ဒေဝတာသံယုတ္တံ

။ နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။

သံယုတ္တနိကာယော

သဂါထာဝဂ္ဂေါ

၁. ဒေဝတာသံယုတ္တံ

၁. နဠဝဂ္ဂေါ

၁. ဩဃတရဏသုတ္တံ

၁. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ အထ ခေါ အညတရာ ဒေဝတာ အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာ ကေဝလကပ္ပံ ဇေတဝနံ ဩဘာသေတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတာ ခေါ သာ ဒေဝတာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘‘ကထံ နု တွံ, မာရိသ, ဩဃမတရီ’တိ? ‘အပ္ပတိဋ္ဌံ ခွါဟံ, အာဝုသော, အနာယူဟံ ဩဃမတရိ’န္တိ။ ‘ယထာ ကထံ ပန တွံ, မာရိသ, အပ္ပတိဋ္ဌံ အနာယူဟံ ဩဃမတရီ’တိ? ‘ယဒါခွါဟံ, အာဝုသော, သန္တိဋ္ဌာမိ တဒါဿု သံသီဒါမိ ; ယဒါခွါဟံ, အာဝုသော, အာယူဟာမိ တဒါဿု နိဗ္ဗုယ္ဟာမိ [နိဝုယ္ဟာမိ (သျာ. ကံ. က.)]။ ဧဝံ ခွါဟံ, အာဝုသော, အပ္ပတိဋ္ဌံ အနာယူဟံ ဩဃမတရိ’’’န္တိ။

‘‘စိရဿံ ဝတ ပဿာမိ၊ ဗြာဟ္မဏံ ပရိနိဗ္ဗုတံ။

အပ္ပတိဋ္ဌံ အနာယူဟံ၊ တိဏ္ဏံ လောကေ ဝိသတ္တိက’’န္တိ။ –

ဣဒမဝေါစ သာ ဒေဝတာ။ သမနုညော သတ္ထာ အဟောသိ။ အထ ခေါ သာ ဒေဝတာ – ‘‘သမနုညော မေ သတ္ထာ’’တိ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ တတ္ထေဝန္တရဓါယီတိ။

၂. နိမောက္ခသုတ္တံ

၂. သာဝတ္ထိနိဒါနံ ။ အထ ခေါ အညတရာ ဒေဝတာ အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာ ကေဝလကပ္ပံ ဇေတဝနံ ဩဘာသေတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတာ ခေါ သာ ဒေဝတာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ဇာနာသိ နော တွံ, မာရိသ, သတ္တာနံ နိမောက္ခံ ပမောက္ခံ ဝိဝေက’’န္တိ?

‘‘ဇာနာမိ ခွါဟံ, အာဝုသော, သတ္တာနံ နိမောက္ခံ ပမောက္ခံ ဝိဝေက’’န္တိ။

‘‘ယထာ ကထံ ပန တွံ, မာရိသ, ဇာနာသိ သတ္တာနံ နိမောက္ခံ ပမောက္ခံ ဝိဝေက’’န္တိ?

‘‘နန္ဒီဘဝပရိက္ခယာ [နန္ဒိဘဝပရိက္ခယာ (သျာ. ကံ.)], သညာဝိညာဏသင်္ခယာ, ဝေဒနာနံ နိရောဓါ ဥပသမာ – ဧဝံ ခွါဟံ, အာဝုသော, ဇာနာမိ သတ္တာနံ နိမောက္ခံ ပမောက္ခံ ဝိဝေက’’န္တိ။

၃. ဥပနီယသုတ္တံ

၃. သာဝတ္ထိနိဒါနံ ။ ဧကမန္တံ ဌိတာ ခေါ သာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘ဥပနီယတိ ဇီဝိတမပ္ပမာယု၊

ဇရူပနီတဿ န သန္တိ တာဏာ။

ဧတံ ဘယံ မရဏေ ပေက္ခမာနော၊

ပုညာနိ ကယိရာထ သုခါဝဟာနီ’’တိ။

‘‘ဥပနီယတိ ဇီဝိတမပ္ပမာယု၊

ဇရူပနီတဿ န သန္တိ တာဏာ။

ဧတံ ဘယံ မရဏေ ပေက္ခမာနော၊

လောကာမိသံ ပဇဟေ သန္တိပေက္ခော’’တိ။

၄. အစ္စေန္တိသုတ္တံ

၄. သာဝတ္ထိနိဒါနံ ။ ဧကမန္တံ ဌိတာ ခေါ သာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘အစ္စေန္တိ ကာလာ တရယန္တိ ရတ္တိယော၊

ဝယောဂုဏာ အနုပုဗ္ဗံ ဇဟန္တိ။

ဧတံ ဘယံ မရဏေ ပေက္ခမာနော၊

ပုညာနိ ကယိရာထ သုခါဝဟာနီ’’တိ။

‘‘အစ္စေန္တိ ကာလာ တရယန္တိ ရတ္တိယော၊

ဝယောဂုဏာ အနုပုဗ္ဗံ ဇဟန္တိ။

ဧတံ ဘယံ မရဏေ ပေက္ခမာနော၊

လောကာမိသံ ပဇဟေ သန္တိပေက္ခော’’တိ။

၅. ကတိဆိန္ဒသုတ္တံ

၅. သာဝတ္ထိနိဒါနံ ။ ဧကမန္တံ ဌိတာ ခေါ သာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘ကတိ ဆိန္ဒေ ကတိ ဇဟေ၊ ကတိ စုတ္တရိ ဘာဝယေ။

ကတိ သင်္ဂါတိဂေါ ဘိက္ခု၊ ဩဃတိဏ္ဏောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။

‘‘ပဉ္စ ဆိန္ဒေ ပဉ္စ ဇဟေ၊ ပဉ္စ စုတ္တရိ ဘာဝယေ။

ပဉ္စ သင်္ဂါတိဂေါ ဘိက္ခု၊ ဩဃတိဏ္ဏောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။

၆. ဇာဂရသုတ္တံ

၆. သာဝတ္ထိနိဒါနံ။ ဧကမန္တံ ဌိတာ ခေါ သာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘ကတိ ဇာဂရတံ သုတ္တာ၊ ကတိ သုတ္တေသု ဇာဂရာ။

ကတိဘိ [ကတီဟိ (သီ.)] ရဇမာဒေတိ၊ ကတိဘိ [ကတီဟိ (သီ.)] ပရိသုဇ္ဈတီ’’တိ။

‘‘ပဉ္စ ဇာဂရတံ သုတ္တာ၊ ပဉ္စ သုတ္တေသု ဇာဂရာ။

ပဉ္စဘိ [ပဉ္စဟိ (သီ.)] ရဇမာဒေတိ၊ ပဉ္စဘိ [ပဉ္စဟိ (သီ.)] ပရိသုဇ္ဈတီ’’တိ။

၇. အပ္ပဋိဝိဒိတသုတ္တံ

၇. သာဝတ္ထိနိဒါနံ ။ ဧကမန္တံ ဌိတာ ခေါ သာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘ယေသံ ဓမ္မာ အပ္ပဋိဝိဒိတာ၊ ပရဝါဒေသု နီယရေ [နိယျရေ (က.)]။

သုတ္တာ တေ နပ္ပဗုဇ္ဈန္တိ၊ ကာလော တေသံ ပဗုဇ္ဈိတု’’န္တိ။

‘‘ယေသံ ဓမ္မာ သုပ္ပဋိဝိဒိတာ၊ ပရဝါဒေသု န နီယရေ။

တေ သမ္ဗုဒ္ဓါ သမ္မဒညာ၊ စရန္တိ ဝိသမေ သမ’’န္တိ။

၈. သုသမ္မုဋ္ဌသုတ္တံ

၈. သာဝတ္ထိနိဒါနံ။ ဧကမန္တံ ဌိတာ ခေါ သာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘ယေသံ ဓမ္မာ သုသမ္မုဋ္ဌာ၊ ပရဝါဒေသု နီယရေ။

သုတ္တာ တေ နပ္ပဗုဇ္ဈန္တိ၊ ကာလော တေသံ ပဗုဇ္ဈိတု’’န္တိ။

‘‘ယေသံ ဓမ္မာ အသမ္မုဋ္ဌာ၊ ပရဝါဒေသု န နီယရေ။

တေ သမ္ဗုဒ္ဓါ သမ္မဒညာ၊ စရန္တိ ဝိသမေ သမ’’န္တိ။

၉. မာနကာမသုတ္တံ

၉. သာဝတ္ထိနိဒါနံ။ ဧကမန္တံ ဌိတာ ခေါ သာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘န မာနကာမဿ ဒမော ဣဓတ္ထိ၊

န မောနမတ္ထိ အသမာဟိတဿ။

ဧကော အရညေ ဝိဟရံ ပမတ္တော၊

န မစ္စုဓေယျဿ တရေယျ ပါရ’’န္တိ။

‘‘မာနံ ပဟာယ သုသမာဟိတတ္တော၊

သုစေတသော သဗ္ဗဓိ ဝိပ္ပမုတ္တော။

ဧကော အရညေ ဝိဟရံ အပ္ပမတ္တော၊

သ မစ္စုဓေယျဿ တရေယျ ပါရ’’န္တိ။

၁၀. အရညသုတ္တံ

၁၀. သာဝတ္ထိနိဒါနံ ။ ဧကမန္တံ ဌိတာ ခေါ သာ ဒေဝတာ ဘဂဝန္တံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘အရညေ ဝိဟရန္တာနံ၊ သန္တာနံ ဗြဟ္မစာရိနံ။

ဧကဘတ္တံ ဘုဉ္ဇမာနာနံ၊ ကေန ဝဏ္ဏော ပသီဒတီ’’တိ။

‘‘အတီတံ နာနုသောစန္တိ၊ နပ္ပဇပ္ပန္တိ နာဂတံ။

ပစ္စုပ္ပန္နေန ယာပေန္တိ၊ တေန ဝဏ္ဏော ပသီဒတိ’’။

‘‘အနာဂတပ္ပဇပ္ပါယ၊ အတီတဿာနုသောစနာ။

ဧတေန ဗာလာ သုဿန္တိ၊ နဠောဝ ဟရိတော လုတော’’တိ။

နဠဝဂ္ဂေါ ပဌမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ဩဃံ နိမောက္ခံ ဥပနေယျံ၊ အစ္စေန္တိ ကတိဆိန္ဒိ စ။

ဇာဂရံ အပ္ပဋိဝိဒိတာ၊ သုသမ္မုဋ္ဌာ မာနကာမိနာ။

အရညေ ဒသမော ဝုတ္တော၊ ဝဂ္ဂေါ တေန ပဝုစ္စတိ။

၂. နန္ဒနဝဂ္ဂေါ

၁. နန္ဒနသုတ္တံ

၁၁. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ။ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ, ဘိက္ခဝေ, အညတရာ တာဝတိံသကာယိကာ ဒေဝတာ နန္ဒနေ ဝနေ အစ္ဆရာသံဃပရိဝုတာ ဒိဗ္ဗေဟိ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတာ သမင္ဂီဘူတာ ပရိစာရိယမာနာ [ပရိစာရိယမာနာ (သျာ. ကံ. က.)] တာယံ ဝေလာယံ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘န တေ သုခံ ပဇာနန္တိ၊ ယေ န ပဿန္တိ နန္ဒနံ။

အာဝါသံ နရဒေဝါနံ၊ တိဒသာနံ ယသဿိန’’န္တိ။

‘‘ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဘိက္ခဝေ, အညတရာ ဒေဝတာ တံ ဒေဝတံ ဂါထာယ ပစ္စဘာသိ –

‘‘န တွံ ဗာလေ ပဇာနာသိ၊ ယထာ အရဟတံ ဝစော။

အနိစ္စာ သဗ္ဗသင်္ခါရာ [သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ (သီ. သျာ. ကံ.)]၊ ဥပ္ပါဒဝယဓမ္မိနော။

ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ တေသံ ဝူပသမော သုခေါ’’တိ။

၂. နန္ဒတိသုတ္တံ

၁၂. သာဝတ္ထိနိဒါနံ။ ဧကမန္တံ ဌိတာ ခေါ သာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘နန္ဒတိ ပုတ္တေဟိ ပုတ္တိမာ၊

ဂေါမာ [ဂေါမိကော (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဂေါဟိ တထေဝ နန္ဒတိ။

ဥပဓီဟိ နရဿ နန္ဒနာ၊

န ဟိ သော နန္ဒတိ ယော နိရူပဓီ’’တိ။

‘‘သောစတိ ပုတ္တေဟိ ပုတ္တိမာ၊

ဂေါမာ ဂေါဟိ တထေဝ သောစတိ။

ဥပဓီဟိ နရဿ သောစနာ၊

န ဟိ သော သောစတိ ယော နိရူပဓီ’’တိ။

၃. နတ္ထိပုတ္တသမသုတ္တံ

၁၃. သာဝတ္ထိနိဒါနံ။ ဧကမန္တံ ဌိတာ ခေါ သာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘နတ္ထိ ပုတ္တသမံ ပေမံ၊ နတ္ထိ ဂေါသမိတံ ဓနံ။

နတ္ထိ သူရိယသမာ [သုရိယသမာ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] အာဘာ၊ သမုဒ္ဒပရမာ သရာ’’တိ။

‘‘နတ္ထိ အတ္တသမံ ပေမံ၊ နတ္ထိ ဓညသမံ ဓနံ။

နတ္ထိ ပညာသမာ အာဘာ၊ ဝုဋ္ဌိ ဝေ ပရမာ သရာ’’တိ။

၄. ခတ္တိယသုတ္တံ

၁၄. ‘‘ခတ္တိယော ဒွိပဒံ သေဋ္ဌော, ဗလီဗဒ္ဒေါ [ဗလိဝဒ္ဒေါ (သီ. ဣ.), ဗလိဗဒ္ဒေါ (သျာ. ကံ. က.)] စတုပ္ပဒံ။

