မာရသံယုတ္တံ

၄. မာရသံယုတ္တံ

၁. ပဌမဝဂ္ဂေါ

၁. တပေါကမ္မသုတ္တံ

၁၃၇. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဥရုဝေလာယံ ဝိဟရတိ နဇ္ဇာ နေရဉ္ဇရာယ တီရေ အဇပါလနိဂြောဓမူလေ ပဌမာဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါ။ အထ ခေါ ဘဂဝတော ရဟောဂတဿ ပဋိသလ္လီနဿ ဧဝံ စေတသော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ – ‘‘မုတ္တော ဝတမှိ တာယ ဒုက္ကရကာရိကာယ။ သာဓု မုတ္တော ဝတမှိ တာယ အနတ္ထသံဟိတာယ ဒုက္ကရကာရိကာယ။ သာဓု ဝတမှိ မုတ္တော ဗောဓိံ သမဇ္ဈဂ’’န္တိ [သာဓု ဌိတော သတော ဗောဓိံ သမဇ္ဈေဂန္တိ (သီ. ဣ.), သာဓု ဝတမှိ သတ္တော ဗောဓိသမဇ္ဈဂူတိ (သျာ. ကံ.)]။

အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ ဘဂဝတော စေတသာ စေတောပရိဝိတက္ကမညာယ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘တပေါကမ္မာ အပက္ကမ္မ၊ ယေန န သုဇ္ဈန္တိ မာဏဝါ။

အသုဒ္ဓေါ မညသိ သုဒ္ဓေါ၊ သုဒ္ဓိမဂ္ဂါ အပရဒ္ဓေါ’’ [သုဒ္ဓိမဂ္ဂမပရဒ္ဓေါ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ‘‘မာရော အယံ ပါပိမာ’’ ဣတိ ဝိဒိတွာ မာရံ ပါပိမန္တံ ဂါထာဟိ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘အနတ္ထသံဟိတံ ဉတွာ၊ ယံ ကိဉ္စိ အမရံ တပံ [အပရံ တပံ (က.)]။

သဗ္ဗံ နတ္ထာဝဟံ ဟောတိ၊ ဖိယာရိတ္တံဝ ဓမ္မနိ [ဝမ္မနိ (သီ.)၊ ဓမ္မနိံ (ဣ.)၊ ဇမ္မနိံ (က.) ဧတ္ထာယံ ဓမ္မသဒ္ဒေါ သက္ကတေ ဓန္ဝနံ-သဒ္ဒေန သဒိသော မရုဝါစကောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ယထာ ဒဠှဓမ္မာတိပဒံ]။

‘‘သီလံ သမာဓိ ပညဉ္စ၊ မဂ္ဂံ ဗောဓါယ ဘာဝယံ။

ပတ္တောသ္မိ ပရမံ သုဒ္ဓိံ၊ နိဟတော တ္ဝမသိ အန္တကာ’’တိ။

အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ ‘‘ဇာနာတိ မံ ဘဂဝါ, ဇာနာတိ မံ သုဂတော’’တိ, ဒုက္ခီ ဒုမ္မနော တတ္ထေဝန္တရဓါယီတိ။

၂. ဟတ္ထိရာဇဝဏ္ဏသုတ္တံ

၁၃၈. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဥရုဝေလာယံ ဝိဟရတိ နဇ္ဇာ နေရဉ္ဇရာယ တီရေ အဇပါလနိဂြောဓမူလေ ပဌမာဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါ ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ ရတ္တန္ဓကာရတိမိသာယံ အဗ္ဘောကာသေ နိသိန္နော ဟောတိ, ဒေဝေါ စ ဧကမေကံ ဖုသာယတိ။ အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ ဘဂဝတော ဘယံ ဆမ္ဘိတတ္တံ လောမဟံသံ ဥပ္ပါဒေတုကာမော မဟန္တံ ဟတ္ထိရာဇဝဏ္ဏံ အဘိနိမ္မိနိတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ။ သေယျထာပိ နာမ မဟာအရိဋ္ဌကော မဏိ, ဧဝမဿ သီသံ ဟောတိ။ သေယျထာပိ နာမ သုဒ္ဓံ ရူပိယံ, ဧဝမဿ ဒန္တာ ဟောန္တိ။ သေယျထာပိ နာမ မဟတီ နင်္ဂလီသာ [နင်္ဂလသီသာ (ဣ. က.)], ဧဝမဿ သောဏ္ဍော ဟောတိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ‘‘မာရော အယံ ပါပိမာ’’ ဣတိ ဝိဒိတွာ မာရံ ပါပိမန္တံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘သံသရံ ဒီဃမဒ္ဓါနံ၊ ဝဏ္ဏံ ကတွာ သုဘာသုဘံ။

အလံ တေ တေန ပါပိမ၊ နိဟတော တ္ဝမသိ အန္တကာ’’တိ။

အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ ‘‘ဇာနာတိ မံ ဘဂဝါ, ဇာနာတိ မံ သုဂတော’’တိ ဒုက္ခီ ဒုမ္မနော တတ္ထေဝန္တရဓါယီတိ။

၃. သုဘသုတ္တံ

၁၃၉. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဥရုဝေလာယံ ဝိဟရတိ နဇ္ဇာ နေရဉ္ဇရာယ တီရေ အဇပါလနိဂြောဓမူလေ ပဌမာဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ ရတ္တန္ဓကာရတိမိသာယံ အဗ္ဘောကာသေ နိသိန္နော ဟောတိ, ဒေဝေါ စ ဧကမေကံ ဖုသာယတိ။ အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ, ဘဂဝတော ဘယံ ဆမ္ဘိတတ္တံ လောမဟံသံ ဥပ္ပါဒေတုကာမော, ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတော အဝိဒူရေ ဥစ္စာဝစာ ဝဏ္ဏနိဘာ ဥပဒံသေတိ, သုဘာ စေဝ အသုဘာ စ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ‘‘မာရော အယံ ပါပိမာ’’ ဣတိ ဝိဒိတွာ မာရံ ပါပိမန္တံ ဂါထာဟိ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘သံသရံ ဒီဃမဒ္ဓါနံ၊ ဝဏ္ဏံ ကတွာ သုဘာသုဘံ။

အလံ တေ တေန ပါပိမ၊ နိဟတော တ္ဝမသိ အန္တက။

‘‘ယေ စ ကာယေန ဝါစာယ၊ မနသာ စ သုသံဝုတာ။

န တေ မာရဝသာနုဂါ၊ န တေ မာရဿ ဗဒ္ဓဂူ’’ [ဗဒ္ဓဘူ (က.)၊ ပစ္စဂူ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] တိ။

အထ ခေါ မာရော။ပေ.။ တတ္ထေဝန္တရဓါယီတိ။

၄. ပဌမမာရပါသသုတ္တံ

၁၄၀. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဗာရာဏသိယံ ဝိဟရတိ ဣသိပတနေ မိဂဒါယေ။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ။ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘မယှံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ယောနိသော မနသိကာရာ ယောနိသော သမ္မပ္ပဓါနာ အနုတ္တရာ ဝိမုတ္တိ အနုပ္ပတ္တာ, အနုတ္တရာ ဝိမုတ္တိ သစ္ဆိကတာ။ တုမှေပိ, ဘိက္ခဝေ, ယောနိသော မနသိကာရာ ယောနိသော သမ္မပ္ပဓါနာ အနုတ္တရံ ဝိမုတ္တိံ အနုပါပုဏာထ, အနုတ္တရံ ဝိမုတ္တိံ သစ္ဆိကရောထာ’’တိ။ အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘ဗဒ္ဓေါသိ မာရပါသေန၊ ယေ ဒိဗ္ဗာ ယေ စ မာနုသာ။

မာရဗန္ဓနဗဒ္ဓေါသိ၊ န မေ သမဏ မောက္ခသီ’’တိ။

‘‘မုတ္တာဟံ [မုတ္တောဟံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] မာရပါသေန၊ ယေ ဒိဗ္ဗာ ယေ စ မာနုသာ။

မာရဗန္ဓနမုတ္တောမှိ၊ နိဟတော တ္ဝမသိ အန္တကာ’’တိ။

အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ။ပေ.။ တတ္ထေဝန္တရဓါယီတိ။

၅. ဒုတိယမာရပါသသုတ္တံ

၁၄၁. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဗာရာဏသိယံ ဝိဟရတိ ဣသိပတနေ မိဂဒါယေ။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ။ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘မုတ္တာဟံ, ဘိက္ခဝေ, သဗ္ဗပါသေဟိ ယေ ဒိဗ္ဗာ ယေ စ မာနုသာ။ တုမှေပိ, ဘိက္ခဝေ, မုတ္တာ သဗ္ဗပါသေဟိ ယေ ဒိဗ္ဗာ ယေ စ မာနုသာ။ စရထ, ဘိက္ခဝေ, စာရိကံ ဗဟုဇနဟိတာယ ဗဟုဇနသုခါယ လောကာနုကမ္ပာယ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယ ဒေဝမနုဿာနံ။ မာ ဧကေန ဒွေ အဂမိတ္ထ။ ဒေသေထ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မံ အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏံ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေထ။ သန္တိ သတ္တာ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကာ, အဿဝနတာ ဓမ္မဿ ပရိဟာယန္တိ။ ဘဝိဿန္တိ ဓမ္မဿ အညာတာရော။ အဟမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, ယေန ဥရုဝေလာ သေနာနိဂမော တေနုပသင်္ကမိဿာမိ ဓမ္မဒေသနာယာ’’တိ။ အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘ဗဒ္ဓေါသိ သဗ္ဗပါသေဟိ၊ ယေ ဒိဗ္ဗာ ယေ စ မာနုသာ။

