ယက္ခသံယုတ္တံ

၁၀. ယက္ခသံယုတ္တံ

၁. ဣန္ဒကသုတ္တံ

၂၃၅. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဣန္ဒကူဋေ ပဗ္ဗတေ, ဣန္ဒကဿ ယက္ခဿ ဘဝနေ။ အထ ခေါ ဣန္ဒကော ယက္ခော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘ရူပံ န ဇီဝန္တိ ဝဒန္တိ ဗုဒ္ဓါ၊ ကထံ နွယံ ဝိန္ဒတိမံ သရီရံ။

ကုတဿ အဋ္ဌီယကပိဏ္ဍမေတိ၊ ကထံ နွယံ သဇ္ဇတိ ဂဗ္ဘရသ္မိ’’န္တိ။

‘‘ပဌမံ ကလလံ ဟောတိ၊ ကလလာ ဟောတိ အဗ္ဗုဒံ။

အဗ္ဗုဒါ ဇာယတေ ပေသိ၊ ပေသိ နိဗ္ဗတ္တတီ ဃနော။

ဃနာ ပသာခါ ဇာယန္တိ၊ ကေသာ လောမာ နခါပိ စ။

‘‘ယဉ္စဿ ဘုဉ္ဇတီ မာတာ၊ အန္နံ ပါနဉ္စ ဘောဇနံ။

တေန သော တတ္ထ ယာပေတိ၊ မာတုကုစ္ဆိဂတော နရော’’တိ။

၂. သက္ကနာမသုတ္တံ

၂၃၆. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဂိဇ္ဈကူဋေ ပဗ္ဗတေ။ အထ ခေါ သက္ကနာမကော ယက္ခော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘သဗ္ဗဂန္ထပ္ပဟီနဿ ၊ ဝိပ္ပမုတ္တဿ တေ သတော။

သမဏဿ န တံ သာဓု၊ ယဒညမနုသာသသီ’’တိ [ယဒညမနုသာသတီတိ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)]။

‘‘ယေန ကေနစိ ဝဏ္ဏေန၊ သံဝါသော သက္က ဇာယတိ။

န တံ အရဟတိ သပ္ပညော၊ မနသာ အနုကမ္ပိတုံ။

‘‘မနသာ စေ ပသန္နေန၊ ယဒညမနုသာသတိ။

န တေန ဟောတိ သံယုတ္တော၊ ယာနုကမ္ပာ [သာနုကမ္ပာ (သီ. ဣ.)] အနုဒ္ဒယာ’’တိ။

၃. သူစိလောမသုတ္တံ

၂၃၇. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဂယာယံ ဝိဟရတိ ဋင်္ကိတမဉ္စေ သူစိလောမဿ ယက္ခဿ ဘဝနေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ခရော စ ယက္ခော သူစိလောမော စ ယက္ခော ဘဂဝတော အဝိဒူရေ အတိက္ကမန္တိ။ အထ ခေါ ခရော ယက္ခော သူစိလောမံ ယက္ခံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဧသော သမဏော’’တိ! ‘‘နေသော သမဏော, သမဏကော ဧသော’’။ ‘‘ယာဝ ဇာနာမိ ယဒိ ဝါ သော သမဏော ယဒိ ဝါ ပန သော သမဏကော’’တိ။

အထ ခေါ သူစိလောမော ယက္ခော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတော ကာယံ ဥပနာမေသိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ကာယံ အပနာမေသိ။ အထ ခေါ သူစိလောမော ယက္ခော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဘာယသိ မံ သမဏာ’’တိ? ‘‘န ခွါဟံ တံ, အာဝုသော, ဘာယာမိ; အပိ စ တေ သမ္ဖဿော ပါပကော’’တိ။ ‘‘ပဉ္ဟံ တံ, သမဏ ပုစ္ဆိဿာမိ။ သစေ မေ န ဗျာကရိဿသိ, စိတ္တံ ဝါ တေ ခိပိဿာမိ, ဟဒယံ ဝါ တေ ဖာလေဿာမိ, ပါဒေသု ဝါ ဂဟေတွာ ပါရဂင်္ဂါယ [ပါရံ ဂင်္ဂါယ (က.)] ခိပိဿာမီ’’တိ။ ‘‘န ခွါဟံ တံ, အာဝုသော, ပဿာမိ သဒေဝကေ လောကေ သမာရကေ သဗြဟ္မကေ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ, ယော မေ စိတ္တံ ဝါ ခိပေယျ ဟဒယံ ဝါ ဖာလေယျ ပါဒေသု ဝါ ဂဟေတွာ ပါရဂင်္ဂါယ ခိပေယျ; အပိ စ တွံ, အာဝုသော, ပုစ္ဆ ယဒါ ကင်္ခသီ’’တိ။ အထ ခေါ သူစိလောမော ယက္ခော ဘဂဝန္တံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ – ( ) [(အထ ခေါ သူစိလောမော ယက္ခော ဘဂဝန္တံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ။) (သီ.)]