ကောမာရီ သေဋ္ဌာ ဘရိယာနံ၊ ယော စ ပုတ္တာန ပုဗ္ဗဇော’’တိ။

‘‘သမ္ဗုဒ္ဓေါ ဒွိပဒံ သေဋ္ဌော၊ အာဇာနီယော စတုပ္ပဒံ။

သုဿူသာ သေဋ္ဌာ ဘရိယာနံ၊ ယော စ ပုတ္တာနမဿဝေါ’’တိ။

၅. သဏမာနသုတ္တံ

၁၅. ‘‘ဌိတေ မဇ္ဈန္ဟိကေ [မဇ္ဈန္တိကေ (သဗ္ဗတ္ထ)] ကာလေ, သန္နိသီဝေသု ပက္ခိသု။

သဏတေဝ ဗြဟာရညံ [မဟာရညံ (က. သီ. သျာ. ကံ. က.)]၊ တံ ဘယံ ပဋိဘာတိ မ’’န္တိ။

‘‘ဌိတေ မဇ္ဈန္ဟိကေ ကာလေ၊ သန္နိသီဝေသု ပက္ခိသု။

သဏတေဝ ဗြဟာရညံ၊ သာ ရတိ ပဋိဘာတိ မ’’န္တိ။

၆. နိဒ္ဒါတန္ဒီသုတ္တံ

၁၆. ‘‘နိဒ္ဒါ တန္ဒီ ဝိဇမ္ဘိတာ [တန္ဒိ ဝိဇမ္ဘိကာ (သီ. ဣ.)], အရတီ ဘတ္တသမ္မဒေါ။

ဧတေန နပ္ပကာသတိ၊ အရိယမဂ္ဂေါ ဣဓ ပါဏိန’’န္တိ။

‘‘နိဒ္ဒံ တန္ဒိံ ဝိဇမ္ဘိတံ၊ အရတိံ ဘတ္တသမ္မဒံ။

ဝီရိယေန [ဝိရိယေန (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] နံ ပဏာမေတွာ၊ အရိယမဂ္ဂေါ ဝိသုဇ္ဈတီ’’တိ။

၇. ဒုက္ကရသုတ္တံ

၁၇. ‘‘ဒုက္ကရံ ဒုတ္တိတိက္ခဉ္စ, အဗျတ္တေန စ သာမညံ။

ဗဟူဟိ တတ္ထ သမ္ဗာဓါ၊ ယတ္ထ ဗာလော ဝိသီဒတီ’’တိ။

‘‘ကတိဟံ စရေယျ သာမညံ၊ စိတ္တံ စေ န နိဝါရယေ။

ပဒေ ပဒေ ဝိသီဒေယျ၊ သင်္ကပ္ပါနံ ဝသာနုဂေါ’’တိ။

‘‘ကုမ္မောဝ အင်္ဂါနိ သကေ ကပါလေ၊

သမောဒဟံ ဘိက္ခု မနောဝိတက္ကေ။

အနိဿိတော အညမဟေဌယာနော၊

ပရိနိဗ္ဗုတော နူပဝဒေယျ ကဉ္စီ’’တိ။

၈. ဟိရီသုတ္တံ

၁၈. ‘‘ဟိရီနိသေဓေါ ပုရိသော, ကောစိ လောကသ္မိံ ဝိဇ္ဇတိ။

ယော နိန္ဒံ အပဗောဓတိ [အပဗောဓေတိ (သျာ. ကံ. က.)]၊ အဿော ဘဒ္ရော ကသာမိဝါ’’တိ။

‘‘ဟိရီနိသေဓါ တနုယာ၊ ယေ စရန္တိ သဒါ သတာ။

အန္တံ ဒုက္ခဿ ပပ္ပုယျ၊ စရန္တိ ဝိသမေ သမ’’န္တိ။

၉. ကုဋိကာသုတ္တံ

၁၉.

‘‘ကစ္စိ တေ ကုဋိကာ နတ္ထိ၊ ကစ္စိ နတ္ထိ ကုလာဝကာ။

ကစ္စိ သန္တာနကာ နတ္ထိ၊ ကစ္စိ မုတ္တောသိ ဗန္ဓနာ’’တိ။

‘‘တဂ္ဃ မေ ကုဋိကာ နတ္ထိ၊ တဂ္ဃ နတ္ထိ ကုလာဝကာ။

တဂ္ဃ သန္တာနကာ နတ္ထိ၊ တဂ္ဃ မုတ္တောမှိ ဗန္ဓနာ’’တိ။

‘‘ကိန္တာဟံ ကုဋိကံ ဗြူမိ၊ ကိံ တေ ဗြူမိ ကုလာဝကံ။

ကိံ တေ သန္တာနကံ ဗြူမိ၊ ကိန္တာဟံ ဗြူမိ ဗန္ဓန’’န္တိ။

‘‘မာတရံ ကုဋိကံ ဗြူသိ၊ ဘရိယံ ဗြူသိ ကုလာဝကံ။

ပုတ္တေ သန္တာနကေ ဗြူသိ၊ တဏှံ မေ ဗြူသိ ဗန္ဓန’’န္တိ။

‘‘သာဟု တေ ကုဋိကာ နတ္ထိ၊ သာဟု နတ္ထိ ကုလာဝကာ။

သာဟု သန္တာနကာ နတ္ထိ၊ သာဟု မုတ္တောသိ ဗန္ဓနာ’’တိ။

၁၀. သမိဒ္ဓိသုတ္တံ

၂၀. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ တပေါဒါရာမေ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ သမိဒ္ဓိ ရတ္တိယာ ပစ္စူသသမယံ ပစ္စုဋ္ဌာယ ယေန တပေါဒါ တေနုပသင်္ကမိ ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စိတုံ။ တပေါဒေ ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စိတွာ ပစ္စုတ္တရိတွာ ဧကစီဝရော အဋ္ဌာသိ ဂတ္တာနိ ပုဗ္ဗာပယမာနော။ အထ ခေါ အညတရာ ဒေဝတာ အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာ ကေဝလကပ္ပံ တပေါဒံ ဩဘာသေတွာ ယေန အာယသ္မာ သမိဒ္ဓိ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဝေဟာသံ ဌိတာ အာယသ္မန္တံ သမိဒ္ဓိံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘အဘုတွာ ဘိက္ခသိ ဘိက္ခု၊ န ဟိ ဘုတွာန ဘိက္ခသိ။

ဘုတွာန ဘိက္ခု ဘိက္ခဿု၊ မာ တံ ကာလော ဥပစ္စဂါ’’တိ။

‘‘ကာလံ ဝေါဟံ န ဇာနာမိ၊ ဆန္နော ကာလော န ဒိဿတိ။

တသ္မာ အဘုတွာ ဘိက္ခာမိ၊ မာ မံ ကာလော ဥပစ္စဂါ’’တိ။

အထ ခေါ သာ ဒေဝတာ ပထဝိယံ [ပဌဝိယံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ပတိဋ္ဌဟိတွာ အာယသ္မန္တံ သမိဒ္ဓိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဒဟရော တွံ ဘိက္ခု, ပဗ္ဗဇိတော သုသု ကာဠကေသော, ဘဒြေန ယောဗ္ဗနေန သမန္နာဂတော, ပဌမေန ဝယသာ, အနိက္ကီဠိတာဝီ ကာမေသု။ ဘုဉ္ဇ, ဘိက္ခု, မာနုသကေ ကာမေ; မာ သန္ဒိဋ္ဌိကံ ဟိတွာ ကာလိကံ အနုဓါဝီ’’တိ။

‘‘န ခွါဟံ, အာဝုသော, သန္ဒိဋ္ဌိကံ ဟိတွာ ကာလိကံ အနုဓါဝါမိ။ ကာလိကဉ္စ ခွါဟံ, အာဝုသော, ဟိတွာ သန္ဒိဋ္ဌိကံ အနုဓါဝါမိ။ ကာလိကာ ဟိ, အာဝုသော, ကာမာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ ဗဟုဒုက္ခာ ဗဟုပါယာသာ; အာဒီနဝေါ ဧတ္ထ ဘိယျော။ သန္ဒိဋ္ဌိကော အယံ ဓမ္မော အကာလိကော ဧဟိပဿိကော ဩပနေယျိကော ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိညူဟီ’’တိ။

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခု, ကာလိကာ ကာမာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ ဗဟုဒုက္ခာ ဗဟုပါယာသာ, အာဒီနဝေါ ဧတ္ထ ဘိယျော? ကထံ သန္ဒိဋ္ဌိကော အယံ ဓမ္မော အကာလိကော ဧဟိပဿိကော ဩပနေယျိကော ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိညူဟီ’’တိ?

‘‘အဟံ ခေါ, အာဝုသော, နဝေါ အစိရပဗ္ဗဇိတော အဓုနာဂတော ဣမံ ဓမ္မဝိနယံ။ န တာဟံ [န ခွါဟံ (သီ. ဣ.)] သက္ကောမိ ဝိတ္ထာရေန အာစိက္ခိတုံ။ အယံ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ တပေါဒါရာမေ။ တံ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတမတ္ထံ ပုစ္ဆ။ ယထာ တေ ဘဂဝါ ဗျာကရောတိ တထာ နံ ဓါရေယျာသီ’’တိ။

‘‘န ခေါ, ဘိက္ခု, သုကရော သော ဘဂဝါ အမှေဟိ ဥပသင်္ကမိတုံ , အညာဟိ မဟေသက္ခာဟိ ဒေဝတာဟိ ပရိဝုတော။ သစေ ခေါ တွံ, ဘိက္ခု, တံ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတမတ္ထံ ပုစ္ဆေယျာသိ, မယမ္ပိ အာဂစ္ဆေယျာမ ဓမ္မဿဝနာယာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမာဝုသော’’တိ ခေါ အာယသ္မာ သမိဒ္ဓိ တဿာ ဒေဝတာယ ပဋိဿုတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ သမိဒ္ဓိ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ဣဓါဟံ , ဘန္တေ, ရတ္တိယာ ပစ္စူသသမယံ ပစ္စုဋ္ဌာယ ယေန တပေါဒါ တေနုပသင်္ကမိံ ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စိတုံ။ တပေါဒေ ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စိတွာ ပစ္စုတ္တရိတွာ ဧကစီဝရော အဋ္ဌာသိံ ဂတ္တာနိ ပုဗ္ဗာပယမာနော။ အထ ခေါ, ဘန္တေ, အညတရာ ဒေဝတာ အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာ ကေဝလကပ္ပံ တပေါဒံ ဩဘာသေတွာ ယေနာဟံ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဝေဟာသံ ဌိတာ ဣမာယ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘အဘုတွာ ဘိက္ခသိ ဘိက္ခု၊ န ဟိ ဘုတွာန ဘိက္ခသိ။

ဘုတွာန ဘိက္ခု ဘိက္ခဿု၊ မာ တံ ကာလော ဥပစ္စဂါ’’တိ။

‘‘ဧဝံ ဝုတ္တေ အဟံ, ဘန္တေ, တံ ဒေဝတံ ဂါထာယ ပစ္စဘာသိံ –

‘‘ကာလံ ဝေါဟံ န ဇာနာမိ၊ ဆန္နော ကာလော န ဒိဿတိ။

တသ္မာ အဘုတွာ ဘိက္ခာမိ၊ မာ မံ ကာလော ဥပစ္စဂါ’’တိ။

‘‘အထ ခေါ, ဘန္တေ, သာ ဒေဝတာ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌဟိတွာ မံ ဧတဒဝေါစ – ‘ဒဟရော တွံ, ဘိက္ခု, ပဗ္ဗဇိတော သုသု ကာဠကေသော, ဘဒြေန ယောဗ္ဗနေန သမန္နာဂတော, ပဌမေန ဝယသာ, အနိက္ကီဠိတာဝီ ကာမေသု။ ဘုဉ္ဇ, ဘိက္ခု, မာနုသကေ ကာမေ; မာ သန္ဒိဋ္ဌိကံ ဟိတွာ ကာလိကံ အနုဓါဝီ’’’တိ။

‘‘ဧဝံ ဝုတ္တာဟံ, ဘန္တေ, တံ ဒေဝတံ ဧတဒဝေါစံ – ‘န ခွါဟံ, အာဝုသော, သန္ဒိဋ္ဌိကံ ဟိတွာ ကာလိကံ အနုဓါဝါမိ; ကာလိကဉ္စ ခွါဟံ, အာဝုသော, ဟိတွာ သန္ဒိဋ္ဌိကံ အနုဓါဝါမိ။ ကာလိကာ ဟိ, အာဝုသော, ကာမာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ ဗဟုဒုက္ခာ ဗဟုပါယာသာ; အာဒီနဝေါ ဧတ္ထ ဘိယျော။ သန္ဒိဋ္ဌိကော အယံ ဓမ္မော အကာလိကော ဧဟိပဿိကော ဩပနေယျိကော ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိညူဟီ’’’တိ။

‘‘ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဘန္တေ, သာ ဒေဝတာ မံ ဧတဒဝေါစ – ‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခု, ကာလိကာ ကာမာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ ဗဟုဒုက္ခာ ဗဟုပါယာသာ; အာဒီနဝေါ ဧတ္ထ ဘိယျော? ကထံ သန္ဒိဋ္ဌိကော အယံ ဓမ္မော အကာလိကော ဧဟိပဿိကော ဩပနေယျိကော ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိညူဟီ’တိ? ဧဝံ ဝုတ္တာဟံ, ဘန္တေ , တံ ဒေဝတံ ဧတဒဝေါစံ – ‘အဟံ ခေါ, အာဝုသော, နဝေါ အစိရပဗ္ဗဇိတော အဓုနာဂတော ဣမံ ဓမ္မဝိနယံ, န တာဟံ သက္ကောမိ ဝိတ္ထာရေန အာစိက္ခိတုံ။ အယံ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ တပေါဒါရာမေ။ တံ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတမတ္ထံ ပုစ္ဆ။ ယထာ တေ ဘဂဝါ ဗျာကရောတိ တထာ နံ ဓါရေယျာသီ’’’တိ။

‘‘ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဘန္တေ, သာ ဒေဝတာ မံ ဧတဒဝေါစ – ‘န ခေါ, ဘိက္ခု, သုကရော သော ဘဂဝါ အမှေဟိ ဥပသင်္ကမိတုံ, အညာဟိ မဟေသက္ခာဟိ ဒေဝတာဟိ ပရိဝုတော။ သစေ ခေါ, တွံ ဘိက္ခု, တံ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတမတ္ထံ ပုစ္ဆေယျာသိ, မယမ္ပိ အာဂစ္ဆေယျာမ ဓမ္မဿဝနာယာ’တိ။ သစေ, ဘန္တေ, တဿာ ဒေဝတာယ သစ္စံ ဝစနံ, ဣဓေဝ သာ ဒေဝတာ အဝိဒူရေ’’တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ, သာ ဒေဝတာ အာယသ္မန္တံ သမိဒ္ဓိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ပုစ္ဆ, ဘိက္ခု, ပုစ္ဆ, ဘိက္ခု, ယမဟံ အနုပ္ပတ္တာ’’တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ တံ ဒေဝတံ ဂါထာဟိ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘အက္ခေယျသညိနော သတ္တာ၊ အက္ခေယျသ္မိံ ပတိဋ္ဌိတာ။

