ဗြဟ္မသံယုတ္တံ

၆. ဗြဟ္မသံယုတ္တံ

၁. ပဌမဝဂ္ဂေါ

၁. ဗဟ္မာယာစနသုတ္တံ

၁၇၂. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဥရုဝေလာယံ ဝိဟရတိ နဇ္ဇာ နေရဉ္ဇရာယ တီရေ အဇပါလနိဂြောဓမူလေ ပဌမာဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါ။ အထ ခေါ ဘဂဝတော ရဟောဂတဿ ပဋိသလ္လီနဿ ဧဝံ စေတသော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ – ‘‘အဓိဂတော ခေါ မျာယံ ဓမ္မော ဂမ္ဘီရော ဒုဒ္ဒသော ဒုရနုဗောဓေါ သန္တော ပဏီတော အတက္ကာဝစရော နိပုဏော ပဏ္ဍိတဝေဒနီယော။ အာလယရာမာ ခေါ ပနာယံ ပဇာ အာလယရတာ အာလယသမ္မုဒိတာ။ အာလယရာမာယ ခေါ ပန ပဇာယ အာလယရတာယ အာလယသမ္မုဒိတာယ ဒုဒ္ဒသံ ဣဒံ ဌာနံ ယဒိဒံ ဣဒပ္ပစ္စယတာပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါ။ ဣဒမ္ပိ ခေါ ဌာနံ ဒုဒ္ဒသံ ယဒိဒံ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထော သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂေါ တဏှာက္ခယော ဝိရာဂေါ နိရောဓေါ နိဗ္ဗာနံ။ အဟဉ္စေဝ ခေါ ပန ဓမ္မံ ဒေသေယျံ; ပရေ စ မေ န အာဇာနေယျုံ; သော မမဿ ကိလမထော, သာ မမဿ ဝိဟေသာ’’တိ။ အပိဿု ဘဂဝန္တံ ဣမာ အနစ္ဆရိယာ ဂါထာယော ပဋိဘံသု ပုဗ္ဗေ အဿုတပုဗ္ဗာ –

‘‘ကိစ္ဆေန မေ အဓိဂတံ၊ ဟလံ ဒါနိ ပကာသိတုံ။

ရာဂဒေါသပရေတေဟိ၊ နာယံ ဓမ္မော သုသမ္ဗုဓေါ။

‘‘ပဋိသောတဂါမိံ နိပုဏံ၊ ဂမ္ဘီရံ ဒုဒ္ဒသံ အဏုံ။

ရာဂရတ္တာ န ဒက္ခန္တိ၊ တမောခန္ဓေန အာဝုဋာ’’တိ [တမောက္ခန္ဓေန အာဝုတာတိ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)]။

ဣတိဟ ဘဂဝတော ပဋိသဉ္စိက္ခတော အပ္ပောဿုက္ကတာယ စိတ္တံ နမတိ, နော ဓမ္မဒေသနာယ။

အထ ခေါ ဗြဟ္မုနော သဟမ္ပတိဿ ဘဂဝတော စေတသာ စေတောပရိဝိတက္ကမညာယ ဧတဒဟောသိ – ‘‘နဿတိ ဝတ ဘော လောကော, ဝိနဿတိ ဝတ ဘော လောကော, ယတြ ဟိ နာမ တထာဂတဿ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ အပ္ပောဿုက္ကတာယ စိတ္တံ နမတိ [နမိဿတိ (?)], နော ဓမ္မဒေသနာယာ’’တိ။ အထ ခေါ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ – သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော သမိဉ္ဇိတံ [သမ္မိဉ္ဇိတံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဝါ ဗာဟံ ပသာရေယျ, ပသာရိတံ ဝါ ဗာဟံ သမိဉ္ဇေယျ ဧဝမေဝ – ဗြဟ္မလောကေ အန္တရဟိတော ဘဂဝတော ပုရတော ပါတုရဟောသိ။ အထ ခေါ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ဒက္ခိဏဇာဏုမဏ္ဍလံ ပထဝိယံ နိဟန္တွာ ယေန ဘဂဝါ တေနဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဒေသေတု, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဓမ္မံ, ဒေသေတု သုဂတော ဓမ္မံ။ သန္တိ သတ္တာ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကာ, အဿဝနတာ ဓမ္မဿ ပရိဟာယန္တိ။ ဘဝိဿန္တိ ဓမ္မဿ အညာတာရော’’တိ။ ဣဒမဝေါစ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ, ဣဒံ ဝတွာ အထာပရံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ပါတုရဟောသိ မဂဓေသု ပုဗ္ဗေ၊

ဓမ္မော အသုဒ္ဓေါ သမလေဟိ စိန္တိတော။

အပါပုရေတံ [အဝါပုရေတံ (သီ.)] အမတဿ ဒွါရံ၊

သုဏန္တု ဓမ္မံ ဝိမလေနာနုဗုဒ္ဓံ။

‘‘သေလေ ယထာ ပဗ္ဗတမုဒ္ဓနိဋ္ဌိတော၊

ယထာပိ ပဿေ ဇနတံ သမန္တတော။

တထူပမံ ဓမ္မမယံ သုမေဓ၊

ပါသာဒမာရုယှ သမန္တစက္ခု။

သောကာဝတိဏ္ဏံ [သောကာဝကိဏ္ဏံ (သီ.)] ဇနတမပေတသောကော၊

အဝေက္ခဿု ဇာတိဇရာဘိဘူတံ။

‘‘ဥဋ္ဌေဟိ ဝီရ ဝိဇိတသင်္ဂါမ၊

သတ္ထဝါဟ အနဏ [အဏဏ (ရူပသိဒ္ဓိဋီကာ)] ဝိစရ လောကေ။

ဒေသဿု [ဒေသေတု (သျာ. ကံ. ဣ. က.)] ဘဂဝါ ဓမ္မံ၊

အညာတာရော ဘဝိဿန္တီ’’တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ဗြဟ္မုနော စ အဇ္ဈေသနံ ဝိဒိတွာ သတ္တေသု စ ကာရုညတံ ပဋိစ္စ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဝေါလောကေသိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ ဘဂဝါ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဝေါလောကေန္တော သတ္တေ အပ္ပရဇက္ခေ မဟာရဇက္ခေ တိက္ခိန္ဒ္ရိယေ မုဒိန္ဒ္ရိယေ သွာကာရေ ဒွါကာရေ သုဝိညာပယေ ဒုဝိညာပယေ, အပ္ပေကစ္စေ ပရလောကဝဇ္ဇဘယဒဿာဝိနေ ဝိဟရန္တေ, အပ္ပေကစ္စေ န ပရလောကဝဇ္ဇဘယဒဿာဝိနေ [ဒဿာဝိနော (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဝိဟရန္တေ။ သေယျထာပိ နာမ ဥပ္ပလိနိယံ ဝါ ပဒုမိနိယံ ဝါ ပုဏ္ဍရီကိနိယံ ဝါ အပ္ပေကစ္စာနိ ဥပ္ပလာနိ ဝါ ပဒုမာနိ ဝါ ပုဏ္ဍရီကာနိ ဝါ ဥဒကေ ဇာတာနိ ဥဒကေ သံဝဍ္ဎာနိ ဥဒကာနုဂ္ဂတာနိ အန္တော နိမုဂ္ဂပေါသီနိ, အပ္ပေကစ္စာနိ ဥပ္ပလာနိ ဝါ ပဒုမာနိ ဝါ ပုဏ္ဍရီကာနိ ဝါ ဥဒကေ ဇာတာနိ ဥဒကေ သံဝဍ္ဎာနိ သမောဒကံ ဌိတာနိ, အပ္ပေကစ္စာနိ ဥပ္ပလာနိ ဝါ ပဒုမာနိ ဝါ ပုဏ္ဍရီကာနိ ဝါ ဥဒကေ ဇာတာနိ ဥဒကေ သံဝဍ္ဎာနိ ဥဒကာ အစ္စုဂ္ဂမ္မ ဌိတာနိ [တိဋ္ဌန္တိ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] အနုပလိတ္တာနိ ဥဒကေန; ဧဝမေဝ ဘဂဝါ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဝေါလောကေန္တော အဒ္ဒသ သတ္တေ အပ္ပရဇက္ခေ မဟာရဇက္ခေ တိက္ခိန္ဒ္ရိယေ မုဒိန္ဒ္ရိယေ သွာကာရေ ဒွါကာရေ သုဝိညာပယေ ဒုဝိညာပယေ, အပ္ပေကစ္စေ ပရလောကဝဇ္ဇဘယဒဿာဝိနေ ဝိဟရန္တေ, အပ္ပေကစ္စေ န ပရလောကဝဇ္ဇဘယဒဿာဝိနေ ဝိဟရန္တေ။ ဒိသွာန ဗြဟ္မာနံ သဟမ္ပတိံ ဂါထာယ ပစ္စဘာသိ –

‘‘အပါရုတာ တေသံ အမတဿ ဒွါရာ၊

ယေ သောတဝန္တော ပမုဉ္စန္တု သဒ္ဓံ။

ဝိဟိံသသညီ ပဂုဏံ န ဘာသိံ၊

ဓမ္မံ ပဏီတံ မနုဇေသု ဗြဟ္မေ’’တိ။

အထ ခေါ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ ‘‘ကတာဝကာသော ခေါမှိ ဘဂဝတာ ဓမ္မဒေသနာယာ’’တိ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ တတ္ထေဝန္တရဓါယီတိ။

၂. ဂါရဝသုတ္တံ

၁၇၃. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဥရုဝေလာယံ ဝိဟရတိ နဇ္ဇာ နေရဉ္ဇရာယ တီရေ အဇပါလနိဂြောဓမူလေ ပဌမာဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါ။ အထ ခေါ ဘဂဝတော ရဟောဂတဿ ပဋိသလ္လီနဿ ဧဝံ စေတသော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ – ‘‘ဒုက္ခံ ခေါ အဂါရဝေါ ဝိဟရတိ အပ္ပတိဿော, ကံ နု ခွါဟံ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ [ဂရုကတွာ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျ’’န္တိ?

