ကောသလသံယုတ္တံ

၃. ကောသလသံယုတ္တံ

၁. ပဌမဝဂ္ဂေါ

၁. ဒဟရသုတ္တံ

၁၁၂. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဘဝမ္ပိ နော ဂေါတမော အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါတိ ပဋိဇာနာတီ’’တိ? ‘‘ယဉှိ တံ, မဟာရာဇ, သမ္မာ ဝဒမာနော ဝဒေယျ ‘အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါ’တိ, မမေဝ [မမံ (သဗ္ဗတ္ထ)] တံ သမ္မာ ဝဒမာနော ဝဒေယျ။ အဟဉှိ, မဟာရာဇ, အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါ’’တိ။

‘‘ယေပိ တေ, ဘော ဂေါတမ, သမဏဗြာဟ္မဏာ သံဃိနော ဂဏိနော ဂဏာစရိယာ ဉာတာ ယသဿိနော တိတ္ထကရာ သာဓုသမ္မတာ ဗဟုဇနဿ, သေယျထိဒံ – ပူရဏော ကဿပေါ, မက္ခလိ ဂေါသာလော, နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော, သဉ္စယော ဗေလဋ္ဌပုတ္တော, ပကုဓေါ ကစ္စာယနော, အဇိတော ကေသကမ္ဗလော; တေပိ မယာ ‘အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါတိ ပဋိဇာနာထာ’တိ ပုဋ္ဌာ သမာနာ အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါတိ န ပဋိဇာနန္တိ။ ကိံ ပန ဘဝံ ဂေါတမော ဒဟရော စေဝ ဇာတိယာ နဝေါ စ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာ’’တိ?

‘‘စတ္တာရော ခေါ မေ, မဟာရာဇ, ဒဟရာတိ န ဥညာတဗ္ဗာ, ဒဟရာတိ န ပရိဘောတဗ္ဗာ။ ကတမေ စတ္တာရော? ခတ္တိယော ခေါ, မဟာရာဇ, ဒဟရောတိ န ဥညာတဗ္ဗော, ဒဟရောတိ န ပရိဘောတဗ္ဗော။ ဥရဂေါ ခေါ, မဟာရာဇ, ဒဟရောတိ န ဥညာတဗ္ဗော, ဒဟရောတိ န ပရိဘောတဗ္ဗော။ အဂ္ဂိ ခေါ, မဟာရာဇ, ဒဟရောတိ န ဥညာတဗ္ဗော, ဒဟရောတိ န ပရိဘောတဗ္ဗော။ ဘိက္ခု, ခေါ, မဟာရာဇ, ဒဟရောတိ န ဥညာတဗ္ဗော, ဒဟရောတိ န ပရိဘောတဗ္ဗော။ ဣမေ ခေါ, မဟာရာဇ, စတ္တာရော ဒဟရာတိ န ဥညာတဗ္ဗာ, ဒဟရာတိ န ပရိဘောတဗ္ဗာ’’တိ။

ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ ဣဒံ ဝတွာန သုဂတော အထာပရံ ဧတဒဝေါစ သတ္ထာ –

‘‘ခတ္တိယံ ဇာတိသမ္ပန္နံ၊ အဘိဇာတံ ယသဿိနံ။

ဒဟရောတိ နာဝဇာနေယျ၊ န နံ ပရိဘဝေ နရော။

‘‘ဌာနဉှိ သော မနုဇိန္ဒော၊ ရဇ္ဇံ လဒ္ဓါန ခတ္တိယော။

သော ကုဒ္ဓေါ ရာဇဒဏ္ဍေန၊ တသ္မိံ ပက္ကမတေ ဘုသံ။

တသ္မာ တံ ပရိဝဇ္ဇေယျ၊ ရက္ခံ ဇီဝိတမတ္တနော။

‘‘ဂါမေ ဝါ ယဒိ ဝါ ရညေ၊ ယတ္ထ ပဿေ ဘုဇင်္ဂမံ။

ဒဟရောတိ နာဝဇာနေယျ၊ န နံ ပရိဘဝေ နရော။

‘‘ဥစ္စာဝစေဟိ ဝဏ္ဏေဟိ၊ ဥရဂေါ စရတိ တေဇသီ [တေဇသာ (သီ. က.)၊ တေဇသိ (ဣ. က.)]။

သော အာသဇ္ဇ ဍံသေ ဗာလံ၊ နရံ နာရိဉ္စ ဧကဒါ။

တသ္မာ တံ ပရိဝဇ္ဇေယျ၊ ရက္ခံ ဇီဝိတမတ္တနော။

‘‘ပဟူတဘက္ခံ ဇာလိနံ၊ ပါဝကံ ကဏှဝတ္တနိံ။

ဒဟရောတိ နာဝဇာနေယျ၊ န နံ ပရိဘဝေ နရော။

‘‘လဒ္ဓါ ဟိ သော ဥပါဒါနံ၊ မဟာ ဟုတွာန ပါဝကော။

သော အာသဇ္ဇ ဍဟေ [ဒဟေ] ဗာလံ၊ နရံ နာရိဉ္စ ဧကဒါ။

တသ္မာ တံ ပရိဝဇ္ဇေယျ၊ ရက္ခံ ဇီဝိတမတ္တနော။

‘‘ဝနံ ယဒဂ္ဂိ ဍဟတိ [ဒဟတိ (က.)]၊ ပါဝကော ကဏှဝတ္တနီ။

ဇာယန္တိ တတ္ထ ပါရောဟာ၊ အဟောရတ္တာနမစ္စယေ။

‘‘ယဉ္စ ခေါ သီလသမ္ပန္နော၊ ဘိက္ခု ဍဟတိ တေဇသာ။

န တဿ ပုတ္တာ ပသဝေါ၊ ဒါယာဒါ ဝိန္ဒရေ ဓနံ။

အနပစ္စာ အဒါယာဒါ၊ တာလာဝတ္ထူ ဘဝန္တိ တေ။

‘‘တသ္မာ ဟိ ပဏ္ဍိတော ပေါသော၊ သမ္ပဿံ အတ္ထမတ္တနော။

ဘုဇင်္ဂမံ ပါဝကဉ္စ၊ ခတ္တိယဉ္စ ယသဿိနံ။

ဘိက္ခုဉ္စ သီလသမ္ပန္နံ၊ သမ္မဒေဝ သမာစရေ’’တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ, ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဘိက္ကန္တံ, ဘန္တေ, အဘိက္ကန္တံ, ဘန္တေ! သေယျထာပိ ဘန္တေ, နိက္ကုဇ္ဇိတံ [နိကုဇ္ဇိတံ (?)] ဝါ ဥက္ကုဇ္ဇေယျ , ပဋိစ္ဆန္နံ ဝါ ဝိဝရေယျ, မူဠှဿ ဝါ မဂ္ဂံ အာစိက္ခေယျ , အန္ဓကာရေ ဝါ တေလပဇ္ဇောတံ ဓါရေယျ – ‘စက္ခုမန္တော ရူပါနိ ဒက္ခန္တီ’တိ; ဧဝမေဝံ ဘဂဝတာ အနေကပရိယာယေန ဓမ္မော ပကာသိတော။ ဧသာဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝန္တံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသံဃဉ္စ။ ဥပါသကံ မံ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဓါရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။

၂. ပုရိသသုတ္တံ

၁၁၃. သာဝတ္ထိနိဒါနံ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကတိ နု ခေါ, ဘန္တေ, ပုရိသဿ ဓမ္မာ အဇ္ဈတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ အဖာသုဝိဟာရာယာ’’တိ?

‘‘တယော ခေါ, မဟာရာဇ, ပုရိသဿ ဓမ္မာ အဇ္ဈတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ အဖာသုဝိဟာရာယ။ ကတမေ တယော? လောဘော ခေါ, မဟာရာဇ, ပုရိသဿ ဓမ္မော အဇ္ဈတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ အဖာသုဝိဟာရာယ။ ဒေါသော ခေါ, မဟာရာဇ, ပုရိသဿ ဓမ္မော အဇ္ဈတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ အဖာသုဝိဟာရာယ။ မောဟော ခေါ, မဟာရာဇ, ပုရိသဿ ဓမ္မော အဇ္ဈတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ အဖာသုဝိဟာရာယ ။ ဣမေ ခေါ, မဟာရာဇ, တယော ပုရိသဿ ဓမ္မာ အဇ္ဈတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ အဖာသုဝိဟာရာယာ’’တိ။ ဣဒမဝေါစ။ပေ.။

‘‘လောဘော ဒေါသော စ မောဟော စ၊ ပုရိသံ ပါပစေတသံ။

ဟိံသန္တိ အတ္တသမ္ဘူတာ၊ တစသာရံဝ သမ္ဖလ’’န္တိ [သပ္ဖလန္တိ (သျာ. ကံ.)]။

၃. ဇရာမရဏသုတ္တံ

၁၁၄. သာဝတ္ထိနိဒါနံ ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ, ဘန္တေ, ဇာတဿ အညတြ ဇရာမရဏာ’’တိ? ‘‘နတ္ထိ ခေါ, မဟာရာဇ, ဇာတဿ အညတြ ဇရာမရဏာ။ ယေပိ တေ, မဟာရာဇ, ခတ္တိယမဟာသာလာ အဍ္ဎာ မဟဒ္ဓနာ မဟာဘောဂါ ပဟူတဇာတရူပရဇတာ ပဟူတဝိတ္တူပကရဏာ ပဟူတဓနဓညာ, တေသမ္ပိ ဇာတာနံ နတ္ထိ အညတြ ဇရာမရဏာ။ ယေပိ တေ, မဟာရာဇ, ဗြာဟ္မဏမဟာသာလာ။ပေ.။ ဂဟပတိမဟာသာလာ အဍ္ဎာ မဟဒ္ဓနာ မဟာဘောဂါ ပဟူတဇာတရူပရဇတာ ပဟူတဝိတ္တူပကရဏာ ပဟူတဓနဓညာ, တေသမ္ပိ ဇာတာနံ နတ္ထိ အညတြ ဇရာမရဏာ။ ယေပိ တေ, မဟာရာဇ, ဘိက္ခူ အရဟန္တော ခီဏာသဝါ ဝုသိတဝန္တော ကတကရဏီယာ ဩဟိတဘာရာ အနုပ္ပတ္တသဒတ္ထာ ပရိက္ခီဏဘဝသံယောဇနာ သမ္မဒညာဝိမုတ္တာ, တေသံ ပါယံ ကာယော ဘေဒနဓမ္မော နိက္ခေပနဓမ္မော’’တိ။ ဣဒမဝေါစ။ပေ.။

‘‘ဇီရန္တိ ဝေ ရာဇရထာ သုစိတ္တာ၊

အထော သရီရမ္ပိ ဇရံ ဥပေတိ။

သတဉ္စ ဓမ္မော န ဇရံ ဥပေတိ၊

သန္တော ဟဝေ သဗ္ဘိ ပဝေဒယန္တီ’’တိ။

၄. ပိယသုတ္တံ

၁၁၅. သာဝတ္ထိနိဒါနံ ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣဓ မယှံ, ဘန္တေ, ရဟောဂတဿ ပဋိသလ္လီနဿ ဧဝံ စေတသော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ – ‘ကေသံ နု ခေါ ပိယော အတ္တာ, ကေသံ အပ္ပိယော အတ္တာ’တိ? တဿ မယှံ, ဘန္တေ, ဧတဒဟောသိ – ‘ယေ စ ခေါ ကေစိ ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရန္တိ, ဝါစာယ ဒုစ္စရိတံ စရန္တိ, မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရန္တိ; တေသံ အပ္ပိယော အတ္တာ’။ ကိဉ္စာပိ တေ ဧဝံ ဝဒေယျုံ – ‘ပိယော နော အတ္တာ’တိ, အထ ခေါ တေသံ အပ္ပိယော အတ္တာ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ယဉှိ အပ္ပိယော အပ္ပိယဿ ကရေယျ, တံ တေ အတ္တနာဝ အတ္တနော ကရောန္တိ; တသ္မာ တေသံ အပ္ပိယော အတ္တာ။ ယေ စ ခေါ ကေစိ ကာယေန သုစရိတံ စရန္တိ, ဝါစာယ သုစရိတံ စရန္တိ, မနသာ သုစရိတံ စရန္တိ; တေသံ ပိယော အတ္တာ။ ကိဉ္စာပိ တေ ဧဝံ ဝဒေယျုံ – ‘အပ္ပိယော နော အတ္တာ’တိ; အထ ခေါ တေသံ ပိယော အတ္တာ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ယဉှိ ပိယော ပိယဿ ကရေယျ, တံ တေ အတ္တနာဝ အတ္တနော ကရောန္တိ; တသ္မာ တေသံ ပိယော အတ္တာ’’တိ။

‘‘ဧဝမေတံ, မဟာရာဇ, ဧဝမေတံ, မဟာရာဇ! ယေ ဟိ ကေစိ, မဟာရာဇ, ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရန္တိ, ဝါစာယ ဒုစ္စရိတံ စရန္တိ, မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရန္တိ; တေသံ အပ္ပိယော အတ္တာ။ ကိဉ္စာပိ တေ ဧဝံ ဝဒေယျုံ – ‘ပိယော နော အတ္တာ’တိ, အထ ခေါ တေသံ အပ္ပိယော အတ္တာ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ယဉှိ, မဟာရာဇ, အပ္ပိယော အပ္ပိယဿ ကရေယျ, တံ တေ အတ္တနာဝ အတ္တနော ကရောန္တိ; တသ္မာ တေသံ အပ္ပိယော အတ္တာ။ ယေ စ ခေါ ကေစိ, မဟာရာဇ , ကာယေန သုစရိတံ စရန္တိ, ဝါစာယ သုစရိတံ စရန္တိ, မနသာ သုစရိတံ စရန္တိ; တေသံ ပိယော အတ္တာ။ ကိဉ္စာပိ တေ ဧဝံ ဝဒေယျုံ – ‘အပ္ပိယော နော အတ္တာ’တိ; အထ ခေါ တေသံ ပိယော အတ္တာ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ယဉှိ မဟာရာဇ, ပိယော ပိယဿ ကရေယျ, တံ တေ အတ္တနာဝ အတ္တနော ကရောန္တိ; တသ္မာ တေသံ ပိယော အတ္တာ’’တိ။ ဣဒမဝေါစ။ပေ.။

‘‘အတ္တာနဉ္စေ ပိယံ ဇညာ၊ န နံ ပါပေန သံယုဇေ။

န ဟိ တံ သုလဘံ ဟောတိ၊ သုခံ ဒုက္ကဋကာရိနာ။

‘‘အန္တကေနာဓိပန္နဿ၊ ဇဟတော မာနုသံ ဘဝံ။

ကိဉှိ တဿ သကံ ဟောတိ၊ ကိဉ္စ အာဒါယ ဂစ္ဆတိ။

ကိဉ္စဿ အနုဂံ ဟောတိ၊ ဆာယာဝ အနပါယိနီ [အနုပါယိနီ (သျာ. ကံ. က.)]။

‘‘ဥဘော ပုညဉ္စ ပါပဉ္စ၊ ယံ မစ္စော ကုရုတေ ဣဓ။

တဉှိ တဿ သကံ ဟောတိ၊ တဉ္စ [တံဝ (?)] အာဒါယ ဂစ္ဆတိ။

တဉ္စဿ [တံဝဿ (?)] အနုဂံ ဟောတိ၊ ဆာယာဝ အနပါယိနီ။

‘‘တသ္မာ ကရေယျ ကလျာဏံ၊ နိစယံ သမ္ပရာယိကံ။

ပုညာနိ ပရလောကသ္မိံ၊ ပတိဋ္ဌာ ဟောန္တိ ပါဏိန’’န္တ္န္တ္တိ။

၅. အတ္တရက္ခိတသုတ္တံ

၁၁၆. သာဝတ္ထိနိဒါနံ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣဓ မယှံ, ဘန္တေ, ရဟောဂတဿ ပဋိသလ္လီနဿ ဧဝံ စေတသော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ – ‘ကေသံ နု ခေါ ရက္ခိတော အတ္တာ, ကေသံ အရက္ခိတော အတ္တာ’တိ? တဿ မယှံ, ဘန္တေ, ဧတဒဟောသိ – ‘ယေ ခေါ ကေစိ ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရန္တိ, ဝါစာယ ဒုစ္စရိတံ စရန္တိ, မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရန္တိ; တေသံ အရက္ခိတော အတ္တာ။ ကိဉ္စာပိ တေ ဟတ္ထိကာယော ဝါ ရက္ခေယျ, အဿကာယော ဝါ ရက္ခေယျ, ရထကာယော ဝါ ရက္ခေယျ, ပတ္တိကာယော ဝါ ရက္ခေယျ; အထ ခေါ တေသံ အရက္ခိတော အတ္တာ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဗာဟိရာ ဟေသာ ရက္ခာ, နေသာ ရက္ခာ အဇ္ဈတ္တိကာ; တသ္မာ တေသံ အရက္ခိတော အတ္တာ။ ယေ စ ခေါ ကေစိ ကာယေန သုစရိတံ စရန္တိ, ဝါစာယ သုစရိတံ စရန္တိ, မနသာ သုစရိတံ စရန္တိ; တေသံ ရက္ခိတော အတ္တာ။ ကိဉ္စာပိ တေ နေဝ ဟတ္ထိကာယော ရက္ခေယျ, န အဿကာယော ရက္ခေယျ, န ရထကာယော ရက္ခေယျ , န ပတ္တိကာယော ရက္ခေယျ; အထ ခေါ တေသံ ရက္ခိတော အတ္တာ။ တံ ကိဿ ဟေတု? အဇ္ဈတ္တိကာ ဟေသာ ရက္ခာ, နေသာ ရက္ခာ ဗာဟိရာ; တသ္မာ တေသံ ရက္ခိတော အတ္တာ’’’တိ။