အက္ခေယျံ အပရိညာယ၊ ယောဂမာယန္တိ မစ္စုနော။

‘‘အက္ခေယျဉ္စ ပရိညာယ၊ အက္ခာတာရံ န မညတိ။

တဉှိ တဿ န ဟောတီတိ၊ ယေန နံ ဝဇ္ဇာ န တဿ အတ္ထိ။

သစေ ဝိဇာနာသိ ဝဒေဟိ ယက္ခာ’’တိ [ယက္ခီတိ (ဣ. က.)]။

‘‘န ခွါဟံ, ဘန္တေ, ဣမဿ ဘဂဝတာ သင္ခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အာဇာနာမိ။ သာဓု မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ တထာ ဘာသတု ယထာဟံ ဣမဿ ဘဂဝတာ သင္ခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဇာနေယျ’’န္တိ။

‘‘သမော ဝိသေသီ ဥဒ ဝါ [အထဝါ (သီ. ဣ.)] နိဟီနော၊

ယော မညတီ သော ဝိဝဒေထ [သောပိ ဝဒေထ (က.)] တေန။

တီသု ဝိဓါသု အဝိကမ္ပမာနော၊

သမော ဝိသေသီတိ န တဿ ဟောတိ။

သစေ ဝိဇာနာသိ ဝဒေဟိ ယက္ခာ’’တိ။

‘‘ဣမဿာပိ ခွါဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ သင္ခိတ္တေန ဘာသိတဿ န ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အာဇာနာမိ။ သာဓု မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ တထာ ဘာသတု ယထာဟံ ဣမဿ ဘဂဝတာ သင္ခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဇာနေယျ’’န္တိ။

‘‘ပဟာသိ သင်္ခံ န ဝိမာနမဇ္ဈဂါ၊ အစ္ဆေစ္ဆိ [အစ္ဆေဇ္ဇိ (သျာ. ကံ. က.)] တဏှံ ဣဓ နာမရူပေ။

တံ ဆိန္နဂန္ထံ အနိဃံ နိရာသံ၊ ပရိယေသမာနာ နာဇ္ဈဂမုံ။

ဒေဝါ မနုဿာ ဣဓ ဝါ ဟုရံ ဝါ၊ သဂ္ဂေသု ဝါ သဗ္ဗနိဝေသနေသု။

သစေ ဝိဇာနာသိ ဝဒေဟိ ယက္ခာ’’တိ။

‘‘ဣမဿ ခွါဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ သင္ခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဧဝံ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အာဇာနာမိ –

‘‘ပါပံ န ကယိရာ ဝစသာ မနသာ၊

ကာယေန ဝါ ကိဉ္စန သဗ္ဗလောကေ။

ကာမေ ပဟာယ သတိမာ သမ္ပဇာနော၊

ဒုက္ခံ န သေဝေထ အနတ္ထသံဟိတ’’န္တိ။

နန္ဒနဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

နန္ဒနာ နန္ဒတိ စေဝ၊ နတ္ထိပုတ္တသမေန စ။

ခတ္တိယော သဏမာနော စ၊ နိဒ္ဒါတန္ဒီ စ ဒုက္ကရံ။

ဟိရီ ကုဋိကာ နဝမော၊ ဒသမော ဝုတ္တော သမိဒ္ဓိနာတိ။

၃. သတ္တိဝဂ္ဂေါ

၁. သတ္တိသုတ္တံ

၂၁. သာဝတ္ထိနိဒါနံ ။ ဧကမန္တံ ဌိတာ ခေါ သာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘သတ္တိယာ ဝိယ ဩမဋ္ဌော၊ ဍယှမာနောဝ [ဍယှမာနေဝ (သဗ္ဗတ္ထ)] မတ္ထကေ။

ကာမရာဂပ္ပဟာနာယ၊ သတော ဘိက္ခု ပရိဗ္ဗဇေ’’တိ။

‘‘သတ္တိယာ ဝိယ ဩမဋ္ဌော၊ ဍယှမာနောဝ မတ္ထကေ။

သက္ကာယဒိဋ္ဌိပ္ပဟာနာယ၊ သတော ဘိက္ခု ပရိဗ္ဗဇေ’’တိ။

၂. ဖုသတိသုတ္တံ

၂၂.

‘‘နာဖုသန္တံ ဖုသတိ စ၊ ဖုသန္တဉ္စ တတော ဖုသေ။

တသ္မာ ဖုသန္တံ ဖုသတိ၊ အပ္ပဒုဋ္ဌပဒေါသိန’’န္တိ။

‘‘ယော အပ္ပဒုဋ္ဌဿ နရဿ ဒုဿတိ၊

သုဒ္ဓဿ ပေါသဿ အနင်္ဂဏဿ။

တမေဝ ဗာလံ ပစ္စေတိ ပါပံ၊

သုခုမော ရဇော ပဋိဝါတံဝ ခိတ္တော’’တိ။

၃. ဇဋာသုတ္တံ

၂၃.

‘‘အန္တော ဇဋာ ဗဟိ ဇဋာ၊ ဇဋာယ ဇဋိတာ ပဇာ။

တံ တံ ဂေါတမ ပုစ္ဆာမိ၊ ကော ဣမံ ဝိဇဋယေ ဇဋ’’န္တိ။

‘‘သီလေ ပတိဋ္ဌာယ နရော သပညော၊ စိတ္တံ ပညဉ္စ ဘာဝယံ။

အာတာဣ နိပကော ဘိက္ခု၊ သော ဣမံ ဝိဇဋယေ ဇဋံ။

‘‘ယေသံ ရာဂေါ စ ဒေါသော စ၊ အဝိဇ္ဇာ စ ဝိရာဇိတာ။

ခီဏာသဝါ အရဟန္တော၊ တေသံ ဝိဇဋိတာ ဇဋာ။

‘‘ယတ္ထ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ၊ အသေသံ ဥပရုဇ္ဈတိ။

ပဋိဃံ ရူပသညာ စ၊ ဧတ္ထေသာ ဆိဇ္ဇတေ [ဝိဇဋေ (က.)] ဇဋာ’’တိ။

၄. မနောနိဝါရဏသုတ္တံ

၂၄. ‘‘ယတော ယတော မနော နိဝါရယေ,

န ဒုက္ခမေတိ နံ တတော တတော။

သ သဗ္ဗတော မနော နိဝါရယေ၊

သ သဗ္ဗတော ဒုက္ခာ ပမုစ္စတိ’’။

‘‘န သဗ္ဗတော မနော နိဝါရယေ၊

န မနော သံယတတ္တမာဂတံ။

ယတော ယတော စ ပါပကံ၊

တတော တတော မနော နိဝါရယေ’’တိ။

၅. အရဟန္တသုတ္တံ

၂၅.

‘‘ယော ဟောတိ ဘိက္ခု အရဟံ ကတာဝီ၊

ခီဏာသဝေါ အန္တိမဒေဟဓါရီ။

အဟံ ဝဒါမီတိပိ သော ဝဒေယျ၊

မမံ ဝဒန္တီတိပိ သော ဝဒေယျာ’’တိ။

‘‘ယော ဟောတိ ဘိက္ခု အရဟံ ကတာဝီ၊

ခီဏာသဝေါ အန္တိမဒေဟဓါရီ။

အဟံ ဝဒါမီတိပိ သော ဝဒေယျ၊

မမံ ဝဒန္တီတိပိ သော ဝဒေယျ။

လောကေ သမညံ ကုသလော ဝိဒိတွာ၊

ဝေါဟာရမတ္တေန သော [သ (?)] ဝေါဟရေယျာ’’တိ။

‘‘ယော ဟောတိ ဘိက္ခု အရဟံ ကတာဝီ၊

ခီဏာသဝေါ အန္တိမဒေဟဓါရီ။

မာနံ နု ခေါ သော ဥပဂမ္မ ဘိက္ခု၊

အဟံ ဝဒါမီတိပိ သော ဝဒေယျ။

မမံ ဝဒန္တီတိပိ သော ဝဒေယျာ’’တိ။

‘‘ပဟီနမာနဿ န သန္တိ ဂန္ထာ၊

ဝိဓူပိတာ မာနဂန္ထဿ သဗ္ဗေ။

သ ဝီတိဝတ္တော မညတံ [မာနနံ (သီ.)၊ မညီတံ (?)] သုမေဓေါ၊

အဟံ ဝဒါမီတိပိ သော ဝဒေယျ။

‘‘မမံ ဝဒန္တီတိပိ သော ဝဒေယျ။

လောကေ သမညံ ကုသလော ဝိဒိတွာ။

ဝေါဟာရမတ္တေန သော ဝေါဟရေယျာ’’တိ။

၆. ပဇ္ဇောတသုတ္တံ

၂၆.

‘‘ကတိ လောကသ္မိံ ပဇ္ဇောတာ၊ ယေဟိ လောကော ပကာသတိ [ပဘာသတိ (က. သီ.)]။

ဘဂဝန္တံ [ဘဝန္တံ (က.)] ပုဋ္ဌုမာဂမ္မ၊ ကထံ ဇာနေမု တံ မယ’’န္တိ။

‘‘စတ္တာရော လောကေ ပဇ္ဇောတာ၊ ပဉ္စမေတ္ထ န ဝိဇ္ဇတိ။

ဒိဝါ တပတိ အာဒိစ္စော၊ ရတ္တိမာဘာတိ စန္ဒိမာ။

‘‘အထ အဂ္ဂိ ဒိဝါရတ္တိံ၊ တတ္ထ တတ္ထ ပကာသတိ။

သမ္ဗုဒ္ဓေါ တပတံ သေဋ္ဌော၊ ဧသာ အာဘာ အနုတ္တရာ’’တိ။

၇. သရသုတ္တံ

၂၇.

‘‘ကုတော သရာ နိဝတ္တန္တိ၊ ကတ္ထ ဝဋ္ဋံ န ဝတ္တတိ။

ကတ္ထ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ၊ အသေသံ ဥပရုဇ္ဈတီ’’တိ။

‘‘ယတ္ထ အာပေါ စ ပထဝီ၊ တေဇော ဝါယော န ဂါဓတိ။

အတော သရာ နိဝတ္တန္တိ၊ ဧတ္ထ ဝဋ္ဋံ န ဝတ္တတိ။

ဧတ္ထ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ၊ အသေသံ ဥပရုဇ္ဈတီ’’တိ။

၈. မဟဒ္ဓနသုတ္တံ

၂၈.

‘‘မဟဒ္ဓနာ မဟာဘောဂါ၊ ရဋ္ဌဝန္တောပိ ခတ္တိယာ။

အညမညာဘိဂိဇ္ဈန္တိ၊ ကာမေသု အနလင်္ကတာ။

‘‘တေသု ဥဿုက္ကဇာတေသု၊ ဘဝသောတာနုသာရိသု။

ကေဓ တဏှံ [ရောဓတဏှံ (သျာ. ကံ.)၊ ဂေဓတဏှံ (က.)] ပဇဟိံသု [ပဝါဟိံသု (သျာ. ကံ. က.)]၊ ကေ လောကသ္မိံ အနုဿုကာ’’တိ။

‘‘ဟိတွာ အဂါရံ ပဗ္ဗဇိတာ၊ ဟိတွာ ပုတ္တံ ပသုံ ဝိယံ။

ဟိတွာ ရာဂဉ္စ ဒေါသဉ္စ၊ အဝိဇ္ဇဉ္စ ဝိရာဇိယ။

ခီဏာသဝါ အရဟန္တော၊ တေ လောကသ္မိံ အနုဿုကာ’’တိ။

၉. စတုစက္ကသုတ္တံ

၂၉.

‘‘စတုစက္ကံ နဝဒွါရံ၊ ပုဏ္ဏံ လောဘေန သံယုတံ။

ပင်္ကဇာတံ မဟာဝီရ၊ ကထံ ယာတြာ ဘဝိဿတီ’’တိ။

‘‘ဆေတွာ နဒ္ဓိံ ဝရတ္တဉ္စ၊ ဣစ္ဆာ လောဘဉ္စ ပါပကံ။

သမူလံ တဏှမဗ္ဗုယှ၊ ဧဝံ ယာတြာ ဘဝိဿတီ’’တိ။

၁၀. ဧဏိဇင်္ဃသုတ္တံ

၃၀.

‘‘ဧဏိဇသံဃံ ကိသံ ဝီရံ၊ အပ္ပါဟာရံ အလောလုပံ။

သီဟံ ဝေကစရံ နာဂံ၊ ကာမေသု အနပေက္ခိနံ။

ဥပသင်္ကမ္မ ပုစ္ဆာမ၊ ကထံ ဒုက္ခာ ပမုစ္စတီ’’တိ။

‘‘ပဉ္စ ကာမဂုဏာ လောကေ၊ မနောဆဋ္ဌာ ပဝေဒိတာ။

ဧတ္ထ ဆန္ဒံ ဝိရာဇေတွာ၊ ဧဝံ ဒုက္ခာ ပမုစ္စတီ’’တိ။

သတ္တိဝဂ္ဂေါ တတိယော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

သတ္တိယာ ဖုသတိ စေဝ၊ ဇဋာ မနောနိဝါရဏာ။

အရဟန္တေန ပဇ္ဇောတော၊ သရာ မဟဒ္ဓနေန စ။

စတုစက္ကေန နဝမံ၊ ဧဏိဇင္ဃေန တေ ဒသာတိ။

၄. သတုလ္လပကာယိကဝဂ္ဂေါ

၁. သဗ္ဘိသုတ္တံ

၃၁. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ အထ ခေါ သမ္ဗဟုလာ သတုလ္လပကာယိကာ ဒေဝတာယော အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာ ကေဝလကပ္ပံ ဇေတဝနံ ဩဘာသေတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌံသု။ ဧကမန္တံ ဌိတာ ခေါ ဧကာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘သဗ္ဘိရေဝ သမာသေထ၊ သဗ္ဘိ ကုဗ္ဗေထ [ကြုဗ္ဗေထ (က.)] သန္ထဝံ။

သတံ သဒ္ဓမ္မမညာယ၊ သေယျော ဟောတိ န ပါပိယော’’တိ။

အထ ခေါ အပရာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘သဗ္ဘိရေဝ သမာသေထ၊ သဗ္ဘိ ကုဗ္ဗေထ သန္ထဝံ။

သတံ သဒ္ဓမ္မမညာယ၊ ပညာ လဗ္ဘတိ [ပညံ လဘတိ (သျာ. ကံ.)] နာညတော’’တိ။

အထ ခေါ အပရာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘သဗ္ဘိရေဝ သမာသေထ၊ သဗ္ဘိ ကုဗ္ဗေထ သန္ထဝံ။

သတံ သဒ္ဓမ္မမညာယ၊ သောကမဇ္ဈေ န သောစတီ’’တိ။

အထ ခေါ အပရာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘သဗ္ဘိရေဝ သမာသေထ၊ သဗ္ဘိ ကုဗ္ဗေထ သန္ထဝံ။

သတံ သဒ္ဓမ္မမညာယ၊ ဉာတိမဇ္ဈေ ဝိရောစတီ’’တိ။

အထ ခေါ အပရာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘သဗ္ဘိရေဝ သမာသေထ၊ သဗ္ဘိ ကုဗ္ဗေထ သန္ထဝံ။

