩဒါတဝသနာ (သီ. ဣ.)] ဧဝရူပံ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသံ အဓိဂမိဿတိ [အဓိဂမိဿန္တိ (သီ. ဣ.)] ဖာသုဝိဟာရံ။ လဘေယျာဟံ, ဂဟပတိ , ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ, လဘေယျံ ဥပသမ္ပဒ’’န္တိ။

အထ ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ အစေလံ ကဿပံ အာဒါယ ယေန ထေရာ ဘိက္ခူ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ထေရေ ဘိက္ခူ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အယံ, ဘန္တေ, အစေလော ကဿပေါ အမှာကံ ပုရာဏဂိဟိသဟာယော။ ဣမံ ထေရာ ပဗ္ဗာဇေန္တု ဥပသမ္ပာဒေန္တု။ အဟမဿ ဥဿုက္ကံ ကရိဿာမိ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာန’’န္တိ။ အလတ္ထ ခေါ အစေလော ကဿပေါ ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ, အလတ္ထ ဥပသမ္ပဒံ။ အစိရူပသမ္ပန္နော စ ပနာယသ္မာ ကဿပေါ ဧကော ဝူပကဋ္ဌော အပ္ပမတ္တော အာတာဣ ပဟိတတ္တော ဝိဟရန္တော နစိရဿေဝ – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ, တဒနုတ္တရံ ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိ။ ‘‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’’တိ အဗ္ဘညာသိ။ အညတရော စ ပနာယသ္မာ ကဿပေါ အရဟတံ အဟောသီတိ။ နဝမံ။

၁၀. ဂိလာနဒဿနသုတ္တံ

၃၅၂. တေန ခေါ ပန သမယေန စိတ္တော ဂဟပတိ အာဗာဓိကော ဟောတိ ဒုက္ခိတော ဗာဠှဂိလာနော။ အထ ခေါ သမ္ဗဟုလာ အာရာမဒေဝတာ ဝနဒေဝတာ ရုက္ခဒေဝတာ ဩသဓိတိဏဝနပ္ပတီသု အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ သင်္ဂမ္မ သမာဂမ္မ စိတ္တံ ဂဟပတိံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ပဏိဓေဟိ, ဂဟပတိ, အနာဂတမဒ္ဓါနံ ရာဇာ အဿံ စက္ကဝတ္တီ’’တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ, စိတ္တော ဂဟပတိ တာ အာရာမဒေဝတာ ဝနဒေဝတာ ရုက္ခဒေဝတာ ဩသဓိတိဏဝနပ္ပတီသု အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ ဧတဒဝေါစ – ‘‘တမ္ပိ အနိစ္စံ, တမ္ပိ အဒ္ဓုဝံ, တမ္ပိ ပဟာယ ဂမနီယ’’န္တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, စိတ္တဿ ဂဟပတိနော မိတ္တာမစ္စာ ဉာတိသာလောဟိတာ စိတ္တံ ဂဟပတိံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘သတိံ, အယျပုတ္တ, ဥပဋ္ဌပေဟိ, မာ ဝိပ္ပလဣ’’တိ။ ‘‘ကိံ တာဟံ ဝဒါမိ ယံ မံ တုမှေ ဧဝံ ဝဒေထ – ‘သတိံ, အယျပုတ္တ, ဥပဋ္ဌပေဟိ, မာ ဝိပ္ပလဣ’’’တိ? ‘‘ဧဝံ ခေါ တွံ, အယျပုတ္တ, ဝဒေသိ – ‘တမ္ပိ အနိစ္စံ, တမ္ပိ အဒ္ဓုဝံ, တမ္ပိ ပဟာယ ဂမနီယ’’’န္တိ။ ‘‘တထာ ဟိ ပန မံ အာရာမဒေဝတာ ဝနဒေဝတာ ရုက္ခဒေဝတာ ဩသဓိတိဏဝနပ္ပတီသု အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ ဧဝမာဟံသု – ‘ပဏိဓေဟိ, ဂဟပတိ, အနာဂတမဒ္ဓါနံ ရာဇာ အဿံ စက္ကဝတ္တီ’တိ။ တာဟံ ဧဝံ ဝဒါမိ – ‘တမ္ပိ အနိစ္စံ။ပေ.။ တမ္ပိ ပဟာယ ဂမနီယ’’’န္တိ။ ‘‘ကိံ ပန တာ, အယျပုတ္တ, အာရာမဒေဝတာ ဝနဒေဝတာ ရုက္ခဒေဝတာ ဩသဓိတိဏဝနပ္ပတီသု အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ အတ္ထဝသံ သမ္ပဿမာနာ ဧဝမာဟံသု – ‘ပဏိဓေဟိ, ဂဟပတိ, အနာဂတမဒ္ဓါနံ ရာဇာ အဿံ စက္ကဝတ္တီ’’’တိ? ‘‘တာသံ ခေါ အာရာမဒေဝတာနံ ဝနဒေဝတာနံ ရုက္ခဒေဝတာနံ ဩသဓိတိဏဝနပ္ပတီသု အဓိဝတ္ထာနံ ဒေဝတာနံ ဧဝံ ဟောတိ – ‘အယံ ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ, သီလဝါ [သီလဝန္တော (က.)] ကလျာဏဓမ္မော။ သစေ ပဏိဒဟိဿတိ – အနာဂတမဒ္ဓါနံ ရာဇာ အဿံ စက္ကဝတ္တီ’တိ, ‘တဿ ခေါ အယံ ဣဇ္ဈိဿတိ, သီလဝတော စေတောပဏိဓိ ဝိသုဒ္ဓတ္တာ ဓမ္မိကော ဓမ္မိကံ ဖလံ အနုပဿတီ’တိ။ ဣမံ ခေါ တာ အာရာမဒေဝတာ ဝနဒေဝတာ ရုက္ခဒေဝတာ ဩသဓိတိဏဝနပ္ပတီသု အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ အတ္ထဝသံ သမ္ပဿမာနာ ဧဝမာဟံသု – ‘ပဏိဓေဟိ, ဂဟပတိ, အနာဂတမဒ္ဓါနံ ရာဇာ အဿံ စက္ကဝတ္တီ’တိ။ တာဟံ ဧဝံ ဝဒါမိ – ‘တမ္ပိ အနိစ္စံ, တမ္ပိ အဒ္ဓုဝံ, တမ္ပိ ပဟာယ ဂမနီယ’’’န္တိ။

