ဝိဘင်္ဂဝဂ္ဂေါ

၄. ဝိဘင်္ဂဝဂ္ဂေါ

၁. ဘဒ္ဒေကရတ္တသုတ္တံ

၂၇၂. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ။ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စ ဒေသေဿာမိ။ တံ သုဏာထ, သာဓုကံ မနသိ ကရောထ; ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘အတီတံ နာနွာဂမေယျ၊ နပ္ပဋိကင်္ခေ အနာဂတံ။

ယဒတီတံ ပဟီနံ တံ၊ အပ္ပတ္တဉ္စ အနာဂတံ။

‘‘ပစ္စုပ္ပန္နဉ္စ ယော [ယံ (နေတ္တိပါဠိ)] ဓမ္မံ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဝိပဿတိ။

အသံဟီရံ [အသံဟိရံ (သျာ. ကံ. က.)] အသံကုပ္ပံ၊ တံ ဝိဒွါ မနုဗြူဟယေ။

‘‘အဇ္ဇေဝ ကိစ္စမာတပ္ပံ [ကိစ္စံ အာတပ္ပံ (သီ. က.)]၊ ကော ဇညာ မရဏံ သုဝေ။

န ဟိ နော သင်္ဂရံ တေန၊ မဟာသေနေန မစ္စုနာ။

‘‘ဧဝံ ဝိဟာရိံ အာတာပိံ၊ အဟောရတ္တမတန္ဒိတံ။

တံ ဝေ ဘဒ္ဒေကရတ္တောတိ၊ သန္တော အာစိက္ခတေ မုနိ’’ [မုနီတိ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)]။

၂၇၃. ‘‘ကထဉ္စ , ဘိက္ခဝေ, အတီတံ အနွာဂမေတိ? ‘ဧဝံရူပေါ အဟောသိံ အတီတမဒ္ဓါန’န္တိ တတ္ထ နန္ဒိံ သမနွာနေတိ, ‘ဧဝံဝေဒနော အဟောသိံ အတီတမဒ္ဓါန’န္တိ တတ္ထ နန္ဒိံ သမနွာနေတိ, ‘ဧဝံသညော အဟောသိံ အတီတမဒ္ဓါန’န္တိ တတ္ထ နန္ဒိံ သမနွာနေတိ, ‘ဧဝံသင်္ခါရော အဟောသိံ အတီတမဒ္ဓါန’န္တိ တတ္ထ နန္ဒိံ သမနွာနေတိ, ‘ဧဝံဝိညာဏော အဟောသိံ အတီတမဒ္ဓါန’န္တိ တတ္ထ နန္ဒိံ သမနွာနေတိ – ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အတီတံ အနွာဂမေတိ။

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, အတီတံ နာနွာဂမေတိ? ‘ဧဝံရူပေါ အဟောသိံ အတီတမဒ္ဓါန’န္တိ တတ္ထ နန္ဒိံ န သမနွာနေတိ, ‘ဧဝံဝေဒနော အဟောသိံ အတီတမဒ္ဓါန’န္တိ တတ္ထ နန္ဒိံ န သမနွာနေတိ, ‘ဧဝံသညော အဟောသိံ အတီတမဒ္ဓါန’န္တိ တတ္ထ နန္ဒိံ န သမနွာနေတိ, ‘ဧဝံသင်္ခါရော အဟောသိံ အတီတမဒ္ဓါန’န္တိ တတ္ထ နန္ဒိံ န သမနွာနေတိ, ‘ဧဝံဝိညာဏော အဟောသိံ အတီတမဒ္ဓါန’န္တိ တတ္ထ နန္ဒိံ န သမနွာနေတိ – ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အတီတံ နာနွာဂမေတိ။

၂၇၄. ‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, အနာဂတံ ပဋိကင်္ခတိ? ‘ဧဝံရူပေါ သိယံ အနာဂတမဒ္ဓါန’န္တိ တတ္ထ နန္ဒိံ သမနွာနေတိ, ဧဝံဝေဒနော သိယံ။ပေ.။ ဧဝံသညော သိယံ။ ဧဝံသင်္ခါရော သိယံ။ ဧဝံဝိညာဏော သိယံ အနာဂတမဒ္ဓါနန္တိ တတ္ထ နန္ဒိံ သမနွာနေတိ – ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အနာဂတံ ပဋိကင်္ခတိ။

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, အနာဂတံ နပ္ပဋိကင်္ခတိ? ‘ဧဝံရူပေါ သိယံ အနာဂတမဒ္ဓါန’န္တိ တတ္ထ နန္ဒိံ န သမနွာနေတိ, ဧဝံဝေဒနော သိယံ ။ ဧဝံသညော သိယံ။ ဧဝံသင်္ခါရော သိယံ။ ‘ဧဝံဝိညာဏော သိယံ အနာဂတမဒ္ဓါန’န္တိ တတ္ထ နန္ဒိံ န သမနွာနေတိ – ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အနာဂတံ နပ္ပဋိကင်္ခတိ။

၂၇၅. ‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ပစ္စုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု သံဟီရတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနော အရိယာနံ အဒဿာဝီ အရိယဓမ္မဿ အကောဝိဒေါ အရိယဓမ္မေ အဝိနီတော သပ္ပုရိသာနံ အဒဿာဝီ သပ္ပုရိသဓမ္မဿ အကောဝိဒေါ သပ္ပုရိသဓမ္မေ အဝိနီတော ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ, ရူပဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ, အတ္တနိ ဝါ ရူပံ, ရူပသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ; ဝေဒနံ။ပေ.။ သညံ။ သင်္ခါရေ။ ဝိညာဏံ အတ္တတော သမနုပဿတိ, ဝိညာဏဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ အတ္တနိ ဝါ ဝိညာဏံ, ဝိညာဏသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ – ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပစ္စုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု သံဟီရတိ။

‘‘ကထဉ္စ , ဘိက္ခဝေ, ပစ္စုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု န သံဟီရတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, သုတဝါ အရိယသာဝကော အရိယာနံ ဒဿာဝီ အရိယဓမ္မဿ ကောဝိဒေါ အရိယဓမ္မေ သုဝိနီတော သပ္ပုရိသာနံ ဒဿာဝီ သပ္ပုရိသဓမ္မဿ ကောဝိဒေါ သပ္ပုရိသဓမ္မေ သုဝိနီတော န ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ, န ရူပဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ, န အတ္တနိ ဝါ ရူပံ, န ရူပသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ; န ဝေဒနံ။ န သညံ။ န သင်္ခါရေ။ န ဝိညာဏံ အတ္တတော သမနုပဿတိ, န ဝိညာဏဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ, န အတ္တနိ ဝါ ဝိညာဏံ, န ဝိညာဏသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ – ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပစ္စုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု န သံဟီရတိ။

‘‘အတီတံ နာနွာဂမေယျ၊ နပ္ပဋိကင်္ခေ အနာဂတံ။

ယဒတီတံ ပဟီနံ တံ၊ အပ္ပတ္တဉ္စ အနာဂတံ။

‘‘ပစ္စုပ္ပန္နဉ္စ ယော ဓမ္မံ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဝိပဿတိ။

အသံဟီရံ အသံကုပ္ပံ၊ တံ ဝိဒွါ မနုဗြူဟယေ။

‘‘အဇ္ဇေဝ ကိစ္စမာတပ္ပံ၊ ကော ဇညာ မရဏံ သုဝေ။

န ဟိ နော သင်္ဂရံ တေန၊ မဟာသေနေန မစ္စုနာ။

‘‘ဧဝံ ဝိဟာရိံ အာတာပိံ၊ အဟောရတ္တမတန္ဒိတံ။

တံ ဝေ ဘဒ္ဒေကရတ္တောတိ၊ သန္တော အာစိက္ခတေ မုနီ’’တိ။

‘‘‘ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စ ဒေသေဿာမီ’တိ – ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တ’’န္တိ။

ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနာ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒုန္တိ။

ဘဒ္ဒေကရတ္တသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ပဌမံ။

၂. အာနန္ဒဘဒ္ဒေကရတ္တသုတ္တံ

၂၇၆. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဥပဋ္ဌာနသာလာယံ ဘိက္ခူနံ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေတိ သမာဒပေတိ သမုတ္တေဇေတိ သမ္ပဟံသေတိ, ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စ ဘာသတိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ သာယနှသမယံ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတော ယေနုပဋ္ဌာနသာလာ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ နိသဇ္ဇ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ကော နု ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဥပဋ္ဌာနသာလာယံ ဘိက္ခူနံ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေသိ သမာဒပေသိ သမုတ္တေဇေသိ သမ္ပဟံသေသိ, ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စ အဘာသီ’’တိ? ‘‘အာယသ္မာ, ဘန္တေ, အာနန္ဒော ဥပဋ္ဌာနသာလာယံ ဘိက္ခူနံ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေသိ သမာဒပေသိ သမုတ္တေဇေသိ သမ္ပဟံသေသိ, ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စ အဘာသီ’’တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာမန္တေသိ – ‘‘ယထာ ကထံ ပန တွံ, အာနန္ဒ, ဘိက္ခူနံ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေသိ သမာဒပေသိ သမုတ္တေဇေသိ သမ္ပဟံသေသိ , ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စ အဘာသီ’’တိ? ‘‘ဧဝံ ခေါ အဟံ, ဘန္တေ, ဘိက္ခူနံ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေသိံ သမာဒပေသိံ သမုတ္တေဇေသိံ သမ္ပဟံသေသိံ, ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စ အဘာသိံ –

‘‘အတီတံ နာနွာဂမေယျ၊ နပ္ပဋိကင်္ခေ အနာဂတံ။

ယဒတီတံ ပဟီနံ တံ၊ အပ္ပတ္တဉ္စ အနာဂတံ။

‘‘ပစ္စုပ္ပန္နဉ္စ ယော ဓမ္မံ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဝိပဿတိ။

အသံဟီရံ အသံကုပ္ပံ၊ တံ ဝိဒွါ မနုဗြူဟယေ။

‘‘အဇ္ဇေဝ ကိစ္စမာတပ္ပံ၊ ကော ဇညာ မရဏံ သုဝေ။

န ဟိ နော သင်္ဂရံ တေန၊ မဟာသေနေန မစ္စုနာ။

‘‘ဧဝံ ဝိဟာရိံ အာတာပိံ၊ အဟောရတ္တမတန္ဒိတံ။

တံ ဝေ ဘဒ္ဒေကရတ္တောတိ၊ သန္တော အာစိက္ခတေ မုနိ’’။

၂၇၇. ‘‘ကထဉ္စ, အာဝုသော, အတီတံ အနွာဂမေတိ? ဧဝံရူပေါ အဟောသိံ အတီတမဒ္ဓါနန္တိ တတ္ထ နန္ဒိံ သမနွာနေတိ, ဧဝံဝေဒနော အဟောသိံ အတီတမဒ္ဓါနန္တိ တတ္ထ နန္ဒိံ သမနွာနေတိ, ဧဝံသညော အဟောသိံ အတီတမဒ္ဓါနန္တိ တတ္ထ နန္ဒိံ သမနွာနေတိ, ဧဝံသင်္ခါရော အဟောသိံ အတီတမဒ္ဓါနန္တိ တတ္ထ နန္ဒိံ သမနွာနေတိ, ဧဝံဝိညာဏော အဟောသိံ အတီတမဒ္ဓါနန္တိ တတ္ထ နန္ဒိံ သမနွာနေတိ – ဧဝံ ခေါ, အာဝုသော, အတီတံ အနွာဂမေတိ။

‘‘ကထဉ္စ, အာဝုသော, အတီတံ နာနွာဂမေတိ? ဧဝံရူပေါ အဟောသိံ အတီတမဒ္ဓါနန္တိ တတ္ထ နန္ဒိံ န သမနွာနေတိ, ဧဝံဝေဒနော အဟောသိံ အတီတမဒ္ဓါနန္တိ တတ္ထ နန္ဒိံ န သမနွာနေတိ, ဧဝံသညော အဟောသိံ အတီတမဒ္ဓါနန္တိ တတ္ထ နန္ဒိံ န သမနွာနေတိ, ဧဝံသင်္ခါရော အဟောသိံ အတီတမဒ္ဓါနန္တိ တတ္ထ နန္ဒိံ န သမနွာနေတိ, ဧဝံဝိညာဏော အဟောသိံ အတီတမဒ္ဓါနန္တိ တတ္ထ နန္ဒိံ န သမနွာနေတိ – ဧဝံ ခေါ, အာဝုသော, အတီတံ နာနွာဂမေတိ။

‘‘ကထဉ္စ, အာဝုသော, အနာဂတံ ပဋိကင်္ခတိ? ဧဝံရူပေါ သိယံ အနာဂတမဒ္ဓါနန္တိ တတ္ထ နန္ဒိံ သမနွာနေတိ, ဧဝံဝေဒနော သိယံ။ပေ.။ ဧဝံသညော သိယံ။ ဧဝံသင်္ခါရော သိယံ။ ဧဝံဝိညာဏော သိယံ အနာဂတမဒ္ဓါနန္တိ တတ္ထ နန္ဒိံ သမနွာနေတိ – ဧဝံ ခေါ, အာဝုသော, အနာဂတံ ပဋိကင်္ခတိ။

‘‘ကထဉ္စ, အာဝုသော, အနာဂတံ နပ္ပဋိကင်္ခတိ? ဧဝံရူပေါ သိယံ အနာဂတမဒ္ဓါနန္တိ တတ္ထ နန္ဒိံ န သမနွာနေတိ, ဧဝံဝေဒနော သိယံ။ပေ.။ ဧဝံသညော သိယံ။ ဧဝံသင်္ခါရော သိယံ။ ဧဝံဝိညာဏော သိယံ အနာဂတမဒ္ဓါနန္တိ တတ္ထ နန္ဒိံ န သမနွာနေတိ – ဧဝံ ခေါ, အာဝုသော, အနာဂတံ နပ္ပဋိကင်္ခတိ။

‘‘ကထဉ္စ, အာဝုသော, ပစ္စုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု သံဟီရတိ? ဣဓ, အာဝုသော, အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနော အရိယာနံ အဒဿာဝီ အရိယဓမ္မဿ အကောဝိဒေါ အရိယဓမ္မေ အဝိနီတော သပ္ပုရိသာနံ အဒဿာဝီ သပ္ပုရိသဓမ္မဿ အကောဝိဒေါ သပ္ပုရိသဓမ္မေ အဝိနီတော ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ, ရူပဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ, အတ္တနိ ဝါ ရူပံ, ရူပသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ; ဝေဒနံ။ သညံ။ သင်္ခါရေ။ ဝိညာဏံ အတ္တတော သမနုပဿတိ, ဝိညာဏဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ, အတ္တနိ ဝါ ဝိညာဏံ, ဝိညာဏသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ – ဧဝံ ခေါ, အာဝုသော, ပစ္စုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု သံဟီရတိ။

‘‘ကထဉ္စ , အာဝုသော, ပစ္စုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု န သံဟီရတိ? ဣဓ, အာဝုသော, သုတဝါ အရိယသာဝကော အရိယာနံ ဒဿာဝီ အရိယဓမ္မဿ ကောဝိဒေါ အရိယဓမ္မေ သုဝိနီတော သပ္ပုရိသာနံ ဒဿာဝီ သပ္ပုရိသဓမ္မဿ ကောဝိဒေါ သပ္ပုရိသဓမ္မေ သုဝိနီတော န ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ, န ရူပဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ, န အတ္တနိ ဝါ ရူပံ, န ရူပသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ; န ဝေဒနံ။ န သညံ။ န သင်္ခါရေ။ န ဝိညာဏံ အတ္တတော သမနုပဿတိ, န ဝိညာဏဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ, န အတ္တနိ ဝါ ဝိညာဏံ, န ဝိညာဏသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ – ဧဝံ ခေါ, အာဝုသော, ပစ္စုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု န သံဟီရတိ။

‘‘အတီတံ နာနွာဂမေယျ၊ နပ္ပဋိကင်္ခေ အနာဂတံ။

ယဒတီတံ ပဟီနံ တံ၊ အပ္ပတ္တဉ္စ အနာဂတံ။

‘‘ပစ္စုပ္ပန္နဉ္စ ယော ဓမ္မံ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဝိပဿတိ။

အသံဟီရံ အသံကုပ္ပံ၊ တံ ဝိဒွါ မနုဗြူဟယေ။

‘‘အဇ္ဇေဝ ကိစ္စမာတပ္ပံ၊ ကော ဇညာ မရဏံ သုဝေ။

န ဟိ နော သင်္ဂရံ တေန၊ မဟာသေနေန မစ္စုနာ။

‘‘ဧဝံ ဝိဟာရိံ အာတာပိံ၊ အဟောရတ္တမတန္ဒိတံ။

တံ ဝေ ဘဒ္ဒေကရတ္တောတိ၊ သန္တော အာစိက္ခတေ မုနီ’’တိ။

‘‘ဧဝံ ခေါ အဟံ, ဘန္တေ, ဘိက္ခူနံ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေသိံ သမာဒပေသိံ သမုတ္တေဇေသိံ သမ္ပဟံသေသိံ, ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စ အဘာသိ’’န္တိ။

၂၇၈. ‘‘သာဓု , သာဓု, အာနန္ဒ! သာဓု ခေါ တွံ, အာနန္ဒ, ဘိက္ခူနံ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေသိ သမာဒပေသိ သမုတ္တေဇေသိ သမ္ပဟံသေသိ, ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စ အဘာသိ –

‘‘အတီတံ နာနွာဂမေယျ။ပေ.။

တံ ဝေ ဘဒ္ဒေကရတ္တောတိ၊ သန္တော အာစိက္ခတေ မုနီ’’တိ။

‘‘ကထဉ္စ, အာနန္ဒ, အတီတံ အနွာဂမေတိ။ပေ.။ ဧဝံ ခေါ, အာနန္ဒ, အတီတံ အနွာဂမေတိ။ ကထဉ္စ, အာနန္ဒ, အတီတံ နာနွာဂမေတိ။ပေ.။ ဧဝံ ခေါ, အာနန္ဒ, အတီတံ နာနွာဂမေတိ။ ကထဉ္စ, အာနန္ဒ, အနာဂတံ ပဋိကင်္ခတိ။ပေ.။ ဧဝံ ခေါ, အာနန္ဒ, အနာဂတံ ပဋိကင်္ခတိ။ ကထဉ္စ, အာနန္ဒ, အနာဂတံ နပ္ပဋိကင်္ခတိ။ပေ.။ ဧဝံ ခေါ, အာနန္ဒ, အနာဂတံ နပ္ပဋိကင်္ခတိ။ ကထဉ္စ, အာနန္ဒ, ပစ္စုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု သံဟီရတိ။ပေ.။ ဧဝံ ခေါ, အာနန္ဒ, ပစ္စုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု သံဟီရတိ။ ကထဉ္စ, အာနန္ဒ, ပစ္စုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု န သံဟီရတိ။ပေ.။ ဧဝံ ခေါ, အာနန္ဒ, ပစ္စုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု န သံဟီရတိ။

‘‘အတီတံ နာနွာဂမေယျ။ပေ.။

တံ ဝေ ဘဒ္ဒေကရတ္တောတိ၊ သန္တော အာစိက္ခတေ မုနီ’’တိ။

ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနော အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒီတိ။

အာနန္ဒဘဒ္ဒေကရတ္တသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ဒုတိယံ။

၃. မဟာကစ္စာနဘဒ္ဒေကရတ္တသုတ္တံ

၂၇၉. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ တပေါဒါရာမေ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ သမိဒ္ဓိ ရတ္တိယာ ပစ္စူသသမယံ ပစ္စုဋ္ဌာယ ယေန တပေါဒေါ [တပေါဒါ (သီ.)] တေနုပသင်္ကမိ ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စိတုံ။ တပေါဒေ ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စိတွာ ပစ္စုတ္တရိတွာ ဧကစီဝရော အဋ္ဌာသိ ဂတ္တာနိ ပုဗ္ဗာပယမာနော [သုက္ခာပယမာနော (က.)]။ အထ ခေါ အညတရာ ဒေဝတာ အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာ ကေဝလကပ္ပံ တပေါဒံ ဩဘာသေတွာ ယေနာယသ္မာ သမိဒ္ဓိ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတာ ခေါ သာ ဒေဝတာ အာယသ္မန္တံ သမိဒ္ဓိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဓါရေသိ တွံ, ဘိက္ခု, ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စာ’’တိ? ‘‘န ခေါ အဟံ, အာဝုသော, ဓါရေမိ ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စ။ တွံ ပနာဝုသော, ဓါရေသိ ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စာ’’တိ? ‘‘အဟမ္ပိ ခေါ, ဘိက္ခု, န ဓါရေမိ ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စ။ ဓါရေသိ ပန တွံ, ဘိက္ခု, ဘဒ္ဒေကရတ္တိယော ဂါထာ’’တိ? ‘‘န ခေါ အဟံ, အာဝုသော, ဓါရေမိ ဘဒ္ဒေကရတ္တိယော ဂါထာတိ။ တွံ ပနာဝုသော, ဓါရေသိ ဘဒ္ဒေကရတ္တိယော ဂါထာ’’တိ? ‘‘အဟမ္ပိ ခေါ, ဘိက္ခု န ဓါရေမိ ဘဒ္ဒေကရတ္တိယော ဂါထာတိ။ ဥဂ္ဂဏှာဟိ တွံ, ဘိက္ခု, ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စ; ပရိယာပုဏာဟိ တွံ, ဘိက္ခု, ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စ; ဓါရေဟိ တွံ, ဘိက္ခု, ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စ။ အတ္ထသံဟိတော, ဘိက္ခု, ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသော စ ဝိဘင်္ဂေါ စ အာဒိဗြဟ္မစရိယကော’’တိ။ ဣဒမဝေါစ သာ ဒေဝတာ; ဣဒံ ဝတွာ တတ္ထေဝန္တရဓါယိ။

၂၈၀. အထ ခေါ အာယသ္မာ သမိဒ္ဓိ တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ သမိဒ္ဓိ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ဣဓါဟံ, ဘန္တေ, ရတ္တိယာ ပစ္စူသသမယံ ပစ္စုဋ္ဌာယ ယေန တပေါဒေါ တေနုပသင်္ကမိံ ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စိတုံ။ တပေါဒေ ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စိတွာ ပစ္စုတ္တရိတွာ ဧကစီဝရော အဋ္ဌာသိံ ဂတ္တာနိ ပုဗ္ဗာပယမာနော။ အထ ခေါ ဘန္တေ, အညတရာ ဒေဝတာ အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာ ကေဝလကပ္ပံ တပေါဒံ ဩဘာသေတွာ ယေနာဟံ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတာ ခေါ သာ ဒေဝတာ မံ ဧတဒဝေါစ – ‘ဓါရေသိ တွံ, ဘိက္ခု, ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စာ’’’တိ?

‘‘ဧဝံ ဝုတ္တေ အဟံ, ဘန္တေ, တံ ဒေဝတံ ဧတဒဝေါစံ – ‘န ခေါ အဟံ, အာဝုသော, ဓါရေမိ ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စ။ တွံ ပနာဝုသော, ဓါရေသိ ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စာ’တိ? ‘အဟမ္ပိ ခေါ, ဘိက္ခု, န ဓါရေမိ ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စ။ ဓါရေသိ ပန တွံ, ဘိက္ခု, ဘဒ္ဒေကရတ္တိယော ဂါထာ’တိ? ‘န ခေါ အဟံ, အာဝုသော, ဓါရေမိ ဘဒ္ဒေကရတ္တိယော ဂါထာတိ။ တွံ ပနာဝုသော, ဓါရေသိ ဘဒ္ဒေကရတ္တိယော ဂါထာ’တိ? ‘အဟမ္ပိ ခေါ, ဘိက္ခု, န ဓါရေမိ ဘဒ္ဒေကရတ္တိယော ဂါထာတိ။ ဥဂ္ဂဏှာဟိ တွံ, ဘိက္ခု, ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စ; ပရိယာပုဏာဟိ တွံ, ဘိက္ခု, ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စ; ဓါရေဟိ တွံ, ဘိက္ခု, ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စ။ အတ္ထသံဟိတော, ဘိက္ခု, ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသော စ ဝိဘင်္ဂေါ စ အာဒိဗြဟ္မစရိယကော’တိ။ ဣဒမဝေါစ, ဘန္တေ, သာ ဒေဝတာ; ဣဒံ ဝတွာ တတ္ထေဝန္တရဓါယိ။ သာဓု မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စ ဒေသေတူ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ, ဘိက္ခု, သုဏာဟိ, သာဓုကံ မနသိ ကရောဟိ; ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ အာယသ္မာ သမိဒ္ဓိ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသိ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘အတီတံ နာနွာဂမေယျ၊ နပ္ပဋိကင်္ခေ အနာဂတံ။

ယဒတီတံ ပဟီနံ တံ၊ အပ္ပတ္တဉ္စ အနာဂတံ။

‘‘ပစ္စုပ္ပန္နဉ္စ ယော ဓမ္မံ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဝိပဿတိ။

အသံဟီရံ အသံကုပ္ပံ၊ တံ ဝိဒွါ မနုဗြူဟယေ။

‘‘အဇ္ဇေဝ ကိစ္စမာတပ္ပံ၊ ကော ဇညာ မရဏံ သုဝေ။

န ဟိ နော သင်္ဂရံ တေန၊ မဟာသေနေန မစ္စုနာ။

‘‘ဧဝံ ဝိဟာရိံ အာတာပိံ၊ အဟောရတ္တမတန္ဒိတံ။

တံ ဝေ ဘဒ္ဒေကရတ္တောတိ၊ သန္တော အာစိက္ခတေ မုနီ’’တိ။

ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ; ဣဒံ ဝတွာန သုဂတော ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ပါဝိသိ။ အထ ခေါ တေသံ ဘိက္ခူနံ , အစိရပက္ကန္တဿ ဘဂဝတော, ဧတဒဟောသိ – ‘‘ဣဒံ ခေါ နော, အာဝုသော, ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘဇိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ပဝိဋ္ဌော –

‘‘အတီတံ နာနွာဂမေယျ၊ နပ္ပဋိကင်္ခေ အနာဂတံ။

ယဒတီတံ ပဟီနံ တံ၊ အပ္ပတ္တဉ္စ အနာဂတံ။

‘‘ပစ္စုပ္ပန္နဉ္စ ယော ဓမ္မံ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဝိပဿတိ။

အသံဟီရံ အသံကုပ္ပံ၊ တံ ဝိဒွါ မနုဗြူဟယေ။

‘‘အဇ္ဇေဝ ကိစ္စမာတပ္ပံ၊ ကော ဇညာ မရဏံ သုဝေ။

န ဟိ နော သင်္ဂရံ တေန၊ မဟာသေနေန မစ္စုနာ။

‘‘ဧဝံ ဝိဟာရိံ အာတာပိံ၊ အဟောရတ္တမတန္ဒိတံ။

တံ ဝေ ဘဒ္ဒေကရတ္တောတိ၊ သန္တော အာစိက္ခတေ မုနီ’’တိ။

‘‘ကော နု ခေါ ဣမဿ ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘတ္တဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဝိဘဇေယျာ’’တိ?

အထ ခေါ တေသံ ဘိက္ခူနံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အယံ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော သတ္ထု စေဝ သံဝဏ္ဏိတော သမ္ဘာဝိတော စ ဝိညူနံ သဗြဟ္မစာရီနံ; ပဟောတိ စာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော ဣမဿ ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘတ္တဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဝိဘဇိတုံ။ ယံနူန မယံ ယေနာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော တေနုပသင်္ကမေယျာမ; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ မဟာကစ္စာနံ ဧတမတ္ထံ ပဋိပုစ္ဆေယျာမာ’’တိ။

၂၈၁. အထ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ယေနာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ မဟာကစ္စာနေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိံသု။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခေါ တေ ဘိက္ခူ အာယသ္မန္တံ မဟာကစ္စာနံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ဣဒံ ခေါ နော, အာဝုသော ကစ္စာန, ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘဇိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ပဝိဋ္ဌော –

‘‘အတီတံ နာနွာဂမေယျ။ပေ.။

တံ ဝေ ဘဒ္ဒေကရတ္တောတိ၊ သန္တော အာစိက္ခတေ မုနီ’’တိ။

‘‘တေသံ နော, အာဝုသော ကစ္စာန, အမှာကံ, အစိရပက္ကန္တဿ ဘဂဝတော, ဧတဒဟောသိ – ဣဒံ ခေါ နော, အာဝုသော, ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘဇိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ပဝိဋ္ဌော –

‘‘အတီတံ နာနွာဂမေယျ။ပေ.။

တံ ဝေ ဘဒ္ဒေကရတ္တောတိ၊ သန္တော အာစိက္ခတေ မုနီ’’တိ။

‘‘ကော နု ခေါ ဣမဿ ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘတ္တဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဝိဘဇေယျာတိ? တေသံ နော , အာဝုသော ကစ္စာန, အမှာကံ ဧတဒဟောသိ – ‘အယံ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော သတ္ထု စေဝ သံဝဏ္ဏိတော သမ္ဘာဝိတော စ ဝိညူနံ သဗြဟ္မစာရီနံ။ ပဟောတိ စာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော ဣမဿ ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘတ္တဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဝိဘဇိတုံ။ ယံနူန မယံ ယေနာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော တေနုပသင်္ကမေယျာမ; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ မဟာကစ္စာနံ ဧတမတ္ထံ ပဋိပုစ္ဆေယျာမာ’တိ။ ဝိဘဇတာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော’’တိ။

‘‘သေယျထာပိ, အာဝုသော, ပုရိသော သာရတ္ထိကော သာရဂဝေသီ သာရပရိယေသနံ စရမာနော မဟတော ရုက္ခဿ တိဋ္ဌတော သာရဝတော အတိက္ကမ္မေဝ မူလံ အတိက္ကမ္မ ခန္ဓံ သာခါပလာသေ သာရံ ပရိယေသိတဗ္ဗံ မညေယျ; ဧဝံ သမ္ပဒမိဒံ အာယသ္မန္တာနံ သတ္ထရိ သမ္မုခီဘူတေ တံ ဘဂဝန္တံ အတိသိတွာ အမှေ ဧတမတ္ထံ ပဋိပုစ္ဆိတဗ္ဗံ မညထ [မညေထ (ဣ.)]။ သော ဟာဝုသော, ဘဂဝါ ဇာနံ ဇာနာတိ, ပဿံ ပဿတိ, စက္ခုဘူတော ဉာဏဘူတော ဓမ္မဘူတော ဗြဟ္မဘူတော ဝတ္တာ ပဝတ္တာ အတ္ထဿ နိန္နေတာ အမတဿ ဒါတာ ဓမ္မဿာမီ တထာဂတော။ သော စေဝ ပနေတဿ ကာလော အဟောသိ ယံ ဘဂဝန္တံယေဝ ဧတမတ္ထံ ပဋိပုစ္ဆေယျာထ, ယထာ ဝေါ ဘဂဝါ ဗျာကရေယျ တထာ နံ ဓါရေယျာထာ’’တိ။

‘‘အဒ္ဓါဝုသော ကစ္စာန, ဘဂဝါ ဇာနံ ဇာနာတိ, ပဿံ ပဿတိ, စက္ခုဘူတော ဉာဏဘူတော ဓမ္မဘူတော ဗြဟ္မဘူတော ဝတ္တာ ပဝတ္တာ အတ္ထဿ နိန္နေတာ အမတဿ ဒါတာ ဓမ္မဿာမီ တထာဂတော။ သော စေဝ ပနေတဿ ကာလော အဟောသိ ယံ ဘဂဝန္တံယေဝ ဧတမတ္ထံ ပဋိပုစ္ဆေယျာမ; ယထာ နော ဘဂဝါ ဗျာကရေယျ တထာ နံ ဓါရေယျာမ။ အပိ စာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော သတ္ထုစေဝ သံဝဏ္ဏိတော သမ္ဘာဝိတော စ ဝိညူနံ သဗြဟ္မစာရီနံ; ပဟောတိ စာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော ဣမဿ ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘတ္တဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဝိဘဇိတုံ။ ဝိဘဇတာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော အဂရုံ ကရိတွာ’’တိ [အဂရုကရိတွာ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)]။

‘‘တေန ဟာဝုသော, သုဏာထ, သာဓုကံ မနသိ ကရောထ; ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝမာဝုသော’’တိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ အာယသ္မတော မဟာကစ္စာနဿ ပစ္စဿောသုံ။ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော ဧတဒဝေါစ –

‘‘ယံ ခေါ နော, အာဝုသော, ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘဇိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ပဝိဋ္ဌော –

‘‘အတီတံ နာနွာဂမေယျ။ပေ.။

တံ ဝေ ဘဒ္ဒေကရတ္တောတိ၊ သန္တော အာစိက္ခတေ မုနီ’’တိ။

ဣမဿ ခေါ အဟံ, အာဝုသော, ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘတ္တဿ ဧဝံ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အာဇာနာမိ –

၂၈၂. ‘‘ကထဉ္စ, အာဝုသော, အတီတံ အနွာဂမေတိ? ဣတိ မေ စက္ခု အဟောသိ အတီတမဒ္ဓါနံ ဣတိ ရူပါတိ – တတ္ထ ဆန္ဒရာဂပ္ပဋိဗဒ္ဓံ [ဆန္ဒရာဂပ္ပဋိဗန္ဓံ (က.)] ဟောတိ ဝိညာဏံ, ဆန္ဒရာဂပ္ပဋိဗဒ္ဓတ္တာ ဝိညာဏဿ တဒဘိနန္ဒတိ, တဒဘိနန္ဒန္တော အတီတံ အနွာဂမေတိ။ ဣတိ မေ သောတံ အဟောသိ အတီတမဒ္ဓါနံ ဣတိ သဒ္ဒါတိ။ပေ.။ ဣတိ မေ ဃာနံ အဟောသိ အတီတမဒ္ဓါနံ ဣတိ ဂန္ဓာတိ။ ဣတိ မေ ဇိဝှာ အဟောသိ အတီတမဒ္ဓါနံ ဣတိ ရသာတိ။ ဣတိ မေ ကာယော အဟောသိ အတီတမဒ္ဓါနံ ဣတိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာတိ။ ဣတိ မေ မနော အဟောသိ အတီတမဒ္ဓါနံ ဣတိ ဓမ္မာတိ – တတ္ထ ဆန္ဒရာဂပ္ပဋိဗဒ္ဓံ ဟောတိ ဝိညာဏံ, ဆန္ဒရာဂပ္ပဋိဗဒ္ဓတ္တာ ဝိညာဏဿ တဒဘိနန္ဒတိ, တဒဘိနန္ဒန္တော အတီတံ အနွာဂမေတိ – ဧဝံ ခေါ, အာဝုသော, အတီတံ အနွာဂမေတိ။