သတံ သဒ္ဓမ္မမညာယ၊ သတ္တာ ဂစ္ဆန္တိ သုဂ္ဂတိ’’န္တိ။

အထ ခေါ အပရာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘သဗ္ဘိရေဝ သမာသေထ၊ သဗ္ဘိ ကုဗ္ဗေထ သန္ထဝံ။

သတံ သဒ္ဓမ္မမညာယ၊ သတ္တာ တိဋ္ဌန္တိ သာတတ’’န္တိ။

အထ ခေါ အပရာ ဒေဝတာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကဿ နု ခေါ, ဘဂဝါ, သုဘာသိတ’’န္တိ? သဗ္ဗာသံ ဝေါ သုဘာသိတံ ပရိယာယေန, အပိ စ မမပိ သုဏာထ –

‘‘သဗ္ဘိရေဝ သမာသေထ၊ သဗ္ဘိ ကုဗ္ဗေထ သန္ထဝံ။

သတံ သဒ္ဓမ္မမညာယ၊ သဗ္ဗဒုက္ခာ ပမုစ္စတီ’’တိ။

ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနာ တာ ဒေဝတာယော ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ တတ္ထေဝန္တရဓါယိံသူတိ။

၂. မစ္ဆရိသုတ္တံ

၃၂. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ အထ ခေါ သမ္ဗဟုလာ သတုလ္လပကာယိကာ ဒေဝတာယော အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာ ကေဝလကပ္ပံ ဇေတဝနံ ဩဘာသေတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌံသု။ ဧကမန္တံ ဌိတာ ခေါ ဧကာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘မစ္ဆေရာ စ ပမာဒါ စ၊ ဧဝံ ဒါနံ န ဒီယတိ [ဒိယျတိ (က.)]။

ပုညံ အာကင်္ခမာနေန၊ ဒေယျံ ဟောတိ ဝိဇာနတာ’’တိ။

အထ ခေါ အပရာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိ –

‘‘ယဿေဝ ဘီတော န ဒဒါတိ မစ္ဆရီ၊ တဒေဝါဒဒတော ဘယံ။

ဇိဃစ္ဆာ စ ပိပါသာ စ၊ ယဿ ဘာယတိ မစ္ဆရီ။

တမေဝ ဗာလံ ဖုသတိ၊ အသ္မိံ လောကေ ပရမှိ စ။

‘‘တသ္မာ ဝိနေယျ မစ္ဆေရံ၊ ဒဇ္ဇာ ဒါနံ မလာဘိဘူ။

ပုညာနိ ပရလောကသ္မိံ၊ ပတိဋ္ဌာ ဟောန္တိ ပါဏိန’’န္တိ။

အထ ခေါ အပရာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိ –

‘‘တေ မတေသု န မီယန္တိ၊ ပန္ထာနံဝ သဟဗ္ဗဇံ။

အပ္ပသ္မိံ ယေ ပဝေစ္ဆန္တိ၊ ဧသ ဓမ္မော သနန္တနော။

‘‘အပ္ပသ္မေကေ ပဝေစ္ဆန္တိ၊ ဗဟုနေကေ န ဒိစ္ဆရေ။

အပ္ပသ္မာ ဒက္ခိဏာ ဒိန္နာ၊ သဟဿေန သမံ မိတာ’’တိ။

အထ ခေါ အပရာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိ –

‘‘ဒုဒ္ဒဒံ ဒဒမာနာနံ၊ ဒုက္ကရံ ကမ္မ ကုဗ္ဗတံ။

အသန္တော နာနုကုဗ္ဗန္တိ၊ သတံ ဓမ္မော ဒုရန္ဝယော [ဒုရန္နယော (သီ.)]။

‘‘တသ္မာ သတဉ္စ အသတံ [အသတဉ္စ (သီ. သျာ. ကံ.)]၊ နာနာ ဟောတိ ဣတော ဂတိ။

အသန္တော နိရယံ ယန္တိ၊ သန္တော သဂ္ဂပရာယနာ’’တိ။

အထ ခေါ အပရာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကဿ နု ခေါ, ဘဂဝါ, သုဘာသိတ’’န္တိ?

‘‘သဗ္ဗာသံ ဝေါ သုဘာသိတံ ပရိယာယေန; အပိ စ မမပိ သုဏာထ –

‘‘ဓမ္မံ စရေ ယောပိ သမုဉ္ဇကံ စရေ၊

ဒါရဉ္စ ပေါသံ ဒဒမပ္ပကသ္မိံ။

သတံ သဟဿာနံ သဟဿယာဂိနံ၊

ကလမ္ပိ နာဂ္ဃန္တိ တထာဝိဓဿ တေ’’တိ။

အထ ခေါ အပရာ ဒေဝတာ ဘဂဝန္တံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘ကေနေသ ယညော ဝိပုလော မဟဂ္ဂတော၊

သမေန ဒိန္နဿ န အဂ္ဃမေတိ။

ကထံ [ဣဒံ ပဒံ ကတ္ထစိ သီဟဠပေါတ္ထကေ နတ္ထိ] သတံ သဟဿာနံ သဟဿယာဂိနံ၊

ကလမ္ပိ နာဂ္ဃန္တိ တထာဝိဓဿ တေ’’တိ။

‘‘ဒဒန္တိ ဟေကေ ဝိသမေ နိဝိဋ္ဌာ၊

ဆေတွာ ဝဓိတွာ အထ သောစယိတွာ။

သာ ဒက္ခိဏာ အဿုမုခါ သဒဏ္ဍာ၊

သမေန ဒိန္နဿ န အဂ္ဃမေတိ။

‘‘ဧဝံ သတံ သဟဿာနံ သဟဿယာဂိနံ။

ကလမ္ပိ နာဂ္ဃန္တိ တထာဝိဓဿ တေ’’တိ။

၃. သာဓုသုတ္တံ

၃၃. သာဝတ္ထိနိဒါနံ ။ အထ ခေါ သမ္ဗဟုလာ သတုလ္လပကာယိကာ ဒေဝတာယော အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာ ကေဝလကပ္ပံ ဇေတဝနံ ဩဘာသေတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌံသု။ ဧကမန္တံ ဌိတာ ခေါ ဧကာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ –

‘‘သာဓု ခေါ၊ မာရိသ၊ ဒါနံ။

မစ္ဆေရာ စ ပမာဒါ စ၊ ဧဝံ ဒါနံ န ဒီယတိ။

ပုညံ အာကင်္ခမာနေန၊ ဒေယျံ ဟောတိ ဝိဇာနတာ’’တိ။

အထ ခေါ အပရာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ –

‘‘သာဓု ခေါ၊ မာရိသ၊ ဒါနံ။

အပိ စ အပ္ပကသ္မိမ္ပိ သာဟု ဒါနံ’’။

‘‘အပ္ပသ္မေကေ ပဝေစ္ဆန္တိ၊ ဗဟုနေကေ န ဒိစ္ဆရေ။

အပ္ပသ္မာ ဒက္ခိဏာ ဒိန္နာ၊ သဟဿေန သမံ မိတာ’’တိ။

အထ ခေါ အပရာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ –

‘‘သာဓု ခေါ၊ မာရိသ၊ ဒါနံ; အပ္ပကသ္မိမ္ပိ သာဟု ဒါနံ။

အပိ စ သဒ္ဓါယပိ သာဟု ဒါနံ’’။

‘‘ဒါနဉ္စ ယုဒ္ဓဉ္စ သမာနမာဟု၊

အပ္ပါပိ သန္တာ ဗဟုကေ ဇိနန္တိ။

အပ္ပမ္ပိ စေ သဒ္ဒဟာနော ဒဒါတိ၊

တေနေဝ သော ဟောတိ သုခီ ပရတ္ထာ’’တိ။

အထ ခေါ အပရာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ –

‘‘သာဓု ခေါ၊ မာရိသ၊ ဒါနံ; အပ္ပကသ္မိမ္ပိ သာဟု ဒါနံ။

သဒ္ဓါယပိ သာဟု ဒါနံ; အပိ စ ဓမ္မလဒ္ဓဿာပိ သာဟု ဒါနံ’’။

‘‘ယော ဓမ္မလဒ္ဓဿ ဒဒါတိ ဒါနံ၊

ဥဋ္ဌာနဝီရိယာဓိဂတဿ ဇန္တု။

အတိက္ကမ္မ သော ဝေတရဏိံ ယမဿ၊

ဒိဗ္ဗာနိ ဌာနာနိ ဥပေတိ မစ္စော’’တိ။

အထ ခေါ အပရာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ –

‘‘သာဓု ခေါ၊ မာရိသ၊ ဒါနံ; အပ္ပကသ္မိမ္ပိ သာဟု ဒါနံ။

သဒ္ဓါယပိ သာဟု ဒါနံ; ဓမ္မလဒ္ဓဿာပိ သာဟု ဒါနံ။

အပိ စ ဝိစေယျ ဒါနမ္ပိ သာဟု ဒါနံ’’။

‘‘ဝိစေယျ ဒါနံ သုဂတပ္ပသတ္ထံ၊

ယေ ဒက္ခိဏေယျာ ဣဓ ဇီဝလောကေ။

ဧတေသု ဒိန္နာနိ မဟပ္ဖလာနိ၊

ဗီဇာနိ ဝုတ္တာနိ ယထာ သုခေတ္တေ’’တိ။

အထ ခေါ အပရာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ –

‘‘သာဓု ခေါ၊ မာရိသ၊ ဒါနံ; အပ္ပကသ္မိမ္ပိ သာဟု ဒါနံ။

သဒ္ဓါယပိ သာဟု ဒါနံ; ဓမ္မလဒ္ဓဿာပိ သာဟု ဒါနံ။

ဝိစေယျ ဒါနမ္ပိ သာဟု ဒါနံ; အပိ စ ပါဏေသုပိ သာဓု သံယမော’’။

‘‘ယော ပါဏဘူတာနိ [ပါဏဘူတေသု (သီ. ဣ.)] အဟေဌယံ စရံ၊

ပရူပဝါဒါ န ကရောန္တိ ပါပံ။

ဘီရုံ ပသံသန္တိ န ဟိ တတ္ထ သူရံ၊

ဘယာ ဟိ သန္တော န ကရောန္တိ ပါပ’’န္တိ။

အထ ခေါ အပရာ ဒေဝတာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကဿ နု ခေါ, ဘဂဝါ, သုဘာသိတ’’န္တိ?

‘‘သဗ္ဗာသံ ဝေါ သုဘာသိတံ ပရိယာယေန, အပိ စ မမပိ သုဏာထ –

‘‘သဒ္ဓါ ဟိ ဒါနံ ဗဟုဓါ ပသတ္ထံ၊

ဒါနာ စ ခေါ ဓမ္မပဒံဝ သေယျော။

ပုဗ္ဗေ စ ဟိ ပုဗ္ဗတရေ စ သန္တော၊

နိဗ္ဗာနမေဝဇ္ဈဂမုံ သပညာ’’တိ။

၄. နသန္တိသုတ္တံ

၃၄. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ အထ ခေါ သမ္ဗဟုလာ သတုလ္လပကာယိကာ ဒေဝတာယော အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာ ကေဝလကပ္ပံ ဇေတဝနံ ဩဘာသေတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌံသု။ ဧကမန္တံ ဌိတာ ခေါ ဧကာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘န သန္တိ ကာမာ မနုဇေသု နိစ္စာ၊

သန္တီဓ ကမနီယာနိ ယေသု [ကာမေသု (က.)] ဗဒ္ဓေါ။

ယေသု ပမတ္တော အပုနာဂမနံ၊

အနာဂန္တာ ပုရိသော မစ္စုဓေယျာ’’တိ။

‘‘ဆန္ဒဇံ အဃံ ဆန္ဒဇံ ဒုက္ခံ။

ဆန္ဒဝိနယာ အဃဝိနယော။

အဃဝိနယာ ဒုက္ခဝိနယော’’တိ။

‘‘န တေ ကာမာ ယာနိ စိတြာနိ လောကေ၊

သင်္ကပ္ပရာဂေါ ပုရိသဿ ကာမော။

တိဋ္ဌန္တိ စိတြာနိ တထေဝ လောကေ၊

အထေတ္ထ ဓီရာ ဝိနယန္တိ ဆန္ဒံ။

‘‘ကောဓံ ဇဟေ ဝိပ္ပဇဟေယျ မာနံ၊

သံယောဇနံ သဗ္ဗမတိက္ကမေယျ။

တံ နာမရူပသ္မိမသဇ္ဇမာနံ၊

အကိဉ္စနံ နာနုပတန္တိ ဒုက္ခာ။

‘‘ပဟာသိ သင်္ခံ န ဝိမာနမဇ္ဈဂါ [န စ မာနမဇ္ဈဂါ (က. သီ.)၊ န ဝိမာနမာဂါ (သျာ. ကံ.)]၊

အစ္ဆေစ္ဆိ တဏှံ ဣဓ နာမရူပေ။

တံ ဆိန္နဂန္ထံ အနိဃံ နိရာသံ၊

ပရိယေသမာနာ နာဇ္ဈဂမုံ။

ဒေဝါ မနုဿာ ဣဓ ဝါ ဟုရံ ဝါ၊

သဂ္ဂေသု ဝါ သဗ္ဗနိဝေသနေသူ’’တိ။

‘‘တံ စေ ဟိ နာဒ္ဒက္ခုံ တထာဝိမုတ္တံ (ဣစ္စာယသ္မာ မောဃရာဇာ)၊

ဒေဝါ မနုဿာ ဣဓ ဝါ ဟုရံ ဝါ။

နရုတ္တမံ အတ္ထစရံ နရာနံ၊

ယေ တံ နမဿန္တိ ပသံသိယာ တေ’’တိ။

‘‘ပသံသိယာ တေပိ ဘဝန္တိ ဘိက္ခူ (မောဃရာဇာတိ ဘဂဝါ)၊

ယေ တံ နမဿန္တိ တထာဝိမုတ္တံ။

အညာယ ဓမ္မံ ဝိစိကိစ္ဆံ ပဟာယ၊

သင်္ဂါတိဂါ တေပိ ဘဝန္တိ ဘိက္ခူ’’တိ။

၅. ဥဇ္ဈာနသညိသုတ္တံ

၃၅. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ အထ ခေါ သမ္ဗဟုလာ ဥဇ္ဈာနသညိကာ ဒေဝတာယော အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာ ကေဝလကပ္ပံ ဇေတဝနံ ဩဘာသေတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ဝေဟာသံ အဋ္ဌံသု။ ဝေဟာသံ ဌိတာ ခေါ ဧကာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘အညထာ သန္တမတ္တာနံ၊ အညထာ ယော ပဝေဒယေ။