‘‘ဧဝမေတံ, မဟာရာဇ, ဧဝမေတံ, မဟာရာဇ! ယေ ဟိ ကေစိ, မဟာရာဇ, ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရန္တိ။ပေ.။ တေသံ အရက္ခိတော အတ္တာ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဗာဟိရာ ဟေသာ, မဟာရာဇ, ရက္ခာ, နေသာ ရက္ခာ အဇ္ဈတ္တိကာ; တသ္မာ တေသံ အရက္ခိတော အတ္တာ။ ယေ စ ခေါ ကေစိ, မဟာရာဇ, ကာယေန သုစရိတံ စရန္တိ, ဝါစာယ သုစရိတံ စရန္တိ, မနသာ သုစရိတံ စရန္တိ; တေသံ ရက္ခိတော အတ္တာ။ ကိဉ္စာပိ တေ နေဝ ဟတ္ထိကာယော ရက္ခေယျ, န အဿကာယော ရက္ခေယျ, န ရထကာယော ရက္ခေယျ, န ပတ္တိကာယော ရက္ခေယျ; အထ ခေါ တေသံ ရက္ခိတော အတ္တာ။ တံ ကိဿ ဟေတု? အဇ္ဈတ္တိကာ ဟေသာ, မဟာရာဇ, ရက္ခာ, နေသာ ရက္ခာ ဗာဟိရာ; တသ္မာ တေသံ ရက္ခိတော အတ္တာ’’တိ။ ဣဒမဝေါစ။ပေ.။

‘‘ကာယေန သံဝရော သာဓု၊ သာဓု ဝါစာယ သံဝရော။

မနသာ သံဝရော သာဓု၊ သာဓု သဗ္ဗတ္ထ သံဝရော။

သဗ္ဗတ္ထ သံဝုတော လဇ္ဇီ၊ ရက္ခိတောတိ ပဝုစ္စတီ’’တိ။

၆. အပ္ပကသုတ္တံ

၁၁၇. သာဝတ္ထိနိဒါနံ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣဓ မယှံ, ဘန္တေ, ရဟောဂတဿ ပဋိသလ္လီနဿ ဧဝံ စေတသော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ – ‘အပ္ပကာ တေ သတ္တာ လောကသ္မိံ ယေ ဥဠာရေ ဥဠာရေ ဘောဂေ လဘိတွာ န စေဝ မဇ္ဇန္တိ, န စ ပမဇ္ဇန္တိ, န စ ကာမေသု ဂေဓံ အာပဇ္ဇန္တိ, န စ သတ္တေသု ဝိပ္ပဋိပဇ္ဇန္တိ။ အထ ခေါ ဧတေဝ ဗဟုတရာ သတ္တာ လောကသ္မိံ ယေ ဥဠာရေ ဥဠာရေ ဘောဂေ လဘိတွာ မဇ္ဇန္တိ စေဝ ပမဇ္ဇန္တိ , စ ကာမေသု စ ဂေဓံ အာပဇ္ဇန္တိ, သတ္တေသု စ ဝိပ္ပဋိပဇ္ဇန္တီ’’’တိ။

‘‘ဧဝမေတံ, မဟာရာဇ, ဧဝမေတံ, မဟာရာဇ! အပ္ပကာ တေ, မဟာရာဇ, သတ္တာ လောကသ္မိံ, ယေ ဥဠာရေ ဥဠာရေ ဘောဂေ လဘိတွာ န စေဝ မဇ္ဇန္တိ, န စ ပမဇ္ဇန္တိ, န စ ကာမေသု ဂေဓံ အာပဇ္ဇန္တိ, န စ သတ္တေသု ဝိပ္ပဋိပဇ္ဇန္တိ။ အထ ခေါ ဧတေဝ ဗဟုတရာ သတ္တာ လောကသ္မိံ, ယေ ဥဠာရေ ဥဠာရေ ဘောဂေ လဘိတွာ မဇ္ဇန္တိ စေဝ ပမဇ္ဇန္တိ စ ကာမေသု စ ဂေဓံ အာပဇ္ဇန္တိ, သတ္တေသု စ ဝိပ္ပဋိပဇ္ဇန္တီ’’တိ။ ဣဒမဝေါစ။ပေ.။

‘‘သာရတ္တာ ကာမဘောဂေသု၊ ဂိဒ္ဓါ ကာမေသု မုစ္ဆိတာ။

အတိသာရံ န ဗုဇ္ဈန္တိ၊ မိဂါ ကူဋံဝ ဩဍ္ဍိတံ။

ပစ္ဆာသံ ကဋုကံ ဟောတိ၊ ဝိပါကော ဟိဿ ပါပကော’’တိ။

၇. အဍ္ဍကရဏသုတ္တံ

၁၁၈. သာဝတ္ထိနိဒါနံ ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣဓါဟံ, ဘန္တေ, အဍ္ဍကရဏေ [အတ္ထကရဏေ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] နိသိန္နော ပဿာမိ ခတ္တိယမဟာသာလေပိ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလေပိ ဂဟပတိမဟာသာလေပိ အဍ္ဎေ မဟဒ္ဓနေ မဟာဘောဂေ ပဟူတဇာတရူပရဇတေ ပဟူတဝိတ္တူပကရဏေ ပဟူတဓနဓညေ ကာမဟေတု ကာမနိဒါနံ ကာမာဓိကရဏံ သမ္ပဇာနမုသာ ဘာသန္တေ။ တဿ မယှံ, ဘန္တေ, ဧတဒဟောသိ – ‘အလံ ဒါနိ မေ အဍ္ဍကရဏေန, ဘဒြမုခေါ ဒါနိ အဍ္ဍကရဏေန ပညာယိဿတီ’’’တိ။

‘‘(ဧဝမေတံ, မဟာရာဇ, ဧဝမေတံ မဟာရာဇ!) [( ) သီ. ဣ. ပေါတ္ထကေသု နတ္ထိ] ယေပိ တေ, မဟာရာဇ, ခတ္တိယမဟာသာလာ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလာ ဂဟပတိမဟာသာလာ အဍ္ဎာ မဟဒ္ဓနာ မဟာဘောဂါ ပဟူတဇာတရူပရဇတာ ပဟူတဝိတ္တူပကရဏာ ပဟူတဓနဓညာ ကာမဟေတု ကာမနိဒါနံ ကာမာဓိကရဏံ သမ္ပဇာနမုသာ ဘာသန္တိ; တေသံ တံ ဘဝိဿတိ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယာ’’တိ။ ဣဒမဝေါစ။ပေ.။

‘‘သာရတ္တာ ကာမဘောဂေသု၊ ဂိဒ္ဓါ ကာမေသု မုစ္ဆိတာ။

အတိသာရံ န ဗုဇ္ဈန္တိ၊ မစ္ဆာ ခိပ္ပံဝ ဩဍ္ဍိတံ။

ပစ္ဆာသံ ကဋုကံ ဟောတိ၊ ဝိပါကော ဟိဿ ပါပကော’’တိ။

၈. မလ္လိကာသုတ္တံ

၁၁၉. သာဝတ္ထိနိဒါနံ ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော မလ္လိကာယ ဒေဝိယာ သဒ္ဓိံ ဥပရိပါသာဒဝရဂတော ဟောတိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော မလ္လိကံ ဒေဝိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ တေ, မလ္လိကေ, ကောစညော အတ္တနာ ပိယတရော’’တိ? ‘‘နတ္ထိ ခေါ မေ, မဟာရာဇ, ကောစညော အတ္တနာ ပိယတရော။ တုယှံ ပန, မဟာရာဇ, အတ္ထညော ကောစိ အတ္တနာ ပိယတရော’’တိ? ‘‘မယှမ္ပိ ခေါ, မလ္လိကေ, နတ္ထညော ကောစိ အတ္တနာ ပိယတရော’’တိ။

အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ပါသာဒါ ဩရောဟိတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣဓါဟံ, ဘန္တေ, မလ္လိကာယ ဒေဝိယာ သဒ္ဓိံ ဥပရိပါသာဒဝရဂတော မလ္လိကံ ဒေဝိံ ဧတဒဝေါစံ – ‘အတ္ထိ နု ခေါ တေ, မလ္လိကေ, ကောစညော အတ္တနာ ပိယတရော’တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဘန္တေ, မလ္လိကာ ဒေဝီ မံ ဧတဒဝေါစ – ‘နတ္ထိ ခေါ မေ, မဟာရာဇ, ကောစညော အတ္တနာ ပိယတရော။ တုယှံ ပန, မဟာရာဇ, အတ္ထညော ကောစိ အတ္တနာ ပိယတရော’တိ? ဧဝံ ဝုတ္တာဟံ, ဘန္တေ, မလ္လိကံ ဒေဝိံ ဧတဒဝေါစံ – ‘မယှမ္ပိ ခေါ, မလ္လိကေ, နတ္ထညော ကောစိ အတ္တနာ ပိယတရော’’တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာ တာယံ ဝေလာယံ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘သဗ္ဗာ ဒိသာ အနုပရိဂမ္မ စေတသာ၊

နေဝဇ္ဈဂါ ပိယတရမတ္တနာ က္ဝစိ။

ဧဝံ ပိယော ပုထု အတ္တာ ပရေသံ၊

တသ္မာ န ဟိံသေ ပရမတ္တကာမော’’တိ။

၉. ယညသုတ္တံ

၁၂၀. သာဝတ္ထိနိဒါနံ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ မဟာယညော ပစ္စုပဋ္ဌိတော ဟောတိ, ပဉ္စ စ ဥသဘသတာနိ ပဉ္စ စ ဝစ္ဆတရသတာနိ ပဉ္စ စ ဝစ္ဆတရိသတာနိ ပဉ္စ စ အဇသတာနိ ပဉ္စ စ ဥရဗ္ဘသတာနိ ထူဏူပနီတာနိ ဟောန္တိ ယညတ္ထာယ။ ယေပိဿ တေ ဟောန္တိ ဒါသာတိ ဝါ ပေဿာတိ ဝါ ကမ္မကရာတိ ဝါ, တေပိ ဒဏ္ဍတဇ္ဇိတာ ဘယတဇ္ဇိတာ အဿုမုခါ ရုဒမာနာ ပရိကမ္မာနိ ကရောန္တိ။

အထ ခေါ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ သာဝတ္ထိံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိံသု။ သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ဣဓ, ဘန္တေ, ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ မဟာယညော ပစ္စုပဋ္ဌိတော ဟောတိ, ပဉ္စ စ ဥသဘသတာနိ ပဉ္စ စ ဝစ္ဆတရသတာနိ ပဉ္စ စ ဝစ္ဆတရိသတာနိ ပဉ္စ စ အဇသတာနိ ပဉ္စ စ ဥရဗ္ဘသတာနိ ထူဏူပနီတာနိ ဟောန္တိ ယညတ္ထာယ ။ ယေပိဿ တေ ဟောန္တိ ဒါသာတိ ဝါ ပေဿာတိ ဝါ ကမ္မကရာတိ ဝါ, တေပိ ဒဏ္ဍတဇ္ဇိတာ ဘယတဇ္ဇိတာ အဿုမုခါ ရုဒမာနာ ပရိကမ္မာနိ ကရောန္တီ’’တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာ တာယံ ဝေလာယံ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိ –

‘‘အဿမေဓံ ပုရိသမေဓံ၊ သမ္မာပါသံ ဝါဇပေယျံ နိရဂ္ဂဠှံ။

မဟာယညာ မဟာရမ္ဘာ [ဝါဇပေယျုံ။ နိရဂ္ဂဠံ မဟာရမ္ဘာ (က.)]၊ န တေ ဟောန္တိ မဟပ္ဖလာ။

‘‘အဇေဠကာ စ ဂါဝေါ စ၊ ဝိဝိဓါ ယတ္ထ ဟညရေ။

န တံ သမ္မဂ္ဂတာ ယညံ၊ ဥပယန္တိ မဟေသိနော။

‘‘ယေ စ ယညာ နိရာရမ္ဘာ၊ ယဇန္တိ အနုကုလံ သဒါ။

အဇေဠကာ စ ဂါဝေါ စ၊ ဝိဝိဓါ နေတ္ထ ဟညရေ။

ဧတံ သမ္မဂ္ဂတာ ယညံ၊ ဥပယန္တိ မဟေသိနော။

‘‘ဧတံ ယဇေထ မေဓါဝီ၊ ဧသော ယညော မဟပ္ဖလော။

ဧတဉှိ ယဇမာနဿ၊ သေယျော ဟောတိ န ပါပိယော။

ယညော စ ဝိပုလော ဟောတိ၊ ပသီဒန္တိ စ ဒေဝတာ’’တိ။

၁၀. ဗန္ဓနသုတ္တံ

၁၂၁. တေန ခေါ ပန သမယေန ရညာ ပသေနဒိနာ ကောသလေန မဟာဇနကာယော ဗန္ဓာပိတော ဟောတိ, အပ္ပေကစ္စေ ရဇ္ဇူဟိ အပ္ပေကစ္စေ အန္ဒူဟိ အပ္ပေကစ္စေ သင်္ခလိကာဟိ။

အထ ခေါ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ သာဝတ္ထိံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိံသု။ သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ဣဓ, ဘန္တေ, ရညာ ပသေနဒိနာ ကောသလေန မဟာဇနကာယော ဗန္ဓာပိတော, အပ္ပေကစ္စေ ရဇ္ဇူဟိ အပ္ပေကစ္စေ အန္ဒူဟိ အပ္ပေကစ္စေ သင်္ခလိကာဟီ’’တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာ တာယံ ဝေလာယံ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိ –

‘‘န တံ ဒဠှံ ဗန္ဓနမာဟု ဓီရာ၊

ယဒါယသံ ဒါရုဇံ ပဗ္ဗဇဉ္စ။

သာရတ္တရတ္တာ မဏိကုဏ္ဍလေသု၊

ပုတ္တေသု ဒါရေသု စ ယာ အပေက္ခာ။

‘‘ဧတံ ဒဠှံ ဗန္ဓနမာဟု ဓီရာ၊

ဩဟာရိနံ သိထိလံ ဒုပ္ပမုဉ္စံ။

ဧတမ္ပိ ဆေတွာန ပရိဗ္ဗဇန္တိ၊

အနပေက္ခိနော ကာမသုခံ ပဟာယာ’’တိ။

ပဌမော ဝဂ္ဂေါ။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ဒဟရော ပုရိသော ဇရာ၊ ပိယံ အတ္တာနရက္ခိတော။

အပ္ပကာ အဍ္ဍကရဏံ၊ မလ္လိကာ ယညဗန္ဓနန္တိ။

၂. ဒုတိယဝဂ္ဂေါ

၁. သတ္တဇဋိလသုတ္တံ

၁၂၂. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ပုဗ္ဗာရာမေ မိဂါရမာတုပါသာဒေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ သာယနှသမယံ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတော ဗဟိဒွါရကောဋ္ဌကေ နိသိန္နော ဟောတိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန သတ္တ စ ဇဋိလာ သတ္တ စ နိဂဏ္ဌာ သတ္တ စ အစေလကာ သတ္တ စ ဧကသာဋကာ သတ္တ စ ပရိဗ္ဗာဇကာ ပရူဠှကစ္ဆနခလောမာ ခါရိဝိဝိဓမာဒါယ [ခါရိဝိဓံ အာဒါယ (ဣ.) ဒီ. နိ. ၁.၂၈၀ တဒဋ္ဌကထာပိ ဩလောကေတဗ္ဗာ] ဘဂဝတော အဝိဒူရေ အတိက္ကမန္တိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဥဋ္ဌာယာသနာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ဒက္ခိဏဇာဏုမဏ္ဍလံ ပထဝိယံ နိဟန္တွာ ယေန တေ သတ္တ စ ဇဋိလာ သတ္တ စ နိဂဏ္ဌာ သတ္တ စ အစေလကာ သတ္တ စ ဧကသာဋကာ သတ္တ စ ပရိဗ္ဗာဇကာ တေနဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ တိက္ခတ္တုံ နာမံ သာဝေသိ – ‘‘ရာဇာဟံ, ဘန္တေ, ပသေနဒိ ကောသလော။ပေ.။ ရာဇာဟံ, ဘန္တေ, ပသေနဒိ ကောသလော’’တိ။

အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော အစိရပက္ကန္တေသု တေသု သတ္တသု စ ဇဋိလေသု သတ္တသု စ နိဂဏ္ဌေသု သတ္တသု စ အစေလကေသု သတ္တသု စ ဧကသာဋကေသု သတ္တသု စ ပရိဗ္ဗာဇကေသု ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ယေ တေ, ဘန္တေ, လောကေ အရဟန္တော ဝါ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဝါ သမာပန္နာ ဧတေ တေသံ အညတရာ’’တိ။

‘‘ဒုဇ္ဇာနံ ခေါ ဧတံ, မဟာရာဇ, တယာ ဂိဟိနာ ကာမဘောဂိနာ ပုတ္တသမ္ဗာဓသယနံ အဇ္ဈာဝသန္တေန ကာသိကစန္ဒနံ ပစ္စနုဘောန္တေန မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ ဓါရယန္တေန ဇာတရူပရဇတံ သာဒိယန္တေန – ‘ဣမေ ဝါ အရဟန္တော, ဣမေ ဝါ အရဟတ္တမဂ္ဂံ သမာပန္နာ’’’တိ။

‘‘သံဝါသေန ခေါ, မဟာရာဇ, သီလံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တဉ္စ ခေါ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ, န ဣတ္တရံ; မနသိကရောတာ, နော အမနသိကရောတာ; ပညဝတာ, နော ဒုပ္ပညေန။ သံဝေါဟာရေန ခေါ, မဟာရာဇ, သောစေယျံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တဉ္စ ခေါ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ, န ဣတ္တရံ; မနသိကရောတာ, နော အမနသိကရောတာ; ပညဝတာ, နော ဒုပ္ပညေန။ အာပဒါသု ခေါ, မဟာရာဇ, ထာမော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော စ ခေါ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ, န ဣတ္တရံ; မနသိကရောတာ, နော အမနသိကရောတာ; ပညဝတာ, နော ဒုပ္ပညေန။ သာကစ္ဆာယ , ခေါ, မဟာရာဇ, ပညာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သာ စ ခေါ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ, န ဣတ္တရံ; မနသိကရောတာ, နော အမနသိကရောတာ; ပညဝတာ, နော ဒုပ္ပညေနာ’’တိ။

‘‘အစ္ဆရိယံ , ဘန္တေ, အဗ္ဘုတံ ဘန္တေ! ယာဝ သုဘာသိတမိဒံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ – ‘ဒုဇ္ဇာနံ ခေါ ဧတံ, မဟာရာဇ, တယာ ဂိဟိနာ ကာမဘောဂိနာ ပုတ္တသမ္ဗာဓသယနံ အဇ္ဈာဝသန္တေန ကာသိကစန္ဒနံ ပစ္စနုဘောန္တေန မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ ဓါရယန္တေန ဇာတရူပရဇတံ သာဒိယန္တေန – ဣမေ ဝါ အရဟန္တော, ဣမေ ဝါ အရဟတ္တမဂ္ဂံ သမာပန္နာ’တိ။ သံဝါသေန ခေါ, မဟာရာဇ, သီလံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တဉ္စ ခေါ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ, န ဣတ္တရံ; မနသိကရောတာ, နော အမနသိကရောတာ; ပညဝတာ, နော ဒုပ္ပညေန။ သံဝေါဟာရေန ခေါ မဟာရာဇ , သောစေယျံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တဉ္စ ခေါ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ, န ဣတ္တရံ; မနသိကရောတာ, နော အမနသိကရောတာ; ပညဝတာ, နော ဒုပ္ပညေန။ အာပဒါသု ခေါ, မဟာရာဇ, ထာမော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော စ ခေါ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ, န ဣတ္တရံ; မနသိကရောတာ, နော အမနသိကရောတာ; ပညဝတာ, နော ဒုပ္ပညေန။ သာကစ္ဆာယ ခေါ, မဟာရာဇ, ပညာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သာ စ ခေါ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ, န ဣတ္တရံ; မနသိကရောတာ, နော အမနသိကရောတာ; ပညဝတာ, နော ဒုပ္ပညေနာ’’တိ။

‘‘ဧတေ, ဘန္တေ, မမ ပုရိသာ စရာ ဩစရကာ ဇနပဒံ ဩစရိတွာ အာဂစ္ဆန္တိ။ တေဟိ ပဌမံ ဩစိဏ္ဏံ အဟံ ပစ္ဆာ ဩသာပယိဿာမိ [ဩယာယိဿာမိ (သီ.), ဩဟယိဿာမိ (သျာ. ကံ.)]။ ဣဒါနိ တေ, ဘန္တေ, တံ ရဇောဇလ္လံ ပဝါဟေတွာ သုနှာတာ သုဝိလိတ္တာ ကပ္ပိတကေသမဿူ ဩဒါတဝတ္ထာ [ဩဒါတဝတ္ထဝသနာ (သီ.)] ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတာ သမင္ဂီဘူတာ ပရိစာရေဿန္တီ’’တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာ တာယံ ဝေလာယံ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိ –

‘‘န ဝဏ္ဏရူပေန နရော သုဇာနော၊

န ဝိဿသေ ဣတ္တရဒဿနေန။

သုသညတာနဉှိ ဝိယဉ္ဇနေန၊

အသညတာ လောကမိမံ စရန္တိ။

‘‘ပတိရူပကော မတ္တိကာကုဏ္ဍလောဝ၊

လောဟဍ္ဎမာသောဝ သုဝဏ္ဏဆန္နော။

စရန္တိ လောကေ [ဧကေ (သီ. ဣ.)] ပရိဝါရဆန္နာ၊

အန္တော အသုဒ္ဓါ ဗဟိ သောဘမာနာ’’တိ။

၂. ပဉ္စရာဇသုတ္တံ

၁၂၃. သာဝတ္ထိနိဒါနံ ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ပဉ္စန္နံ ရာဇူနံ ပသေနဒိပမုခါနံ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတာနံ သမင္ဂီဘူတာနံ ပရိစာရယမာနာနံ အယမန္တရာကထာ ဥဒပါဒိ – ‘‘ကိံ နု ခေါ ကာမာနံ အဂ္ဂ’’န္တိ? တတ္ရေကစ္စေ [တတ္ရေကေ (သီ. ဣ.)] ဧဝမာဟံသု – ‘‘ရူပါ ကာမာနံ အဂ္ဂ’’န္တိ။ ဧကစ္စေ ဧဝမာဟံသု – ‘‘သဒ္ဒါ ကာမာနံ အဂ္ဂ’’န္တိ။ ဧကစ္စေ ဧဝမာဟံသု – ‘‘ဂန္ဓာ ကာမာနံ အဂ္ဂ’’န္တိ။ ဧကစ္စေ ဧဝမာဟံသု – ‘‘ရသာ ကာမာနံ အဂ္ဂ’’န္တိ။ ဧကစ္စေ ဧဝမာဟံသု – ‘‘ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ ကာမာနံ အဂ္ဂ’’န္တိ။ ယတော ခေါ တေ ရာဇာနော နာသက္ခိံသု အညမညံ သညာပေတုံ။

အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော တေ ရာဇာနော ဧတဒဝေါစ – ‘‘အာယာမ, မာရိသာ, ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိဿာမ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတမတ္ထံ ပဋိပုစ္ဆိဿာမ။ ယထာ နော ဘဂဝါ ဗျာကရိဿတိ တထာ နံ ဓါရေဿာမာ’’တိ [ဓါရေယျာမာတိ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)]။ ‘‘ဧဝံ, မာရိသာ’’တိ ခေါ တေ ရာဇာနော ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ ပစ္စဿောသုံ။

အထ ခေါ တေ ပဉ္စ ရာဇာနော ပသေနဒိပမုခါ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣဓ, ဘန္တေ, အမှာကံ ပဉ္စန္နံ ရာဇူနံ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတာနံ သမင္ဂီဘူတာနံ ပရိစာရယမာနာနံ အယမန္တရာကထာ ဥဒပါဒိ – ‘ကိံ နု ခေါ ကာမာနံ အဂ္ဂ’န္တိ? ဧကစ္စေ ဧဝမာဟံသု – ‘ရူပါ ကာမာနံ အဂ္ဂ’န္တိ။ ဧကစ္စေ ဧဝမာဟံသု – ‘သဒ္ဒါ ကာမာနံ အဂ္ဂ’န္တိ။ ဧကစ္စေ ဧဝမာဟံသု – ‘ဂန္ဓာ ကာမာနံ အဂ္ဂ’န္တိ။ ဧကစ္စေ ဧဝမာဟံသု – ‘ရသာ ကာမာနံ အဂ္ဂ’န္တိ။ ဧကစ္စေ ဧဝမာဟံသု – ‘ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ ကာမာနံ အဂ္ဂ’န္တိ။ ကိံ နု ခေါ, ဘန္တေ, ကာမာနံ အဂ္ဂ’’န္တိ?

‘‘မနာပပရိယန္တံ ခွါဟံ, မဟာရာဇ, ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု အဂ္ဂန္တိ ဝဒါမိ။ တေဝ [တေ စ (သီ. ဣ. က.), ယေ စ (သျာ. ကံ.)], မဟာရာဇ, ရူပါ ဧကစ္စဿ မနာပါ ဟောန္တိ, တေဝ [တေ စ (သီ. ဣ. က.)] ရူပါ ဧကစ္စဿ အမနာပါ ဟောန္တိ။ ယေဟိ စ ယော ရူပေဟိ အတ္တမနော ဟောတိ ပရိပုဏ္ဏသင်္ကပ္ပော, သော တေဟိ ရူပေဟိ အညံ ရူပံ ဥတ္တရိတရံ ဝါ ပဏီတတရံ ဝါ န ပတ္ထေတိ။ တေ တဿ ရူပါ ပရမာ ဟောန္တိ။ တေ တဿ ရူပါ အနုတ္တရာ ဟောန္တိ။

‘‘တေဝ , မဟာရာဇ, သဒ္ဒါ ဧကစ္စဿ မနာပါ ဟောန္တိ, တေဝ သဒ္ဒါ ဧကစ္စဿ အမနာပါ ဟောန္တိ။ ယေဟိ စ ယော သဒ္ဒေဟိ အတ္တမနော ဟောတိ ပရိပုဏ္ဏသင်္ကပ္ပော, သော တေဟိ သဒ္ဒေဟိ အညံ သဒ္ဒံ ဥတ္တရိတရံ ဝါ ပဏီတတရံ ဝါ န ပတ္ထေတိ။ တေ တဿ သဒ္ဒါ ပရမာ ဟောန္တိ။ တေ တဿ သဒ္ဒါ အနုတ္တရာ ဟောန္တိ။

‘‘တေဝ, မဟာရာဇ, ဂန္ဓာ ဧကစ္စဿ မနာပါ ဟောန္တိ, တေဝ ဂန္ဓာ ဧကစ္စဿ အမနာပါ ဟောန္တိ။ ယေဟိ စ ယော ဂန္ဓေဟိ အတ္တမနော ဟောတိ ပရိပုဏ္ဏသင်္ကပ္ပော, သော တေဟိ ဂန္ဓေဟိ အညံ ဂန္ဓံ ဥတ္တရိတရံ ဝါ ပဏီတတရံ ဝါ န ပတ္ထေတိ။ တေ တဿ ဂန္ဓာ ပရမာ ဟောန္တိ။ တေ တဿ ဂန္ဓာ အနုတ္တရာ ဟောန္တိ။

‘‘တေဝ, မဟာရာဇ, ရသာ ဧကစ္စဿ မနာပါ ဟောန္တိ, တေဝ ရသာ ဧကစ္စဿ အမနာပါ ဟောန္တိ။ ယေဟိ စ ယော ရသေဟိ အတ္တမနော ဟောတိ ပရိပုဏ္ဏသင်္ကပ္ပော, သော တေဟိ ရသေဟိ အညံ ရသံ ဥတ္တရိတရံ ဝါ ပဏီတတရံ ဝါ န ပတ္ထေတိ။ တေ တဿ ရသာ ပရမာ ဟောန္တိ။ တေ တဿ ရသာ အနုတ္တရာ ဟောန္တိ။

‘‘တေဝ, မဟာရာဇ, ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ ဧကစ္စဿ မနာပါ ဟောန္တိ, တေဝ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ ဧကစ္စဿ အမနာပါ ဟောန္တိ။ ယေဟိ စ ယော ဖောဋ္ဌဗ္ဗေဟိ အတ္တမနော ဟောတိ ပရိပုဏ္ဏသင်္ကပ္ပော, သော တေဟိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေဟိ အညံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဥတ္တရိတရံ ဝါ ပဏီတတရံ ဝါ န ပတ္ထေတိ။ တေ တဿ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ ပရမာ ဟောန္တိ။ တေ တဿ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ အနုတ္တရာ ဟောန္တီ’’တိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန စန္ဒနင်္ဂလိကော ဥပါသကော တဿံ ပရိသာယံ နိသိန္နော ဟောတိ။ အထ ခေါ စန္ဒနင်္ဂလိကော ဥပါသကော ဥဋ္ဌာယာသနာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ပဋိဘာတိ မံ ဘဂဝါ, ပဋိဘာတိ မံ သုဂတာ’’တိ။ ‘‘ပဋိဘာတု တံ စန္ဒနင်္ဂလိကာ’’တိ ဘဂဝါ အဝေါစ။

အထ ခေါ စန္ဒနင်္ဂလိကော ဥပါသကော ဘဂဝတော သမ္မုခါ တဒနုရူပါယ ဂါထာယ အဘိတ္ထဝိ –

‘‘ပဒုမံ ယထာ ကောကနဒံ သုဂန္ဓံ၊

ပါတော သိယာ ဖုလ္လမဝီတဂန္ဓံ။

အင္ဂီရသံ ပဿ ဝိရောစမာနံ၊

တပန္တမာဒိစ္စမိဝန္တလိက္ခေ’’တိ။

အထ ခေါ တေ ပဉ္စ ရာဇာနော စန္ဒနင်္ဂလိကံ ဥပါသကံ ပဉ္စဟိ ဥတ္တရာသင်္ဂေဟိ အစ္ဆာဒေသုံ။ အထ ခေါ စန္ဒနင်္ဂလိကော ဥပါသကော တေဟိ ပဉ္စဟိ ဥတ္တရာသင်္ဂေဟိ ဘဂဝန္တံ အစ္ဆာဒေသီတိ။