‘‘ကထဉ္စ , အာဝုသော, အတီတံ နာနွာဂမေတိ? ဣတိ မေ စက္ခု အဟောသိ အတီတမဒ္ဓါနံ ဣတိ ရူပါတိ – တတ္ထ န ဆန္ဒရာဂပ္ပဋိဗဒ္ဓံ ဟောတိ ဝိညာဏံ, န ဆန္ဒရာဂပ္ပဋိဗဒ္ဓတ္တာ ဝိညာဏဿ န တဒဘိနန္ဒတိ, န တဒဘိနန္ဒန္တော အတီတံ နာနွာဂမေတိ။ ဣတိ မေ သောတံ အဟောသိ အတီတမဒ္ဓါနံ ဣတိ သဒ္ဒါတိ။ပေ.။ ဣတိ မေ ဃာနံ အဟောသိ အတီတမဒ္ဓါနံ ဣတိ ဂန္ဓာတိ။ ဣတိ မေ ဇိဝှာ အဟောသိ အတီတမဒ္ဓါနံ ဣတိ ရသာတိ။ ဣတိ မေ ကာယော အဟောသိ အတီတမဒ္ဓါနံ ဣတိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာတိ။ ဣတိ မေ မနော အဟောသိ အတီတမဒ္ဓါနံ ဣတိ ဓမ္မာတိ – တတ္ထ န ဆန္ဒရာဂပ္ပဋိဗဒ္ဓံ ဟောတိ ဝိညာဏံ, န ဆန္ဒရာဂပ္ပဋိဗဒ္ဓတ္တာ ဝိညာဏဿ, န တဒဘိနန္ဒတိ, န တဒဘိနန္ဒန္တော အတီတံ နာနွာဂမေတိ – ဧဝံ ခေါ, အာဝုသော, အတီတံ နာနွာဂမေတိ။

၂၈၃. ‘‘ကထဉ္စ , အာဝုသော, အနာဂတံ ပဋိကင်္ခတိ? ဣတိ မေ စက္ခု သိယာ အနာဂတမဒ္ဓါနံ ဣတိ ရူပါတိ – အပ္ပဋိလဒ္ဓဿ ပဋိလာဘာယ စိတ္တံ ပဏိဒဟတိ, စေတသော ပဏိဓါနပစ္စယာ တဒဘိနန္ဒတိ, တဒဘိနန္ဒန္တော အနာဂတံ ပဋိကင်္ခတိ။ ဣတိ မေ သောတံ သိယာ အနာဂတမဒ္ဓါနံ ဣတိ သဒ္ဒါတိ။ပေ.။ ဣတိ မေ ဃာနံ သိယာ အနာဂတမဒ္ဓါနံ ဣတိ ဂန္ဓာတိ။ ဣတိ မေ ဇိဝှာ သိယာ အနာဂတမဒ္ဓါနံ ဣတိ ရသာတိ။ ဣတိ မေ ကာယော သိယာ အနာဂတမဒ္ဓါနံ ဣတိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာတိ။ ဣတိ မေ မနော သိယာ အနာဂတမဒ္ဓါနံ ဣတိ ဓမ္မာတိ – အပ္ပဋိလဒ္ဓဿ ပဋိလာဘာယ စိတ္တံ ပဏိဒဟတိ, စေတသော ပဏိဓါနပစ္စယာ တဒဘိနန္ဒတိ, တဒဘိနန္ဒန္တော အနာဂတံ ပဋိကင်္ခတိ – ဧဝံ ခေါ, အာဝုသော, အနာဂတံ ပဋိကင်္ခတိ။

‘‘ကထဉ္စ, အာဝုသော, အနာဂတံ နပ္ပဋိကင်္ခတိ? ဣတိ မေ စက္ခု သိယာ အနာဂတမဒ္ဓါနံ ဣတိ ရူပါတိ – အပ္ပဋိလဒ္ဓဿ ပဋိလာဘာယ စိတ္တံ နပ္ပဏိဒဟတိ , စေတသော အပ္ပဏိဓါနပစ္စယာ န တဒဘိနန္ဒတိ, န တဒဘိနန္ဒန္တော အနာဂတံ နပ္ပဋိကင်္ခတိ။ ဣတိ မေ သောတံ သိယာ အနာဂတမဒ္ဓါနံ ဣတိ သဒ္ဒါတိ။ပေ.။ ဣတိ မေ ဃာနံ သိယာ အနာဂတမဒ္ဓါနံ ဣတိ ဂန္ဓာတိ။ ဣတိ မေ ဇိဝှာ သိယာ အနာဂတမဒ္ဓါနံ ဣတိ ရသာတိ။ ဣတိ မေ ကာယော သိယာ အနာဂတမဒ္ဓါနံ ဣတိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာတိ။ ဣတိ မေ မနော သိယာ အနာဂတမဒ္ဓါနံ ဣတိ ဓမ္မာတိ – အပ္ပဋိလဒ္ဓဿ ပဋိလာဘာယ စိတ္တံ နပ္ပဏိဒဟတိ, စေတသော အပ္ပဏိဓါနပစ္စယာ န တဒဘိနန္ဒတိ, န တဒဘိနန္ဒန္တော အနာဂတံ နပ္ပဋိကင်္ခတိ – ဧဝံ ခေါ, အာဝုသော, အနာဂတံ နပ္ပဋိကင်္ခတိ။

၂၈၄. ‘‘ကထဉ္စ, အာဝုသော, ပစ္စုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု သံဟီရတိ? ယဉ္စာဝုသော, စက္ခု ယေ စ ရူပါ – ဥဘယမေတံ ပစ္စုပ္ပန္နံ။ တသ္မိံ စေ ပစ္စုပ္ပန္နေ ဆန္ဒရာဂပ္ပဋိဗဒ္ဓံ ဟောတိ ဝိညာဏံ, ဆန္ဒရာဂပ္ပဋိဗဒ္ဓတ္တာ ဝိညာဏဿ တဒဘိနန္ဒတိ, တဒဘိနန္ဒန္တော ပစ္စုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု သံဟီရတိ။ ယဉ္စာဝုသော, သောတံ ယေ စ သဒ္ဒါ။ပေ.။ ယဉ္စာဝုသော, ဃာနံ ယေ စ ဂန္ဓာ။ ယာ စာဝုသော, ဇိဝှာ ယေ စ ရသာ။ ယော စာဝုသော, ကာယော ယေ စ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ။ ယော စာဝုသော, မနော ယေ စ ဓမ္မာ – ဥဘယမေတံ ပစ္စုပ္ပန္နံ။ တသ္မိံ စေ ပစ္စုပ္ပန္နေ ဆန္ဒရာဂပ္ပဋိဗဒ္ဓံ ဟောတိ ဝိညာဏံ, ဆန္ဒရာဂပ္ပဋိဗဒ္ဓတ္တာ ဝိညာဏဿ တဒဘိနန္ဒတိ, တဒဘိနန္ဒန္တော ပစ္စုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု သံဟီရတိ – ဧဝံ ခေါ, အာဝုသော, ပစ္စုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု သံဟီရတိ။

‘‘ကထဉ္စ , အာဝုသော, ပစ္စုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု န သံဟီရတိ? ယဉ္စာဝုသော, စက္ခု ယေ စ ရူပါ – ဥဘယမေတံ ပစ္စုပ္ပန္နံ။ တသ္မိံ စေ ပစ္စုပ္ပန္နေ န ဆန္ဒရာဂပ္ပဋိဗဒ္ဓံ ဟောတိ ဝိညာဏံ, န ဆန္ဒရာဂပ္ပဋိဗဒ္ဓတ္တာ ဝိညာဏဿ န တဒဘိနန္ဒတိ, န တဒဘိနန္ဒန္တော ပစ္စုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု န သံဟီရတိ။ ယဉ္စာဝုသော, သောတံ ယေ စ သဒ္ဒါ။ပေ.။ ယဉ္စာဝုသော, ဃာနံ ယေ စ ဂန္ဓာ။ ယာ စာဝုသော, ဇိဝှာ ယေ စ ရသာ။ ယော စာဝုသော, ကာယော ယေ စ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ။ ယော စာဝုသော, မနော ယေ စ ဓမ္မာ – ဥဘယမေတံ ပစ္စုပ္ပန္နံ။ တသ္မိံ စေ ပစ္စုပ္ပန္နေ န ဆန္ဒရာဂပ္ပဋိဗဒ္ဓံ ဟောတိ ဝိညာဏံ, န ဆန္ဒရာဂပ္ပဋိဗဒ္ဓတ္တာ ဝိညာဏဿ န တဒဘိနန္ဒတိ, န တဒဘိနန္ဒန္တော ပစ္စုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု န သံဟီရတိ – ဧဝံ ခေါ, အာဝုသော, ပစ္စုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု န သံဟီရတိ။

၂၈၅. ‘‘ယံ ခေါ နော, အာဝုသော, ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘဇိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ပဝိဋ္ဌော –

‘‘အတီတံ နာနွာဂမေယျ။ပေ.။

တံ ဝေ ဘဒ္ဒေကရတ္တောတိ၊ သန္တော အာစိက္ခတေ မုနီ’’တိ။

‘‘ဣမဿ ခေါ အဟံ, အာဝုသော, ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘတ္တဿ ဧဝံ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အာဇာနာမိ။ အာကင်္ခမာနာ စ ပန တုမှေ အာယသ္မန္တော ဘဂဝန္တံယေဝ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတမတ္ထံ ပဋိပုစ္ဆေယျာထ, ယထာ ဝေါ ဘဂဝါ ဗျာကရောတိ တထာ နံ ဓါရေယျာထာ’’တိ။

အထ ခေါ တေ ဘိက္ခူ အာယသ္မတော မဟာကစ္စာနဿ ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ယံ ခေါ နော, ဘန္တေ, ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘဇိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ပဝိဋ္ဌော –

‘‘အတီတံ နာနွာဂမေယျ။ပေ.။

တံ ဝေ ဘဒ္ဒေကရတ္တောတိ၊ သန္တော အာစိက္ခတေ မုနီ’’တိ။

တေသံ နော, ဘန္တေ, အမှာကံ, အစိရပက္ကန္တဿ ဘဂဝတော, ဧတဒဟောသိ – ‘‘ဣဒံ ခေါ နော, အာဝုသော, ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘဇိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ပဝိဋ္ဌော –

‘‘အတီတံ နာနွာဂမေယျ၊ နပ္ပဋိကင်္ခေ အနာဂတံ။

ယဒတီတံ ပဟီနံ တံ၊ အပ္ပတ္တဉ္စ အနာဂတံ။

‘‘ပစ္စုပ္ပန္နဉ္စ ယော ဓမ္မံ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဝိပဿတိ။

အသံဟီရံ အသံကုပ္ပံ၊ တံ ဝိဒွါ မနုဗြူဟယေ။

‘‘အဇ္ဇေဝ ကိစ္စမာတပ္ပံ၊ ကော ဇညာ မရဏံ သုဝေ။

န ဟိ နော သင်္ဂရံ တေန၊ မဟာသေနေန မစ္စုနာ။

‘‘ဧဝံ ဝိဟာရိံ အာတာပိံ၊ အဟောရတ္တမတန္ဒိတံ။

တံ ဝေ ဘဒ္ဒေကရတ္တောတိ၊ သန္တော အာစိက္ခတေ မုနီ’’တိ။

‘‘‘ကော နု ခေါ ဣမဿ ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘတ္တဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဝိဘဇေယျာ’တိ? တေသံ နော, ဘန္တေ, အမှာကံ ဧတဒဟောသိ – ‘အယံ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော သတ္ထု စေဝ သံဝဏ္ဏိတော သမ္ဘာဝိတော စ ဝိညူနံ သဗြဟ္မစာရီနံ။ ပဟောတိ စာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော ဣမဿ ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘတ္တဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဝိဘဇိတုံ။ ယံနူန မယံ ယေနာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော တေနုပသင်္ကမေယျာမ; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ မဟာကစ္စာနံ ဧတမတ္ထံ ပဋိပုစ္ဆေယျာမာ’တိ။ အထ ခေါ မယံ, ဘန္တေ, ယေနာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော တေနုပသင်္ကမိမှ; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ မဟာကစ္စာနံ ဧတမတ္ထံ ပဋိပုစ္ဆိမှ။ တေသံ နော, ဘန္တေ, အာယသ္မတာ မဟာကစ္စာနေန ဣမေဟိ အာကာရေဟိ ဣမေဟိ ပဒေဟိ ဣမေဟိ ဗျဉ္ဇနေဟိ အတ္ထော ဝိဘတ္တော’’တိ။

‘‘ပဏ္ဍိတော, ဘိက္ခဝေ, မဟာကစ္စာနော; မဟာပညော, ဘိက္ခဝေ မဟာကစ္စာနော။ မံ စေပိ တုမှေ, ဘိက္ခဝေ, ဧတမတ္ထံ ပဋိပုစ္ဆေယျာထ, အဟမ္ပိ တံ ဧဝမေဝံ ဗျာကရေယျံ ယထာ တံ မဟာကစ္စာနေန ဗျာကတံ။ ဧသော, စေဝေတဿ အတ္ထော။ ဧဝဉ္စ နံ ဓါရေထာ’’တိ။

ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနာ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒုန္တိ။

မဟာကစ္စာနဘဒ္ဒေကရတ္တသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ တတိယံ။

၄. လောမသကင်္ဂိယဘဒ္ဒေကရတ္တသုတ္တံ

၂၈၆. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ လောမသကင်္ဂိယော [လောမသကကင်္ဂိယော (ဋီကာ)] သက္ကေသု ဝိဟရတိ ကပိလဝတ္ထုသ္မိံ နိဂြောဓါရာမေ။ အထ ခေါ စန္ဒနော ဒေဝပုတ္တော အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏော ကေဝလကပ္ပံ နိဂြောဓါရာမံ ဩဘာသေတွာ ယေနာယသ္မာ လောမသကင်္ဂိယော တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတော ခေါ စန္ဒနော ဒေဝပုတ္တော အာယသ္မန္တံ လောမသကင်္ဂိယံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဓါရေသိ တွံ, ဘိက္ခု, ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စာ’’တိ? ‘‘န ခေါ အဟံ, အာဝုသော, ဓါရေမိ ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စ။ တွံ ပနာဝုသော, ဓါရေသိ ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စာ’’တိ? ‘‘အဟမ္ပိ ခေါ, ဘိက္ခု, န ဓါရေမိ ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စ။ ဓါရေသိ ပန တွံ, ဘိက္ခု, ဘဒ္ဒေကရတ္တိယော ဂါထာ’’တိ? ‘‘န ခေါ အဟံ, အာဝုသော, ဓါရေမိ ဘဒ္ဒေကရတ္တိယော ဂါထာ။ တွံ ပနာဝုသော, ဓါရေသိ ဘဒ္ဒေကရတ္တိယော ဂါထာ’’တိ? ‘‘ဓါရေမိ ခေါ အဟံ, ဘိက္ခု, ဘဒ္ဒေကရတ္တိယော ဂါထာ’’တိ။ ‘‘ယထာ ကထံ ပန တွံ, အာဝုသော, ဓါရေသိ ဘဒ္ဒေကရတ္တိယော ဂါထာ’’တိ? ‘‘ဧကမိဒံ, ဘိက္ခု, သမယံ ဘဂဝါ ဒေဝေသု တာဝတိံသေသု ဝိဟရတိ ပါရိစ္ဆတ္တကမူလေ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာယံ။ တတြ ဘဂဝါ ဒေဝါနံ တာဝတိံသာနံ ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စ အဘာသိ –

‘‘အတီတံ နာနွာဂမေယျ၊ နပ္ပဋိကင်္ခေ အနာဂတံ။

ယဒတီတံ ပဟီနံ တံ၊ အပ္ပတ္တဉ္စ အနာဂတံ။

‘‘ပစ္စုပ္ပန္နဉ္စ ယော ဓမ္မံ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဝိပဿတိ။

အသံဟီရံ အသံကုပ္ပံ၊ တံ ဝိဒွါ မနုဗြူဟယေ။

‘‘အဇ္ဇေဝ ကိစ္စမာတပ္ပံ၊ ကော ဇညာ မရဏံ သုဝေ။

န ဟိ နော သင်္ဂရံ တေန၊ မဟာသေနေန မစ္စုနာ။

‘‘ဧဝံ ဝိဟာရိံ အာတာပိံ၊ အဟောရတ္တမတန္ဒိတံ။

တံ ဝေ ဘဒ္ဒေကရတ္တောတိ၊ သန္တော အာစိက္ခတေ မုနီ’’တိ။

‘‘ဧဝံ ခေါ အဟံ, ဘိက္ခု, ဓါရေမိ ဘဒ္ဒေကရတ္တိယော ဂါထာ။ ဥဂ္ဂဏှာဟိ တွံ, ဘိက္ခု, ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စ; ပရိယာပုဏာဟိ တွံ , ဘိက္ခု, ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စ; ဓါရေဟိ တွံ, ဘိက္ခု, ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စ။ အတ္ထသံဟိတော, ဘိက္ခု, ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသော စ ဝိဘင်္ဂေါ စ အာဒိဗြဟ္မစရိယကော’’တိ။ ဣဒမဝေါစ စန္ဒနော ဒေဝပုတ္တော။ ဣဒံ ဝတွာ တတ္ထေဝန္တရဓါယိ။

၂၈၇. အထ ခေါ အာယသ္မာ လောမသကင်္ဂိယော တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန သေနာသနံ သံသာမေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန သာဝတ္ထိ တေန စာရိကံ ပက္ကာမိ။ အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော ယေန သာဝတ္ထိ ဇေတဝနံ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ လောမသကင်္ဂိယော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ဧကမိဒါဟံ, ဘန္တေ, သမယံ သက္ကေသု ဝိဟရာမိ ကပိလဝတ္ထုသ္မိံ နိဂြောဓါရာမေ။ အထ ခေါ, ဘန္တေ, အညတရော ဒေဝပုတ္တော အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏော ကေဝလကပ္ပံ နိဂြောဓါရာမံ ဩဘာသေတွာ ယေနာဟံ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတော ခေါ, ဘန္တေ, သော ဒေဝပုတ္တော မံ ဧတဒဝေါစ – ‘ဓါရေသိ တွံ, ဘိက္ခု, ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စာ’တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ အဟံ, ဘန္တေ, တံ ဒေဝပုတ္တံ ဧတဒဝေါစံ – ‘န ခေါ အဟံ, အာဝုသော, ဓါရေမိ ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စ။ တွံ ပနာဝုသော, ဓါရေသိ ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စာ’တိ? ‘အဟမ္ပိ ခေါ, ဘိက္ခု, န ဓါရေမိ ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စ။ ဓါရေသိ ပန တွံ, ဘိက္ခု, ဘဒ္ဒေကရတ္တိယော ဂါထာ’တိ? ‘န ခေါ အဟံ, အာဝုသော, ဓါရေမိ ဘဒ္ဒေကရတ္တိယော ဂါထာ။ တွံ ပနာဝုသော, ဓါရေသိ ဘဒ္ဒေကရတ္တိယော ဂါထာ’တိ? ‘ဓါရေမိ ခေါ အဟံ, ဘိက္ခု, ဘဒ္ဒေကရတ္တိယော ဂါထာ’တိ။ ‘ယထာ ကထံ ပန တွံ, အာဝုသော, ဓါရေသိ ဘဒ္ဒေကရတ္တိယော ဂါထာ’တိ? ဧကမိဒံ, ဘိက္ခု, သမယံ ဘဂဝါ ဒေဝေသု တာဝတိံသေသု ဝိဟရတိ ပါရိစ္ဆတ္တကမူလေ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာယံ ။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဒေဝါနံ တာဝတိံသာနံ ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စ အဘာသိ –

‘‘အတီတံ နာနွာဂမေယျ။ပေ.။

တံ ဝေ ဘဒ္ဒေကရတ္တောတိ၊ သန္တော အာစိက္ခတေ မုနီ’’တိ။

‘‘ဧဝံ ခေါ အဟံ, ဘိက္ခု, ဓါရေမိ ဘဒ္ဒေကရတ္တိယော ဂါထာ။ ဥဂ္ဂဏှာဟိ တွံ, ဘိက္ခု, ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စ; ပရိယာပုဏာဟိ တွံ, ဘိက္ခု, ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စ; ဓါရေဟိ တွံ, ဘိက္ခု, ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စ။ အတ္ထသံဟိတော, ဘိက္ခု, ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသော စ ဝိဘင်္ဂေါ စ အာဒိဗြဟ္မစရိယကော’တိ။ ဣဒမဝေါစ, ဘန္တေ, သော ဒေဝပုတ္တော; ဣဒံ ဝတွာ တတ္ထေဝန္တရဓါယိ။ သာဓု မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဘဒ္ဒေကရတ္တဿ ဥဒ္ဒေသဉ္စ ဝိဘင်္ဂဉ္စ ဒေသေတူ’’တိ။

၂၈၈. ‘‘ဇာနာသိ ပန တွံ, ဘိက္ခု, တံ ဒေဝပုတ္တ’’န္တိ? ‘‘န ခေါ အဟံ, ဘန္တေ, ဇာနာမိ တံ ဒေဝပုတ္တ’’န္တိ။ ‘‘စန္ဒနော နာမ သော, ဘိက္ခု, ဒေဝပုတ္တော။ စန္ဒနော, ဘိက္ခု, ဒေဝပုတ္တော အဋ္ဌိံ ကတွာ [အဋ္ဌိကတွာ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] မနသိကတွာ သဗ္ဗစေတသာ [သဗ္ဗံ စေတသော (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.), သဗ္ဗံ စေတသာ (က.)] သမန္နာဟရိတွာ ဩဟိတသောတော ဓမ္မံ သုဏာတိ။ တေန ဟိ, ဘိက္ခု, သုဏာဟိ, သာဓုကံ မနသိ ကရောဟိ; ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ အာယသ္မာ လောမသကင်္ဂိယော ဘဂဝတော ပစ္စဿောသိ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘အတီတံ နာနွာဂမေယျ၊ နပ္ပဋိကင်္ခေ အနာဂတံ။

ယဒတီတံ ပဟီနံ တံ၊ အပ္ပတ္တဉ္စ အနာဂတံ။

‘‘ပစ္စုပ္ပန္နဉ္စ ယော ဓမ္မံ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဝိပဿတိ။

အသံဟီရံ အသံကုပ္ပံ၊ တံ ဝိဒွါ မနုဗြူဟယေ။

‘‘အဇ္ဇေဝ ကိစ္စမာတပ္ပံ၊ ကော ဇညာ မရဏံ သုဝေ။

န ဟိ နော သင်္ဂရံ တေန၊ မဟာသေနေန မစ္စုနာ။

‘‘ဧဝံ ဝိဟာရိံ အာတာပိံ၊ အဟောရတ္တမတန္ဒိတံ။

တံ ဝေ ဘဒ္ဒေကရတ္တောတိ၊ သန္တော အာစိက္ခတေ မုနိ’’။

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခု, အတီတံ အနွာဂမေတိ။ပေ.။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခု, အတီတံ အနွာဂမေတိ။ ကထဉ္စ , ဘိက္ခု, အတီတံ နာနွာဂမေတိ။ပေ.။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခု, အတီတံ နာနွာဂမေတိ။ ကထဉ္စ, ဘိက္ခု, အနာဂတံ ပဋိကင်္ခတိ။ပေ.။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခု, အနာဂတံ ပဋိကင်္ခတိ။ ကထဉ္စ, ဘိက္ခု, အနာဂတံ နပ္ပဋိကင်္ခတိ။ပေ.။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခု, အနာဂတံ နပ္ပဋိကင်္ခတိ။ ကထဉ္စ, ဘိက္ခု, ပစ္စုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု သံဟီရတိ။ပေ.။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခု, ပစ္စုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု သံဟီရတိ။ ကထဉ္စ, ဘိက္ခု, ပစ္စုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု န သံဟီရတိ။ပေ.။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခု, ပစ္စုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု န သံဟီရတိ။

‘‘အတီတံ နာနွာဂမေယျ၊ နပ္ပဋိကင်္ခေ အနာဂတံ။

ယဒတီတံ ပဟီနံ တံ၊ အပ္ပတ္တဉ္စ အနာဂတံ။

‘‘ပစ္စုပ္ပန္နဉ္စ ယော ဓမ္မံ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဝိပဿတိ။

အသံဟီရံ အသံကုပ္ပံ၊ တံ ဝိဒွါ မနုဗြူဟယေ။

‘‘အဇ္ဇေဝ ကိစ္စမာတပ္ပံ၊ ကော ဇညာ မရဏံ သုဝေ။

န ဟိ နော သင်္ဂရံ တေန၊ မဟာသေနေန မစ္စုနာ။

‘‘ဧဝံ ဝိဟာရိံ အာတာပိံ၊ အဟောရတ္တမတန္ဒိတံ။

တံ ဝေ ဘဒ္ဒေကရတ္တောတိ၊ သန္တော အာစိက္ခတေ မုနီ’’တိ။

ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနော အာယသ္မာ လောမသကင်္ဂိယော ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒီတိ။

လောမသကင်္ဂိယဘဒ္ဒေကရတ္တသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ စတုတ္ထံ။

၅. စူဠကမ္မဝိဘင်္ဂသုတ္တံ [သုဘသုတ္တန္တိပိ ဝုစ္စတိ]

၂၈၉. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ, အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ အထ ခေါ သုဘော မာဏဝေါ တောဒေယျပုတ္တော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ သုဘော မာဏဝေါ တောဒေယျပုတ္တော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ကော နု ခေါ, ဘော ဂေါတမ, ဟေတု ကော ပစ္စယော ယေန မနုဿာနံယေဝ သတံ မနုဿဘူတာနံ ဒိဿန္တိ ဟီနပ္ပဏီတတာ? ဒိဿန္တိ ဟိ, ဘော ဂေါတမ, မနုဿာ အပ္ပါယုကာ, ဒိဿန္တိ ဒီဃာယုကာ; ဒိဿန္တိ ဗဝှာဗာဓါ [ဗဟ္ဝာဗာဓါ (သျာ. ကံ. က.)], ဒိဿန္တိ အပ္ပါဗာဓါ; ဒိဿန္တိ ဒုဗ္ဗဏ္ဏာ, ဒိဿန္တိ ဝဏ္ဏဝန္တော; ဒိဿန္တိ အပ္ပေသက္ခာ, ဒိဿန္တိ မဟေသက္ခာ; ဒိဿန္တိ အပ္ပဘောဂါ, ဒိဿန္တိ မဟာဘောဂါ; ဒိဿန္တိ နီစကုလီနာ, ဒိဿန္တိ ဥစ္စာကုလီနာ; ဒိဿန္တိ ဒုပ္ပညာ, ဒိဿန္တိ ပညဝန္တော [ပညာဝန္တော (သီ. ဣ.)] ။ ကော နု ခေါ, ဘော ဂေါတမ, ဟေတု ကော ပစ္စယော ယေန မနုဿာနံယေဝ သတံ မနုဿဘူတာနံ ဒိဿန္တိ ဟီနပ္ပဏီတတာ’’တိ?

‘‘ကမ္မဿကာ , မာဏဝ, သတ္တာ ကမ္မဒါယာဒါ ကမ္မယောနီ ကမ္မဗန္ဓူ [ကမ္မယောနိ ကမ္မဗန္ဓု (သီ.)] ကမ္မပ္ပဋိသရဏာ။ ကမ္မံ သတ္တေ ဝိဘဇတိ ယဒိဒံ – ဟီနပ္ပဏီတတာယာတိ။ န ခေါ အဟံ ဣမဿ ဘောတော ဂေါတမဿ သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘတ္တဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အာဇာနာမိ။ သာဓု မေ ဘဝံ ဂေါတမော တထာ ဓမ္မံ ဒေသေတု ယထာ အဟံ ဣမဿ ဘောတော ဂေါတမဿ သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘတ္တဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အာဇာနေယျ’’န္တိ။

၂၉၀. ‘‘တေန ဟိ, မာဏဝ, သုဏာဟိ, သာဓုကံ မနသိ ကရောဟိ; ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘော’’တိ ခေါ သုဘော မာဏဝေါ တောဒေယျပုတ္တော ဘဂဝတော ပစ္စဿောသိ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ဣဓ, မာဏဝ, ဧကစ္စော ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ ပါဏာတိပါတီ ဟောတိ လုဒ္ဒေါ လောဟိတပါဏိ ဟတပဟတေ နိဝိဋ္ဌော အဒယာပန္နော ပါဏဘူတေသု [သဗ္ဗပါဏဘူတေသု (သီ. က.)]။ သော တေန ကမ္မေန ဧဝံ သမတ္တေန ဧဝံ သမာဒိန္နေန [သမာဒိဏ္ဏေန (ဣ. က.)] ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ နော စေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ, သစေ မနုဿတ္တံ အာဂစ္ဆတိ ယတ္ထ ယတ္ထ ပစ္စာဇာယတိ အပ္ပါယုကော ဟောတိ။ အပ္ပါယုကသံဝတ္တနိကာ ဧသာ, မာဏဝ, ပဋိပဒါ ယဒိဒံ – ပါဏာတိပါတီ ဟောတိ လုဒ္ဒေါ လောဟိတပါဏိ ဟတပဟတေ နိဝိဋ္ဌော အဒယာပန္နော ပါဏဘူတေသု။

‘‘ဣဓ ပန, မာဏဝ, ဧကစ္စော ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ ပါဏာတိပါတံ ပဟာယ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ နိဟိတဒဏ္ဍော နိဟိတသတ္ထော, လဇ္ဇီ ဒယာပန္နော သဗ္ဗပါဏဘူတဟိတာနုကမ္ပီ ဝိဟရတိ။ သော တေန ကမ္မေန ဧဝံ သမတ္တေန ဧဝံ သမာဒိန္နေန ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။ နော စေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ, သစေ မနုဿတ္တံ အာဂစ္ဆတိ ယတ္ထ ယတ္ထ ပစ္စာဇာယတိ ဒီဃာယုကော ဟောတိ။ ဒီဃာယုကသံဝတ္တနိကာ ဧသာ, မာဏဝ, ပဋိပဒါ ယဒိဒံ – ပါဏာတိပါတံ ပဟာယ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ နိဟိတဒဏ္ဍော နိဟိတသတ္ထော, လဇ္ဇီ ဒယာပန္နော သဗ္ဗပါဏဘူတဟိတာနုကမ္ပီ ဝိဟရတိ။

၂၉၁. ‘‘ဣဓ , မာဏဝ, ဧကစ္စော ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ သတ္တာနံ ဝိဟေဌကဇာတိကော ဟောတိ, ပါဏိနာ ဝါ လေဍ္ဍုနာ ဝါ ဒဏ္ဍေန ဝါ သတ္ထေန ဝါ။ သော တေန ကမ္မေန ဧဝံ သမတ္တေန ဧဝံ သမာဒိန္နေန ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ နော စေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ, သစေ မနုဿတ္တံ အာဂစ္ဆတိ ယတ္ထ ယတ္ထ ပစ္စာဇာယတိ ဗဝှာဗာဓေါ ဟောတိ။ ဗဝှာဗာဓသံဝတ္တနိကာ ဧသာ, မာဏဝ, ပဋိပဒါ ယဒိဒံ – သတ္တာနံ ဝိဟေဌကဇာတိကော ဟောတိ ပါဏိနာ ဝါ လေဍ္ဍုနာ ဝါ ဒဏ္ဍေန ဝါ သတ္ထေန ဝါ။

‘‘ဣဓ ပန, မာဏဝ, ဧကစ္စော ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ သတ္တာနံ အဝိဟေဌကဇာတိကော ဟောတိ ပါဏိနာ ဝါ လေဍ္ဍုနာ ဝါ ဒဏ္ဍေန ဝါ သတ္ထေန ဝါ။ သော တေန ကမ္မေန ဧဝံ သမတ္တေန ဧဝံ သမာဒိန္နေန ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။ နော စေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ, သစေ မနုဿတ္တံ အာဂစ္ဆတိ ယတ္ထ ယတ္ထ ပစ္စာဇာယတိ အပ္ပါဗာဓေါ ဟောတိ။ အပ္ပါဗာဓသံဝတ္တနိကာ ဧသာ, မာဏဝ, ပဋိပဒါ ယဒိဒံ – သတ္တာနံ အဝိဟေဌကဇာတိကော ဟောတိ ပါဏိနာ ဝါ လေဍ္ဍုနာ ဝါ ဒဏ္ဍေန ဝါ သတ္ထေန ဝါ။

၂၉၂. ‘‘ဣဓ, မာဏဝ, ဧကစ္စော ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ ကောဓနော ဟောတိ ဥပါယာသဗဟုလော။ အပ္ပမ္ပိ ဝုတ္တော သမာနော အဘိသဇ္ဇတိ ကုပ္ပတိ ဗျာပဇ္ဇတိ ပတိဋ္ဌီယတိ ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတုကရောတိ။ သော တေန ကမ္မေန ဧဝံ သမတ္တေန ဧဝံ သမာဒိန္နေန ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ နော စေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ, သစေ မနုဿတ္တံ အာဂစ္ဆတိ ယတ္ထ ယတ္ထ ပစ္စာဇာယတိ ဒုဗ္ဗဏ္ဏော ဟောတိ။ ဒုဗ္ဗဏ္ဏသံဝတ္တနိကာ ဧသာ, မာဏဝ, ပဋိပဒါ ယဒိဒံ – ကောဓနော ဟောတိ ဥပါယာသဗဟုလော; အပ္ပမ္ပိ ဝုတ္တော သမာနော အဘိသဇ္ဇတိ ကုပ္ပတိ ဗျာပဇ္ဇတိ ပတိဋ္ဌီယတိ ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတုကရောတိ။

‘‘ဣဓ ပန, မာဏဝ, ဧကစ္စော ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ အက္ကောဓနော ဟောတိ အနုပါယာသဗဟုလော; ဗဟုမ္ပိ ဝုတ္တော သမာနော နာဘိသဇ္ဇတိ န ကုပ္ပတိ န ဗျာပဇ္ဇတိ န ပတိဋ္ဌီယတိ န ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတုကရောတိ။ သော တေန ကမ္မေန ဧဝံ သမတ္တေန ဧဝံ သမာဒိန္နေန ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။ နော စေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ, သစေ မနုဿတ္တံ အာဂစ္ဆတိ ယတ္ထ ယတ္ထ ပစ္စာဇာယတိ ပါသာဒိကော ဟောတိ။ ပါသာဒိကသံဝတ္တနိကာ ဧသာ, မာဏဝ, ပဋိပဒါ ယဒိဒံ – အက္ကောဓနော ဟောတိ အနုပါယာသဗဟုလော; ဗဟုမ္ပိ ဝုတ္တော သမာနော နာဘိသဇ္ဇတိ န ကုပ္ပတိ န ဗျာပဇ္ဇတိ န ပတိဋ္ဌီယတိ န ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတုကရောတိ။