မဟာဗန္ဓနဗဒ္ဓေါသိ၊ န မေ သမဏ မောက္ခသီ’’တိ။

‘‘မုတ္တာဟံ သဗ္ဗပါသေဟိ၊ ယေ ဒိဗ္ဗာ ယေ စ မာနုသာ။

မဟာဗန္ဓနမုတ္တောမှိ၊ နိဟတော တ္ဝမသိ အန္တကာ’’တိ။

အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ။ပေ.။ တတ္ထေဝန္တရဓါယီတိ။

၆. သပ္ပသုတ္တံ

၁၄၂. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဝေဠုဝနေ ကလန္ဒကနိဝါပေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ ရတ္တန္ဓကာရတိမိသာယံ အဗ္ဘောကာသေ နိသိန္နော ဟောတိ, ဒေဝေါ စ ဧကမေကံ ဖုသာယတိ။

အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ ဘဂဝတော ဘယံ ဆမ္ဘိတတ္တံ လောမဟံသံ ဥပ္ပါဒေတုကာမော မဟန္တံ သပ္ပရာဇဝဏ္ဏံ အဘိနိမ္မိနိတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ။ သေယျထာပိ နာမ မဟတီ ဧကရုက္ခိကာ နာဝါ, ဧဝမဿ ကာယော ဟောတိ။ သေယျထာပိ နာမ မဟန္တံ သောဏ္ဍိကာကိဠဉ္ဇံ, ဧဝမဿ ဖဏော ဟောတိ။ သေယျထာပိ နာမ မဟတီ ကောသလိကာ ကံသပါတိ, ဧဝမဿ အက္ခီနိ ဘဝန္တိ။ သေယျထာပိ နာမ ဒေဝေ ဂဠဂဠာယန္တေ ဝိဇ္ဇုလ္လတာ နိစ္ဆရန္တိ, ဧဝမဿ မုခတော ဇိဝှာ နိစ္ဆရတိ။ သေယျထာပိ နာမ ကမ္မာရဂဂ္ဂရိယာ ဓမမာနာယ သဒ္ဒေါ ဟောတိ, ဧဝမဿ အဿာသပဿာသာနံ သဒ္ဒေါ ဟောတိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ‘‘မာရော အယံ ပါပိမာ’’ ဣတိ ဝိဒိတွာ မာရံ ပါပိမန္တံ ဂါထာဟိ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘ယော သုညဂေဟာနိ သေဝတိ၊

သေယျော သော မုနိ အတ္တသညတော။

ဝေါဿဇ္ဇ စရေယျ တတ္ထ သော၊

ပတိရူပဉှိ တထာဝိဓဿ တံ။

‘‘စရကာ ဗဟူ ဘေရဝါ ဗဟူ၊

အထော ဍံသသရီသပါ [ဍံသ သိရိံသပါ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဗဟူ။

လောမမ္ပိ န တတ္ထ ဣဉ္ဇယေ၊

သုညာဂါရဂတော မဟာမုနိ။

‘‘နဘံ ဖလေယျ ပထဝီ စလေယျ၊

သဗ္ဗေပိ ပါဏာ ဥဒ သန္တသေယျုံ။

သလ္လမ္ပိ စေ ဥရသိ ပကပ္ပယေယျုံ၊

ဥပဓီသု တာဏံ န ကရောန္တိ ဗုဒ္ဓါ’’တိ။

အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ ‘‘ဇာနာတိ မံ ဘဂဝါ, ဇာနာတိ မံ သုဂတော’’တိ ဒုက္ခီ ဒုမ္မနော တတ္ထေဝန္တရဓါယီတိ။

၇. သုပတိသုတ္တံ

၁၄၃. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဝေဠုဝနေ ကလန္ဒကနိဝါပေ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ဗဟုဒေဝရတ္တိံ အဗ္ဘောကာသေ စင်္ကမိတွာ ရတ္တိယာ ပစ္စူသသမယံ ပါဒေ ပက္ခာလေတွာ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ဒက္ခိဏေန ပဿေန သီဟသေယျံ ကပ္ပေသိ ပါဒေ ပါဒံ အစ္စာဓါယ သတော သမ္ပဇာနော ဥဋ္ဌာနသညံ မနသိ ကရိတွာ။ အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘ကိံ သောပ္ပသိ ကိံ နု သောပ္ပသိ၊

ကိမိဒံ သောပ္ပသိ ဒုဗ္ဘဂေါ [ဒုဗ္ဘတော (သျာ. ကံ.)၊ ဒုဗ္ဘယော (ဣ.)] ဝိယ။

သုညမဂါရန္တိ သောပ္ပသိ၊

ကိမိဒံ သောပ္ပသိ သူရိယေ ဥဂ္ဂတေ’’တိ။

‘‘ယဿ ဇာလိနီ ဝိသတ္တိကာ၊

တဏှာ နတ္ထိ ကုဟိဉ္စိ နေတဝေ။

သဗ္ဗူပဓိပရိက္ခယာ ဗုဒ္ဓေါ၊

သောပ္ပတိ ကိံ တဝေတ္ထ မာရာ’’တိ။

အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ။ပေ.။ တတ္ထေဝန္တရဓါယီတိ။

၈. နန္ဒတိသုတ္တံ

၁၄၄. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘နန္ဒတိ ပုတ္တေဟိ ပုတ္တိမာ၊ ဂေါမာ ဂေါဘိ တထေဝ နန္ဒတိ။

ဥပဓီဟိ နရဿ နန္ဒနာ၊ န ဟိ သော နန္ဒတိ ယော နိရူပဓီ’’တိ။

‘‘သောစတိ ပုတ္တေဟိ ပုတ္တိမာ၊ ဂေါမာ ဂေါဘိ တထေဝ သောစတိ။

ဥပဓီဟိ နရဿ သောစနာ၊ န ဟိ သော သောစတိ ယော နိရူပဓီ’’တိ။

အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ ‘‘ဇာနာတိ မံ ဘဂဝါ, ဇာနာတိ မံ သုဂတော’’တိ ဒုက္ခီ ဒုမ္မနော တတ္ထေဝန္တရဓါယီတိ။

၉. ပဌမအာယုသုတ္တံ

၁၄၅. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဝေဠုဝနေ ကလန္ဒကနိဝါပေ။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ။ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘အပ္ပမိဒံ, ဘိက္ခဝေ, မနုဿာနံ အာယု။ ဂမနီယော သမ္ပရာယော, ကတ္တဗ္ဗံ ကုသလံ, စရိတဗ္ဗံ ဗြဟ္မစရိယံ။ နတ္ထိ ဇာတဿ အမရဏံ။ ယော, ဘိက္ခဝေ, စိရံ ဇီဝတိ, သော ဝဿသတံ အပ္ပံ ဝါ ဘိယျော’’တိ။

အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘ဒီဃမာယု မနုဿာနံ၊ န နံ ဟီဠေ သုပေါရိသော။

စရေယျ ခီရမတ္တောဝ၊ နတ္ထိ မစ္စုဿ အာဂမော’’တိ။

‘‘အပ္ပမာယု မနုဿာနံ၊ ဟီဠေယျ နံ သုပေါရိသော။

စရေယျာဒိတ္တသီသောဝ၊ နတ္ထိ မစ္စုဿ နာဂမော’’တိ။

အထ ခေါ မာရော။ပေ.။ တတ္ထေဝန္တရဓါယီတိ။

၁၀. ဒုတိယအာယုသုတ္တံ

၁၄၆. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဝေဠုဝနေ ကလန္ဒကနိဝါပေ။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ။ပေ.။ ဧတဒဝေါစ –

‘‘အပ္ပမိဒံ, ဘိက္ခဝေ, မနုဿာနံ အာယု။ ဂမနီယော သမ္ပရာယော, ကတ္တဗ္ဗံ ကုသလံ, စရိတဗ္ဗံ ဗြဟ္မစရိယံ။ နတ္ထိ ဇာတဿ အမရဏံ။ ယော, ဘိက္ခဝေ, စိရံ ဇီဝတိ, သော ဝဿသတံ အပ္ပံ ဝါ ဘိယျော’’တိ။

အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘နာစ္စယန္တိ အဟောရတ္တာ၊ ဇီဝိတံ နူပရုဇ္ဈတိ။

အာယု အနုပရိယာယတိ၊ မစ္စာနံ နေမီဝ ရထကုဗ္ဗရ’’န္တိ။

‘‘အစ္စယန္တိ အဟောရတ္တာ၊ ဇီဝိတံ ဥပရုဇ္ဈတိ။

အာယု ခီယတိ မစ္စာနံ၊ ကုန္နဒီနံဝ ဩဒက’’န္တိ။

အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ ‘‘ဇာနာတိ မံ ဘဂဝါ, ဇာနာတိ မံ သုဂတော’’တိ ဒုက္ခီ ဒုမ္မနော တတ္ထေဝန္တရဓါယီတိ။

ပဌမော ဝဂ္ဂေါ။

တဿုဒ္ဒါနံ –

တပေါကမ္မဉ္စ နာဂေါ စ၊ သုဘံ ပါသေန တေ ဒုဝေ။

သပ္ပော သုပတိ နန္ဒနံ၊ အာယုနာ အပရေ ဒုဝေတိ။

၂. ဒုတိယဝဂ္ဂေါ

၁. ပါသာဏသုတ္တံ

၁၄၇. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဂိဇ္ဈကူဋေ ပဗ္ဗတေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ ရတ္တန္ဓကာရတိမိသာယံ အဗ္ဘောကာသေ နိသိန္နော ဟောတိ, ဒေဝေါ စ ဧကမေကံ ဖုသာယတိ။ အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ ဘဂဝတော ဘယံ ဆမ္ဘိတတ္တံ လောမဟံသံ ဥပ္ပါဒေတုကာမော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတော အဝိဒူရေ မဟန္တေ ပါသာဏေ ပဒါလေသိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ‘‘မာရော အယံ ပါပိမာ’’ ဣတိ ဝိဒိတွာ မာရံ ပါပိမန္တံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘သစေပိ ကေဝလံ သဗ္ဗံ၊ ဂိဇ္ဈကူဋံ စလေဿသိ [ဂဠေယျသိ (သျာ. ကံ.)၊ စလေယျာသိ (က.)]။