‘‘ရာဂေါ စ ဒေါသော စ ကုတောနိဒါနာ၊

အရတီ ရတီ လောမဟံသော ကုတောဇာ။

ကုတော သမုဋ္ဌာယ မနောဝိတက္ကာ၊

ကုမာရကာ ဓင်္ကမိဝေါဿဇန္တီ’’တိ။

‘‘ရာဂေါ စ ဒေါသော စ ဣတောနိဒါနာ၊

အရတီ ရတီ လောမဟံသော ဣတောဇာ။

ဣတော သမုဋ္ဌာယ မနောဝိတက္ကာ၊

ကုမာရကာ ဓင်္ကမိဝေါဿဇန္တိ။

‘‘သ္နေဟဇာ အတ္တသမ္ဘူတာ၊ နိဂြောဓဿေဝ ခန္ဓဇာ။

ပုထူ ဝိသတ္တာ ကာမေသု၊ မာလုဝါဝ ဝိတတာ [ဝိတ္ထတာ (သျာ. ကံ.)] ဝနေ။

‘‘ယေ နံ ပဇာနန္တိ ယတောနိဒါနံ၊

တေ နံ ဝိနောဒေန္တိ သုဏောဟိ ယက္ခ။

တေ ဒုတ္တရံ ဩဃမိမံ တရန္တိ၊

အတိဏ္ဏပုဗ္ဗံ အပုနဗ္ဘဝါယာ’’တိ။

၄. မဏိဘဒ္ဒသုတ္တံ

၂၃၈. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ မဂဓေသု ဝိဟရတိ မဏိမာလိကေ စေတိယေ မဏိဘဒ္ဒဿ ယက္ခဿ ဘဝနေ။ အထ ခေါ မဏိဘဒ္ဒေါ ယက္ခော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘သတီမတော သဒါ ဘဒ္ဒံ၊ သတိမာ သုခမေဓတိ။

သတီမတော သုဝေ သေယျော၊ ဝေရာ စ ပရိမုစ္စတီ’’တိ။

‘‘သတီမတော သဒါ ဘဒ္ဒံ၊ သတိမာ သုခမေဓတိ။

သတီမတော သုဝေ သေယျော၊ ဝေရာ န ပရိမုစ္စတိ။

‘‘ယဿ သဗ္ဗမဟောရတ္တံ [ရတ္တိံ (သျာ. ကံ. က.)]၊ အဟိံသာယ ရတော မနော။

မေတ္တံ သော သဗ္ဗဘူတေသု၊ ဝေရံ တဿ န ကေနစီ’’တိ။

၅. သာနုသုတ္တံ

၂၃၉. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အညတရိဿာ ဥပါသိကာယ သာနု နာမ ပုတ္တော ယက္ခေန ဂဟိတော ဟောတိ။ အထ ခေါ သာ ဥပါသိကာ ပရိဒေဝမာနာ တာယံ ဝေလာယံ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိ –

‘‘စာတုဒ္ဒသိံ ပဉ္စဒသိံ၊ ယာ စ ပက္ခဿ အဋ္ဌမီ။

ပါဋိဟာရိယပက္ခဉ္စ၊ အဋ္ဌင်္ဂသုသမာဂတံ။

‘‘ဥပေါသထံ ဥပဝသန္တိ၊ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တိ ယေ။

န တေဟိ ယက္ခာ ကီဠန္တိ၊ ဣတိ မေ အရဟတံ သုတံ။

သာ ဒါနိ အဇ္ဇ ပဿာမိ၊ ယက္ခာ ကီဠန္တိ သာနုနာ’’တိ။

‘‘စာတုဒ္ဒသိံ ပဉ္စဒသိံ၊ ယာ စ ပက္ခဿ အဋ္ဌမီ။

ပါဋိဟာရိယပက္ခဉ္စ၊ အဋ္ဌင်္ဂသုသမာဂတံ။

ဥပေါသထံ ဥပဝသန္တိ၊ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တိ ယေ။

‘‘န တေဟိ ယက္ခာ ကီဠန္တိ၊ သာဟု တေ အရဟတံ သုတံ။

သာနုံ ပဗုဒ္ဓံ ဝဇ္ဇာသိ၊ ယက္ခာနံ ဝစနံ ဣဒံ။

မာကာသိ ပါပကံ ကမ္မံ၊ အာဝိ ဝါ ယဒိ ဝါ ရဟော။

‘‘သစေ စ [သစေဝ (သျာ. ကံ. ဣ. က.)၊ ယဉ္စေဝ (သီ.)] ပါပကံ ကမ္မံ၊ ကရိဿသိ ကရောသိ ဝါ။

န တေ ဒုက္ခာ ပမုတ္ယတ္ထိ၊ ဥပ္ပစ္စာပိ ပလာယတော’’တိ။

‘‘မတံ ဝါ အမ္မ ရောဒန္တိ၊ ယော ဝါ ဇီဝံ န ဒိဿတိ။

ဇီဝန္တံ အမ္မ ပဿန္တီ၊ ကသ္မာ မံ အမ္မ ရောဒသီ’’တိ။

‘‘မတံ ဝါ ပုတ္တ ရောဒန္တိ၊ ယော ဝါ ဇီဝံ န ဒိဿတိ။

ယော စ ကာမေ စဇိတွာန၊ ပုနရာဂစ္ဆတေ ဣဓ။

တံ ဝါပိ ပုတ္တ ရောဒန္တိ၊ ပုန ဇီဝံ မတော ဟိ သော။

‘‘ကုက္ကုဠာ ဥဗ္ဘတော တာတ၊ ကုက္ကုဠံ [ကုက္ကုဠေ (သီ.)] ပတိတုမိစ္ဆသိ။

နရကာ ဥဗ္ဘတော တာတ၊ နရကံ ပတိတုမိစ္ဆသိ။

‘‘အဘိဓါဝထ ဘဒ္ဒန္တေ၊ ကဿ ဥဇ္ဈာပယာမသေ။

အာဒိတ္တာ နီဟတံ [နိဗ္ဘတံ (သျာ. ကံ. က.)၊ နိဘတံ (ဣ. က.)] ဘဏ္ဍံ၊ ပုန ဍယှိတုမိစ္ဆသီ’’တိ။

၆. ပိယင်္ကရသုတ္တံ

၂၄၀. ဧကံ သမယံ အာယသ္မာ အနုရုဒ္ဓေါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ အနုရုဒ္ဓေါ ရတ္တိယာ ပစ္စူသသမယံ ပစ္စုဋ္ဌာယ ဓမ္မပဒါနိ ဘာသတိ။ အထ ခေါ ပိယင်္ကရမာတာ ယက္ခိနီ ပုတ္တကံ ဧဝံ တောသေသိ –

‘‘မာ သဒ္ဒံ ကရိ ပိယင်္ကရ၊ ဘိက္ခု ဓမ္မပဒါနိ ဘာသတိ။

အပိ [အပိ (သီ.)] စ ဓမ္မပဒံ ဝိဇာနိယ၊ ပဋိပဇ္ဇေမ ဟိတာယ နော သိယာ။

‘‘ပါဏေသု စ သံယမာမသေ၊ သမ္ပဇာနမုသာ န ဘဏာမသေ။

သိက္ခေမ သုသီလ္ယမတ္တနော [သုသီလမတ္တနော (သီ. က.)]၊ အပိ မုစ္စေမ ပိသာစယောနိယာ’’တိ။

၇. ပုနဗ္ဗသုသုတ္တံ

၂၄၁. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ ဘိက္ခူ နိဗ္ဗာနပဋိသံယုတ္တာယ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေတိ သမာဒပေတိ သမုတ္တေဇေတိ သမ္ပဟံသေတိ။ တေ စ ဘိက္ခူ အဋ္ဌိံ ကတွာ မနသိ ကတွာ သဗ္ဗစေတသာ သမန္နာဟရိတွာ ဩဟိတသောတာ ဓမ္မံ သုဏန္တိ။ အထ ခေါ ပုနဗ္ဗသုမာတာ ယက္ခိနီ ပုတ္တကေ ဧဝံ တောသေသိ –

‘‘တုဏှီ ဥတ္တရိကေ ဟောဟိ၊ တုဏှီ ဟောဟိ ပုနဗ္ဗသု။

ယာဝါဟံ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿ၊ ဓမ္မံ သောဿာမိ သတ္ထုနော။

‘‘နိဗ္ဗာနံ ဘဂဝါ အာဟ၊ သဗ္ဗဂန္ထပ္ပမောစနံ။

အတိဝေလာ စ မေ ဟောတိ၊ အသ္မိံ ဓမ္မေ ပိယာယနာ။

‘‘ပိယော လောကေ သကော ပုတ္တော၊ ပိယော လောကေ သကော ပတိ။

တတော ပိယတရာ မယှံ၊ အဿ ဓမ္မဿ မဂ္ဂနာ။

‘‘န ဟိ ပုတ္တော ပတိ ဝါပိ၊ ပိယော ဒုက္ခာ ပမောစယေ။

ယထာ သဒ္ဓမ္မဿဝနံ၊ ဒုက္ခာ မောစေတိ ပါဏိနံ။

‘‘လောကေ ဒုက္ခပရေတသ္မိံ၊ ဇရာမရဏသံယုတေ။

ဇရာမရဏမောက္ခာယ၊ ယံ ဓမ္မံ အဘိသမ္ဗုဓံ။

တံ ဓမ္မံ သောတုမိစ္ဆာမိ၊ တုဏှီ ဟောဟိ ပုနဗ္ဗသူ’’တိ။

‘‘အမ္မာ န ဗျာဟရိဿာမိ၊ တုဏှီဘူတာယမုတ္တရာ။

ဓမ္မမေဝ နိသာမေဟိ၊ သဒ္ဓမ္မဿဝနံ သုခံ။

သဒ္ဓမ္မဿ အနညာယ၊ အမ္မာ ဒုက္ခံ စရာမသေ။

‘‘ဧသ ဒေဝမနုဿာနံ၊ သမ္မူဠ္ဟာနံ ပဘင်္ကရော။

ဗုဒ္ဓေါ အန္တိမသာရီရော၊ ဓမ္မံ ဒေသေတိ စက္ခုမာ’’တိ။

‘‘သာဓု ခေါ ပဏ္ဍိတော နာမ၊ ပုတ္တော ဇာတော ဥရေသယော။

ပုတ္တော မေ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿ၊ ဓမ္မံ သုဒ္ဓံ ပိယာယတိ။