၃. ဒေါဏပါကသုတ္တံ

၁၂၄ . သာဝတ္ထိနိဒါနံ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဒေါဏပါကကုရံ [ဒေါဏပါကသုဒံ (သီ.), ဒေါဏပါကံ သုဒံ (ဣ.)] ဘုဉ္ဇတိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘုတ္တာဝီ မဟဿာသီ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ရာဇာနံ ပသေနဒိံ ကောသလံ ဘုတ္တာဝိံ မဟဿာသိံ ဝိဒိတွာ တာယံ ဝေလာယံ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘မနုဇဿ သဒါ သတီမတော၊

မတ္တံ ဇာနတော လဒ္ဓဘောဇနေ။

တနုကဿ [တနု တဿ (သီ. ဣ.)] ဘဝန္တိ ဝေဒနာ၊

သဏိကံ ဇီရတိ အာယုပါလယ’’န္တိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန သုဒဿနော မာဏဝေါ ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ ပိဋ္ဌိတော ဌိတော ဟောတိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော သုဒဿနံ မာဏဝံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဧဟိ တွံ, တာတ သုဒဿန, ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဂါထံ ပရိယာပုဏိတွာ မမ ဘတ္တာဘိဟာရေ (ဘတ္တာဘိဟာရေ) [( ) သီ. သျာ. ကံ. ဣ. ပေါတ္ထကေသု နတ္ထိ] ဘာသ။ အဟဉ္စ တေ ဒေဝသိကံ ကဟာပဏသတံ (ကဟာပဏသတံ) [( ) သီ. သျာ. ကံ. ပေါတ္ထကေသု နတ္ထိ] နိစ္စံ ဘိက္ခံ ပဝတ္တယိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ ဒေဝါ’’တိ ခေါ သုဒဿနော မာဏဝေါ ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ ပဋိဿုတွာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဂါထံ ပရိယာပုဏိတွာ ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ ဘတ္တာဘိဟာရေ သုဒံ ဘာသတိ –

‘‘မနုဇဿ သဒါ သတီမတော၊

မတ္တံ ဇာနတော လဒ္ဓဘောဇနေ။

တနုကဿ ဘဝန္တိ ဝေဒနာ၊

သဏိကံ ဇီရတိ အာယုပါလယ’’န္တိ။

အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော အနုပုဗ္ဗေန နာဠိကောဒနပရမတာယ [နာဠိကောဒနမတ္တာယ (က.)] သဏ္ဌာသိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော အပရေန သမယေန သုသလ္လိခိတဂတ္တော ပါဏိနာ ဂတ္တာနိ အနုမဇ္ဇန္တော တာယံ ဝေလာယံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ – ‘‘ဥဘယေန ဝတ မံ သော ဘဂဝါ အတ္ထေန အနုကမ္ပိ – ဒိဋ္ဌဓမ္မိကေန စေဝ အတ္ထေန သမ္ပရာယိကေန စာ’’တိ။

၄. ပဌမသင်္ဂါမသုတ္တံ

၁၂၅. သာဝတ္ထိနိဒါနံ။ အထ ခေါ ရာဇာ မာဂဓေါ အဇာတသတ္တု ဝေဒေဟိပုတ္တော စတုရင်္ဂိနိံ သေနံ သန္နယှိတွာ ရာဇာနံ ပသေနဒိံ ကောသလံ အဗ္ဘုယျာသိ ယေန ကာသိ။ အဿောသိ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော – ‘‘ရာဇာ ကိရ မာဂဓေါ အဇာတသတ္တု ဝေဒေဟိပုတ္တော စတုရင်္ဂိနိံ သေနံ သန္နယှိတွာ မမံ အဗ္ဘုယျာတော ယေန ကာသီ’’တိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော စတုရင်္ဂိနိံ သေနံ သန္နယှိတွာ ရာဇာနံ မာဂဓံ အဇာတသတ္တုံ ဝေဒေဟိပုတ္တံ ပစ္စုယျာသိ ယေန ကာသိ။ အထ ခေါ ရာဇာ စ မာဂဓေါ အဇာတသတ္တု ဝေဒေဟိပုတ္တော ရာဇာ စ ပသေနဒိ ကောသလော သင်္ဂါမေသုံ။ တသ္မိံ ခေါ ပန သင်္ဂါမေ ရာဇာ မာဂဓေါ အဇာတသတ္တု ဝေဒေဟိပုတ္တော ရာဇာနံ ပသေနဒိံ ကောသလံ ပရာဇေသိ။ ပရာဇိတော စ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော သကမေဝ [သင်္ဂါမာ (က.)] ရာဇဓါနိံ သာဝတ္ထိံ ပစ္စုယျာသိ [ပါယာသိ (သီ. ဣ.)]။

အထ ခေါ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ သာဝတ္ထိံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိံသု။ သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ –

‘‘ဣဓ, ဘန္တေ, ရာဇာ မာဂဓေါ အဇာတသတ္တု ဝေဒေဟိပုတ္တော စတုရင်္ဂိနိံ သေနံ သန္နယှိတွာ ရာဇာနံ ပသေနဒိံ ကောသလံ အဗ္ဘုယျာသိ ယေန ကာသိ။ အဿောသိ ခေါ, ဘန္တေ, ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော – ‘ရာဇာ ကိရ မာဂဓေါ အဇာတသတ္တု ဝေဒေဟိပုတ္တော စတုရင်္ဂိနိံ သေနံ သန္နယှိတွာ မမံ အဗ္ဘုယျာတော ယေန ကာသီ’တိ။ အထ ခေါ, ဘန္တေ, ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော စတုရင်္ဂိနိံ သေနံ သန္နယှိတွာ ရာဇာနံ မာဂဓံ အဇာတသတ္တုံ ဝေဒေဟိပုတ္တံ ပစ္စုယျာသိ ယေန ကာသိ။ အထ ခေါ, ဘန္တေ, ရာဇာ စ မာဂဓေါ အဇာတသတ္တု ဝေဒေဟိပုတ္တော ရာဇာ စ ပသေနဒိ ကောသလော သင်္ဂါမေသုံ။ တသ္မိံ ခေါ ပန, ဘန္တေ, သင်္ဂါမေ ရာဇာ မာဂဓေါ အဇာတသတ္တု ဝေဒေဟိပုတ္တော ရာဇာနံ ပသေနဒိံ ကောသလံ ပရာဇေသိ။ ပရာဇိတော စ, ဘန္တေ, ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော သကမေဝ ရာဇဓါနိံ သာဝတ္ထိံ ပစ္စုယျာသီ’’တိ။

‘‘ရာဇာ, ဘိက္ခဝေ, မာဂဓေါ အဇာတသတ္တု ဝေဒေဟိပုတ္တော ပါပမိတ္တော ပါပသဟာယော ပါပသမ္ပဝင္ကော; ရာဇာ စ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပသေနဒိ ကောသလော ကလျာဏမိတ္တော ကလျာဏသဟာယော ကလျာဏသမ္ပဝင္ကော။ အဇ္ဇေဝ [အဇ္ဇတဉ္စ (သီ. ဣ.), အဇ္ဇေဝံ (သျာ. ကံ.)], ဘိက္ခဝေ , ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဣမံ ရတ္တိံ ဒုက္ခံ သေတိ ပရာဇိတော’’တိ။ ဣဒမဝေါစ။ပေ.။

‘‘ဇယံ ဝေရံ ပသဝတိ၊ ဒုက္ခံ သေတိ ပရာဇိတော။

ဥပသန္တော သုခံ သေတိ၊ ဟိတွာ ဇယပရာဇယ’’န္တိ။

၅. ဒုတိယသင်္ဂါမသုတ္တံ

၁၂၆. [ဧတ္ထ ‘‘အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော စတုရင်္ဂိနိံ သေနံ သန္နယှိတွာ ရာဇာနံ မာဂဓံ အဇာတသတ္တုံ ဝေဒေဟိပုတ္တံ အဗ္ဘုယျာသီ’’တိ အာဒိနာ ပါဌေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ အဋ္ဌကထာယံ ဟိ ‘‘အဗ္ဘုယျာသီတိ ပရာဇယေ ဂရဟပ္ပတ္တော။ပေ.။ ဝုတ္တဇယကာရဏံ သုတွာ အဘိဥယျာသီ’’တိ ဝုတ္တံ] အထ ခေါ ရာဇာ မာဂဓေါ အဇာတသတ္တု ဝေဒေဟိပုတ္တော စတုရင်္ဂိနိံ သေနံ သန္နယှိတွာ ရာဇာနံ ပသေနဒိံ ကောသလံ အဗ္ဘုယျာသိ ယေန ကာသိ။ အဿောသိ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော – ‘‘ရာဇာ ကိရ မာဂဓေါ အဇာတသတ္တု ဝေဒေဟိပုတ္တော စတုရင်္ဂိနိံ သေနံ သန္နယှိတွာ မမံ အဗ္ဘုယျာတော ယေန ကာသီ’’တိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော စတုရင်္ဂိနိံ သေနံ သန္နယှိတွာ ရာဇာနံ မာဂဓံ အဇာတသတ္တုံ ဝေဒေဟိပုတ္တံ ပစ္စုယျာသိ ယေန ကာသိ။ အထ ခေါ ရာဇာ စ မာဂဓေါ အဇာတသတ္တု ဝေဒေဟိပုတ္တော ရာဇာ စ ပသေနဒိ ကောသလော သင်္ဂါမေသုံ။ တသ္မိံ ခေါ ပန သင်္ဂါမေ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ရာဇာနံ မာဂဓံ အဇာတသတ္တုံ ဝေဒေဟိပုတ္တံ ပရာဇေသိ, ဇီဝဂ္ဂါဟဉ္စ နံ အဂ္ဂဟေသိ။ အထ ခေါ ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ကိဉ္စာပိ ခေါ မ္ယာယံ ရာဇာ မာဂဓေါ အဇာတသတ္တု ဝေဒေဟိပုတ္တော အဒုဗ္ဘန္တဿ ဒုဗ္ဘတိ, အထ စ ပန မေ ဘာဂိနေယျော ဟောတိ။ ယံနူနာဟံ ရညော မာဂဓဿ အဇာတသတ္တုနော ဝေဒေဟိပုတ္တဿ သဗ္ဗံ ဟတ္ထိကာယံ ပရိယာဒိယိတွာ သဗ္ဗံ အဿကာယံ ပရိယာဒိယိတွာ သဗ္ဗံ ရထကာယံ ပရိယာဒိယိတွာ သဗ္ဗံ ပတ္တိကာယံ ပရိယာဒိယိတွာ ဇီဝန္တမေဝ နံ ဩသဇ္ဇေယျ’’န္တိ [ဩဿဇ္ဇေယျန္တိ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)]။

အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ရညော မာဂဓဿ အဇာတသတ္တုနော ဝေဒေဟိပုတ္တဿ သဗ္ဗံ ဟတ္ထိကာယံ ပရိယာဒိယိတွာ သဗ္ဗံ အဿကာယံ ပရိယာဒိယိတွာ သဗ္ဗံ ရထကာယံ ပရိယာဒိယိတွာ သဗ္ဗံ ပတ္တိကာယံ ပရိယာဒိယိတွာ ဇီဝန္တမေဝ နံ ဩသဇ္ဇိ [ဩဿဇိ (သီ.), ဩဿဇ္ဇိ (သျာ. ကံ. ဣ.)]။

အထ ခေါ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ သာဝတ္ထိံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိံသု။ သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ –

‘‘ဣဓ , ဘန္တေ, ရာဇာ မာဂဓေါ အဇာတသတ္တု ဝေဒေဟိပုတ္တော စတုရင်္ဂိနိံ သေနံ သန္နယှိတွာ ရာဇာနံ ပသေနဒိံ ကောသလံ အဗ္ဘုယျာသိ ယေန ကာသိ။ အဿောသိ ခေါ, ဘန္တေ, ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော – ‘ရာဇာ ကိရ မာဂဓေါ အဇာတသတ္တု ဝေဒေဟိပုတ္တော စတုရင်္ဂိနိံ သေနံ သန္နယှိတွာ မမံ အဗ္ဘုယျာတော ယေန ကာသီ’တိ။ အထ ခေါ, ဘန္တေ, ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော စတုရင်္ဂိနိံ သေနံ သန္နယှိတွာ ရာဇာနံ မာဂဓံ အဇာတသတ္တုံ ဝေဒေဟိပုတ္တံ ပစ္စုယျာသိ ယေန ကာသိ။ အထ ခေါ, ဘန္တေ, ရာဇာ စ မာဂဓေါ အဇာတသတ္တု ဝေဒေဟိပုတ္တော ရာဇာ စ ပသေနဒိ ကောသလော သင်္ဂါမေသုံ။ တသ္မိံ ခေါ ပန, ဘန္တေ, သင်္ဂါမေ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ရာဇာနံ မာဂဓံ အဇာတသတ္တုံ ဝေဒေဟိပုတ္တံ ပရာဇေသိ, ဇီဝဂ္ဂါဟဉ္စ နံ အဂ္ဂဟေသိ။ အထ ခေါ, ဘန္တေ, ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ ဧတဒဟောသိ – ‘ကိဉ္စာပိ ခေါ မ္ယာယံ ရာဇာ မာဂဓေါ အဇာတသတ္တု ဝေဒေဟိပုတ္တော အဒုဗ္ဘန္တဿ ဒုဗ္ဘတိ, အထ စ ပန မေ ဘာဂိနေယျော ဟောတိ။ ယံနူနာဟံ ရညော မာဂဓဿ အဇာတသတ္တုနော ဝေဒေဟိပုတ္တဿ သဗ္ဗံ ဟတ္ထိကာယံ ပရိယာဒိယိတွာ သဗ္ဗံ အဿကာယံ သဗ္ဗံ ရထကာယံ သဗ္ဗံ ပတ္တိကာယံ ပရိယာဒိယိတွာ ဇီဝန္တမေဝ နံ ဩသဇ္ဇေယျ’’’န္တိ။

‘‘အထ ခေါ, ဘန္တေ, ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ရညော မာဂဓဿ အဇာတသတ္တုနော ဝေဒေဟိပုတ္တဿ သဗ္ဗံ ဟတ္ထိကာယံ ပရိယာဒိယိတွာ သဗ္ဗံ အဿကာယံ ပရိယာဒိယိတွာ သဗ္ဗံ ရထကာယံ ပရိယာဒိယိတွာ သဗ္ဗံ ပတ္တိကာယံ ပရိယာဒိယိတွာ ဇီဝန္တမေဝ နံ ဩသဇ္ဇီ’’တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာ တာယံ ဝေလာယံ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိ –

‘‘ဝိလုမ္ပတေဝ ပုရိသော၊ ယာဝဿ ဥပကပ္ပတိ။

ယဒါ စညေ ဝိလုမ္ပန္တိ၊ သော ဝိလုတ္တော ဝိလုပ္ပတိ [ဝိလုမ္ပတိ (သီ. ဣ. က.)]။

‘‘ဌာနဉှိ မညတိ ဗာလော၊ ယာဝ ပါပံ န ပစ္စတိ။

ယဒါ စ ပစ္စတိ ပါပံ၊ အထ ဒုက္ခံ နိဂစ္ဆတိ။

‘‘ဟန္တာ လဘတိ [လဘတိ ဟန္တာ (သီ. သျာ. ကံ.)] ဟန္တာရံ၊ ဇေတာရံ လဘတေ ဇယံ။

အက္ကောသကော စ အက္ကောသံ၊ ရောသေတာရဉ္စ ရောသကော။

အထ ကမ္မဝိဝဋ္ဋေန၊ သော ဝိလုတ္တော ဝိလုပ္ပတီ’’တိ။

၆. မလ္လိကာသုတ္တံ

၁၂၇. သာဝတ္ထိနိဒါနံ ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ အထ ခေါ အညတရော ပုရိသော ယေန ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ ဥပကဏ္ဏကေ အာရောစေသိ – ‘‘မလ္လိကာ, ဒေဝ, ဒေဝီ ဓီတရံ ဝိဇာတာ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော အနတ္တမနော အဟောသိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ရာဇာနံ ပသေနဒိံ ကောသလံ အနတ္တမနတံ ဝိဒိတွာ တာယံ ဝေလာယံ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိ –

‘‘ဣတ္ထီပိ ဟိ ဧကစ္စိယာ၊ သေယျာ ပေါသ ဇနာဓိပ။

မေဓါဝိနီ သီလဝတီ၊ သဿုဒေဝါ ပတိဗ္ဗတာ။

‘‘တဿာ ယော ဇာယတိ ပေါသော၊ သူရော ဟောတိ ဒိသမ္ပတိ။

တာဒိသာ သုဘဂိယာ [သုဘရိယာပုတ္တော (က.)] ပုတ္တော၊ ရဇ္ဇမ္ပိ အနုသာသတီ’’တိ။

၇. အပ္ပမာဒသုတ္တံ

၁၂၈. သာဝတ္ထိနိဒါနံ ။ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ, ဘန္တေ, ဧကော ဓမ္မော ယော ဥဘော အတ္ထေ သမဓိဂ္ဂယှ တိဋ္ဌတိ – ဒိဋ္ဌဓမ္မိကဉ္စေဝ အတ္ထံ သမ္ပရာယိကဉ္စာ’’တိ?