အထ ခေါ ဘဂဝတော ဧတဒဟောသိ – ‘‘အပရိပုဏ္ဏဿ ခေါ သီလက္ခန္ဓဿ ပါရိပူရိယာ အညံ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျံ ။ န ခေါ ပနာဟံ ပဿာမိ သဒေဝကေ လောကေ သမာရကေ သဗြဟ္မကေ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ အတ္တနာ သီလသမ္ပန္နတရံ အညံ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ, ယမဟံ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျံ။

‘‘အပရိပုဏ္ဏဿ ခေါ သမာဓိက္ခန္ဓဿ ပါရိပူရိယာ အညံ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျံ။ န ခေါ ပနာဟံ ပဿာမိ သဒေဝကေ လောကေ။ပေ.။ အတ္တနာ သမာဓိသမ္ပန္နတရံ အညံ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ, ယမဟံ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျံ။

‘‘အပရိပုဏ္ဏဿ ပညာက္ခန္ဓဿ ပါရိပူရိယာ အညံ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျံ။ န ခေါ ပနာဟံ ပဿာမိ သဒေဝကေ။ပေ.။ အတ္တနာ ပညာသမ္ပန္နတရံ အညံ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ, ယမဟံ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျံ။

‘‘အပရိပုဏ္ဏဿ ခေါ ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓဿ ပါရိပူရိယာ အညံ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျံ။ န ခေါ ပနာဟံ ပဿာမိ သဒေဝကေ။ပေ.။ အတ္တနာ ဝိမုတ္တိသမ္ပန္နတရံ အညံ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ, ယမဟံ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျံ။

‘‘အပရိပုဏ္ဏဿ ခေါ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓဿ ပါရိပူရိယာ အညံ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျံ။ န ခေါ ပနာဟံ ပဿာမိ သဒေဝကေ လောကေ သမာရကေ သဗြဟ္မကေ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ အတ္တနာ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနသမ္ပန္နတရံ အညံ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ, ယမဟံ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျံ။ ယံနူနာဟံ ယွာယံ ဓမ္မော မယာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါ တမေဝ ဓမ္မံ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျ’’န္တိ။

အထ ခေါ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ ဘဂဝတော စေတသာ စေတောပရိဝိတက္ကမညာယ – သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော သမိဉ္ဇိတံ ဝါ ဗာဟံ ပသာရေယျ ပသာရိတံ ဝါ ဗာဟံ သမိဉ္ဇေယျ ဧဝမေဝ – ဗြဟ္မလောကေ အန္တရဟိတော ဘဂဝတော ပုရတော ပါတုရဟောသိ။ အထ ခေါ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဧဝမေတံ , ဘဂဝါ, ဧဝမေတံ, သုဂတ! ယေပိ တေ, ဘန္တေ, အဟေသုံ အတီတမဒ္ဓါနံ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ, တေပိ ဘဂဝန္တော ဓမ္မညေဝ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရိံသု; ယေပိ တေ, ဘန္တေ, ဘဝိဿန္တိ အနာဂတမဒ္ဓါနံ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ တေပိ ဘဂဝန္တော ဓမ္မညေဝ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရိဿန္တိ။ ဘဂဝါပိ, ဘန္တေ, ဧတရဟိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဓမ္မညေဝ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတူ’’တိ။ ဣဒမဝေါစ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ, ဣဒံ ဝတွာ အထာပရံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ယေ စ အတီတာ သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ ယေ စ ဗုဒ္ဓါ အနာဂတာ။

ယော စေတရဟိ သမ္ဗုဒ္ဓေါ၊ ဗဟူနံ [ဗဟုန္နံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] သောကနာသနော။

‘‘သဗ္ဗေ သဒ္ဓမ္မဂရုနော၊ ဝိဟံသု [ဝိဟရိံသု (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဝိဟရန္တိ စ။

တထာပိ ဝိဟရိဿန္တိ၊ ဧသာ ဗုဒ္ဓါန ဓမ္မတာ။

‘‘တသ္မာ ဟိ အတ္တကာမေန [အတ္ထကာမေန (သီ. ဣ. က.)]၊ မဟတ္တမဘိကင်္ခတာ။

သဒ္ဓမ္မော ဂရုကာတဗ္ဗော၊ သရံ ဗုဒ္ဓါန သာသန’’န္တိ။

၃. ဗြဟ္မဒေဝသုတ္တံ

၁၇၄. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အညတရိဿာ ဗြာဟ္မဏိယာ ဗြဟ္မဒေဝေါ နာမ ပုတ္တော ဘဂဝတော သန္တိကေ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော ဟောတိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ ဗြဟ္မဒေဝေါ ဧကော ဝူပကဋ္ဌော အပ္ပမတ္တော အာတာဣ ပဟိတတ္တော ဝိဟရန္တော နစိရဿေဝ – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ, တဒနုတ္တရံ ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိ။ ‘‘ခီဏာ ဇာတိ , ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’’တိ အဗ္ဘညာသိ။ အညတရော စ ပနာယသ္မာ ဗြဟ္မဒေဝေါ အရဟတံ အဟောသိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ ဗြဟ္မဒေဝေါ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ သာဝတ္ထိံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ သာဝတ္ထိယံ သပဒါနံ ပိဏ္ဍာယ စရမာနော ယေန သကမာတု နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမိ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မတော ဗြဟ္မဒေဝဿ မာတာ ဗြာဟ္မဏီ ဗြဟ္မုနော အာဟုတိံ နိစ္စံ ပဂ္ဂဏှာတိ ။ အထ ခေါ ဗြဟ္မုနော သဟမ္ပတိဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အယံ ခေါ အာယသ္မတော ဗြဟ္မဒေဝဿ မာတာ ဗြာဟ္မဏီ ဗြဟ္မုနော အာဟုတိံ နိစ္စံ ပဂ္ဂဏှာတိ။ ယံနူနာဟံ တံ ဥပသင်္ကမိတွာ သံဝေဇေယျ’’န္တိ။ အထ ခေါ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ – သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော သမိဉ္ဇိတံ ဝါ ဗာဟံ ပသာရေယျ, ပသာရိတံ ဝါ ဗာဟံ သမိဉ္ဇေယျ ဧဝမေဝ – ဗြဟ္မလောကေ အန္တရဟိတော အာယသ္မတော ဗြဟ္မဒေဝဿ မာတု နိဝေသနေ ပါတုရဟောသိ။ အထ ခေါ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ ဝေဟာသံ ဌိတော အာယသ္မတော ဗြဟ္မဒေဝဿ မာတရံ ဗြာဟ္မဏိံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘ဒူရေ ဣတော ဗြာဟ္မဏိ ဗြဟ္မလောကော၊

