၉. ဩပမ္မသံယုတ္တံ
၁. ကူဋသုတ္တံ
၂၂၃. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ။ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ကူဋာဂါရဿ ယာ ကာစိ ဂေါပါနသိယော သဗ္ဗာ တာ ကူဋင်္ဂမာ ကူဋသမောသရဏာ ကူဋသမုဂ္ဃါတာ သဗ္ဗာ တာ သမုဂ္ဃါတံ ဂစ္ဆန္တိ; ဧဝမေဝ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ယေ ကေစိ အကုသလာ ဓမ္မာ သဗ္ဗေ တေ အဝိဇ္ဇာမူလကာ အဝိဇ္ဇာသမောသရဏာ အဝိဇ္ဇာသမုဂ္ဃါတာ, သဗ္ဗေ တေ သမုဂ္ဃါတံ ဂစ္ဆန္တိ။ တသ္မာတိဟ, ဘိက္ခဝေ, ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘အပ္ပမတ္တာ ဝိဟရိဿာမာ’တိ။ ဧဝဉှိ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ပဌမံ။
၂. နခသိခသုတ္တံ
၂၂၄. သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ပရိတ္တံ နခသိခါယံ ပံသုံ အာရောပေတွာ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘တံ ကိံ မညထ ဘိက္ခဝေ, ကတမံ နု ခေါ ဗဟုတရံ, ယော ဝါယံ [ယော စာယံ (ဗဟူသု)] မယာ ပရိတ္တော နခသိခါယံ ပံသု အာရောပိတော အယံ ဝါ [ယာ စာယံ (သျာ. က.)] မဟာပထဝီ’’တိ? ‘‘ဧတဒေဝ, ဘန္တေ, ဗဟုတရံ ယဒိဒံ မဟာပထဝီ။ အပ္ပမတ္တကောယံ ဘဂဝတာ ပရိတ္တော နခသိခါယံ ပံသု အာရောပိတော။ သင်္ခမ္ပိ န ဥပေတိ ဥပနိဓိမ္ပိ န ဥပေတိ ကလဘာဂမ္ပိ န ဥပေတိ မဟာပထဝိံ ဥပနိဓါယ ဘဂဝတာ ပရိတ္တော နခသိခါယံ ပံသု အာရောပိတော’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အပ္ပကာ တေ သတ္တာ ယေ မနုဿေသု ပစ္စာဇာယန္တိ; အထ ခေါ ဧတေယေဝ ဗဟုတရာ သတ္တာ ယေ အညတြ မနုဿေဟိ ပစ္စာဇာယန္တိ။ တသ္မာတိဟ, ဘိက္ခဝေ, ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘အပ္ပမတ္တာ ဝိဟရိဿာမာ’တိ။ ဧဝဉှိ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဒုတိယံ။
၃. ကုလသုတ္တံ
၂၂၅. သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ။ပေ.။ ‘‘သေယျထာပိ , ဘိက္ခဝေ, ယာနိ ကာနိစိ ကုလာနိ ဗဟုတ္ထိကာနိ အပ္ပပုရိသာနိ တာနိ သုပ္ပဓံသိယာနိ ဟောန္တိ စောရေဟိ ကုမ္ဘတ္ထေနကေဟိ ; ဧဝမေဝ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ယဿ ကဿစိ ဘိက္ခုနော မေတ္တာစေတောဝိမုတ္တိ အဘာဝိတာ အဗဟုလီကတာ သော သုပ္ပဓံသိယော ဟောတိ အမနုဿေဟိ။ သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ယာနိ ကာနိစိ ကုလာနိ အပ္ပိတ္ထိကာနိ ဗဟုပုရိသာနိ တာနိ ဒုပ္ပဓံသိယာနိ ဟောန္တိ စောရေဟိ ကုမ္ဘတ္ထေနကေဟိ, ဧဝမေဝ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ယဿ ကဿစိ ဘိက္ခုနော မေတ္တာစေတောဝိမုတ္တိ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ သော ဒုပ္ပဓံသိယော ဟောတိ အမနုဿေဟိ။ တသ္မာတိဟ, ဘိက္ခဝေ, ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘မေတ္တာ နော စေတောဝိမုတ္တိ ဘာဝိတာ ဘဝိဿတိ ဗဟုလီကတာ ယာနီကတာ ဝတ္ထုကတာ အနုဋ္ဌိတာ ပရိစိတာ သုသမာရဒ္ဓါ’တိ။ ဧဝဉှိ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ။ တတိယံ။