‘‘အတ္ထိ ခေါ, မဟာရာဇ, ဧကော ဓမ္မော ယော ဥဘော အတ္ထေ သမဓိဂ္ဂယှ တိဋ္ဌတိ – ဒိဋ္ဌဓမ္မိကဉ္စေဝ အတ္ထံ သမ္ပရာယိကဉ္စာ’’တိ။

‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ, ဧကော ဓမ္မော, ယော ဥဘော အတ္ထေ သမဓိဂ္ဂယှ တိဋ္ဌတိ – ဒိဋ္ဌဓမ္မိကဉ္စေဝ အတ္ထံ သမ္ပရာယိကဉ္စာ’’တိ?

‘‘အပ္ပမာဒေါ ခေါ, မဟာရာဇ, ဧကော ဓမ္မော, ယော ဥဘော အတ္ထေ သမဓိဂ္ဂယှ တိဋ္ဌတိ – ဒိဋ္ဌဓမ္မိကဉ္စေဝ အတ္ထံ သမ္ပရာယိကဉ္စာတိ။ သေယျထာပိ, မဟာရာဇ, ယာနိ ကာနိစိ ဇင်္ဂလာနံ [ဇင်္ဂမာနံ (သီ. ဣ.)] ပါဏာနံ ပဒဇာတာနိ, သဗ္ဗာနိ တာနိ ဟတ္ထိပဒေ သမောဓါနံ ဂစ္ဆန္တိ, ဟတ္ထိပဒံ တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ – ယဒိဒံ မဟန္တတ္တေန; ဧဝမေဝ ခေါ, မဟာရာဇ, အပ္ပမာဒေါ ဧကော ဓမ္မော, ယော ဥဘော အတ္ထေ သမဓိဂ္ဂယှ တိဋ္ဌတိ – ဒိဋ္ဌဓမ္မိကဉ္စေဝ အတ္ထံ သမ္ပရာယိကဉ္စာ’’တိ။ ဣဒမဝေါစ။ပေ.။

‘‘အာယုံ အရောဂိယံ ဝဏ္ဏံ၊ သဂ္ဂံ ဥစ္စာကုလီနတံ။

ရတိယော ပတ္ထယန္တေန၊ ဥဠာရာ အပရာပရာ။

‘‘အပ္ပမာဒံ ပသံသန္တိ၊ ပုညကိရိယာသု ပဏ္ဍိတာ။

အပ္ပမတ္တော ဥဘော အတ္ထေ၊ အဓိဂ္ဂဏှာတိ ပဏ္ဍိတော။

‘‘ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ စ ယော အတ္ထော၊ ယော စတ္ထော သမ္ပရာယိကော။

အတ္ထာဘိသမယာ ဓီရော၊ ပဏ္ဍိတောတိ ပဝုစ္စတီ’’တိ။

၈. ကလျာဏမိတ္တသုတ္တံ

၁၂၉. သာဝတ္ထိနိဒါနံ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣဓ မယှံ , ဘန္တေ, ရဟောဂတဿ ပဋိသလ္လီနဿ ဧဝံ စေတသော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ – ‘သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော, သော စ ခေါ ကလျာဏမိတ္တဿ ကလျာဏသဟာယဿ ကလျာဏသမ္ပဝင်္ကဿ, နော ပါပမိတ္တဿ နော ပါပသဟာယဿ နော ပါပသမ္ပဝင်္ကဿာ’’’တိ။

‘‘ဧဝမေတံ, မဟာရာဇ, ဧဝမေတံ, မဟာရာဇ! သွာက္ခာတော , မဟာရာဇ, မယာ ဓမ္မော။ သော စ ခေါ ကလျာဏမိတ္တဿ ကလျာဏသဟာယဿ ကလျာဏသမ္ပဝင်္ကဿ, နော ပါပမိတ္တဿ နော ပါပသဟာယဿ နော ပါပသမ္ပဝင်္ကဿာတိ။

‘‘ဧကမိဒါဟံ, မဟာရာဇ, သမယံ သက္ကေသု ဝိဟရာမိ နဂရကံ နာမ သက္ယာနံ နိဂမော။ အထ ခေါ, မဟာရာဇ, အာနန္ဒော ဘိက္ခု ယေနာဟံ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ မံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ, မဟာရာဇ, အာနန္ဒော ဘိက္ခု မံ ဧတဒဝေါစ – ‘ဥပဍ္ဎမိဒံ, ဘန္တေ, ဗြဟ္မစရိယဿ – ယဒိဒံ ကလျာဏမိတ္တတာ ကလျာဏသဟာယတာ ကလျာဏသမ္ပဝင်္ကတာ’’’တိ။

‘‘ဧဝံ ဝုတ္တာဟံ, မဟာရာဇ, အာနန္ဒံ ဘိက္ခုံ ဧတဒဝေါစံ – ‘မာ ဟေဝံ, အာနန္ဒ, မာ ဟေဝံ, အာနန္ဒ! သကလမေဝ ဟိဒံ, အာနန္ဒ, ဗြဟ္မစရိယံ – ယဒိဒံ ကလျာဏမိတ္တတာ ကလျာဏသဟာယတာ ကလျာဏသမ္ပဝင်္ကတာ။ ကလျာဏမိတ္တဿေတံ, အာနန္ဒ, ဘိက္ခုနော ပါဋိကင်္ခံ ကလျာဏသဟာယဿ ကလျာဏသမ္ပဝင်္ကဿ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဘာဝေဿတိ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဗဟုလီကရိဿတိ’’’။

‘‘ကထဉ္စ, အာနန္ဒ, ဘိက္ခု ကလျာဏမိတ္တော ကလျာဏသဟာယော ကလျာဏသမ္ပဝင္ကော အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ, အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဗဟုလီကရောတိ? ဣဓါနန္ဒ, ဘိက္ခု သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ဘာဝေတိ ဝိဝေကနိဿိတံ ဝိရာဂနိဿိတံ နိရောဓနိဿိတံ ဝေါဿဂ္ဂပရိဏာမိံ, သမ္မာသင်္ကပ္ပံ ဘာဝေတိ။ပေ.။ သမ္မာဝါစံ ဘာဝေတိ။ပေ.။ သမ္မာကမ္မန္တံ ဘာဝေတိ။ပေ.။ သမ္မာအာဇီဝံ ဘာဝေတိ။ပေ.။ သမ္မာဝါယာမံ ဘာဝေတိ။ပေ.။ သမ္မာသတိံ ဘာဝေတိ။ပေ.။ သမ္မာသမာဓိံ ဘာဝေတိ ဝိဝေကနိဿိတံ ဝိရာဂနိဿိတံ နိရောဓနိဿိတံ ဝေါဿဂ္ဂပရိဏာမိံ။ ဧဝံ ခေါ, အာနန္ဒ, ဘိက္ခု ကလျာဏမိတ္တော ကလျာဏသဟာယော ကလျာဏသမ္ပဝင္ကော အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ, အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဗဟုလီကရောတိ။ တဒမိနာပေတံ, အာနန္ဒ, ပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ ယထာ သကလမေဝိဒံ ဗြဟ္မစရိယံ – ယဒိဒံ ကလျာဏမိတ္တတာ ကလျာဏသဟာယတာ ကလျာဏသမ္ပဝင်္ကတာ’’တိ။

‘‘မမဉှိ, အာနန္ဒ, ကလျာဏမိတ္တံ အာဂမ္မ ဇာတိဓမ္မာ သတ္တာ ဇာတိယာ ပရိမုစ္စန္တိ, ဇရာဓမ္မာ သတ္တာ ဇရာယ ပရိမုစ္စန္တိ, ဗျာဓိဓမ္မာ သတ္တာ ဗျာဓိတော ပရိမုစ္စန္တိ, မရဏဓမ္မာ သတ္တာ မရဏေန ပရိမုစ္စန္တိ, သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသဓမ္မာ သတ္တာ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသေဟိ ပရိမုစ္စန္တိ။ ဣမိနာ ခေါ ဧတံ, အာနန္ဒ, ပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ ယထာ သကလမေဝိဒံ ဗြဟ္မစရိယံ – ယဒိဒံ ကလျာဏမိတ္တတာ ကလျာဏသဟာယတာ ကလျာဏသမ္ပဝင်္ကတာ’’တိ။

‘‘တသ္မာတိဟ တေ, မဟာရာဇ, ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘ကလျာဏမိတ္တော ဘဝိဿာမိ ကလျာဏသဟာယော ကလျာဏသမ္ပဝင္ကော’တိ။ ဧဝဉှိ တေ , မဟာရာဇ, သိက္ခိတဗ္ဗံ။

‘‘ကလျာဏမိတ္တဿ တေ, မဟာရာဇ, ကလျာဏသဟာယဿ ကလျာဏသမ္ပဝင်္ကဿ အယံ ဧကော ဓမ္မော ဥပနိဿာယ ဝိဟာတဗ္ဗော – အပ္ပမာဒေါ ကုသလေသု ဓမ္မေသု။

‘‘အပ္ပမတ္တဿ တေ, မဟာရာဇ, ဝိဟရတော အပ္ပမာဒံ ဥပနိဿာယ, ဣတ္ထာဂါရဿ အနုယန္တဿ ဧဝံ ဘဝိဿတိ – ‘ရာဇာ ခေါ အပ္ပမတ္တော ဝိဟရတိ, အပ္ပမာဒံ ဥပနိဿာယ။ ဟန္ဒ, မယမ္ပိ အပ္ပမတ္တာ ဝိဟရာမ, အပ္ပမာဒံ ဥပနိဿာယာ’’’တိ။

‘‘အပ္ပမတ္တဿ တေ, မဟာရာဇ, ဝိဟရတော အပ္ပမာဒံ ဥပနိဿာယ, ခတ္တိယာနမ္ပိ အနုယန္တာနံ ဧဝံ ဘဝိဿတိ – ‘ရာဇာ ခေါ အပ္ပမတ္တော ဝိဟရတိ အပ္ပမာဒံ ဥပနိဿာယ။ ဟန္ဒ, မယမ္ပိ အပ္ပမတ္တာ ဝိဟရာမ, အပ္ပမာဒံ ဥပနိဿာယာ’’’တိ။

‘‘အပ္ပမတ္တဿ တေ, မဟာရာဇ, ဝိဟရတော အပ္ပမာဒံ ဥပနိဿာယ, ဗလကာယဿပိ ဧဝံ ဘဝိဿတိ – ‘ရာဇာ ခေါ အပ္ပမတ္တော ဝိဟရတိ အပ္ပမာဒံ ဥပနိဿာယ။ ဟန္ဒ, မယမ္ပိ အပ္ပမတ္တာ ဝိဟရာမ, အပ္ပမာဒံ ဥပနိဿာယာ’’’တိ။

‘‘အပ္ပမတ္တဿ တေ, မဟာရာဇ, ဝိဟရတော အပ္ပမာဒံ ဥပနိဿာယ, နေဂမဇာနပဒဿပိ ဧဝံ ဘဝိဿတိ – ‘ရာဇာ ခေါ အပ္ပမတ္တော ဝိဟရတိ, အပ္ပမာဒံ ဥပနိဿာယ။ ဟန္ဒ, မယမ္ပိ အပ္ပမတ္တာ ဝိဟရာမ, အပ္ပမာဒံ ဥပနိဿာယာ’’’တိ?

‘‘အပ္ပမတ္တဿ တေ, မဟာရာဇ, ဝိဟရတော အပ္ပမာဒံ ဥပနိဿာယ, အတ္တာပိ ဂုတ္တော ရက္ခိတော ဘဝိဿတိ – ဣတ္ထာဂါရမ္ပိ ဂုတ္တံ ရက္ခိတံ ဘဝိဿတိ, ကောသကောဋ္ဌာဂါရမ္ပိ ဂုတ္တံ ရက္ခိတံ ဘဝိဿတီ’’တိ။ ဣဒမဝေါစ။ပေ.။

‘‘ဘောဂေ ပတ္ထယမာနေန၊ ဥဠာရေ အပရာပရေ။

အပ္ပမာဒံ ပသံသန္တိ၊ ပုညကိရိယာသု ပဏ္ဍိတာ။

‘‘အပ္ပမတ္တော ဥဘော အတ္ထေ၊ အဓိဂ္ဂဏှာတိ ပဏ္ဍိတော။

ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ စ ယော အတ္ထော၊ ယော စတ္ထော သမ္ပရာယိကော။

အတ္ထာဘိသမယာ ဓီရော၊ ပဏ္ဍိတောတိ ပဝုစ္စတီ’’တိ။

၉. ပဌမအပုတ္တကသုတ္တံ

၁၃၀. သာဝတ္ထိနိဒါနံ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဒိဝါ ဒိဝဿ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ ရာဇာနံ ပသေနဒိံ ကောသလံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဟန္ဒ, ကုတော နု တွံ, မဟာရာဇ, အာဂစ္ဆသိ ဒိဝါ ဒိဝဿာ’’တိ?

‘‘ဣဓ, ဘန္တေ, သာဝတ္ထိယံ သေဋ္ဌိ ဂဟပတိ ကာလင်္ကတော။ တမဟံ အပုတ္တကံ သာပတေယျံ ရာဇန္တေပုရံ အတိဟရိတွာ အာဂစ္ဆာမိ။ အသီတိ, ဘန္တေ, သတသဟဿာနိ ဟိရညဿေဝ, ကော ပန ဝါဒေါ ရူပိယဿ ! တဿ ခေါ ပန, ဘန္တေ, သေဋ္ဌိဿ ဂဟပတိဿ ဧဝရူပေါ ဘတ္တဘောဂေါ အဟောသိ – ကဏာဇကံ ဘုဉ္ဇတိ ဗိလင်္ဂဒုတိယံ။ ဧဝရူပေါ ဝတ္ထဘောဂေါ အဟောသိ – သာဏံ ဓါရေတိ တိပက္ခဝသနံ။ ဧဝရူပေါ ယာနဘောဂေါ အဟောသိ – ဇဇ္ဇရရထကေန ယာတိ ပဏ္ဏဆတ္တကေန ဓါရိယမာနေနာ’’တိ။

‘‘ဧဝမေတံ, မဟာရာဇ, ဧဝမေတံ, မဟာရာဇ! အသပ္ပုရိသော ခေါ, မဟာရာဇ, ဥဠာရေ ဘောဂေ လဘိတွာ နေဝတ္တာနံ သုခေတိ ဣဏေတိ, န မာတာပိတရော သုခေတိ ဣဏေတိ, န ပုတ္တဒါရံ သုခေတိ ဣဏေတိ, န ဒါသကမ္မကရပေါရိသေ သုခေတိ ဣဏေတိ, န မိတ္တာမစ္စေ သုခေတိ ဣဏေတိ, န သမဏဗြာဟ္မဏေသု ဥဒ္ဓဂ္ဂိကံ ဒက္ခိဏံ ပတိဋ္ဌာပေတိ သောဝဂ္ဂိကံ သုခဝိပါကံ သဂ္ဂသံဝတ္တနိကံ။ တဿ တေ ဘောဂေ ဧဝံ သမ္မာ အပရိဘုဉ္ဇိယမာနေ [အပရိဘုဉ္ဇမာနော (သဗ္ဗတ္ထ)] ရာဇာနော ဝါ ဟရန္တိ စောရာ ဝါ ဟရန္တိ အဂ္ဂိ ဝါ ဍဟတိ ဥဒကံ ဝါ ဝဟတိ အပ္ပိယာ ဝါ ဒါယာဒါ ဟရန္တိ။ ဧဝံသ တေ [ဧဝံ သန္တေ (သီ. ဣ.)], မဟာရာဇ, ဘောဂါ သမ္မာ အပရိဘုဉ္ဇိယမာနာ ပရိက္ခယံ ဂစ္ဆန္တိ, နော ပရိဘောဂံ။