ယဿာဟုတိံ ပဂ္ဂဏှာသိ နိစ္စံ။

နေတာဒိသော ဗြာဟ္မဏိ ဗြဟ္မဘက္ခော၊

ကိံ ဇပ္ပသိ ဗြဟ္မပထံ အဇာနံ [အဇာနန္တီ (သီ. ဣ. က.)]။

‘‘ဧသော ဟိ တေ ဗြာဟ္မဏိ ဗြဟ္မဒေဝေါ၊

နိရူပဓိကော အတိဒေဝပတ္တော။

အကိဉ္စနော ဘိက္ခု အနညပေါသီ၊

ယော တေ သော [တေ သော (သီ. ဣ.)၊ ယော တေ သ (?)] ပိဏ္ဍာယ ဃရံ ပဝိဋ္ဌော။

‘‘အာဟုနေယျော ဝေဒဂု ဘာဝိတတ္တော၊

နရာနံ ဒေဝါနဉ္စ ဒက္ခိဏေယျော။

ဗာဟိတွာ ပါပါနိ အနူပလိတ္တော၊

ဃာသေသနံ ဣရိယတိ သီတိဘူတော။

‘‘န တဿ ပစ္ဆာ န ပုရတ္ထမတ္ထိ၊

သန္တော ဝိဓူမော အနိဃော နိရာသော။

နိက္ခိတ္တဒဏ္ဍော တသထာဝရေသု၊

သော တျာဟုတိံ ဘုဉ္ဇတု အဂ္ဂပိဏ္ဍံ။

‘‘ဝိသေနိဘူတော ဥပသန္တစိတ္တော၊

နာဂေါဝ ဒန္တော စရတိ အနေဇော။

ဘိက္ခု သုသီလော သုဝိမုတ္တစိတ္တော၊

သော တျာဟုတိံ ဘုဉ္ဇတု အဂ္ဂပိဏ္ဍံ။

‘‘တသ္မိံ ပသန္နာ အဝိကမ္ပမာနာ၊

ပတိဋ္ဌပေဟိ ဒက္ခိဏံ ဒက္ခိဏေယျေ။

ကရောဟိ ပုညံ သုခမာယတိကံ၊

ဒိသွာ မုနိံ ဗြာဟ္မဏိ ဩဃတိဏ္ဏ’’န္တိ။

‘‘တသ္မိံ ပသန္နာ အဝိကမ္ပမာနာ၊

ပတိဋ္ဌပေသိ ဒက္ခိဏံ ဒက္ခိဏေယျေ။

အကာသိ ပုညံ သုခမာယတိကံ၊

ဒိသွာ မုနိံ ဗြာဟ္မဏီ ဩဃတိဏ္ဏ’’န္တိ။

၄. ဗကဗြဟ္မသုတ္တံ

၁၇၅. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဗကဿ ဗြဟ္မုနော ဧဝရူပံ ပါပကံ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ – ‘‘ဣဒံ နိစ္စံ, ဣဒံ ဓုဝံ, ဣဒံ သဿတံ, ဣဒံ ကေဝလံ, ဣဒံ အစဝနဓမ္မံ, ဣဒဉှိ န ဇာယတိ န ဇီယတိ န မီယတိ န စဝတိ န ဥပပဇ္ဇတိ, ဣတော စ ပနညံ ဥတ္တရိံ [ဥတ္တရိံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] နိဿရဏံ နတ္ထီ’’တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ဗကဿ ဗြဟ္မုနော စေတသာ စေတောပရိဝိတက္ကမညာယ – သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော သမိဉ္ဇိတံ ဝါ ဗာဟံ ပသာရေယျ, ပသာရိတံ ဝါ ဗာဟံ သမိဉ္ဇေယျ ဧဝမေဝ – ဇေတဝနေ အန္တရဟိတော တသ္မိံ ဗြဟ္မလောကေ ပါတုရဟောသိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ ဗကော ဗြဟ္မာ ဘဂဝန္တံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဒိသွာန ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဧဟိ ခေါ မာရိသ, သွာဂတံ တေ, မာရိသ! စိရဿံ ခေါ မာရိသ! ဣမံ ပရိယာယမကာသိ ယဒိဒံ ဣဓါဂမနာယ။ ဣဒဉှိ, မာရိသ, နိစ္စံ, ဣဒံ ဓုဝံ, ဣဒံ သဿတံ, ဣဒံ ကေဝလံ, ဣဒံ အစဝနဓမ္မံ, ဣဒဉှိ န ဇာယတိ န ဇီယတိ န မီယတိ န စဝတိ န ဥပပဇ္ဇတိ။ ဣတော စ ပနညံ ဥတ္တရိ နိဿရဏံ နတ္ထီ’’တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဘဂဝါ ဗကံ ဗြဟ္မာနံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဝိဇ္ဇာဂတော ဝတ, ဘော, ဗကော ဗြဟ္မာ; အဝိဇ္ဇာဂတော ဝတ, ဘော, ဗကော ဗြဟ္မာ။ ယတြ ဟိ နာမ အနိစ္စံယေဝ သမာနံ နိစ္စန္တိ ဝက္ခတိ, အဓုဝံယေဝ သမာနံ ဓုဝန္တိ ဝက္ခတိ, အသဿတံယေဝ သမာနံ သဿတန္တိ ဝက္ခတိ, အကေဝလံယေဝ သမာနံ ကေဝလန္တိ ဝက္ခတိ, စဝနဓမ္မံယေဝ သမာနံ အစဝနဓမ္မန္တိ ဝက္ခတိ။ ယတ္ထ စ ပန ဇာယတိ စ ဇီယတိ စ မီယတိ စ စဝတိ စ ဥပပဇ္ဇတိ စ, တဉ္စ တထာ ဝက္ခတိ – ‘ဣဒဉှိ န ဇာယတိ န ဇီယတိ န မီယတိ န စဝတိ န ဥပပဇ္ဇတိ’။ သန္တဉ္စ ပနညံ ဥတ္တရိ နိဿရဏံ, ‘နတ္ထညံ ဥတ္တရိ နိဿရဏ’န္တိ ဝက္ခတီ’’တိ။

‘‘ဒွါသတ္တတိ ဂေါတမ ပုညကမ္မာ၊

ဝသဝတ္တိနော ဇာတိဇရံ အတီတာ။

အယမန္တိမာ ဝေဒဂူ ဗြဟ္မုပပတ္တိ၊

အသ္မာဘိဇပ္ပန္တိ ဇနာ အနေကာ’’တိ။

‘‘အပ္ပဉှိ ဧတံ န ဟိ ဒီဃမာယု၊

ယံ တွံ ဗက မညသိ ဒီဃမာယုံ။

သတံ သဟဿာနံ [သဟဿာန (သျာ. ကံ.)] နိရဗ္ဗုဒါနံ၊

အာယုံ ပဇာနာမိ တဝါဟံ ဗြဟ္မေ’’တိ။

‘‘အနန္တဒဿီ ဘဂဝါဟမသ္မိ၊

ဇာတိဇရံ သောကမုပါတိဝတ္တော။

ကိံ မေ ပုရာဏံ ဝတသီလဝတ္တံ၊

အာစိက္ခ မေ တံ ယမဟံ ဝိဇညာ’’တိ။

‘‘ယံ တွံ အပါယေသိ ဗဟူ မနုဿေ၊

ပိပါသိတေ ဃမ္မနိ သမ္ပရေတေ။

တံ တေ ပုရာဏံ ဝတသီလဝတ္တံ၊

သုတ္တပ္ပဗုဒ္ဓေါဝ အနုဿရာမိ။

‘‘ယံ ဧဏိကူလသ္မိံ ဇနံ ဂဟီတံ၊

အမောစယီ ဂယှကံ နီယမာနံ။

တံ တေ ပုရာဏံ ဝတသီလဝတ္တံ၊

သုတ္တပ္ပဗုဒ္ဓေါဝ အနုဿရာမိ။

‘‘ဂင်္ဂါယ သောတသ္မိံ ဂဟီတနာဝံ၊

လုဒ္ဒေန နာဂေန မနုဿကမ္ယာ။

ပမောစယိတ္ထ ဗလသာ ပသယှ၊

တံ တေ ပုရာဏံ ဝတသီလဝတ္တံ၊

သုတ္တပ္ပဗုဒ္ဓေါဝ အနုဿရာမိ။

‘‘ကပ္ပော စ တေ ဗဒ္ဓစရော အဟောသိံ၊

သမ္ဗုဒ္ဓိမန္တံ [သမ္ဗုဒ္ဓိဝန္တံ (ဗဟူသု)] ဝတိနံ အမညိ။

တံ တေ ပုရာဏံ ဝတသီလဝတ္တံ၊

သုတ္တပ္ပဗုဒ္ဓေါဝ အနုဿရာမီ’’တိ။

‘‘အဒ္ဓါ ပဇာနာသိ မမေတမာယုံ၊

အညေပိ [အညမ္ပိ (သီ. ဣ.)] ဇာနာသိ တထာ ဟိ ဗုဒ္ဓေါ။

တထာ ဟိ တျာယံ ဇလိတာနုဘာဝေါ၊

ဩဘာသယံ တိဋ္ဌတိ ဗြဟ္မလောက’’န္တိ။

၅. အညတရဗြဟ္မသုတ္တံ

၁၇၆. သာဝတ္ထိနိဒါနံ ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အညတရဿ ဗြဟ္မုနော ဧဝရူပံ ပါပကံ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ – ‘‘နတ္ထိ သော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ယော ဣဓ အာဂစ္ဆေယျာ’’တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ တဿ ဗြဟ္မုနော စေတသာ စေတောပရိဝိတက္ကမညာယ – သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော။ပေ.။ တသ္မိံ ဗြဟ္မလောကေ ပါတုရဟောသိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ တဿ ဗြဟ္မုနော ဥပရိ ဝေဟာသံ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိ တေဇောဓါတုံ သမာပဇ္ဇိတွာ။

အထ ခေါ အာယသ္မတော မဟာမောဂ္ဂလ္လာနဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ကဟံ နု ခေါ ဘဂဝါ ဧတရဟိ ဝိဟရတီ’’တိ? အဒ္ဒသာ ခေါ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော [မဟာမောဂ္ဂလာနော (က.)] ဘဂဝန္တံ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန တဿ ဗြဟ္မုနော ဥပရိ ဝေဟာသံ ပလ္လင်္ကေန နိသိန္နံ တေဇောဓါတုံ သမာပန္နံ။ ဒိသွာန – သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော သမိဉ္ဇိတံ ဝါ ဗာဟံ ပသာရေယျ, ပသာရိတံ ဝါ ဗာဟံ သမိဉ္ဇေယျ ဧဝမေဝ – ဇေတဝနေ အန္တရဟိတော တသ္မိံ ဗြဟ္မလောကေ ပါတုရဟောသိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ပုရတ္ထိမံ ဒိသံ နိဿာယ [ဥပနိဿာယ (သီ.)] တဿ ဗြဟ္မုနော ဥပရိ ဝေဟာသံ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိ တေဇောဓါတုံ သမာပဇ္ဇိတွာ နီစတရံ ဘဂဝတော။