‘‘ပုနဗ္ဗသု သုခီ ဟောဟိ၊ အဇ္ဇာဟမှိ သမုဂ္ဂတာ။

ဒိဋ္ဌာနိ အရိယသစ္စာနိ၊ ဥတ္တရာပိ သုဏာတု မေ’’တိ။

၈. သုဒတ္တသုတ္တံ

၂၄၂. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ သီတဝနေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အနာထပိဏ္ဍိကော ဂဟပတိ ရာဇဂဟံ အနုပ္ပတ္တော ဟောတိ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန။ အဿောသိ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကော ဂဟပတိ – ‘‘ဗုဒ္ဓေါ ကိရ လောကေ ဥပ္ပန္နော’’တိ။ တာဝဒေဝ စ ပန ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိတုကာမော ဟောတိ။ အထဿ အနာထပိဏ္ဍိကဿ ဂဟပတိဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အကာလော ခေါ အဇ္ဇ ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိတုံ။ သွေ ဒါနာဟံ ကာလေန ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ ဂမိဿာမီ’’တိ ဗုဒ္ဓဂတာယ သတိယာ နိပဇ္ဇိ။ ရတ္တိယာ သုဒံ တိက္ခတ္တုံ ဝုဋ္ဌာသိ ပဘာတန္တိ မညမာနော။ အထ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကော ဂဟပတိ ယေန သိဝထိကဒွါရံ [သီဝထိကဒွါရံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] တေနုပသင်္ကမိ။ အမနုဿာ ဒွါရံ ဝိဝရိံသု။ အထ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကဿ ဂဟပတိဿ နဂရမှာ နိက္ခမန္တဿ အာလောကော အန္တရဓါယိ, အန္ဓကာရော ပါတုရဟောသိ, ဘယံ ဆမ္ဘိတတ္တံ လောမဟံသော ဥဒပါဒိ, တတောဝ ပုန နိဝတ္တိတုကာမော အဟောသိ။ အထ ခေါ သိဝကော [သီဝကော (သီ. ဣ.)] ယက္ခော အန္တရဟိတော သဒ္ဒမနုဿာဝေသိ –

‘‘သတံ ဟတ္ထီ သတံ အဿာ၊ သတံ အဿတရီရထာ။

သတံ ကညာသဟဿာနိ၊ အာမုက္ကမဏိကုဏ္ဍလာ။

ဧကဿ ပဒဝီတိဟာရဿ၊ ကလံ နာဂ္ဃန္တိ သောဠသိံ။

‘‘အဘိက္ကမ ဂဟပတိ၊ အဘိက္ကမ ဂဟပတိ။

အဘိက္ကမနံ တေ သေယျော၊ နော ပဋိက္ကမန’’န္တိ။

အထ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကဿ ဂဟပတိဿ အန္ဓကာရော အန္တရဓါယိ, အာလောကော ပါတုရဟောသိ, ယံ အဟောသိ ဘယံ ဆမ္ဘိတတ္တံ လောမဟံသော, သော ပဋိပ္ပဿမ္ဘိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကဿ ဂဟပတိဿ အာလောကော အန္တရဓါယိ, အန္ဓကာရော ပါတုရဟောသိ, ဘယံ ဆမ္ဘိတတ္တံ လောမဟံသော ဥဒပါဒိ, တတောဝ ပုန နိဝတ္တိတုကာမော အဟောသိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ သိဝကော ယက္ခော အန္တရဟိတော သဒ္ဒမနုဿာဝေသိ –

‘‘သတံ ဟတ္ထီ သတံ အဿာ။ပေ.။

ကလံ နာဂ္ဃန္တိ သောဠသိံ။

‘‘အဘိက္ကမ ဂဟပတိ၊ အဘိက္ကမ ဂဟပတိ။

အဘိက္ကမနံ တေ သေယျော၊ နော ပဋိက္ကမန’’န္တိ။

အထ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကဿ ဂဟပတိဿ အန္ဓကာရော အန္တရဓါယိ , အာလောကော ပါတုရဟောသိ, ယံ အဟောသိ ဘယံ ဆမ္ဘိတတ္တံ လောမဟံသော, သော ပဋိပ္ပဿမ္ဘိ။ တတိယမ္ပိ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကဿ ဂဟပတိဿ အာလောကော အန္တရဓါယိ, အန္ဓကာရော ပါတုရဟောသိ, ဘယံ ဆမ္ဘိတတ္တံ လောမဟံသော ဥဒပါဒိ, တတောဝ ပုန နိဝတ္တိတုကာမော အဟောသိ။ တတိယမ္ပိ ခေါ သိဝကော ယက္ခော အန္တရဟိတော သဒ္ဒမနုဿာဝေသိ –