၄. ဩက္ခာသုတ္တံ
၂၂၆. သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ။ပေ.။ ‘‘ယော, ဘိက္ခဝေ, ပုဗ္ဗဏှသမယံ ဩက္ခာသတံ ဒါနံ ဒဒေယျ, ယော မဇ္ဈန္ဟိကသမယံ ဩက္ခာသတံ ဒါနံ ဒဒေယျ, ယော သာယနှသမယံ ဩက္ခာသတံ ဒါနံ ဒဒေယျ, ယော ဝါ ပုဗ္ဗဏှသမယံ အန္တမသော ဂဒ္ဒုဟနမတ္တမ္ပိ မေတ္တစိတ္တံ ဘာဝေယျ, ယော ဝါ မဇ္ဈန္ဟိကသမယံ အန္တမသော ဂဒ္ဒုဟနမတ္တမ္ပိ မေတ္တစိတ္တံ ဘာဝေယျ, ယော ဝါ သာယနှသမယံ အန္တမသော ဂဒ္ဒုဟနမတ္တမ္ပိ မေတ္တစိတ္တံ ဘာဝေယျ, ဣဒံ တတော မဟပ္ဖလတရံ။ တသ္မာတိဟ, ဘိက္ခဝေ, ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘မေတ္တာ နော စေတောဝိမုတ္တိ ဘာဝိတာ ဘဝိဿတိ ဗဟုလီကတာ ယာနီကတာ ဝတ္ထုကတာ အနုဋ္ဌိတာ ပရိစိတာ သုသမာရဒ္ဓါ’တိ။ ဧဝဉှိ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ။ စတုတ္ထံ။
၅. သတ္တိသုတ္တံ
၂၂၇. သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ။ပေ.။ ‘‘သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တိ တိဏှဖလာ။ အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ – ‘အဟံ ဣမံ သတ္တိံ တိဏှဖလံ ပါဏိနာ ဝါ မုဋ္ဌိနာ ဝါ ပဋိလေဏိဿာမိ ပဋိကောဋ္ဋိဿာမိ ပဋိဝဋ္ဋေဿာမီ’တိ။ တံ ကိံ မညထ, ဘိက္ခဝေ, ဘဗ္ဗော နု ခေါ သော ပုရိသော အမုံ သတ္တိံ တိဏှဖလံ ပါဏိနာ ဝါ မုဋ္ဌိနာ ဝါ ပဋိလေဏေတုံ ပဋိကောဋ္ဋေတုံ ပဋိဝဋ္ဋေတု’’န္တိ? ‘‘နော ဟေတံ , ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိဿ ဟေတု’’? ‘‘အသု ဟိ, ဘန္တေ, သတ္တိ တိဏှဖလာ န သုကရာ ပါဏိနာ ဝါ မုဋ္ဌိနာ ဝါ ပဋိလေဏေတုံ ပဋိကောဋ္ဋေတုံ ပဋိဝဋ္ဋေတုံ။ ယာဝဒေဝ စ ပန သော ပုရိသော ကိလမထဿ ဝိဃာတဿ ဘာဂီ အဿာ’’တိ။
‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ယဿ ကဿစိ ဘိက္ခုနော မေတ္တာစေတောဝိမုတ္တိ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ယာနီကတာ ဝတ္ထုကတာ အနုဋ္ဌိတာ ပရိစိတာ သုသမာရဒ္ဓါ, တဿ စေ အမနုဿော စိတ္တံ ခိပိတဗ္ဗံ မညေယျ; အထ ခေါ သွေဝ အမနုဿော ကိလမထဿ ဝိဃာတဿ ဘာဂီ အဿ။ တသ္မာတိဟ, ဘိက္ခဝေ, ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘မေတ္တာ နော စေတောဝိမုတ္တိ ဘာဝိတာ ဘဝိဿတိ ဗဟုလီကတာ ယာနီကတာ ဝတ္ထုကတာ အနုဋ္ဌိတာ ပရိစိတာ သုသမာရဒ္ဓါ’တိ။ ဧဝဉှိ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ပဉ္စမံ။
၆. ဓနုဂ္ဂဟသုတ္တံ
၂၂၈. သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ။ပေ.။ ‘‘သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရော ဒဠှဓမ္မာ ဓနုဂ္ဂဟာ သုသိက္ခိတာ ကတဟတ္ထာ ကတူပါသနာ စတုဒ္ဒိသာ ဌိတာ အဿု။ အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ – ‘အဟံ ဣမေသံ စတုန္နံ ဒဠှဓမ္မာနံ ဓနုဂ္ဂဟာနံ သုသိက္ခိတာနံ ကတဟတ္ထာနံ ကတူပါသနာနံ စတုဒ္ဒိသာ ကဏ္ဍေ ခိတ္တေ အပ္ပတိဋ္ဌိတေ ပထဝိယံ ဂဟေတွာ အာဟရိဿာမီ’တိ။ တံ ကိံ မညထ, ဘိက္ခဝေ, ‘ဇဝနော ပုရိသော ပရမေန ဇဝေန သမန္နာဂတော’တိ အလံ ဝစနာယာ’’တိ?