အထ ခေါ အာယသ္မတော မဟာကဿပဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ကဟံ နု ခေါ ဘဂဝါ ဧတရဟိ ဝိဟရတီ’’တိ? အဒ္ဒသာ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ ဘဂဝန္တံ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ။ပေ.။ ဒိသွာန – သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော။ပေ.။ ဧဝမေဝ – ဇေတဝနေ အန္တရဟိတော တသ္မိံ ဗြဟ္မလောကေ ပါတုရဟောသိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ ဒက္ခိဏံ ဒိသံ နိဿာယ တဿ ဗြဟ္မုနော ဥပရိ ဝေဟာသံ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိ တေဇောဓါတုံ သမာပဇ္ဇိတွာ နီစတရံ ဘဂဝတော။

အထ ခေါ အာယသ္မတော မဟာကပ္ပိနဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ကဟံ နု ခေါ ဘဂဝါ ဧတရဟိ ဝိဟရတီ’’တိ? အဒ္ဒသာ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကပ္ပိနော ဘဂဝန္တံ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ။ပေ.။ တေဇောဓါတုံ သမာပန္နံ။ ဒိသွာန – သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော။ပေ.။ ဧဝမေဝ – ဇေတဝနေ အန္တရဟိတော တသ္မိံ ဗြဟ္မလောကေ ပါတုရဟောသိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကပ္ပိနော ပစ္ဆိမံ ဒိသံ နိဿာယ တဿ ဗြဟ္မုနော ဥပရိ ဝေဟာသံ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိ တေဇောဓါတုံ သမာပဇ္ဇိတွာ နီစတရံ ဘဂဝတော။

အထ ခေါ အာယသ္မတော အနုရုဒ္ဓဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ကဟံ နု ခေါ ဘဂဝါ ဧတရဟိ ဝိဟရတီ’’တိ? အဒ္ဒသာ ခေါ အာယသ္မာ အနုရုဒ္ဓေါ။ပေ.။ တေဇောဓါတုံ သမာပန္နံ။ ဒိသွာန – သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော။ပေ.။ တသ္မိံ ဗြဟ္မလောကေ ပါတုရဟောသိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အနုရုဒ္ဓေါ ဥတ္တရံ ဒိသံ နိဿာယ တဿ ဗြဟ္မုနော ဥပရိ ဝေဟာသံ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိ တေဇောဓါတုံ သမာပဇ္ဇိတွာ နီစတရံ ဘဂဝတော။

အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော တံ ဗြဟ္မာနံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘အဇ္ဇာပိ တေ အာဝုသော သာ ဒိဋ္ဌိ၊ ယာ တေ ဒိဋ္ဌိ ပုရေ အဟု။

ပဿသိ ဝီတိဝတ္တန္တံ၊ ဗြဟ္မလောကေ ပဘဿရ’’န္တိ။

‘‘န မေ မာရိသ သာ ဒိဋ္ဌိ၊ ယာ မေ ဒိဋ္ဌိ ပုရေ အဟု။

ပဿာမိ ဝီတိဝတ္တန္တံ၊ ဗြဟ္မလောကေ ပဘဿရံ။

သွာဟံ အဇ္ဇ ကထံ ဝဇ္ဇံ၊ အဟံ နိစ္စောမှိ သဿတော’’တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ တံ ဗြဟ္မာနံ သံဝေဇေတွာ – သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော သမိဉ္ဇိတံ ဝါ ဗာဟံ ပသာရေယျ, ပသာရိတံ ဝါ ဗာဟံ သမိဉ္ဇေယျ ဧဝမေဝ – တသ္မိံ ဗြဟ္မလောကေ အန္တရဟိတော ဇေတဝနေ ပါတုရဟောသိ။ အထ ခေါ သော ဗြဟ္မာ အညတရံ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဧဟိ တွံ, မာရိသ, ယေနာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော တေနုပသင်္ကမ; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနံ ဧဝံ ဝဒေဟိ – ‘အတ္ထိ နု ခေါ, မာရိသ မောဂ္ဂလ္လာန, အညေပိ တဿ ဘဂဝတော သာဝကာ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကာ ဧဝံမဟာနုဘာဝါ ; သေယျထာပိ ဘဝံ မောဂ္ဂလ္လာနော ကဿပေါ ကပ္ပိနော အနုရုဒ္ဓေါ’’’တိ? ‘‘ဧဝံ, မာရိသာ’’တိ ခေါ သော ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇော တဿ ဗြဟ္မုနော ပဋိဿုတွာ ယေနာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ, မာရိသ မောဂ္ဂလ္လာန, အညေပိ တဿ ဘဂဝတော သာဝကာ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကာ ဧဝံမဟာနုဘာဝါ; သေယျထာပိ ဘဝံ မောဂ္ဂလ္လာနော ကဿပေါ ကပ္ပိနော အနုရုဒ္ဓေါ’’တိ? အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော တံ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘တေဝိဇ္ဇာ ဣဒ္ဓိပတ္တာ စ၊ စေတောပရိယာယကောဝိဒါ။

ခီဏာသဝါ အရဟန္တော၊ ဗဟူ ဗုဒ္ဓဿ သာဝကာ’’တိ။

အထ ခေါ သော ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇော အာယသ္မတော မဟာမောဂ္ဂလ္လာနဿ ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ ယေန သော ဗြဟ္မာ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ တံ ဗြဟ္မာနံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အာယသ္မာ မာရိသ, မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ဧဝမာဟ –

‘‘တေဝိဇ္ဇာ ဣဒ္ဓိပတ္တာ စ၊ စေတောပရိယာယကောဝိဒါ။

ခီဏာသဝါ အရဟန္တော၊ ဗဟူ ဗုဒ္ဓဿ သာဝကာ’’တိ။

ဣဒမဝေါစ သော ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇော။ အတ္တမနော စ သော ဗြဟ္မာ တဿ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇဿ ဘာသိတံ အဘိနန္ဒီတိ။

၆. ဗြဟ္မလောကသုတ္တံ

၁၇၇. သာဝတ္ထိနိဒါနံ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ ဒိဝါဝိဟာရဂတော ဟောတိ ပဋိသလ္လီနော။ အထ ခေါ သုဗြဟ္မာ စ ပစ္စေကဗြဟ္မာ သုဒ္ဓါဝါသော စ ပစ္စေကဗြဟ္မာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ပစ္စေကံ ဒွါရဗာဟံ [ပစ္စေကဒွါရဗာဟံ (ဣ. က.)] ဥပနိဿာယ အဋ္ဌံသု။ အထ ခေါ သုဗြဟ္မာ ပစ္စေကဗြဟ္မာ သုဒ္ဓါဝါသံ ပစ္စေကဗြဟ္မာနံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အကာလော ခေါ တာဝ, မာရိသ, ဘဂဝန္တံ ပယိရုပါသိတုံ; ဒိဝါဝိဟာရဂတော ဘဂဝါ ပဋိသလ္လီနော စ။ အသုကော စ ဗြဟ္မလောကော ဣဒ္ဓေါ စေဝ ဖီတော စ, ဗြဟ္မာ စ တတြ ပမာဒဝိဟာရံ ဝိဟရတိ။ အာယာမ, မာရိသ, ယေန သော ဗြဟ္မလောကော တေနုပသင်္ကမိဿာမ; ဥပသင်္ကမိတွာ တံ ဗြဟ္မာနံ သံဝေဇေယျာမာ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ , မာရိသာ’’တိ ခေါ သုဒ္ဓါဝါသော ပစ္စေကဗြဟ္မာ သုဗြဟ္မုနော ပစ္စေကဗြဟ္မုနော ပစ္စဿောသိ။

အထ ခေါ သုဗြဟ္မာ စ ပစ္စေကဗြဟ္မာ သုဒ္ဓါဝါသော စ ပစ္စေကဗြဟ္မာ – သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော။ပေ.။ ဧဝမေဝ – ဘဂဝတော ပုရတော အန္တရဟိတာ တသ္မိံ ဗြဟ္မလောကေ ပါတုရဟေသုံ။ အဒ္ဒသာ ခေါ သော ဗြဟ္မာ တေ ဗြဟ္မာနော ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တေ။ ဒိသွာန တေ ဗြဟ္မာနော ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဟန္ဒ ကုတော နု တုမှေ, မာရိသာ, အာဂစ္ဆထာ’’တိ? ‘‘အာဂတာ ခေါ မယံ, မာရိသ, အမှ တဿ ဘဂဝတော သန္တိကာ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။ ဂစ္ဆေယျာသိ ပန တွံ, မာရိသ, တဿ ဘဂဝတော ဥပဋ္ဌာနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿာ’’တိ?

ဧဝံ ဝုတ္တော [ဧဝံ ဝုတ္တေ (သီ. သျာ. ကံ.)] ခေါ သော ဗြဟ္မာ တံ ဝစနံ အနဓိဝါသေန္တော သဟဿက္ခတ္တုံ အတ္တာနံ အဘိနိမ္မိနိတွာ သုဗြဟ္မာနံ ပစ္စေကဗြဟ္မာနံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ပဿသိ မေ နော တွံ, မာရိသ, ဧဝရူပံ ဣဒ္ဓါနုဘာဝ’’န္တိ? ‘‘ပဿာမိ ခေါ တျာဟံ, မာရိသ, ဧဝရူပံ ဣဒ္ဓါနုဘာဝ’’န္တိ။ ‘‘သော ခွါဟံ, မာရိသ, ဧဝံမဟိဒ္ဓိကော ဧဝံမဟာနုဘာဝေါ ကဿ အညဿ သမဏဿ ဝါ ဗြာဟ္မဏဿ ဝါ ဥပဋ္ဌာနံ ဂမိဿာမီ’’တိ?