‘‘တေန ဟိ, အယျပုတ္တ, အမှေပိ ဩဝဒါဟီ’’တိ။ ‘‘တသ္မာ ဟိ ဝေါ ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ဗုဒ္ဓေ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန သမန္နာဂတာ ဘဝိဿာမ – ‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ’တိ။ ဓမ္မေ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန သမန္နာဂတာ ဘဝိဿာမ – ‘သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော သန္ဒိဋ္ဌိကော အကာလိကော ဧဟိပဿိကော ဩပနေယျိကော ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိညူဟီ’တိ။ သံဃေ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန သမန္နာဂတာ ဘဝိဿာမ – ‘သုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော, ဥဇုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော, ဉာယပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော, သာမီစိပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော, ယဒိဒံ စတ္တာရိ ပုရိသယုဂါနိ အဋ္ဌ ပုရိသပုဂ္ဂလာ ဧသ ဘဂဝတော သာဝကသံဃော အာဟုနေယျော ပါဟုနေယျော ဒက္ခိဏေယျော အဉ္ဇလိကရဏီယော အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿာ’တိ။ ယံ ခေါ ပန ကိဉ္စိ ကုလေ ဒေယျဓမ္မံ သဗ္ဗံ တံ အပ္ပဋိဝိဘတ္တံ ဘဝိဿတိ သီလဝန္တေဟိ ကလျာဏဓမ္မေဟီတိ ဧဝဉှိ ဝေါ သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ။ အထ ခေါ စိတ္တော ဂဟပတိ မိတ္တာမစ္စေ ဉာတိသာလောဟိတေ ဗုဒ္ဓေ စ ဓမ္မေ စ သံဃေ စ စာဂေ စ သမာဒပေတွာ ကာလမကာသီတိ။ ဒသမံ။

စိတ္တသံယုတ္တံ သမတ္တံ။

တဿုဒ္ဒါနံ –

သံယောဇနံ ဒွေ ဣသိဒတ္တာ၊ မဟကော ကာမဘူပိ စ။

ဂေါဒတ္တော စ နိဂဏ္ဌော စ၊ အစေလေန ဂိလာနဒဿနန္တိ။