‘‘သတံ ဟတ္ထီ သတံ အဿာ။ပေ.။

ကလံ နာဂ္ဃန္တိ သောဠသိံ။

‘‘အဘိက္ကမ ဂဟပတိ၊ အဘိက္ကမ ဂဟပတိ။

အဘိက္ကမနံ တေ သေယျော၊ နော ပဋိက္ကမန’’န္တိ။

အထ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကဿ ဂဟပတိဿ အန္ဓကာရော အန္တရဓါယိ, အာလောကော ပါတုရဟောသိ, ယံ အဟောသိ ဘယံ ဆမ္ဘိတတ္တံ လောမဟံသော, သော ပဋိပ္ပဿမ္ဘိ။ အထ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကော ဂဟပတိ ယေန သီတဝနံ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ ရတ္တိယာ ပစ္စူသသမယံ ပစ္စုဋ္ဌာယ အဗ္ဘောကာသေ စင်္ကမတိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ ဘဂဝါ အနာထပိဏ္ဍိကံ ဂဟပတိံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဒိသွာန စင်္ကမာ ဩရောဟိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ နိသဇ္ဇ ခေါ ဘဂဝါ အနာထပိဏ္ဍိကံ ဂဟပတိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဧဟိ သုဒတ္တာ’’တိ။ အထ ခေါ အနာထပိဏ္ဍိကော ဂဟပတိ, နာမေန မံ ဘဂဝါ အာလပတီတိ, ဟဋ္ဌော ဥဒဂ္ဂေါ တတ္ထေဝ ဘဂဝတော ပါဒေသု သိရသာ နိပတိတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကစ္စိ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ သုခမသယိတ္ထာ’’တိ?

‘‘သဗ္ဗဒါ ဝေ သုခံ သေတိ၊ ဗြာဟ္မဏော ပရိနိဗ္ဗုတော။

ယော န လိမ္ပတိ ကာမေသု၊ သီတိဘူတော နိရူပဓိ။

‘‘သဗ္ဗာ အာသတ္တိယော ဆေတွာ၊ ဝိနေယျ ဟဒယေ ဒရံ။

ဥပသန္တော သုခံ သေတိ၊ သန္တိံ ပပ္ပုယျ စေတသာ’’တိ [စေတသောတိ (သီ.)]။

၉. ပဌမသုက္ကာသုတ္တံ

၂၄၃. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဝေဠုဝနေ ကလန္ဒကနိဝါပေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန သုက္ကာ ဘိက္ခုနီ မဟတိယာ ပရိသာယ ပရိဝုတာ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ အထ ခေါ သုက္ကာယ ဘိက္ခုနိယာ အဘိပ္ပသန္နော ယက္ခော ရာဇဂဟေ ရထိကာယ ရထိကံ သိင္ဃာဋကေန သိင္ဃာဋကံ ဥပသင်္ကမိတွာ တာယံ ဝေလာယံ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိ –

‘‘ကိံ မေ ကတာ ရာဇဂဟေ မနုဿာ၊ မဓုဣတာဝ သေယရေ။

ယေ သုက္ကံ န ပယိရုပါသန္တိ၊ ဒေသေန္တိံ အမတံ ပဒံ။

‘‘တဉ္စ ပန အပ္ပဋိဝါနီယံ၊ အသေစနကမောဇဝံ။

ပိဝန္တိ မညေ သပ္ပညာ၊ ဝလာဟကမိဝ ပန္ထဂူ’’တိ [ဝလာဟကမိဝဒ္ဓဂူတိ (သီ.)]။

၁၀. ဒုတိယသုက္ကာသုတ္တံ

၂၄၄. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဝေဠုဝနေ ကလန္ဒကနိဝါပေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အညတရော ဥပါသကော သုက္ကာယ ဘိက္ခုနိယာ ဘောဇနံ အဒါသိ။ အထ ခေါ သုက္ကာယ ဘိက္ခုနိယာ အဘိပ္ပသန္နော ယက္ခော ရာဇဂဟေ ရထိကာယ ရထိကံ သိင္ဃာဋကေန သိင္ဃာဋကံ ဥပသင်္ကမိတွာ တာယံ ဝေလာယံ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘ပုညံ ဝတ ပသဝိ ဗဟုံ၊ သပ္ပညော ဝတာယံ ဥပါသကော။

ယော သုက္ကာယ အဒါသိ ဘောဇနံ၊ သဗ္ဗဂန္ထေဟိ ဝိပ္ပမုတ္တိယာ’’တိ [ဝိပ္ပမုတ္တာယာတိ (သျာ. ကံ.)]။