၂၉၃. ‘‘ဣဓ, မာဏဝ, ဧကစ္စော ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ ဣဿာမနကော ဟောတိ; ပရလာဘသက္ကာရဂရုကာရမာနနဝန္ဒနပူဇနာသု ဣဿတိ ဥပဒုဿတိ ဣဿံ ဗန္ဓတိ။ သော တေန ကမ္မေန ဧဝံ သမတ္တေန ဧဝံ သမာဒိန္နေန ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ နော စေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ, သစေ မနုဿတ္တံ အာဂစ္ဆတိ ယတ္ထ ယတ္ထ ပစ္စာဇာယတိ အပ္ပေသက္ခော ဟောတိ။ အပ္ပေသက္ခသံဝတ္တနိကာ ဧသာ, မာဏဝ, ပဋိပဒါ ယဒိဒံ – ဣဿာမနကော ဟောတိ; ပရလာဘသက္ကာရဂရုကာရမာနနဝန္ဒနပူဇနာသု ဣဿတိ ဥပဒုဿတိ ဣဿံ ဗန္ဓတိ။

‘‘ဣဓ ပန, မာဏဝ, ဧကစ္စော ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ အနိဿာမနကော ဟောတိ; ပရလာဘသက္ကာရဂရုကာရမာနနဝန္ဒနပူဇနာသု န ဣဿတိ န ဥပဒုဿတိ န ဣဿံ ဗန္ဓတိ။ သော တေန ကမ္မေန ဧဝံ သမတ္တေန ဧဝံ သမာဒိန္နေန ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။ နော စေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ, သစေ မနုဿတ္တံ အာဂစ္ဆတိ ယတ္ထ ယတ္ထ ပစ္စာဇာယတိ မဟေသက္ခော ဟောတိ။ မဟေသက္ခသံဝတ္တနိကာ ဧသာ, မာဏဝ , ပဋိပဒါ ယဒိဒံ – အနိဿာမနကော ဟောတိ; ပရလာဘသက္ကာရဂရုကာရမာနနဝန္ဒနပူဇနာသု န ဣဿတိ န ဥပဒုဿတိ န ဣဿံ ဗန္ဓတိ။

၂၉၄. ‘‘ဣဓ, မာဏဝ, ဧကစ္စော ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ န ဒါတာ ဟောတိ သမဏဿ ဝါ ဗြာဟ္မဏဿ ဝါ အန္နံ ပါနံ ဝတ္ထံ ယာနံ မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ သေယျာဝသထပဒီပေယျံ။ သော တေန ကမ္မေန ဧဝံ သမတ္တေန ဧဝံ သမာဒိန္နေန ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ နော စေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ, သစေ မနုဿတ္တံ အာဂစ္ဆတိ ယတ္ထ ယတ္ထ ပစ္စာဇာယတိ အပ္ပဘောဂေါ ဟောတိ။ အပ္ပဘောဂသံဝတ္တနိကာ ဧသာ, မာဏဝ, ပဋိပဒါ ယဒိဒံ – န ဒါတာ ဟောတိ သမဏဿ ဝါ ဗြာဟ္မဏဿ ဝါ အန္နံ ပါနံ ဝတ္ထံ ယာနံ မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ သေယျာဝသထပဒီပေယျံ။

‘‘ဣဓ ပန, မာဏဝ, ဧကစ္စော ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ ဒါတာ ဟောတိ သမဏဿ ဝါ ဗြာဟ္မဏဿ ဝါ အန္နံ ပါနံ ဝတ္ထံ ယာနံ မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ သေယျာဝသထပဒီပေယျံ။ သော တေန ကမ္မေန ဧဝံ သမတ္တေန ဧဝံ သမာဒိန္နေန ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။ နော စေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ, သစေ မနုဿတ္တံ အာဂစ္ဆတိ ယတ္ထ ယတ္ထ ပစ္စာဇာယတိ မဟာဘောဂေါ ဟောတိ။ မဟာဘောဂသံဝတ္တနိကာ ဧသာ, မာဏဝ, ပဋိပဒါ ယဒိဒံ – ဒါတာ ဟောတိ သမဏဿ ဝါ ဗြာဟ္မဏဿ ဝါ အန္နံ ပါနံ ဝတ္ထံ ယာနံ မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ သေယျာဝသထပဒီပေယျံ။

၂၉၅. ‘‘ဣဓ, မာဏဝ, ဧကစ္စော ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ ထဒ္ဓေါ ဟောတိ အတိမာနီ – အဘိဝါဒေတဗ္ဗံ န အဘိဝါဒေတိ, ပစ္စုဋ္ဌာတဗ္ဗံ န ပစ္စုဋ္ဌေတိ, အာသနာရဟဿ န အာသနံ ဒေတိ, မဂ္ဂါရဟဿ န မဂ္ဂံ ဒေတိ, သက္ကာတဗ္ဗံ န သက္ကရောတိ, ဂရုကာတဗ္ဗံ န ဂရုကရောတိ, မာနေတဗ္ဗံ န မာနေတိ, ပူဇေတဗ္ဗံ န ပူဇေတိ။ သော တေန ကမ္မေန ဧဝံ သမတ္တေန ဧဝံ သမာဒိန္နေန ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ နော စေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ, သစေ မနုဿတ္တံ အာဂစ္ဆတိ ယတ္ထ ယတ္ထ ပစ္စာဇာယတိ နီစကုလီနော ဟောတိ။ နီစကုလီနသံဝတ္တနိကာ ဧသာ, မာဏဝ, ပဋိပဒါ ယဒိဒံ – ထဒ္ဓေါ ဟောတိ အတိမာနီ; အဘိဝါဒေတဗ္ဗံ န အဘိဝါဒေတိ, ပစ္စုဋ္ဌာတဗ္ဗံ န ပစ္စုဋ္ဌေတိ, အာသနာရဟဿ န အာသနံ ဒေတိ, မဂ္ဂါရဟဿ န မဂ္ဂံ ဒေတိ, သက္ကာတဗ္ဗံ န သက္ကရောတိ, ဂရုကာတဗ္ဗံ န ဂရုကရောတိ, မာနေတဗ္ဗံ န မာနေတိ, ပူဇေတဗ္ဗံ န ပူဇေတိ။

‘‘ဣဓ ပန, မာဏဝ, ဧကစ္စော ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ အတ္ထဒ္ဓေါ ဟောတိ အနတိမာနီ; အဘိဝါဒေတဗ္ဗံ အဘိဝါဒေတိ, ပစ္စုဋ္ဌာတဗ္ဗံ ပစ္စုဋ္ဌေတိ, အာသနာရဟဿ အာသနံ ဒေတိ, မဂ္ဂါရဟဿ မဂ္ဂံ ဒေတိ, သက္ကာတဗ္ဗံ သက္ကရောတိ, ဂရုကာတဗ္ဗံ ဂရုကရောတိ, မာနေတဗ္ဗံ မာနေတိ, ပူဇေတဗ္ဗံ ပူဇေတိ။ သော တေန ကမ္မေန ဧဝံ သမတ္တေန ဧဝံ သမာဒိန္နေန ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။ နော စေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ, သစေ မနုဿတ္တံ အာဂစ္ဆတိ ယတ္ထ ယတ္ထ ပစ္စာဇာယတိ ဥစ္စာကုလီနော ဟောတိ။ ဥစ္စာကုလီနသံဝတ္တနိကာ ဧသာ, မာဏဝ, ပဋိပဒါ ယဒိဒံ – အတ္ထဒ္ဓေါ ဟောတိ အနတိမာနီ; အဘိဝါဒေတဗ္ဗံ အဘိဝါဒေတိ, ပစ္စုဋ္ဌာတဗ္ဗံ ပစ္စုဋ္ဌေတိ, အာသနာရဟဿ အာသနံ ဒေတိ, မဂ္ဂါရဟဿ မဂ္ဂံ ဒေတိ, သက္ကာတဗ္ဗံ သက္ကရောတိ, ဂရုကာတဗ္ဗံ ဂရုကရောတိ, မာနေတဗ္ဗံ မာနေတိ, ပူဇေတဗ္ဗံ ပူဇေတိ။

၂၉၆. ‘‘ဣဓ, မာဏဝ, ဧကစ္စော ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ ဥပသင်္ကမိတွာ န ပရိပုစ္ဆိတာ ဟောတိ – ‘ကိံ, ဘန္တေ, ကုသလံ, ကိံ အကုသလံ; ကိံ သာဝဇ္ဇံ, ကိံ အနဝဇ္ဇံ; ကိံ သေဝိတဗ္ဗံ, ကိံ န သေဝိတဗ္ဗံ; ကိံ မေ ကရီယမာနံ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ ဟောတိ, ကိံ ဝါ ပန မေ ကရီယမာနံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ ဟောတီ’တိ? သော တေန ကမ္မေန ဧဝံ သမတ္တေန ဧဝံ သမာဒိန္နေန ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ နော စေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ, သစေ မနုဿတ္တံ အာဂစ္ဆတိ ယတ္ထ ယတ္ထ ပစ္စာဇာယတိ ဒုပ္ပညော ဟောတိ။ ဒုပ္ပညသံဝတ္တနိကာ ဧသာ, မာဏဝ, ပဋိပဒါ ယဒိဒံ – သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ ဥပသင်္ကမိတွာ န ပရိပုစ္ဆိတာ ဟောတိ – ‘ကိံ, ဘန္တေ, ကုသလံ, ကိံ အကုသလံ; ကိံ သာဝဇ္ဇံ, ကိံ အနဝဇ္ဇံ; ကိံ သေဝိတဗ္ဗံ, ကိံ န သေဝိတဗ္ဗံ ; ကိံ မေ ကရီယမာနံ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ ဟောတိ, ကိံ ဝါ ပန မေ ကရီယမာနံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ ဟောတီ’’’တိ?

‘‘ဣဓ ပန, မာဏဝ, ဧကစ္စော ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ ဥပသင်္ကမိတွာ ပရိပုစ္ဆိတာ ဟောတိ – ‘ကိံ, ဘန္တေ, ကုသလံ, ကိံ အကုသလံ; ကိံ သာဝဇ္ဇံ, ကိံ အနဝဇ္ဇံ; ကိံ သေဝိတဗ္ဗံ, ကိံ န သေဝိတဗ္ဗံ; ကိံ မေ ကရီယမာနံ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ ဟောတိ, ကိံ ဝါ ပန မေ ကရီယမာနံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ ဟောတီ’တိ? သော တေန ကမ္မေန ဧဝံ သမတ္တေန ဧဝံ သမာဒိန္နေန ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။ နော စေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ, သစေ မနုဿတ္တံ အာဂစ္ဆတိ ယတ္ထ ယတ္ထ ပစ္စာဇာယတိ မဟာပညော ဟောတိ။ မဟာပညသံဝတ္တနိကာ ဧသာ, မာဏဝ, ပဋိပဒါ ယဒိဒံ – သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ ဥပသင်္ကမိတွာ ပရိပုစ္ဆိတာ ဟောတိ – ‘ကိံ, ဘန္တေ, ကုသလံ, ကိံ အကုသလံ; ကိံ သာဝဇ္ဇံ, ကိံ အနဝဇ္ဇံ; ကိံ သေဝိတဗ္ဗံ , ကိံ န သေဝိတဗ္ဗံ; ကိံ မေ ကရီယမာနံ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ ဟောတိ, ကိံ ဝါ ပန မေ ကရီယမာနံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ ဟောတီ’’’တိ?

၂၉၇. ‘‘ဣတိ ခေါ, မာဏဝ, အပ္ပါယုကသံဝတ္တနိကာ ပဋိပဒါ အပ္ပါယုကတ္တံ ဥပနေတိ, ဒီဃာယုကသံဝတ္တနိကာ ပဋိပဒါ ဒီဃာယုကတ္တံ ဥပနေတိ; ဗဝှာဗာဓသံဝတ္တနိကာ ပဋိပဒါ ဗဝှာဗာဓတ္တံ ဥပနေတိ, အပ္ပါဗာဓသံဝတ္တနိကာ ပဋိပဒါ အပ္ပါဗာဓတ္တံ ဥပနေတိ; ဒုဗ္ဗဏ္ဏသံဝတ္တနိကာ ပဋိပဒါ ဒုဗ္ဗဏ္ဏတ္တံ ဥပနေတိ, ပါသာဒိကသံဝတ္တနိကာ ပဋိပဒါ ပါသာဒိကတ္တံ ဥပနေတိ; အပ္ပေသက္ခသံဝတ္တနိကာ ပဋိပဒါ အပ္ပေသက္ခတ္တံ ဥပနေတိ, မဟေသက္ခသံဝတ္တနိကာ ပဋိပဒါ မဟေသက္ခတ္တံ ဥပနေတိ; အပ္ပဘောဂသံဝတ္တနိကာ ပဋိပဒါ အပ္ပဘောဂတ္တံ ဥပနေတိ, မဟာဘောဂသံဝတ္တနိကာ ပဋိပဒါ မဟာဘောဂတ္တံ ဥပနေတိ; နီစကုလီနသံဝတ္တနိကာ ပဋိပဒါ နီစကုလီနတ္တံ ဥပနေတိ, ဥစ္စာကုလီနသံဝတ္တနိကာ ပဋိပဒါ ဥစ္စာကုလီနတ္တံ ဥပနေတိ; ဒုပ္ပညသံဝတ္တနိကာ ပဋိပဒါ ဒုပ္ပညတ္တံ ဥပနေတိ, မဟာပညသံဝတ္တနိကာ ပဋိပဒါ မဟာပညတ္တံ ဥပနေတိ။ ကမ္မဿကာ, မာဏဝ, သတ္တာ ကမ္မဒါယာဒါ ကမ္မယောနီ ကမ္မဗန္ဓူ ကမ္မပ္ပဋိသရဏာ။ ကမ္မံ သတ္တေ ဝိဘဇတိ ယဒိဒံ – ဟီနပ္ပဏီတတာယာ’’တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ, သုဘော မာဏဝေါ တောဒေယျပုတ္တော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂေါတမ, အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂေါတမ! သေယျထာပိ, ဘော ဂေါတမ, နိက္ကုဇ္ဇိတံ ဝါ ဥက္ကုဇ္ဇေယျ, ပဋိစ္ဆန္နံ ဝါ ဝိဝရေယျ, မူဠှဿ ဝါ မဂ္ဂံ အာစိက္ခေယျ, အန္ဓကာရေ ဝါ တေလပဇ္ဇောတံ ဓါရေယျ – ‘စက္ခုမန္တော ရူပါနိ ဒက္ခန္တီ’တိ; ဧဝမေဝံ ဘောတာ ဂေါတမေန အနေကပရိယာယေန ဓမ္မော ပကာသိတော။ ဧသာဟံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသံဃဉ္စ။ ဥပါသကံ မံ ဘဝံ ဂေါတမော ဓါရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။

စူဠကမ္မဝိဘင်္ဂသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ပဉ္စမံ။

၆. မဟာကမ္မဝိဘင်္ဂသုတ္တံ

၂၉၈. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဝေဠုဝနေ ကလန္ဒကနိဝါပေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ သမိဒ္ဓိ အရညကုဋိကာယံ ဝိဟရတိ။ အထ ခေါ ပေါတလိပုတ္တော ပရိဗ္ဗာဇကော ဇင္ဃာဝိဟာရံ အနုစင်္ကမမာနော အနုဝိစရမာနော ယေနာယသ္မာ သမိဒ္ဓိ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ သမိဒ္ဓိနာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ပေါတလိပုတ္တော ပရိဗ္ဗာဇကော အာယသ္မန္တံ သမိဒ္ဓိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သမ္မုခါ မေတံ, အာဝုသော သမိဒ္ဓိ, သမဏဿ ဂေါတမဿ သုတံ, သမ္မုခါ ပဋိဂ္ဂဟိတံ – ‘မောဃံ ကာယကမ္မံ မောဃံ ဝစီကမ္မံ, မနောကမ္မမေဝ သစ္စ’န္တိ။ အတ္ထိ စ သာ [အတ္ထိ စေသာ (သီ. က.)] သမာပတ္တိ ယံ သမာပတ္တိံ သမာပန္နော န ကိဉ္စိ ဝေဒိယတီ’’တိ? ‘‘မာ ဟေဝံ, အာဝုသော ပေါတလိပုတ္တ, အဝစ; (မာ ဟေဝံ, အာဝုသော ပေါတလိပုတ္တ, အဝစ;) [( ) သျာ. ကံ. ပေါတ္ထကေသု နတ္ထိ] မာ ဘဂဝန္တံ အဗ္ဘာစိက္ခိ။ န ဟိ သာဓု ဘဂဝတော အဗ္ဘက္ခာနံ။ န ဟိ ဘဂဝါ ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘မောဃံ ကာယကမ္မံ မောဃံ ဝစီကမ္မံ, မနောကမ္မမေဝ သစ္စ’န္တိ။ အတ္ထိ စ ခေါ [အတ္ထိ စေဝ ခေါ (သီ. က.)] သာ, အာဝုသော, သမာပတ္တိ ယံ သမာပတ္တိံ သမာပန္နော န ကိဉ္စိ ဝေဒိယတီ’’တိ။ ‘‘ကီဝစိရံ ပဗ္ဗဇိတောသိ, အာဝုသော သမိဒ္ဓီ’’တိ? ‘‘န စိရံ, အာဝုသော! တီဏိ ဝဿာနီ’’တိ။ ‘‘ဧတ္ထ ဒါနိ မယံ ထေရေ ဘိက္ခူ ကိံ ဝက္ခာမ, ယတြ ဟိ နာမ ဧဝံနဝေါ ဘိက္ခု [နဝကေန ဘိက္ခုနာ (က.)] သတ္ထာရံ ပရိရက္ခိတဗ္ဗံ မညိဿတိ။ သဉ္စေတနိကံ, အာဝုသော သမိဒ္ဓိ, ကမ္မံ ကတွာ ကာယေန ဝါစာယ မနသာ ကိံ သော ဝေဒိယတီ’’တိ? ‘‘သဉ္စေတနိကံ, အာဝုသော ပေါတလိပုတ္တ, ကမ္မံ ကတွာ ကာယေန ဝါစာယ မနသာ ဒုက္ခံ သော ဝေဒိယတီ’’တိ။ အထ ခေါ ပေါတလိပုတ္တော ပရိဗ္ဗာဇကော အာယသ္မတော သမိဒ္ဓိဿ ဘာသိတံ နေဝ အဘိနန္ဒိ နပ္ပဋိက္ကောသိ; အနဘိနန္ဒိတွာ အပ္ပဋိက္ကောသိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမိ။

၂၉၉. အထ ခေါ အာယသ္မာ သမိဒ္ဓိ အစိရပက္ကန္တေ ပေါတလိပုတ္တေ ပရိဗ္ဗာဇကေ ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ သမိဒ္ဓိ ယာဝတကော အဟောသိ ပေါတလိပုတ္တေန ပရိဗ္ဗာဇကေန သဒ္ဓိံ ကထာသလ္လာပေါ တံ သဗ္ဗံ အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ အာရောစေသိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ, အာယသ္မာ အာနန္ဒော အာယသ္မန္တံ သမိဒ္ဓိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အတ္ထိ ခေါ ဣဒံ, အာဝုသော သမိဒ္ဓိ, ကထာပါဘတံ ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ။ အာယာမာဝုသော သမိဒ္ဓိ, ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိဿာမ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတမတ္ထံ ဘဂဝတော အာရောစေဿာမ။ ယထာ နော ဘဂဝါ ဗျာကရိဿတိ တထာ နံ ဓါရေဿာမာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမာဝုသော’’တိ ခေါ အာယသ္မာ သမိဒ္ဓိ အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ပစ္စဿောသိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ စ အာနန္ဒော အာယသ္မာ စ သမိဒ္ဓိ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ယာဝတကော အဟောသိ အာယသ္မတော သမိဒ္ဓိဿ ပေါတလိပုတ္တေန ပရိဗ္ဗာဇကေန သဒ္ဓိံ ကထာသလ္လာပေါ တံ သဗ္ဗံ ဘဂဝတော အာရောစေသိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဒဿနမ္ပိ ခေါ အဟံ, အာနန္ဒ, ပေါတလိပုတ္တဿ ပရိဗ္ဗာဇကဿ နာဘိဇာနာမိ, ကုတော ပနေဝရူပံ ကထာသလ္လာပံ? ဣမိနာ စ, အာနန္ဒ, သမိဒ္ဓိနာ မောဃပုရိသေန ပေါတလိပုတ္တဿ ပရိဗ္ဗာဇကဿ ဝိဘဇ္ဇဗျာကရဏီယော ပဉ္ဟော ဧကံသေန ဗျာကတော’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, အာယသ္မာ ဥဒါယီ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သစေ ပန [ကိံ ပန (က.)], ဘန္တေ, အာယသ္မတာ သမိဒ္ဓိနာ ဣဒံ သန္ဓာယ ဘာသိတံ – ယံ ကိဉ္စိ ဝေဒယိတံ တံ ဒုက္ခသ္မိ’’န္တိ။

၃၀၀. အထ ခေါ [ဧဝံ ဝုတ္တေ (သျာ. ကံ.)] ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာမန္တေသိ – ‘‘ပဿသိ နော တွံ, အာနန္ဒ, ဣမဿ ဥဒါယိဿ မောဃပုရိသဿ ဥမ္မင်္ဂံ [ဥမ္မဂ္ဂံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.), ဥမင်္ဂံ (က.)]? အညာသိံ ခေါ အဟံ, အာနန္ဒ – ‘ဣဒါနေဝါယံ ဥဒါယီ မောဃပုရိသော ဥမ္မုဇ္ဇမာနော အယောနိသော ဥမ္မုဇ္ဇိဿတီ’တိ။ အာဒိံယေဝ [အာဒိသောဝ (သီ. ဣ.), အာဒိယေဝ (က.)], အာနန္ဒ, ပေါတလိပုတ္တေန ပရိဗ္ဗာဇကေန တိဿော ဝေဒနာ ပုစ္ဆိတာ။ သစာယံ, အာနန္ဒ, သမိဒ္ဓိ မောဃပုရိသော ပေါတလိပုတ္တဿ ပရိဗ္ဗာဇကဿ ဧဝံ ပုဋ္ဌော ဧဝံ ဗျာကရေယျ – ‘သဉ္စေတနိကံ, အာဝုသော ပေါတလိပုတ္တ, ကမ္မံ ကတွာ ကာယေန ဝါစာယ မနသာ သုခဝေဒနီယံ သုခံ သော ဝေဒယတိ; သဉ္စေတနိကံ, အာဝုသော ပေါတလိပုတ္တ, ကမ္မံ ကတွာ ကာယေန ဝါစာယ မနသာ ဒုက္ခဝေဒနီယံ ဒုက္ခံ သော ဝေဒယတိ; သဉ္စေတနိကံ, အာဝုသော ပေါတလိပုတ္တ, ကမ္မံ ကတွာ ကာယေန ဝါစာယ မနသာ အဒုက္ခမသုခဝေဒနီယံ အဒုက္ခမသုခံ သော ဝေဒယတီ’တိ။ ဧဝံ ဗျာကရမာနော ခေါ, အာနန္ဒ, သမိဒ္ဓိ မောဃပုရိသော ပေါတလိပုတ္တဿ ပရိဗ္ဗာဇကဿ သမ္မာ (ဗျာကရမာနော) [( ) နတ္ထိ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဗျာကရေယျ။ အပိ စ, အာနန္ဒ, ကေ စ [ကေစိ (က.)] အညတိတ္ထိယာ ပရိဗ္ဗာဇကာ ဗာလာ အဗျတ္တာ ကေ စ တထာဂတဿ မဟာကမ္မဝိဘင်္ဂံ ဇာနိဿန္တိ? သစေ တုမှေ, အာနန္ဒ, သုဏေယျာထ တထာဂတဿ မဟာကမ္မဝိဘင်္ဂံ ဝိဘဇန္တဿာ’’တိ။

‘‘ဧတဿ, ဘဂဝါ, ကာလော, ဧတဿ, သုဂတ, ကာလော ယံ ဘဂဝါ မဟာကမ္မဝိဘင်္ဂံ ဝိဘဇေယျ ။ ဘဂဝတော သုတွာ ဘိက္ခူ ဓါရေဿန္တီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟာနန္ဒ, သုဏာဟိ, သာဓုကံ မနသိ ကရောဟိ; ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝတော ပစ္စဿောသိ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘စတ္တာရောမေ, အာနန္ဒ, ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓါနန္ဒ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဣဓ ပါဏာတိပါတီ ဟောတိ, အဒိန္နာဒါယီ ဟောတိ, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရီ ဟောတိ, မုသာဝါဒီ ဟောတိ, ပိသုဏဝါစော ဟောတိ, ဖရုသဝါစော ဟောတိ, သမ္ဖပ္ပလာဣ ဟောတိ, အဘိဇ္ဈာလု ဟောတိ, ဗျာပန္နစိတ္တော ဟောတိ, မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ဟောတိ။ သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ။

‘‘ဣဓ ပနာနန္ဒ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဣဓ ပါဏာတိပါတီ ဟောတိ, အဒိန္နာဒါယီ ဟောတိ, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရီ ဟောတိ, မုသာဝါဒီ ဟောတိ, ပိသုဏဝါစော ဟောတိ, ဖရုသဝါစော ဟောတိ, သမ္ဖပ္ပလာဣ ဟောတိ, အဘိဇ္ဈာလု ဟောတိ, ဗျာပန္နစိတ္တော ဟောတိ, မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ဟောတိ။ သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။

‘‘ဣဓါနန္ဒ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဣဓ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ပိသုဏာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ဖရုသာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, သမ္ဖပ္ပလာပါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, အနဘိဇ္ဈာလု ဟောတိ, အဗျာပန္နစိတ္တော ဟောတိ, သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဟောတိ။ သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။

‘‘ဣဓ ပနာနန္ဒ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဣဓ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ပိသုဏာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ဖရုသာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, သမ္ဖပ္ပလာပါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, အနဘိဇ္ဈာလု ဟောတိ, အဗျာပန္နစိတ္တော ဟောတိ, သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဟောတိ။ သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ။

၃၀၁. ‘‘ဣဓါနန္ဒ, ဧကစ္စော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ အာတပ္ပမနွာယ ပဓါနမနွာယ အနုယောဂမနွာယ အပ္ပမာဒမနွာယ သမ္မာမနသိကာရမနွာယ တထာရူပံ စေတောသမာဓိံ ဖုသတိ ယထာသမာဟိတေ စိတ္တေ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန အမုံ ပုဂ္ဂလံ ပဿတိ – ဣဓ ပါဏာတိပါတိံ အဒိန္နာဒါယိံ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရိံ မုသာဝါဒိံ ပိသုဏဝါစံ ဖရုသဝါစံ သမ္ဖပ္ပလာပိံ အဘိဇ္ဈာလုံ ဗျာပန္နစိတ္တံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ပဿတိ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပန္နံ။ သော ဧဝမာဟ – ‘အတ္ထိ ကိရ, ဘော, ပါပကာနိ ကမ္မာနိ, အတ္ထိ ဒုစ္စရိတဿ ဝိပါကော။ အမာဟံ [အပါဟံ (သီ. ဣ. က.) အမုံ + အဟံ = အမာဟံ-ဣတိ ပဒဝိဘာဂေါ] ပုဂ္ဂလံ အဒ္ဒသံ ဣဓ ပါဏာတိပါတိံ အဒိန္နာဒါယိံ။ပေ.။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ပဿာမိ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပန္န’န္တိ။ သော ဧဝမာဟ – ‘ယော ကိရ, ဘော, ပါဏာတိပါတီ အဒိန္နာဒါယီ။ပေ.။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ, သဗ္ဗော သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ယေ ဧဝံ ဇာနန္တိ, တေ သမ္မာ ဇာနန္တိ; ယေ အညထာ ဇာနန္တိ, မိစ္ဆာ တေသံ ဉာဏ’န္တိ [မိစ္ဆာ တေ သဉ္ဇာနန္တိ (က.)]။ ဣတိ သော ယဒေဝ တဿ သာမံ ဉာတံ သာမံ ဒိဋ္ဌံ သာမံ ဝိဒိတံ တဒေဝ တတ္ထ ထာမသာ ပရာမာသာ [ပရာမဿ (သီ. ဣ.)] အဘိနိဝိဿ ဝေါဟရတိ – ‘ဣဒမေဝ သစ္စံ, မောဃမည’’’န္တိ။

‘‘ဣဓ ပနာနန္ဒ, ဧကစ္စော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ အာတပ္ပမနွာယ ပဓါနမနွာယ အနုယောဂမနွာယ အပ္ပမာဒမနွာယ သမ္မာမနသိကာရမနွာယ တထာရူပံ စေတောသမာဓိံ ဖုသတိ ယထာသမာဟိတေ စိတ္တေ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန အမုံ ပုဂ္ဂလံ ပဿတိ – ဣဓ ပါဏာတိပါတိံ အဒိန္နာဒါယိံ။ပေ.။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ, ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ပဿတိ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပန္နံ။ သော ဧဝမာဟ – ‘နတ္ထိ ကိရ, ဘော, ပါပကာနိ ကမ္မာနိ, နတ္ထိ ဒုစ္စရိတဿ ဝိပါကော။ အမာဟံ ပုဂ္ဂလံ အဒ္ဒသံ – ဣဓ ပါဏာတိပါတိံ အဒိန္နာဒါယိံ။ပေ.။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ, ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ပဿာမိ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပန္န’န္တိ။ သော ဧဝမာဟ – ‘ယော ကိရ, ဘော, ပါဏာတိပါတီ အဒိန္နာဒါယီ။ပေ.။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ, သဗ္ဗော သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ယေ ဧဝံ ဇာနန္တိ တေ သမ္မာ ဇာနန္တိ; ယေ အညထာ ဇာနန္တိ, မိစ္ဆာ တေသံ ဉာဏ’န္တိ။ ဣတိ သော ယဒေဝ တဿ သာမံ ဉာတံ သာမံ ဒိဋ္ဌံ သာမံ ဝိဒိတံ တဒေဝ တတ္ထ ထာမသာ ပရာမာသာ အဘိနိဝိဿ ဝေါဟရတိ – ‘ဣဒမေဝ သစ္စံ, မောဃမည’’’န္တိ။

‘‘ဣဓါနန္ဒ, ဧကစ္စော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ အာတပ္ပမနွာယ ပဓါနမနွာယ အနုယောဂမနွာယ အပ္ပမာဒမနွာယ သမ္မာမနသိကာရမနွာယ တထာရူပံ စေတောသမာဓိံ ဖုသတိ ယထာသမာဟိတေ စိတ္တေ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန အမုံ ပုဂ္ဂလံ ပဿတိ – ဣဓ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတံ အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတံ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတံ မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတံ ပိသုဏာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတံ ဖရုသာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတံ သမ္ဖပ္ပလာပါ ပဋိဝိရတံ အနဘိဇ္ဈာလုံ အဗျာပန္နစိတ္တံ သမ္မာဒိဋ္ဌိံ, ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ပဿတိ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပန္နံ။ သော ဧဝမာဟ – ‘အတ္ထိ ကိရ, ဘော, ကလျာဏာနိ ကမ္မာနိ, အတ္ထိ သုစရိတဿ ဝိပါကော။ အမာဟံ ပုဂ္ဂလံ အဒ္ဒသံ – ဣဓ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတံ အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတံ။ပေ.။ သမ္မာဒိဋ္ဌိံ, ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ပဿာမိ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပန္န’န္တိ။ သော ဧဝမာဟ – ‘ယော ကိရ, ဘော, ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော။ပေ.။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ သဗ္ဗော သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ယေ ဧဝံ ဇာနန္တိ တေ သမ္မာ ဇာနန္တိ; ယေ အညထာ ဇာနန္တိ, မိစ္ဆာ တေသံ ဉာဏ’န္တိ။ ဣတိ သော ယဒေဝ တဿ သာမံ ဉာတံ သာမံ ဒိဋ္ဌံ သာမံ ဝိဒိတံ တဒေဝ တတ္ထ ထာမသာ ပရာမာသာ အဘိနိဝိဿ ဝေါဟရတိ – ‘ဣဒမေဝ သစ္စံ, မောဃမည’’’န္တိ။

‘‘ဣဓ ပနာနန္ဒ, ဧကစ္စော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ အာတပ္ပမနွာယ ပဓါနမနွာယ အနုယောဂမနွာယ အပ္ပမာဒမနွာယ သမ္မာမနသိကာရမနွာယ တထာရူပံ စေတောသမာဓိံ ဖုသတိ ယထာသမာဟိတေ စိတ္တေ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန အမုံ ပုဂ္ဂလံ ပဿတိ – ဣဓ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတံ။ပေ.။ သမ္မာဒိဋ္ဌိံ, ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ပဿတိ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပန္နံ။ သော ဧဝမာဟ – ‘နတ္ထိ ကိရ, ဘော ကလျာဏာနိ ကမ္မာနိ, နတ္ထိ သုစရိတဿ ဝိပါကော။ အမာဟံ ပုဂ္ဂလံ အဒ္ဒသံ – ဣဓ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတံ အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတံ။ပေ.။ သမ္မာဒိဋ္ဌိံ, ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ပဿာမိ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပန္န’န္တိ။ သော ဧဝမာဟ – ‘ယော ကိရ, ဘော, ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော။ပေ.။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ, သဗ္ဗော သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ယေ ဧဝံ ဇာနန္တိ တေ သမ္မာ ဇာနန္တိ; ယေ အညထာ ဇာနန္တိ, မိစ္ဆာ တေသံ ဉာဏ’န္တိ။ ဣတိ သော ယဒေဝ တဿ သာမံ ဉာတံ သာမံ ဒိဋ္ဌံ သာမံ ဝိဒိတံ တဒေဝ တတ္ထ ထာမသာ ပရာမာသာ အဘိနိဝိဿ ဝေါဟရတိ – ‘ဣဒမေဝ သစ္စံ, မောဃမည’’’န္တိ။