‘‘ဧကဿ စေပိ, ဘန္တေ, ဒဠှဓမ္မဿ ဓနုဂ္ဂဟဿ သုသိက္ခိတဿ ကတဟတ္ထဿ ကတူပါသနဿ ကဏ္ဍံ ခိတ္တံ အပ္ပတိဋ္ဌိတံ ပထဝိယံ ဂဟေတွာ အာဟရေယျ – ‘ဇဝနော ပုရိသော ပရမေန ဇဝေန သမန္နာဂတော’တိ အလံ ဝစနာယ, ကော ပန ဝါဒေါ စတုန္နံ ဒဠှဓမ္မာနံ ဓနုဂ္ဂဟာနံ သုသိက္ခိတာနံ ကတဟတ္ထာနံ ကတူပါသနာန’’န္တိ?
‘‘ယထာ စ, ဘိက္ခဝေ, တဿ ပုရိသဿ ဇဝေါ, ယထာ စ စန္ဒိမသူရိယာနံ ဇဝေါ, တတော သီဃတရော။ ယထာ စ, ဘိက္ခဝေ, တဿ ပုရိသဿ ဇဝေါ ယထာ စ စန္ဒိမသူရိယာနံ ဇဝေါ ယထာ စ ယာ ဒေဝတာ စန္ဒိမသူရိယာနံ ပုရတော ဓါဝန္တိ တာသံ ဒေဝတာနံ ဇဝေါ, ( ) [(တတော သီဃတရော။ ယထာ စ ဘိက္ခဝေ တဿ ပုရိသဿ ဇဝေါ, ယထာ စ စန္ဒိမသုရိယာနံ ဇဝေါ, ယထာ စ ယာ ဒေဝတာ စန္ဒိမသုရိယာနံ ပုရတော ဓါဝန္တိ, တာသံ ဒေဝတာနံ ဇဝေါ,) (သီ. သျာ. ကံ.)] တတော သီဃတရံ အာယုသင်္ခါရာ ခိယန္တိ။ တသ္မာတိဟ , ဘိက္ခဝေ, ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘အပ္ပမတ္တာ ဝိဟရိဿာမာ’တိ။ ဧဝဉှိ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဆဋ္ဌံ။
၇. အာဏိသုတ္တံ
၂၂၉. သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ။ပေ.။ ‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ, ဘိက္ခဝေ, ဒသာရဟာနံ အာနကော [အာဏကော (သီ.)] နာမ မုဒိင်္ဂေါ အဟောသိ။ တဿ ဒသာရဟာ အာနကေ ဃဋိတေ အညံ အာဏိံ ဩဒဟိံသု။ အဟု ခေါ သော, ဘိက္ခဝေ, သမယော ယံ အာနကဿ မုဒိင်္ဂဿ ပေါရာဏံ ပေါက္ခရဖလကံ အန္တရဓါယိ။ အာဏိသံဃာဋောဝ အဝသိဿိ။ ဧဝမေဝ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘဝိဿန္တိ ဘိက္ခူ အနာဂတမဒ္ဓါနံ, ယေ တေ သုတ္တန္တာ တထာဂတဘာသိတာ ဂမ္ဘီရာ ဂမ္ဘီရတ္ထာ လောကုတ္တရာ သုညတပ္ပဋိသံယုတ္တာ, တေသု ဘညမာနေသု န သုဿူသိဿန္တိ န သောတံ ဩဒဟိဿန္တိ န အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေဿန္တိ န စ တေ ဓမ္မေ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ ပရိယာပုဏိတဗ္ဗံ မညိဿန္တိ’’။
‘‘ယေ ပန တေ သုတ္တန္တာ ကဝိကတာ ကာဝေယျာ စိတ္တက္ခရာ စိတ္တဗျဉ္ဇနာ ဗာဟိရကာ သာဝကဘာသိတာ, တေသု ဘညမာနေသု သုဿူသိဿန္တိ, သောတံ ဩဒဟိဿန္တိ, အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေဿန္တိ, တေ စ ဓမ္မေ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ ပရိယာပုဏိတဗ္ဗံ မညိဿန္တိ။ ဧဝမေတေသံ, ဘိက္ခဝေ, သုတ္တန္တာနံ တထာဂတဘာသိတာနံ ဂမ္ဘီရာနံ ဂမ္ဘီရတ္ထာနံ လောကုတ္တရာနံ သုညတပ္ပဋိသံယုတ္တာနံ အန္တရဓါနံ ဘဝိဿတိ။ တသ္မာတိဟ, ဘိက္ခဝေ, ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘ယေ တေ သုတ္တန္တာ တထာဂတဘာသိတာ ဂမ္ဘီရာ ဂမ္ဘီရတ္ထာ လောကုတ္တရာ သုညတပ္ပဋိသံယုတ္တာ, တေသု ဘညမာနေသု သုဿူသိဿာမ, သောတံ ဩဒဟိဿာမ , အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေဿာမ, တေ စ ဓမ္မေ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ ပရိယာပုဏိတဗ္ဗံ မညိဿာမာ’တိ။ ဧဝဉှိ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ။ သတ္တမံ။
၈. ကလိင်္ဂရသုတ္တံ
၂၃၀. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဝေသာလိယံ ဝိဟရတိ မဟာဝနေ ကူဋာဂါရသာလာယံ။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ။ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –
‘‘ကလိင်္ဂရူပဓါနာ , ဘိက္ခဝေ, ဧတရဟိ လိစ္ဆဝီ ဝိဟရန္တိ အပ္ပမတ္တာ အာတာပိနော ဥပါသနသ္မိံ။ တေသံ ရာဇာ မာဂဓေါ အဇာတသတ္တု ဝေဒေဟိပုတ္တော န လဘတိ ဩတာရံ န လဘတိ အာရမ္မဏံ။ ဘဝိဿန္တိ, ဘိက္ခဝေ , အနာဂတမဒ္ဓါနံ လိစ္ဆဝီ သုခုမာလာ [သုကုမာလာ (သီ.), သုခုမာ (က.)] မုဒုတလုနဟတ္ထပါဒါ [မုဒုတလာဟတ္ထပါဒါ (သျာ. ကံ.)] တေ မုဒုကာသု သေယျာသု တူလဗိမ္ဗောဟနာသု [တူလဗိမ္ဗောဟနာသု (သျာ. ကံ. ဣ.), တူလဗိမ္ဗောဟနာဒီသု (သီ.), တူလဗိဗ္ဗောဟနာဒီသု (က.)] ယာဝသူရိယုဂ္ဂမနာ သေယျံ ကပ္ပိဿန္တိ။ တေသံ ရာဇာ မာဂဓေါ အဇာတသတ္တု ဝေဒေဟိပုတ္တော လစ္ဆတိ ဩတာရံ လစ္ဆတိ အာရမ္မဏံ။
‘‘ကလိင်္ဂရူပဓါနာ, ဘိက္ခဝေ, ဧတရဟိ ဘိက္ခူ ဝိဟရန္တိ အပ္ပမတ္တာ အာတာပိနော ပဓါနသ္မိံ။ တေသံ မာရော ပါပိမာ န လဘတိ ဩတာရံ န လဘတိ အာရမ္မဏံ။ ဘဝိဿန္တိ, ဘိက္ခဝေ, အနာဂတမဒ္ဓါနံ ဘိက္ခူ သုခုမာ မုဒုတလုနဟတ္ထပါဒါ။ တေ မုဒုကာသု သေယျာသု တူလဗိမ္ဗောဟနာသု ယာဝသူရိယုဂ္ဂမနာ သေယျံ ကပ္ပိဿန္တိ။ တေသံ မာရော ပါပိမာ လစ္ဆတိ ဩတာရံ လစ္ဆတိ အာရမ္မဏံ။ တသ္မာတိဟ, ဘိက္ခဝေ, ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘ကလိင်္ဂရူပဓါနာ ဝိဟရိဿာမ အပ္ပမတ္တာ အာတာပိနော ပဓါနသ္မိ’န္တိ။ ဧဝဉှိ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ။ အဋ္ဌမံ။
၉. နာဂသုတ္တံ
၂၃၁. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အညတရော နဝေါ ဘိက္ခု အတိဝေလံ ကုလာနိ ဥပသင်္ကမတိ။ တမေနံ ဘိက္ခူ ဧဝမာဟံသု – ‘‘မာယသ္မာ အတိဝေလံ ကုလာနိ ဥပသင်္ကမီ’’တိ။ သော ဘိက္ခု ဘိက္ခူဟိ ဝုစ္စမာနော ဧဝမာဟ – ‘‘ဣမေ ဟိ နာမ ထေရာ ဘိက္ခူ ကုလာနိ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗံ မညိဿန္တိ, ကိမင်္ဂံ [ကိမင်္ဂ (သီ.)] ပနာဟ’’န္တိ?