နေဝ သမ္မာဝိမုတ္တာနံ၊ ဗုဒ္ဓါနံ အတ္ထိ ဣဉ္ဇိတ’’န္တ္န္တ္တိ။

အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ ‘‘ဇာနာတိ မံ ဘဂဝါ, ဇာနာတိ မံ သုဂတော’’တိ ဒုက္ခီ ဒုမ္မနော တတ္ထေဝန္တရဓါယီတိ။

၂. ကိန္နုသီဟသုတ္တံ

၁၄၈. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ မဟတိယာ ပရိသာယ ပရိဝုတော ဓမ္မံ ဒေသေတိ။

အထ ခေါ မာရဿ ပါပိမတော ဧတဒဟောသိ – ‘‘အယံ ခေါ သမဏော ဂေါတမော မဟတိယာ ပရိသာယ ပရိဝုတော ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ ယံနူနာဟံ ယေန သမဏော ဂေါတမော တေနုပသင်္ကမေယျံ ဝိစက္ခုကမ္မာယာ’’တိ။ အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘ကိန္နု သီဟောဝ နဒသိ၊ ပရိသာယံ ဝိသာရဒေါ။

ပဋိမလ္လော ဟိ တေ အတ္ထိ၊ ဝိဇိတာဝီ နု မညသီ’’တိ။

‘‘နဒန္တိ ဝေ မဟာဝီရာ၊ ပရိသာသု ဝိသာရဒါ။

တထာဂတာ ဗလပ္ပတ္တာ၊ တိဏ္ဏာ လောကေ ဝိသတ္တိက’’န္တိ။

အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ ‘‘ဇာနာတိ မံ ဘဂဝါ, ဇာနာတိ မံ သုဂတော’’တိ ဒုက္ခီ ဒုမ္မနော တတ္ထေဝန္တရဓါယီတိ။

၃. သကလိကသုတ္တံ

၁၄၉. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ မဒ္ဒကုစ္ဆိသ္မိံ မိဂဒါယေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝတော ပါဒေါ သကလိကာယ ခတော ဟောတိ, ဘုသာ သုဒံ ဘဂဝတော ဝေဒနာ ဝတ္တန္တိ သာရီရိကာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ အသာတာ အမနာပါ။ တာ သုဒံ ဘဂဝါ သတော သမ္ပဇာနော အဓိဝါသေတိ အဝိဟညမာနော။ အထ ခေါ ဘဂဝါ စတုဂ္ဂုဏံ သံဃာဋိံ ပညပေတွာ ဒက္ခိဏေန ပဿေန သီဟသေယျံ ကပ္ပေသိ ပါဒေ ပါဒံ အစ္စာဓါယ သတော သမ္ပဇာနော။ အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘မန္ဒိယာ နု ခေါ သေသိ ဥဒါဟု ကာဝေယျမတ္တော၊

အတ္ထာ နု တေ သမ္ပစုရာ န သန္တိ။

ဧကော ဝိဝိတ္တေ သယနာသနမှိ၊

နိဒ္ဒါမုခေါ ကိမိဒံ သောပ္ပသေ ဝါ’’တိ။

‘‘န မန္ဒိယာ သယာမိ နာပိ ကာဝေယျမတ္တော၊

အတ္ထံ သမေစ္စာဟမပေတသောကော။

ဧကော ဝိဝိတ္တေ သယနာသနမှိ၊

သယာမဟံ သဗ္ဗဘူတာနုကမ္ပီ။

‘‘ယေသမ္ပိ သလ္လံ ဥရသိ ပဝိဋ္ဌံ၊

မုဟုံ မုဟုံ ဟဒယံ ဝေဓမာနံ။

တေဣဓ သောပ္ပံ လဘရေ သသလ္လာ၊

တသ္မာ အဟံ န သုပေ ဝီတသလ္လော။

‘‘ဇဂ္ဂံ န သင်္ကေ နပိ ဘေမိ သောတ္တုံ၊

ရတ္တိန္ဒိဝါ နာနုတပန္တိ မာမံ။

ဟာနိံ န ပဿာမိ ကုဟိဉ္စိ လောကေ၊

တသ္မာ သုပေ သဗ္ဗဘူတာနုကမ္ပီ’’တိ။

အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ ‘‘ဇာနာတိ မံ ဘဂဝါ, ဇာနာတိ မံ သုဂတော’’တိ ဒုက္ခီ ဒုမ္မနော တတ္ထေဝန္တရဓါယီတိ။

၄. ပတိရူပသုတ္တံ

၁၅၀. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ကောသလေသု ဝိဟရတိ ဧကသာလာယံ ဗြာဟ္မဏဂါမေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ မဟတိယာ ဂိဟိပရိသာယ ပရိဝုတော ဓမ္မံ ဒေသေတိ။

အထ ခေါ မာရဿ ပါပိမတော ဧတဒဟောသိ – ‘‘အယံ ခေါ သမဏော ဂေါတမော မဟတိယာ ဂိဟိပရိသာယ ပရိဝုတော ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ ယံနူနာဟံ ယေန သမဏော ဂေါတမော တေနုပသင်္ကမေယျံ ဝိစက္ခုကမ္မာယာ’’တိ။ အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘နေတံ တဝ ပတိရူပံ၊ ယဒညမနုသာသသိ။

အနုရောဓဝိရောဓေသု၊ မာ သဇ္ဇိတ္ထော တဒါစရ’’န္တိ။

‘‘ဟိတာနုကမ္ပီ သမ္ဗုဒ္ဓေါ၊ ယဒညမနုသာသတိ။

အနုရောဓဝိရောဓေဟိ၊ ဝိပ္ပမုတ္တော တထာဂတော’’တိ။

အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ ‘‘ဇာနာတိ မံ ဘဂဝါ, ဇာနာတိ မံ သုဂတော’’တိ ဒုက္ခီ ဒုမ္မနော တတ္ထေဝန္တရဓါယီတိ။

၅. မာနသသုတ္တံ

၁၅၁. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘အန္တလိက္ခစရော ပါသော၊ ယွာယံ စရတိ မာနသော။

တေန တံ ဗာဓယိဿာမိ၊ န မေ သမဏ မောက္ခသီ’’တိ။

‘‘ရူပါ သဒ္ဒါ ရသာ ဂန္ဓာ၊ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ စ မနောရမာ။

ဧတ္ထ မေ ဝိဂတော ဆန္ဒော၊ နိဟတော တ္ဝမသိ အန္တကာ’’တိ။

အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ ‘‘ဇာနာတိ မံ ဘဂဝါ, ဇာနာတိ မံ သုဂတော’’တိ ဒုက္ခီ ဒုမ္မနော တတ္ထေဝန္တရဓါယီတိ။

၆. ပတ္တသုတ္တံ

၁၅၂. သာဝတ္ထိနိဒါနံ ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ ပဉ္စန္နံ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာနံ ဥပါဒါယ ဘိက္ခူနံ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေတိ သမာဒပေတိ [သမာဒါပေတိ (?)] သမုတ္တေဇေတိ သမ္ပဟံသေတိ။ တေ စ ဘိက္ခူ အဋ္ဌိံ ကတွာ [အဋ္ဌိကတွာ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] မနသိ ကတွာ သဗ္ဗစေတသာ [သဗ္ဗစေတသော (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.), သဗ္ဗံ စေတသာ (က.)] သမန္နာဟရိတွာ ဩဟိတသောတာ ဓမ္မံ သုဏန္တိ။

အထ ခေါ မာရဿ ပါပိမတော ဧတဒဟောသိ – ‘‘အယံ ခေါ သမဏော ဂေါတမော ပဉ္စန္နံ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာနံ ဥပါဒါယ ဘိက္ခူနံ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေတိ သမာဒပေတိ သမုတ္တေဇေတိ သမ္ပဟံသေတိ။ တေ စ ဘိက္ခူ အဋ္ဌိံ ကတွာ မနသိ ကတွာ သဗ္ဗစေတသာ သမန္နာဟရိတွာ ဩဟိတသောတာ ဓမ္မံ သုဏန္တိ။ ယံနူနာဟံ ယေန သမဏော ဂေါတမော တေနုပသင်္ကမေယျံ ဝိစက္ခုကမ္မာယာ’’တိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန သမ္ဗဟုလာ ပတ္တာ အဗ္ဘောကာသေ နိက္ခိတ္တာ ဟောန္တိ။ အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ ဗလီဗဒ္ဒဝဏ္ဏံ အဘိနိမ္မိနိတွာ ယေန တေ ပတ္တာ တေနုပသင်္ကမိ။ အထ ခေါ အညတရော ဘိက္ခု အညတရံ ဘိက္ခုံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဘိက္ခု, ဘိက္ခု, ဧသော ဗလီဗဒ္ဒေါ ပတ္တေ ဘိန္ဒေယျာ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ဘဂဝါ တံ ဘိက္ခုံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘န သော, ဘိက္ခု, ဗလီဗဒ္ဒေါ။ မာရော ဧသော ပါပိမာ တုမှာကံ ဝိစက္ခုကမ္မာယ အာဂတော’’တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ‘‘မာရော အယံ ပါပိမာ’’ ဣတိ ဝိဒိတွာ မာရံ ပါပိမန္တံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘ရူပံ ဝေဒယိတံ သညာ၊ ဝိညာဏံ ယဉ္စ သင်္ခတံ။

နေသောဟမသ္မိ နေတံ မေ၊ ဧဝံ တတ္ထ ဝိရဇ္ဇတိ။

‘‘ဧဝံ ဝိရတ္တံ ခေမတ္တံ၊ သဗ္ဗသံယောဇနာတိဂံ။

အန္ဝေသံ သဗ္ဗဋ္ဌာနေသု၊ မာရသေနာပိ နာဇ္ဈဂါ’’တိ။

အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ။ပေ.။ တတ္ထေဝန္တရဓါယီတိ။

၇. ဆဖဿာယတနသုတ္တံ

၁၅၃. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဝေသာလိယံ ဝိဟရတိ မဟာဝနေ ကူဋာဂါရသာလာယံ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ ဆန္နံ ဖဿာယတနာနံ ဥပါဒါယ ဘိက္ခူနံ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေတိ သမာဒပေတိ သမုတ္တေဇေတိ သမ္ပဟံသေတိ။ တေ စ ဘိက္ခူ အဋ္ဌိံ ကတွာ မနသိ ကတွာ သဗ္ဗစေတသာ သမန္နာဟရိတွာ ဩဟိတသောတာ ဓမ္မံ သုဏန္တိ။