အထ ခေါ သုဗြဟ္မာ ပစ္စေကဗြဟ္မာ ဒွိသဟဿက္ခတ္တုံ အတ္တာနံ အဘိနိမ္မိနိတွာ တံ ဗြဟ္မာနံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ပဿသိ မေ နော တွံ, မာရိသ, ဧဝရူပံ ဣဒ္ဓါနုဘာဝ’’န္တိ? ‘‘ပဿာမိ ခေါ တျာဟံ, မာရိသ, ဧဝရူပံ ဣဒ္ဓါနုဘာဝ’’န္တိ။ ‘‘တယာ စ ခေါ, မာရိသ, မယာ စ သွေဝ ဘဂဝါ မဟိဒ္ဓိကတရော စေဝ မဟာနုဘာဝတရော စ။ ဂစ္ဆေယျာသိ တွံ, မာရိသ, တဿ ဘဂဝတော ဥပဋ္ဌာနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿာ’’တိ? အထ ခေါ သော ဗြဟ္မာ သုဗြဟ္မာနံ ပစ္စေကဗြဟ္မာနံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘တယော သုပဏ္ဏာ စတုရော စ ဟံသာ၊

ဗျဂ္ဃီနိသာ ပဉ္စသတာ စ ဈာယိနော။

တယိဒံ ဝိမာနံ ဇလတေ စ [ဇလတေဝ (ဣ. က.)] ဗြဟ္မေ၊

ဩဘာသယံ ဥတ္တရဿံ ဒိသာယ’’န္တိ။

‘‘ကိဉ္စာပိ တေ တံ ဇလတေ ဝိမာနံ၊

ဩဘာသယံ ဥတ္တရဿံ ဒိသာယံ။

ရူပေ ရဏံ ဒိသွာ သဒါ ပဝေဓိတံ၊

တသ္မာ န ရူပေ ရမတီ သုမေဓေါ’’တိ။

အထ ခေါ သုဗြဟ္မာ စ ပစ္စေကဗြဟ္မာ သုဒ္ဓါဝါသော စ ပစ္စေကဗြဟ္မာ တံ ဗြဟ္မာနံ သံဝေဇေတွာ တတ္ထေဝန္တရဓါယိံသု ။ အဂမာသိ စ ခေါ သော ဗြဟ္မာ အပရေန သမယေန ဘဂဝတော ဥပဋ္ဌာနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿာတိ။

၇. ကောကာလိကသုတ္တံ

၁၇၈. သာဝတ္ထိနိဒါနံ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ ဒိဝါဝိဟာရဂတော ဟောတိ ပဋိသလ္လီနော။ အထ ခေါ သုဗြဟ္မာ စ ပစ္စေကဗြဟ္မာ သုဒ္ဓါဝါသော စ ပစ္စေကဗြဟ္မာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ပစ္စေကံ ဒွါရဗာဟံ နိဿာယ အဋ္ဌံသု။ အထ ခေါ သုဗြဟ္မာ ပစ္စေကဗြဟ္မာ ကောကာလိကံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘အပ္ပမေယျံ ပမိနန္တော၊ ကောဓ ဝိဒွါ ဝိကပ္ပယေ။

အပ္ပမေယျံ ပမာယိနံ၊ နိဝုတံ တံ မညေ ပုထုဇ္ဇန’’န္တိ။

၈. ကတမောဒကတိဿသုတ္တံ

၁၇၉. သာဝတ္ထိနိဒါနံ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ ဒိဝါဝိဟာရဂတော ဟောတိ ပဋိသလ္လီနော။ အထ ခေါ သုဗြဟ္မာ စ ပစ္စေကဗြဟ္မာ သုဒ္ဓါဝါသော စ ပစ္စေကဗြဟ္မာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ပစ္စေကံ ဒွါရဗာဟံ နိဿာယ အဋ္ဌံသု။ အထ ခေါ သုဒ္ဓါဝါသော ပစ္စေကဗြဟ္မာ ကတမောဒကတိဿကံ [ကတမောရကတိဿကံ (သီ. သျာ. ကံ.)] ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘အပ္ပမေယျံ ပမိနန္တော၊ ကောဓ ဝိဒွါ ဝိကပ္ပယေ။

အပ္ပမေယျံ ပမာယိနံ၊ နိဝုတံ တံ မညေ အကိဿဝ’’န္တိ။

၉. တုရူဗြဟ္မသုတ္တံ

၁၈၀. သာဝတ္ထိနိဒါနံ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ကောကာလိကော ဘိက္ခု အာဗာဓိကော ဟောတိ ဒုက္ခိတော ဗာဠှဂိလာနော။ အထ ခေါ တုရူ [တုဒု (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ပစ္စေကဗြဟ္မာ အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏော ကေဝလကပ္ပံ ဇေတဝနံ ဩဘာသေတွာ ယေန ကောကာလိကော ဘိက္ခု တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဝေဟာသံ ဌိတော ကောကာလိကံ ဘိက္ခုံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ပသာဒေဟိ, ကောကာလိက, သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေသု စိတ္တံ။ ပေသလာ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ’’တိ။ ‘‘ကောသိ တွံ, အာဝုသော’’တိ? ‘‘အဟံ တုရူ ပစ္စေကဗြဟ္မာ’’တိ။ ‘‘နနု တွံ, အာဝုသော, ဘဂဝတာ အနာဂါမီ ဗျာကတော, အထ ကိဉ္စရဟိ ဣဓါဂတော? ပဿ, ယာဝဉ္စ တေ ဣဒံ အပရဒ္ဓ’’န္တိ။

‘‘ပုရိသဿ ဟိ ဇာတဿ၊ ကုဌာရီ [ဒုဓါရီ (သျာ. ကံ. က.)] ဇာယတေ မုခေ။

ယာယ ဆိန္ဒတိ အတ္တာနံ၊ ဗာလော ဒုဗ္ဘာသိတံ ဘဏံ။

‘‘ယော နိန္ဒိယံ ပသံသတိ၊

တံ ဝါ နိန္ဒတိ ယော ပသံသိယော။

ဝိစိနာတိ မုခေန သော ကလိံ၊

ကလိနာ တေန သုခံ န ဝိန္ဒတိ။

‘‘အပ္ပမတ္တကော အယံ ကလိ၊

ယော အက္ခေသု ဓနပရာဇယော။

သဗ္ဗဿာပိ သဟာပိ အတ္တနာ၊

အယမေဝ မဟန္တတရော ကလိ။

ယော သုဂတေသု မနံ ပဒေါသယေ။

‘‘သတံ သဟဿာနံ နိရဗ္ဗုဒါနံ၊

ဆတ္တိံသတိ ပဉ္စ စ အဗ္ဗုဒါနိ။

ယမရိယဂရဟီ [ယမရိယေ ဂရဟီ (သျာ. ကံ.)၊ ယမရိယံ ဂရဟံ (က.)] နိရယံ ဥပေတိ၊

ဝါစံ မနဉ္စ ပဏိဓါယ ပါပက’’န္တိ။

၁၀. ကောကာလိကသုတ္တံ

၁၈၁. သာဝတ္ထိနိဒါနံ ။ အထ ခေါ ကောကာလိကော ဘိက္ခု ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ကောကာလိကော ဘိက္ခု ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ပါပိစ္ဆာ, ဘန္တေ, သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ ပါပိကာနံ ဣစ္ဆာနံ ဝသံ ဂတာ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဘဂဝါ ကောကာလိကံ ဘိက္ခုံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘မာ ဟေဝံ, ကောကာလိက, အဝစ; မာ ဟေဝံ, ကောကာလိက, အဝစ။ ပသာဒေဟိ, ကောကာလိက, သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေသု စိတ္တံ။ ပေသလာ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ’’တိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ ကောကာလိကော ဘိက္ခု ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကိဉ္စာပိ မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ သဒ္ဓါယိကော ပစ္စယိကော; အထ ခေါ ပါပိစ္ဆာဝ ဘန္တေ, သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ ပါပိကာနံ ဣစ္ဆာနံ ဝသံ ဂတာ’’တိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ ဘဂဝါ ကောကာလိကံ ဘိက္ခုံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘မာ ဟေဝံ, ကောကာလိက, အဝစ; မာ ဟေဝံ, ကောကာလိက, အဝစ။ ပသာဒေဟိ, ကောကာလိက, သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေသု စိတ္တံ။ ပေသလာ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ’’တိ။ တတိယမ္ပိ ခေါ ကောကာလိကော ဘိက္ခု ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကိဉ္စာပိ။ပေ.။ ဣစ္ဆာနံ ဝသံ ဂတာ’’တိ။ တတိယမ္ပိ ခေါ ဘဂဝါ ကောကာလိကံ ဘိက္ခုံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘မာ ဟေဝံ။ပေ.။ ပေသလာ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ’’တိ။