အထ ခေါ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ဣဓ, ဘန္တေ, အညတရော နဝေါ ဘိက္ခု အတိဝေလံ ကုလာနိ ဥပသင်္ကမတိ။ တမေနံ ဘိက္ခူ ဧဝမာဟံသု – ‘မာယသ္မာ အတိဝေလံ ကုလာနိ ဥပသင်္ကမီ’တိ။ သော ဘိက္ခု ဘိက္ခူဟိ ဝုစ္စမာနော ဧဝမာဟ – ‘ဣမေ ဟိ နာမ ထေရာ ဘိက္ခူ ကုလာနိ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗံ မညိဿန္တိ, ကိမင်္ဂံ ပနာဟ’’’န္တိ။
‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ , ဘိက္ခဝေ, အရညာယတနေ မဟာသရသီ။ တံ နာဂါ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တိ။ တေ တံ သရသိံ ဩဂါဟေတွာ သောဏ္ဍာယ ဘိသမုဠာလံ အဗ္ဗုဟေတွာ [အဗ္ဘူဟေတွာ (က.), အဗ္ဗာဟိတွာ (မဟာဝ. ၂၇၈)] သုဝိက္ခာလိတံ ဝိက္ခာလေတွာ အကဒ္ဒမံ သင်္ခါဒိတွာ [သင်္ခရိတွာ (ဣ. က.)] အဇ္ဈောဟရန္တိ။ တေသံ တံ ဝဏ္ဏာယ စေဝ ဟောတိ ဗလာယ စ, န စ တတောနိဒါနံ မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆန္တိ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခံ။ တေသံယေဝ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, မဟာနာဂါနံ အနုသိက္ခမာနာ တရုဏာ ဘိင်္ကစ္ဆာပါ တံ သရသိံ ဩဂါဟေတွာ သောဏ္ဍာယ ဘိသမုဠာလံ အဗ္ဗုဟေတွာ န သုဝိက္ခာလိတံ ဝိက္ခာလေတွာ သကဒ္ဒမံ အသင်္ခါဒိတွာ အဇ္ဈောဟရန္တိ။ တေသံ တံ နေဝ ဝဏ္ဏာယ ဟောတိ န ဗလာယ။ တတောနိဒါနံ မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆန္တိ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခံ။
‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဣဓ ထေရာ ဘိက္ခူ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသန္တိ။ တေ တတ္ထ ဓမ္မံ ဘာသန္တိ။ တေသံ ဂိဟီ ပသန္နာကာရံ ကရောန္တိ။ တေ တံ လာဘံ အဂဓိတာ အမုစ္ဆိတာ အနဇ္ဈောပန္နာ [အနဇ္ဈာပန္နာ (သဗ္ဗတ္ထ) မ. နိ. ၁ ပါသရာသိသုတ္တဝဏ္ဏနာ ဩလောကေတဗ္ဗာ] အာဒီနဝဒဿာဝိနော နိဿရဏပညာ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ။ တေသံ တံ ဝဏ္ဏာယ စေဝ ဟောတိ ဗလာယ စ, န စ တတောနိဒါနံ မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆန္တိ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခံ။ တေသံယေဝ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ အနုသိက္ခမာနာ နဝါ ဘိက္ခူ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသန္တိ။ တေ တတ္ထ ဓမ္မံ ဘာသန္တိ။ တေသံ ဂိဟီ ပသန္နာကာရံ ကရောန္တိ။ တေ တံ လာဘံ ဂဓိတာ မုစ္ဆိတာ အဇ္ဈောပန္နာ အနာဒီနဝဒဿာဝိနော