အထ ခေါ မာရဿ ပါပိမတော ဧတဒဟောသိ – ‘‘အယံ ခေါ သမဏော ဂေါတမော ဆန္နံ ဖဿာယတနာနံ ဥပါဒါယ ဘိက္ခူနံ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေတိ သမာဒပေတိ သမုတ္တေဇေတိ သပ္ပဟံသေတိ ။ တေ စ ဘိက္ခူ အဋ္ဌိံ ကတွာ မနသိ ကတွာ သဗ္ဗစေတသာ သမန္နာဟရိတွာ ဩဟိတသောတာ ဓမ္မံ သုဏန္တိ။ ယံနူနာဟံ ယေန သမဏော ဂေါတမော တေနုပသင်္ကမေယျံ ဝိစက္ခုကမ္မာယာ’’တိ။ အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတော အဝိဒူရေ မဟန္တံ ဘယဘေရဝံ သဒ္ဒမကာသိ, အပိဿုဒံ ပထဝီ မညေ ဥန္ဒ္ရီယတိ [ဥဒ္ရီယတိ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ) ဥ + ဒရ + ယ + တိ = ဥဒ္ရီယတိ]။ အထ ခေါ အညတရော ဘိက္ခု အညတရံ ဘိက္ခုံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဘိက္ခု, ဘိက္ခု, ဧသာ ပထဝီ မညေ ဥန္ဒ္ရီယတီ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဘဂဝါ တံ ဘိက္ခုံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘နေသာ ဘိက္ခု ပထဝီ ဥန္ဒ္ရီယတိ။ မာရော ဧသော ပါပိမာ တုမှာကံ ဝိစက္ခုကမ္မာယ အာဂတော’’တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ‘‘မာရော အယံ ပါပိမာ’’ ဣတိ ဝိဒိတွာ မာရံ ပါပိမန္တံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘ရူပါ သဒ္ဒါ ရသာ ဂန္ဓာ၊ ဖဿာ ဓမ္မာ စ ကေဝလာ။

ဧတံ လောကာမိသံ ဃောရံ၊ ဧတ္ထ လောကော ဝိမုစ္ဆိတော။

‘‘ဧတဉ္စ သမတိက္ကမ္မ၊ သတော ဗုဒ္ဓဿ သာဝကော။

မာရဓေယျံ အတိက္ကမ္မ၊ အာဒိစ္စောဝ ဝိရောစတီ’’တိ။

အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ။ပေ.။ တတ္ထေဝန္တရဓါယီတိ။

၈. ပိဏ္ဍသုတ္တံ

၁၅၄. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ မဂဓေသု ဝိဟရတိ ပဉ္စသာလာယံ ဗြာဟ္မဏဂါမေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ပဉ္စသာလာယံ ဗြာဟ္မဏဂါမေ ကုမာရိကာနံ ပါဟုနကာနိ ဘဝန္တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ပဉ္စသာလံ ဗြာဟ္မဏဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ပဉ္စသာလေယျကာ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ မာရေန ပါပိမတာ အနွာဝိဋ္ဌာ ဘဝန္တိ – မာ သမဏော ဂေါတမော ပိဏ္ဍမလတ္ထာတိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ယထာဓေါတေန ပတ္တေန ပဉ္စသာလံ ဗြာဟ္မဏဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ တထာဓေါတေန [ယထာဓေါတေန (?)] ပတ္တေန ပဋိက္ကမိ။ အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အပိ တွံ, သမဏ, ပိဏ္ဍမလတ္ထာ’’တိ? ‘‘တထာ နု တွံ, ပါပိမ, အကာသိ ယထာဟံ ပိဏ္ဍံ န လဘေယျ’’န္တိ။ ‘‘တေန ဟိ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဒုတိယမ္ပိ ပဉ္စသာလံ ဗြာဟ္မဏဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသတု။ တထာဟံ ကရိဿာမိ ယထာ ဘဂဝါ ပိဏ္ဍံ လစ္ဆတီ’’တိ။

‘‘အပုညံ ပသဝိ မာရော၊ အာသဇ္ဇ နံ တထာဂတံ။

ကိံ နု မညသိ ပါပိမ၊ န မေ ပါပံ ဝိပစ္စတိ။

‘‘သုသုခံ ဝတ ဇီဝါမ၊ ယေသံ နော နတ္ထိ ကိဉ္စနံ။

ဣတိဘက္ခာ ဘဝိဿာမ၊ ဒေဝါ အာဘဿရာ ယထာ’’တိ။

အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ ‘‘ဇာနာတိ မံ ဘဂဝါ, ဇာနာတိ မံ သုဂတော’’တိ ဒုက္ခီ ဒုမ္မနော တတ္ထေဝန္တရဓါယီတိ။

၉. ကဿကသုတ္တံ

၁၅၅. သာဝတ္ထိနိဒါနံ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ ဘိက္ခူနံ နိဗ္ဗာနပဋိသံယုတ္တာယ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေတိ သမာဒပေတိ သမုတ္တေဇေတိ သမ္ပဟံသေတိ ။ တေ စ ဘိက္ခူ အဋ္ဌိံ ကတွာ မနသိ ကတွာ သဗ္ဗစေတသာ သမန္နာဟရိတွာ ဩဟိတသောတာ ဓမ္မံ သုဏန္တိ။

အထ ခေါ မာရဿ ပါပိမတော ဧတဒဟောသိ – ‘‘အယံ ခေါ သမဏော ဂေါတမော ဘိက္ခူနံ နိဗ္ဗာနပဋိသံယုတ္တာယ ဓမ္မိယာ ကထာယ။ပေ.။ ယံနူနာဟံ ယေန သမဏော ဂေါတမော တေနုပသင်္ကမေယျံ ဝိစက္ခုကမ္မာယာ’’တိ။ အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ ကဿကဝဏ္ဏံ အဘိနိမ္မိနိတွာ မဟန္တံ နင်္ဂလံ ခန္ဓေ ကရိတွာ ဒီဃပါစနယဋ္ဌိံ ဂဟေတွာ ဟဋဟဋကေသော သာဏသာဋိနိဝတ္ထော ကဒ္ဒမမက္ခိတေဟိ ပါဒေဟိ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အပိ, သမဏ, ဗလီဗဒ္ဒေ အဒ္ဒသာ’’တိ? ‘‘ကိံ ပန, ပါပိမ, တေ ဗလီဗဒ္ဒေဟီ’’တိ? ‘‘မမေဝ, သမဏ, စက္ခု, မမ ရူပါ, မမ စက္ခုသမ္ဖဿဝိညာဏာယတနံ။ ကုဟိံ မေ, သမဏ, ဂန္တွာ မောက္ခသိ? မမေဝ, သမဏ, သောတံ, မမ သဒ္ဒါ။ပေ.။ မမေဝ, သမဏ, ဃာနံ, မမ ဂန္ဓာ; မမေဝ, သမဏ, ဇိဝှာ, မမ ရသာ; မမေဝ, သမဏ, ကာယော, မမ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ; မမေဝ, သမဏ, မနော, မမ ဓမ္မာ, မမ မနောသမ္ဖဿဝိညာဏာယတနံ။ ကုဟိံ မေ, သမဏ, ဂန္တွာ မောက္ခသီ’’တိ?

‘‘တဝေဝ , ပါပိမ, စက္ခု, တဝ ရူပါ, တဝ စက္ခုသမ္ဖဿဝိညာဏာယတနံ။ ယတ္ထ စ ခေါ, ပါပိမ, နတ္ထိ စက္ခု, နတ္ထိ ရူပါ, နတ္ထိ စက္ခုသမ္ဖဿဝိညာဏာယတနံ, အဂတိ တဝ တတ္ထ, ပါပိမ။ တဝေဝ, ပါပိမ , သောတံ, တဝ သဒ္ဒါ, တဝ သောတသမ္ဖဿဝိညာဏာယတနံ။ ယတ္ထ စ ခေါ, ပါပိမ, နတ္ထိ သောတံ, နတ္ထိ သဒ္ဒါ, နတ္ထိ သောတသမ္ဖဿဝိညာဏာယတနံ, အဂတိ တဝ တတ္ထ, ပါပိမ။ တဝေဝ , ပါပိမ, ဃာနံ, တဝ ဂန္ဓာ, တဝ ဃာနသမ္ဖဿဝိညာဏာယတနံ။ ယတ္ထ စ ခေါ, ပါပိမ, နတ္ထိ ဃာနံ, နတ္ထိ ဂန္ဓာ, နတ္ထိ ဃာနသမ္ဖဿဝိညာဏာယတနံ, အဂတိ တဝ တတ္ထ, ပါပိမ။ တဝေဝ, ပါပိမ, ဇိဝှာ, တဝ ရသာ, တဝ ဇိဝှာသမ္ဖဿဝိညာဏာယတနံ။ပေ.။ တဝေဝ, ပါပိမ, ကာယော, တဝ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ, တဝ ကာယသမ္ဖဿဝိညာဏာယတနံ။ပေ.။ တဝေဝ, ပါပိမ, မနော, တဝ ဓမ္မာ, တဝ မနောသမ္ဖဿဝိညာဏာယတနံ။ ယတ္ထ စ ခေါ, ပါပိမ, နတ္ထိ မနော, နတ္ထိ ဓမ္မာ, နတ္ထိ မနောသမ္ဖဿဝိညာဏာယတနံ, အဂတိ တဝ တတ္ထ, ပါပိမာ’’တိ။

‘‘ယံ ဝဒန္တိ မမ ယိဒန္တိ၊ ယေ ဝဒန္တိ မမန္တိ စ။

ဧတ္ထ စေ တေ မနော အတ္ထိ၊ န မေ သမဏ မောက္ခသီ’’တိ။

‘‘ယံ ဝဒန္တိ န တံ မယှံ၊ ယေ ဝဒန္တိ န တေ အဟံ။

ဧဝံ ပါပိမ ဇာနာဟိ၊ န မေ မဂ္ဂမ္ပိ ဒက္ခသီ’’တိ။

အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ။ပေ.။ တတ္ထေဝန္တရဓါယီတိ။

၁၀. ရဇ္ဇသုတ္တံ

၁၅၆. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ကောသလေသု ဝိဟရတိ ဟိမဝန္တပဒေသေ [ဟိမဝန္တပဿေ (သီ.)] အရညကုဋိကာယံ။ အထ ခေါ ဘဂဝတော ရဟောဂတဿ ပဋိသလ္လီနဿ ဧဝံ စေတသော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ – ‘‘သက္ကာ နု ခေါ ရဇ္ဇံ ကာရေတုံ အဟနံ အဃာတယံ အဇိနံ အဇာပယံ အသောစံ အသောစာပယံ ဓမ္မေနာ’’တိ?

အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ ဘဂဝတော စေတသာ စေတောပရိဝိတက္ကမညာယ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကာရေတု, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ရဇ္ဇံ, ကာရေတု, သုဂတော, ရဇ္ဇံ အဟနံ အဃာတယံ အဇိနံ အဇာပယံ အသောစံ အသောစာပယံ ဓမ္မေနာ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန မေ တွံ, ပါပိမ, ပဿသိ ယံ မံ တွံ ဧဝံ ဝဒေသိ – ‘ကာရေတု, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ရဇ္ဇံ, ကာရေတု သုဂတော , ရဇ္ဇံ အဟနံ အဃာတယံ အဇိနံ အဇာပယံ အသောစံ အသောစာပယံ ဓမ္မေနာ’’’တိ? ‘‘ဘဂဝတာ ခေါ, ဘန္တေ, စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ ယာနီကတာ ဝတ္ထုကတာ အနုဋ္ဌိတာ ပရိစိတာ သုသမာရဒ္ဓါ။ အာကင်္ခမာနော စ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဟိမဝန္တံ ပဗ္ဗတရာဇံ သုဝဏ္ဏံ တွေဝ အဓိမုစ္စေယျ သုဝဏ္ဏဉ္စ ပနဿာ’’တိ [သုဝဏ္ဏပဗ္ဗတဿာတိ (သီ. သျာ. ကံ.), သုဝဏ္ဏဉ္စ ပဗ္ဗတဿာတိ (ဣ.)]။

‘‘ပဗ္ဗတဿ သုဝဏ္ဏဿ၊ ဇာတရူပဿ ကေဝလော။

ဒွိတ္တာဝ နာလမေကဿ၊ ဣတိ ဝိဒွါ သမဉ္စရေ။

‘‘ယော ဒုက္ခမဒ္ဒက္ခိ ယတောနိဒါနံ၊

ကာမေသု သော ဇန္တု ကထံ နမေယျ။

ဥပဓိံ ဝိဒိတွာ သင်္ဂေါတိ လောကေ၊

တဿေဝ ဇန္တု ဝိနယာယ သိက္ခေ’’တိ။

အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ ‘‘ဇာနာတိ မံ ဘဂဝါ, ဇာနာတိ မံ သုဂတော’’တိ ဒုက္ခီ ဒုမ္မနော တတ္ထေဝန္တရဓါယီတိ။

ဒုတိယော ဝဂ္ဂေါ။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ပါသာဏော သီဟော သကလိကံ [သက္ခလိကံ (က.)]၊ ပတိရူပဉ္စ မာနသံ။

ပတ္တံ အာယတနံ ပိဏ္ဍံ၊ ကဿကံ ရဇ္ဇေန တေ ဒသာတိ။

၃. တတိယဝဂ္ဂေါ

၁. သမ္ဗဟုလသုတ္တံ

၁၅၇. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သက္ကေသု ဝိဟရတိ သိလာဝတိယံ။ တေန ခေါ ပန သမယေန သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော အဝိဒူရေ အပ္ပမတ္တာ အာတာပိနော ပဟိတတ္တာ ဝိဟရန္တိ။ အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ ဗြာဟ္မဏဝဏ္ဏံ အဘိနိမ္မိနိတွာ မဟန္တေန ဇဋဏ္ဍုဝေန အဇိနက္ခိပနိဝတ္ထော ဇိဏ္ဏော ဂေါပါနသိဝင္ကော ဃုရုဃုရုပဿာသီ ဥဒုမ္ဗရဒဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ယေန တေ ဘိက္ခူ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ တေ ဘိက္ခူ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဒဟရာ ဘဝန္တော ပဗ္ဗဇိတာ သုသူ ကာဠကေသာ ဘဒြေန ယောဗ္ဗနေန သမန္နာဂတာ ပဌမေန ဝယသာ အနိက္ကီဠိတာဝိနော ကာမေသု။ ဘုဉ္ဇန္တု ဘဝန္တော မာနုသကေ ကာမေ။ မာ သန္ဒိဋ္ဌိကံ ဟိတွာ ကာလိကံ အနုဓါဝိတ္ထာ’’တိ။ ‘‘န ခေါ မယံ, ဗြာဟ္မဏ, သန္ဒိဋ္ဌိကံ ဟိတွာ ကာလိကံ အနုဓါဝါမ။ ကာလိကဉ္စ ခေါ မယံ, ဗြာဟ္မဏ, ဟိတွာ သန္ဒိဋ္ဌိကံ အနုဓါဝါမ။ ကာလိကာ ဟိ, ဗြာဟ္မဏ, ကာမာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ ဗဟုဒုက္ခာ ဗဟုပါယာသာ, အာဒီနဝေါ ဧတ္ထ ဘိယျော။ သန္ဒိဋ္ဌိကော အယံ ဓမ္မော အကာလိကော ဧဟိပဿိကော ဩပနေယျိကော ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိညူဟီ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, မာရော ပါပိမာ သီသံ ဩကမ္ပေတွာ ဇိဝှံ နိလ္လာလေတွာ တိဝိသာခံ နလာဋေ နလာဋိကံ ဝုဋ္ဌာပေတွာ ဒဏ္ဍမောလုဗ္ဘ ပက္ကာမိ။

အထ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ဣဓ မယံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတော အဝိဒူရေ အပ္ပမတ္တာ အာတာပိနော ပဟိတတ္တာ ဝိဟရာမ။ အထ ခေါ, ဘန္တေ, အညတရော ဗြာဟ္မဏော မဟန္တေန ဇဋဏ္ဍုဝေန အဇိနက္ခိပနိဝတ္ထော ဇိဏ္ဏော ဂေါပါနသိဝင္ကော ဃုရုဃုရုပဿာသီ ဥဒုမ္ဗရဒဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ယေန မယံ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ အမှေ ဧတဒဝေါစ – ‘ဒဟရာ ဘဝန္တော ပဗ္ဗဇိတာ သုသူ ကာဠကေသာ ဘဒြေန ယောဗ္ဗနေန သမန္နာဂတာ ပဌမေန ဝယသာ အနိက္ကီဠိတာဝိနော ကာမေသု။ ဘုဉ္ဇန္တု ဘဝန္တော မာနုသကေ ကာမေ။ မာ သန္ဒိဋ္ဌိကံ ဟိတွာ ကာလိကံ အနုဓါဝိတ္ထာ’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, မယံ, ဘန္တေ, တံ ဗြာဟ္မဏံ ဧတဒဝေါစုမှ – ‘န ခေါ မယံ, ဗြာဟ္မဏ, သန္ဒိဋ္ဌိကံ ဟိတွာ ကာလိကံ အနုဓါဝါမ။ ကာလိကဉ္စ ခေါ မယံ, ဗြာဟ္မဏ, ဟိတွာ သန္ဒိဋ္ဌိကံ အနုဓါဝါမ။ ကာလိကာ ဟိ, ဗြာဟ္မဏ, ကာမာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ ဗဟုဒုက္ခာ ဗဟုပါယာသာ, အာဒီနဝေါ ဧတ္ထ ဘိယျော။ သန္ဒိဋ္ဌိကော အယံ ဓမ္မော အကာလိကော ဧဟိပဿိကော ဩပနေယျိကော ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိညူဟီ’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဘန္တေ, သော ဗြာဟ္မဏော သီသံ ဩကမ္ပေတွာ ဇိဝှံ နိလ္လာလေတွာ တိဝိသာခံ နလာဋေ နလာဋိကံ ဝုဋ္ဌာပေတွာ ဒဏ္ဍမောလုဗ္ဘ ပက္ကန္တော’’တိ။

‘‘နေသော, ဘိက္ခဝေ, ဗြာဟ္မဏော။ မာရော ဧသော ပါပိမာ တုမှာကံ ဝိစက္ခုကမ္မာယ အာဂတော’’တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာ တာယံ ဝေလာယံ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘ယော ဒုက္ခမဒ္ဒက္ခိ ယတောနိဒါနံ၊