နိကစ္စ ကိတဝဿေဝ၊ ဘုတ္တံ ထေယျေန တဿ တံ။

‘‘ယဉှိ ကယိရာ တဉှိ ဝဒေ၊ ယံ န ကယိရာ န တံ ဝဒေ။

အကရောန္တံ ဘာသမာနာနံ၊ ပရိဇာနန္တိ ပဏ္ဍိတာ’’တိ။

‘‘န ယိဒံ ဘာသိတမတ္တေန၊ ဧကန္တသဝနေန ဝါ။

အနုက္ကမိတဝေ သက္ကာ၊ ယာယံ ပဋိပဒါ ဒဠ္ဟာ။

ယာယ ဓီရာ ပမုစ္စန္တိ၊ ဈာယိနော မာရဗန္ဓနာ။

‘‘န ဝေ ဓီရာ ပကုဗ္ဗန္တိ၊ ဝိဒိတွာ လောကပရိယာယံ။

အညာယ နိဗ္ဗုတာ ဓီရာ၊ တိဏ္ဏာ လောကေ ဝိသတ္တိက’’န္တိ။

အထ ခေါ တာ ဒေဝတာယော ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌဟိတွာ ဘဂဝတော ပါဒေသု သိရသာ နိပတိတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘အစ္စယော နော, ဘန္တေ, အစ္စဂမာ ယထာဗာလံ ယထာမူဠှံ ယထာအကုသလံ [ယထာဗာလာ ယထာမူဠ္ဟာ ယထာအကုသလာ (သဗ္ဗတ္ထ)], ယာ မယံ ဘဂဝန္တံ အာသာဒေတဗ္ဗံ အမညိမှာ။ တာသံ နော, ဘန္တေ, ဘဂဝါ အစ္စယံ အစ္စယတော ပဋိဂ္ဂဏှာတု အာယတိံ သံဝရာယာ’’တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ သိတံ ပါတွာကာသိ။ အထ ခေါ တာ ဒေဝတာယော ဘိယျောသောမတ္တာယ ဥဇ္ဈာယန္တိယော ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂဉ္ဆုံ။ ဧကာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘အစ္စယံ ဒေသယန္တီနံ၊ ယော စေ န ပဋိဂဏှတိ။

ကောပန္တရော ဒေါသဂရု၊ သ ဝေရံ ပဋိမုဉ္စတီ’’တိ။

‘‘အစ္စယော စေ န ဝိဇ္ဇေထ၊ နောစိဓါပဂတံ [နောစီဓ အပဟတံ (သျာ. ကံ.)၊ နောစိဓါပကတံ (?)] သိယာ။

ဝေရာနိ န စ သမ္မေယျုံ၊ ကေနီဓ [ဝေရာနိ စ သမ္မေယျုံ၊ တေနိဓ (သီ.)] ကုသလော သိယာ’’တိ။

‘‘ကဿစ္စယာ န ဝိဇ္ဇန္တိ၊ ကဿ နတ္ထိ အပါဂတံ။

ကော န သမ္မောဟမာပါဒိ၊ ကော စ ဓီရော [ကောဓ ဓီရော (သျာ. ကံ.)] သဒါ သတော’’တိ။

‘‘တထာဂတဿ ဗုဒ္ဓဿ၊ သဗ္ဗဘူတာနုကမ္ပိနော။

တဿစ္စယာ န ဝိဇ္ဇန္တိ၊ တဿ နတ္ထိ အပါဂတံ။

သော န သမ္မောဟမာပါဒိ၊ သောဝ [သောဓ (သျာ. ကံ.)] ဓီရော သဒါ သတော’’တိ။

‘‘အစ္စယံ ဒေသယန္တီနံ၊ ယော စေ န ပဋိဂဏှတိ။

ကောပန္တရော ဒေါသဂရု၊ သ ဝေရံ ပဋိမုဉ္စတိ။

တံ ဝေရံ နာဘိနန္ဒာမိ၊ ပဋိဂ္ဂဏှာမိ ဝေါစ္စယ’’န္တိ။

၆. သဒ္ဓါသုတ္တံ

၃၆. ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ အထ ခေါ သမ္ဗဟုလာ သတုလ္လပကာယိကာ ဒေဝတာယော အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာ ကေဝလကပ္ပံ ဇေတဝနံ ဩဘာသေတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌံသု။ ဧကမန္တံ ဌိတာ ခေါ ဧကာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘သဒ္ဓါ ဒုတိယာ ပုရိသဿ ဟောတိ၊

နော စေ အဿဒ္ဓိယံ အဝတိဋ္ဌတိ။

ယသော စ ကိတ္တီ စ တတ္ဝဿ ဟောတိ၊

သဂ္ဂဉ္စ သော ဂစ္ဆတိ သရီရံ ဝိဟာယာ’’တိ။

အထ ခေါ အပရာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိ –

‘‘ကောဓံ ဇဟေ ဝိပ္ပဇဟေယျ မာနံ၊

သံယောဇနံ သဗ္ဗမတိက္ကမေယျ။

တံ နာမရူပသ္မိမသဇ္ဇမာနံ၊

အကိဉ္စနံ နာနုပတန္တိ သင်္ဂါ’’တိ။

‘‘ပမာဒမနုယုဉ္ဇန္တိ ၊ ဗာလာ ဒုမ္မေဓိနော ဇနာ။

အပ္ပမာဒဉ္စ မေဓါဝီ၊ ဓနံ သေဋ္ဌံဝ ရက္ခတိ။

‘‘မာ ပမာဒမနုယုဉ္ဇေထ၊ မာ ကာမရတိ သန္ထဝံ။

အပ္ပမတ္တော ဟိ ဈာယန္တော၊ ပပ္ပောတိ ပရမံ သုခ’’န္တ္န္တ္တိ။

၇. သမယသုတ္တံ

၃၇. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သက္ကေသု ဝိဟရတိ ကပိလဝတ္ထုသ္မိံ မဟာဝနေ မဟတာ ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိံ ပဉ္စမတ္တေဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဗ္ဗေဟေဝ အရဟန္တေဟိ; ဒသဟိ စ လောကဓါတူဟိ ဒေဝတာ ယေဘုယျေန သန္နိပတိတာ ဟောန္တိ ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ ဘိက္ခုသံဃဉ္စ။ အထ ခေါ စတုန္နံ သုဒ္ဓါဝါသကာယိကာနံ ဒေဝတာနံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အယံ ခေါ ဘဂဝါ သက္ကေသု ဝိဟရတိ ကပိလဝတ္ထုသ္မိံ မဟာဝနေ မဟတာ ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိံ ပဉ္စမတ္တေဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဗ္ဗေဟေဝ အရဟန္တေဟိ; ဒသဟိ စ လောကဓါတူဟိ ဒေဝတာ ယေဘုယျေန သန္နိပတိတာ ဟောန္တိ ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ ဘိက္ခုသံဃဉ္စ။ ယံနူန မယမ္ပိ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမေယျာမ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ပစ္စေကံ ဂါထံ [ပစ္စေကဂါထံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဘာသေယျာမာ’’တိ။

အထ ခေါ တာ ဒေဝတာ – သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော သမိဉ္ဇိတံ ဝါ ဗာဟံ ပသာရေယျ ပသာရိတံ ဝါ ဗာဟံ သမိဉ္ဇေယျ။ ဧဝမေဝ – သုဒ္ဓါဝါသေသု ဒေဝေသု အန္တရဟိတာ ဘဂဝတော ပုရတော ပါတုရဟေသုံ။ အထ ခေါ တာ ဒေဝတာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌံသု။ ဧကမန္တံ ဌိတာ ခေါ ဧကာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘မဟာသမယော ပဝနသ္မိံ၊ ဒေဝကာယာ သမာဂတာ။

အာဂတမှ ဣမံ ဓမ္မသမယံ၊ ဒက္ခိတာယေ အပရာဇိတသံဃ’’န္တိ။

အထ ခေါ အပရာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘တတြ ဘိက္ခဝေါ သမာဒဟံသု၊ စိတ္တမတ္တနော ဥဇုကံ အကံသု [ဥဇုကမကံသု (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)]။

သာရထီဝ နေတ္တာနိ ဂဟေတွာ၊ ဣန္ဒ္ရိယာနိ ရက္ခန္တိ ပဏ္ဍိတာ’’တိ။

အထ ခေါ အပရာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘ဆေတွာ ခီလံ ဆေတွာ ပလိဃံ၊ ဣန္ဒခီလံ ဦဟစ္စ မနေဇာ။

တေ စရန္တိ သုဒ္ဓါ ဝိမလာ၊ စက္ခုမတာ သုဒန္တာ သုသုနာဂါ’’တိ။

အထ ခေါ အပရာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ –

‘‘ယေ ကေစိ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂတာသေ၊ န တေ ဂမိဿန္တိ အပါယဘူမိံ။

ပဟာယ မာနုသံ ဒေဟံ၊ ဒေဝကာယံ ပရိပူရေဿန္တီ’’တိ။

၈. သကလိကသုတ္တံ

၃၈. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ မဒ္ဒကုစ္ဆိသ္မိံ မိဂဒါယေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝတော ပါဒေါ သကလိကာယ [သက္ခလိကာယ (က.)] ခတော ဟောတိ။ ဘုသာ သုဒံ ဘဂဝတော ဝေဒနာ ဝတ္တန္တိ သာရီရိကာ ဝေဒနာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ [တိပ္ပါ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ခရာ ကဋုကာ အသာတာ အမနာပါ; တာ သုဒံ ဘဂဝါ သတော သမ္ပဇာနော အဓိဝါသေတိ အဝိဟညမာနော။ အထ ခေါ ဘဂဝါ စတုဂ္ဂုဏံ သံဃာဋိံ ပညာပေတွာ ဒက္ခိဏေန ပဿေန သီဟသေယျံ ကပ္ပေတိ ပါဒေ ပါဒံ အစ္စာဓါယ သတော သမ္ပဇာနော။

အထ ခေါ သတ္တသတာ သတုလ္လပကာယိကာ ဒေဝတာယော အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာ ကေဝလကပ္ပံ မဒ္ဒကုစ္ဆိံ ဩဘာသေတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌံသု။ ဧကမန္တံ ဌိတာ ခေါ ဧကာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ – ‘‘နာဂေါ ဝတ, ဘော, သမဏော ဂေါတမော; နာဂဝတာ စ သမုပ္ပန္နာ သာရီရိကာ ဝေဒနာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ အသာတာ အမနာပါ သတော သမ္ပဇာနော အဓိဝါသေတိ အဝိဟညမာနော’’တိ။

အထ ခေါ အပရာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ – ‘‘သီဟော ဝတ, ဘော, သမဏော ဂေါတမော; သီဟဝတာ စ သမုပ္ပန္နာ သာရီရိကာ ဝေဒနာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ အသာတာ အမနာပါ သတော သမ္ပဇာနော အဓိဝါသေတိ အဝိဟညမာနော’’တိ။

အထ ခေါ အပရာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ – ‘‘အာဇာနီယော ဝတ, ဘော, သမဏော ဂေါတမော; အာဇာနီယဝတာ စ သမုပ္ပန္နာ သာရီရိကာ ဝေဒနာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ အသာတာ အမနာပါ သတော သမ္ပဇာနော အဓိဝါသေတိ အဝိဟညမာနော’’တိ။

အထ ခေါ အပရာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ – ‘‘နိသဘော ဝတ, ဘော, သမဏော ဂေါတမော; နိသဘဝတာ စ သမုပ္ပန္နာ သာရီရိကာ ဝေဒနာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ အသာတာ အမနာပါ သတော သမ္ပဇာနော အဓိဝါသေတိ အဝိဟညမာနော’’တိ။

အထ ခေါ အပရာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ – ‘‘ဓေါရယ္ဟော ဝတ, ဘော, သမဏော ဂေါတမော; ဓေါရယှဝတာ စ သမုပ္ပန္နာ သာရီရိကာ ဝေဒနာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ အသာတာ အမနာပါ သတော သမ္ပဇာနော အဓိဝါသေတိ အဝိဟညမာနော’’တိ။

အထ ခေါ အပရာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ – ‘‘ဒန္တော ဝတ, ဘော, သမဏော ဂေါတမော; ဒန္တဝတာ စ သမုပ္ပန္နာ သာရီရိကာ ဝေဒနာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ အသာတာ အမနာပါ သတော သမ္ပဇာနော အဓိဝါသေတိ အဝိဟညမာနော’’တိ။

အထ ခေါ အပရာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ – ‘‘ပဿ သမာဓိံ သုဘာဝိတံ စိတ္တဉ္စ သုဝိမုတ္တံ, န စာဘိနတံ န စာပနတံ န စ သသင်္ခါရနိဂ္ဂယှဝါရိတဂတံ [သသင်္ခါရနိဂ္ဂယှဝါရိတဝတံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.), သသင်္ခါရနိဂ္ဂယှဝါရိဝါဝတံ (က.)]။ ယော ဧဝရူပံ ပုရိသနာဂံ ပုရိသသီဟံ ပုရိသအာဇာနီယံ ပုရိသနိသဘံ ပုရိသဓေါရယှံ ပုရိသဒန္တံ အတိက္ကမိတဗ္ဗံ မညေယျ ကိမညတြ အဒဿနာ’’တိ။

‘‘ပဉ္စဝေဒါ သတံ သမံ၊ တပဿီ ဗြာဟ္မဏာ စရံ။

စိတ္တဉ္စ နေသံ န သမ္မာ ဝိမုတ္တံ၊ ဟီနတ္ထရူပါ န ပါရင်္ဂမာ တေ။

‘‘တဏှာဓိပန္နာ ဝတသီလဗဒ္ဓါ၊ လူခံ တပံ ဝဿသတံ စရန္တာ။

စိတ္တဉ္စ နေသံ န သမ္မာ ဝိမုတ္တံ၊ ဟီနတ္ထရူပါ န ပါရင်္ဂမာ တေ။

‘‘န မာနကာမဿ ဒမော ဣဓတ္ထိ၊ န မောနမတ္ထိ အသမာဟိတဿ။

ဧကော အရညေ ဝိဟရံ ပမတ္တော၊ န မစ္စုဓေယျဿ တရေယျ ပါရ’’န္တိ။

‘‘မာနံ ပဟာယ သုသမာဟိတတ္တော၊ သုစေတသော သဗ္ဗဓိ ဝိပ္ပမုတ္တော။

ဧကော အရညေ ဝိဟရမပ္ပမတ္တော၊ သ မစ္စုဓေယျဿ တရေယျ ပါရ’’န္တ္န္တ္တိ။

၉. ပဌမပဇ္ဇုန္နဓီတုသုတ္တံ

၃၉. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဝေသာလိယံ ဝိဟရတိ မဟာဝနေ ကူဋာဂါရသာလာယံ။ အထ ခေါ ကောကနဒါ ပဇ္ဇုန္နဿ ဓီတာ အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာ ကေဝလကပ္ပံ မဟာဝနံ ဩဘာသေတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတာ ခေါ သာ ဒေဝတာ ကောကနဒါ ပဇ္ဇုန္နဿ ဓီတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိ –

‘‘ဝေသာလိယံ ဝနေ ဝိဟရန္တံ၊ အဂ္ဂံ သတ္တဿ သမ္ဗုဒ္ဓံ။

ကောကနဒါဟမသ္မိ အဘိဝန္ဒေ၊ ကောကနဒါ ပဇ္ဇုန္နဿ ဓီတာ။

‘‘သုတမေဝ ပုရေ အာသိ၊ ဓမ္မော စက္ခုမတာနုဗုဒ္ဓေါ။

သာဟံ ဒါနိ သက္ခိ ဇာနာမိ၊ မုနိနော ဒေသယတော သုဂတဿ။

‘‘ယေ ကေစိ အရိယံ ဓမ္မံ၊ ဝိဂရဟန္တာ စရန္တိ ဒုမ္မေဓါ။

ဥပေန္တိ ရောရုဝံ ဃောရံ၊ စိရရတ္တံ ဒုက္ခံ အနုဘဝန္တိ။

‘‘ယေ စ ခေါ အရိယေ ဓမ္မေ၊ ခန္တိယာ ဥပသမေန ဥပေတာ။

ပဟာယ မာနုသံ ဒေဟံ၊ ဒေဝကာယ ပရိပူရေဿန္တီ’’တိ။

၁၀. ဒုတိယပဇ္ဇုန္နဓီတုသုတ္တံ

၄၀. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဝေသာလိယံ ဝိဟရတိ မဟာဝနေ ကူဋာဂါရသာလာယံ။ အထ ခေါ စူဠကောကနဒါ [စုလ္လကောကနဒါ (သီ. သျာ. ကံ.)] ပဇ္ဇုန္နဿ ဓီတာ အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာ ကေဝလကပ္ပံ မဟာဝနံ ဩဘာသေတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတာ ခေါ သာ ဒေဝတာ စူဠကောကနဒါ ပဇ္ဇုန္နဿ ဓီတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိ –

‘‘ဣဓါဂမာ ဝိဇ္ဇုပဘာသဝဏ္ဏာ၊ ကောကနဒါ ပဇ္ဇုန္နဿ ဓီတာ။

ဗုဒ္ဓဉ္စ ဓမ္မဉ္စ နမဿမာနာ၊ ဂါထာစိမာ အတ္ထဝတီ အဘာသိ။

‘‘ဗဟုနာပိ ခေါ တံ ဝိဘဇေယျံ၊ ပရိယာယေန တာဒိသော ဓမ္မော။

သံခိတ္တမတ္ထံ [သံခိတ္တမတ္တံ (က.)] လပယိဿာမိ၊ ယာဝတာ မေ မနသာ ပရိယတ္တံ။

‘‘ပါပံ န ကယိရာ ဝစသာ မနသာ၊

ကာယေန ဝါ ကိဉ္စန သဗ္ဗလောကေ။

ကာမေ ပဟာယ သတိမာ သမ္ပဇာနော၊

ဒုက္ခံ န သေဝေထ အနတ္ထသံဟိတ’’န္တိ။

သတုလ္လပကာယိကဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

သဗ္ဘိမစ္ဆရိနာ သာဓု၊ န သန္တုဇ္ဈာနသညိနော။

သဒ္ဓါ သမယော သကလိကံ၊ ဥဘော ပဇ္ဇုန္နဓီတရောတိ။

၅. အာဒိတ္တဝဂ္ဂေါ

၁. အာဒိတ္တသုတ္တံ

၄၁. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ အထ ခေါ အညတရာ ဒေဝတာ အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာ ကေဝလကပ္ပံ ဇေတဝနံ ဩဘာသေတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတာ ခေါ သာ ဒေဝတာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိ –

‘‘အာဒိတ္တသ္မိံ အဂါရသ္မိံ၊ ယံ နီဟရတိ ဘာဇနံ။

တံ တဿ ဟောတိ အတ္ထာယ၊ နော စ ယံ တတ္ထ ဍယှတိ။

‘‘ဧဝံ အာဒိတ္တကော လောကော၊ ဇရာယ မရဏေန စ။

နီဟရေထေဝ ဒါနေန၊ ဒိန္နံ ဟောတိ သုနီဟတံ။

‘‘ဒိန္နံ သုခဖလံ ဟောတိ၊ နာဒိန္နံ ဟောတိ တံ တထာ။

စောရာ ဟရန္တိ ရာဇာနော၊ အဂ္ဂိ ဍဟတိ နဿတိ။

‘‘အထ အန္တေန ဇဟတိ၊ သရီရံ သပရိဂ္ဂဟံ။

ဧတဒညာယ မေဓါဝီ၊ ဘုဉ္ဇေထ စ ဒဒေထ စ။

ဒတွာ စ ဘုတွာ စ ယထာနုဘာဝံ။

အနိန္ဒိတော သဂ္ဂမုပေတိ ဌာန’’န္တိ။

၂. ကိံဒဒသုတ္တံ

၄၂.

‘‘ကိံဒဒေါ ဗလဒေါ ဟောတိ၊ ကိံဒဒေါ ဟောတိ ဝဏ္ဏဒေါ။

ကိံဒဒေါ သုခဒေါ ဟောတိ၊ ကိံဒဒေါ ဟောတိ စက္ခုဒေါ။

ကော စ သဗ္ဗဒဒေါ ဟောတိ၊ တံ မေ အက္ခာဟိ ပုစ္ဆိတော’’တိ။

‘‘အန္နဒေါ ဗလဒေါ ဟောတိ၊ ဝတ္ထဒေါ ဟောတိ ဝဏ္ဏဒေါ။

ယာနဒေါ သုခဒေါ ဟောတိ၊ ဒီပဒေါ ဟောတိ စက္ခုဒေါ။

‘‘သော စ သဗ္ဗဒဒေါ ဟောတိ၊ ယော ဒဒါတိ ဥပဿယံ။

အမတံ ဒဒေါ စ သော ဟောတိ၊ ယော ဓမ္မမနုသာသတီ’’တိ။

၃. အန္နသုတ္တံ

၄၃.

‘‘အန္နမေဝါဘိနန္ဒန္တိ၊ ဥဘယေ ဒေဝမာနုသာ။

အထ ကော နာမ သော ယက္ခော၊ ယံ အန္နံ နာဘိနန္ဒတီ’’တိ။

‘‘ယေ နံ ဒဒန္တိ သဒ္ဓါယ၊ ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ။

တမေဝ အန္နံ ဘဇတိ၊ အသ္မိံ လောကေ ပရမှိ စ။

‘‘တသ္မာ ဝိနေယျ မစ္ဆေရံ၊ ဒဇ္ဇာ ဒါနံ မလာဘိဘူ။

ပုညာနိ ပရလောကသ္မိံ၊ ပတိဋ္ဌာ ဟောန္တိ ပါဏိန’’န္တိ။

၄. ဧကမူလသုတ္တံ

၄၄.

‘‘ဧကမူလံ ဒွိရာဝဋ္ဋံ၊ တိမလံ ပဉ္စပတ္ထရံ။

သမုဒ္ဒံ ဒွါဒသာဝဋ္ဋံ၊ ပါတာလံ အတရီ ဣသီ’’တိ။

၅. အနောမသုတ္တံ

၄၅.

‘‘အနောမနာမံ နိပုဏတ္ထဒသ္သိံ၊ ပညာဒဒံ ကာမာလယေ အသတ္တံ။

တံ ပဿထ သဗ္ဗဝိဒုံ သုမေဓံ၊ အရိယေ ပထေ ကမမာနံ မဟေသိ’’န္တိ။

၆. အစ္ဆရာသုတ္တံ

၄၆.

‘‘အစ္ဆရာဂဏသင္ဃုဋ္ဌံ၊ ပိသာစဂဏသေဝိတံ။

ဝနန္တံ မောဟနံ နာမ၊ ကထံ ယာတြာ ဘဝိဿတီ’’တိ။

‘‘ဥဇုကော နာမ သော မဂ္ဂေါ၊ အဘယာ နာမ သာ ဒိသာ။

ရထော အကူဇနော နာမ၊ ဓမ္မစက္ကေဟိ သံယုတော။

‘‘ဟိရီ တဿ အပါလမ္ဗော၊ သတ္ယဿ ပရိဝါရဏံ။

ဓမ္မာဟံ သာရထိံ ဗြူမိ၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေဇဝံ။

‘‘ယဿ ဧတာဒိသံ ယာနံ၊ ဣတ္ထိယာ ပုရိသဿ ဝါ။

သ ဝေ ဧတေန ယာနေန၊ နိဗ္ဗာနဿေဝ သန္တိကေ’’တိ။

၇. ဝနရောပသုတ္တံ

၄၇.

‘‘ကေသံ ဒိဝါ စ ရတ္တော စ၊ သဒါ ပုညံ ပဝဍ္ဎတိ။

ဓမ္မဋ္ဌာ သီလသမ္ပန္နာ၊ ကေ ဇနာ သဂ္ဂဂါမိနော’’တိ။

‘‘အာရာမရောပါ ဝနရောပါ၊ ယေ ဇနာ သေတုကာရကာ။

ပပဉ္စ ဥဒပါနဉ္စ၊ ယေ ဒဒန္တိ ဥပဿယံ။

‘‘တေသံ ဒိဝါ စ ရတ္တော စ၊ သဒါ ပုညံ ပဝဍ္ဎတိ။

ဓမ္မဋ္ဌာ သီလသမ္ပန္နာ၊ တေ ဇနာ သဂ္ဂဂါမိနော’’တိ။

၈. ဇေတဝနသုတ္တံ

၄၈.

‘‘ဣဒဉှိ တံ ဇေတဝနံ၊ ဣသိသံဃနိသေဝိတံ။

အာဝုတ္ထံ [အာဝုဋ္ဌံ (က.)] ဓမ္မရာဇေန၊ ဣတိသဉ္ဇနနံ မမ။

‘‘ကမ္မံ ဝိဇ္ဇာ စ ဓမ္မော စ၊ သီလံ ဇီဝိတမုတ္တမံ။

ဧတေန မစ္စာ သုဇ္ဈန္တိ၊ န ဂေါတ္တေန ဓနေန ဝါ။

‘‘တသ္မာ ဟိ ပဏ္ဍိတော ပေါသော၊ သမ္ပဿံ အတ္ထမတ္တနော။

ယောနိသော ဝိစိနေ ဓမ္မံ၊ ဧဝံ တတ္ထ ဝိသုဇ္ဈတိ။

‘‘သာရိပုတ္တောဝ ပညာယ၊ သီလေန ဥပသမေန စ။

ယောပိ ပါရင်္ဂတော ဘိက္ခု၊ ဧတာဝပရမော သိယာ’’တိ။

၉. မစ္ဆရိသုတ္တံ

၄၉.

‘‘ယေဓ မစ္ဆရိနော လောကေ၊ ကဒရိယာ ပရိဘာသကာ။

အညေသံ ဒဒမာနာနံ၊ အန္တရာယကရာ နရာ။

‘‘ကီဒိသော တေသံ ဝိပါကော၊ သမ္ပရာယော စ ကီဒိသော။

ဘဂဝန္တံ ပုဋ္ဌုမာဂမ္မ၊ ကထံ ဇာနေမု တံ မယ’’န္တိ။

‘‘ယေဓ မစ္ဆရိနော လောကေ၊ ကဒရိယာ ပရိဘာသကာ။

အညေသံ ဒဒမာနာနံ၊ အန္တရာယကရာ နရာ။

‘‘နိရယံ တိရစ္ဆာနယောနိံ၊ ယမလောကံ ဥပပဇ္ဇရေ။

သစေ ဧန္တိ မနုဿတ္တံ၊ ဒလိဒ္ဒေ ဇာယရေ ကုလေ။

‘‘စောဠံ ပိဏ္ဍော ရတီ ခိဍ္ဍာ၊ ယတ္ထ ကိစ္ဆေန လဗ္ဘတိ။

ပရတော အာသီသရေ [အာသိံသရေ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဗာလာ၊ တမ္ပိ တေသံ န လဗ္ဘတိ။

ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေသ ဝိပါကော၊ သမ္ပရာယေ [သမ္ပရာယော (သျာ. ကံ. ဣ.)] စ ဒုဂ္ဂတီ’’တိ။

‘‘ဣတိဟေတံ ဝိဇာနာမ၊ အညံ ပုစ္ဆာမ ဂေါတမ။

ယေဓ လဒ္ဓါ မနုဿတ္တံ၊ ဝဒညူ ဝီတမစ္ဆရာ။

‘‘ဗုဒ္ဓေ ပသန္နာ ဓမ္မေ စ၊ သံဃေ စ တိဗ္ဗဂါရဝါ။

ကီဒိသော တေသံ ဝိပါကော၊ သမ္ပရာယော စ ကီဒိသော။

ဘဂဝန္တံ ပုဋ္ဌုမာဂမ္မ၊ ကထံ ဇာနေမု တံ မယ’’န္တိ။

‘‘ယေဓ လဒ္ဓါ မနုဿတ္တံ၊ ဝဒညူ ဝီတမစ္ဆရာ။

ဗုဒ္ဓေ ပသန္နာ ဓမ္မေ စ၊ သံဃေ စ တိဗ္ဗဂါရဝါ။

ဧတေ သဂ္ဂါ [သဂ္ဂေ (သီ. သျာ. ကံ.)] ပကာသန္တိ၊ ယတ္ထ တေ ဥပပဇ္ဇရေ။

‘‘သစေ ဧန္တိ မနုဿတ္တံ၊ အဍ္ဎေ အာဇာယရေ ကုလေ။

စောဠံ ပိဏ္ဍော ရတီ ခိဍ္ဍာ၊ ယတ္ထာကိစ္ဆေန လဗ္ဘတိ။

‘‘ပရသမ္ဘတေသု ဘောဂေသု၊ ဝသဝတ္တီဝ မောဒရေ။

ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေသ ဝိပါကော၊ သမ္ပရာယေ စ သုဂ္ဂတီ’’တိ။

၁၀. ဃဋီကာရသုတ္တံ

၅၀.