အထ ခေါ ကောကာလိကော ဘိက္ခု ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။ အစိရပက္ကန္တဿ စ ကောကာလိကဿ ဘိက္ခုနော သာသပမတ္တီဟိ ဣဠကာဟိ [ပိဠကာဟိ (သီ. ဣ.)] သဗ္ဗော ကာယော ဖုဋော အဟောသိ။ သာသပမတ္တိယော ဟုတွာ မုဂ္ဂမတ္တိယော အဟေသုံ, မုဂ္ဂမတ္တိယော ဟုတွာ ကလာယမတ္တိယော အဟေသုံ, ကလာယမတ္တိယော ဟုတွာ ကောလဋ္ဌိမတ္တိယော အဟေသုံ, ကောလဋ္ဌိမတ္တိယော ဟုတွာ ကောလမတ္တိယော အဟေသုံ, ကောလမတ္တိယော ဟုတွာ အာမလကမတ္တိယော အဟေသုံ, အာမလကမတ္တိယော ဟုတွာ ဗေလုဝသလာဋုကမတ္တိယော အဟေသုံ, ဗေလုဝသလာဋုကမတ္တိယော ဟုတွာ ဗိလ္လမတ္တိယော အဟေသုံ, ဗိလ္လမတ္တိယော ဟုတွာ ပဘိဇ္ဇိံသု။ ပုဗ္ဗဉ္စ လောဟိတဉ္စ ပဂ္ဃရိံသု။ အထ ခေါ ကောကာလိကော ဘိက္ခု တေနေဝ အာဗာဓေန ကာလမကာသိ ။ ကာလင်္ကတော စ ကောကာလိကော ဘိက္ခု ပဒုမံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇိ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေသု စိတ္တံ အာဃာတေတွာ။

အထ ခေါ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏော ကေဝလကပ္ပံ ဇေတဝနံ ဩဘာသေတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတော ခေါ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကောကာလိကော, ဘန္တေ, ဘိက္ခု ကာလင်္ကတော။ ကာလင်္ကတော စ, ဘန္တေ, ကောကာလိကော ဘိက္ခု ပဒုမံ နိရယံ ဥပပန္နော သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေသု စိတ္တံ အာဃာတေတွာ’’တိ။ ဣဒမဝေါစ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ, ဣဒံ ဝတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ တတ္ထေဝန္တရဓါယီတိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဣမံ, ဘိက္ခဝေ, ရတ္တိံ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏော ကေဝလကပ္ပံ ဇေတဝနံ ဩဘာသေတွာ ယေနာဟံ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ မံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတော ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ မံ ဧတဒဝေါစ – ‘ကောကာလိကော, ဘန္တေ, ဘိက္ခု ကာလင်္ကတော။ ကာလင်္ကတော စ, ဘန္တေ, ကောကာလိကော ဘိက္ခု ပဒုမံ နိရယံ ဥပပန္နော သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေသု စိတ္တံ အာဃာတေတွာ’တိ။ ဣဒမဝေါစ, ဘိက္ခဝေ , ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ, ဣဒံ ဝတွာ မံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ တတ္ထေဝန္တရဓါယီ’’တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ, အညတရော ဘိက္ခု ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကီဝဒီဃံ နု ခေါ, ဘန္တေ, ပဒုမေ နိရယေ အာယုပ္ပမာဏ’’န္တိ? ‘‘ဒီဃံ ခေါ, ဘိက္ခု, ပဒုမေ နိရယေ အာယုပ္ပမာဏံ။ တံ န သုကရံ သင်္ခါတုံ – ဧတ္တကာနိ ဝဿာနိ ဣတိ ဝါ, ဧတ္တကာနိ ဝဿသတာနိ ဣတိ ဝါ, ဧတ္တကာနိ ဝဿသဟဿာနိ ဣတိ ဝါ, ဧတ္တကာနိ ဝဿသတသဟဿာနိ ဣတိ ဝါ’’တိ။ ‘‘သက္ကာ ပန, ဘန္တေ, ဥပမံ ကာတု’’န္တိ? ‘‘သက္ကာ , ဘိက္ခူ’’တိ ဘဂဝါ အဝေါစ –

‘‘သေယျထာပိ, ဘိက္ခု ဝီသတိခါရိကော ကောသလကော တိလဝါဟော။ တတော ပုရိသော ဝဿသတဿ ဝဿသတဿ အစ္စယေန ဧကမေကံ တိလံ ဥဒ္ဓရေယျ; ခိပ္ပတရံ ခေါ သော, ဘိက္ခု, ဝီသတိခါရိကော ကောသလကော တိလဝါဟော ဣမိနာ ဥပက္ကမေန ပရိက္ခယံ ပရိယာဒါနံ ဂစ္ဆေယျ, န တွေဝ ဧကော အဗ္ဗုဒေါ နိရယော။ သေယျထာပိ, ဘိက္ခု, ဝီသတိ အဗ္ဗုဒါ နိရယာ, ဧဝမေကော နိရဗ္ဗုဒနိရယော။ သေယျထာပိ, ဘိက္ခု, ဝီသတိ နိရဗ္ဗုဒါ နိရယာ, ဧဝမေကော အဗဗော နိရယော။ သေယျထာပိ, ဘိက္ခု, ဝီသတိ အဗဗာ နိရယာ, ဧဝမေကော အဋဋော နိရယော။ သေယျထာပိ, ဘိက္ခု, ဝီသတိ အဋဋာ နိရယာ, ဧဝမေကော အဟဟော နိရယော။ သေယျထာပိ, ဘိက္ခု, ဝီသတိ အဟဟာ နိရယာ, ဧဝမေကော ကုမုဒေါ နိရယော။ သေယျထာပိ, ဘိက္ခု, ဝီသတိ ကုမုဒါ နိရယာ, ဧဝမေကော သောဂန္ဓိကော နိရယော။ သေယျထာပိ, ဘိက္ခု, ဝီသတိ သောဂန္ဓိကာ နိရယာ, ဧဝမေကော ဥပ္ပလနိရယော။ သေယျထာပိ, ဘိက္ခု, ဝီသတိ ဥပ္ပလာ နိရယာ, ဧဝမေကော ပုဏ္ဍရိကော နိရယော။ သေယျထာပိ , ဘိက္ခု, ဝီသတိ ပုဏ္ဍရိကာ နိရယာ, ဧဝမေကော ပဒုမော နိရယော။ ပဒုမေ ပန, ဘိက္ခု, နိရယေ ကောကာလိကော ဘိက္ခု ဥပပန္နော သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေသု စိတ္တံ အာဃာတေတွာ’’တိ။ ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ, ဣဒံ ဝတွာန သုဂတော အထာပရံ ဧတဒဝေါစ သတ္ထာ –

‘‘ပုရိသဿ ဟိ ဇာတဿ၊

ကုဌာရီ ဇာယတေ မုခေ။

ယာယ ဆိန္ဒတိ အတ္တာနံ၊

ဗာလော ဒုဗ္ဘာသိတံ ဘဏံ။

‘‘ယော နိန္ဒိယံ ပသံသတိ၊

တံ ဝါ နိန္ဒတိ ယော ပသံသိယော။

ဝိစိနာတိ မုခေန သော ကလိံ၊

ကလိနာ တေန သုခံ န ဝိန္ဒတိ။

‘‘အပ္ပမတ္တကော အယံ ကလိ၊

ယော အက္ခေသု ဓနပရာဇယော။

သဗ္ဗဿာပိ သဟာပိ အတ္တနာ၊

အယမေဝ မဟန္တရော ကလိ။

ယော သုဂတေသု မနံ ပဒေါသယေ။

‘‘သတံ သဟဿာနံ နိရဗ္ဗုဒါနံ၊

ဆတ္တိံသတိ ပဉ္စ စ အဗ္ဗုဒါနိ။

ယမရိယဂရဟီ နိရယံ ဥပေတိ၊

ဝါစံ မနဉ္စ ပဏိဓါယ ပါပက’’န္တိ။

ပဌမော ဝဂ္ဂေါ။

တဿုဒ္ဒါနံ –

အာယာစနံ ဂါရဝေါ ဗြဟ္မဒေဝေါ၊

ဗကော စ ဗြဟ္မာ အပရာ စ ဒိဋ္ဌိ။

ပမာဒကောကာလိကတိဿကော စ၊

တုရူ စ ဗြဟ္မာ အပရော စ ကောကာလိကောတိ။

၂. ဒုတိယဝဂ္ဂေါ

၁. သနင္ကုမာရသုတ္တံ

၁၈၂. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ သပ္ပိနီတီရေ။ အထ ခေါ ဗြဟ္မာ သနင္ကုမာရော အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏော ကေဝလကပ္ပံ သပ္ပိနီတီရံ ဩဘာသေတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတော ခေါ ဗြဟ္မာ သနင္ကုမာရော ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘ခတ္တိယော သေဋ္ဌော ဇနေတသ္မိံ၊ ယေ ဂေါတ္တပဋိသာရိနော။

ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော၊ သော သေဋ္ဌော ဒေဝမာနုသေ’’တိ။

ဣဒမဝေါစ ဗြဟ္မာ သနင္ကုမာရော။ သမနုညော သတ္ထာ အဟောသိ။ အထ ခေါ ဗြဟ္မာ သနင္ကုမာရော ‘‘သမနုညော မေ သတ္ထာ’’တိ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ တတ္ထေဝန္တရဓါယီတိ။

၂. ဒေဝဒတ္တသုတ္တံ

၁၈၃. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဂိဇ္ဈကူဋေ ပဗ္ဗတေ အစိရပက္ကန္တေ ဒေဝဒတ္တေ။ အထ ခေါ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏော ကေဝလကပ္ပံ ဂိဇ္ဈကူဋံ ပဗ္ဗတံ ဩဘာသေတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတော ခေါ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ ဒေဝဒတ္တံ အာရဗ္ဘ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘ဖလံ ဝေ ကဒလိံ ဟန္တိ၊ ဖလံ ဝေဠုံ ဖလံ နဠံ။