အနိဿရဏပညာ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ။ တေသံ တံ နေဝ ဝဏ္ဏာယ ဟောတိ န ဗလာယ, တေ တတောနိဒါနံ မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆန္တိ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခံ။ တသ္မာတိဟ, ဘိက္ခဝေ, ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘အဂဓိတာ အမုစ္ဆိတာ အနဇ္ဈောပန္နာ အာဒီနဝဒဿာဝိနော နိဿရဏပညာ တံ လာဘံ ပရိဘုဉ္ဇိဿာမာ’တိ။ ဧဝဉှိ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ ။ နဝမံ။
၁၀. ဗိဠာရသုတ္တံ
၂၃၂. သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အညတရော ဘိက္ခု အတိဝေလံ ကုလေသု စာရိတ္တံ အာပဇ္ဇတိ။ တမေနံ ဘိက္ခူ ဧဝမာဟံသု – ‘‘မာယသ္မာ အတိဝေလံ ကုလေသု စာရိတ္တံ အာပဇ္ဇီ’’တိ။ သော ဘိက္ခု ဘိက္ခူဟိ ဝုစ္စမာနော န ဝိရမတိ။ အထ ခေါ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ဣဓ, ဘန္တေ, အညတရော ဘိက္ခု အတိဝေလံ ကုလေသု စာရိတ္တံ အာပဇ္ဇတိ။ တမေနံ ဘိက္ခူ ဧဝမာဟံသု – ‘မာယသ္မာ အတိဝေလံ ကုလေသု စာရိတ္တံ အာပဇ္ဇီ’တိ။ သော ဘိက္ခု ဘိက္ခူဟိ ဝုစ္စမာနော န ဝိရမတီ’’တိ။
‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ, ဘိက္ခဝေ, ဗိဠာရော သန္ဓိသမလသင်္ကဋီရေ ဌိတော အဟောသိ မုဒုမူသိံ မဂ္ဂယမာနော – ‘ယဒါယံ မုဒုမူသိ ဂေါစရာယ ပက္ကမိဿတိ, တတ္ထေဝ နံ ဂဟေတွာ ခါဒိဿာမီ’တိ။ အထ ခေါ သော, ဘိက္ခဝေ, မုဒုမူသိ ဂေါစရာယ ပက္ကာမိ။ တမေနံ ဗိဠာရော ဂဟေတွာ သဟသာ သင်္ခါဒိတွာ [သင်္ခရိတွာ (ဣ. က.), မံသံ ခါဒိတွာ (သျာ. ကံ.), အသံခါဒိတွာ (ကတ္ထစိ)] အဇ္ဈောဟရိ။ တဿ သော မုဒုမူသိ အန္တမ္ပိ ခါဒိ, အန္တဂုဏမ္ပိ ခါဒိ။ သော တတောနိဒါနံ မရဏမ္ပိ နိဂစ္ဆိ မရဏမတ္တမ္ပိ ဒုက္ခံ။
‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဣဓေကစ္စော ဘိက္ခု ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသတိ အရက္ခိတေနေဝ ကာယေန အရက္ခိတာယ ဝါစာယ အရက္ခိတေန စိတ္တေန, အနုပဋ္ဌိတာယ သတိယာ, အသံဝုတေဟိ ဣန္ဒ္ရိယေဟိ။ သော တတ္ထ ပဿတိ မာတုဂါမံ ဒုန္နိဝတ္ထံ ဝါ ဒုပ္ပါရုတံ ဝါ။ တဿ မာတုဂါမံ ဒိသွာ ဒုန္နိဝတ္ထံ ဝါ ဒုပ္ပါရုတံ ဝါ ရာဂေါ စိတ္တံ အနုဒ္ဓံသေတိ။ သော ရာဂါနုဒ္ဓံသေန စိတ္တေန မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆတိ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခံ။ မရဏဉ္ဟေတံ, ဘိက္ခဝေ, အရိယဿ ဝိနယေ ယော သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ။ မရဏမတ္တဉ္ဟေတံ, ဘိက္ခဝေ, ဒုက္ခံ ယဒိဒံ အညတရံ သံကိလိဋ္ဌံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ ယထာရူပါယ အာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌာနံ ပညာယတိ။ တသ္မာတိဟ, ဘိက္ခဝေ, ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘ရက္ခိတေနေဝ ကာယေန ရက္ခိတာယ ဝါစာယ ရက္ခိတေန စိတ္တေန, ဥပဋ္ဌိတာယ သတိယာ, သံဝုတေဟိ ဣန္ဒ္ရိယေဟိ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိဿာမာ’တိ။ ဧဝဉှိ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဒသမံ။
၁၁. သိင်္ဂါလသုတ္တံ
၂၃၃. သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ။ပေ.။ ‘‘အဿုတ္ထ နော တုမှေ, ဘိက္ခဝေ, ရတ္တိယာ ပစ္စူသသမယံ ဇရသိင်္ဂါလဿ ဝဿမာနဿာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ဧသော ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဇရသိင်္ဂါလော ဥက္ကဏ္ဍကေန နာမ ရောဂဇာတေန ဖုဋ္ဌော။ သော ယေန ယေန ဣစ္ဆတိ တေန တေန ဂစ္ဆတိ; ယတ္ထ ယတ္ထ ဣစ္ဆတိ တတ္ထ တတ္ထ တိဋ္ဌတိ; ယတ္ထ ယတ္ထ ဣစ္ဆတိ တတ္ထ တတ္ထ နိသီဒတိ; ယတ္ထ ယတ္ထ ဣစ္ဆတိ တတ္ထ တတ္ထ နိပဇ္ဇတိ; သီတကောပိ နံ ဝါတော ဥပဝါယတိ။ သာဓု ခွဿ, ဘိက္ခဝေ, ယံ ဣဓေကစ္စော သကျပုတ္တိယပဋိညော ဧဝရူပမ္ပိ အတ္တဘာဝပဋိလာဘံ ပဋိသံဝေဒိယေထ။ တသ္မာတိဟ, ဘိက္ခဝေ , ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘အပ္ပမတ္တာ ဝိဟရိဿာမာ’တိ။ ဧဝဉှိ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဧကာဒသမံ။
၁၂. ဒုတိယသိင်္ဂါလသုတ္တံ
၂၃၄. သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ။ပေ.။ ‘‘အဿုတ္ထ နော တုမှေ, ဘိက္ခဝေ, ရတ္တိယာ ပစ္စူသသမယံ ဇရသိင်္ဂါလဿ ဝဿမာနဿာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘သိယာ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, တသ္မိံ ဇရသိင်္ဂါလေ ယာ ကာစိ ကတညုတာ ကတဝေဒိတာ, န တွေဝ ဣဓေကစ္စေ သကျပုတ္တိယပဋိညေ သိယာ ယာ ကာစိ ကတညုတာ ကတဝေဒိတာ။ တသ္မာတိဟ, ဘိက္ခဝေ, ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘ကတညုနော ဘဝိဿာမ ကတဝေဒိနော; န စ နော [န စ နောတိ ဣဒံ သီ. ဣ. ပေါတ္ထကေသု နတ္ထိ] အမှေသု အပ္ပကမ္ပိ ကတံ နဿိဿတီ’တိ [မာ နဿိဿတီတိ (သီ. ဣ.), ဝိနဿိဿတီတိ (သျာ. ကံ.)]။ ဧဝဉှိ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဒွါဒသမံ။
ဩပမ္မသံယုတ္တံ သမတ္တံ။
တဿုဒ္ဒါနံ –
ကူဋံ နခသိခံ ကုလံ၊ ဩက္ခာ သတ္တိ ဓနုဂ္ဂဟော။
အာဏိ ကလိင်္ဂရော နာဂေါ၊ ဗိဠာရော ဒွေ သိင်္ဂါလကာတိ။