၃၀၂. ‘‘တတြာနန္ဒ, ယွာယံ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဧဝမာဟ – ‘အတ္ထိ ကိရ, ဘော, ပါပကာနိ ကမ္မာနိ, အတ္ထိ ဒုစ္စရိတဿ ဝိပါကော’တိ ဣဒမဿ အနုဇာနာမိ; ယမ္ပိ သော ဧဝမာဟ – ‘အမာဟံ ပုဂ္ဂလံ အဒ္ဒသံ – ဣဓ ပါဏာတိပါတိံ အဒိန္နာဒါယိံ။ပေ.။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ, ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ပဿာမိ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပန္န’န္တိ ဣဒမ္ပိဿ အနုဇာနာမိ; ယဉ္စ ခေါ သော ဧဝမာဟ – ‘ယော ကိရ, ဘော, ပါဏာတိပါတီ အဒိန္နာဒါယီ။ပေ.။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ, သဗ္ဗော သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတီ’တိ ဣဒမဿ နာနုဇာနာမိ; ယမ္ပိ သော ဧဝမာဟ – ‘ယေ ဧဝံ ဇာနန္တိ တေ သမ္မာ ဇာနန္တိ; ယေ အညထာ ဇာနန္တိ, မိစ္ဆာ တေသံ ဉာဏ’န္တိ ဣဒမ္ပိဿ နာနုဇာနာမိ; ယမ္ပိ သော ယဒေဝ တဿ သာမံ ဉာတံ သာမံ ဒိဋ္ဌံ သာမံ ဝိဒိတံ တဒေဝ တတ္ထ ထာမသာ ပရာမာသာ အဘိနိဝိဿ ဝေါဟရတိ – ‘ဣဒမေဝ သစ္စံ, မောဃမည’န္တိ ဣဒမ္ပိဿ နာနုဇာနာမိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? အညထာ ဟိ, အာနန္ဒ, တထာဂတဿ မဟာကမ္မဝိဘင်္ဂေ ဉာဏံ ဟောတိ။

‘‘တတြာနန္ဒ, ယွာယံ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဧဝမာဟ – ‘နတ္ထိ ကိရ, ဘော, ပါပကာနိ ကမ္မာနိ, နတ္ထိ ဒုစ္စရိတဿ ဝိပါကော’တိ ဣဒမဿ နာနုဇာနာမိ; ယဉ္စ ခေါ သော ဧဝမာဟ – ‘အမာဟံ ပုဂ္ဂလံ အဒ္ဒသံ – ဣဓ ပါဏာတိပါတိံ အဒိန္နာဒါယိံ။ပေ.။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ပဿာမိ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပန္န’န္တိ ဣဒမဿ အနုဇာနာမိ; ယဉ္စ ခေါ သော ဧဝမာဟ – ‘ယော ကိရ, ဘော, ပါဏာတိပါတီ အဒိန္နာဒါယီ။ပေ.။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ, သဗ္ဗော သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတီ’တိ ဣဒမဿ နာနုဇာနာမိ; ယမ္ပိ သော ဧဝမာဟ – ‘ယေ ဧဝံ ဇာနန္တိ တေ သမ္မာ ဇာနန္တိ; ယေ အညထာ ဇာနန္တိ, မိစ္ဆာ တေသံ ဉာဏ’န္တိ ဣဒမ္ပိဿ နာနုဇာနာမိ; ယမ္ပိ သော ယဒေဝ တဿ သာမံ ဉာတံ သာမံ ဒိဋ္ဌံ သာမံ ဝိဒိတံ တဒေဝ တတ္ထ ထာမသာ ပရာမာသာ အဘိနိဝိဿ ဝေါဟရတိ – ‘ဣဒမေဝ သစ္စံ, မောဃမည’န္တိ ဣဒမ္ပိဿ နာနုဇာနာမိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? အညထာ ဟိ, အာနန္ဒ, တထာဂတဿ မဟာကမ္မဝိဘင်္ဂေ ဉာဏံ ဟောတိ။

‘‘တတြာနန္ဒ, ယွာယံ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဧဝမာဟ – ‘အတ္ထိ ကိရ, ဘော, ကလျာဏာနိ ကမ္မာနိ, အတ္ထိ သုစရိတဿ ဝိပါကော’တိ ဣဒမဿ အနုဇာနာမိ; ယမ္ပိ သော ဧဝမာဟ – ‘အမာဟံ ပုဂ္ဂလံ အဒ္ဒသံ – ဣဓ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတံ အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတံ။ပေ.။ သမ္မာဒိဋ္ဌိံ, ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ပဿာမိ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပန္န’န္တိ ဣဒမ္ပိဿ အနုဇာနာမိ; ယဉ္စ ခေါ သော ဧဝမာဟ – ‘ယော ကိရ, ဘော, ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော။ပေ.။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ, သဗ္ဗော သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတီ’တိ ဣဒမဿ နာနုဇာနာမိ; ယမ္ပိ သော ဧဝမာဟ – ‘ယေ ဧဝံ ဇာနန္တိ တေ သမ္မာ ဇာနန္တိ; ယေ အညထာ ဇာနန္တိ, မိစ္ဆာ တေသံ ဉာဏ’န္တိ ဣဒမ္ပိဿ နာနုဇာနာမိ; ယမ္ပိ သော ယဒေဝ တဿ သာမံ ဉာတံ သာမံ ဒိဋ္ဌံ သာမံ ဝိဒိတံ တဒေဝ တတ္ထ ထာမသာ ပရာမာသာ အဘိနိဝိဿ ဝေါဟရတိ – ‘ဣဒမေဝ သစ္စံ, မောဃမည’န္တိ ဣဒမ္ပိဿ နာနုဇာနာမိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? အညထာ ဟိ, အာနန္ဒ, တထာဂတဿ မဟာကမ္မဝိဘင်္ဂေ ဉာဏံ ဟောတိ။

‘‘တတြာနန္ဒ, ယွာယံ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဧဝမာဟ – ‘နတ္ထိ ကိရ, ဘော, ကလျာဏာနိ ကမ္မာနိ, နတ္ထိ သုစရိတဿ ဝိပါကော’တိ ဣဒမဿ နာနုဇာနာမိ; ယဉ္စ ခေါ သော ဧဝမာဟ – ‘အမာဟံ ပုဂ္ဂလံ အဒ္ဒသံ – ဣဓ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတံ အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတံ။ပေ.။ သမ္မာဒိဋ္ဌိံ, ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ပဿာမိ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပန္န’န္တိ ဣဒမဿ အနုဇာနာမိ; ယဉ္စ ခေါ သော ဧဝမာဟ – ‘ယော ကိရ, ဘော, ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော။ပေ.။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ, သဗ္ဗော သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတီ’တိ ဣဒမဿ နာနုဇာနာမိ; ယဉ္စ ခေါ သော ဧဝမာဟ – ‘ယေ ဧဝံ ဇာနန္တိ တေ သမ္မာ ဇာနန္တိ; ယေ အညထာ ဇာနန္တိ, မိစ္ဆာ တေသံ ဉာဏ’န္တိ ဣဒမ္ပိဿ နာနုဇာနာမိ; ယမ္ပိ သော ယဒေဝ တဿ သာမံ ဉာတံ သာမံ ဒိဋ္ဌံ သာမံ ဝိဒိတံ တဒေဝ တတ္ထ ထာမသာ ပရာမာသာ အဘိနိဝိဿ ဝေါဟရတိ – ‘ဣဒမေဝ သစ္စံ, မောဃမည’န္တိ ဣဒမ္ပိဿ နာနုဇာနာမိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? အညထာ ဟိ, အာနန္ဒ, တထာဂတဿ မဟာကမ္မဝိဘင်္ဂေ ဉာဏံ ဟောတိ။

၃၀၃. ‘‘တတြာနန္ဒ, ယွာယံ ပုဂ္ဂလော ဣဓ ပါဏာတိပါတီ အဒိန္နာဒါယီ။ပေ.။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ, ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ, ပုဗ္ဗေ ဝါဿ တံ ကတံ ဟောတိ ပါပကမ္မံ ဒုက္ခဝေဒနီယံ, ပစ္ဆာ ဝါဿ တံ ကတံ ဟောတိ ပါပကမ္မံ ဒုက္ခဝေဒနီယံ, မရဏကာလေ ဝါဿ ဟောတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ သမတ္တာ သမာဒိန္နာ။ တေန သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ယဉ္စ ခေါ သော ဣဓ ပါဏာတိပါတီ ဟောတိ အဒိန္နာဒါယီ ဟောတိ။ပေ.။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ဟောတိ တဿ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဝိပါကံ ပဋိသံဝေဒေတိ ဥပပဇ္ဇ ဝါ [ဥပပဇ္ဇံ ဝါ (သီ. ဣ.), ဥပပဇ္ဇ ဝါ (သျာ. ကံ. က.) ဥပပဇ္ဇိတွာတိ သံဝဏ္ဏနာယ သံသန္ဒေတဗ္ဗာ] အပရေ ဝါ ပရိယာယေ။

‘‘တတြာနန္ဒ, ယွာယံ ပုဂ္ဂလော ဣဓ ပါဏာတိပါတီ အဒိန္နာဒါယီ။ပေ.။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ, ပုဗ္ဗေ ဝါဿ တံ ကတံ ဟောတိ ကလျာဏကမ္မံ သုခဝေဒနီယံ, ပစ္ဆာ ဝါဿ တံ ကတံ ဟောတိ ကလျာဏကမ္မံ သုခဝေဒနီယံ, မရဏကာလေ ဝါဿ ဟောတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ သမတ္တာ သမာဒိန္နာ။ တေန သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ယဉ္စ ခေါ သော ဣဓ ပါဏာတိပါတီ ဟောတိ အဒိန္နာဒါယီ ဟောတိ။ပေ.။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ဟောတိ တဿ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဝိပါကံ ပဋိသံဝေဒေတိ ဥပပဇ္ဇ ဝါ အပရေ ဝါ ပရိယာယေ။

‘‘တတြာနန္ဒ , ယွာယံ ပုဂ္ဂလော ဣဓ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော။ပေ.။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ, ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ, ပုဗ္ဗေ ဝါဿ တံ ကတံ ဟောတိ ကလျာဏကမ္မံ သုခဝေဒနီယံ, ပစ္ဆာ ဝါဿ တံ ကတံ ဟောတိ ကလျာဏကမ္မံ သုခဝေဒနီယံ, မရဏကာလေ ဝါဿ ဟောတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ သမတ္တာ သမာဒိန္နာ။ တေန သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ယဉ္စ ခေါ သော ဣဓ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ပေ.။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဟောတိ, တဿ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဝိပါကံ ပဋိသံဝေဒေတိ ဥပပဇ္ဇ ဝါ အပရေ ဝါ ပရိယာယေ။

‘‘တတြာနန္ဒ , ယွာယံ ပုဂ္ဂလော ဣဓ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော။ပေ.။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ, ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ, ပုဗ္ဗေ ဝါဿ တံ ကတံ ဟောတိ ပါပကမ္မံ ဒုက္ခဝေဒနီယံ, ပစ္ဆာ ဝါဿ တံ ကတံ ဟောတိ ပါပကမ္မံ ဒုက္ခဝေဒနီယံ, မရဏကာလေ ဝါဿ ဟောတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ သမတ္တာ သမာဒိန္နာ။ တေန သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ။ ယဉ္စ ခေါ သော ဣဓ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ပေ.။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဟောတိ, တဿ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဝိပါကံ ပဋိသံဝေဒေတိ ဥပပဇ္ဇ ဝါ အပရေ ဝါ ပရိယာယေ။

‘‘ဣတိ ခေါ, အာနန္ဒ, အတ္ထိ ကမ္မံ အဘဗ္ဗံ အဘဗ္ဗာဘာသံ, အတ္ထိ ကမ္မံ အဘဗ္ဗံ ဘဗ္ဗာဘာသံ, အတ္ထိ ကမ္မံ ဘဗ္ဗဉ္စေဝ ဘဗ္ဗာဘာသဉ္စ, အတ္ထိ ကမ္မံ ဘဗ္ဗံ အဘဗ္ဗာဘာသ’’န္တိ။

ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနော အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒီတိ။

မဟာကမ္မဝိဘင်္ဂသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ဆဋ္ဌံ။

၇. သဠာယတနဝိဘင်္ဂသုတ္တံ

၃၀၄. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ။ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သဠာယတနဝိဘင်္ဂံ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, ဒေသေဿာမိ။ တံ သုဏာထ, သာဓုကံ မနသိ ကရောထ; ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘‘ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ, ဆ ဗာဟိရာနိ အာယတနာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ, ဆ ဝိညာဏကာယာ ဝေဒိတဗ္ဗာ, ဆ ဖဿကာယာ ဝေဒိတဗ္ဗာ, အဋ္ဌာရသ မနောပဝိစာရာ ဝေဒိတဗ္ဗာ, ဆတ္တိံသ သတ္တပဒါ ဝေဒိတဗ္ဗာ, တတြ ဣဒံ နိဿာယ ဣဒံ ပဇဟထ, တယော သတိပဋ္ဌာနာ ယဒရိယော သေဝတိ ယဒရိယော သေဝမာနော သတ္ထာ ဂဏမနုသာသိတုမရဟတိ, သော ဝုစ္စတိ ယောဂ္ဂါစရိယာနံ [ယောဂါစရိယာနံ (က.)] အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထီ’တိ – အယမုဒ္ဒေသော သဠာယတနဝိဘင်္ဂဿ။

၃၀၅. ‘‘‘ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနီ’တိ – ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ‘စက္ခာယတနံ သောတာယတနံ ဃာနာယတနံ ဇိဝှာယတနံ ကာယာယတနံ မနာယတနံ – ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနီ’တိ – ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။

‘‘‘ဆ ဗာဟိရာနိ အာယတနာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနီ’တိ – ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ‘ရူပါယတနံ သဒ္ဒါယတနံ ဂန္ဓာယတနံ ရသာယတနံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနံ ဓမ္မာယတနံ – ဆ ဗာဟိရာနိ အာယတနာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနီ’တိ – ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။

‘‘‘ဆ ဝိညာဏကာယာ ဝေဒိတဗ္ဗာ’တိ – ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ‘စက္ခုဝိညာဏံ သောတဝိညာဏံ ဃာနဝိညာဏံ ဇိဝှာဝိညာဏံ ကာယဝိညာဏံ မနောဝိညာဏံ – ဆ ဝိညာဏကာယာ ဝေဒိတဗ္ဗာ’တိ – ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။

‘‘‘ဆ ဖဿကာယာ ဝေဒိတဗ္ဗာ’တိ – ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ‘စက္ခုသမ္ဖဿော သောတသမ္ဖဿော ဃာနသမ္ဖဿော ဇိဝှာသမ္ဖဿော ကာယသမ္ဖဿော မနောသမ္ဖဿော – ဆ ဖဿကာယာ ဝေဒိတဗ္ဗာ’တိ – ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။

‘‘‘အဋ္ဌာရသ မနောပဝိစာရာ ဝေဒိတဗ္ဗာ’တိ – ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ‘စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ သောမနဿဋ္ဌာနီယံ ရူပံ ဥပဝိစရတိ, ဒေါမနဿဋ္ဌာနီယံ ရူပံ ဥပဝိစရတိ, ဥပေက္ခာဋ္ဌာနီယံ ရူပံ ဥပဝိစရတိ။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ။ပေ.။ ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ။ ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ။ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ။ မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ သောမနဿဋ္ဌာနီယံ ဓမ္မံ ဥပဝိစရတိ, ဒေါမနဿဋ္ဌာနီယံ ဓမ္မံ ဥပဝိစရတိ, ဥပေက္ခာဋ္ဌာနီယံ ဓမ္မံ ဥပဝိစရတိ။ ဣတိ ဆ သောမနဿူပဝိစာရာ, ဆ ဒေါမနဿူပဝိစာရာ, ဆ ဥပေက္ခူပဝိစာရာ, အဋ္ဌာရသ မနောပဝိစာရာ ဝေဒိတဗ္ဗာ’တိ – ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။

၃၀၆. ‘‘‘ဆတ္တိံသ သတ္တပဒါ ဝေဒိတဗ္ဗာ’တိ – ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ဆ ဂေဟသိတာနိ [ဂေဟဿိတာနိ (?)] သောမနဿာနိ, ဆ နေက္ခမ္မသိတာနိ [နေက္ခမ္မဿိတာနိ (ဋီကာ)] သောမနဿာနိ, ဆ ဂေဟသိတာနိ ဒေါမနဿာနိ, ဆ နေက္ခမ္မသိတာနိ ဒေါမနဿာနိ, ဆ ဂေဟသိတာ ဥပေက္ခာ, ဆ နေက္ခမ္မသိတာ ဥပေက္ခာ။ တတ္ထ ကတမာနိ ဆ ဂေဟသိတာနိ သောမနဿာနိ? စက္ခုဝိညေယျာနံ ရူပါနံ ဣဋ္ဌာနံ ကန္တာနံ မနာပါနံ မနောရမာနံ လောကာမိသပဋိသံယုတ္တာနံ ပဋိလာဘံ ဝါ ပဋိလာဘတော သမနုပဿတော ပုဗ္ဗေ ဝါ ပဋိလဒ္ဓပုဗ္ဗံ အတီတံ နိရုဒ္ဓံ ဝိပရိဏတံ သမနုဿရတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ သောမနဿံ။ ယံ ဧဝရူပံ သောမနဿံ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ဂေဟသိတံ သောမနဿံ။ သောတဝိညေယျာနံ သဒ္ဒါနံ။ ဃာနဝိညေယျာနံ ဂန္ဓာနံ။ ဇိဝှာဝိညေယျာနံ ရသာနံ။ ကာယဝိညေယျာနံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာနံ။ မနောဝိညေယျာနံ ဓမ္မာနံ ဣဋ္ဌာနံ ကန္တာနံ မနာပါနံ။ပေ.။ သောမနဿံ။ ယံ ဧဝရူပံ သောမနဿံ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ဂေဟသိတံ သောမနဿံ။ ဣမာနိ ဆ ဂေဟသိတာနိ သောမနဿာနိ။

‘‘တတ္ထ ကတမာနိ ဆ နေက္ခမ္မသိတာနိ သောမနဿာနိ? ရူပါနံတွေဝ အနိစ္စတံ ဝိဒိတွာ ဝိပရိဏာမဝိရာဂနိရောဓံ [ဝိပရိဏာမံ ဝိရာဂံ နိရောဓံ (က.)], ‘ပုဗ္ဗေ စေဝ ရူပါ ဧတရဟိ စ သဗ္ဗေ တေ ရူပါ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ သောမနဿံ။ ယံ ဧဝရူပံ သောမနဿံ ဣဒံ ဝုစ္စတိ နေက္ခမ္မသိတံ သောမနဿံ။ သဒ္ဒါနံတွေဝ။ ဂန္ဓာနံတွေဝ။ ရသာနံတွေဝ။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာနံတွေဝ။ ဓမ္မာနံတွေ အနိစ္စတံ ဝိဒိတွာ ဝိပရိဏာမဝိရာဂနိရောဓံ, ‘ပုဗ္ဗေ စေဝ ဓမ္မာ ဧတရဟိ စ သဗ္ဗေ တေ ဓမ္မာ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ သောမနဿံ။ ယံ ဧဝရူပံ သောမနဿံ ဣဒံ ဝုစ္စတိ နေက္ခမ္မသိတံ သောမနဿံ။ ဣမာနိ ဆ နေက္ခမ္မသိတာနိ သောမနဿာနိ။

၃၀၇. ‘‘တတ္ထ ကတမာနိ ဆ ဂေဟသိတာနိ ဒေါမနဿာနိ? စက္ခုဝိညေယျာနံ ရူပါနံ။ပေ.။ သောတဝိညေယျာနံ သဒ္ဒါနံ။ ဃာနဝိညေယျာနံ ဂန္ဓာနံ။ ဇိဝှာဝိညေယျာနံ ရသာနံ။ ကာယဝိညေယျာနံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာနံ။ မနောဝိညေယျာနံ ဓမ္မာနံ ဣဋ္ဌာနံ ကန္တာနံ မနာပါနံ မနောရမာနံ လောကာမိသပဋိသံယုတ္တာနံ အပ္ပဋိလာဘံ ဝါ အပ္ပဋိလာဘတော သမနုပဿတော ပုဗ္ဗေ ဝါ အပ္ပဋိလဒ္ဓပုဗ္ဗံ အတီတံ နိရုဒ္ဓံ ဝိပရိဏတံ သမနုဿရတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဒေါမနဿံ။ ယံ ဧဝရူပံ ဒေါမနဿံ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ဂေဟသိတံ ဒေါမနဿံ။ ဣမာနိ ဆ ဂေဟသိတာနိ ဒေါမနဿာနိ။

‘‘တတ္ထ ကတမာနိ ဆ နေက္ခမ္မသိတာနိ ဒေါမနဿာနိ? ရူပါနံတွေဝ အနိစ္စတံ ဝိဒိတွာ ဝိပရိဏာမဝိရာဂနိရောဓံ, ‘ပုဗ္ဗေ စေဝ ရူပါ ဧတရဟိ စ သဗ္ဗေ တေ ရူပါ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသွာ အနုတ္တရေသု ဝိမောက္ခေသု ပိဟံ ဥပဋ္ဌာပေတိ – ‘ကုဒါဿု [ကဒါဿု (သျာ. ကံ. ဣ.)] နာမာဟံ တဒါယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိဿာမိ ယဒရိယာ ဧတရဟိ အာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရန္တီ’တိ ဣတိ အနုတ္တရေသု ဝိမောက္ခေသု ပိဟံ ဥပဋ္ဌာပယတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ပိဟပစ္စယာ ဒေါမနဿံ။ ယံ ဧဝရူပံ ဒေါမနဿံ ဣဒံ ဝုစ္စတိ နေက္ခမ္မသိတံ ဒေါမနဿံ။ သဒ္ဒါနံတွေဝ။ပေ.။ ဂန္ဓာနံတွေဝ။ ရသာနံတွေဝ။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာနံတွေဝ။ ဓမ္မာနံတွေဝ အနိစ္စတံ ဝိဒိတွာ ဝိပရိဏာမဝိရာဂနိရောဓံ, ‘ပုဗ္ဗေ စေဝ ဓမ္မာ ဧတရဟိ စ သဗ္ဗေ တေ ဓမ္မာ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသွာ အနုတ္တရေသု ဝိမောက္ခေသု ပိဟံ ဥပဋ္ဌာပေတိ – ‘ကုဒါဿု နာမာဟံ တဒါယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိဿာမိ ယဒရိယာ ဧတရဟိ အာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရန္တီ’တိ ဣတိ အနုတ္တရေသု ဝိမောက္ခေသု ပိဟံ ဥပဋ္ဌာပယတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ပိဟပစ္စယာ ဒေါမနဿံ။ ယံ ဧဝရူပံ ဒေါမနဿံ ဣဒံ ဝုစ္စတိ နေက္ခမ္မသိတံ ဒေါမနဿံ။ ဣမာနိ ဆ နေက္ခမ္မသိတာနိ ဒေါမနဿာနိ။

၃၀၈. ‘‘တတ္ထ ကတမာ ဆ ဂေဟသိတာ ဥပေက္ခာ? စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဥပေက္ခာ ဗာလဿ မူဠှဿ ( ) [(မန္ဒဿ) (က.)] ပုထုဇ္ဇနဿ အနောဓိဇိနဿ အဝိပါကဇိနဿ အနာဒီနဝဒဿာဝိနော အဿုတဝတော ပုထုဇ္ဇနဿ။ ယာ ဧဝရူပါ ဥပေက္ခာ, ရူပံ သာ နာတိဝတ္တတိ။ တသ္မာ သာ [သာယံ (က.)] ဥပေက္ခာ ‘ဂေဟသိတာ’တိ ဝုစ္စတိ။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ။ ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ။ ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ။ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ။ မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဥပေက္ခာ ဗာလဿ မူဠှဿ ပုထုဇ္ဇနဿ အနောဓိဇိနဿ အဝိပါကဇိနဿ အနာဒီနဝဒဿာဝိနော အဿုတဝတော ပုထုဇ္ဇနဿ။ ယာ ဧဝရူပါ ဥပေက္ခာ, ဓမ္မံ သာ နာတိဝတ္တတိ။ တသ္မာ သာ ဥပေက္ခာ ‘ဂေဟသိတာ’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣမာ ဆ ဂေဟသိတာ ဥပေက္ခာ။

‘‘တတ္ထ ကတမာ ဆ နေက္ခမ္မသိတာ ဥပေက္ခာ? ရူပါနံတွေဝ အနိစ္စတံ ဝိဒိတွာ ဝိပရိဏာမဝိရာဂနိရောဓံ, ‘ပုဗ္ဗေ စေဝ ရူပါ ဧတရဟိ စ သဗ္ဗေ တေ ရူပါ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဥပေက္ခာ။ ယာ ဧဝရူပါ ဥပေက္ခာ, ရူပံ သာ အတိဝတ္တတိ။ တသ္မာ သာ ဥပေက္ခာ ‘နေက္ခမ္မသိတာ’တိ ဝုစ္စတိ။ သဒ္ဒါနံတွေဝ။ ဂန္ဓာနံတွေဝ။ ရသာနံတွေဝ။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာနံတွေဝ။ ဓမ္မာနံတွေဝ အနိစ္စတံ ဝိဒိတွာ ဝိပရိဏာမဝိရာဂနိရောဓံ, ‘ပုဗ္ဗေ စေဝ ဓမ္မာ ဧတရဟိ စ သဗ္ဗေ တေ ဓမ္မာ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဥပေက္ခာ။ ယာ ဧဝရူပါ ဥပေက္ခာ, ဓမ္မံ သာ အတိဝတ္တတိ။ တသ္မာ သာ ဥပေက္ခာ ‘နေက္ခမ္မသိတာ’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣမာ ဆ နေက္ခမ္မသိတာ ဥပေက္ခာ။ ‘ဆတ္တိံသ သတ္တပဒါ ဝေဒိတဗ္ဗာ’တိ – ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။

၃၀၉. ‘‘တတြ ဣဒံ နိဿာယ ဣဒံ ပဇဟထာ’’တိ – ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ; ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယာနိ ဆ နေက္ခမ္မသိတာနိ သောမနဿာနိ တာနိ နိဿာယ တာနိ အာဂမ္မ ယာနိ ဆ ဂေဟသိတာနိ သောမနဿာနိ တာနိ ပဇဟထ, တာနိ သမတိက္ကမထ။ ဧဝမေတေသံ ပဟာနံ ဟောတိ, ဧဝမေတေသံ သမတိက္ကမော ဟောတိ။

‘‘တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယာနိ ဆ နေက္ခမ္မသိတာနိ ဒေါမနဿာနိ တာနိ နိဿာယ တာနိ အာဂမ္မ ယာနိ ဆ ဂေဟသိတာနိ ဒေါမနဿာနိ တာနိ ပဇဟထ, တာနိ သမတိက္ကမထ။ ဧဝမေတေသံ ပဟာနံ ဟောတိ, ဧဝမေတေသံ သမတိက္ကမော ဟောတိ။

‘‘တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယာ ဆ နေက္ခမ္မသိတာ ဥပေက္ခာ တာ နိဿာယ တာ အာဂမ္မ ယာ ဆ ဂေဟသိတာ ဥပေက္ခာ တာ ပဇဟထ, တာ သမတိက္ကမထ။ ဧဝမေတာသံ ပဟာနံ ဟောတိ, ဧဝမေတာသံ သမတိက္ကမော ဟောတိ။

‘‘တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယာနိ ဆ နေက္ခမ္မသိတာနိ သောမနဿာနိ တာနိ နိဿာယ တာနိ အာဂမ္မ ယာနိ ဆ နေက္ခမ္မသိတာနိ ဒေါမနဿာနိ တာနိ ပဇဟထ, တာနိ သမတိက္ကမထ။ ဧဝမေတေသံ ပဟာနံ ဟောတိ, ဧဝမေတေသံ သမတိက္ကမော ဟောတိ။

‘‘တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယာ ဆ နေက္ခမ္မသိတာ ဥပေက္ခာ တာ နိဿာယ တာ အာဂမ္မ ယာနိ ဆ နေက္ခမ္မသိတာနိ သောမနဿာနိ တာနိ ပဇဟထ, တာနိ သမတိက္ကမထ။ ဧဝမေတေသံ ပဟာနံ ဟောတိ, ဧဝမေတေသံ သမတိက္ကမော ဟောတိ။

၃၁၀. ‘‘အတ္ထိ , ဘိက္ခဝေ, ဥပေက္ခာ နာနတ္တာ နာနတ္တသိတာ, အတ္ထိ ဥပေက္ခာ ဧကတ္တာ ဧကတ္တသိတာ။ ကတမာ စ, ဘိက္ခဝေ, ဥပေက္ခာ နာနတ္တာ နာနတ္တသိတာ? အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, ဥပေက္ခာ ရူပေသု, အတ္ထိ သဒ္ဒေသု , အတ္ထိ ဂန္ဓေသု, အတ္ထိ ရသေသု, အတ္ထိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေသု – အယံ, ဘိက္ခဝေ, ဥပေက္ခာ နာနတ္တာ နာနတ္တသိတာ။ ကတမာ စ, ဘိက္ခဝေ, ဥပေက္ခာ ဧကတ္တာ ဧကတ္တသိတာ? အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, ဥပေက္ခာ အာကာသာနဉ္စာယတနနိဿိတာ, အတ္ထိ ဝိညာဏဉ္စာယတနနိဿိတာ, အတ္ထိ အာကိဉ္စညာယတနနိဿိတာ, အတ္ထိ နေဝသညာနာသညာယတနနိဿိတာ – အယံ, ဘိက္ခဝေ, ဥပေက္ခာ ဧကတ္တာ ဧကတ္တသိတာ။

‘‘တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယာယံ ဥပေက္ခာ ဧကတ္တာ ဧကတ္တသိတာ တံ နိဿာယ တံ အာဂမ္မ ယာယံ ဥပေက္ခာ နာနတ္တာ နာနတ္တသိတာ တံ ပဇဟထ, တံ သမတိက္ကမထ။ ဧဝမေတိဿာ ပဟာနံ ဟောတိ, ဧဝမေတိဿာ သမတိက္ကမော ဟောတိ။

‘‘အတမ္မယတံ, ဘိက္ခဝေ, နိဿာယ အတမ္မယတံ အာဂမ္မ ယာယံ ဥပေက္ခာ ဧကတ္တာ ဧကတ္တသိတာ တံ ပဇဟထ, တံ သမတိက္ကမထ။ ဧဝမေတိဿာ ပဟာနံ ဟောတိ, ဧဝမေတိဿာ သမတိက္ကမော ဟောတိ။ ‘တတြ ဣဒံ နိဿာယ ဣဒံ ပဇဟထာ’တိ – ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။

၃၁၁. ‘‘‘တယော သတိပဋ္ဌာနာ ယဒရိယော သေဝတိ, ယဒရိယော သေဝမာနော သတ္ထာ ဂဏမနုသာသိတုမရဟတီ’တိ – ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ; ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, သတ္ထာ သာဝကာနံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ အနုကမ္ပကော ဟိတေသီ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ – ‘ဣဒံ ဝေါ ဟိတာယ, ဣဒံ ဝေါ သုခါယာ’တိ။ တဿ သာဝကာ န သုဿူသန္တိ, န သောတံ ဩဒဟန္တိ, န အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေန္တိ , ဝေါက္ကမ္မ စ သတ္ထုသာသနာ ဝတ္တန္တိ။ တတြ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော န စေဝ အနတ္တမနော ဟောတိ, န စ အနတ္တမနတံ ပဋိသံဝေဒေတိ, အနဝဿုတော စ ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ ဣဒံ, ဘိက္ခဝေ, ပဌမံ သတိပဋ္ဌာနံ ယဒရိယော သေဝတိ, ယဒရိယော သေဝမာနော သတ္ထာ ဂဏမနုသာသိတုမရဟတိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, သတ္ထာ သာဝကာနံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ အနုကမ္ပကော ဟိတေသီ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ – ‘ဣဒံ ဝေါ ဟိတာယ, ဣဒံ ဝေါ သုခါယာ’တိ။ တဿ ဧကစ္စေ သာဝကာ န သုဿူသန္တိ, န သောတံ ဩဒဟန္တိ, န အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေန္တိ, ဝေါက္ကမ္မ စ သတ္ထုသာသနာ ဝတ္တန္တိ; ဧကစ္စေ သာဝကာ သုဿူသန္တိ, သောတံ ဩဒဟန္တိ, အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေန္တိ, န စ ဝေါက္ကမ္မ သတ္ထုသာသနာ ဝတ္တန္တိ ။ တတြ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော န စေဝ အနတ္တမနော ဟောတိ, န စ အနတ္တမနတံ ပဋိသံဝေဒေတိ; န စ အတ္တမနော ဟောတိ, န စ အတ္တမနတံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ အနတ္တမနတာ စ အတ္တမနတာ စ – တဒုဘယံ အဘိနိဝဇ္ဇေတွာ ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ဒုတိယံ သတိပဋ္ဌာနံ ယဒရိယော သေဝတိ, ယဒရိယော သေဝမာနော သတ္ထာ ဂဏမနုသာသိတုမရဟတိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, သတ္ထာ သာဝကာနံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ အနုကမ္ပကော ဟိတေသီ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ – ‘ဣဒံ ဝေါ ဟိတာယ, ဣဒံ ဝေါ သုခါယာ’တိ။ တဿ သာဝကာ သုဿူသန္တိ, သောတံ ဩဒဟန္တိ, အညာစိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေန္တိ, န စ ဝေါက္ကမ္မ သတ္ထုသာသနာ ဝတ္တန္တိ။ တတြ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော အတ္တမနော စေဝ ဟောတိ, အတ္တမနတဉ္စ ပဋိသံဝေဒေတိ, အနဝဿုတော စ ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, တတိယံ သတိပဋ္ဌာနံ ယဒရိယော သေဝတိ, ယဒရိယော သေဝမာနော သတ္ထာ ဂဏမနုသာသိတုမရဟတိ။ ‘တယော သတိပဋ္ဌာနာ ယဒရိယော သေဝတိ, ယဒရိယော သေဝမာနော သတ္ထာ ဂဏမနုသာသိတုမရဟတီ’တိ – ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။