သက္ကာရော ကာပုရိသံ ဟန္တိ၊ ဂဗ္ဘော အဿတရိံ ယထာ’’တိ။

၃. အန္ဓကဝိန္ဒသုတ္တံ

၁၈၄. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ မာဂဓေသု ဝိဟရတိ အန္ဓကဝိန္ဒေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ ရတ္တန္ဓကာရတိမိသာယံ အဗ္ဘောကာသေ နိသိန္နော ဟောတိ, ဒေဝေါ စ ဧကမေကံ ဖုသာယတိ။ အထ ခေါ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏော ကေဝလကပ္ပံ အန္ဓကဝိန္ဒံ ဩဘာသေတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတော ခေါ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိ –

‘‘သေဝေထ ပန္တာနိ သေနာသနာနိ၊

စရေယျ သံယောဇနဝိပ္ပမောက္ခာ။

သစေ ရတိံ နာဓိဂစ္ဆေယျ တတ္ထ၊

သံဃေ ဝသေ ရက္ခိတတ္တော သတီမာ။

‘‘ကုလာကုလံ ပိဏ္ဍိကာယ စရန္တော၊

ဣန္ဒ္ရိယဂုတ္တော နိပကော သတီမာ။

သေဝေထ ပန္တာနိ သေနာသနာနိ၊

ဘယာ ပမုတ္တော အဘယေ ဝိမုတ္တော။

‘‘ယတ္ထ ဘေရဝါ သရီသပါ [သိရိံ သပါ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)]၊

ဝိဇ္ဇု သဉ္စရတိ ထနယတိ ဒေဝေါ။

အန္ဓကာရတိမိသာယ ရတ္တိယာ၊

နိသီဒိ တတ္ထ ဘိက္ခု ဝိဂတလောမဟံသော။

‘‘ဣဒဉှိ ဇာတု မေ ဒိဋ္ဌံ၊ နယိဒံ ဣတိဟီတိဟံ။

ဧကသ္မိံ ဗြဟ္မစရိယသ္မိံ၊ သဟဿံ မစ္စုဟာယိနံ။

‘‘ဘိယျော [ဘီယော (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ပဉ္စသတာ သေက္ခာ၊ ဒသာ စ ဒသဓါ ဒသ။

သဗ္ဗေ သောတသမာပန္နာ၊ အတိရစ္ဆာနဂါမိနော။

‘‘အထာယံ [အတ္ထာယံ-ဣတိပိ ဒီ. နိ. ၂.၂၉၀] ဣတရာ ပဇာ၊ ပုညဘာဂါတိ မေ မနော။

သင်္ခါတုံ နောပိ သက္ကောမိ၊ မုသာဝါဒဿ ဩတ္တပ’’န္တိ [ဩတ္တပေတိ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)၊ ဩတ္တပ္ပေတိ (က.)]။

၄. အရုဏဝတီသုတ္တံ

၁၈၅. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ။ပေ.။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ။ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ, ဘိက္ခဝေ, ရာဇာ အဟောသိ အရုဏဝါ နာမ။ ရညော ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, အရုဏဝတော အရုဏဝတီ နာမ ရာဇဓါနီ အဟောသိ။ အရုဏဝတိံ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, ရာဇဓါနိံ [အရုဏဝတိယံ ခေါ ပန ဘိက္ခဝေ ရာဇဓါနိယံ (ဣ. က.)] သိခီ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဥပနိဿာယ ဝိဟာသိ။ သိခိဿ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ အဘိဘူသမ္ဘဝံ နာမ သာဝကယုဂံ အဟောသိ အဂ္ဂံ ဘဒ္ဒယုဂံ။ အထ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သိခီ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ အဘိဘုံ ဘိက္ခုံ အာမန္တေသိ – ‘အာယာမ, ဗြာဟ္မဏ, ယေန အညတရော ဗြဟ္မလောကော တေနုပသင်္ကမိဿာမ, ယာဝ ဘတ္တဿ ကာလော ဘဝိဿတီ’တိ။ ‘ဧဝံ, ဘန္တေ’တိ ခေါ ဘိက္ခဝေ, အဘိဘူ ဘိက္ခု သိခိဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပစ္စဿောသိ။ အထ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သိခီ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ အဘိဘူ စ ဘိက္ခု – သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော သမိဉ္ဇိတံ ဝါ ဗာဟံ ပသာရေယျ, ပသာရိတံ ဝါ ဗာဟံ သမိဉ္ဇေယျ ဧဝမေဝ – အရုဏဝတိယာ ရာဇဓါနိယာ အန္တရဟိတာ တသ္မိံ ဗြဟ္မလောကေ ပါတုရဟေသုံ။

‘‘အထ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သိခီ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ အဘိဘုံ ဘိက္ခုံ အာမန္တေသိ – ‘ပဋိဘာတု, ဗြာဟ္မဏ, တံ ဗြဟ္မုနော စ ဗြဟ္မပရိသာယ စ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇာနဉ္စ ဓမ္မီ ကထာ’တိ။ ‘ဧဝံ, ဘန္တေ’တိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အဘိဘူ ဘိက္ခု သိခိဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပဋိဿုတွာ, ဗြဟ္မာနဉ္စ ဗြဟ္မပရိသဉ္စ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇေ စ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေသိ သမာဒပေသိ သမုတ္တေဇေသိ သမ္ပဟံသေသိ။ တတြ သုဒံ, ဘိက္ခဝေ, ဗြဟ္မာ စ ဗြဟ္မပရိသာ စ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇာ စ ဥဇ္ဈာယန္တိ ခိယျန္တိ [ခီယန္တိ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဝိပါစေန္တိ – ‘အစ္ဆရိယံ ဝတ , ဘော, အဗ္ဘုတံ ဝတ ဘော, ကထံဟိ နာမ သတ္ထရိ သမ္မုခီဘူတေ သာဝကော ဓမ္မံ ဒေသေဿတီ’’’တိ !

‘‘အထ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သိခီ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ အဘိဘုံ ဘိက္ခုံ အာမန္တေသိ – ‘ဥဇ္ဈာယန္တိ ခေါ တေ, ဗြာဟ္မဏ, ဗြဟ္မာ စ ဗြဟ္မပရိသာ စ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇာ စ – အစ္ဆရိယံ ဝတ, ဘော, အဗ္ဘုတံ ဝတ, ဘော, ကထံဟိ နာမ သတ္ထရိ သမ္မုခီဘူတေ သာဝကော ဓမ္မံ ဒေသေဿတီတိ! တေန ဟိ တွံ ဗြာဟ္မဏ, ဘိယျောသောမတ္တာယ ဗြဟ္မာနဉ္စ ဗြဟ္မပရိသဉ္စ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇေ စ သံဝေဇေဟီ’တိ။ ‘ဧဝံ, ဘန္တေ’တိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အဘိဘူ ဘိက္ခု သိခိဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပဋိဿုတွာ ဒိဿမာနေနပိ ကာယေန ဓမ္မံ ဒေသေသိ, အဒိဿမာနေနပိ ကာယေန ဓမ္မံ ဒေသေသိ, ဒိဿမာနေနပိ ဟေဋ္ဌိမေန ဥပဍ္ဎကာယေန အဒိဿမာနေန ဥပရိမေန ဥပဍ္ဎကာယေန ဓမ္မံ ဒေသေသိ, ဒိဿမာနေနပိ ဥပရိမေန ဥပဍ္ဎကာယေန အဒိဿမာနေန ဟေဋ္ဌိမေန ဥပဍ္ဎကာယေန ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ တတြ သုဒံ, ဘိက္ခဝေ, ဗြဟ္မာ စ ဗြဟ္မပရိသာ စ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇာ စ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတစိတ္တဇာတာ အဟေသုံ – ‘အစ္ဆရိယံ ဝတ, ဘော, အဗ္ဘုတံ ဝတ, ဘော, သမဏဿ မဟိဒ္ဓိကတာ မဟာနုဘာဝတာ’’’တိ!