‘‘သေယျထာပိ, မဟာရာဇ, အမနုဿဋ္ဌာနေ ပေါက္ခရဏီ အစ္ဆောဒကာ သီတောဒကာ သာတောဒကာ သေတောဒကာ သုပတိတ္ထာ ရမဏီယာ။ တံ ဇနော နေဝ ဟရေယျ န ပိဝေယျ န နဟာယေယျ န ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရေယျ။ ဧဝဉှိ တံ, မဟာရာဇ, ဥဒကံ သမ္မာ အပရိဘုဉ္ဇိယမာနံ [အပရိဘုဉ္ဇမာနံ (သျာ. ကံ.)] ပရိက္ခယံ ဂစ္ဆေယျ , နော ပရိဘောဂံ။ ဧဝမေဝ ခေါ, မဟာရာဇ, အသပ္ပုရိသော ဥဠာရေ ဘောဂေ လဘိတွာ နေဝတ္တာနံ သုခေတိ ဣဏေတိ, န မာတာပိတရော သုခေတိ ဣဏေတိ, န ပုတ္တဒါရံ သုခေတိ ဣဏေတိ, န ဒါသကမ္မကရပေါရိသေ သုခေတိ ဣဏေတိ, န မိတ္တာမစ္စေ သုခေတိ ဣဏေတိ, န သမဏဗြာဟ္မဏေသု ဥဒ္ဓဂ္ဂိကံ ဒက္ခိဏံ ပတိဋ္ဌာပေတိ သောဝဂ္ဂိကံ သုခဝိပါကံ သဂ္ဂသံဝတ္တနိကံ။ တဿ တေ ဘောဂေ ဧဝံ သမ္မာ အပရိဘုဉ္ဇိယမာနေ ရာဇာနော ဝါ ဟရန္တိ စောရာ ဝါ ဟရန္တိ အဂ္ဂိ ဝါ ဍဟတိ ဥဒကံ ဝါ ဝဟတိ အပ္ပိယာ ဝါ ဒါယာဒါ ဟရန္တိ။ ဧဝံသ တေ [ဧဝံ သန္တေ (သီ. ဣ.)], မဟာရာဇ, ဘောဂါ သမ္မာ အပရိဘုဉ္ဇိယမာနာ ပရိက္ခယံ ဂစ္ဆန္တိ, နော ပရိဘောဂံ။

‘‘သပ္ပုရိသော စ ခေါ, မဟာရာဇ, ဥဠာရေ ဘောဂေ လဘိတွာ အတ္တာနံ သုခေတိ ဣဏေတိ, မာတာပိတရော သုခေတိ ဣဏေတိ, ပုတ္တဒါရံ သုခေတိ ဣဏေတိ, ဒါသကမ္မကရပေါရိသေ သုခေတိ ဣဏေတိ, မိတ္တာမစ္စေ သုခေတိ ဣဏေတိ, သမဏဗြာဟ္မဏေသု ဥဒ္ဓဂ္ဂိကံ ဒက္ခိဏံ ပတိဋ္ဌာပေတိ သောဝဂ္ဂိကံ သုခဝိပါကံ သဂ္ဂသံဝတ္တနိကံ။ တဿ တေ ဘောဂေ ဧဝံ သမ္မာ ပရိဘုဉ္ဇိယမာနေ နေဝ ရာဇာနော ဟရန္တိ , န စောရာ ဟရန္တိ, န အဂ္ဂိ ဍဟတိ, န ဥဒကံ ဝဟတိ, န အပ္ပိယာ ဒါယာဒါ ဟရန္တိ။ ဧဝံသ တေ, မဟာရာဇ, ဘောဂါ သမ္မာ ပရိဘုဉ္ဇိယမာနာ ပရိဘောဂံ ဂစ္ဆန္တိ, နော ပရိက္ခယံ။

‘‘သေယျထာပိ, မဟာရာဇ, ဂါမဿ ဝါ နိဂမဿ ဝါ အဝိဒူရေ ပေါက္ခရဏီ အစ္ဆောဒကာ သီတောဒကာ သာတောဒကာ သေတောဒကာ သုပတိတ္ထာ ရမဏီယာ။ တဉ္စ ဥဒကံ ဇနော ဟရေယျပိ ပိဝေယျပိ နဟာယေယျပိ ယထာပစ္စယမ္ပိ ကရေယျ။ ဧဝဉှိ တံ, မဟာရာဇ, ဥဒကံ သမ္မာ ပရိဘုဉ္ဇိယမာနံ ပရိဘောဂံ ဂစ္ဆေယျ, နော ပရိက္ခယံ။ ဧဝမေဝ ခေါ, မဟာရာဇ, သပ္ပုရိသော ဥဠာရေ ဘောဂေ လဘိတွာ အတ္တာနံ သုခေတိ ဣဏေတိ, မာတာပိတရော သုခေတိ ဣဏေတိ, ပုတ္တဒါရံ သုခေတိ ဣဏေတိ, ဒါသကမ္မကရပေါရိသေ သုခေတိ ဣဏေတိ, မိတ္တာမစ္စေ သုခေတိ ဣဏေတိ, သမဏဗြာဟ္မဏေသု ဥဒ္ဓဂ္ဂိကံ ဒက္ခိဏံ ပတိဋ္ဌာပေတိ သောဝဂ္ဂိကံ သုခဝိပါကံ သဂ္ဂသံဝတ္တနိကံ။ တဿ တေ ဘောဂေ ဧဝံ သမ္မာ ပရိဘုဉ္ဇိယမာနေ နေဝ ရာဇာနော ဟရန္တိ, န စောရာ ဟရန္တိ, န အဂ္ဂိ ဍဟတိ, န ဥဒကံ ဝဟတိ, န အပ္ပိယာ ဒါယာဒါ ဟရန္တိ။ ဧဝံသ တေ, မဟာရာဇ, ဘောဂါ သမ္မာ ပရိဘုဉ္ဇိယမာနာ ပရိဘောဂံ ဂစ္ဆန္တိ, နော ပရိက္ခယ’’န္တိ။

‘‘အမနုဿဋ္ဌာနေ ဥဒကံဝ သီတံ၊

တဒပေယျမာနံ ပရိသောသမေတိ။

ဧဝံ ဓနံ ကာပုရိသော လဘိတွာ၊

နေဝတ္တနာ ဘုဉ္ဇတိ နော ဒဒါတိ။

ဓီရော စ ဝိညူ အဓိဂမ္မ ဘောဂေ၊

သော ဘုဉ္ဇတိ ကိစ္စကရော စ ဟောတိ။

သော ဉာတိသသံဃံ နိသဘော ဘရိတွာ၊

အနိန္ဒိတော သဂ္ဂမုပေတိ ဌာန’’န္တိ။

၁၀. ဒုတိယအပုတ္တကသုတ္တံ

၁၃၁. အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဒိဝါ ဒိဝဿ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ ရာဇာနံ ပသေနဒိံ ကောသလံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဟန္ဒ, ကုတော နု တွံ, မဟာရာဇ, အာဂစ္ဆသိ ဒိဝါ ဒိဝဿာ’’တိ?

‘‘ဣဓ, ဘန္တေ, သာဝတ္ထိယံ သေဋ္ဌိ ဂဟပတိ ကာလင်္ကတော။ တမဟံ အပုတ္တကံ သာပတေယျံ ရာဇန္တေပုရံ အတိဟရိတွာ အာဂစ္ဆာမိ။ သတံ, ဘန္တေ, သတသဟဿာနိ ဟိရညဿေဝ, ကော ပန ဝါဒေါ ရူပိယဿ! တဿ ခေါ ပန, ဘန္တေ, သေဋ္ဌိဿ ဂဟပတိဿ ဧဝရူပေါ ဘတ္တဘောဂေါ အဟောသိ – ကဏာဇကံ ဘုဉ္ဇတိ ဗိလင်္ဂဒုတိယံ။ ဧဝရူပေါ ဝတ္ထဘောဂေါ အဟောသိ – သာဏံ ဓါရေတိ တိပက္ခဝသနံ ။ ဧဝရူပေါ ယာနဘောဂေါ အဟောသိ – ဇဇ္ဇရရထကေန ယာတိ ပဏ္ဏဆတ္တကေန ဓါရိယမာနေနာ’’တိ။

‘‘ဧဝမေတံ, မဟာရာဇ, ဧဝမေတံ, မဟာရာဇ! ဘူတပုဗ္ဗံ သော, မဟာရာဇ, သေဋ္ဌိ ဂဟပတိ တဂ္ဂရသိခိံ နာမ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓံ ပိဏ္ဍပါတေန ပဋိပါဒေသိ။ ‘ဒေထ သမဏဿ ပိဏ္ဍ’န္တိ ဝတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမိ။ ဒတွာ စ ပန ပစ္ဆာ ဝိပ္ပဋိသာရီ အဟောသိ – ‘ဝရမေတံ ပိဏ္ဍပါတံ ဒါသာ ဝါ ကမ္မကရာ ဝါ ဘုဉ္ဇေယျု’န္တိ။ ဘာတု စ ပန ဧကပုတ္တကံ သာပတေယျဿ ကာရဏာ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေသိ။

‘‘ယံ ခေါ သော, မဟာရာဇ, သေဋ္ဌိ ဂဟပတိ တဂ္ဂရသိခိံ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓံ ပိဏ္ဍပါတေန ပဋိပါဒေသိ, တဿ ကမ္မဿ ဝိပါကေန သတ္တက္ခတ္တုံ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇိ။ တဿေဝ ကမ္မဿ ဝိပါကာဝသေသေန ဣမိဿာယေဝ သာဝတ္ထိယာ သတ္တက္ခတ္တုံ သေဋ္ဌိတ္တံ ကာရေသိ။ ယံ ခေါ သော, မဟာရာဇ, သေဋ္ဌိ ဂဟပတိ ဒတွာ ပစ္ဆာ ဝိပ္ပဋိသာရီ အဟောသိ – ‘ဝရမေတံ ပိဏ္ဍပါတံ ဒါသာ ဝါ ကမ္မကရာ ဝါ ဘုဉ္ဇေယျု’န္တိ, တဿ ကမ္မဿ ဝိပါကေန နာဿုဠာရာယ ဘတ္တဘောဂါယ စိတ္တံ နမတိ, နာဿုဠာရာယ ဝတ္ထဘောဂါယ စိတ္တံ နမတိ, နာဿုဠာရာယ ယာနဘောဂါယ စိတ္တံ နမတိ, နာဿုဠာရာနံ ပဉ္စန္နံ ကာမဂုဏာနံ ဘောဂါယ စိတ္တံ နမတိ။ ယံ ခေါ သော, မဟာရာဇ, သေဋ္ဌိ ဂဟပတိ ဘာတု စ ပန ဧကပုတ္တကံ သာပတေယျဿ ကာရဏာ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေသိ, တဿ ကမ္မဿ ဝိပါကေန ဗဟူနိ ဝဿာနိ ဗဟူနိ ဝဿသတာနိ ဗဟူနိ ဝဿသဟဿာနိ ဗဟူနိ ဝဿသတသဟဿာနိ နိရယေ ပစ္စိတ္ထ။ တဿေဝ ကမ္မဿ ဝိပါကာဝသေသေန ဣဒံ သတ္တမံ အပုတ္တကံ သာပတေယျံ ရာဇကောသံ ပဝေသေတိ။ တဿ ခေါ, မဟာရာဇ, သေဋ္ဌိဿ ဂဟပတိဿ ပုရာဏဉ္စ ပုညံ ပရိက္ခီဏံ, နဝဉ္စ ပုညံ အနုပစိတံ။ အဇ္ဇ ပန, မဟာရာဇ, သေဋ္ဌိ ဂဟပတိ မဟာရောရုဝေ နိရယေ ပစ္စတီ’’တိ ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ, သေဋ္ဌိ ဂဟပတိ မဟာရောရုဝံ နိရယံ ဥပပန္နော’’တိ။ ‘‘ဧဝံ , မဟာရာဇ, သေဋ္ဌိ ဂဟပတိ မဟာရောရုဝံ နိရယံ ဥပပန္နော’’တိ။ ဣဒမဝေါစ။ပေ.။။

‘‘ဓညံ ဓနံ ရဇတံ ဇာတရူပံ၊ ပရိဂ္ဂဟံ ဝါပိ ယဒတ္ထိ ကိဉ္စိ။

ဒါသာ ကမ္မကရာ ပေဿာ၊ ယေ စဿ အနုဇီဝိနော။

‘‘သဗ္ဗံ နာဒါယ ဂန္တဗ္ဗံ၊ သဗ္ဗံ နိက္ခိပ္ပဂါမိနံ [နိက္ခီပဂါမိနံ (သျာ. ကံ. က.)]။

ယဉ္စ ကရောတိ ကာယေန၊ ဝါစာယ ဥဒ စေတသာ။

‘‘တဉှိ တဿ သကံ ဟောတိ၊ တဉ္စ အာဒါယ ဂစ္ဆတိ။

တဉ္စဿ အနုဂံ ဟောတိ၊ ဆာယာဝ အနပါယိနီ။

‘‘တသ္မာ ကရေယျ ကလျာဏံ၊ နိစယံ သမ္ပရာယိကံ။

ပုညာနိ ပရလောကသ္မိံ၊ ပတိဋ္ဌာ ဟောန္တိ ပါဏိန’’န္တ္န္တ္တိ။

ဒုတိယော ဝဂ္ဂေါ။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ဇဋိလာ ပဉ္စ ရာဇာနော၊ ဒေါဏပါကကုရေန စ။

သင်္ဂါမေန ဒွေ ဝုတ္တာနိ၊ မလ္လိကာ [ဓီတရာ (ဗဟူသု)] ဒွေ အပ္ပမာဒေန စ။

အပုတ္တကေန ဒွေ ဝုတ္တာ၊ ဝဂ္ဂေါ တေန ပဝုစ္စတီတိ။

၃. တတိယဝဂ္ဂေါ

၁. ပုဂ္ဂလသုတ္တံ

၁၃၂. သာဝတ္ထိနိဒါနံ ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ ရာဇာနံ ပသေနဒိံ ကောသလံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘စတ္တာရောမေ, မဟာရာဇ, ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? တမောတမပရာယနော, တမောဇောတိပရာယနော, ဇောတိတမပရာယနော, ဇောတိဇောတိပရာယနော’’။

‘‘ကထဉ္စ, မဟာရာဇ ပုဂ္ဂလော တမောတမပရာယနော ဟောတိ? ဣဓ, မဟာရာဇ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော နီစေ ကုလေ ပစ္စာဇာတော ဟောတိ, စဏ္ဍာလကုလေ ဝါ ဝေနကုလေ [ဝေဏကုလေ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဝါ နေသာဒကုလေ ဝါ ရထကာရကုလေ ဝါ ပုက္ကုသကုလေ ဝါ ဒလိဒ္ဒေ အပ္ပန္နပါနဘောဇနေ ကသိရဝုတ္တိကေ , ယတ္ထ ကသိရေန ဃာသစ္ဆာဒေါ လဗ္ဘတိ။ သော စ ဟောတိ ဒုဗ္ဗဏ္ဏော ဒုဒ္ဒသိကော ဩကောဋိမကော ဗဝှာဗာဓေါ [ဗဟ္ဝာဗာဓေါ (က.)] ကာဏော ဝါ ကုဏီ ဝါ ခဉ္ဇော ဝါ ပက္ခဟတော ဝါ, န လာဘီ အန္နဿ ပါနဿ ဝတ္ထဿ ယာနဿ မာလာဂန္ဓဝိလေပနဿ သေယျာဝသထပဒီပေယျဿ။ သော ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရတိ, ဝါစာယ ဒုစ္စရိတံ စရတိ, မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရတိ။ သော ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရိတွာ ဝါစာယ ဒုစ္စရိတံ စရိတွာ မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရိတွာ, ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ။