၁၁. စီရာသုတ္တံ

၂၄၅. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဝေဠုဝနေ ကလန္ဒကနိဝါပေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အညတရော ဥပါသကော စီရာယ [စိရာယ (က.)] ဘိက္ခုနိယာ စီဝရံ အဒါသိ။ အထ ခေါ စီရာယ ဘိက္ခုနိယာ အဘိပ္ပသန္နော ယက္ခော ရာဇဂဟေ ရထိကာယ ရထိကံ သိင္ဃာဋကေန သိင္ဃာဋကံ ဥပသင်္ကမိတွာ တာယံ ဝေလာယံ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘ပုညံ ဝတ ပသဝိ ဗဟုံ၊ သပ္ပညော ဝတာယံ ဥပါသကော။

ယော စီရာယ အဒါသိ စီဝရံ၊ သဗ္ဗယောဂေဟိ ဝိပ္ပမုတ္တိယာ’’တိ [ဝိပ္ပမုတ္တာယာတိ (သျာ. ကံ.)]။

၁၂. အာဠဝကသုတ္တံ

၂၄၆. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ အာဠဝိယံ ဝိဟရတိ အာဠဝကဿ ယက္ခဿ ဘဝနေ။ အထ ခေါ အာဠဝကော ယက္ခော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘နိက္ခမ, သမဏာ’’တိ။ ‘‘သာဓါဝုသော’’တိ ဘဂဝါ နိက္ခမိ။ ‘‘ပဝိသ, သမဏာ’’တိ။ ‘‘သာဓါဝုသော’’တိ ဘဂဝါ ပါဝိသိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ အာဠဝကော ယက္ခော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘နိက္ခမ, သမဏာ’’တိ။ ‘‘သာဓါဝုသော’’တိ ဘဂဝါ နိက္ခမိ။ ‘‘ပဝိသ, သမဏာ’’တိ။ ‘‘သာဓါဝုသော’’တိ ဘဂဝါ ပါဝိသိ။ တတိယမ္ပိ ခေါ အာဠဝကော ယက္ခော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘နိက္ခမ, သမဏာ’’တိ။ ‘‘သာဓါဝုသော’’တိ ဘဂဝါ နိက္ခမိ။ ‘‘ပဝိသ, သမဏာ’’တိ။ ‘‘သာဓါဝုသော’’တိ ဘဂဝါ ပါဝိသိ။ စတုတ္ထမ္ပိ ခေါ အာဠဝကော ယက္ခော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘နိက္ခမ, သမဏာ’’တိ။ ‘‘န ခွါဟံ တံ, အာဝုသော, နိက္ခမိဿာမိ။ ယံ တေ ကရဏီယံ တံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘ပဉ္ဟံ တံ, သမဏ, ပုစ္ဆိဿာမိ။ သစေ မေ န ဗျာကရိဿသိ, စိတ္တံ ဝါ တေ ခိပိဿာမိ, ဟဒယံ ဝါ တေ ဖာလေဿာမိ, ပါဒေသု ဝါ ဂဟေတွာ ပါရဂင်္ဂါယ ခိပိဿာမီ’’တိ။ ‘‘န ခွါဟံ တံ, အာဝုသော, ပဿာမိ သဒေဝကေ လောကေ သမာရကေ သဗြဟ္မကေ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ, ယေ မေ စိတ္တံ ဝါ ခိပေယျ ဟဒယံ ဝါ ဖာလေယျ, ပါဒေသု ဝါ ဂဟေတွာ ပါရဂင်္ဂါယ ခိပေယျ။ အပိ စ တွံ, အာဝုသော, ပုစ္ဆ ယဒါ ကင်္ခသီ’’တိ [(အထ ခေါ အာဠဝကော ယက္ခော ဘဂဝန္တံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ။) (သီ.)]။