၃၁၂. ‘‘‘သော ဝုစ္စတိ ယောဂ္ဂါစရိယာနံ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထီ’တိ – ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ဟတ္ထိဒမကေန, ဘိက္ခဝေ, ဟတ္ထိဒမ္မော သာရိတော ဧကံယေဝ ဒိသံ ဓါဝတိ – ပုရတ္ထိမံ ဝါ ပစ္ဆိမံ ဝါ ဥတ္တရံ ဝါ ဒက္ခိဏံ ဝါ။ အဿဒမကေန, ဘိက္ခဝေ, အဿဒမ္မော သာရိတော ဧကညေဝ ဒိသံ ဓါဝတိ – ပုရတ္ထိမံ ဝါ ပစ္ဆိမံ ဝါ ဥတ္တရံ ဝါ ဒက္ခိဏံ ဝါ။ ဂေါဒမကေန, ဘိက္ခဝေ, ဂေါဒမ္မော သာရိတော ဧကံယေဝ ဒိသံ ဓါဝတိ – ပုရတ္ထိမံ ဝါ ပစ္ဆိမံ ဝါ ဥတ္တရံ ဝါ ဒက္ခိဏံ ဝါ။ တထာဂတေန ဟိ, ဘိက္ခဝေ, အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ပုရိသဒမ္မော သာရိတော အဋ္ဌ ဒိသာ ဝိဓါဝတိ။ ရူဣ ရူပါနိ ပဿတိ – အယံ ဧကာ ဒိသာ; အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတိ – အယံ ဒုတိယာ ဒိသာ; သုဘန္တ္ဝေဝ အဓိမုတ္တော ဟောတိ – အယံ တတိယာ ဒိသာ; သဗ္ဗသော ရူပသညာနံ သမတိက္ကမာ ပဋိဃသညာနံ အတ္ထင်္ဂမာ နာနတ္တသညာနံ အမနသိကာရာ ‘အနန္တော အာကာသော’တိ အာကာသာနဉ္စာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ – အယံ စတုတ္ထီ ဒိသာ; သဗ္ဗသော အာကာသာနဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ ‘အနန္တံ ဝိညာဏ’န္တိ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ – အယံ ပဉ္စမီ ဒိသာ; သဗ္ဗသော ဝိညာဏဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ ‘နတ္ထိ ကိဉ္စီ’တိ အာကိဉ္စညာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ – အယံ ဆဋ္ဌီ ဒိသာ; သဗ္ဗသော အာကိဉ္စညာယတနံ သမတိက္ကမ္မ နေဝသညာနာသညာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ – အယံ သတ္တမီ ဒိသာ; သဗ္ဗသော နေဝသညာနာသညာယတနံ သမတိက္ကမ္မ သညာဝေဒယိတနိရောဓံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ – အယံ အဋ္ဌမီ ဒိသာ။ တထာဂတေန, ဘိက္ခဝေ, အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ပုရိသဒမ္မော သာရိတော ဣမာ အဋ္ဌ ဒိသာ ဝိဓါဝတိ။ ‘သော ဝုစ္စတိ ယောဂ္ဂါစရိယာနံ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထီ’တိ – ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တ’’န္တိ။

ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနာ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒုန္တိ။

သဠာယတနဝိဘင်္ဂသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ သတ္တမံ။

၈. ဥဒ္ဒေသဝိဘင်္ဂသုတ္တံ

၃၁၃. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ။ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဥဒ္ဒေသဝိဘင်္ဂံ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, ဒေသေဿာမိ။ တံ သုဏာထ, သာဓုကံ မနသိ ကရောထ; ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘တထာ တထာ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဥပပရိက္ခေယျ ယထာ ယထာ [ယထာ ယထာဿ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဥပပရိက္ခတော ဗဟိဒ္ဓါ စဿ ဝိညာဏံ အဝိက္ခိတ္တံ အဝိသဋံ, အဇ္ဈတ္တံ အသဏ္ဌိတံ အနုပါဒါယ န ပရိတဿေယျ။ ဗဟိဒ္ဓါ, ဘိက္ခဝေ, ဝိညာဏေ အဝိက္ခိတ္တေ အဝိသဋေ သတိ အဇ္ဈတ္တံ အသဏ္ဌိတေ အနုပါဒါယ အပရိတဿတော အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏဒုက္ခသမုဒယသမ္ဘဝေါ န ဟောတီ’’တိ။ ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ ဣဒံ ဝတွာန သုဂတော ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ပါဝိသိ။

၃၁၄. အထ ခေါ တေသံ ဘိက္ခူနံ, အစိရပက္ကန္တဿ ဘဂဝတော, ဧတဒဟောသိ – ‘‘ဣဒံ ခေါ နော, အာဝုသော, ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘဇိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ပဝိဋ္ဌော – ‘တထာ တထာ, ဘိက္ခဝေ , ဘိက္ခု ဥပပရိက္ခေယျ ယထာ ယထာ ဥပပရိက္ခတော ဗဟိဒ္ဓါ စဿ ဝိညာဏံ အဝိက္ခိတ္တံ အဝိသဋံ, အဇ္ဈတ္တံ အသဏ္ဌိတံ အနုပါဒါယ န ပရိတဿေယျ။ ဗဟိဒ္ဓါ , ဘိက္ခဝေ, ဝိညာဏေ အဝိက္ခိတ္တေ အဝိသဋေ သတိ အဇ္ဈတ္တံ အသဏ္ဌိတေ အနုပါဒါယ အပရိတဿတော အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏဒုက္ခသမုဒယသမ္ဘဝေါ န ဟောတီ’တိ။ ကော နု ခေါ ဣမဿ ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘတ္တဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဝိဘဇေယျာ’’တိ? အထ ခေါ တေသံ ဘိက္ခူနံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အယံ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော သတ္ထု စေဝ သံဝဏ္ဏိတော သမ္ဘာဝိတော စ ဝိညူနံ သဗြဟ္မစာရီနံ; ပဟောတိ စာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော ဣမဿ ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘတ္တဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဝိဘဇိတုံ။ ယံနူန မယံ ယေနာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော တေနုပသင်္ကမေယျာမ; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ မဟာကစ္စာနံ ဧတမတ္ထံ ပဋိပုစ္ဆေယျာမာ’’တိ။

အထ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ယေနာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ မဟာကစ္စာနေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိံသု။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခေါ တေ ဘိက္ခူ အာယသ္မန္တံ မဟာကစ္စာနံ ဧတဒဝေါစုံ –

‘‘ဣဒံ ခေါ နော, အာဝုသော ကစ္စာန, ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘဇိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ပဝိဋ္ဌော – ‘တထာ တထာ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဥပပရိက္ခေယျ ယထာ ယထာ ဥပပရိက္ခတော ဗဟိဒ္ဓါ စဿ ဝိညာဏံ အဝိက္ခိတ္တံ အဝိသဋံ, အဇ္ဈတ္တံ အသဏ္ဌိတံ အနုပါဒါယ န ပရိတဿေယျ။ ဗဟိဒ္ဓါ, ဘိက္ခဝေ, ဝိညာဏေ အဝိက္ခိတ္တေ အဝိသဋေ သတိ အဇ္ဈတ္တံ အသဏ္ဌိတေ အနုပါဒါယ အပရိတဿတော အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏဒုက္ခသမုဒယသမ္ဘဝေါ န ဟောတီ’တိ။ တေသံ နော, အာဝုသော ကစ္စာန, အမှာကံ, အစိရပက္ကန္တဿ ဘဂဝတော, ဧတဒဟောသိ – ‘ဣဒံ ခေါ နော, အာဝုသော, ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘဇိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ပဝိဋ္ဌော – တထာ တထာ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဥပပရိက္ခေယျ, ယထာ ယထာ ဥပပရိက္ခတော ဗဟိဒ္ဓါ စဿ ဝိညာဏံ အဝိက္ခိတ္တံ အဝိသဋံ အဇ္ဈတ္တံ အသဏ္ဌိတံ အနုပါဒါယ န ပရိတဿေယျ။ ဗဟိဒ္ဓါ, ဘိက္ခဝေ, ဝိညာဏေ အဝိက္ခိတ္တေ အဝိသဋေ သတိ အဇ္ဈတ္တံ အသဏ္ဌိတေ အနုပါဒါယ အပရိတဿတော အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏဒုက္ခသမုဒယသမ္ဘဝေါ န ဟောတီ’တိ။ ကော နု ခေါ ဣမဿ ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘတ္တဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဝိဘဇေယျာ’’တိ။ ‘‘တေသံ နော, အာဝုသော ကစ္စာန, အမှာကံ ဧတဒဟောသိ – ‘အယံ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော သတ္ထု စေဝ သံဝဏ္ဏိတော, သမ္ဘာဝိတော စ ဝိညူနံ သဗြဟ္မစာရီနံ။ ပဟောတိ စာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော ဣမဿ ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘတ္တဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဝိဘဇိတုံ။ ယံနူန မယံ ယေနာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော တေနုပသင်္ကမေယျာမ; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ မဟာကစ္စာနံ ဧတမတ္ထံ ပဋိပုစ္ဆေယျာမာ’တိ – ဝိဘဇတာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော’’တိ။

၃၁၅. ‘‘‘သေယျထာပိ, အာဝုသော, ပုရိသော သာရတ္ထိကော သာရဂဝေသီ သာရပရိယေသနံ စရမာနော မဟတော ရုက္ခဿ တိဋ္ဌတော သာရဝတော အတိက္ကမ္မေဝ မူလံ အတိက္ကမ္မ ခန္ဓံ သာခါပလာသေ သာရံ ပရိယေသိတဗ္ဗံ မညေယျ, ဧဝံ သမ္ပဒမိဒံ အာယသ္မန္တာနံ သတ္ထရိ သမ္မုခီဘူတေ တံ ဘဂဝန္တံ အတိသိတွာ အမှေ ဧတမတ္ထံ ပဋိပုစ္ဆိတဗ္ဗံ မညထ။ သော ဟာဝုသော, ဘဂဝါ ဇာနံ ဇာနာတိ, ပဿံ ပဿတိ, စက္ခုဘူတော ဉာဏဘူတော ဓမ္မဘူတော ဗြဟ္မဘူတော ဝတ္တာ ပဝတ္တာ အတ္ထဿ နိန္နေတာ အမတဿ ဒါတာ ဓမ္မဿာမီ တထာဂတော။ သော စေဝ ပနေတဿ ကာလော အဟောသိ ယံ ဘဂဝန္တံယေဝ ဧတမတ္ထံ ပဋိပုစ္ဆေယျာထ; ယထာ ဝေါ ဘဂဝါ ဗျာကရေယျ တထာ နံ ဓါရေယျာထာ’’’တိ။ ‘အဒ္ဓါဝုသော ကစ္စာန, ဘဂဝါ ဇာနံ ဇာနာတိ, ပဿံ ပဿတိ, စက္ခုဘူတော ဉာဏဘူတော ဓမ္မဘူတော ဗြဟ္မဘူတော ဝတ္တာ ပဝတ္တာ အတ္ထဿ နိန္နေတာ အမတဿ ဒါတာ ဓမ္မဿာမီ တထာဂတော။ သော စေဝ ပနေတဿ ကာလော အဟောသိ ယံ ဘဂဝန္တံယေဝ ဧတမတ္ထံ ပဋိပုစ္ဆေယျာမ; ယထာ နော ဘဂဝါ ဗျာကရေယျ တထာ နံ ဓါရေယျာမ။ အပိ စာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော သတ္ထု စေဝ သံဝဏ္ဏိတော သမ္ဘာဝိတော စ ဝိညူနံ သဗြဟ္မစာရီနံ။ ပဟောတိ စာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော ဣမဿ ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘတ္တဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဝိဘဇိတုံ။ ဝိဘဇတာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော အဂရုံ ကရိတွာ’တိ။ ‘တေန ဟာဝုသော, သုဏာထ, သာဓုကံ မနသိ ကရောထ; ဘာသိဿာမီ’တိ။ ‘ဧဝမာဝုသော’တိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ အာယသ္မတော မဟာကစ္စာနဿ ပစ္စဿောသုံ။ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော ဧတဒဝေါစ –

‘ယံ ခေါ နော, အာဝုသော, ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘဇိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ပဝိဋ္ဌော – တထာ တထာ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဥပပရိက္ခေယျ, ယထာ ယထာ ဥပပရိက္ခတော ဗဟိဒ္ဓါ စဿ ဝိညာဏံ အဝိက္ခိတ္တံ အဝိသဋံ အဇ္ဈတ္တံ အသဏ္ဌိတံ အနုပါဒါယ န ပရိတဿေယျ, ဗဟိဒ္ဓါ, ဘိက္ခဝေ, ဝိညာဏေ အဝိက္ခိတ္တေ အဝိသဋေ သတိ အဇ္ဈတ္တံ အသဏ္ဌိတေ အနုပါဒါယ အပရိတဿတော အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏဒုက္ခသမုဒယသမ္ဘဝေါ န ဟောတီ’တိ။ ဣမဿ ခေါ အဟံ, အာဝုသော, ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘတ္တဿ ဧဝံ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အာဇာနာမိ။

၃၁၆. ‘‘ကထဉ္စာဝုသော, ဗဟိဒ္ဓါ ဝိညာဏံ ဝိက္ခိတ္တံ ဝိသဋန္တိ ဝုစ္စတိ? ဣဓါဝုသော, ဘိက္ခုနော စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ ရူပနိမိတ္တာနုသာရိ ဝိညာဏံ ဟောတိ ရူပနိမိတ္တဿာဒဂဓိတံ [။ဂထိတံ (သီ. ဣ.)] ရူပနိမိတ္တဿာဒဝိနိဗန္ဓံ [။ဝိနိဗန္ဓံ (သီ. ဣ.)] ရူပနိမိတ္တဿာဒသံယောဇနသံယုတ္တံ ဗဟိဒ္ဓါ ဝိညာဏံ ဝိက္ခိတ္တံ ဝိသဋန္တိ ဝုစ္စတိ။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ။ပေ.။ ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ။ ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ။ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ။ မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ ဓမ္မနိမိတ္တာနုသာရီ ဝိညာဏံ ဟောတိ; ဓမ္မနိမိတ္တဿာဒဂဓိတံ ဓမ္မနိမိတ္တဿာဒဝိနိဗန္ဓံ ဓမ္မနိမိတ္တဿာဒသံယောဇနသံယုတ္တံ ဗဟိဒ္ဓါ ဝိညာဏံ ဝိက္ခိတ္တံ ဝိသဋန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ ခေါ အာဝုသော, ဗဟိဒ္ဓါ ဝိညာဏံ ဝိက္ခိတ္တံ ဝိသဋန္တိ ဝုစ္စတိ။

၃၁၇. ‘‘ကထဉ္စာဝုသော, ဗဟိဒ္ဓါ ဝိညာဏံ အဝိက္ခိတ္တံ အဝိသဋန္တိ ဝုစ္စတိ ? ဣဓါဝုသော, ဘိက္ခုနော စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ န ရူပနိမိတ္တာနုသာရိ ဝိညာဏံ ဟောတိ ရူပနိမိတ္တဿာဒဂဓိတံ န ရူပနိမိတ္တဿာဒဝိနိဗန္ဓံ န ရူပနိမိတ္တဿာဒသံယောဇနသံယုတ္တံ ဗဟိဒ္ဓါ ဝိညာဏံ အဝိက္ခိတ္တံ အဝိသဋန္တိ ဝုစ္စတိ ။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ။ပေ.။ ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ။ ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ။ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ။ မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ န ဓမ္မနိမိတ္တာနုသာရီ ဝိညာဏံ ဟောတိ န ဓမ္မနိမိတ္တဿာဒဂဓိတံ န ဓမ္မနိမိတ္တဿာဒဝိနိဗန္ဓံ န ဓမ္မနိမိတ္တဿာဒသံယောဇနသံယုတ္တံ ဗဟိဒ္ဓါ ဝိညာဏံ အဝိက္ခိတ္တံ အဝိသဋန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ ခေါ, အာဝုသော, ဗဟိဒ္ဓါ ဝိညာဏံ အဝိက္ခိတ္တံ အဝိသဋန္တိ ဝုစ္စတိ။

၃၁၈. ‘‘ကထဉ္စာဝုသော, အဇ္ဈတ္တံ [အဇ္ဈတ္တံ စိတ္တံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] သဏ္ဌိတန္တိ ဝုစ္စတိ? ဣဓါဝုသော, ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ဣတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ တဿ ဝိဝေကဇဣတိသုခါနုသာရိ ဝိညာဏံ ဟောတိ ဝိဝေကဇဣတိသုခဿာဒဂဓိတံ ဝိဝေကဇဣတိသုခဿာဒဝိနိဗန္ဓံ ဝိဝေကဇဣတိသုခဿာဒသံယောဇနသံယုတ္တံ အဇ္ဈတ္တံ စိတ္တံ သဏ္ဌိတန္တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခု ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ အဇ္ဈတ္တံ သမ္ပသာဒနံ စေတသော ဧကောဒိဘာဝံ အဝိတက္ကံ အဝိစာရံ သမာဓိဇံ ဣတိသုခံ ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ တဿ သမာဓိဇဣတိသုခါနုသာရိ ဝိညာဏံ ဟောတိ သမာဓိဇဣတိသုခဿာဒဂဓိတံ သမာဓိဇဣတိသုခဿာဒဝိနိဗန္ဓံ သမာဓိဇဣတိသုခဿာဒသံယောဇနသံယုတ္တံ အဇ္ဈတ္တံ စိတ္တံ သဏ္ဌိတန္တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခု ဣတိယာ စ ဝိရာဂါ ဥပေက္ခကော စ ဝိဟရတိ သတော စ သမ္ပဇာနော သုခဉ္စ ကာယေန ပဋိသံဝေဒေတိ, ယံ တံ အရိယာ အာစိက္ခန္တိ – ‘ဥပေက္ခကော သတိမာ သုခဝိဟာရီ’တိ တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ တဿ ဥပေက္ခာနုသာရိ ဝိညာဏံ ဟောတိ ဥပေက္ခာသုခဿာဒဂဓိတံ ဥပေက္ခာသုခဿာဒဝိနိဗန္ဓံ ဥပေက္ခာသုခဿာဒသံယောဇနသံယုတ္တံ အဇ္ဈတ္တံ စိတ္တံ သဏ္ဌိတန္တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခု သုခဿ စ ပဟာနာ ဒုက္ခဿ စ ပဟာနာ ပုဗ္ဗေဝ သောမနဿဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာ အဒုက္ခမသုခံ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိံ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ တဿ အဒုက္ခမသုခါနုသာရိ ဝိညာဏံ ဟောတိ အဒုက္ခမသုခဿာဒဂဓိတံ အဒုက္ခမသုခဿာဒဝိနိဗန္ဓံ အဒုက္ခမသုခဿာဒသံယောဇနသံယုတ္တံ အဇ္ဈတ္တံ စိတ္တံ သဏ္ဌိတန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ ခေါ, အာဝုသော, အဇ္ဈတ္တံ [အဇ္ဈတ္တံ စိတ္တံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] သဏ္ဌိတန္တိ ဝုစ္စတိ။

၃၁၉. ‘‘ကထဉ္စာဝုသော , အဇ္ဈတ္တံ [အဇ္ဈတ္တံ စိတ္တံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] အသဏ္ဌိတန္တိ ဝုစ္စတိ? ဣဓါဝုသော, ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ။ပေ.။ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ တဿ န ဝိဝေကဇဣတိသုခါနုသာရိ ဝိညာဏံ ဟောတိ န ဝိဝေကဇဣတိသုခဿာဒဂဓိတံ န ဝိဝေကဇဣတိသုခဿာဒဝိနိဗန္ဓံ န ဝိဝေကဇဣတိသုခဿာဒသံယောဇနသံယုတ္တံ အဇ္ဈတ္တံ စိတ္တံ အသဏ္ဌိတန္တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခု ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ။ပေ.။ ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ တဿ န သမာဓိဇဣတိသုခါနုသာရိ ဝိညာဏံ ဟောတိ န သမာဓိဇဣတိသုခဿာဒဂဓိတံ န သမာဓိဇဣတိသုခဿာဒဝိနိဗန္ဓံ န သမာဓိဇဣတိသုခဿာဒသံယောဇနသံယုတ္တံ အဇ္ဈတ္တံ စိတ္တံ အသဏ္ဌိတန္တိ ဝုစ္စတိ ။

‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခု ဣတိယာ စ ဝိရာဂါ။ပေ.။ တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ တဿ န ဥပေက္ခာနုသာရိ ဝိညာဏံ ဟောတိ န ဥပေက္ခာသုခဿာဒဂဓိတံ န ဥပေက္ခာသုခဿာဒဝိနိဗန္ဓံ န ဥပေက္ခာသုခဿာဒသံယောဇနသံယုတ္တံ အဇ္ဈတ္တံ စိတ္တံ အသဏ္ဌိတန္တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ပုန စပရံ, အာဝုသော, ဘိက္ခု သုခဿ စ ပဟာနာ ဒုက္ခဿ စ ပဟာနာ ပုဗ္ဗေဝ သောမနဿဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာ အဒုက္ခမသုခံ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိံ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ တဿ န အဒုက္ခမသုခါနုသာရိ ဝိညာဏံ ဟောတိ န အဒုက္ခမသုခဿာဒဂဓိတံ န အဒုက္ခမသုခဿာဒဝိနိဗန္ဓံ န အဒုက္ခမသုခဿာဒသံယောဇနသံယုတ္တံ အဇ္ဈတ္တံ စိတ္တံ အသဏ္ဌိတန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ ခေါ, အာဝုသော, အဇ္ဈတ္တံ [အဇ္ဈတ္တံ စိတ္တံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] အသဏ္ဌိတန္တိ ဝုစ္စတိ။

၃၂၀. ‘‘ကထဉ္စာဝုသော, အနုပါဒါ ပရိတဿနာ ဟောတိ? ဣဓါဝုသော, အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနော အရိယာနံ အဒဿာဝီ အရိယဓမ္မဿ အကောဝိဒေါ အရိယဓမ္မေ အဝိနီတော သပ္ပုရိသာနံ အဒဿာဝီ သပ္ပုရိသဓမ္မဿ အကောဝိဒေါ သပ္ပုရိသဓမ္မေ အဝိနီတော ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ ရူပဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ အတ္တနိ ဝါ ရူပံ ရူပသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ။ တဿ တံ ရူပံ ဝိပရိဏမတိ, အညထာ ဟောတိ။ တဿ ရူပဝိပရိဏာမညထာဘာဝါ ရူပဝိပရိဏာမာနုပရိဝတ္တိ ဝိညာဏံ ဟောတိ။ တဿ ရူပဝိပရိဏာမာနုပရိဝတ္တဇာ ပရိတဿနာ ဓမ္မသမုပ္ပါဒါ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌန္တိ။ စေတသော ပရိယာဒါနာ ဥတ္တာသဝါ စ ဟောတိ ဝိဃာတဝါ စ အပေက္ခဝါ စ အနုပါဒါယ စ ပရိတဿတိ။ ဝေဒနံ ။ပေ.။ သညံ။ သင်္ခါရေ။ ဝိညာဏံ အတ္တတော သမနုပဿတိ ဝိညာဏဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ အတ္တနိ ဝါ ဝိညာဏံ ဝိညာဏသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ။ တဿ တံ ဝိညာဏံ ဝိပရိဏမတိ, အညထာ ဟောတိ။ တဿ ဝိညာဏဝိပရိဏာမညထာဘာဝါ ဝိညာဏဝိပရိဏာမာနုပရိဝတ္တိ ဝိညာဏံ ဟောတိ။ တဿ ဝိညာဏဝိပရိဏာမာနုပရိဝတ္တဇာ ပရိတဿနာ ဓမ္မသမုပ္ပါဒါ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌန္တိ။ စေတသော ပရိယာဒါနာ ဥတ္တာသဝါ စ ဟောတိ ဝိဃာတဝါ စ အပေက္ခဝါ စ အနုပါဒါယ စ ပရိတဿတိ။ ဧဝံ ခေါ, အာဝုသော, အနုပါဒါ ပရိတဿနာ ဟောတိ။

၃၂၁. ‘‘ကထဉ္စာဝုသော, အနုပါဒါနာ အပရိတဿနာ ဟောတိ? ဣဓါဝုသော, သုတဝါ အရိယသာဝကော အရိယာနံ ဒဿာဝီ အရိယဓမ္မဿ ကောဝိဒေါ အရိယဓမ္မေ သုဝိနီတော သပ္ပုရိသာနံ ဒဿာဝီ သပ္ပုရိသဓမ္မဿ ကောဝိဒေါ သပ္ပုရိသဓမ္မေ သုဝိနီတော န ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ န ရူပဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ န အတ္တနိ ဝါ ရူပံ န ရူပသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ။ တဿ တံ ရူပံ ဝိပရိဏမတိ, အညထာ ဟောတိ။ တဿ ရူပဝိပရိဏာမညထာဘာဝါ န စ ရူပဝိပရိဏာမာနုပရိဝတ္တိ ဝိညာဏံ ဟောတိ။ တဿ န ရူပဝိပရိဏာမာနုပရိဝတ္တဇာ ပရိတဿနာ ဓမ္မသမုပ္ပါဒါ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌန္တိ။ စေတသော ပရိယာဒါနာ န စေဝုတ္တာသဝါ [န စ ဥတ္တာသဝါ (သီ.)] ဟောတိ န စ ဝိဃာတဝါ န စ အပေက္ခဝါ အနုပါဒါယ စ န ပရိတဿတိ။ န ဝေဒနံ။ န သညံ။ န သင်္ခါရေ။ န ဝိညာဏံ အတ္တတော သမနုပဿတိ န ဝိညာဏဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ န အတ္တနိ ဝါ ဝိညာဏံ န ဝိညာဏသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ။ တဿ တံ ဝိညာဏံ ဝိပရိဏမတိ, အညထာ ဟောတိ။ တဿ ဝိညာဏဝိပရိဏာမညထာဘာဝါ န စ ဝိညာဏဝိပရိဏာမာနုပရိဝတ္တိ ဝိညာဏံ ဟောတိ။ တဿ န ဝိညာဏဝိပရိဏာမာနုပရိဝတ္တဇာ ပရိတဿနာ ဓမ္မသမုပ္ပါဒါ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌန္တိ။ စေတသော ပရိယာဒါနာ န စေဝုတ္တာသဝါ ဟောတိ န စ ဝိဃာတဝါ န စ အပေက္ခဝါ, အနုပါဒါယ စ န ပရိတဿတိ။ ဧဝံ ခေါ, အာဝုသော, အနုပါဒါ အပရိတဿနာ ဟောတိ။

‘‘ယံ ခေါ နော, အာဝုသော, ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘဇိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ပဝိဋ္ဌော – ‘တထာ တထာ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဥပပရိက္ခေယျ ယထာ ယထာ ဥပပရိက္ခတော ဗဟိဒ္ဓါ စဿ ဝိညာဏံ အဝိက္ခိတ္တံ အဝိသဋံ, အဇ္ဈတ္တံ အသဏ္ဌိတံ အနုပါဒါယ န ပရိတဿေယျ။ ဗဟိဒ္ဓါ, ဘိက္ခဝေ, ဝိညာဏေ အဝိက္ခိတ္တေ အဝိသဋေ သတိ အဇ္ဈတ္တံ အသဏ္ဌိတေ အနုပါဒါယ အပရိတဿတော အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏဒုက္ခသမုဒယသမ္ဘဝေါ န ဟောတီ’တိ။ ဣမဿ ခေါ အဟံ, အာဝုသော, ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘတ္တဿ ဧဝံ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အာဇာနာမိ။ အာကင်္ခမာနာ စ ပန တုမှေ အာယသ္မန္တော ဘဂဝန္တံယေဝ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတမတ္ထံ ပဋိပုစ္ဆေယျာထ; ယထာ ဝေါ ဘဂဝါ ဗျာကရောတိ တထာ နံ ဓါရေယျာထာ’’တိ။

၃၂၂. အထ ခေါ တေ ဘိက္ခူ အာယသ္မတော မဟာကစ္စာနဿ ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ –

‘‘ယံ ခေါ နော, ဘန္တေ, ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘဇိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ပဝိဋ္ဌော – ‘တထာ တထာ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဥပပရိက္ခေယျ ယထာ ယထာ ဥပပရိက္ခတော ဗဟိဒ္ဓါ စဿ ဝိညာဏံ အဝိက္ခိတ္တံ အဝိသဋံ, အဇ္ဈတ္တံ အသဏ္ဌိတံ အနုပါဒါယ န ပရိတဿေယျ။ ဗဟိဒ္ဓါ, ဘိက္ခဝေ, ဝိညာဏေ အဝိက္ခိတ္တေ အဝိသဋေ သတိ အဇ္ဈတ္တံ အသဏ္ဌိတေ အနုပါဒါယ အပရိတဿတော အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏဒုက္ခသမုဒယသမ္ဘဝေါ န ဟောတီ’’’တိ။

‘‘တေသံ နော, ဘန္တေ, အမှာကံ, အစိရပက္ကန္တဿ ဘဂဝတော, ဧတဒဟောသိ – ‘ဣဒံ ခေါ နော, အာဝုသော, ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘဇိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ပဝိဋ္ဌော – တထာ တထာ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဥပပရိက္ခေယျ, ယထာ ယထာ ဥပပရိက္ခတော ဗဟိဒ္ဓါ စဿ ဝိညာဏံ အဝိက္ခိတ္တံ အဝိသဋံ, အဇ္ဈတ္တံ အသဏ္ဌိတံ အနုပါဒါယ န ပရိတဿေယျ။ ဗဟိဒ္ဓါ, ဘိက္ခဝေ, ဝိညာဏေ အဝိက္ခိတ္တေ အဝိသဋေ သတိ အဇ္ဈတ္တံ အသဏ္ဌိတေ အနုပါဒါယ အပရိတဿတော အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏဒုက္ခသမုဒယသမ္ဘဝေါ န ဟောတီတိ။ ကော နု ခေါ ဣမဿ ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘတ္တဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဝိဘဇေယျာ’တိ? တေသံ နော, ဘန္တေ, အမှာကံ ဧတဒဟောသိ – ‘အယံ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော သတ္ထု စေဝ သံဝဏ္ဏိတော သမ္ဘာဝိတော စ ဝိညူနံ သဗြဟ္မစာရီနံ။ ပဟောတိ စာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော ဣမဿ ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဥဒ္ဒေသဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အဝိဘတ္တဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဝိဘဇိတုံ။ ယံနူန မယံ ယေနာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော တေနုပသင်္ကမေယျာမ; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ မဟာကစ္စာနံ ဧတမတ္ထံ ပဋိပုစ္ဆေယျာမာ’တိ။

‘‘အထ ခေါ မယံ, ဘန္တေ, ယေနာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော တေနုပသင်္ကမိမှ; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ မဟာကစ္စာနံ ဧတမတ္ထံ ပဋိပုစ္ဆိမှ။ တေသံ နော, ဘန္တေ, အာယသ္မတာ မဟာကစ္စာနေန ဣမေဟိ အာကာရေဟိ ဣမေဟိ ပဒေဟိ ဣမေဟိ ဗျဉ္ဇနေဟိ အတ္ထော ဝိဘတ္တော’’တိ။

‘‘ပဏ္ဍိတော, ဘိက္ခဝေ, မဟာကစ္စာနော; မဟာပညော, ဘိက္ခဝေ, မဟာကစ္စာနော။ မံ စေပိ တုမှေ, ဘိက္ခဝေ, ဧတမတ္ထံ ပဋိပုစ္ဆေယျာထ, အဟမ္ပိ ဧဝမေဝံ ဗျာကရေယျံ ယထာ တံ မဟာကစ္စာနေန ဗျာကတံ။ ဧသော စေဝေတဿ [ဧသော စေတဿ (သီ. ဣ.), ဧသော စေဝ တဿ (သျာ. ကံ.), ဧသောယေဝ တဿ (က.)] အတ္ထော။ ဧဝဉ္စ နံ ဓါရေယျာထာ’’တိ။

ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနာ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒုန္တိ။

ဥဒ္ဒေသဝိဘင်္ဂသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ အဋ္ဌမံ။

၉. အရဏဝိဘင်္ဂသုတ္တံ

၃၂၃. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ။ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အရဏဝိဘင်္ဂံ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, ဒေသေဿာမိ။ တံ သုဏာထ, သာဓုကံ မနသိ ကရောထ; ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘န ကာမသုခမနုယုဉ္ဇေယျ ဟီနံ ဂမ္မံ ပေါထုဇ္ဇနိကံ အနရိယံ အနတ္ထသံဟိတံ, န စ အတ္တကိလမထာနုယောဂမနုယုဉ္ဇေယျ ဒုက္ခံ အနရိယံ အနတ္ထသံဟိတံ။ ဧတေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ [ဧတေ ခေါ (သီ.), ဧတေ တေ (သျာ. ကံ. ဣ.)], ဥဘော အန္တေ အနုပဂမ္မ မဇ္ဈိမာ ပဋိပဒါ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ, စက္ခုကရဏီ ဉာဏကရဏီ ဥပသမာယ အဘိညာယ သမ္ဗောဓါယ နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တတိ။ ဥဿာဒနဉ္စ ဇညာ, အပသာဒနဉ္စ ဇညာ; ဥဿာဒနဉ္စ ဉတွာ အပသာဒနဉ္စ ဉတွာ နေဝုဿာဒေယျ, န အပသာဒေယျ [နာပသာဒေယျ (သီ.)], ဓမ္မမေဝ ဒေသေယျ။ သုခဝိနိစ္ဆယံ ဇညာ; သုခဝိနိစ္ဆယံ ဉတွာ အဇ္ဈတ္တံ သုခမနုယုဉ္ဇေယျ။ ရဟောဝါဒံ န ဘာသေယျ, သမ္မုခါ န ခီဏံ [နာတိခီဏံ (သျာ. ကံ. က.)] ဘဏေ။ အတရမာနောဝ ဘာသေယျ, နော တရမာနော။ ဇနပဒနိရုတ္တိံ နာဘိနိဝေသေယျ, သမညံ နာတိဓါဝေယျာတိ – အယမုဒ္ဒေသော အရဏဝိဘင်္ဂဿ။

၃၂၄. ‘‘‘န ကာမသုခမနုယုဉ္ဇေယျ ဟီနံ ဂမ္မံ ပေါထုဇ္ဇနိကံ အနရိယံ အနတ္ထသံဟိတံ, န စ အတ္တကိလမထာနုယောဂမနုယုဉ္ဇေယျ ဒုက္ခံ အနရိယံ အနတ္ထသံဟိတ’န္တိ – ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ; ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ယော ကာမပဋိသန္ဓိသုခိနော သောမနဿာနုယောဂေါ ဟီနော ဂမ္မော ပေါထုဇ္ဇနိကော အနရိယော အနတ္ထသံဟိတော, သဒုက္ခော ဧသော ဓမ္မော သဥပဃာတော သဥပါယာသော သပရိဠာဟော; မိစ္ဆာပဋိပဒါ။ ယော ကာမပဋိသန္ဓိသုခိနော သောမနဿာနုယောဂံ အနနုယောဂေါ ဟီနံ ဂမ္မံ ပေါထုဇ္ဇနိကံ အနရိယံ အနတ္ထသံဟိတံ, အဒုက္ခော ဧသော ဓမ္မော အနုပဃာတော အနုပါယာသော အပရိဠာဟော; သမ္မာပဋိပဒါ။ ယော အတ္တကိလမထာနုယောဂေါ ဒုက္ခော အနရိယော အနတ္ထသံဟိတော, သဒုက္ခော ဧသော ဓမ္မော သဥပဃာတော သဥပါယာသော သပရိဠာဟော; မိစ္ဆာပဋိပဒါ။ ယော အတ္တကိလမထာနုယောဂံ အနနုယောဂေါ ဒုက္ခံ အနရိယံ အနတ္ထသံဟိတံ, အဒုက္ခော ဧသော ဓမ္မော အနုပဃာတော အနုပါယာသော အပရိဠာဟော; သမ္မာပဋိပဒါ။ ‘န ကာမသုခမနုယုဉ္ဇေယျ ဟီနံ ဂမ္မံ ပေါထုဇ္ဇနိကံ အနရိယံ အနတ္ထသံဟိတံ, န စ အတ္တကိလမထာနုယောဂံ အနုယုဉ္ဇေယျ ဒုက္ခံ အနရိယံ အနတ္ထသံဟိတ’န္တိ – ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။