ကာမေသု သော ဇန္တု ကထံ နမေယျ။

ဥပဓိံ ဝိဒိတွာ သင်္ဂေါတိ လောကေ၊

တဿေဝ ဇန္တု ဝိနယာယ သိက္ခေ’’တိ။

၂. သမိဒ္ဓိသုတ္တံ

၁၅၈. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သက္ကေသု ဝိဟရတိ သိလာဝတိယံ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ သမိဒ္ဓိ ဘဂဝတော အဝိဒူရေ အပ္ပမတ္တော အာတာဣ ပဟိတတ္တော ဝိဟရတိ။ အထ ခေါ အာယသ္မတော သမိဒ္ဓိဿ ရဟောဂတဿ ပဋိသလ္လီနဿ ဧဝံ စေတသော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ – ‘‘လာဘာ ဝတ မေ, သုလဒ္ဓံ ဝတ မေ, ယဿ မေ သတ္ထာ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ။ လာဘာ ဝတ မေ, သုလဒ္ဓံ ဝတ မေ, ယွာဟံ ဧဝံ သွာက္ခာတေ ဓမ္မဝိနယေ ပဗ္ဗဇိတော။ လာဘာ ဝတ မေ, သုလဒ္ဓံ ဝတ မေ, ယဿ မေ သဗြဟ္မစာရိနော သီလဝန္တော ကလျာဏဓမ္မာ’’တိ။ အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ အာယသ္မတော သမိဒ္ဓိဿ စေတသာ စေတောပရိဝိတက္ကမညာယ ယေနာယသ္မာ သမိဒ္ဓိ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတော သမိဒ္ဓိဿ အဝိဒူရေ မဟန္တံ ဘယဘေရဝံ သဒ္ဒမကာသိ, အပိဿုဒံ ပထဝီ မညေ ဥန္ဒ္ရီယတိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ သမိဒ္ဓိ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော အာယသ္မာ သမိဒ္ဓိ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣဓါဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတော အဝိဒူရေ အပ္ပမတ္တော အာတာဣ ပဟိတတ္တော ဝိဟရာမိ။ တဿ မယှံ, ဘန္တေ, ရဟောဂတဿ ပဋိသလ္လီနဿ ဧဝံ စေတသော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ – ‘လာဘာ ဝတ မေ, သုလဒ္ဓံ ဝတ မေ, ယဿ မေ သတ္ထာ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ။ လာဘာ ဝတ မေ, သုလဒ္ဓံ ဝတ မေ, ယွာဟံ ဧဝံ သွာက္ခာတေ ဓမ္မဝိနယေ ပဗ္ဗဇိတော။ လာဘာ ဝတ မေ, သုလဒ္ဓံ ဝတ မေ, ယဿ မေ သဗြဟ္မစာရိနော သီလဝန္တော ကလျာဏဓမ္မာ’တိ။ တဿ မယှံ, ဘန္တေ, အဝိဒူရေ မဟာဘယဘေရဝသဒ္ဒေါ အဟောသိ, အပိဿုဒံ ပထဝီ မညေ ဥန္ဒ္ရီယတီ’’တိ။

‘‘နေသာ, သမိဒ္ဓိ, ပထဝီ ဥန္ဒ္ရီယတိ။ မာရော ဧသော ပါပိမာ တုယှံ ဝိစက္ခုကမ္မာယ အာဂတော။ ဂစ္ဆ တွံ, သမိဒ္ဓိ, တတ္ထေဝ အပ္ပမတ္တော အာတာဣ ပဟိတတ္တော ဝိဟရာဟီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ အာယသ္မာ သမိဒ္ဓိ ဘဂဝတော ပဋိဿုတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ အာယသ္မာ သမိဒ္ဓိ တတ္ထေဝ အပ္ပမတ္တော အာတာဣ ပဟိတတ္တော ဝိဟာသိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ အာယသ္မတော သမိဒ္ဓိဿ ရဟောဂတဿ ပဋိသလ္လီနဿ။ပေ.။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ မာရော ပါပိမာ အာယသ္မတော သမိဒ္ဓိဿ စေတသာ စေတောပရိဝိတက္ကမညာယ။ပေ.။ အပိဿုဒံ ပထဝီ မညေ ဥန္ဒ္ရီယတိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ သမိဒ္ဓိ မာရံ ပါပိမန္တံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘သဒ္ဓါယာဟံ ပဗ္ဗဇိတော၊ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ။

သတိ ပညာ စ မေ ဗုဒ္ဓါ၊ စိတ္တဉ္စ သုသမာဟိတံ။

ကာမံ ကရဿု ရူပါနိ၊ နေဝ မံ ဗျာဓယိဿသီ’’တိ။

အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ ‘‘ဇာနာတိ မံ သမိဒ္ဓိ ဘိက္ခူ’’တိ ဒုက္ခီ ဒုမ္မနော တတ္ထေဝန္တရဓါယီတိ။

၃. ဂေါဓိကသုတ္တံ

၁၅၉. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဝေဠုဝနေ ကလန္ဒကနိဝါပေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ ဂေါဓိကော ဣသိဂိလိပဿေ ဝိဟရတိ ကာဠသိလာယံ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ဂေါဓိကော အပ္ပမတ္တော အာတာဣ ပဟိတတ္တော ဝိဟရန္တော သာမယိကံ စေတောဝိမုတ္တိံ ဖုသိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ဂေါဓိကော တမှာ သာမယိကာယ စေတောဝိမုတ္တိယာ ပရိဟာယိ ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ အာယသ္မာ ဂေါဓိကော အပ္ပမတ္တော အာတာဣ ပဟိတတ္တော ဝိဟရန္တော သာမယိကံ စေတောဝိမုတ္တိံ ဖုသိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ အာယသ္မာ ဂေါဓိကော တမှာ သာမယိကာယ စေတောဝိမုတ္တိယာ ပရိဟာယိ။ တတိယမ္ပိ ခေါ အာယသ္မာ ဂေါဓိကော အပ္ပမတ္တော အာတာဣ ပဟိတတ္တော ဝိဟရန္တော သာမယိကံ စေတောဝိမုတ္တိံ ဖုသိ။ တတိယမ္ပိ ခေါ အာယသ္မာ ဂေါဓိကော တမှာ။ပေ.။ ပရိဟာယိ။ စတုတ္ထမ္ပိ ခေါ အာယသ္မာ ဂေါဓိကော အပ္ပမတ္တော။ပေ.။ ဝိမုတ္တိံ ဖုသိ ။ စတုတ္ထမ္ပိ ခေါ အာယသ္မာ ဂေါဓိကော တမှာ။ပေ.။ ပရိဟာယိ။ ပဉ္စမမ္ပိ ခေါ အာယသ္မာ ဂေါဓိကော။ပေ.။ စေတောဝိမုတ္တိံ ဖုသိ။ ပဉ္စမမ္ပိ ခေါ အာယသ္မာ။ပေ.။ ဝိမုတ္တိယာ ပရိဟာယိ။ ဆဋ္ဌမ္ပိ ခေါ အာယသ္မာ ဂေါဓိကော အပ္ပမတ္တော အာတာဣ ပဟိတတ္တော ဝိဟရန္တော သာမယိကံ စေတောဝိမုတ္တိံ ဖုသိ။ ဆဋ္ဌမ္ပိ ခေါ အာယသ္မာ ဂေါဓိကော တမှာ သာမယိကာယ စေတောဝိမုတ္တိယာ ပရိဟာယိ။ သတ္တမမ္ပိ ခေါ အာယသ္မာ ဂေါဓိကော အပ္ပမတ္တော အာတာဣ ပဟိတတ္တော ဝိဟရန္တော သာမယိကံ စေတောဝိမုတ္တိံ ဖုသိ။

အထ ခေါ အာယသ္မတော ဂေါဓိကဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ယာဝ ဆဋ္ဌံ ခွါဟံ သာမယိကာယ စေတောဝိမုတ္တိယာ ပရိဟီနော။ ယံနူနာဟံ သတ္ထံ အာဟရေယျ’’န္တိ။ အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ အာယသ္မတော ဂေါဓိကဿ စေတသာ စေတောပရိဝိတက္ကမညာယ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ ဂါထာဟိ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘မဟာဝီရ မဟာပည၊ ဣဒ္ဓိယာ ယသသာ ဇလ။

သဗ္ဗဝေရဘယာတီတ၊ ပါဒေ ဝန္ဒာမိ စက္ခုမ။

‘‘သာဝကော တေ မဟာဝီရ၊ မရဏံ မရဏာဘိဘူ။

အာကင်္ခတိ စေတယတိ၊ တံ နိသေဓ ဇုတိန္ဓရ။

‘‘ကထံဟိ ဘဂဝါ တုယှံ၊ သာဝကော သာသနေ ရတော။

အပ္ပတ္တမာနသော သေက္ခော၊ ကာလံ ကယိရာ ဇနေသုတာ’’တိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မတော ဂေါဓိကေန သတ္ထံ အာဟရိတံ ဟောတိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ‘‘မာရော အယံ ပါပိမာ’’ ဣတိ ဝိဒိတွာ မာရံ ပါပိမန္တံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘ဧဝဉှိ ဓီရာ ကုဗ္ဗန္တိ၊ နာဝကင်္ခန္တိ ဇီဝိတံ။

သမူလံ တဏှမဗ္ဗုယှ၊ ဂေါဓိကော ပရိနိဗ္ဗုတော’’တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘အာယာမ, ဘိက္ခဝေ, ယေန ဣသိဂိလိပဿံ ကာဠသိလာ တေနုပသင်္ကမိဿာမ ယတ္ထ ဂေါဓိကေန ကုလပုတ္တေန သတ္ထံ အာဟရိတ’’န္တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ သမ္ဗဟုလေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ယေန ဣသိဂိလိပဿံ ကာဠသိလာ တေနုပသင်္ကမိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ ဂေါဓိကံ ဒူရတောဝ မဉ္စကေ ဝိဝတ္တက္ခန္ဓံ သေမာနံ [သေယျမာနံ (သျာ. ကံ.), သောပ္ပမာနံ (က.)]။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဓူမာယိတတ္တံ တိမိရာယိတတ္တံ ဂစ္ဆတေဝ ပုရိမံ ဒိသံ, ဂစ္ဆတိ ပစ္ဆိမံ ဒိသံ, ဂစ္ဆတိ ဥတ္တရံ ဒိသံ, ဂစ္ဆတိ ဒက္ခိဏံ ဒိသံ, ဂစ္ဆတိ ဥဒ္ဓံ, ဂစ္ဆတိ အဓေါ, ဂစ္ဆတိ အနုဒိသံ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ပဿထ နော တုမှေ, ဘိက္ခဝေ, ဧတံ ဓူမာယိတတ္တံ တိမိရာယိတတ္တံ ဂစ္ဆတေဝ ပုရိမံ ဒိသံ, ဂစ္ဆတိ ပစ္ဆိမံ ဒိသံ, ဂစ္ဆတိ ဥတ္တရံ ဒိသံ, ဂစ္ဆတိ ဒက္ခိဏံ ဒိသံ, ဂစ္ဆတိ ဥဒ္ဓံ, ဂစ္ဆတိ အဓေါ, ဂစ္ဆတိ အနုဒိသ’’န္တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ဧသော ခေါ, ဘိက္ခဝေ, မာရော ပါပိမာ ဂေါဓိကဿ ကုလပုတ္တဿ ဝိညာဏံ သမန္ဝေသတိ – ‘ကတ္ထ ဂေါဓိကဿ ကုလပုတ္တဿ ဝိညာဏံ ပတိဋ္ဌိတ’န္တိ? အပ္ပတိဋ္ဌိတေန စ, ဘိက္ခဝေ, ဝိညာဏေန ဂေါဓိကော ကုလပုတ္တော ပရိနိဗ္ဗုတော’’တိ။ အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ ဗေလုဝပဏ္ဍုဝီဏံ အာဒါယ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘ဥဒ္ဓံ အဓေါ စ တိရိယံ၊ ဒိသာ အနုဒိသာ သ္ဝဟံ။