‘‘အဝိဟံ ဥပပန္နာသေ၊ ဝိမုတ္တာ သတ္တ ဘိက္ခဝေါ။

ရာဂဒေါသပရိက္ခီဏာ၊ တိဏ္ဏာ လောကေ ဝိသတ္တိက’’န္တိ။

‘‘ကေ စ တေ အတရုံ ပင်္ကံ [သင်္ဂံ (သီ. သျာ.)]၊ မစ္စုဓေယျံ သုဒုတ္တရံ။

ကေ ဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ ဒိဗ္ဗယောဂံ ဥပစ္စဂု’’န္တိ။

‘‘ဥပကော ပလဂဏ္ဍော စ၊ ပုက္ကုသာတိ စ တေ တယော။

ဘဒ္ဒိယော ခဏ္ဍဒေဝေါ စ၊ ဗာဟုရဂ္ဂိ စ သိင်္ဂိယော [ဗဟုဒန္တီ စ ပိင်္ဂယော (သီ.)]။

တေ ဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ ဒိဗ္ဗယောဂံ ဥပစ္စဂု’’န္တိ။

‘‘ကုသလီ ဘာသသီ တေသံ၊ မာရပါသပ္ပဟာယိနံ။

ကဿ တေ ဓမ္မမညာယ၊ အစ္ဆိဒုံ ဘဝဗန္ဓန’’န္တိ။

‘‘န အညတြ ဘဂဝတာ၊ နာညတြ တဝ သာသနာ။

ယဿ တေ ဓမ္မမညာယ၊ အစ္ဆိဒုံ ဘဝဗန္ဓနံ။

‘‘ယတ္ထ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ၊ အသေသံ ဥပရုဇ္ဈတိ။

တံ တေ ဓမ္မံ ဣဓညာယ၊ အစ္ဆိဒုံ ဘဝဗန္ဓန’’န္တိ။

‘‘ဂမ္ဘီရံ ဘာသသီ ဝါစံ၊ ဒုဗ္ဗိဇာနံ သုဒုဗ္ဗုဓံ။

ကဿ တွံ ဓမ္မမညာယ၊ ဝါစံ ဘာသသိ ဤဒိသ’’န္တိ။

‘‘ကုမ္ဘကာရော ပုရေ အာသိံ၊ ဝေကဠိင်္ဂေ [ဝေဟဠိင်္ဂေ (သီ.)၊ ဝေဘဠိင်္ဂေ (သျာ. ကံ.)] ဃဋီကရော။

မာတာပေတ္တိဘရော အာသိံ၊ ကဿပဿ ဥပါသကော။

‘‘ဝိရတော မေထုနာ ဓမ္မာ၊ ဗြဟ္မစာရီ နိရာမိသော။

အဟုဝါ တေ သဂါမေယျော၊ အဟုဝါ တေ ပုရေ သခါ။

‘‘သောဟမေတေ ပဇာနာမိ၊ ဝိမုတ္တေ သတ္တ ဘိက္ခဝေါ။

ရာဂဒေါသပရိက္ခီဏေ၊ တိဏ္ဏေ လောကေ ဝိသတ္တိက’’န္တိ။

‘‘ဧဝမေတံ တဒါ အာသိ၊ ယထာ ဘာသသိ ဘဂ္ဂဝ။

ကုမ္ဘကာရော ပုရေ အာသိ၊ ဝေကဠိင်္ဂေ ဃဋီကရော။

မာတာပေတ္တိဘရော အာသိ၊ ကဿပဿ ဥပါသကော။

‘‘ဝိရတော မေထုနာ ဓမ္မာ၊ ဗြဟ္မစာရီ နိရာမိသော။

အဟုဝါ မေ သဂါမေယျော၊ အဟုဝါ မေ ပုရေ သခါ’’တိ။

‘‘ဧဝမေတံ ပုရာဏာနံ၊ သဟာယာနံ အဟု သင်္ဂမော။

ဥဘိန္နံ ဘာဝိတတ္တာနံ၊ သရီရန္တိမဓါရိန’’န္တိ။

အာဒိတ္တဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

အာဒိတ္တံ ကိံဒဒံ အန္နံ၊ ဧကမူလအနောမိယံ။

အစ္ဆရာဝနရောပဇေတံ၊ မစ္ဆရေန ဃဋီကရောတိ။

၆. ဇရာဝဂ္ဂေါ

၁. ဇရာသုတ္တံ

၅၁.

‘‘ကိံသု ယာဝ ဇရာ သာဓု၊ ကိံသု သာဓု ပတိဋ္ဌိတံ။

ကိံသု နရာနံ ရတနံ၊ ကိံသု စောရေဟိ ဒူဟရ’’န္တိ။

‘‘သီလံ ယာဝ ဇရာ သာဓု၊ သဒ္ဓါ သာဓု ပတိဋ္ဌိတာ။

ပညာ နရာနံ ရတနံ၊ ပုညံ စောရေဟိ ဒူဟရ’’န္တိ။

၂. အဇရသာသုတ္တံ

၅၂.

‘‘ကိံသု အဇရသာ သာဓု၊ ကိံသု သာဓု အဓိဋ္ဌိတံ။

ကိံသု နရာနံ ရတနံ၊ ကိံသု စောရေဟ္ယဟာရိယ’’န္တိ။

‘‘သီလံ အဇရသာ သာဓု၊ သဒ္ဓါ သာဓု အဓိဋ္ဌိတာ။

ပညာ နရာနံ ရတနံ၊ ပုညံ စောရေဟ္ယဟာရိယ’’န္တိ။

၃. မိတ္တသုတ္တံ

၅၃.

‘‘ကိံသု ပဝသတော [ပထဝတော (ဣ. က.)] မိတ္တံ၊ ကိံသု မိတ္တံ သကေ ဃရေ။

ကိံ မိတ္တံ အတ္ထဇာတဿ၊ ကိံ မိတ္တံ သမ္ပရာယိက’’န္တိ။

‘‘သတ္ထော ပဝသတော မိတ္တံ၊ မာတာ မိတ္တံ သကေ ဃရေ။

သဟာယော အတ္ထဇာတဿ၊ ဟောတိ မိတ္တံ ပုနပ္ပုနံ။

သယံကတာနိ ပုညာနိ၊ တံ မိတ္တံ သမ္ပရာယိက’’န္တိ။

၄. ဝတ္ထုသုတ္တံ

၅၄.

‘‘ကိံသု ဝတ္ထု မနုဿာနံ၊ ကိံသူဓ ပရမော သခါ။

ကိံသု ဘူတာ ဥပဇီဝန္တိ၊ ယေ ပါဏာ ပထဝိဿိတာ’’တိ [ပထဝိံ သိတာတိ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)]။

‘‘ပုတ္တာ ဝတ္ထု မနုဿာနံ၊ ဘရိယာ စ [ဘရိယာဝ (သီ.)၊ ဘရိယာ (သျာ. ကံ.)] ပရမော သခါ။

ဝုဋ္ဌိံ ဘူတာ ဥပဇီဝန္တိ၊ ယေ ပါဏာ ပထဝိဿိတာ’’တိ။

၅. ပဌမဇနသုတ္တံ

၅၅.

‘‘ကိံသု ဇနေတိ ပုရိသံ၊ ကိံသု တဿ ဝိဓါဝတိ။

ကိံသု သံသာရမာပါဒိ၊ ကိံသု တဿ မဟဗ္ဘယ’’န္တိ။

‘‘တဏှာ ဇနေတိ ပုရိသံ၊ စိတ္တမဿ ဝိဓါဝတိ။

သတ္တော သံသာရမာပါဒိ၊ ဒုက္ခမဿ မဟဗ္ဘယ’’န္တိ။

၆. ဒုတိယဇနသုတ္တံ

၅၆.

‘‘ကိံသု ဇနေတိ ပုရိသံ၊ ကိံသု တဿ ဝိဓါဝတိ။

ကိံသု သံသာရမာပါဒိ၊ ကိသ္မာ န ပရိမုစ္စတီ’’တိ။

‘‘တဏှာ ဇနေတိ ပုရိသံ၊ စိတ္တမဿ ဝိဓါဝတိ။

သတ္တော သံသာရမာပါဒိ၊ ဒုက္ခာ န ပရိမုစ္စတီ’’တိ။

၇. တတိယဇနသုတ္တံ

၅၇.

‘‘ကိံသု ဇနေတိ ပုရိသံ၊ ကိံသု တဿ ဝိဓါဝတိ။

ကိံသု သံသာရမာပါဒိ၊ ကိံသု တဿ ပရာယန’’န္တိ။

‘‘တဏှာ ဇနေတိ ပုရိသံ၊ စိတ္တမဿ ဝိဓါဝတိ။

သတ္တော သံသာရမာပါဒိ၊ ကမ္မံ တဿ ပရာယန’’န္တိ။

၈. ဥပ္ပထသုတ္တံ

၅၈.

‘‘ကိံသု ဥပ္ပထော အက္ခာတော၊ ကိံသု ရတ္တိန္ဒိဝက္ခယော။

ကိံ မလံ ဗြဟ္မစရိယဿ၊ ကိံ သိနာနမနောဒက’’န္တိ။

‘‘ရာဂေါ ဥပ္ပထော အက္ခာတော၊ ဝယော ရတ္တိန္ဒိဝက္ခယော။

ဣတ္ထီ မလံ ဗြဟ္မစရိယဿ၊ ဧတ္ထာယံ သဇ္ဇတေ ပဇာ။

တပေါ စ ဗြဟ္မစရိယဉ္စ၊ တံ သိနာနမနောဒက’’န္တ္န္တ္တိ။

၉. ဒုတိယသုတ္တံ

၅၉.

‘‘ကိံသု ဒုတိယာ [ဒုတိယံ (သျာ. ကံ. ဣ.)] ပုရိသဿ ဟောတိ၊ ကိံသု စေနံ ပသာသတိ။

ကိဿ စာဘိရတော မစ္စော၊ သဗ္ဗဒုက္ခာ ပမုစ္စတီ’’တိ။

‘‘သဒ္ဓါ ဒုတိယာ ပုရိသဿ ဟောတိ၊ ပညာ စေနံ ပသာသတိ။

နိဗ္ဗာနာဘိရတော မစ္စော၊ သဗ္ဗဒုက္ခာ ပမုစ္စတီ’’တိ။

၁၀. ကဝိသုတ္တံ

၆၀.

‘‘ကိံသု နိဒါနံ ဂါထာနံ၊ ကိံသု တာသံ ဝိယဉ္ဇနံ။

ကိံသု သန္နိဿိတာ ဂါထာ၊ ကိံသု ဂါထာနမာသယော’’တိ။

‘‘ဆန္ဒော နိဒါနံ ဂါထာနံ၊ အက္ခရာ တာသံ ဝိယဉ္ဇနံ။

နာမသန္နိဿိတာ ဂါထာ၊ ကဝိ ဂါထာနမာသယော’’တိ။

ဇရာဝဂ္ဂေါ ဆဋ္ဌော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ဇရာ အဇရသာ မိတ္တံ၊ ဝတ္ထု တီဏိ ဇနာနိ စ။

ဥပ္ပထော စ ဒုတိယော စ၊ ကဝိနာ ပူရိတော ဝဂ္ဂေါတိ။

၇. အဒ္ဓဝဂ္ဂေါ

၁. နာမသုတ္တံ

၆၁.

‘‘ကိံသု သဗ္ဗံ အဒ္ဓဘဝိ [အန္ဝဘဝိ (သီ.)]၊ ကိသ္မာ ဘိယျော န ဝိဇ္ဇတိ။

ကိဿဿု ဧကဓမ္မဿ၊ သဗ္ဗေဝ ဝသမန္ဝဂူ’’တိ [ဝသမဒ္ဓဂူ (က.)]။

‘‘နာမံ သဗ္ဗံ အဒ္ဓဘဝိ၊ နာမာ ဘိယျော န ဝိဇ္ဇတိ။

နာမဿ ဧကဓမ္မဿ၊ သဗ္ဗေဝ ဝသမန္ဝဂူ’’တိ။

၂. စိတ္တသုတ္တံ

၆၂.

‘‘ကေနဿု နီယတိ လောကော၊ ကေနဿု ပရိကဿတိ။

ကိဿဿု ဧကဓမ္မဿ၊ သဗ္ဗေဝ ဝသမန္ဝဂူ’’တိ။

‘‘စိတ္တေန နီယတိ လောကော၊ စိတ္တေန ပရိကဿတိ။

စိတ္တဿ ဧကဓမ္မဿ၊ သဗ္ဗေဝ ဝသမန္ဝဂူ’’တိ။

၃. တဏှာသုတ္တံ

၆၃.

‘‘ကေနဿု နီယတိ လောကော၊ ကေနဿု ပရိကဿတိ။

ကိဿဿု ဧကဓမ္မဿ၊ သဗ္ဗေဝ ဝသမန္ဝဂူ’’တိ။

‘‘တဏှာယ နီယတိ လောကော၊ တဏှာယ ပရိကဿတိ။

တဏှာယ ဧကဓမ္မဿ၊ သဗ္ဗေဝ ဝသမန္ဝဂူ’’တိ။

၄. သံယောဇနသုတ္တံ

၆၄.

‘‘ကိံသု သံယောဇနော လောကော၊ ကိံသု တဿ ဝိစာရဏံ။

ကိဿဿု ဝိပ္ပဟာနေန၊ နိဗ္ဗာနံ ဣတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။

‘‘နန္ဒီသံယောဇနော [နန္ဒိသံယောဇနော (သီ. သျာ. ကံ.)] လောကော၊ ဝိတက္ကဿ ဝိစာရဏံ။

တဏှာယ ဝိပ္ပဟာနေန၊ နိဗ္ဗာနံ ဣတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။

၅. ဗန္ဓနသုတ္တံ

၆၅.

‘‘ကိံသု သမ္ဗန္ဓနော လောကော၊ ကိံသု တဿ ဝိစာရဏံ။

ကိဿဿု ဝိပ္ပဟာနေန၊ သဗ္ဗံ ဆိန္ဒတိ ဗန္ဓန’’န္တိ။

‘‘နန္ဒီသမ္ဗန္ဓနော လောကော၊ ဝိတက္ကဿ ဝိစာရဏံ။

တဏှာယ ဝိပ္ပဟာနေန၊ သဗ္ဗံ ဆိန္ဒတိ ဗန္ဓန’’န္တိ။

၆. အတ္တဟတသုတ္တံ

၆၆.

‘‘ကေနဿုဗ္ဘာဟတော လောကော၊ ကေနဿု ပရိဝါရိတော။

ကေန သလ္လေန ဩတိဏ္ဏော၊ ကိဿ ဓူပါယိတော သဒါ’’တိ။

‘‘မစ္စုနာဗ္ဘာဟတော လောကော၊ ဇရာယ ပရိဝါရိတော။

တဏှာသလ္လေန ဩတိဏ္ဏော၊ ဣစ္ဆာဓူပါယိတော သဒါ’’တိ။

၇. ဥဍ္ဍိတသုတ္တံ

၆၇.