၃၂၅. ‘‘‘ဧတေ ခေါ ဥဘော အန္တေ အနုပဂမ္မ မဇ္ဈိမာ ပဋိပဒါ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ, စက္ခုကရဏီ ဉာဏကရဏီ ဥပသမာယ အဘိညာယ သမ္ဗောဓါယ နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တတီ’တိ – ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? အယမေဝ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ, သေယျထိဒံ – သမ္မာဒိဋ္ဌိ , သမ္မာသင်္ကပ္ပော, သမ္မာဝါစာ, သမ္မာကမ္မန္တော, သမ္မာအာဇီဝေါ, သမ္မာဝါယာမော, သမ္မာသတိ, သမ္မာသမာဓိ။ ‘ဧတေ ခေါ ဥဘော အန္တေ အနုပဂမ္မ မဇ္ဈိမာ ပဋိပဒါ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ, စက္ခုကရဏီ ဉာဏကရဏီ ဥပသမာယ အဘိညာယ သမ္ဗောဓါယ နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တတီ’တိ – ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ, ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။

၃၂၆. ‘‘‘ဥဿာဒနဉ္စ ဇညာ, အပသာဒနဉ္စ ဇညာ; ဥဿာဒနဉ္စ ဉတွာ အပသာဒနဉ္စ ဉတွာ နေဝုဿာဒေယျ, န အပသာဒေယျ, ဓမ္မမေဝ ဒေသေယျာ’တိ – ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဥဿာဒနာ စ ဟောတိ အပသာဒနာ စ, နော စ ဓမ္မဒေသနာ? ‘ယေ ကာမပဋိသန္ဓိသုခိနော သောမနဿာနုယောဂံ အနုယုတ္တာ ဟီနံ ဂမ္မံ ပေါထုဇ္ဇနိကံ အနရိယံ အနတ္ထသံဟိတံ, သဗ္ဗေ တေ သဒုက္ခာ သဥပဃာတာ သဥပါယာသာ သပရိဠာဟာ မိစ္ဆာပဋိပန္နာ’တိ – ဣတိ ဝဒံ [ဣတိ ပရံ (က.)] ဣတ္ထေကေ အပသာဒေတိ။

‘‘‘ယေ ကာမပဋိသန္ဓိသုခိနော သောမနဿာနုယောဂံ အနနုယုတ္တာ ဟီနံ ဂမ္မံ ပေါထုဇ္ဇနိကံ အနရိယံ အနတ္ထသံဟိတံ, သဗ္ဗေ တေ အဒုက္ခာ အနုပဃာတာ အနုပါယာသာ အပရိဠာဟာ သမ္မာပဋိပန္နာ’တိ – ဣတိ ဝဒံ ဣတ္ထေကေ ဥဿာဒေတိ။

‘‘‘ယေ အတ္တကိလမထာနုယောဂံ အနုယုတ္တာ ဒုက္ခံ အနရိယံ အနတ္ထသံဟိတံ, သဗ္ဗေ တေ သဒုက္ခာ သဥပဃာတာ သဥပါယာသာ သပရိဠာဟာ မိစ္ဆာပဋိပန္နာ’တိ – ဣတိ ဝဒံ ဣတ္ထေကေ အပသာဒေတိ။

‘‘‘ယေ အတ္တကိလမထာနုယောဂံ အနနုယုတ္တာ ဒုက္ခံ အနရိယံ အနတ္ထသံဟိတံ, သဗ္ဗေ တေ အဒုက္ခာ အနုပဃာတာ အနုပါယာသာ အပရိဠာဟာ သမ္မာပဋိပန္နာ’တိ – ဣတိ ဝဒံ ဣတ္ထေကေ ဥဿာဒေတိ။

‘‘‘ယေသံ ကေသဉ္စိ ဘဝသံယောဇနံ အပ္ပဟီနံ, သဗ္ဗေ တေ သဒုက္ခာ သဥပဃာတာ သဥပါယာသာ သပရိဠာဟာ မိစ္ဆာပဋိပန္နာ’တိ – ဣတိ ဝဒံ ဣတ္ထေကေ အပသာဒေတိ။

‘‘‘ယေသံ ကေသဉ္စိ ဘဝသံယောဇနံ ပဟီနံ, သဗ္ဗေ တေ အဒုက္ခာ အနုပဃာတာ အနုပါယာသာ အပရိဠာဟာ သမ္မာပဋိပန္နာ’တိ – ဣတိ ဝဒံ ဣတ္ထေကေ ဥဿာဒေတိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဥဿာဒနာ စ ဟောတိ အပသာဒနာ စ, နော စ ဓမ္မဒေသနာ။

၃၂၇. ‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, နေဝုဿာဒနာ ဟောတိ န အပသာဒနာ, ဓမ္မဒေသနာ စ [ဓမ္မဒေသနာဝ (သျာ. ကံ.)]? ‘ယေ ကာမပဋိသန္ဓိသုခိနော သောမနဿာနုယောဂံ အနုယုတ္တာ ဟီနံ ဂမ္မံ ပေါထုဇ္ဇနိကံ အနရိယံ အနတ္ထသံဟိတံ, သဗ္ဗေ တေ သဒုက္ခာ သဥပဃာတာ သဥပါယာသာ သပရိဠာဟာ မိစ္ဆာပဋိပန္နာ’တိ – န ဧဝမာဟ။ ‘အနုယောဂေါ စ ခေါ, သဒုက္ခော ဧသော ဓမ္မော သဥပဃာတော သဥပါယာသော သပရိဠာဟော; မိစ္ဆာပဋိပဒါ’တိ – ဣတိ ဝဒံ ဓမ္မမေဝ ဒေသေတိ။

‘‘‘ယေ ကာမပဋိသန္ဓိသုခိနော သောမနဿာနုယောဂံ အနနုယုတ္တာ ဟီနံ ဂမ္မံ ပေါထုဇ္ဇနိကံ အနရိယံ အနတ္ထသံဟိတံ, သဗ္ဗေ တေ အဒုက္ခာ အနုပဃာတာ အနုပါယာသာ အပရိဠာဟာ သမ္မာပဋိပန္နာ’တိ – န ဧဝမာဟ။ ‘အနနုယောဂေါ စ ခေါ, အဒုက္ခော ဧသော ဓမ္မော အနုပဃာတော အနုပါယာသော အပရိဠာဟော; သမ္မာပဋိပဒါ’တိ – ဣတိ ဝဒံ ဓမ္မမေဝ ဒေသေတိ။

‘‘‘ယေ အတ္တကိလမထာနုယောဂံ အနုယုတ္တာ ဒုက္ခံ အနရိယံ အနတ္ထသံဟိတံ, သဗ္ဗေ တေ သဒုက္ခာ သဥပဃာတာ သဥပါယာသာ သပရိဠာဟာ မိစ္ဆာပဋိပန္နာ’တိ – န ဧဝမာဟ။ ‘အနုယောဂေါ စ ခေါ , သဒုက္ခော ဧသော ဓမ္မော သဥပဃာတော သဥပါယာသော သပရိဠာဟော; မိစ္ဆာပဋိပဒါ’တိ – ဣတိ ဝဒံ ဓမ္မမေဝ ဒေသေတိ။

‘‘‘ယေ အတ္တကိလမထာနုယောဂံ အနနုယုတ္တာ ဒုက္ခံ အနရိယံ အနတ္ထသံဟိတံ, သဗ္ဗေ တေ အဒုက္ခာ အနုပဃာတာ အနုပါယာသာ အပရိဠာဟာ သမ္မာပဋိပန္နာ’တိ – န ဧဝမာဟ။ ‘အနနုယောဂေါ စ ခေါ, အဒုက္ခော ဧသော ဓမ္မော အနုပဃာတော အနုပါယာသော အပရိဠာဟော; သမ္မာပဋိပဒါ’တိ – ဣတိ ဝဒံ ဓမ္မမေဝ ဒေသေတိ။

‘‘‘ယေသံ ကေသဉ္စိ ဘဝသံယောဇနံ အပ္ပဟီနံ, သဗ္ဗေ တေ သဒုက္ခာ သဥပဃာတာ သဥပါယာသာ သပရိဠာဟာ မိစ္ဆာပဋိပန္နာ’တိ – န ဧဝမာဟ ။ ‘ဘဝသံယောဇနေ စ ခေါ အပ္ပဟီနေ ဘဝေါပိ အပ္ပဟီနော ဟောတီ’တိ – ဣတိ ဝဒံ ဓမ္မမေဝ ဒေသေတိ။

‘‘‘ယေသံ ကေသဉ္စိ ဘဝသံယောဇနံ ပဟီနံ, သဗ္ဗေ တေ အဒုက္ခာ အနုပဃာတာ အနုပါယာသာ အပရိဠာဟာ သမ္မာပဋိပန္နာ’တိ – န ဧဝမာဟ။ ‘ဘဝသံယောဇနေ စ ခေါ ပဟီနေ ဘဝေါပိ ပဟီနော ဟောတီ’တိ – ဣတိ ဝဒံ ဓမ္မမေဝ ဒေသေတိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, နေဝုဿာဒနာ ဟောတိ န အပသာဒနာ, ဓမ္မဒေသနာ စ။ ‘ဥဿာဒနဉ္စ ဇညာ, အပသာဒနဉ္စ ဇညာ; ဥဿာဒနဉ္စ ဉတွာ အပသာဒနဉ္စ ဉတွာ နေဝုဿာဒေယျ, န အပသာဒေယျ, ဓမ္မမေဝ ဒေသေယျာ’တိ – ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။

၃၂၈. ‘‘‘သုခဝိနိစ္ဆယံ ဇညာ; သုခဝိနိစ္ဆယံ ဉတွာ အဇ္ဈတ္တံ သုခမနုယုဉ္ဇေယျာ’တိ – ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ပဉ္စိမေ, ဘိက္ခဝေ, ကာမဂုဏာ။ ကတမေ ပဉ္စ? စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ, သောတဝိညေယျာ သဒ္ဒါ။ ဃာနဝိညေယျာ ဂန္ဓာ။ ဇိဝှာဝိညေယျာ ရသာ။ ကာယဝိညေယျာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ – ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စ ကာမဂုဏာ။ ယံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဣမေ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခံ သောမနဿံ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ကာမသုခံ မီဠှသုခံ ပုထုဇ္ဇနသုခံ အနရိယသုခံ။ ‘န အာသေဝိတဗ္ဗံ, န ဘာဝေတဗ္ဗံ, န ဗဟုလီကာတဗ္ဗံ, ဘာယိတဗ္ဗံ ဧတဿ သုခဿာ’တိ – ဝဒါမိ။ ဣဓ , ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ဣတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ အဇ္ဈတ္တံ သမ္ပသာဒနံ စေတသော ဧကောဒိဘာဝံ အဝိတက္ကံ အဝိစာရံ သမာဓိဇံ ဣတိသုခံ ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဣတိယာ စ ဝိရာဂါ ဥပေက္ခကော စ ဝိဟရတိ။ပေ.။ တတိယံ ဈာနံ။ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ နေက္ခမ္မသုခံ ပဝိဝေကသုခံ ဥပသမသုခံ သမ္ဗောဓိသုခံ။ ‘အာသေဝိတဗ္ဗံ, ဘာဝေတဗ္ဗံ, ဗဟုလီကာတဗ္ဗံ, န ဘာယိတဗ္ဗံ ဧတဿ သုခဿာ’တိ – ဝဒါမိ ။ ‘သုခဝိနိစ္ဆယံ ဇညာ ; သုခဝိနိစ္ဆယံ ဉတွာ အဇ္ဈတ္တံ သုခမနုယုဉ္ဇေယျာ’တိ – ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။

၃၂၉. ‘‘‘ရဟောဝါဒံ န ဘာသေယျ, သမ္မုခါ န ခီဏံ ဘဏေ’တိ – ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယံ ဇညာ ရဟောဝါဒံ အဘူတံ အတစ္ဆံ အနတ္ထသံဟိတံ သသက္ကံ [သမ္ပတ္တံ (က.)] တံ ရဟောဝါဒံ န ဘာသေယျ။ ယမ္ပိ ဇညာ ရဟောဝါဒံ ဘူတံ တစ္ဆံ အနတ္ထသံဟိတံ တဿပိ သိက္ခေယျ အဝစနာယ။ ယဉ္စ ခေါ ဇညာ ရဟောဝါဒံ ဘူတံ တစ္ဆံ အတ္ထသံဟိတံ တတြ ကာလညူ အဿ တဿ ရဟောဝါဒဿ ဝစနာယ။ တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယံ ဇညာ သမ္မုခါ ခီဏဝါဒံ အဘူတံ အတစ္ဆံ အနတ္ထသံဟိတံ သသက္ကံ တံ သမ္မုခါ ခီဏဝါဒံ န ဘာသေယျ။ ယမ္ပိ ဇညာ သမ္မုခါ ခီဏဝါဒံ ဘူတံ တစ္ဆံ အနတ္ထသံဟိတံ တဿပိ သိက္ခေယျ အဝစနာယ။ ယဉ္စ ခေါ ဇညာ သမ္မုခါ ခီဏဝါဒံ ဘူတံ တစ္ဆံ အတ္ထသံဟိတံ တတြ ကာလညူ အဿ တဿ သမ္မုခါ ခီဏဝါဒဿ ဝစနာယ။ ‘ရဟောဝါဒံ န ဘာသေယျ, သမ္မုခါ န ခီဏံ ဘဏေ’တိ – ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ, ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။

၃၃၀. ‘‘‘အတရမာနောဝ ဘာသေယျ နော တရမာနော’တိ – ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? တတြ, ဘိက္ခဝေ, တရမာနဿ ဘာသတော ကာယောပိ ကိလမတိ, စိတ္တမ္ပိ ဥပဟညတိ [ဦဟညတိ (သီ.)], သရောပိ ဥပဟညတိ [ဦဟညတိ (သီ.)], ကဏ္ဌောပိ အာတုရီယတိ, အဝိသဋ္ဌမ္ပိ ဟောတိ အဝိညေယျံ တရမာနဿ ဘာသိတံ။ တတြ, ဘိက္ခဝေ, အတရမာနဿ ဘာသတော ကာယောပိ န ကိလမတိ, စိတ္တမ္ပိ န ဥပဟညတိ, သရောပိ န ဥပဟညတိ, ကဏ္ဌောပိ န အာတုရီယတိ, ဝိသဋ္ဌမ္ပိ ဟောတိ ဝိညေယျံ အတရမာနဿ ဘာသိတံ။ ‘အတရမာနောဝ ဘာသေယျ, နော တရမာနော’တိ – ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ, ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။

၃၃၁. ‘‘‘ဇနပဒနိရုတ္တိံ နာဘိနိဝေသေယျ, သမညံ နာတိဓါဝေယျာ’တိ – ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဇနပဒနိရုတ္တိယာ စ အဘိနိဝေသော ဟောတိ သမညာယ စ အတိသာရော? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, တဒေဝေကစ္စေသု ဇနပဒေသု ‘ပါတီ’တိ သဉ္ဇာနန္တိ, ‘ပတ္တ’န္တိ သဉ္ဇာနန္တိ , ‘ဝိတ္တ’န္တိ [ဝိဋ္ဌန္တိ (သျာ. ကံ.)] သဉ္ဇာနန္တိ, ‘သရာဝ’န္တိ သဉ္ဇာနန္တိ ‘ဓါရောပ’န္တိ [ဟရောသန္တိ (သျာ. ကံ.)] သဉ္ဇာနန္တိ, ‘ပေါဏ’န္တိ သဉ္ဇာနန္တိ, ‘ပိသီလဝ’န္တိ [ပိသီလန္တိ (သီ. ဣ.), ပိပိလန္တိ (သျာ. ကံ.)] သဉ္ဇာနန္တိ။ ဣတိ ယထာ ယထာ နံ တေသု တေသု ဇနပဒေသု သဉ္ဇာနန္တိ တထာ တထာ ထာမသာ ပရာမာသာ [ပရာမဿ (သီ.)] အဘိနိဝိဿ ဝေါဟရတိ – ‘ဣဒမေဝ သစ္စံ , မောဃမည’န္တိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဇနပဒနိရုတ္တိယာ စ အဘိနိဝေသော ဟောတိ သမညာယ စ အတိသာရော။

၃၃၂. ‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဇနပဒနိရုတ္တိယာ စ အနဘိနိဝေသော ဟောတိ သမညာယ စ အနတိသာရော? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, တဒေဝေကစ္စေသု ဇနပဒေသု ‘ပါတီ’တိ သဉ္ဇာနန္တိ, ‘ပတ္တ’န္တိ သဉ္ဇာနန္တိ, ‘ဝိတ္တ’န္တိ သဉ္ဇာနန္တိ, ‘သရာဝ’န္တိ သဉ္ဇာနန္တိ, ‘ဓါရောပ’န္တိ သဉ္ဇာနန္တိ, ‘ပေါဏ’န္တိ သဉ္ဇာနန္တိ, ‘ပိသီလဝ’န္တိ သဉ္ဇာနန္တိ။ ဣတိ ယထာ ယထာ နံ တေသု တေသု ဇနပဒေသု သဉ္ဇာနန္တိ ‘ဣဒံ ကိရ မေ [ဣဒံ ကိရ တေ စ (က.)] အာယသ္မန္တော သန္ဓာယ ဝေါဟရန္တီ’တိ တထာ တထာ ဝေါဟရတိ အပရာမသံ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဇနပဒနိရုတ္တိယာ စ အနဘိနိဝေသော ဟောတိ, သမညာယ စ အနတိသာရော။ ‘ဇနပဒနိရုတ္တိံ နာဘိနိဝေသေယျ သမညံ နာတိဓါဝေယျာ’တိ – ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ, ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။

၃၃၃. ‘‘တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယော ကာမပဋိသန္ဓိသုခိနော သောမနဿာနုယောဂေါ ဟီနော ဂမ္မော ပေါထုဇ္ဇနိကော အနရိယော အနတ္ထသံဟိတော, သဒုက္ခော ဧသော ဓမ္မော သဥပဃာတော သဥပါယာသော သပရိဠာဟော; မိစ္ဆာပဋိပဒါ။ တသ္မာ ဧသော ဓမ္မော သရဏော။ တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယော ကာမပဋိသန္ဓိသုခိနော သောမနဿာနုယောဂံ အနနုယောဂေါ ဟီနံ ဂမ္မံ ပေါထုဇ္ဇနိကံ အနရိယံ အနတ္ထသံဟိတံ, အဒုက္ခော ဧသော ဓမ္မော အနုပဃာတော အနုပါယာသော အပရိဠာဟော; သမ္မာပဋိပဒါ။ တသ္မာ ဧသော ဓမ္မော အရဏော။

၃၃၄. ‘‘တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယော အတ္တကိလမထာနုယောဂေါ ဒုက္ခော အနရိယော အနတ္ထသံဟိတော, သဒုက္ခော ဧသော ဓမ္မော သဥပဃာတော သဥပါယာသော သပရိဠာဟော; မိစ္ဆာပဋိပဒါ။ တသ္မာ ဧသော ဓမ္မော သရဏော။ တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယော အတ္တကိလမထာနုယောဂံ အနနုယောဂေါ ဒုက္ခံ အနရိယံ အနတ္ထသံဟိတံ, အဒုက္ခော ဧသော ဓမ္မော အနုပဃာတော အနုပါယာသော အပရိဠာဟော; သမ္မာပဋိပဒါ။ တသ္မာ ဧသော ဓမ္မော အရဏော။

၃၃၅. ‘‘တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယာယံ မဇ္ဈိမာ ပဋိပဒါ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ, စက္ခုကရဏီ ဉာဏကရဏီ ဥပသမာယ အဘိညာယ သမ္ဗောဓါယ နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တတိ, အဒုက္ခော ဧသော ဓမ္မော အနုပဃာတော အနုပါယာသော အပရိဠာဟော; သမ္မာပဋိပဒါ ။ တသ္မာ ဧသော ဓမ္မော အရဏော။

၃၃၆. ‘‘တတြ , ဘိက္ခဝေ, ယာယံ ဥဿာဒနာ စ အပသာဒနာ စ နော စ ဓမ္မဒေသနာ, သဒုက္ခော ဧသော ဓမ္မော သဥပဃာတော သဥပါယာသော သပရိဠာဟော; မိစ္ဆာပဋိပဒါ။ တသ္မာ ဧသော ဓမ္မော သရဏော။ တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယာယံ နေဝုဿာဒနာ စ န အပသာဒနာ စ ဓမ္မဒေသနာ စ, အဒုက္ခော ဧသော ဓမ္မော အနုပဃာတော အနုပါယာသော အပရိဠာဟော; သမ္မာပဋိပဒါ။ တသ္မာ ဧသော ဓမ္မော အရဏော။

၃၃၇. ‘‘တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယမိဒံ ကာမသုခံ မီဠှသုခံ ပေါထုဇ္ဇနသုခံ အနရိယသုခံ , သဒုက္ခော ဧသော ဓမ္မော သဥပဃာတော သဥပါယာသော သပရိဠာဟော; မိစ္ဆာပဋိပဒါ။ တသ္မာ ဧသော ဓမ္မော သရဏော။ တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယမိဒံ နေက္ခမ္မသုခံ ပဝိဝေကသုခံ ဥပသမသုခံ သမ္ဗောဓိသုခံ, အဒုက္ခော ဧသော ဓမ္မော အနုပဃာတော အနုပါယာသော အပရိဠာဟော; သမ္မာပဋိပဒါ။ တသ္မာ ဧသော ဓမ္မော အရဏော။

၃၃၈. ‘‘တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယွာယံ ရဟောဝါဒေါ အဘူတော အတစ္ဆော အနတ္ထသံဟိတော, သဒုက္ခော ဧသော ဓမ္မော သဥပဃာတော သဥပါယာသော သပရိဠာဟော; မိစ္ဆာပဋိပဒါ။ တသ္မာ ဧသော ဓမ္မော သရဏော။ တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယွာယံ ရဟောဝါဒေါ ဘူတော တစ္ဆော အနတ္ထသံဟိတော, သဒုက္ခော ဧသော ဓမ္မော သဥပဃာတော သဥပါယာသော သပရိဠာဟော; မိစ္ဆာပဋိပဒါ။ တသ္မာ ဧသော ဓမ္မော သရဏော။ တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယွာယံ ရဟောဝါဒေါ ဘူတော တစ္ဆော အတ္ထသံဟိတော, အဒုက္ခော ဧသော ဓမ္မော အနုပဃာတော အနုပါယာသော အပရိဠာဟော; သမ္မာပဋိပဒါ။ တသ္မာ ဧသော ဓမ္မော အရဏော။

၃၃၉. ‘‘တတြ , ဘိက္ခဝေ, ယွာယံ သမ္မုခါ ခီဏဝါဒေါ အဘူတော အတစ္ဆော အနတ္ထသံဟိတော, သဒုက္ခော ဧသော ဓမ္မော သဥပဃာတော သဥပါယာသော သပရိဠာဟော; မိစ္ဆာပဋိပဒါ။ တသ္မာ ဧသော ဓမ္မော သရဏော။ တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယွာယံ သမ္မုခါ ခီဏဝါဒေါ ဘူတော တစ္ဆော အနတ္ထသံဟိတော, သဒုက္ခော ဧသော ဓမ္မော သဥပဃာတော သဥပါယာသော သပရိဠာဟော; မိစ္ဆာပဋိပဒါ။ တသ္မာ ဧသော ဓမ္မော သရဏော။ တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယွာယံ သမ္မုခါ ခီဏဝါဒေါ ဘူတော တစ္ဆော အတ္ထသံဟိတော, အဒုက္ခော ဧသော ဓမ္မော အနုပဃာတော အနုပါယာသော အပရိဠာဟော; သမ္မာပဋိပဒါ။ တသ္မာ ဧသော ဓမ္မော အရဏော။

၃၄၀. ‘‘တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယမိဒံ တရမာနဿ ဘာသိတံ, သဒုက္ခော ဧသော ဓမ္မော သဥပဃာတော သဥပါယာသော သပရိဠာဟော; မိစ္ဆာပဋိပဒါ။ တသ္မာ ဧသော ဓမ္မော သရဏော။ တတြ, ဘိက္ခဝေ , ယမိဒံ အတရမာနဿ ဘာသိတံ, အဒုက္ခော ဧသော ဓမ္မော အနုပဃာတော အနုပါယာသော အပရိဠာဟော; သမ္မာပဋိပဒါ။ တသ္မာ ဧသော ဓမ္မော အရဏော။

၃၄၁. ‘‘တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယွာယံ ဇနပဒနိရုတ္တိယာ စ အဘိနိဝေသော သမညာယ စ အတိသာရော, သဒုက္ခော ဧသော ဓမ္မော သဥပဃာတော သဥပါယာသော သပရိဠာဟော; မိစ္ဆာပဋိပဒါ။ တသ္မာ ဧသော ဓမ္မော သရဏော။ တတြ ဘိက္ခဝေ, ယွာယံ ဇနပဒနိရုတ္တိယာ စ အနဘိနိဝေသော သမညာယ စ အနတိသာရော, အဒုက္ခော ဧသော ဓမ္မော အနုပဃာတော အနုပါယာသော အပရိဠာဟော; သမ္မာပဋိပဒါ။ တသ္မာ ဧသော ဓမ္မော အရဏော။

‘‘တသ္မာတိဟ, ဘိက္ခဝေ, ‘သရဏဉ္စ ဓမ္မံ ဇာနိဿာမ, အရဏဉ္စ ဓမ္မံ ဇာနိဿာမ; သရဏဉ္စ ဓမ္မံ ဉတွာ အရဏဉ္စ ဓမ္မံ ဉတွာ အရဏပဋိပဒံ ပဋိပဇ္ဇိဿာမာ’တိ ဧဝဉှိ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, သိက္ခိတဗ္ဗံ။ သုဘူတိ စ ပန, ဘိက္ခဝေ, ကုလပုတ္တော အရဏပဋိပဒံ ပဋိပန္နော’’တိ။

ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနာ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒုန္တိ။

အရဏဝိဘင်္ဂသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ နဝမံ။

၁၀. ဓါတုဝိဘင်္ဂသုတ္တံ

၃၄၂. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ မဂဓေသု စာရိကံ စရမာနော ယေန ရာဇဂဟံ တဒဝသရိ; ယေန ဘဂ္ဂဝေါ ကုမ္ဘကာရော တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂ္ဂဝံ ကုမ္ဘကာရံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သစေ တေ, ဘဂ္ဂဝ, အဂရု ဝိဟရေမု အာဝေသနေ [ဝိဟရာမာဝေသနေ (သီ. ဣ.), ဝိဟရာမ နိဝေသနေ (သျာ. ကံ.), ဝိဟရေမု နိဝေသနေ (က.)] ဧကရတ္တ’’န္တိ။ ‘‘န ခေါ မေ, ဘန္တေ, ဂရု။ အတ္ထိ စေတ္ထ ပဗ္ဗဇိတော ပဌမံ ဝါသူပဂတော။ သစေ သော အနုဇာနာတိ, ဝိဟရထ [ဝိဟရ (သီ. ဣ.)], ဘန္တေ, ယထာသုခ’’န္တိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန ပုက္ကုသာတိ နာမ ကုလပုတ္တော ဘဂဝန္တံ ဥဒ္ဒိဿ သဒ္ဓါယ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော။ သော တသ္မိံ ကုမ္ဘကာရာဝေသနေ [ကုမ္ဘကာရနိဝေသနေ (သျာ. ကံ. က.)] ပဌမံ ဝါသူပဂတော ဟောတိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ယေနာယသ္မာ ပုက္ကုသာတိ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ ပုက္ကုသာတိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သစေ တေ, ဘိက္ခု, အဂရု ဝိဟရေမု အာဝေသနေ ဧကရတ္တ’’န္တိ။ ‘‘ဥရုန္ဒံ, အာဝုသော [ဦရူန္ဒံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.), ဥရူဒ္ဓံ (က.) ဒီ. နိ. ၂ သက္ကပဉ္ဟသုတ္တဋီကာ ဩလောကေတဗ္ဗာ], ကုမ္ဘကာရာဝေသနံ။ ဝိဟရတာယသ္မာ ယထာသုခ’’န္တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ကုမ္ဘကာရာဝေသနံ ပဝိသိတွာ ဧကမန္တံ တိဏသန္ထာရကံ [တိဏသန္ထရိကံ (သီ.), တိဏသန္ထရကံ (သျာ. ကံ.)] ပညာပေတွာ နိသီဒိ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ ဥဇုံ ကာယံ ပဏိဓါယ ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ဗဟုဒေဝ ရတ္တိံ နိသဇ္ဇာယ ဝီတိနာမေသိ။ အာယသ္မာပိ ခေါ ပုက္ကုသာတိ ဗဟုဒေဝ ရတ္တိံ နိသဇ္ဇာယ ဝီတိနာမေသိ။

အထ ခေါ ဘဂဝတော ဧတဒဟောသိ – ‘‘ပါသာဒိကံ ခေါ အယံ ကုလပုတ္တော ဣရိယတိ။ ယံနူနာဟံ ပုစ္ဆေယျ’’န္တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ ပုက္ကုသာတိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကံသိ တွံ, ဘိက္ခု, ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗဇိတော? ကော ဝါ တေ သတ္ထာ? ကဿ ဝါ တွံ ဓမ္မံ ရောစေသီ’’တိ? ‘‘အတ္ထာဝုသော, သမဏော ဂေါတမော သကျပုတ္တော သကျကုလာ ပဗ္ဗဇိတော။ တံ ခေါ ပန ဘဂဝန္တံ ဂေါတမံ ဧဝံ ကလျာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂတော – ‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ’တိ ။ တာဟံ ဘဂဝန္တံ ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗဇိတော။ သော စ မေ ဘဂဝါ သတ္ထာ။ တဿ စာဟံ ဘဂဝတော ဓမ္မံ ရောစေမီ’’တိ။ ‘‘ကဟံ ပန, ဘိက္ခု, ဧတရဟိ သော ဘဂဝါ ဝိဟရတိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ’’တိ။ ‘‘အတ္ထာဝုသော, ဥတ္တရေသု ဇနပဒေသု သာဝတ္ထိ နာမ နဂရံ။ တတ္ထ သော ဘဂဝါ ဧတရဟိ ဝိဟရတိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ’’တိ။ ‘‘ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော ပန တေ, ဘိက္ခု, သော ဘဂဝါ; ဒိသွာ စ ပန ဇာနေယျာသီ’’တိ? ‘‘န ခေါ မေ, အာဝုသော, ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော သော ဘဂဝါ; ဒိသွာ စာဟံ န ဇာနေယျ’’န္တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝတော ဧတဒဟောသိ – ‘‘မမဉ္စ ခွါယံ [မံ တွာယံ (သီ.), မမံ ခွါယံ (သျာ. ကံ.), မံ ခွါယံ (ဣ.)] ကုလပုတ္တော ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗဇိတော။ ယံနူနဿာဟံ ဓမ္မံ ဒေသေယျ’’န္တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ ပုက္ကုသာတိံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဓမ္မံ တေ, ဘိက္ခု, ဒေသေဿာမိ။ တံ သုဏာဟိ, သာဓုကံ မနသိ ကရောဟိ; ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝမာဝုသော’’တိ ခေါ အာယသ္မာ ပုက္ကုသာတိ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသိ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

၃၄၃. ‘‘‘ဆဓါတုရော [ဆဒ္ဓါတုရော (သီ.)] အယံ, ဘိက္ခု, ပုရိသော ဆဖဿာယတနော အဋ္ဌာရသမနောပဝိစာရော စတုရာဓိဋ္ဌာနော; ယတ္ထ ဌိတံ မညဿဝါ နပ္ပဝတ္တန္တိ, မညဿဝေ ခေါ ပန နပ္ပဝတ္တမာနေ မုနိ သန္တောတိ ဝုစ္စတိ။ ပညံ နပ္ပမဇ္ဇေယျ, သစ္စမနုရက္ခေယျ, စာဂမနုဗြူဟေယျ, သန္တိမေဝ သော သိက္ခေယျာ’တိ – အယမုဒ္ဒေသော ဓါတုဝိဘင်္ဂဿ [ဆဓါတုဝိဘင်္ဂဿ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)]။

၃၄၄. ‘‘‘ဆဓါတုရော အယံ, ဘိက္ခု, ပုရိသော’တိ – ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? (ဆယိမာ, ဘိက္ခု, ဓါတုယော) [( ) နတ္ထိ သီ. ဣ. ပေါတ္ထကေသု] – ပထဝီဓါတု, အာပေါဓါတု, တေဇောဓါတု, ဝါယောဓါတု, အာကာသဓါတု, ဝိညာဏဓါတု။ ‘ဆဓါတုရော အယံ, ဘိက္ခု, ပုရိသော’တိ – ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ, ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။

၃၄၅. ‘‘‘ဆဖဿာယတနော အယံ, ဘိက္ခု, ပုရိသော’တိ – ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? စက္ခုသမ္ဖဿာယတနံ, သောတသမ္ဖဿာယတနံ, ဃာနသမ္ဖဿာယတနံ, ဇိဝှာသမ္ဖဿာယတနံ, ကာယသမ္ဖဿာယတနံ, မနောသမ္ဖဿာယတနံ။ ‘ဆဖဿာယတနော အယံ, ဘိက္ခု, ပုရိသော’တိ – ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ, ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။