‘‘ကိံသူဓ ဝိတ္တံ ပုရိသဿ သေဋ္ဌံ၊ ကိံသု သုစိဏ္ဏံ သုခမာဝဟာတိ။

ကိံသု ဟဝေ သာဒုတရံ ရသာနံ၊ ကထံဇီဝိံ ဇီဝိတမာဟု သေဋ္ဌ’’န္တိ။

‘‘သဒ္ဓီဓ ဝိတ္တံ ပုရိဿ သေဋ္ဌံ၊ ဓမ္မော သုစိဏ္ဏော သုခမာဝဟာတိ။

သစ္စံ ဟဝေ သာဒုတရံ ရသာနံ၊ ပညာဇီဝိံ ဇီဝိတမာဟု သေဋ္ဌ’’န္တိ။

‘‘ကထံသု တရတိ ဩဃံ၊ ကထံသု တရတိ အဏ္ဏဝံ။

ကထံသု ဒုက္ခမစ္စေတိ၊ ကထံသု ပရိသုဇ္ဈတီ’’တိ။

‘‘သဒ္ဓါယ တရတိ ဩဃံ၊ အပ္ပမာဒေန အဏ္ဏဝံ။

ဝီရိယေန ဒုက္ခမစ္စေတိ၊ ပညာယ ပရိသုဇ္ဈတီ’’တိ။

‘‘ကထံသု လဘတေ ပညံ၊ ကထံသု ဝိန္ဒတေ ဓနံ။

ကထံသု ကိတ္တိံ ပပ္ပောတိ၊ ကထံ မိတ္တာနိ ဂန္ထတိ။

အသ္မာ လောကာ ပရံ လောကံ၊ ကထံ ပေစ္စ န သောစတီ’’တိ။

‘‘သဒ္ဒဟာနော အရဟတံ၊ ဓမ္မံ နိဗ္ဗာနပတ္တိယာ။

သုဿူသံ [သုဿူသာ (သီ. ဣ.)] လဘတေ ပညံ၊ အပ္ပမတ္တော ဝိစက္ခဏော။

‘‘ပတိရူပကာရီ ဓုရဝါ၊ ဥဋ္ဌာတာ ဝိန္ဒတေ ဓနံ။

သစ္စေန ကိတ္တိံ ပပ္ပောတိ၊ ဒဒံ မိတ္တာနိ ဂန္ထတိ။

အသ္မာ လောကာ ပရံ လောကံ၊ ဧဝံ ပေစ္စ န သောစတိ။

‘‘ယဿေတေ စတုရော ဓမ္မာ၊ သဒ္ဓဿ ဃရမေသိနော။

သစ္စံ ဒမ္မော ဓိတိ စာဂေါ၊ သ ဝေ ပေစ္စ န သောစတိ။

‘‘ဣင်္ဃ အညေပိ ပုစ္ဆဿု၊ ပုထူ သမဏဗြာဟ္မဏေ။

ယဒိ သစ္စာ ဒမ္မာ စာဂါ၊ ခန္တ္ယာ ဘိယျောဓ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ။

‘‘ကထံ နု ဒါနိ ပုစ္ဆေယျံ၊ ပုထူ သမဏဗြာဟ္မဏေ။

ယောဟံ [သောဟံ (သီ.)၊ သွာဟံ (က.)] အဇ္ဇ ပဇာနာမိ၊ ယော အတ္ထော သမ္ပရာယိကော။

‘‘အတ္ထာယ ဝတ မေ ဗုဒ္ဓေါ၊ ဝါသာယာဠဝိမာဂမာ [မာဂတော (ဣ. က.)]။

ယောဟံ [သောဟံ (သီ.)] အဇ္ဇ ပဇာနာမိ၊ ယတ္ထ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလံ။

‘‘သော အဟံ ဝိစရိဿာမိ၊ ဂါမာ ဂါမံ ပုရာ ပုရံ။

နမဿမာနော သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ ဓမ္မဿ စ သုဓမ္မတ’’န္တိ။

ယက္ခသံယုတ္တံ သမတ္တံ။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ဣန္ဒကော သက္က သူစိ စ၊ မဏိဘဒ္ဒေါ စ သာနု စ။

ပိယင်္ကရ ပုနဗ္ဗသု သုဒတ္တော စ၊ ဒွေ သုက္ကာ စီရအာဠဝီတိ ဒွါဒသ။