‘‘ကေနဿု ဥဍ္ဍိတော လောကော၊ ကေနဿု ပရိဝါရိတော။

ကေနဿု ပိဟိတော လောကော၊ ကိသ္မိံ လောကော ပတိဋ္ဌိတော’’တိ။

‘‘တဏှာယ ဥဍ္ဍိတော လောကော၊ ဇရာယ ပရိဝါရိတော။

မစ္စုနာ ပိဟိတော လောကော၊ ဒုက္ခေ လောကော ပတိဋ္ဌိတော’’တိ။

၈. ပိဟိတသုတ္တံ

၆၈.

‘‘ကေနဿု ပိဟိတော လောကော၊ ကိသ္မိံ လောကော ပတိဋ္ဌိတော။

ကေနဿု ဥဍ္ဍိတော လောကော၊ ကေနဿု ပရိဝါရိတော’’တိ။

‘‘မစ္စုနာ ပိဟိတော လောကော၊ ဒုက္ခေ လောကော ပတိဋ္ဌိတော။

တဏှာယ ဥဍ္ဍိတော လောကော၊ ဇရာယ ပရိဝါရိတော’’တိ။

၉. ဣစ္ဆာသုတ္တံ

၆၉.

‘‘ကေနဿု ဗဇ္ဈတီ လောကော၊ ကိဿ ဝိနယာယ မုစ္စတိ။

ကိဿဿု ဝိပ္ပဟာနေန၊ သဗ္ဗံ ဆိန္ဒတိ ဗန္ဓန’’န္တိ။

‘‘ဣစ္ဆာယ ဗဇ္ဈတီ လောကော၊ ဣစ္ဆာဝိနယာယ မုစ္စတိ။

ဣစ္ဆာယ ဝိပ္ပဟာနေန၊ သဗ္ဗံ ဆိန္ဒတိ ဗန္ဓန’’န္တိ။

၁၀. လောကသုတ္တံ

၇၀.

‘‘ကိသ္မိံ လောကော သမုပ္ပန္နော၊ ကိသ္မိံ ကုဗ္ဗတိ သန္ထဝံ။

ကိဿ လောကော ဥပါဒါယ၊ ကိသ္မိံ လောကော ဝိဟညတီ’’တိ။

‘‘ဆသု လောကော သမုပ္ပန္နော၊ ဆသု ကုဗ္ဗတိ သန္ထဝံ။

ဆန္နမေဝ ဥပါဒါယ၊ ဆသု လောကော ဝိဟညတီ’’တိ။

အဒ္ဓဝဂ္ဂေါ [အန္ဝဝဂ္ဂေါ (သီ.)] သတ္တမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

နာမံ စိတ္တဉ္စ တဏှာ စ၊ သံယောဇနဉ္စ ဗန္ဓနာ။

အဗ္ဘာဟတုဍ္ဍိတော ပိဟိတော၊ ဣစ္ဆာ လောကေန တေ ဒသာတိ။

၈. ဆေတွာဝဂ္ဂေါ

၁. ဆေတွာသုတ္တံ

၇၁. သာဝတ္ထိနိဒါနံ။ ဧကမန္တံ ဌိတာ ခေါ သာ ဒေဝတာ ဘဂဝန္တံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘ကိံသု ဆေတွာ [ဈတွာ (သီ.)၊ ဃတွာ (သျာ. ကံ.) ဧဝမုပရိပိ] သုခံ သေတိ၊ ကိံသု ဆေတွာ န သောစတိ။

ကိဿဿု ဧကဓမ္မဿ၊ ဝဓံ ရောစေသိ ဂေါတမာ’’တိ။

‘‘ကောဓံ ဆေတွာ သုခံ သေတိ၊ ကောဓံ ဆေတွာ န သောစတိ။

ကောဓဿ ဝိသမူလဿ၊ မဓုရဂ္ဂဿ ဒေဝတေ။

ဝဓံ အရိယာ ပသံသန္တိ၊ တဉှိ ဆေတွာ န သောစတီ’’တိ။

၂. ရထသုတ္တံ

၇၂.

‘‘ကိံသု ရထဿ ပညာဏံ၊ ကိံသု ပညာဏမဂ္ဂိနော။

ကိံသု ရဋ္ဌဿ ပညာဏံ၊ ကိံသု ပညာဏမိတ္ထိယာ’’တိ။

‘‘ဓဇော ရထဿ ပညာဏံ၊ ဓူမော ပညာဏမဂ္ဂိနော။

ရာဇာ ရဋ္ဌဿ ပညာဏံ၊ ဘတ္တာ ပညာဏမိတ္ထိယာ’’တိ။

၃. ဝိတ္တသုတ္တံ

၇၃.

‘‘ကိံသူဓ ဝိတ္တံ ပုရိသဿ သေဋ္ဌံ၊ ကိံသု သုစိဏ္ဏော သုခမာဝဟတိ။

ကိံသု ဟဝေ သာဒုတရံ [သာဓုတရံ (က.)] ရသာနံ၊ ကထံဇီဝိံ [ကိံသုဇီဝိံ (က.)] ဇီဝိတမာဟု သေဋ္ဌ’’န္တိ။

‘‘သဒ္ဓီဓ ဝိတ္တံ ပုရိသဿ သေဋ္ဌံ၊ ဓမ္မော သုစိဏ္ဏော သုခမာဝဟတိ။

သစ္စံ ဟဝေ သာဒုတရံ ရသာနံ၊ ပညာဇီဝိံ ဇီဝိတမာဟု သေဋ္ဌ’’န္တိ။

၄. ဝုဋ္ဌိသုတ္တံ

၇၄.

‘‘ကိံသု ဥပ္ပတတံ သေဋ္ဌံ၊ ကိံသု နိပတတံ ဝရံ။

ကိံသု ပဝဇမာနာနံ၊ ကိံသု ပဝဒတံ ဝရ’’န္တိ။

‘‘ဗီဇံ ဥပ္ပတတံ သေဋ္ဌံ၊ ဝုဋ္ဌိ နိပတတံ ဝရာ။

ဂါဝေါ ပဝဇမာနာနံ၊ ပုတ္တော ပဝဒတံ ဝရောတိ။

‘‘ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပတတံ သေဋ္ဌာ၊ အဝိဇ္ဇာ နိပတတံ ဝရာ။

သံဃော ပဝဇမာနာနံ၊ ဗုဒ္ဓေါ ပဝဒတံ ဝရော’’တိ။

၅. ဘီတာသုတ္တံ

၇၅.

‘‘ကိံသူဓ ဘီတာ ဇနတာ အနေကာ၊

မဂ္ဂေါ စနေကာယတနပ္ပဝုတ္တော။

ပုစ္ဆာမိ တံ ဂေါတမ ဘူရိပည၊

ကိသ္မိံ ဌိတော ပရလောကံ န ဘာယေ’’တိ။

‘‘ဝါစံ မနဉ္စ ပဏိဓါယ သမ္မာ၊

ကာယေန ပါပါနိ အကုဗ္ဗမာနော။

ဗဝ္ဟန္နပါနံ ဃရမာဝသန္တော၊

သဒ္ဓေါ မုဒူ သံဝိဘာဂီ ဝဒညူ။

ဧတေသု ဓမ္မေသု ဌိတော စတူသု၊

ဓမ္မေ ဌိတော ပရလောကံ န ဘာယေ’’တိ။

၆. နဇီရတိသုတ္တံ

၇၆.

‘‘ကိံ ဇီရတိ ကိံ န ဇီရတိ၊ ကိံသု ဥပ္ပထောတိ ဝုစ္စတိ။

ကိံသု ဓမ္မာနံ ပရိပန္ထော၊ ကိံသု ရတ္တိန္ဒိဝက္ခယော။

ကိံ မလံ ဗြဟ္မစရိယဿ၊ ကိံ သိနာနမနောဒကံ။

‘‘ကတိ လောကသ္မိံ ဆိဒ္ဒါနိ၊ ယတ္ထ ဝိတ္တံ [စိတ္တံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] န တိဋ္ဌတိ။

ဘဂဝန္တံ ပုဋ္ဌုမာဂမ္မ၊ ကထံ ဇာနေမု တံ မယ’’န္တိ။

‘‘ရူပံ ဇီရတိ မစ္စာနံ၊ နာမဂေါတ္တံ န ဇီရတိ။

ရာဂေါ ဥပ္ပထောတိ ဝုစ္စတိ။

‘‘လောဘော ဓမ္မာနံ ပရိပန္ထော၊ ဝယော ရတ္တိန္ဒိဝက္ခယော။

ဣတ္ထီ မလံ ဗြဟ္မစရိယဿ၊ ဧတ္ထာယံ သဇ္ဇတေ ပဇာ။

တပေါ စ ဗြဟ္မစရိယဉ္စ၊ တံ သိနာနမနောဒကံ။

‘‘ဆ လောကသ္မိံ ဆိဒ္ဒါနိ၊ ယတ္ထ ဝိတ္တံ န တိဋ္ဌတိ။

အာလသ္ယဉ္စ [အာလဿဉ္စ (သီ. ဣ.)] ပမာဒေါ စ၊ အနုဋ္ဌာနံ အသံယမော။

နိဒ္ဒါ တန္ဒီ [တန္ဒိ (သီ.)] စ တေ ဆိဒ္ဒေ၊ သဗ္ဗသော တံ ဝိဝဇ္ဇယေ’’တိ။

၇. ဣဿရိယသုတ္တံ

၇၇.

‘‘ကိံသု ဣဿရိယံ လောကေ၊ ကိံသု ဘဏ္ဍာနမုတ္တမံ။

ကိံသု သတ္ထမလံ လောကေ၊ ကိံသု လောကသ္မိမဗ္ဗုဒံ။

‘‘ကိံသု ဟရန္တံ ဝါရေန္တိ၊ ဟရန္တော ပန ကော ပိယော။

ကိံသု ပုနပ္ပုနာယန္တံ၊ အဘိနန္ဒန္တိ ပဏ္ဍိတာ’’တိ။

‘‘ဝသော ဣဿရိယံ လောကေ၊ ဣတ္ထီ ဘဏ္ဍာနမုတ္တမံ။

ကောဓေါ သတ္ထမလံ လောကေ၊ စောရာ လောကသ္မိမဗ္ဗုဒါ။

‘‘စောရံ ဟရန္တံ ဝါရေန္တိ၊ ဟရန္တော သမဏော ပိယော။

သမဏံ ပုနပ္ပုနာယန္တံ၊ အဘိနန္ဒန္တိ ပဏ္ဍိတာ’’တိ။

၈. ကာမသုတ္တံ

၇၈.

‘‘ကိမတ္ထကာမော န ဒဒေ၊ ကိံ မစ္စော န ပရိစ္စဇေ။

ကိံသု မုဉ္စေယျ ကလျာဏံ၊ ပါပိကံ န စ မောစယေ’’တိ။

‘‘အတ္တာနံ န ဒဒေ ပေါသော၊ အတ္တာနံ န ပရိစ္စဇေ။

ဝါစံ မုဉ္စေယျ ကလျာဏံ၊ ပါပိကဉ္စ န မောစယေ’’တိ။

၉. ပါထေယျသုတ္တံ

၇၉.

‘‘ကိံသု ဗန္ဓတိ ပါထေယျံ၊ ကိံသု ဘောဂါနမာသယော။

ကိံသု နရံ ပရိကဿတိ၊ ကိံသု လောကသ္မိ ဒုဇ္ဇဟံ။

ကိသ္မိံ ဗဒ္ဓါ ပုထူ သတ္တာ၊ ပါသေန သကုဏီ ယထာ’’တိ။

‘‘သဒ္ဓါ ဗန္ဓတိ ပါထေယျံ၊ သိရီ ဘောဂါနမာသယော။

ဣစ္ဆာ နရံ ပရိကဿတိ၊ ဣစ္ဆာ လောကသ္မိ ဒုဇ္ဇဟာ။

ဣစ္ဆာဗဒ္ဓါ ပုထူ သတ္တာ၊ ပါသေန သကုဏီ ယထာ’’တိ။

၁၀. ပဇ္ဇောတသုတ္တံ

၈၀.

‘‘ကိံသု လောကသ္မိ ပဇ္ဇောတော၊ ကိံသု လောကသ္မိ ဇာဂရော။

ကိံသု ကမ္မေ သဇီဝါနံ၊ ကိမဿ ဣရိယာပထော။

‘‘ကိံသု အလသံ အနလသဉ္စ [ကိံ အာလသျာနာလသ္ယဉ္စ (က.)]၊ မာတာ ပုတ္တံဝ ပေါသတိ။

ကိံ ဘူတာ ဥပဇီဝန္တိ၊ ယေ ပါဏာ ပထဝိဿိတာ’’တိ။

‘‘ပညာ လောကသ္မိ ပဇ္ဇောတော၊ သတိ လောကသ္မိ ဇာဂရော။

ဂါဝေါ ကမ္မေ သဇီဝါနံ၊ သီတဿ ဣရိယာပထော။

‘‘ဝုဋ္ဌိ အလသံ အနလသဉ္စ၊ မာတာ ပုတ္တံဝ ပေါသတိ။

ဝုဋ္ဌိံ ဘူတာ ဥပဇီဝန္တိ၊ ယေ ပါဏာ ပထဝိဿိတာ’’တိ။

၁၁. အရဏသုတ္တံ

၈၁.

‘‘ကေသူဓ အရဏာ လောကေ၊ ကေသံ ဝုသိတံ န နဿတိ။

ကေဓ ဣစ္ဆံ ပရိဇာနန္တိ၊ ကေသံ ဘောဇိဿိယံ သဒါ။

‘‘ကိံသု မာတာ ပိတာ ဘာတာ၊ ဝန္ဒန္တိ နံ ပတိဋ္ဌိတံ။

ကိံသု ဣဓ ဇာတိဟီနံ၊ အဘိဝါဒေန္တိ ခတ္တိယာ’’တိ။

‘‘သမဏီဓ အရဏာ လောကေ၊ သမဏာနံ ဝုသိတံ န နဿတိ။

သမဏာ ဣစ္ဆံ ပရိဇာနန္တိ၊ သမဏာနံ ဘောဇိဿိယံ သဒါ။

‘‘သမဏံ မာတာ ပိတာ ဘာတာ၊ ဝန္ဒန္တိ နံ ပတိဋ္ဌိတံ။

သမဏီဓ ဇာတိဟီနံ၊ အဘိဝါဒေန္တိ ခတ္တိယာ’’တိ။

ဆေတွာဝဂ္ဂေါ အဋ္ဌမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ဆေတွာ ရထဉ္စ စိတ္တဉ္စ၊ ဝုဋ္ဌိ ဘီတာ နဇီရတိ။

ဣဿရံ ကာမံ ပါထေယျံ၊ ပဇ္ဇောတော အရဏေန စာတိ။

ဒေဝတာသံယုတ္တံ သမတ္တံ။