‘‘အထ ခေါ အဘိဘူ ဘိက္ခု သိခိံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဧတဒဝေါစ – ‘အဘိဇာနာမိ ခွါဟံ, ဘန္တေ, ဘိက္ခုသံဃဿ မဇ္ဈေ ဧဝရူပိံ ဝါစံ ဘာသိတာ – ပဟောမိ ခွါဟံ အာဝုသော, ဗြဟ္မလောကေ ဌိတော သဟဿိလောကဓါတုံ [သဟဿီလောကဓါတုံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] သရေန ဝိညာပေတု’န္တိ။ ‘ဧတဿ, ဗြာဟ္မဏ, ကာလော, ဧတဿ, ဗြာဟ္မဏ, ကာလော; ယံ တွံ, ဗြာဟ္မဏ, ဗြဟ္မလောကေ ဌိတော သဟဿိလောကဓါတုံ သရေန ဝိညာပေယျာသီ’တိ။ ‘ဧဝံ, ဘန္တေ’တိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အဘိဘူ ဘိက္ခု သိခိဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပဋိဿုတွာ ဗြဟ္မလောကေ ဌိတော ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိ –

‘‘အာရမ္ဘထ [အာရဗ္ဘထ (သဗ္ဗတ္ထ)] နိက္ကမထ [နိက္ခမထ (သီ. ဣ.)]၊ ယုဉ္ဇထ ဗုဒ္ဓသာသနေ။

ဓုနာထ မစ္စုနော သေနံ၊ နဠာဂါရံဝ ကုဉ္ဇရော။

‘‘ယော ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ၊ အပ္ပမတ္တော ဝိဟဿတိ။

ပဟာယ ဇာတိသံသာရံ၊ ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿတီ’’တိ။

‘‘အထ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သိခီ စ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ အဘိဘူ စ ဘိက္ခု ဗြဟ္မာနဉ္စ ဗြဟ္မပရိသဉ္စ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇေ စ သံဝေဇေတွာ – သေယျထာပိ နာမ။ပေ.။ တသ္မိံ ဗြဟ္မလောကေ အန္တရဟိတာ အရုဏဝတိယာ ရာဇဓါနိယာ ပါတုရဟေသုံ။ အထ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သိခီ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘အဿုတ္ထ နော, တုမှေ, ဘိက္ခဝေ, အဘိဘုဿ ဘိက္ခုနော ဗြဟ္မလောကေ ဌိတဿ ဂါထာယော ဘာသမာနဿာ’တိ? ‘အဿုမှ ခေါ မယံ, ဘန္တေ, အဘိဘုဿ ဘိက္ခုနော ဗြဟ္မလောကေ ဌိတဿ ဂါထာယော ဘာသမာနဿာ’တိ။ ‘ယထာ ကထံ ပန တုမှေ, ဘိက္ခဝေ, အဿုတ္ထ အဘိဘုဿ ဘိက္ခုနော ဗြဟ္မလောကေ ဌိတဿ ဂါထာယော ဘာသမာနဿာ’’’တိ? ဧဝံ ခေါ မယံ, ဘန္တေ, အဿုမှ အဘိဘုဿ ဘိက္ခုနော ဗြဟ္မလောကေ ဌိတဿ ဂါထာယော ဘာသမာနဿ –

‘‘အာရမ္ဘထ နိက္ကမထ၊ ယုဉ္ဇထ ဗုဒ္ဓသာသနေ။

ဓုနာထ မစ္စုနော သေနံ၊ နဠာဂါရံဝ ကုဉ္ဇရော။

‘‘ယော ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ၊ အပ္ပမတ္တော ဝိဟဿတိ။

ပဟာယ ဇာတိသံသာရံ၊ ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿတီ’’တိ။

‘‘‘ဧဝံ ခေါ မယံ, ဘန္တေ, အဿုမှ အဘိဘုဿ ဘိက္ခုနော ဗြဟ္မလောကေ ဌိတဿ ဂါထာယော ဘာသမာနဿာ’တိ။ ‘သာဓု သာဓု, ဘိက္ခဝေ; သာဓု ခေါ တုမှေ, ဘိက္ခဝေ! အဿုတ္ထ အဘိဘုဿ ဘိက္ခုနော ဗြဟ္မလောကေ ဌိတဿ ဂါထာယော ဘာသမာနဿာ’’’တိ။

ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ, အတ္တမနာ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒုန္တိ။

၅. ပရိနိဗ္ဗာနသုတ္တံ

၁၈၆. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ကုသိနာရာယံ ဝိဟရတိ ဥပဝတ္တနေ မလ္လာနံ သာလဝနေ အန္တရေန ယမကသာလာနံ ပရိနိဗ္ဗာနသမယေ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဟန္ဒ ဒါနိ, ဘိက္ခဝေ , အာမန္တယာမိ ဝေါ – ‘ဝယဓမ္မာ သင်္ခါရာ, အပ္ပမာဒေန သမ္ပာဒေထာ’တိ။ အယံ တထာဂတဿ ပစ္ဆိမာ ဝါစာ’’။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ပဌမံ ဈာနံ [ပဌမဇ္ဈာနံ (သျာ. ကံ.) ဧဝံ ဒုတိယံ ဈာနံ ဣစ္စာဒီသုပိ] သမာပဇ္ဇိ။ ပဌမာ ဈာနာ [ပဌမဇ္ဈာနာ (သျာ. ကံ.) ဧဝံ ဒုတိယာ ဈာနာ ဣစ္စာဒီသုပိ] ဝုဋ္ဌဟိတွာ ဒုတိယံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိ။ ဒုတိယာ ဈာနာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ တတိယံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိ။ တတိယာ ဈာနာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ စတုတ္ထံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိ။ စတုတ္ထာ ဈာနာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ အာကာသာနဉ္စာယတနံ သမာပဇ္ဇိ။ အာကာသာနဉ္စာယတနာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ သမာပဇ္ဇိ။ ဝိညာဏဉ္စာယတနာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ အာကိဉ္စညာယတနံ သမာပဇ္ဇိ။ အာကိဉ္စညာယတနာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ နေဝသညာနာသညာယတနံ သမာပဇ္ဇိ။ နေဝသညာနာသညာယတနာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ သညာဝေဒယိတနိရောဓံ သမာပဇ္ဇိ။

သညာဝေဒယိတနိရောဓါ ဝုဋ္ဌဟိတွာ နေဝသညာနာသညာယတနံ သမာပဇ္ဇိ။ နေဝသညာနာသညာယတနာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ အာကိဉ္စညာယတနံ သမာပဇ္ဇိ။ အာကိဉ္စညာယတနာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ သမာပဇ္ဇိ။ ဝိညာဏဉ္စာယတနာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ အာကာသာနဉ္စာယတနံ သမာပဇ္ဇိ။ အာကာသာနဉ္စာယတနာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ စတုတ္ထံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိ။ စတုတ္ထာ ဈာနာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ တတိယံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိ။ တတိယာ ဈာနာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ ဒုတိယံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိ။ ဒုတိယာ ဈာနာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ ပဌမံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိ။ ပဌမာ ဈာနာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ ဒုတိယံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိ။ ဒုတိယာ ဈာနာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ တတိယံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိ။ တတိယာ ဈာနာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ စတုတ္ထံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိ။ စတုတ္ထာ ဈာနာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ သမနန္တရံ ဘဂဝါ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဘဂဝတိ သဟ ပရိနိဗ္ဗာနာ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘သဗ္ဗေဝ နိက္ခိပိဿန္တိ၊ ဘူတာ လောကေ သမုဿယံ။

ယတ္ထ ဧတာဒိသော သတ္ထာ၊ လောကေ အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော။

တထာဂတော ဗလပ္ပတ္တော၊ သမ္ဗုဒ္ဓေါ ပရိနိဗ္ဗုတော’’တိ။

ပရိနိဗ္ဗုတေ ဘဂဝတိ သဟ ပရိနိဗ္ဗာနာ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘အနိစ္စာ ဝတ သင်္ခါရာ၊ ဥပ္ပါဒဝယဓမ္မိနော။

ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ တေသံ ဝူပသမော သုခေါ’’တိ။

ပရိနိဗ္ဗုတေ ဘဂဝတိ သဟ ပရိနိဗ္ဗာနာ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘တဒါသိ ယံ ဘိံသနကံ၊ တဒါသိ လောမဟံသနံ။

သဗ္ဗာကာရဝရူပေတေ၊ သမ္ဗုဒ္ဓေ ပရိနိဗ္ဗုတေ’’တိ။

ပရိနိဗ္ဗုတေ ဘဂဝတိ သဟ ပရိနိဗ္ဗာနာ အာယသ္မာ အနုရုဒ္ဓေါ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိ –

‘‘နာဟု အဿာသပဿာသော၊ ဌိတစိတ္တဿ တာဒိနော။

အနေဇော သန္တိမာရဗ္ဘ၊ စက္ခုမာ ပရိနိဗ္ဗုတော [ယံ ကာလမကရီ မုနိ (မဟာပရိနိဗ္ဗာနသုတ္တေ)]။

‘‘အသလ္လီနေန စိတ္တေန၊ ဝေဒနံ အဇ္ဈဝါသယိ။

ပဇ္ဇောတဿေဝ နိဗ္ဗာနံ၊ ဝိမောက္ခော စေတသော အဟူ’’တိ။

ဒုတိယော ဝဂ္ဂေါ။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ဗြဟ္မာသနံ ဒေဝဒတ္တော၊ အန္ဓကဝိန္ဒော အရုဏဝတီ။

ပရိနိဗ္ဗာနေန စ ဒေသိတံ၊ ဣဒံ ဗြဟ္မပဉ္စကန္တိ။

ဗြဟ္မသံယုတ္တံ သမတ္တံ။ [ဣတော ပရံ မရမ္မပေါတ္ထကေသု ဧဝမ္ပိ ဒိဿတိ –§ဗြဟ္မာယာစနံ အဂါရဝဉ္စ, ဗြဟ္မဒေဝေါ ဗကော စ ဗြဟ္မာ။§အညတရော စ ဗြဟ္မာကောကာလိကဉ္စ, တိဿကဉ္စ တုရူ စ။§ဗြဟ္မာ ကောကာလိကဘိက္ခု, သနင္ကုမာရေန ဒေဝဒတ္တံ။§အန္ဓကဝိန္ဒံ အရုဏဝတိ, ပရိနိဗ္ဗာနေန ပန္နရသာတိ။]