‘‘သေယျထာပိ, မဟာရာဇ , ပုရိသော အန္ဓကာရာ ဝါ အန္ဓကာရံ ဂစ္ဆေယျ, တမာ ဝါ တမံ ဂစ္ဆေယျ, လောဟိတမလာ ဝါ လောဟိတမလံ ဂစ္ဆေယျ။ တထူပမာဟံ, မဟာရာဇ, ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။ ဧဝံ ခေါ, မဟာရာဇ, ပုဂ္ဂလော တမောတမပရာယနော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ, မဟာရာဇ, ပုဂ္ဂလော တမောဇောတိပရာယနော ဟောတိ? ဣဓ, မဟာရာဇ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော နီစေ ကုလေ ပစ္စာဇာတော ဟောတိ, စဏ္ဍာလကုလေ ဝါ ဝေနကုလေ ဝါ နေသာဒကုလေ ဝါ ရထကာရကုလေ ဝါ ပုက္ကုသကုလေ ဝါ ဒလိဒ္ဒေ အပ္ပန္နပါနဘောဇနေ ကသိရဝုတ္တိကေ, ယတ္ထ ကသိရေန ဃာသစ္ဆာဒေါ လဗ္ဘတိ။ သော စ ခေါ ဟောတိ ဒုဗ္ဗဏ္ဏော ဒုဒ္ဒသိကော ဩကောဋိမကော ဗဝှာဗာဓေါ, ကာဏော ဝါ ကုဏီ ဝါ ခဉ္ဇော ဝါ ပက္ခဟတော ဝါ, န လာဘီ အန္နဿ ပါနဿ ဝတ္ထဿ ယာနဿ မာလာဂန္ဓဝိလေပနဿ သေယျာဝသထပဒီပေယျဿ။ သော ကာယေန သုစရိတံ စရတိ, ဝါစာယ သုစရိတံ စရတိ, မနသာ သုစရိတံ စရတိ။ သော ကာယေန သုစရိတံ စရိတွာ ဝါစာယ သုစရိတံ စရိတွာ မနသာ သုစရိတံ စရိတွာ, ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။

‘‘သေယျထာပိ, မဟာရာဇ, ပုရိသော ပထဝိယာ ဝါ ပလ္လင်္ကံ အာရောဟေယျ, ပလ္လင်္ကာ ဝါ အဿပိဋ္ဌိံ အာရောဟေယျ, အဿပိဋ္ဌိယာ ဝါ ဟတ္ထိက္ခန္ဓံ အာရောဟေယျ, ဟတ္ထိက္ခန္ဓာ ဝါ ပါသာဒံ အာရောဟေယျ။ တထူပမာဟံ, မဟာရာဇ, ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။ ဧဝံ ခေါ, မဟာရာဇ, ပုဂ္ဂလော တမောဇောတိပရာယနော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ, မဟာရာဇ, ပုဂ္ဂလော ဇောတိတမပရာယနော ဟောတိ? ဣဓ , မဟာရာဇ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဥစ္စေ ကုလေ ပစ္စာဇာတော ဟောတိ, ခတ္တိယမဟာသာလကုလေ ဝါ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလကုလေ ဝါ ဂဟပတိမဟာသာလကုလေ ဝါ, အဍ္ဎေ မဟဒ္ဓနေ မဟာဘောဂေ ပဟူတဇာတရူပရဇတေ ပဟူတဝိတ္တူပကရဏေ ပဟူတဓနဓညေ။ သော စ ဟောတိ အဘိရူပေါ ဒဿနီယော ပါသာဒိကော, ပရမာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ သမန္နာဂတော, လာဘီ အန္နဿ ပါနဿ ဝတ္ထဿ ယာနဿ မာလာဂန္ဓဝိလေပနဿ သေယျာဝသထပဒီပေယျဿ။ သော ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရတိ, ဝါစာယ ဒုစ္စရိတံ စရတိ, မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရတိ။ သော ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရိတွာ ဝါစာယ ဒုစ္စရိတံ စရိတွာ မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရိတွာ, ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ။

‘‘သေယျထာပိ, မဟာရာဇ, ပုရိသော ပါသာဒါ ဝါ ဟတ္ထိက္ခန္ဓံ ဩရောဟေယျ, ဟတ္ထိက္ခန္ဓာ ဝါ အဿပိဋ္ဌိံ ဩရောဟေယျ, အဿပိဋ္ဌိယာ ဝါ ပလ္လင်္ကံ ဩရောဟေယျ, ပလ္လင်္ကာ ဝါ ပထဝိံ ဩရောဟေယျ, ပထဝိယာ ဝါ အန္ဓကာရံ ပဝိသေယျ။ တထူပမာဟံ, မဟာရာဇ, ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။ ဧဝံ ခေါ, မဟာရာဇ, ပုဂ္ဂလော ဇောတိတမပရာယနော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ, မဟာရာဇ, ပုဂ္ဂလော ဇောတိဇောတိပရာယနော ဟောတိ? ဣဓ, မဟာရာဇ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဥစ္စေ ကုလေ ပစ္စာဇာတော ဟောတိ, ခတ္တိယမဟာသာလကုလေ ဝါ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလကုလေ ဝါ ဂဟပတိမဟာသာလကုလေ ဝါ, အဍ္ဎေ မဟဒ္ဓနေ မဟာဘောဂေ ပဟူတဇာတရူပရဇတေ ပဟူတဝိတ္တူပကရဏေ ပဟူတဓနဓညေ။ သော စ ဟောတိ အဘိရူပေါ ဒဿနီယော ပါသာဒိကော, ပရမာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ သမန္နာဂတော , လာဘီ အန္နဿ ပါနဿ ဝတ္ထဿ ယာနဿ မာလာဂန္ဓဝိလေပနဿ သေယျာဝသထပဒီပေယျဿ။ သော ကာယေန သုစရိတံ စရတိ, ဝါစာယ သုစရိတံ စရတိ, မနသာ သုစရိတံ စရတိ။ သော ကာယေန သုစရိတံ စရိတွာ ဝါစာယ သုစရိတံ စရိတွာ မနသာ သုစရိတံ စရိတွာ, ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။

‘‘သေယျထာပိ, မဟာရာဇ, ပုရိသော ပလ္လင်္ကာ ဝါ ပလ္လင်္ကံ သင်္ကမေယျ, အဿပိဋ္ဌိယာ ဝါ အဿပိဋ္ဌိံ သင်္ကမေယျ, ဟတ္ထိက္ခန္ဓာ ဝါ ဟတ္ထိက္ခန္ဓံ သင်္ကမေယျ, ပါသာဒါ ဝါ ပါသာဒံ သင်္ကမေယျ။ တထူပမာဟံ, မဟာရာဇ, ဣမံ ပုဂ္ဂလံ ဝဒါမိ။ ဧဝံ ခေါ, မဟာရာဇ, ပုဂ္ဂလော ဇောတိဇောတိပရာယနော ဟောတိ။ ဣမေ ခေါ, မဟာရာဇ, စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိ’’န္တိ။ ဣဒမဝေါစ။ပေ.။

‘‘ဒလိဒ္ဒေါ ပုရိသော ရာဇ၊ အဿဒ္ဓေါ ဟောတိ မစ္ဆရီ။

ကဒရိယော ပါပသင်္ကပ္ပော၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ အနာဒရော။

‘‘သမဏေ ဗြာဟ္မဏေ ဝါပိ၊ အညေ ဝါပိ ဝနိဗ္ဗကေ။

အက္ကောသတိ ပရိဘာသတိ၊ နတ္ထိကော ဟောတိ ရောသကော။

‘‘ဒဒမာနံ နိဝါရေတိ၊ ယာစမာနာန ဘောဇနံ။

တာဒိသော ပုရိသော ရာဇ၊ မီယမာနော ဇနာဓိပ။

ဥပေတိ နိရယံ ဃောရံ၊ တမောတမပရာယနော။

‘‘ဒလိဒ္ဒေါ ပုရိသော ရာဇ၊ သဒ္ဓေါ ဟောတိ အမစ္ဆရီ။

ဒဒါတိ သေဋ္ဌသင်္ကပ္ပော၊ အဗျဂ္ဂမနသော နရော။

‘‘သမဏေ ဗြာဟ္မဏေ ဝါပိ၊ အညေ ဝါပိ ဝနိဗ္ဗကေ။

ဥဋ္ဌာယ အဘိဝါဒေတိ၊ သမစရိယာယ သိက္ခတိ။

‘‘ဒဒမာနံ န ဝါရေတိ [န နိဝါရေတိ (သီ.)]၊ ယာစမာနာန ဘောဇနံ။

တာဒိသော ပုရိသော ရာဇ၊ မီယမာနော ဇနာဓိပ။

ဥပေတိ တိဒိဝံ ဌာနံ၊ တမောဇောတိပရာယနော။

‘‘အဍ္ဎော စေ [အဍ္ဎော ဝေ (ဣ. က.)] ပုရိသော ရာဇ၊ အဿဒ္ဓေါ ဟောတိ မစ္ဆရီ။

ကဒရိယော ပါပသင်္ကပ္ပော၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ အနာဒရော။

‘‘သမဏေ ဗြာဟ္မဏေ ဝါပိ၊ အညေ ဝါပိ ဝနိဗ္ဗကေ။

အက္ကောသတိ ပရိဘာသတိ၊ နတ္ထိကော ဟောတိ ရောသကော။

‘‘ဒဒမာနံ နိဝါရေတိ၊ ယာစမာနာန ဘောဇနံ။

တာဒိသော ပုရိသော ရာဇ၊ မီယမာနော ဇနာဓိပ။

ဥပေတိ နိရယံ ဃောရံ၊ ဇောတိတမပရာယနော။

‘‘အဍ္ဎော စေ ပုရိသော ရာဇ၊ သဒ္ဓေါ ဟောတိ အမစ္ဆရီ။

ဒဒါတိ သေဋ္ဌသင်္ကပ္ပော၊ အဗျဂ္ဂမနသော နရော။

‘‘သမဏေ ဗြာဟ္မဏေ ဝါပိ၊ အညေ ဝါပိ ဝနိဗ္ဗကေ။

ဥဋ္ဌာယ အဘိဝါဒေတိ၊ သမစရိယာယ သိက္ခတိ။

‘‘ဒဒမာနံ န ဝါရေတိ၊ ယာစမာနာန ဘောဇနံ။

တာဒိသော ပုရိသော ရာဇ၊ မီယမာနော ဇနာဓိပ။

ဥပေတိ တိဒိဝံ ဌာနံ၊ ဇောတိဇောတိပရာယနော’’တိ။

၂. အယျိကာသုတ္တံ

၁၃၃. သာဝတ္ထိနိဒါနံ ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ ရာဇာနံ ပသေနဒိံ ကောသလံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဟန္ဒ, ကုတော နု တွံ, မဟာရာဇ, အာဂစ္ဆသိ ဒိဝါဒိဝဿာ’’တိ?

‘‘အယျိကာ မေ, ဘန္တေ, ကာလင်္ကတာ ဇိဏ္ဏာ ဝုဍ္ဎာ မဟလ္လိကာ အဒ္ဓဂတာ ဝယောအနုပ္ပတ္တာ ဝီသဝဿသတိကာ ဇာတိယာ။ အယျိကာ ခေါ ပန မေ, ဘန္တေ, ပိယာ ဟောတိ မနာပါ။ ဟတ္ထိရတနေန စေပါဟံ, ဘန္တေ, လဘေယျံ ‘မာ မေ အယျိကာ ကာလမကာသီ’တိ, ဟတ္ထိရတနမ္ပာဟံ ဒဒေယျံ – ‘မာ မေ အယျိကာ ကာလမကာသီ’တိ။ အဿရတနေန စေပါဟံ, ဘန္တေ, လဘေယျံ ‘မာ မေ အယျိကာ ကာလမကာသီ’တိ, အဿရတနမ္ပာဟံ ဒဒေယျံ – ‘မာ မေ အယျိကာ ကာလမကာသီ’တိ။ ဂါမဝရေန စေပါဟံ ဘန္တေ, လဘေယျံ ‘မာ မေ အယျိကာ ကာလမကာသီ’တိ, ဂါမဝရမ္ပာဟံ ဒဒေယျံ – ‘မာ မေ အယျိကာ ကာလမကာသီ’တိ။ ဇနပဒပဒေသေန [ဇနပဒေန (သီ. သျာ. ဣ.)] စေပါဟံ, ဘန္တေ, လဘေယျံ ‘မာ မေ အယျိကာ ကာလမကာသီ’တိ, ဇနပဒပဒေသမ္ပာဟံ ဒဒေယျံ – ‘မာ မေ အယျိကာ ကာလမကာသီ’တိ။ ‘သဗ္ဗေ သတ္တာ, မဟာရာဇ, မရဏဓမ္မာ မရဏပရိယောသာနာ မရဏံ အနတီတာ’တိ။ ‘အစ္ဆရိယံ, ဘန္တေ, အဗ္ဘုတံ, ဘန္တေ! ယာဝသုဘာသိတမိဒံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ – သဗ္ဗေ သတ္တာ မရဏဓမ္မာ မရဏပရိယောသာနာ မရဏံ အနတီတာ’’’တိ။

‘‘ဧဝမေတံ, မဟာရာဇ, ဧဝမေတံ, မဟာရာဇ! သဗ္ဗေ သတ္တာ မရဏဓမ္မာ မရဏပရိယောသာနာ မရဏံ အနတီတာ။ သေယျထာပိ, မဟာရာဇ, ယာနိ ကာနိစိ ကုမ္ဘကာရဘာဇနာနိ အာမကာနိ စေဝ ပက္ကာနိ စ သဗ္ဗာနိ တာနိ ဘေဒနဓမ္မာနိ ဘေဒနပရိယောသာနာနိ ဘေဒနံ အနတီတာနိ; ဧဝမေဝ ခေါ, မဟာရာဇ, သဗ္ဗေ သတ္တာ မရဏဓမ္မာ မရဏပရိယောသာနာ မရဏံ အနတီတာ’’တိ။ ဣဒမဝေါစ။ပေ.။

‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ မရိဿန္တိ၊ မရဏန္တဉှိ ဇီဝိတံ။

ယထာကမ္မံ ဂမိဿန္တိ၊ ပုညပါပဖလူပဂါ။

နိရယံ ပါပကမ္မန္တာ၊ ပုညကမ္မာ စ သုဂ္ဂတိံ။

‘‘တသ္မာ ကရေယျ ကလျာဏံ၊ နိစယံ သမ္ပရာယိကံ။

ပုညာနိ ပရလောကသ္မိံ၊ ပတိဋ္ဌာ ဟောန္တိ ပါဏိန’’န္တိ။

၃. လောကသုတ္တံ

၁၃၄. သာဝတ္ထိနိဒါနံ ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကတိ နု ခေါ, ဘန္တေ, လောကဿ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ အဖာသုဝိဟာရာယာ’’တိ? ‘‘တယော ခေါ, မဟာရာဇ, လောကဿ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ အဖာသုဝိဟာရာယ။ ကတမေ တယော? လောဘော ခေါ, မဟာရာဇ, လောကဿ ဓမ္မော, ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ အဖာသုဝိဟာရာယ။ ဒေါသော ခေါ, မဟာရာဇ, လောကဿ ဓမ္မော, ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ အဖာသုဝိဟာရာယ။ မောဟော ခေါ, မဟာရာဇ, လောကဿ ဓမ္မော, ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ အဖာသုဝိဟာရာယ။ ဣမေ ခေါ, မဟာရာဇ, တယော လောကဿ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ အဖာသုဝိဟာရာယာ’’တိ။ ဣဒမဝေါစ။ပေ.။