၃၄၆. ‘‘‘အဋ္ဌာရသမနောပဝိစာရော အယံ, ဘိက္ခု, ပုရိသော’တိ – ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ သောမနဿဋ္ဌာနီယံ ရူပံ ဥပဝိစရတိ, ဒေါမနဿဋ္ဌာနီယံ ရူပံ ဥပဝိစရတိ, ဥပေက္ခာဋ္ဌာနီယံ ရူပံ ဥပဝိစရတိ; သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ။ပေ.။ ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ။ ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ။ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ။ မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ သောမနဿဋ္ဌာနီယံ ဓမ္မံ ဥပဝိစရတိ, ဒေါမနဿဋ္ဌာနီယံ ဓမ္မံ ဥပဝိစရတိ , ဥပေက္ခာဋ္ဌာနီယံ ဓမ္မံ ဥပဝိစရတိ – ဣတိ ဆ သောမနဿုပဝိစာရာ, ဆ ဒေါမနဿုပဝိစာရာ, ဆ ဥပေက္ခုပဝိစာရာ။ ‘အဋ္ဌာရသမနောပဝိစာရော အယံ, ဘိက္ခု, ပုရိသော’တိ – ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ, ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။

၃၄၇. ‘‘‘စတုရာဓိဋ္ဌာနော အယံ, ဘိက္ခု, ပုရိသော’တိ – ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ပညာဓိဋ္ဌာနော, သစ္စာဓိဋ္ဌာနော, စာဂါဓိဋ္ဌာနော, ဥပသမာဓိဋ္ဌာနော။ ‘စတုရာဓိဋ္ဌာနော အယံ, ဘိက္ခု, ပုရိသော’တိ – ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။

၃၄၈. ‘‘‘ပညံ နပ္ပမဇ္ဇေယျ, သစ္စမနုရက္ခေယျ, စာဂမနုဗြူဟေယျ, သန္တိမေဝ သော သိက္ခေယျာ’တိ – ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ကထဉ္စ, ဘိက္ခု, ပညံ နပ္ပမဇ္ဇတိ? ဆယိမာ, ဘိက္ခု, ဓါတုယော – ပထဝီဓါတု, အာပေါဓါတု, တေဇောဓါတု, ဝါယောဓါတု, အာကာသဓါတု, ဝိညာဏဓါတု။

၃၄၉. ‘‘ကတမာ စ, ဘိက္ခု, ပထဝီဓါတု? ပထဝီဓါတု သိယာ အဇ္ဈတ္တိကာ သိယာ ဗာဟိရာ။ ကတမာ စ, ဘိက္ခု, အဇ္ဈတ္တိကာ ပထဝီဓါတု? ယံ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ ကက္ခဠံ ခရိဂတံ ဥပါဒိန္နံ [ဥပါဒိဏ္ဏံ (ဣ. က.)], သေယျထိဒံ – ကေသာ လောမာ နခါ ဒန္တာ တစော မံသံ နှာရု အဋ္ဌိ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ [အဋ္ဌိမိဉ္ဇာ (သီ. ဣ.)] ဝက္ကံ ဟဒယံ ယကနံ ကိလောမကံ ပိဟကံ ပပ္ဖာသံ အန္တံ အန္တဂုဏံ ဥဒရိယံ ကရီသံ, ယံ ဝါ ပနညမ္ပိ ကိဉ္စိ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ ကက္ခဠံ ခရိဂတံ ဥပါဒိန္နံ – အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခု, အဇ္ဈတ္တိကာ ပထဝီဓါတု။ ယာ စေဝ ခေါ ပန အဇ္ဈတ္တိကာ ပထဝီဓါတု ယာ စ ဗာဟိရာ ပထဝီဓါတု ပထဝီဓါတုရေဝေသာ ။ ‘တံ နေတံ မမ နေသောဟမသ္မိ န မေသော အတ္တာ’တိ – ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသွာ ပထဝီဓါတုယာ နိဗ္ဗိန္ဒတိ, ပထဝီဓါတုယာ စိတ္တံ ဝိရာဇေတိ။

၃၅၀. ‘‘ကတမာ စ, ဘိက္ခု, အာပေါဓါတု? အာပေါဓါတု သိယာ အဇ္ဈတ္တိကာ သိယာ ဗာဟိရာ။ ကတမာ စ, ဘိက္ခု, အဇ္ဈတ္တိကာ အာပေါဓါတု? ယံ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ အာပေါ အာပေါဂတံ ဥပါဒိန္နံ သေယျထိဒံ – ပိတ္တံ သေမ္ဟံ ပုဗ္ဗော လောဟိတံ သေဒေါ မေဒေါ အဿု ဝသာ ခေဠော သိင္ဃာဏိကာ လသိကာ မုတ္တံ, ယံ ဝါ ပနညမ္ပိ ကိဉ္စိ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ အာပေါ အာပေါဂတံ ဥပါဒိန္နံ – အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခု, အဇ္ဈတ္တိကာ အာပေါဓါတု။ ယာ စေဝ ခေါ ပန အဇ္ဈတ္တိကာ အာပေါဓါတု ယာ စ ဗာဟိရာ အာပေါဓါတု အာပေါဓါတုရေဝေသာ။ ‘တံ နေတံ မမ, နေသောဟမသ္မိ, န မေသော အတ္တာ’တိ – ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသွာ အာပေါဓါတုယာ နိဗ္ဗိန္ဒတိ, အာပေါဓါတုယာ စိတ္တံ ဝိရာဇေတိ။

၃၅၁. ‘‘ကတမာ စ, ဘိက္ခု, တေဇောဓါတု? တေဇောဓါတု သိယာ အဇ္ဈတ္တိကာ သိယာ ဗာဟိရာ။ ကတမာ စ, ဘိက္ခု, အဇ္ဈတ္တိကာ တေဇောဓါတု? ယံ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ တေဇော တေဇောဂတံ ဥပါဒိန္နံ, သေယျထိဒံ – ယေန စ သန္တပ္ပတိ, ယေန စ ဇီရီယတိ, ယေန စ ပရိဍယှတိ, ယေန စ အသိတဣတခါယိတသာယိတံ သမ္မာ ပရိဏာမံ ဂစ္ဆတိ, ယံ ဝါ ပနညမ္ပိ ကိဉ္စိ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ တေဇော တေဇောဂတံ ဥပါဒိန္နံ – အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခု, အဇ္ဈတ္တိကာ တေဇောဓါတု။ ယာ စေဝ ခေါ ပန အဇ္ဈတ္တိကာ တေဇောဓါတု ယာ စ ဗာဟိရာ တေဇောဓါတု တေဇောဓါတုရေဝေသာ။ ‘တံ နေတံ မမ, နေသောဟမသ္မိ, န မေသော အတ္တာ’တိ – ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသွာ တေဇောဓါတုယာ နိဗ္ဗိန္ဒတိ, တေဇောဓါတုယာ စိတ္တံ ဝိရာဇေတိ။

၃၅၂. ‘‘ကတမာ စ, ဘိက္ခု, ဝါယောဓါတု? ဝါယောဓါတု သိယာ အဇ္ဈတ္တိကာ သိယာ ဗာဟိရာ။ ကတမာ စ, ဘိက္ခု, အဇ္ဈတ္တိကာ ဝါယောဓါတု? ယံ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ ဝါယော ဝါယောဂတံ ဥပါဒိန္နံ, သေယျထိဒံ – ဥဒ္ဓင်္ဂမာ ဝါတာ အဓေါဂမာ ဝါတာ ကုစ္ဆိသယာ ဝါတာ ကောဋ္ဌာသယာ [ကောဋ္ဌသယာ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဝါတာ အင်္ဂမင်္ဂါနုသာရိနော ဝါတာ အဿာသော ပဿာသော ဣတိ, ယံ ဝါ ပနညမ္ပိ ကိဉ္စိ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ ဝါယော ဝါယောဂတံ ဥပါဒိန္နံ – အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခု, အဇ္ဈတ္တိကာ ဝါယောဓါတု။ ယာ စေဝ ခေါ ပန အဇ္ဈတ္တိကာ ဝါယောဓါတု ယာ စ ဗာဟိရာ ဝါယောဓါတု ဝါယောဓါတုရေဝေသာ။ ‘တံ နေတံ မမ , နေသောဟမသ္မိ , န မေသော အတ္တာ’တိ – ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသွာ ဝါယောဓါတုယာ နိဗ္ဗိန္ဒတိ, ဝါယောဓါတုယာ စိတ္တံ ဝိရာဇေတိ။

၃၅၃. ‘‘ကတမာ စ, ဘိက္ခု, အာကာသဓါတု? အာကာသဓါတု သိယာ အဇ္ဈတ္တိကာ သိယာ ဗာဟိရာ။ ကတမာ စ, ဘိက္ခု, အဇ္ဈတ္တိကာ အာကာသဓါတု ? ယံ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ အာကာသံ အာကာသဂတံ ဥပါဒိန္နံ, သေယျထိဒံ – ကဏ္ဏစ္ဆိဒ္ဒံ နာသစ္ဆိဒ္ဒံ မုခဒွါရံ ယေန စ အသိတဣတခါယိတသာယိတံ အဇ္ဈောဟရတိ, ယတ္ထ စ အသိတဣတခါယိတသာယိတံ သန္တိဋ္ဌတိ, ယေန စ အသိတဣတခါယိတသာယိတံ အဓေါဘာဂံ [အဓေါဘာဂါ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.) ဒေဝဒူတသုတ္တေန သမေတိ] နိက္ခမတိ, ယံ ဝါ ပနညမ္ပိ ကိဉ္စိ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ အာကာသံ အာကာသဂတံ အဃံ အဃဂတံ ဝိဝရံ ဝိဝရဂတံ အသမ္ဖုဋ္ဌံ မံသလောဟိတေဟိ ဥပါဒိန္နံ – အယံ ဝုစ္စတိ ဘိက္ခု အဇ္ဈတ္တိကာ အာကာသဓါတု။ ယာ စေဝ ခေါ ပန အဇ္ဈတ္တိကာ အာကာသဓါတု ယာ စ ဗာဟိရာ အာကာသဓါတု အာကာသဓါတုရေဝေသာ။ ‘တံ နေတံ မမ, နေသောဟမသ္မိ, န မေသော အတ္တာ’တိ – ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသွာ အာကာသဓါတုယာ နိဗ္ဗိန္ဒတိ, အာကာသဓါတုယာ စိတ္တံ ဝိရာဇေတိ။

၃၅၄. ‘‘အထာပရံ ဝိညာဏံယေဝ အဝသိဿတိ ပရိသုဒ္ဓံ ပရိယောဒါတံ။ တေန စ ဝိညာဏေန ကိံ [တေန ဝိညာဏေန ကိဉ္စ (သီ.)] ဝိဇာနာတိ? ‘သုခ’န္တိပိ ဝိဇာနာတိ, ‘ဒုက္ခ’န္တိပိ ဝိဇာနာတိ, ‘အဒုက္ခမသုခ’န္တိပိ ဝိဇာနာတိ။ သုခဝေဒနိယံ, ဘိက္ခု, ဖဿံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခါ ဝေဒနာ။ သော သုခံ ဝေဒနံ ဝေဒယမာနော ‘သုခံ ဝေဒနံ ဝေဒယာမီ’တိ ပဇာနာတိ။ ‘တဿေဝ သုခဝေဒနိယဿ ဖဿဿ နိရောဓါ ယံ တဇ္ဇံ ဝေဒယိတံ သုခဝေဒနိယံ ဖဿံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နာ သုခါ ဝေဒနာ သာ နိရုဇ္ဈတိ, သာ ဝူပသမ္မတီ’တိ ပဇာနာတိ။

၃၅၅. ‘‘ဒုက္ခဝေဒနိယံ, ဘိက္ခု, ဖဿံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ။ သော ဒုက္ခံ ဝေဒနံ ဝေဒယမာနော ‘ဒုက္ခံ ဝေဒနံ ဝေဒယာမီ’တိ ပဇာနာတိ။ ‘တဿေဝ ဒုက္ခဝေဒနိယဿ ဖဿဿ နိရောဓါ ယံ တဇ္ဇံ ဝေဒယိတံ ဒုက္ခဝေဒနိယံ ဖဿံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နာ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ သာ နိရုဇ္ဈတိ, သာ ဝူပသမ္မတီ’တိ ပဇာနာတိ။

၃၅၆. ‘‘အဒုက္ခမသုခဝေဒနိယံ, ဘိက္ခု, ဖဿံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ။ သော အဒုက္ခမသုခံ ဝေဒနံ ဝေဒယမာနော ‘အဒုက္ခမသုခံ ဝေဒနံ ဝေဒယာမီ’တိ ပဇာနာတိ။ ‘တဿေဝ အဒုက္ခမသုခဝေဒနိယဿ ဖဿဿ နိရောဓါ ယံ တဇ္ဇံ ဝေဒယိတံ အဒုက္ခမသုခဝေဒနိယံ ဖဿံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နာ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ သာ နိရုဇ္ဈတိ, သာ ဝူပသမ္မတီ’တိ ပဇာနာတိ။

၃၅၇. ‘‘သေယျထာပိ, ဘိက္ခု, ဒွိန္နံ ကဋ္ဌာနံ သံဃဋ္ဋာ [သမ္ဖဿ (သီ. ဣ.), သံဃဋာ (သျာ. ကံ.)] သမောဓါနာ ဥသ္မာ ဇာယတိ, တေဇော အဘိနိဗ္ဗတ္တတိ, တေသံယေဝ ဒွိန္နံ ကဋ္ဌာနံ နာနာဘာဝါ ဝိက္ခေပါ ယာ တဇ္ဇာ ဥသ္မာ သာ နိရုဇ္ဈတိ, သာ ဝူပသမ္မတိ; ဧဝမေဝ ခေါ, ဘိက္ခု, သုခဝေဒနိယံ ဖဿံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခါ ဝေဒနာ။ သော သုခံ ဝေဒနံ ဝေဒယမာနော ‘သုခံ ဝေဒနံ ဝေဒယာမီ’တိ ပဇာနာတိ။ ‘တဿေဝ သုခဝေဒနိယဿ ဖဿဿ နိရောဓါ ယံ တဇ္ဇံ ဝေဒယိတံ သုခဝေဒနိယံ ဖဿံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နာ သုခါ ဝေဒနာ သာ နိရုဇ္ဈတိ, သာ ဝူပသမ္မတီ’တိ ပဇာနာတိ။

၃၅၈. ‘‘ဒုက္ခဝေဒနိယံ, ဘိက္ခု, ဖဿံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ။ သော ဒုက္ခံ ဝေဒနံ ဝေဒယမာနော ‘ဒုက္ခံ ဝေဒနံ ဝေဒယာမီ’တိ ပဇာနာတိ။ ‘တဿေဝ ဒုက္ခဝေဒနိယဿ ဖဿဿ နိရောဓါ ယံ တဇ္ဇံ ဝေဒယိတံ ဒုက္ခဝေဒနိယံ ဖဿံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နာ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ သာ နိရုဇ္ဈတိ, သာ ဝူပသမ္မတီ’တိ ပဇာနာတိ။

၃၅၉. ‘‘အဒုက္ခမသုခဝေဒနိယံ , ဘိက္ခု, ဖဿံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ။ သော အဒုက္ခမသုခံ ဝေဒနံ ဝေဒယမာနော ‘အဒုက္ခမသုခံ ဝေဒနံ ဝေဒယာမီ’တိ ပဇာနာတိ။ ‘တဿေဝ အဒုက္ခမသုခဝေဒနိယဿ ဖဿဿ နိရောဓါ ယံ တဇ္ဇံ ဝေဒယိတံ အဒုက္ခမသုခဝေဒနိယံ ဖဿံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နာ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ သာ နိရုဇ္ဈတိ, သာ ဝူပသမ္မတီ’တိ ပဇာနာတိ။

၃၆၀. ‘‘အထာပရံ ဥပေက္ခာယေဝ အဝသိဿတိ ပရိသုဒ္ဓါ ပရိယောဒါတာ မုဒု စ ကမ္မညာ စ ပဘဿရာ စ။ သေယျထာပိ, ဘိက္ခု, ဒက္ခော သုဝဏ္ဏကာရော ဝါ သုဝဏ္ဏကာရန္တေဝါသီ ဝါ ဥက္ကံ ဗန္ဓေယျ, ဥက္ကံ ဗန္ဓိတွာ ဥက္ကာမုခံ အာလိမ္ပေယျ, ဥက္ကာမုခံ အာလိမ္ပေတွာ သဏ္ဍာသေန ဇာတရူပံ ဂဟေတွာ ဥက္ကာမုခေ ပက္ခိပေယျ, တမေနံ ကာလေန ကာလံ အဘိဓမေယျ, ကာလေန ကာလံ ဥဒကေန ပရိပ္ဖောသေယျ, ကာလေန ကာလံ အဇ္ဈုပေက္ခေယျ, တံ ဟောတိ ဇာတရူပံ [ဇာတရူပံ ဓန္တံ (သီ. ဣ.)] သုဓန္တံ နိဒ္ဓန္တံ နီဟဋံ [နိဟတံ (သျာ. ကံ. က.)] နိန္နီတကသာဝံ [နိဟတကသာဝံ (က.)] မုဒု စ ကမ္မညဉ္စ ပဘဿရဉ္စ, ယဿာ ယဿာ စ ပိဠန္ဓနဝိကတိယာ အာကင်္ခတိ – ယဒိ ပဋ္ဋိကာယ [ပဝဋ္ဋိကာယ (သီ. သျာ.)] ယဒိ ကုဏ္ဍလာယ ယဒိ ဂီဝေယျကာယ ယဒိ သုဝဏ္ဏမာလာယ တဉ္စဿ အတ္ထံ အနုဘောတိ; ဧဝမေဝ ခေါ, ဘိက္ခု, အထာပရံ ဥပေက္ခာယေဝ အဝသိဿတိ ပရိသုဒ္ဓါ ပရိယောဒါတာ မုဒု စ ကမ္မညာ စ ပဘဿရာ စ။

၃၆၁. ‘‘သော ဧဝံ ပဇာနာတိ – ‘ဣမဉ္စေ အဟံ ဥပေက္ခံ ဧဝံ ပရိသုဒ္ဓံ ဧဝံ ပရိယောဒါတံ အာကာသာနဉ္စာယတနံ ဥပသံဟရေယျံ, တဒနုဓမ္မဉ္စ စိတ္တံ ဘာဝေယျံ။ ဧဝံ မေ အယံ ဥပေက္ခာ တံနိဿိတာ တဒုပါဒါနာ စိရံ ဒီဃမဒ္ဓါနံ တိဋ္ဌေယျ။ ဣမဉ္စေ အဟံ ဥပေက္ခံ ဧဝံ ပရိသုဒ္ဓံ ဧဝံ ပရိယောဒါတံ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ ဥပသံဟရေယျံ, တဒနုဓမ္မဉ္စ စိတ္တံ ဘာဝေယျံ။ ဧဝံ မေ အယံ ဥပေက္ခာ တံနိဿိတာ တဒုပါဒါနာ စိရံ ဒီဃမဒ္ဓါနံ တိဋ္ဌေယျ။ ဣမဉ္စေ အဟံ ဥပေက္ခံ ဧဝံ ပရိသုဒ္ဓံ ဧဝံ ပရိယောဒါတံ အာကိဉ္စညာယတနံ ဥပသံဟရေယျံ, တဒနုဓမ္မဉ္စ စိတ္တံ ဘာဝေယျံ။ ဧဝံ မေ အယံ ဥပေက္ခာ တံနိဿိတာ တဒုပါဒါနာ စိရံ ဒီဃမဒ္ဓါနံ တိဋ္ဌေယျ။ ဣမဉ္စေ အဟံ ဥပေက္ခံ ဧဝံ ပရိသုဒ္ဓံ ဧဝံ ပရိယောဒါတံ နေဝသညာနာသညာယတနံ ဥပသံဟရေယျံ, တဒနုဓမ္မဉ္စ စိတ္တံ ဘာဝေယျံ။ ဧဝံ မေ အယံ ဥပေက္ခာ တံနိဿိတာ တဒုပါဒါနာ စိရံ ဒီဃမဒ္ဓါနံ တိဋ္ဌေယျာ’’’တိ။

၃၆၂. ‘‘သော ဧဝံ ပဇာနာတိ – ‘ဣမဉ္စေ အဟံ ဥပေက္ခံ ဧဝံ ပရိသုဒ္ဓံ ဧဝံ ပရိယောဒါတံ အာကာသာနဉ္စာယတနံ ဥပသံဟရေယျံ, တဒနုဓမ္မဉ္စ စိတ္တံ ဘာဝေယျံ; သင်္ခတမေတံ။ ဣမဉ္စေ အဟံ ဥပေက္ခံ ဧဝံ ပရိသုဒ္ဓံ ဧဝံ ပရိယောဒါတံ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ ဥပသံဟရေယျံ, တဒနုဓမ္မဉ္စ စိတ္တံ ဘာဝေယျံ; သင်္ခတမေတံ။ ဣမဉ္စေ အဟံ ဥပေက္ခံ ဧဝံ ပရိသုဒ္ဓံ ဧဝံ ပရိယောဒါတံ အာကိဉ္စညာယတနံ ဥပသံဟရေယျံ, တဒနုဓမ္မဉ္စ စိတ္တံ ဘာဝေယျံ; သင်္ခတမေတံ။ ဣမဉ္စေ အဟံ ဥပေက္ခံ ဧဝံ ပရိသုဒ္ဓံ ဧဝံ ပရိယောဒါတံ နေဝသညာနာသညာယတနံ ဥပသံဟရေယျံ, တဒနုဓမ္မဉ္စ စိတ္တံ ဘာဝေယျံ; သင်္ခတမေတ’’’န္တိ။

‘‘သော နေဝ တံ အဘိသင်္ခရောတိ, န အဘိသဉ္စေတယတိ ဘဝါယ ဝါ ဝိဘဝါယ ဝါ။ သော အနဘိသင်္ခရောန္တော အနဘိသဉ္စေတယန္တော ဘဝါယ ဝါ ဝိဘဝါယ ဝါ န ကိဉ္စိ လောကေ ဥပါဒိယတိ, အနုပါဒိယံ န ပရိတဿတိ, အပရိတဿံ ပစ္စတ္တံယေဝ ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတိ။

၃၆၃. ‘‘သော သုခဉ္စေ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ, ‘သာ အနိစ္စာ’တိ ပဇာနာတိ, ‘အနဇ္ဈောသိတာ’တိ ပဇာနာတိ, ‘အနဘိနန္ဒိတာ’တိ ပဇာနာတိ။ ဒုက္ခဉ္စေ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ , ‘သာ အနိစ္စာ’တိ ပဇာနာတိ, ‘အနဇ္ဈောသိတာ’တိ ပဇာနာတိ, ‘အနဘိနန္ဒိတာ’တိ ပဇာနာတိ။ အဒုက္ခမသုခဉ္စေ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ, ‘သာ အနိစ္စာ’တိ ပဇာနာတိ, ‘အနဇ္ဈောသိတာ’တိ ပဇာနာတိ, ‘အနဘိနန္ဒိတာ’တိ ပဇာနာတိ။

၃၆၄. ‘‘သော သုခဉ္စေ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ, ဝိသံယုတ္တော နံ ဝေဒေတိ; ဒုက္ခဉ္စေ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ, ဝိသံယုတ္တော နံ ဝေဒေတိ; အဒုက္ခမသုခဉ္စေ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ, ဝိသံယုတ္တော နံ ဝေဒေတိ။ သော ကာယပရိယန္တိကံ ဝေဒနံ ဝေဒယမာနော ‘ကာယပရိယန္တိကံ ဝေဒနံ ဝေဒယာမီ’တိ ပဇာနာတိ, ဇီဝိတပရိယန္တိကံ ဝေဒနံ ဝေဒယမာနော ‘ဇီဝိတပရိယန္တိကံ ဝေဒနံ ဝေဒယာမီ’တိ ပဇာနာတိ, ‘ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ဥဒ္ဓံ ဇီဝိတပရိယာဒါနာ ဣဓေဝ သဗ္ဗဝေဒယိတာနိ အနဘိနန္ဒိတာနိ သီတီဘဝိဿန္တီ’တိ ပဇာနာတိ။

၃၆၅. ‘‘သေယျထာပိ, ဘိက္ခု, တေလဉ္စ ပဋိစ္စ ဝဋ္ဋိဉ္စ ပဋိစ္စ တေလပ္ပဒီပေါ ဈာယတိ; တဿေဝ တေလဿ စ ဝဋ္ဋိယာ စ ပရိယာဒါနာ အညဿ စ အနုပဟာရာ [အနုပါဟာရာ (သီ. ဣ.), အနုပါဒါနာ (က.)] အနာဟာရော နိဗ္ဗာယတိ; ဧဝမေဝ ခေါ, ဘိက္ခု, ကာယပရိယန္တိကံ ဝေဒနံ ဝေဒယမာနော ‘ကာယပရိယန္တိကံ ဝေဒနံ ဝေဒယာမီ’တိ ပဇာနာတိ, ဇီဝိတပရိယန္တိကံ ဝေဒနံ ဝေဒယမာနော ‘ဇီဝိတပရိယန္တိကံ ဝေဒနံ ဝေဒယာမီ’တိ ပဇာနာတိ, ‘ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ဥဒ္ဓံ ဇီဝိတပရိယာဒါနာ ဣဓေဝ သဗ္ဗဝေဒယိတာနိ အနဘိနန္ဒိတာနိ သီတီဘဝိဿန္တီ’တိ ပဇာနာတိ။ တသ္မာ ဧဝံ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု ဣမိနာ ပရမေန ပညာဓိဋ္ဌာနေန သမန္နာဂတော ဟောတိ။ ဧသာ ဟိ, ဘိက္ခု, ပရမာ အရိယာ ပညာ ယဒိဒံ – သဗ္ဗဒုက္ခက္ခယေ ဉာဏံ။

၃၆၆. ‘‘တဿ သာ ဝိမုတ္တိ သစ္စေ ဌိတာ အကုပ္ပါ ဟောတိ။ တဉှိ, ဘိက္ခု, မုသာ ယံ မောသဓမ္မံ, တံ သစ္စံ ယံ အမောသဓမ္မံ နိဗ္ဗာနံ။ တသ္မာ ဧဝံ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု ဣမိနာ ပရမေန သစ္စာဓိဋ္ဌာနေန သမန္နာဂတော ဟောတိ။ ဧတဉှိ, ဘိက္ခု, ပရမံ အရိယသစ္စံ ယဒိဒံ – အမောသဓမ္မံ နိဗ္ဗာနံ။

၃၆၇. ‘‘တဿေဝ ခေါ ပန ပုဗ္ဗေ အဝိဒ္ဒသုနော ဥပဓီ ဟောန္တိ သမတ္တာ သမာဒိန္နာ။ တျာဿ ပဟီနာ ဟောန္တိ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ။ တသ္မာ ဧဝံ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု ဣမိနာ ပရမေန စာဂါဓိဋ္ဌာနေန သမန္နာဂတော ဟောတိ။ ဧသော ဟိ, ဘိက္ခု, ပရမော အရိယော စာဂေါ ယဒိဒံ – သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂေါ။

၃၆၈. ‘‘တဿေဝ ခေါ ပန ပုဗ္ဗေ အဝိဒ္ဒသုနော အဘိဇ္ဈာ ဟောတိ ဆန္ဒော သာရာဂေါ။ သွာဿ ပဟီနော ဟောတိ ဥစ္ဆိန္နမူလော တာလာဝတ္ထုကတော အနဘာဝံကတော အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မော။ တဿေဝ ခေါ ပန ပုဗ္ဗေ အဝိဒ္ဒသုနော အာဃာတော ဟောတိ ဗျာပါဒေါ သမ္ပဒေါသော။ သွာဿ ပဟီနော ဟောတိ ဥစ္ဆိန္နမူလော တာလာဝတ္ထုကတော အနဘာဝံကတော အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မော။ တဿေဝ ခေါ ပန ပုဗ္ဗေ အဝိဒ္ဒသုနော အဝိဇ္ဇာ ဟောတိ သမ္မောဟော။ သွာဿ ပဟီနော ဟောတိ ဥစ္ဆိန္နမူလော တာလာဝတ္ထုကတော အနဘာဝံကတော အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မော။ တသ္မာ ဧဝံ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု ဣမိနာ ပရမေန ဥပသမာဓိဋ္ဌာနေန သမန္နာဂတော ဟောတိ။ ဧသော ဟိ, ဘိက္ခု, ပရမော အရိယော ဥပသမော ယဒိဒံ – ရာဂဒေါသမောဟာနံ ဥပသမော။ ‘ပညံ နပ္ပမဇ္ဇေယျ, သစ္စမနုရက္ခေယျ, စာဂမနုဗြူဟေယျ, သန္တိမေဝ သော သိက္ခေယျာ’တိ – ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ, ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။

၃၆၉. ‘‘‘ယတ္ထ ဌိတံ မညဿဝါ နပ္ပဝတ္တန္တိ, မညဿဝေ ခေါ ပန နပ္ပဝတ္တမာနေ မုနိ သန္တောတိ ဝုစ္စတီ’တိ – ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ‘အသ္မီ’တိ, ဘိက္ခု, မညိတမေတံ, ‘အယမဟမသ္မီ’တိ မညိတမေတံ, ‘ဘဝိဿ’န္တိ မညိတမေတံ, ‘န ဘဝိဿ’န္တိ မညိတမေတံ, ‘ရူဣ ဘဝိဿ’န္တိ မညိတမေတံ, ‘အရူဣ ဘဝိဿ’န္တိ မညိတမေတံ, ‘သညီ ဘဝိဿ’န္တိ မညိတမေတံ, ‘အသညီ ဘဝိဿ’န္တိ မညိတမေတံ, ‘နေဝသညီနာသညီ ဘဝိဿ’န္တိ မညိတမေတံ။ မညိတံ, ဘိက္ခု, ရောဂေါ မညိတံ ဂဏ္ဍော မညိတံ သလ္လံ။ သဗ္ဗမညိတာနံ တွေဝ, ဘိက္ခု, သမတိက္ကမာ မုနိ သန္တောတိ ဝုစ္စတိ။ မုနိ ခေါ ပန, ဘိက္ခု, သန္တော န ဇာယတိ, န ဇီယတိ, န မီယတိ, န ကုပ္ပတိ, န ပိဟေတိ။ တဉှိဿ, ဘိက္ခု, နတ္ထိ ယေန ဇာယေထ, အဇာယမာနော ကိံ ဇီယိဿတိ, အဇီယမာနော ကိံ မီယိဿတိ, အမီယမာနော ကိံ ကုပ္ပိဿတိ, အကုပ္ပမာနော ကိဿ [ကိံ (က.)] ပိဟေဿတိ? ‘ယတ္ထ ဌိတံ မညဿဝါ နပ္ပဝတ္တန္တိ, မညဿဝေ ခေါ ပန နပ္ပဝတ္တမာနေ မုနိ သန္တောတိ ဝုစ္စတီ’တိ – ဣတိ ယံ တံ ဝုတ္တံ, ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။ ဣမံ ခေါ မေ တွံ, ဘိက္ခု, သံခိတ္တေန ဆဓါတုဝိဘင်္ဂံ ဓါရေဟီ’’တိ။

၃၇၀. အထ ခေါ အာယသ္မာ ပုက္ကုသာတိ – ‘‘သတ္ထာ ကိရ မေ အနုပ္ပတ္တော, သုဂတော ကိရ မေ အနုပ္ပတ္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ကိရ မေ အနုပ္ပတ္တော’’တိ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဧကံသံ စီဝရံ ကတွာ ဘဂဝတော ပါဒေသု သိရသာ နိပတိတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အစ္စယော မံ, ဘန္တေ, အစ္စဂမာ ယထာဗာလံ ယထာမူဠှံ ယထာအကုသလံ, ယောဟံ ဘဂဝန္တံ အာဝုသောဝါဒေန သမုဒါစရိတဗ္ဗံ အမညိဿံ။ တဿ မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ အစ္စယံ အစ္စယတော ပဋိဂ္ဂဏှာတု အာယတိံ သံဝရာယာ’’တိ။ ‘‘တဂ္ဃ တွံ, ဘိက္ခု, အစ္စယော အစ္စဂမာ ယထာဗာလံ ယထာမူဠှံ ယထာအကုသလံ , ယံ မံ တွံ အာဝုသောဝါဒေန သမုဒါစရိတဗ္ဗံ အမညိတ္ထ။ ယတော စ ခေါ တွံ, ဘိက္ခု, အစ္စယံ အစ္စယတော ဒိသွာ ယထာဓမ္မံ ပဋိကရောသိ, တံ တေ မယံ ပဋိဂ္ဂဏှာမ။ ဝုဒ္ဓိဟေသာ, ဘိက္ခု, အရိယဿ ဝိနယေ ယော အစ္စယံ အစ္စယတော ဒိသွာ ယထာဓမ္မံ ပဋိကရောတိ, အာယတိံ သံဝရံ အာပဇ္ဇတီ’’တိ။ ‘‘လဘေယျာဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတော သန္တိကေ ဥပသမ္ပဒ’’န္တိ။ ‘‘ပရိပုဏ္ဏံ ပန တေ, ဘိက္ခု, ပတ္တစီဝရ’’န္တိ? ‘‘န ခေါ မေ, ဘန္တေ, ပရိပုဏ္ဏံ ပတ္တစီဝရ’’န္တိ။ ‘‘န ခေါ, ဘိက္ခု, တထာဂတာ အပရိပုဏ္ဏပတ္တစီဝရံ ဥပသမ္ပာဒေန္တီ’’တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ ပုက္ကုသာတိ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပတ္တစီဝရပရိယေသနံ ပက္ကာမိ။ အထ ခေါ အာယသ္မန္တံ ပုက္ကုသာတိံ ပတ္တစီဝရပရိယေသနံ စရန္တံ ဝိဗ္ဘန္တာ ဂါဝီ [ဘန္တဂါဝီ (သီ. ဣ.), ဂါဝီ (သျာ. ကံ.)] ဇီဝိတာ ဝေါရောပေသိ။ အထ ခေါ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ယော သော, ဘန္တေ, ပုက္ကုသာတိ နာမ ကုလပုတ္တော ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဩဝါဒေန ဩဝဒိတော သော ကာလင်္ကတော။ တဿ ကာ ဂတိ, ကော အဘိသမ္ပရာယော’’တိ? ‘‘ပဏ္ဍိတော, ဘိက္ခဝေ, ပုက္ကုသာတိ ကုလပုတ္တော ပစ္စပါဒိ ဓမ္မဿာနုဓမ္မံ, န စ မံ ဓမ္မာဓိကရဏံ ဝိဟေသေသိ [ဝိဟေဌေသိ (သီ. သျာ. ကံ.) ဝိဟေသေတိ (က.)]။ ပုက္ကုသာတိ, ဘိက္ခဝေ, ကုလပုတ္တော ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ ဩပပါတိကော တတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဝတ္တိဓမ္မော တသ္မာ လောကာ’’တိ။

ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနာ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒုန္တိ။

ဓါတုဝိဘင်္ဂသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ဒသမံ။

၁၁. သစ္စဝိဘင်္ဂသုတ္တံ

၃၇၁. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဗာရာဏသိယံ ဝိဟရတိ ဣသိပတနေ မိဂဒါယေ။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ။ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