အန္ဝေသံ နာဓိဂစ္ဆာမိ၊ ဂေါဓိကော သော ကုဟိံ ဂတော’’တိ။

‘‘ယော [သော (သီ. ဣ.)] ဓီရော ဓိတိသမ္ပန္နော၊ ဈာယီ ဈာနရတော သဒါ။

အဟောရတ္တံ အနုယုဉ္ဇံ၊ ဇီဝိတံ အနိကာမယံ။

‘‘ဇေတွာန မစ္စုနော [ဘေတွာ နမုစိနော (သီ.)] သေနံ၊ အနာဂန္တွာ ပုနဗ္ဘဝံ။

သမူလံ တဏှမဗ္ဗုယှ၊ ဂေါဓိကော ပရိနိဗ္ဗုတော’’တိ။

‘‘တဿ သောကပရေတဿ၊ ဝီဏာ ကစ္ဆာ အဘဿထ။

တတော သော ဒုမ္မနော ယက္ခော၊ တတ္ထေဝန္တရဓါယထာ’’တိ [တတ္ထေဝန္တရဓါယိထာတိ (သျာ. ကံ.)၊ တတ္ထေဝ အန္တရဓါယီတိ (က.)]။

၄. သတ္တဝဿာနုဗန္ဓသုတ္တံ

၁၆၀. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဥရုဝေလာယံ ဝိဟရတိ နဇ္ဇာ နေရဉ္ဇရာယ တီရေ အဇပါလနိဂြောဓေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန မာရော ပါပိမာ သတ္တဝဿာနိ ဘဂဝန္တံ အနုဗန္ဓော ဟောတိ ဩတာရာပေက္ခော ဩတာရံ အလဘမာနော။ အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘သောကာဝတိဏ္ဏော နု ဝနမှိ ဈာယသိ၊

ဝိတ္တံ နု ဇီနော ဥဒ ပတ္ထယာနော။

အာဂုံ နု ဂါမသ္မိမကာသိ ကိဉ္စိ၊

ကသ္မာ ဇနေန န ကရောသိ သက္ခိံ။

သက္ခီ န သမ္ပဇ္ဇတိ ကေနစိ တေ’’တိ။

‘‘သောကဿ မူလံ ပလိခါယ သဗ္ဗံ၊

အနာဂု ဈာယာမိ အသောစမာနော။

ဆေတွာန သဗ္ဗံ ဘဝလောဘဇပ္ပံ၊

အနာသဝေါ ဈာယာမိ ပမတ္တဗန္ဓူ’’တိ။

‘‘ယံ ဝဒန္တိ မမ ယိဒန္တိ၊ ယေ ဝဒန္တိ မမန္တိ စ။

ဧတ္ထ စေ တေ မနော အတ္ထိ၊ န မေ သမဏ မောက္ခသီ’’တိ။

‘‘ယံ ဝဒန္တိ န တံ မယှံ၊ ယေ ဝဒန္တိ န တေ အဟံ။

ဧဝံ ပါပိမ ဇာနာဟိ၊ န မေ မဂ္ဂမ္ပိ ဒက္ခသီ’’တိ။

‘‘သစေ မဂ္ဂံ အနုဗုဒ္ဓံ၊ ခေမံ အမတဂါမိနံ။

အပေဟိ ဂစ္ဆ တ္ဝမေဝေကော၊ ကိမညမနုသာသသီ’’တိ။

‘‘အမစ္စုဓေယျံ ပုစ္ဆန္တိ၊ ယေ ဇနာ ပါရဂါမိနော။

တေသာဟံ ပုဋ္ဌော အက္ခာမိ၊ ယံ သစ္စံ တံ နိရူပဓိ’’န္တိ။

‘‘သေယျထာပိ, ဘန္တေ, ဂါမဿ ဝါ နိဂမဿ ဝါ အဝိဒူရေ ပေါက္ခရဏီ။ တတြဿ ကက္ကဋကော။ အထ ခေါ, ဘန္တေ, သမ္ဗဟုလာ ကုမာရကာ ဝါ ကုမာရိကာယော ဝါ တမှာ ဂါမာ ဝါ နိဂမာ ဝါ နိက္ခမိတွာ ယေန သာ ပေါက္ခရဏီ တေနုပသင်္ကမေယျုံ; ဥပသင်္ကမိတွာ တံ ကက္ကဋကံ ဥဒကာ ဥဒ္ဓရိတွာ ထလေ ပတိဋ္ဌပေယျုံ။ ယံ ယဒေဝ ဟိ သော, ဘန္တေ, ကက္ကဋကော အဠံ အဘိနိန္နာမေယျ တံ တဒေဝ တေ ကုမာရကာ ဝါ ကုမာရိကာယော ဝါ ကဋ္ဌေန ဝါ ကထလာယ ဝါ သဉ္ဆိန္ဒေယျုံ သမ္ဘဉ္ဇေယျုံ သမ္ပလိဘဉ္ဇေယျုံ။ ဧဝဉှိ သော, ဘန္တေ, ကက္ကဋကော သဗ္ဗေဟိ အဠေဟိ သဉ္ဆိန္နေဟိ သမ္ဘဂ္ဂေဟိ သမ္ပလိဘဂ္ဂေဟိ အဘဗ္ဗော တံ ပေါက္ခရဏိံ ဩတရိတုံ။ ဧဝမေဝ ခေါ, ဘန္တေ, ယာနိ ကာနိစိ ဝိသူကာယိကာနိ [ယာနိ ဝိသုကာယိကာနိ (သီ. ဣ. က.)] ဝိသေဝိတာနိ ဝိပ္ဖန္ဒိတာနိ, သဗ္ဗာနိ တာနိ [ကာနိစိ ကာနိစိ သဗ္ဗာနိ (သီ. ဣ. က.)] ဘဂဝတာ သဉ္ဆိန္နာနိ သမ္ဘဂ္ဂါနိ သမ္ပလိဘဂ္ဂါနိ။ အဘဗ္ဗော ဒါနာဟံ, ဘန္တေ, ပုန ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတုံ ယဒိဒံ ဩတာရာပေက္ခော’’တိ။ အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမာ နိဗ္ဗေဇနီယာ ဂါထာယော အဘာသိ –

‘‘မေဒဝဏ္ဏဉ္စ ပါသာဏံ၊ ဝါယသော အနုပရိယဂါ။

အပေတ္ထ မုဒုံ ဝိန္ဒေမ၊ အပိ အဿာဒနာ သိယာ။

‘‘အလဒ္ဓါ တတ္ထ အဿာဒံ၊ ဝါယသေတ္တော အပက္ကမေ။

ကာကောဝ သေလမာသဇ္ဇ၊ နိဗ္ဗိဇ္ဇာပေမ ဂေါတမာ’’တိ။

၅. မာရဓီတုသုတ္တံ

၁၆၁. အထ ခေါ မာရော ပါပိမာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမာ နိဗ္ဗေဇနီယာ ဂါထာယော အဘာသိတွာ တမှာ ဌာနာ အပက္ကမ္မ ဘဂဝတော အဝိဒူရေ ပထဝိယံ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိ တုဏှီဘူတော မင္ကုဘူတော ပတ္တက္ခန္ဓော အဓေါမုခေါ ပဇ္ဈာယန္တော အပ္ပဋိဘာနော ကဋ္ဌေန ဘူမိံ ဝိလိခန္တော။ အထ ခေါ တဏှာ စ အရတိ စ ရဂါ စ မာရဓီတရော ယေန မာရော ပါပိမာ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ မာရံ ပါပိမန္တံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိံသု –

‘‘ကေနာသိ ဒုမ္မနော တာတ၊ ပုရိသံ ကံ နု သောစသိ။

မယံ တံ ရာဂပါသေန၊ အာရညမိဝ ကုဉ္ဇရံ။

ဗန္ဓိတွာ အာနယိဿာမ၊ ဝသဂေါ တေ ဘဝိဿတီ’’တိ။

‘‘အရဟံ သုဂတော လောကေ၊ န ရာဂေန သုဝါနယော။

မာရဓေယျံ အတိက္ကန္တော၊ တသ္မာ သောစာမဟံ ဘုသ’’န္တိ။

အထ ခေါ တဏှာ စ အရတိ စ ရဂါ စ မာရဓီတရော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ပါဒေ တေ, သမဏ, ပရိစာရေမာ’’တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ န မနသာကာသိ, ယထာ တံ အနုတ္တရေ ဥပဓိသင်္ခယေ ဝိမုတ္တော။

အထ ခေါ တဏှာ စ အရတိ စ ရဂါ စ မာရဓီတရော ဧကမန္တံ အပက္ကမ္မ ဧဝံ သမစိန္တေသုံ – ‘‘ဥစ္စာဝစာ ခေါ ပုရိသာနံ အဓိပ္ပါယာ။ ယံနူန မယံ ဧကသတံ ဧကသတံ ကုမာရိဝဏ္ဏသတံ အဘိနိမ္မိနေယျာမာ’’တိ။ အထ ခေါ တဏှာ စ အရတိ စ ရဂါ စ မာရဓီတရော ဧကသတံ ဧကသတံ ကုမာရိဝဏ္ဏသတံ အဘိနိမ္မိနိတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ပါဒေ တေ, သမဏ, ပရိစာရေမာ’’တိ။ တမ္ပိ ဘဂဝါ န မနသာကာသိ, ယထာ တံ အနုတ္တရေ ဥပဓိသင်္ခယေ ဝိမုတ္တော။