‘‘လောဘော ဒေါသော စ မောဟော စ၊ ပုရိသံ ပါပစေတသံ။

ဟိံသန္တိ အတ္တသမ္ဘူတာ၊ တစသာရံဝ သမ္ဖလ’’န္တိ။

၄. ဣဿတ္တသုတ္တံ

၁၃၅. သာဝတ္ထိနိဒါနံ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကတ္ထ နု ခေါ, ဘန္တေ, ဒါနံ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ? ‘‘ယတ္ထ ခေါ, မဟာရာဇ, စိတ္တံ ပသီဒတီ’’တိ။ ‘‘ကတ္ထ ပန, ဘန္တေ, ဒိန္နံ မဟပ္ဖလ’’န္တိ? ‘‘အညံ ခေါ ဧတံ, မဟာရာဇ, ကတ္ထ ဒါနံ ဒါတဗ္ဗံ, အညံ ပနေတံ ကတ္ထ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလန္တိ? သီလဝတော ခေါ, မဟာရာဇ, ဒိန္နံ မဟပ္ဖလံ, နော တထာ ဒုဿီလေ။ တေန ဟိ, မဟာရာဇ, တညေဝေတ္ထ ပဋိပုစ္ဆိဿာမိ။ ယထာ, တေ ခမေယျ, တထာ နံ ဗျာကရေယျာသိ။ တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ဣဓ တ္ယဿ ယုဒ္ဓံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ သင်္ဂါမော သမုပဗ္ယူဠ္ဟော [သမူပဗ္ဗူဠ္ဟော (သီ.), သမုပဗ္ဗုဠ္ဟော (ဣ.)]။ အထ အာဂစ္ဆေယျ ခတ္တိယကုမာရော အသိက္ခိတော အကတဟတ္ထော အကတယောဂ္ဂေါ အကတူပါသနော ဘီရု ဆမ္ဘီ ဥတြာသီ ပလာယီ။ ဘရေယျာသိ တံ ပုရိသံ, အတ္ထော စ တေ တာဒိသေန ပုရိသေနာ’’တိ? ‘‘နာဟံ, ဘန္တေ, ဘရေယျံ တံ ပုရိသံ, န စ မေ အတ္ထော တာဒိသေန ပုရိသေနာ’’တိ။ ‘‘အထ အာဂစ္ဆေယျ ဗြာဟ္မဏကုမာရော အသိက္ခိတော။ပေ.။ အထ အာဂစ္ဆေယျ ဝေဿကုမာရော အသိက္ခိတော။ပေ.။ အထ အာဂစ္ဆေယျ သုဒ္ဒကုမာရော အသိက္ခိတော။ပေ.။ န စ မေ အတ္ထော တာဒိသေန ပုရိသေနာ’’တိ။

‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ဣဓ တ္ယဿ ယုဒ္ဓံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ သင်္ဂါမော သမုပဗ္ယူဠ္ဟော။ အထ အာဂစ္ဆေယျ ခတ္တိယကုမာရော သုသိက္ခိတော ကတဟတ္ထော ကတယောဂ္ဂေါ ကတူပါသနော အဘီရု အစ္ဆမ္ဘီ အနုတြာသီ အပလာယီ။ ဘရေယျာသိ တံ ပုရိသံ, အတ္ထော စ တေ တာဒိသေန ပုရိသေနာ’’တိ? ‘‘ဘရေယျာဟံ, ဘန္တေ , တံ ပုရိသံ, အတ္ထော စ မေ တာဒိသေန ပုရိသေနာ’’တိ။ ‘‘အထ အာဂစ္ဆေယျ ဗြာဟ္မဏကုမာရော။ပေ.။ အထ အာဂစ္ဆေယျ ဝေဿကုမာရော။ပေ.။ အထ အာဂစ္ဆေယျ သုဒ္ဒကုမာရော သုသိက္ခိတော ကတဟတ္ထော ကတယောဂ္ဂေါ ကတူပါသနော အဘီရု အစ္ဆမ္ဘီ အနုတြာသီ အပလာယီ။ ဘရေယျာသိ တံ ပုရိသံ, အတ္ထော စ တေ တာဒိသေန ပုရိသေနာ’’တိ? ‘‘ဘရေယျာဟံ, ဘန္တေ, တံ ပုရိသံ, အတ္ထော စ မေ တာဒိသေန ပုရိသေနာ’’တိ။

‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, မဟာရာဇ, ယသ္မာ ကသ္မာ စေပိ [ယသ္မာ စေပိ (သီ. သျာ. ကံ. က.)] ကုလာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော ဟောတိ, သော စ ဟောတိ ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနော ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတော, တသ္မိံ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ။ ကတမာနိ ပဉ္စင်္ဂါနိ ပဟီနာနိ ဟောန္တိ? ကာမစ္ဆန္ဒော ပဟီနော ဟောတိ, ဗျာပါဒေါ ပဟီနော ဟောတိ, ထိနမိဒ္ဓံ ပဟီနံ ဟောတိ, ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ ပဟီနံ ဟောတိ, ဝိစိကိစ္ဆာ ပဟီနာ ဟောတိ။ ဣမာနိ ပဉ္စင်္ဂါနိ ပဟီနာနိ ဟောန္တိ။ ကတမေဟိ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဟောတိ? အသေက္ခေန သီလက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ, အသေက္ခေန သမာဓိက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ, အသေက္ခေန ပညာက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ, အသေက္ခေန ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ, အသေက္ခေန ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ။ ဣမေဟိ ပဉ္စဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဟောတိ။ ဣတိ ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနေ ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတေ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလ’’န္တိ။ ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ပေ.။ သတ္ထာ –

‘‘ဣဿတ္တံ [ဣဿတ္ထံ (သီ. သျာ. ကံ.)] ဗလဝီရိယဉ္စ [ဗလဝိရိယဉ္စ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)]၊ ယသ္မိံ ဝိဇ္ဇေထ မာဏဝေ။

တံ ယုဒ္ဓတ္ထော ဘရေ ရာဇာ၊ နာသူရံ ဇာတိပစ္စယာ။

‘‘တထေဝ ခန္တိသောရစ္စံ၊ ဓမ္မာ ယသ္မိံ ပတိဋ္ဌိတာ။

အရိယဝုတ္တိံ မေဓါဝိံ၊ ဟီနဇစ္စမ္ပိ ပူဇယေ။

‘‘ကာရယေ အဿမေ ရမ္မေ၊ ဝါသယေတ္ထ ဗဟုဿုတေ။

ပပဉ္စ ဝိဝနေ ကယိရာ၊ ဒုဂ္ဂေ သင်္ကမနာနိ စ။

‘‘အန္နံ ပါနံ ခါဒနီယံ၊ ဝတ္ထသေနာသနာနိ စ။

ဒဒေယျ ဥဇုဘူတေသု၊ ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ။

‘‘ယထာ ဟိ မေဃော ထနယံ၊ ဝိဇ္ဇုမာလီ သတက္ကကု။

ထလံ နိန္နဉ္စ ပူရေတိ၊ အဘိဝဿံ ဝသုန္ဓရံ။

‘‘တထေဝ သဒ္ဓေါ သုတဝါ၊ အဘိသင်္ခစ္စ ဘောဇနံ။

ဝနိဗ္ဗကေ တပ္ပယတိ၊ အန္နပါနေန ပဏ္ဍိတော။

‘‘အာမောဒမာနော ပကိရေတိ၊ ဒေထ ဒေထာတိ ဘာသတိ။

တံ ဟိဿ ဂဇ္ဇိတံ ဟောတိ၊ ဒေဝဿေဝ ပဝဿတော။

သာ ပုညဓါရာ ဝိပုလာ၊ ဒါတာရံ အဘိဝဿတီ’’တိ။

၅. ပဗ္ဗတူပမသုတ္တံ

၁၃၆. သာဝတ္ထိနိဒါနံ ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ ရာဇာနံ ပသေနဒိံ ကောသလံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဟန္ဒ, ကုတော နု တွံ, မဟာရာဇ, အာဂစ္ဆသိ ဒိဝါ ဒိဝဿာ’’တိ? ‘‘ယာနိ တာနိ, ဘန္တေ, ရညံ ခတ္တိယာနံ မုဒ္ဓါဝသိတ္တာနံ ဣဿရိယမဒမတ္တာနံ ကာမဂေဓပရိယုဋ္ဌိတာနံ ဇနပဒတ္ထာဝရိယပ္ပတ္တာနံ မဟန္တံ ပထဝိမဏ္ဍလံ အဘိဝိဇိယ အဇ္ဈာဝသန္တာနံ ရာဇကရဏီယာနိ ဘဝန္တိ, တေသု ခွါဟံ, ဧတရဟိ ဥဿုက္ကမာပန္နော’’တိ။

‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ဣဓ တေ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ သဒ္ဓါယိကော ပစ္စယိကော။ သော တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ယဂ္ဃေ, မဟာရာဇ, ဇာနေယျာသိ, အဟံ အာဂစ္ဆာမိ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ။ တတ္ထဒ္ဒသံ မဟန္တံ ပဗ္ဗတံ အဗ္ဘသမံ သဗ္ဗေ ပါဏေ နိပ္ပောထေန္တော အာဂစ္ဆတိ။ ယံ တေ, မဟာရာဇ, ကရဏီယံ, တံ ကရောဟီ’တိ။ အထ ဒုတိယော ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ။ပေ.။ အထ တတိယော ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ။ပေ.။ အထ စတုတ္ထော ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ သဒ္ဓါယိကော ပစ္စယိကော။ သော တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ယဂ္ဃေ မဟာရာဇ, ဇာနေယျာသိ, အဟံ အာဂစ္ဆာမိ ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ။ တတ္ထဒ္ဒသံ မဟန္တံ ပဗ္ဗတံ အဗ္ဘသမံ သဗ္ဗေ ပါဏေ နိပ္ပောထေန္တော အာဂစ္ဆတိ။ ယံ တေ, မဟာရာဇ, ကရဏီယံ တံ ကရောဟီ’တိ။ ဧဝရူပေ တေ, မဟာရာဇ, မဟတိ မဟဗ္ဘယေ သမုပ္ပန္နေ ဒါရုဏေ မနုဿက္ခယေ [မနုဿကာယေ (က.)] ဒုလ္လဘေ မနုဿတ္တေ ကိမဿ ကရဏီယ’’န္တိ?

‘‘ဧဝရူပေ မေ, ဘန္တေ, မဟတိ မဟဗ္ဘယေ သမုပ္ပန္နေ ဒါရုဏေ မနုဿက္ခယေ ဒုလ္လဘေ မနုဿတ္တေ ကိမဿ ကရဏီယံ အညတြ ဓမ္မစရိယာယ အညတြ သမစရိယာယ အညတြ ကုသလကိရိယာယ အညတြ ပုညကိရိယာယာ’’တိ?

‘‘အာရောစေမိ ခေါ တေ, မဟာရာဇ, ပဋိဝေဒေမိ ခေါ တေ, မဟာရာဇ, အဓိဝတ္တတိ ခေါ တံ, မဟာရာဇ, ဇရာမရဏံ။ အဓိဝတ္တမာနေ စေ တေ, မဟာရာဇ, ဇရာမရဏေ ကိမဿ ကရဏီယ’’န္တိ? ‘‘အဓိဝတ္တမာနေ စ မေ, ဘန္တေ, ဇရာမရဏေ ကိမဿ ကရဏီယံ အညတြ ဓမ္မစရိယာယ သမစရိယာယ ကုသလကိရိယာယ ပုညကိရိယာယ? ယာနိ တာနိ, ဘန္တေ, ရညံ ခတ္တိယာနံ မုဒ္ဓါဝသိတ္တာနံ ဣဿရိယမဒမတ္တာနံ ကာမဂေဓပရိယုဋ္ဌိတာနံ ဇနပဒတ္ထာဝရိယပ္ပတ္တာနံ မဟန္တံ ပထဝိမဏ္ဍလံ အဘိဝိဇိယ အဇ္ဈာဝသန္တာနံ ဟတ္ထိယုဒ္ဓါနိ ဘဝန္တိ; တေသမ္ပိ, ဘန္တေ, ဟတ္ထိယုဒ္ဓါနံ နတ္ထိ ဂတိ နတ္ထိ ဝိသယော အဓိဝတ္တမာနေ ဇရာမရဏေ။ ယာနိပိ တာနိ, ဘန္တေ, ရညံ ခတ္တိယာနံ မုဒ္ဓါဝသိတ္တာနံ။ပေ.။ အဇ္ဈာဝသန္တာနံ အဿယုဒ္ဓါနိ ဘဝန္တိ။ပေ.။ ရထယုဒ္ဓါနိ ဘဝန္တိ ။ပေ.။ ပတ္တိယုဒ္ဓါနိ ဘဝန္တိ; တေသမ္ပိ , ဘန္တေ, ပတ္တိယုဒ္ဓါနံ နတ္ထိ ဂတိ နတ္ထိ ဝိသယော အဓိဝတ္တမာနေ ဇရာမရဏေ။ သန္တိ ခေါ ပန, ဘန္တေ, ဣမသ္မိံ ရာဇကုလေ မန္တိနော မဟာမတ္တာ, ယေ ပဟောန္တိ [ယေသံ ဟောန္တိ (က.)] အာဂတေ ပစ္စတ္ထိကေ မန္တေဟိ ဘေဒယိတုံ။ တေသမ္ပိ, ဘန္တေ, မန္တယုဒ္ဓါနံ နတ္ထိ ဂတိ နတ္ထိ ဝိသယော အဓိဝတ္တမာနေ ဇရာမရဏေ။ သံဝိဇ္ဇတိ ခေါ ပန, ဘန္တေ, ဣမသ္မိံ ရာဇကုလေ ပဟူတံ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ ဘူမိဂတဉ္စေဝ ဝေဟာသဋ္ဌဉ္စ, ယေန မယံ ပဟောမ အာဂတေ ပစ္စတ္ထိကေ ဓနေန ဥပလာပေတုံ။ တေသမ္ပိ, ဘန္တေ, ဓနယုဒ္ဓါနံ နတ္ထိ ဂတိ နတ္ထိ ဝိသယော အဓိဝတ္တမာနေ ဇရာမရဏေ။ အဓိဝတ္တမာနေ စ မေ, ဘန္တေ, ဇရာမရဏေ ကိမဿ ကရဏီယံ အညတြ ဓမ္မစရိယာယ သမစရိယာယ ကုသလကိရိယာယ ပုညကိရိယာယာ’’တိ?

‘‘ဧဝမေတံ, မဟာရာဇ, ဧဝမေတံ, မဟာရာဇ! အဓိဝတ္တမာနေ ဇရာမရဏေ ကိမဿ ကရဏီယံ အညတြ ဓမ္မစရိယာယ သမစရိယာယ ကုသလကိရိယာယ ပုညကိရိယာယာ’’တိ? ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ပေ.။ သတ္ထာ –

‘‘ယထာပိ သေလာ ဝိပုလာ၊ နဘံ အာဟစ္စ ပဗ္ဗတာ။

သမန္တာနုပရိယာယေယျုံ၊ နိပ္ပောထေန္တော စတုဒ္ဒိသာ။

‘‘ဧဝံ ဇရာ စ မစ္စု စ၊ အဓိဝတ္တန္တိ ပါဏိနေ [ပါဏိနော (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)]။

ခတ္တိယေ ဗြာဟ္မဏေ ဝေဿေ၊ သုဒ္ဒေ စဏ္ဍာလပုက္ကုသေ။

န ကိဉ္စိ [န ကဉ္စိ (?)] ပရိဝဇ္ဇေတိ၊ သဗ္ဗမေဝါဘိမဒ္ဒတိ။

‘‘န တတ္ထ ဟတ္ထီနံ ဘူမိ၊ န ရထာနံ န ပတ္တိယာ။

န စာပိ မန္တယုဒ္ဓေန၊ သက္ကာ ဇေတုံ ဓနေန ဝါ။

‘‘တသ္မာ ဟိ ပဏ္ဍိတော ပေါသော၊ သမ္ပဿံ အတ္ထမတ္တနော။

ဗုဒ္ဓေ ဓမ္မေ စ သံဃေ စ၊ ဓီရော သဒ္ဓံ နိဝေသယေ။

‘‘ယော ဓမ္မံ စရိ [ဓမ္မစာရီ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ကာယေန၊ ဝါစာယ ဥဒ စေတသာ။

ဣဓေဝ နံ ပသံသန္တိ၊ ပေစ္စ သဂ္ဂေ ပမောဒတီ’’တိ။

တတိယော ဝဂ္ဂေါ။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ပုဂ္ဂလော အယျိကာ လောကော၊ ဣဿတ္တံ [ဣဿတ္ထံ (သီ. သျာ. ကံ.)] ပဗ္ဗတူပမာ။

ဒေသိတံ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌေန၊ ဣမံ ကောသလပဉ္စကန္တိ။

ကောသလသံယုတ္တံ သမတ္တံ။