အထ ခေါ တဏှာ စ အရတိ စ ရဂါ စ မာရဓီတရော ဧကမန္တံ အပက္ကမ္မ ဧဝံ သမစိန္တေသုံ – ‘‘ဥစ္စာဝစာ ခေါ ပုရိသာနံ အဓိပ္ပါယာ ။ ယံနူန မယံ ဧကသတံ ဧကသတံ အဝိဇာတဝဏ္ဏသတံ အဘိနိမ္မိနေယျာမာ’’တိ။ အထ ခေါ တဏှာ စ အရတိ စ ရဂါ စ မာရဓီတရော ဧကသတံ ဧကသတံ အဝိဇာတဝဏ္ဏသတံ အဘိနိမ္မိနိတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ပါဒေ တေ, သမဏ, ပရိစာရေမာ’’တိ။ တမ္ပိ ဘဂဝါ န မနသာကာသိ, ယထာ တံ အနုတ္တရေ ဥပဓိသင်္ခယေ ဝိမုတ္တော။

အထ ခေါ တဏှာ စ။ပေ.။ ယံနူန မယံ ဧကသတံ ဧကသတံ သကိံ ဝိဇာတဝဏ္ဏသတံ အဘိနိမ္မိနေယျာမာတိ။ အထ ခေါ တဏှာ စ။ပေ.။ သကိံ ဝိဇာတဝဏ္ဏသတံ အဘိနိမ္မိနိတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ပါဒေ တေ, သမဏ, ပရိစာရေမာ’’တိ။ တမ္ပိ ဘဂဝါ န မနသာကာသိ, ယထာ တံ အနုတ္တရေ ဥပဓိသင်္ခယေ ဝိမုတ္တော။

အထ ခေါ တဏှာ စ။ပေ.။ ယံနူန မယံ ဧကသတံ ဧကသတံ ဒုဝိဇာတဝဏ္ဏသတံ အဘိနိမ္မိနေယျာမာတိ။ အထ ခေါ တဏှာ စ။ပေ.။ ဒုဝိဇာတဝဏ္ဏသတံ အဘိနိမ္မိနိတွာ ယေန ဘဂဝါ။ပေ.။ ယထာ တံ အနုတ္တရေ ဥပဓိသင်္ခယေ ဝိမုတ္တော။ အထ ခေါ တဏှာ စ။ပေ.။ မဇ္ဈိမိတ္ထိဝဏ္ဏသတံ အဘိနိမ္မိနေယျာမာတိ။ အထ ခေါ တဏှာ စ။ပေ.။ မဇ္ဈိမိတ္ထိဝဏ္ဏသတံ အဘိနိမ္မိနိတွာ။ပေ.။ အနုတ္တရေ ဥပဓိသင်္ခယေ ဝိမုတ္တော။

အထ ခေါ တဏှာ စ။ပေ.။ မဟိတ္ထိဝဏ္ဏသတံ အဘိနိမ္မိနေယျာမာတိ ။ အထ ခေါ တဏှာ စ။ပေ.။ မဟိတ္ထိဝဏ္ဏသတံ အဘိနိမ္မိနိတွာ ယေန ဘဂဝါ။ပေ.။ အနုတ္တရေ ဥပဓိသင်္ခယေ ဝိမုတ္တော။ အထ ခေါ တဏှာ စ အရတိ စ ရဂါ စ မာရဓီတရော ဧကမန္တံ အပက္ကမ္မ ဧတဒဝေါစုံ – သစ္စံ ကိရ နော ပိတာ အဝေါစ –

‘‘အရဟံ သုဂတော လောကေ၊ န ရာဂေန သုဝါနယော။

မာရဓေယျံ အတိက္ကန္တော၊ တသ္မာ သောစာမဟံ ဘုသ’’န္တိ။

‘‘ယဉှိ မယံ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ အဝီတရာဂံ ဣမိနာ ဥပက္ကမေန ဥပက္ကမေယျာမ ဟဒယံ ဝါဿ ဖလေယျ, ဥဏှံ လောဟိတံ ဝါ မုခတော ဥဂ္ဂစ္ဆေယျ, ဥမ္မာဒံ ဝါ ပါပုဏေယျ စိတ္တက္ခေပံ ဝါ။ သေယျထာ ဝါ ပန နဠော ဟရိတော လုတော ဥဿုဿတိ ဝိသုဿတိ မိလာယတိ; ဧဝမေဝ ဥဿုဿေယျ ဝိသုဿေယျ မိလာယေယျာ’’တိ။

အထ ခေါ တဏှာ စ အရတိ စ ရဂါ စ မာရဓီတရော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌံသု။ ဧကမန္တံ ဌိတာ ခေါ တဏှာ မာရဓီတာ ဘဂဝန္တံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘သောကာဝတိဏ္ဏော နု ဝနမှိ ဈာယသိ၊

ဝိတ္တံ နု ဇီနော ဥဒ ပတ္ထယာနော။

အာဂုံ နု ဂါမသ္မိမကာသိ ကိဉ္စိ၊

ကသ္မာ ဇနေန န ကရောသိ သက္ခိံ။

သက္ခီ န သမ္ပဇ္ဇတိ ကေနစိ တေ’’တိ။

‘‘အတ္ထဿ ပတ္တိံ ဟဒယဿ သန္တိံ၊

ဇေတွာန သေနံ ပိယသာတရူပံ။

ဧကောဟံ [ဧကာဟံ (သျာ. ကံ. ဣ. က.)] ဈာယံ သုခမနုဗောဓိံ၊

တသ္မာ ဇနေန န ကရောမိ သက္ခိံ။

သက္ခီ န သမ္ပဇ္ဇတိ ကေနစိ မေ’’တိ။

အထ ခေါ အရတိ [အရတိ စ (က.)] မာရဓီတာ ဘဂဝန္တံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘ကထံ ဝိဟာရီဗဟုလောဓ ဘိက္ခု၊

ပဉ္စောဃတိဏ္ဏော အတရီဓ ဆဋ္ဌံ။

ကထံ ဈာယိံ [ကထံ ဈာယံ (သျာ. ကံ. ဣ.)၊ ကထဇ္ဈာယံ (က.)] ဗဟုလံ ကာမသညာ၊

ပရိဗာဟိရာ ဟောန္တိ အလဒ္ဓ ယော တ’’န္တိ။

‘‘ပဿဒ္ဓကာယော သုဝိမုတ္တစိတ္တော၊

အသင်္ခရာနော သတိမာ အနောကော။

အညာယ ဓမ္မံ အဝိတက္ကဈာယီ၊

န ကုပ္ပတိ န သရတိ န ထိနော [န ကုပ္ပတီ နဿရတီ န ထီနော (သီ.)]။

‘‘ဧဝံဝိဟာရီဗဟုလောဓ ဘိက္ခု၊

ပဉ္စောဃတိဏ္ဏော အတရီဓ ဆဋ္ဌံ။

ဧဝံ ဈာယိံ ဗဟုလံ ကာမသညာ၊

ပရိဗာဟိရာ ဟောန္တိ အလဒ္ဓ ယော တ’’န္တိ။

အထ ခေါ ရဂါ [ရဂါစ (က.)] မာရဓီတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘အစ္ဆေဇ္ဇ တဏှံ ဂဏသံဃစာရီ၊

အဒ္ဓါ စရိဿန္တိ [တရိဿန္တိ (သီ.)] ဗဟူ စ သဒ္ဓါ။

ဗဟုံ ဝတာယံ ဇနတံ အနောကော၊

အစ္ဆေဇ္ဇ နေဿတိ မစ္စုရာဇဿ ပါရ’’န္တိ။

‘‘နယန္တိ ဝေ မဟာဝီရာ၊ သဒ္ဓမ္မေန တထာဂတာ။

ဓမ္မေန နယမာနာနံ၊ ကာ ဥသူယာ ဝိဇာနတ’’န္တိ။

အထ ခေါ တဏှာ စ အရတိ စ ရဂါ စ မာရဓီတရော ယေန မာရော ပါပိမာ တေနုပသင်္ကမိံသု။ အဒ္ဒသာ ခေါ မာရော ပါပိမာ တဏှဉ္စ အရတိဉ္စ ရဂဉ္စ မာရဓီတရော ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တိယော။ ဒိသွာန ဂါထာဟိ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘ဗာလာ ကုမုဒနာဠေဟိ၊ ပဗ္ဗတံ အဘိမတ္ထထ [အဘိမန္ထထ (သီ.)]။

ဂိရိံ နခေန ခနထ၊ အယော ဒန္တေဟိ ခါဒထ။

‘‘သေလံဝ သိရသူဟစ္စ [သိရသိ ဦဟစ္စ (သီ.)၊ သိရသိ ဩဟစ္စ (သျာ. ကံ.)]၊ ပါတာလေ ဂါဓမေသထ။

ခါဏုံဝ ဥရသာသဇ္ဇ၊ နိဗ္ဗိဇ္ဇာပေထ ဂေါတမာ’’တိ။

‘‘ဒဒ္ဒလ္လမာနာ အာဂဉ္ဆုံ၊ တဏှာ စ အရတီ ရဂါ။

တာ တတ္ထ ပနုဒီ သတ္ထာ၊ တူလံ ဘဋ္ဌံဝ မာလုတော’’တိ။

တတိယော ဝဂ္ဂေါ။

တဿုဒ္ဒါနံ –

သမ္ဗဟုလာ သမိဒ္ဓိ စ၊ ဂေါဓိကံ သတ္တဝဿာနိ။

ဓီတရံ ဒေသိတံ ဗုဒ္ဓ၊ သေဋ္ဌေန ဣမံ မာရပဉ္စကန္တိ။

မာရသံယုတ္တံ သမတ္တံ။