‘‘တထာဂတေန, ဘိက္ခဝေ, အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဗာရာဏသိယံ ဣသိပတနေ မိဂဒါယေ အနုတ္တရံ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တိတံ အပ္ပဋိဝတ္တိယံ သမဏေန ဝါ ဗြာဟ္မဏေန ဝါ ဒေဝေန ဝါ မာရေန ဝါ ဗြဟ္မုနာ ဝါ ကေနစိ ဝါ လောကသ္မိံ, ယဒိဒံ – စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ အာစိက္ခနာ ဒေသနာ ပညာပနာ ပဋ္ဌပနာ ဝိဝရဏာ ဝိဘဇနာ ဥတ္တာနီကမ္မံ။ ကတမေသံ စတုန္နံ? ဒုက္ခဿ အရိယသစ္စဿ အာစိက္ခနာ ဒေသနာ ပညာပနာ ပဋ္ဌပနာ ဝိဝရဏာ ဝိဘဇနာ ဥတ္တာနီကမ္မံ, ဒုက္ခသမုဒယဿ အရိယသစ္စဿ အာစိက္ခနာ ဒေသနာ ပညာပနာ ပဋ္ဌပနာ ဝိဝရဏာ ဝိဘဇနာ ဥတ္တာနီကမ္မံ, ဒုက္ခနိရောဓဿ အရိယသစ္စဿ အာစိက္ခနာ ဒေသနာ ပညာပနာ ပဋ္ဌပနာ ဝိဝရဏာ ဝိဘဇနာ ဥတ္တာနီကမ္မံ, ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ အရိယသစ္စဿ အာစိက္ခနာ ဒေသနာ ပညာပနာ ပဋ္ဌပနာ ဝိဝရဏာ ဝိဘဇနာ ဥတ္တာနီကမ္မံ။ တထာဂတေန, ဘိက္ခဝေ, အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဗာရာဏသိယံ ဣသိပတနေ မိဂဒါယေ အနုတ္တရံ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တိတံ အပ္ပဋိဝတ္တိယံ သမဏေန ဝါ ဗြာဟ္မဏေန ဝါ ဒေဝေန ဝါ မာရေန ဝါ ဗြဟ္မုနာ ဝါ ကေနစိ ဝါ လောကသ္မိံ , ယဒိဒံ – ဣမေသံ စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ အာစိက္ခနာ ဒေသနာ ပညာပနာ ပဋ္ဌပနာ ဝိဝရဏာ ဝိဘဇနာ ဥတ္တာနီကမ္မံ။

‘‘သေဝထ, ဘိက္ခဝေ, သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေ; ဘဇထ, ဘိက္ခဝေ, သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေ။ ပဏ္ဍိတာ ဘိက္ခူ အနုဂ္ဂါဟကာ သဗြဟ္မစာရီနံ။ သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ဇနေတာ [ဇနေတ္တိ (သီ. ဣ.)], ဧဝံ သာရိပုတ္တော; သေယျထာပိ ဇာတဿ အာပါဒေတာ, ဧဝံ မောဂ္ဂလ္လာနော။ သာရိပုတ္တော, ဘိက္ခဝေ, သောတာပတ္တိဖလေ ဝိနေတိ, မောဂ္ဂလ္လာနော ဥတ္တမတ္ထေ။ သာရိပုတ္တော, ဘိက္ခဝေ, ပဟောတိ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ဝိတ္ထာရေန အာစိက္ခိတုံ ဒေသေတုံ ပညာပေတုံ ပဋ္ဌပေတုံ ဝိဝရိတုံ ဝိဘဇိတုံ ဥတ္တာနီကာတု’’န္တိ။ ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ ဣဒံ ဝတွာန သုဂတော ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ပါဝိသိ။

၃၇၂. တတြ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော အစိရပက္ကန္တဿ ဘဂဝတော ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘အာဝုသော, ဘိက္ခဝေ’’တိ။ ‘‘အာဝုသော’’တိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ပစ္စဿောသုံ။ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဧတဒဝေါစ –

‘‘တထာဂတေန, အာဝုသော, အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဗာရာဏသိယံ ဣသိပတနေ မိဂဒါယေ အနုတ္တရံ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တိတံ အပ္ပဋိဝတ္တိယံ သမဏေန ဝါ ဗြာဟ္မဏေန ဝါ ဒေဝေန ဝါ မာရေန ဝါ ဗြဟ္မုနာ ဝါ ကေနစိ ဝါ လောကသ္မိံ, ယဒိဒံ – စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ အာစိက္ခနာ ဒေသနာ ပညာပနာ ပဋ္ဌပနာ ဝိဝရဏာ ဝိဘဇနာ ဥတ္တာနီကမ္မံ။ ကတမေသံ စတုန္နံ? ဒုက္ခဿ အရိယသစ္စဿ အာစိက္ခနာ ဒေသနာ ပညာပနာ ပဋ္ဌပနာ ဝိဝရဏာ ဝိဘဇနာ ဥတ္တာနီကမ္မံ, ဒုက္ခသမုဒယဿ အရိယသစ္စဿ အာစိက္ခနာ ဒေသနာ ပညာပနာ ပဋ္ဌပနာ ဝိဝရဏာ ဝိဘဇနာ ဥတ္တာနီကမ္မံ, ဒုက္ခနိရောဓဿ အရိယသစ္စဿ အာစိက္ခနာ ဒေသနာ ပညာပနာ ပဋ္ဌပနာ ဝိဝရဏာ ဝိဘဇနာ ဥတ္တာနီကမ္မံ, ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ အရိယသစ္စဿ အာစိက္ခနာ ဒေသနာ ပညာပနာ ပဋ္ဌပနာ ဝိဝရဏာ ဝိဘဇနာ ဥတ္တာနီကမ္မံ။

၃၇၃. ‘‘ကတမဉ္စာဝုသော, ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ? ဇာတိပိ ဒုက္ခာ, ဇရာပိ ဒုက္ခာ, မရဏမ္ပိ ဒုက္ခံ, သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာပိ ဒုက္ခာ, ယမ္ပိစ္ဆံ န လဘတိ တမ္ပိ ဒုက္ခံ; သံခိတ္တေန ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ ဒုက္ခာ။

‘‘ကတမာ စာဝုသော, ဇာတိ? ယာ တေသံ တေသံ သတ္တာနံ တမှိ တမှိ သတ္တနိကာယေ ဇာတိ သဉ္ဇာတိ ဩက္ကန္တိ အဘိနိဗ္ဗတ္တိ ခန္ဓာနံ ပါတုဘာဝေါ အာယတနာနံ ပဋိလာဘော, အယံ ဝုစ္စတာဝုသော – ‘ဇာတိ’’’။

‘‘ကတမာ စာဝုသော, ဇရာ? ယာ တေသံ တေသံ သတ္တာနံ တမှိ တမှိ သတ္တနိကာယေ ဇရာ ဇီရဏတာ ခဏ္ဍိစ္စံ ပါလိစ္စံ ဝလိတ္တစတာ အာယုနော သံဟာနိ ဣန္ဒ္ရိယာနံ ပရိပါကော, အယံ ဝုစ္စတာဝုသော – ‘ဇရာ’’’။

‘‘ကတမဉ္စာဝုသော, မရဏံ? ယာ တေသံ တေသံ သတ္တာနံ တမှာ တမှာ သတ္တနိကာယာ စုတိ စဝနတာ ဘေဒေါ အန္တရဓါနံ မစ္စု မရဏံ ကာလံကိရိယာ ခန္ဓာနံ ဘေဒေါ ကဠေဝရဿ နိက္ခေပေါ ဇီဝိတိန္ဒ္ရိယဿုပစ္ဆေဒေါ, ဣဒံ ဝုစ္စတာဝုသော – ‘မရဏံ’’’။

‘‘ကတမော စာဝုသော, သောကော? ယော ခေါ, အာဝုသော, အညတရညတရေန ဗျသနေန သမန္နာဂတဿ အညတရညတရေန ဒုက္ခဓမ္မေန ဖုဋ္ဌဿ သောကော သောစနာ သောစိတတ္တံ အန္တောသောကော အန္တောပရိသောကော, အယံ ဝုစ္စတာဝုသော – ‘သောကော’’’။

‘‘ကတမော စာဝုသော, ပရိဒေဝေါ? ယော ခေါ, အာဝုသော, အညတရညတရေန ဗျသနေန သမန္နာဂတဿ အညတရညတရေန ဒုက္ခဓမ္မေန ဖုဋ္ဌဿ အာဒေဝေါ ပရိဒေဝေါ အာဒေဝနာ ပရိဒေဝနာ အာဒေဝိတတ္တံ ပရိဒေဝိတတ္တံ, အယံ ဝုစ္စတာဝုသော – ‘ပရိဒေဝေါ’’’။

‘‘ကတမဉ္စာဝုသော, ဒုက္ခံ? ယံ ခေါ, အာဝုသော, ကာယိကံ ဒုက္ခံ ကာယိကံ အသာတံ ကာယသမ္ဖဿဇံ ဒုက္ခံ အသာတံ ဝေဒယိတံ, ဣဒံ ဝုစ္စတာဝုသော – ‘ဒုက္ခံ’’’။

‘‘ကတမဉ္စာဝုသော, ဒေါမနဿံ? ယံ ခေါ, အာဝုသော, စေတသိကံ ဒုက္ခံ စေတသိကံ အသာတံ မနောသမ္ဖဿဇံ ဒုက္ခံ အသာတံ ဝေဒယိတံ, ဣဒံ ဝုစ္စတာဝုသော – ‘ဒေါမနဿံ’’’။

‘‘ကတမော စာဝုသော, ဥပါယာသော? ယော ခေါ, အာဝုသော, အညတရညတရေန ဗျသနေန သမန္နာဂတဿ အညတရညတရေန ဒုက္ခဓမ္မေန ဖုဋ္ဌဿ အာယာသော ဥပါယာသော အာယာသိတတ္တံ ဥပါယာသိတတ္တံ, အယံ ဝုစ္စတာဝုသော – ‘ဥပါယာသော’’’။

‘‘ကတမဉ္စာဝုသော, ယမ္ပိစ္ဆံ န လဘတိ တမ္ပိ ဒုက္ခံ? ဇာတိဓမ္မာနံ, အာဝုသော, သတ္တာနံ ဧဝံ ဣစ္ဆာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ – ‘အဟော ဝတ, မယံ န ဇာတိဓမ္မာ အဿာမ; န စ, ဝတ, နော ဇာတိ အာဂစ္ဆေယျာ’တိ။ န ခေါ ပနေတံ ဣစ္ဆာယ ပတ္တဗ္ဗံ။ ဣဒမ္ပိ – ‘ယမ္ပိစ္ဆံ န လဘတိ တမ္ပိ ဒုက္ခံ’။ ဇရာဓမ္မာနံ, အာဝုသော, သတ္တာနံ။ပေ.။ ဗျာဓိဓမ္မာနံ, အာဝုသော, သတ္တာနံ။ မရဏဓမ္မာနံ, အာဝုသော, သတ္တာနံ။ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသဓမ္မာနံ, အာဝုသော, သတ္တာနံ ဧဝံ ဣစ္ဆာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ – ‘အဟော ဝတ, မယံ န သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသဓမ္မာ အဿာမ ; န စ, ဝတ, နော သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ အာဂစ္ဆေယျု’န္တိ ။ န ခေါ ပနေတံ ဣစ္ဆာယ ပတ္တဗ္ဗံ။ ဣဒမ္ပိ – ‘ယမ္ပိစ္ဆံ န လဘတိ တမ္ပိ ဒုက္ခံ’’’။

‘‘ကတမေ စာဝုသော, သံခိတ္တေန ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ ဒုက္ခာ? သေယျထိဒံ – ရူပုပါဒါနက္ခန္ဓော, ဝေဒနုပါဒါနက္ခန္ဓော, သညုပါဒါနက္ခန္ဓော, သင်္ခါရုပါဒါနက္ခန္ဓော, ဝိညာဏုပါဒါနက္ခန္ဓော။ ဣမေ ဝုစ္စန္တာဝုသော – ‘သံခိတ္တေန ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ ဒုက္ခာ’။ ဣဒံ ဝုစ္စတာဝုသော – ‘ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ’’’။

၃၇၄. ‘‘ကတမဉ္စာဝုသော, ဒုက္ခသမုဒယံ [ဒုက္ခသမုဒယော (သျာ. ကံ.)] အရိယသစ္စံ? ယာယံ တဏှာ ပေါနောဗ္ဘဝိကာ [ပေါနောဘဝိကာ (သီ. ဣ.)] နန္ဒီရာဂသဟဂတာ [နန္ဒိရာဂသဟဂတာ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] တတြတတြာဘိနန္ဒိနီ, သေယျထိဒံ – ကာမတဏှာ ဘဝတဏှာ ဝိဘဝတဏှာ , ဣဒံ ဝုစ္စတာဝုသော – ‘ဒုက္ခသမုဒယံ [ဒုက္ခသမုဒယော (သျာ. ကံ.)] အရိယသစ္စံ’’’။

‘‘ကတမဉ္စာဝုသော, ဒုက္ခနိရောဓံ [ဒုက္ခနိရောဓေါ (သျာ. ကံ.)] အရိယသစ္စံ? ယော တဿာယေဝ တဏှာယ အသေသဝိရာဂနိရောဓေါ စာဂေါ ပဋိနိဿဂ္ဂေါ မုတ္တိ အနာလယော, ဣဒံ ဝုစ္စတာဝုသော – ‘ဒုက္ခနိရောဓံ [ဒုက္ခနိရောဓေါ (သျာ. ကံ.)] အရိယသစ္စံ’’’။

၃၇၅. ‘‘ကတမဉ္စာဝုသော, ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ အရိယသစ္စံ? အယမေဝ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ, သေယျထိဒံ – သမ္မာဒိဋ္ဌိ, သမ္မာသင်္ကပ္ပော, သမ္မာဝါစာ, သမ္မာကမ္မန္တော, သမ္မာအာဇီဝေါ, သမ္မာဝါယာမော, သမ္မာသတိ, သမ္မာသမာဓိ။

‘‘ကတမာစာဝုသော, သမ္မာဒိဋ္ဌိ? ယံ ခေါ, အာဝုသော, ဒုက္ခေ ဉာဏံ, ဒုက္ခသမုဒယေ ဉာဏံ, ဒုက္ခနိရောဓေ ဉာဏံ, ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ ဉာဏံ, အယံ ဝုစ္စတာဝုသော – ‘သမ္မာဒိဋ္ဌိ’’’။

‘‘ကတမော စာဝုသော, သမ္မာသင်္ကပ္ပော? နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပော, အဗျာပါဒသင်္ကပ္ပော , အဝိဟိံသာသင်္ကပ္ပော, အယံ ဝုစ္စတာဝုသော – ‘သမ္မာသင်္ကပ္ပော’’’။

‘‘ကတမာ စာဝုသော, သမ္မာဝါစာ? မုသာဝါဒါ ဝေရမဏီ, ပိသုဏာယ ဝါစာယ ဝေရမဏီ, ဖရုသာယ ဝါစာယ ဝေရမဏီ, သမ္ဖပ္ပလာပါ ဝေရမဏီ, အယံ ဝုစ္စတာဝုသော – ‘သမ္မာဝါစာ’’’။

‘‘ကတမော စာဝုသော, သမ္မာကမ္မန္တီ? ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏီ, အဒိန္နာဒါနာ ဝေရမဏီ, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ဝေရမဏီ, အယံ ဝုစ္စတာဝုသော – ‘သမ္မာကမ္မန္တော’’’။

‘‘ကတမော စာဝုသော, သမ္မာအာဇီဝေါ? ဣဓါဝုသော, အရိယသာဝကော မိစ္ဆာအာဇီဝံ ပဟာယ သမ္မာအာဇီဝေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေတိ, အယံ ဝုစ္စတာဝုသော – ‘သမ္မာအာဇီဝေါ’’’။

‘‘ကတမော စာဝုသော, သမ္မာဝါယာမော? ဣဓါဝုသော, ဘိက္ခု အနုပ္ပန္နာနံ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အနုပ္ပါဒါယ ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဝါယမတိ ဝီရိယံ အာရဘတိ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ ပဒဟတိ, ဥပ္ပန္နာနံ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနာယ ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဝါယမတိ ဝီရိယံ အာရဘတိ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ ပဒဟတိ, အနုပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပ္ပါဒါယ ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဝါယမတိ ဝီရိယံ အာရဘတိ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ ပဒဟတိ, ဥပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဌိတိယာ အသမ္မောသာယ ဘိယျောဘာဝါယ ဝေပုလ္လာယ ဘာဝနာယ ပါရိပူရိယာ ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဝါယမတိ ဝီရိယံ အာရဘတိ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ ပဒဟတိ, အယံ ဝုစ္စတာဝုသော – ‘သမ္မာဝါယာမော’’’။

‘‘ကတမာ စာဝုသော, သမ္မာသတိ? ဣဓါဝုသော, ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာဣ သမ္ပဇာနော သတိမာ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿီ ဝိဟရတိ။ပေ.။ စိတ္တေ စိတ္တာနုပဿီ ဝိဟရတိ။ ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာဣ သမ္ပဇာနော သတိမာ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ, အယံ ဝုစ္စတာဝုသော – ‘သမ္မာသတိ’’’။

‘‘ကတမော စာဝုသော, သမ္မာသမာဓိ? ဣဓါဝုသော, ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ဣတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ အဇ္ဈတ္တံ သမ္ပသာဒနံ စေတသော ဧကောဒိဘာဝံ အဝိတက္ကံ အဝိစာရံ သမာဓိဇံ ဣတိသုခံ ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, ဣတိယာ စ ဝိရာဂါ ဥပေက္ခကော စ ဝိဟရတိ။ပေ.။ တတိယံ ဈာနံ။ ဝိဟရတိ, အယံ ဝုစ္စတာဝုသော – ‘သမ္မာသမာဓိ’။ ဣဒံ ဝုစ္စတာဝုသော – ‘ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ အရိယသစ္စံ’’’။

‘‘တထာဂတေနာဝုသော, အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဗာရာဏသိယံ ဣသိပတနေ မိဂဒါယေ အနုတ္တရံ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တိတံ အပ္ပဋိဝတ္တိယံ သမဏေန ဝါ ဗြာဟ္မဏေန ဝါ ဒေဝေန ဝါ မာရေန ဝါ ဗြဟ္မုနာ ဝါ ကေနစိ ဝါ လောကသ္မိံ, ယဒိဒံ – ဣမေသံ စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ အာစိက္ခနာ ဒေသနာ ပညာပနာ ပဋ္ဌပနာ ဝိဝရဏာ ဝိဘဇနာ ဥတ္တာနီကမ္မ’’န္တိ။

ဣဒမဝေါစ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော။ အတ္တမနာ တေ ဘိက္ခူ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ဘာသိတံ အဘိနန္ဒုန္တိ။

သစ္စဝိဘင်္ဂသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ဧကာဒသမံ။

၁၂. ဒက္ခိဏာဝိဘင်္ဂသုတ္တံ

၃၇၆. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သက္ကေသု ဝိဟရတိ ကပိလဝတ္ထုသ္မိံ နိဂြောဓါရာမေ။ အထ ခေါ မဟာပဇာပတိ [မဟာပဇာပတီ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဂေါတမီ နဝံ ဒုဿယုဂံ အာဒါယ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခေါ မဟာပဇာပတိ ဂေါတမီ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣဒံ မေ, ဘန္တေ, နဝံ ဒုဿယုဂံ ဘဂဝန္တံ ဥဒ္ဒိဿ သာမံ ကန္တံ သာမံ ဝါယိတံ။ တံ မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ပဋိဂ္ဂဏှာတု အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဘဂဝါ မဟာပဇာပတိံ ဂေါတမိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သံဃေ, ဂေါတမိ, ဒေဟိ။ သံဃေ တေ ဒိန္နေ အဟဉ္စေဝ ပူဇိတော ဘဝိဿာမိ သံဃော စာ’’တိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ မဟာပဇာပတိ ဂေါတမီ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣဒံ မေ, ဘန္တေ, နဝံ ဒုဿယုဂံ ဘဂဝန္တံ ဥဒ္ဒိဿ သာမံ ကန္တံ သာမံ ဝါယိတံ။ တံ မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ပဋိဂ္ဂဏှာတု အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာ’’တိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ ဘဂဝါ မဟာပဇာပတိံ ဂေါတမိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သံဃေ, ဂေါတမိ, ဒေဟိ။ သံဃေ တေ ဒိန္နေ အဟဉ္စေဝ ပူဇိတော ဘဝိဿာမိ သံဃော စာ’’တိ။ တတိယမ္ပိ ခေါ မဟာပဇာပတိ ဂေါတမီ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣဒံ မေ, ဘန္တေ, နဝံ ဒုဿယုဂံ ဘဂဝန္တံ ဥဒ္ဒိဿ သာမံ ကန္တံ သာမံ ဝါယိတံ။ တံ မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ပဋိဂ္ဂဏှာတု အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာ’’တိ။ တတိယမ္ပိ ခေါ ဘဂဝါ မဟာပဇာပတိံ ဂေါတမိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သံဃေ, ဂေါတမိ, ဒေဟိ ။ သံဃေ တေ ဒိန္နေ အဟဉ္စေဝ ပူဇိတော ဘဝိဿာမိ သံဃော စာ’’တိ။

၃၇၇. ဧဝံ ဝုတ္တေ, အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ပဋိဂ္ဂဏှာတု, ဘန္တေ, ဘဂဝါ မဟာပဇာပတိယာ ဂေါတမိယာ နဝံ ဒုဿယုဂံ။ ဗဟူပကာရာ [ဗဟုကာရာ (သျာ. ကံ.)], ဘန္တေ, မဟာပဇာပတိ ဂေါတမီ ဘဂဝတော မာတုစ္ဆာ အာပါဒိကာ ပေါသိကာ ခီရဿ ဒါယိကာ; ဘဂဝန္တံ ဇနေတ္တိယာ ကာလင်္ကတာယ ထညံ ပါယေသိ။ ဘဂဝါပိ, ဘန္တေ, ဗဟူပကာရော မဟာပဇာပတိယာ ဂေါတမိယာ။ ဘဂဝန္တံ, ဘန္တေ, အာဂမ္မ မဟာပဇာပတိ ဂေါတမီ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂတာ, ဓမ္မံ သရဏံ ဂတာ, သသံဃံ သရဏံ ဂတာ။ ဘဂဝန္တံ, ဘန္တေ, အာဂမ္မ မဟာပဇာပတိ ဂေါတမီ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတာ အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတာ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတာ မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတာ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတာ။ ဘဂဝန္တံ, ဘန္တေ, အာဂမ္မ မဟာပဇာပတိ ဂေါတမီ ဗုဒ္ဓေ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန သမန္နာဂတာ , ဓမ္မေ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန သမန္နာဂတာ, သံဃေ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန သမန္နာဂတာ အရိယကန္တေဟိ သီလေဟိ သမန္နာဂတာ။ ဘဂဝန္တံ, ဘန္တေ, အာဂမ္မ မဟာပဇာပတိ ဂေါတမီ ဒုက္ခေ နိက္ကင်္ခါ, ဒုက္ခသမုဒယေ နိက္ကင်္ခါ, ဒုက္ခနိရောဓေ နိက္ကင်္ခါ, ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ နိက္ကင်္ခါ။ ဘဂဝါပိ, ဘန္တေ, ဗဟူပကာရော မဟာပဇာပတိယာ ဂေါတမိယာ’’တိ။

၃၇၈. ‘‘ဧဝမေတံ , အာနန္ဒ။ ယံ ဟာနန္ဒ, ပုဂ္ဂလော ပုဂ္ဂလံ အာဂမ္မ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂတော ဟောတိ, ဓမ္မံ သရဏံ ဂတော ဟောတိ, သသံဃံ သရဏံ ဂတော ဟောတိ, ဣမဿာနန္ဒ, ပုဂ္ဂလဿ ဣမိနာ ပုဂ္ဂလေန န သုပ္ပတိကာရံ ဝဒါမိ, ယဒိဒံ – အဘိဝါဒန-ပစ္စုဋ္ဌာန-အဉ္ဇလိကမ္မ သာမီစိကမ္မစီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာ- နပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာနုပ္ပဒါနေန။

‘‘ယံ ဟာနန္ဒ, ပုဂ္ဂလော ပုဂ္ဂလံ အာဂမ္မ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ဣမဿာနန္ဒ, ပုဂ္ဂလဿ ဣမိနာ ပုဂ္ဂလေန န သုပ္ပတိကာရံ ဝဒါမိ, ယဒိဒံ – အဘိဝါဒန-ပစ္စုဋ္ဌာန-အဉ္ဇလိကမ္မ-သာမီစိကမ္မစီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာ- နပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာနုပ္ပဒါနေန။

‘‘ယံ ဟာနန္ဒ, ပုဂ္ဂလော ပုဂ္ဂလံ အာဂမ္မ ဗုဒ္ဓေ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန သမန္နာဂတော ဟောတိ, ဓမ္မေ။ သံဃေ။ အရိယကန္တေဟိ သီလေဟိ သမန္နာဂတော ဟောတိ, ဣမဿာနန္ဒ, ပုဂ္ဂလဿ ဣမိနာ ပုဂ္ဂလေန န သုပ္ပတိကာရံ ဝဒါမိ, ယဒိဒံ – အဘိဝါဒန-ပစ္စုဋ္ဌာန-အဉ္ဇလိကမ္မ-သာမီစိကမ္မစီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာ- နပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာနုပ္ပဒါနေန။

‘‘ယံ ဟာနန္ဒ, ပုဂ္ဂလော ပုဂ္ဂလံ အာဂမ္မ ဒုက္ခေ နိက္ကင္ခော ဟောတိ, ဒုက္ခသမုဒယေ နိက္ကင္ခော ဟောတိ, ဒုက္ခနိရောဓေ နိက္ကင္ခော ဟောတိ, ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ နိက္ကင္ခော ဟောတိ, ဣမဿာနန္ဒ, ပုဂ္ဂလဿ ဣမိနာ ပုဂ္ဂလေန န သုပ္ပတိကာရံ ဝဒါမိ, ယဒိဒံ – အဘိဝါဒန-ပစ္စုဋ္ဌာနအဉ္ဇလိကမ္မ-သာမီစိကမ္မ-စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာ- နပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာနုပ္ပဒါနေန။

၃၇၉. ‘‘စုဒ္ဒသ ခေါ ပနိမာနန္ဒ, ပါဋိပုဂ္ဂလိကာ ဒက္ခိဏာ။ ကတမာ စုဒ္ဒသ? တထာဂတေ အရဟန္တေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ ဒါနံ ဒေတိ – အယံ ပဌမာ ပါဋိပုဂ္ဂလိကာ ဒက္ခိဏာ။ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေ [ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ (သီ. ဣ.)] ဒါနံ ဒေတိ – အယံ ဒုတိယာ ပါဋိပုဂ္ဂလိကာ ဒက္ခိဏာ။ တထာဂတသာဝကေ အရဟန္တေ ဒါနံ ဒေတိ – အယံ တတိယာ ပါဋိပုဂ္ဂလိကာ ဒက္ခိဏာ။ အရဟတ္တဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နေ ဒါနံ ဒေတိ – အယံ စတုတ္ထီ ပါဋိပုဂ္ဂလိကာ ဒက္ခိဏာ။ အနာဂါမိဿ ဒါနံ ဒေတိ – အယံ ပဉ္စမီ ပါဋိပုဂ္ဂလိကာ ဒက္ခိဏာ။ အနာဂါမိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နေ ဒါနံ ဒေတိ – အယံ ဆဋ္ဌီ ပါဋိပုဂ္ဂလိကာ ဒက္ခိဏာ။ သကဒါဂါမိဿ ဒါနံ ဒေတိ – အယံ သတ္တမီ ပါဋိပုဂ္ဂလိကာ ဒက္ခိဏာ။ သကဒါဂါမိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နေ ဒါနံ ဒေတိ – အယံ အဋ္ဌမီ ပါဋိပုဂ္ဂလိကာ ဒက္ခိဏာ။ သောတာပန္နေ ဒါနံ ဒေတိ – အယံ နဝမီ ပါဋိပုဂ္ဂလိကာ ဒက္ခိဏာ။ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နေ ဒါနံ ဒေတိ – အယံ ဒသမီ ပါဋိပုဂ္ဂလိကာ ဒက္ခိဏာ။ ဗာဟိရကေ ကာမေသု ဝီတရာဂေ ဒါနံ ဒေတိ – အယံ ဧကာဒသမီ ပါဋိပုဂ္ဂလိကာ ဒက္ခိဏာ။ ပုထုဇ္ဇနသီလဝန္တေ ဒါနံ ဒေတိ – အယံ ဒွါဒသမီ ပါဋိပုဂ္ဂလိကာ ဒက္ခိဏာ။ ပုထုဇ္ဇနဒုဿီလေ ဒါနံ ဒေတိ – အယံ တေရသမီ ပါဋိပုဂ္ဂလိကာ ဒက္ခိဏာ။ တိရစ္ဆာနဂတေ ဒါနံ ဒေတိ – အယံ စုဒ္ဒသမီ ပါဋိပုဂ္ဂလိကာ ဒက္ခိဏာတိ။

‘‘တတြာနန္ဒ, တိရစ္ဆာနဂတေ ဒါနံ ဒတွာ သတဂုဏာ ဒက္ခိဏာ ပါဋိကင္ခိတဗ္ဗာ, ပုထုဇ္ဇနဒုဿီလေ ဒါနံ ဒတွာ သဟဿဂုဏာ ဒက္ခိဏာ ပါဋိကင္ခိတဗ္ဗာ, ပုထုဇ္ဇနသီလဝန္တေ ဒါနံ ဒတွာ သတသဟဿဂုဏာ ဒက္ခိဏာ ပါဋိကင္ခိတဗ္ဗာ, ဗာဟိရကေ ကာမေသု ဝီတရာဂေ ဒါနံ ဒတွာ ကောဋိသတသဟဿဂုဏာ ဒက္ခိဏာ ပါဋိကင္ခိတဗ္ဗာ, သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နေ ဒါနံ ဒတွာ အသင်္ခေယျာ အပ္ပမေယျာ ဒက္ခိဏာ ပါဋိကင္ခိတဗ္ဗာ, ကော ပန ဝါဒေါ သောတာပန္နေ, ကော ပန ဝါဒေါ သကဒါဂါမိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နေ, ကော ပန ဝါဒေါ သကဒါဂါမိဿ, ကော ပန ဝါဒေါ အနာဂါမိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နေ, ကော ပန ဝါဒေါ အနာဂါမိဿ, ကော ပန ဝါဒေါ အရဟတ္တဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နေ, ကော ပန ဝါဒေါ အရဟန္တေ, ကော ပန ဝါဒေါ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေ, ကော ပန ဝါဒေါ တထာဂတေ အရဟန္တေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ!

၃၈၀. ‘‘သတ္တ ခေါ ပနိမာနန္ဒ, သံဃဂတာ ဒက္ခိဏာ။ ကတမာ သတ္တ? ဗုဒ္ဓပ္ပမုခေ ဥဘတောသံဃေ ဒါနံ ဒေတိ – အယံ ပဌမာ သံဃဂတာ ဒက္ခိဏာ။ တထာဂတေ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဥဘတောသံဃေ ဒါနံ ဒေတိ – အယံ ဒုတိယာ သံဃဂတာ ဒက္ခိဏာ။ ဘိက္ခုသံဃေ ဒါနံ ဒေတိ – အယံ တတိယာ သံဃဂတာ ဒက္ခိဏာ။ ဘိက္ခုနိသံဃေ ဒါနံ ဒေတိ – အယံ စတုတ္ထီ သံဃဂတာ ဒက္ခိဏာ။ ‘ဧတ္တကာ မေ ဘိက္ခူ စ ဘိက္ခုနိယော စ သံဃတော ဥဒ္ဒိဿထာ’တိ ဒါနံ ဒေတိ – အယံ ပဉ္စမီ သံဃဂတာ ဒက္ခိဏာ။ ‘ဧတ္တကာ မေ ဘိက္ခူ သံဃတော ဥဒ္ဒိဿထာ’တိ ဒါနံ ဒေတိ – အယံ ဆဋ္ဌီ သံဃဂတာ ဒက္ခိဏာ။ ‘ဧတ္တကာ မေ ဘိက္ခုနိယော သံဃတော ဥဒ္ဒိဿထာ’တိ ဒါနံ ဒေတိ – အယံ သတ္တမီ သံဃဂတာ ဒက္ခိဏာ။

‘‘ဘဝိဿန္တိ ခေါ ပနာနန္ဒ, အနာဂတမဒ္ဓါနံ ဂေါတြဘုနော ကာသာဝကဏ္ဌာ ဒုဿီလာ ပါပဓမ္မာ။ တေသု ဒုဿီလေသု သသံဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဒါနံ ဒဿန္တိ။ တဒါပါဟံ, အာနန္ဒ, သံဃဂတံ ဒက္ခိဏံ အသင်္ခေယျံ အပ္ပမေယျံ ဝဒါမိ။ န တွေဝါဟံ, အာနန္ဒ, ကေနစိ ပရိယာယေန သံဃဂတာယ ဒက္ခိဏာယ ပါဋိပုဂ္ဂလိကံ ဒါနံ မဟပ္ဖလတရံ ဝဒါမိ။

၃၈၁. ‘‘စတဿော ခေါ ဣမာ, အာနန္ဒ, ဒက္ခိဏာ ဝိသုဒ္ဓိယော။ ကတမာ စတဿော? အတ္ထာနန္ဒ, ဒက္ခိဏာ ဒါယကတော ဝိသုဇ္ဈတိ နော ပဋိဂ္ဂါဟကတော။ အတ္ထာနန္ဒ, ဒက္ခိဏာ ပဋိဂ္ဂါဟကတော ဝိသုဇ္ဈတိ နော ဒါယကတော။ အတ္ထာနန္ဒ, ဒက္ခိဏာ နေဝ ဒါယကတော ဝိသုဇ္ဈတိ နော ပဋိဂ္ဂါဟကတော။ အတ္ထာနန္ဒ, ဒက္ခိဏာ ဒါယကတော စေဝ ဝိသုဇ္ဈတိ ပဋိဂ္ဂါဟကတော စ။

‘‘ကထဉ္စာနန္ဒ, ဒက္ခိဏာ ဒါယကတော ဝိသုဇ္ဈတိ နော ပဋိဂ္ဂါဟကတော? ဣဓါနန္ဒ, ဒါယကော ဟောတိ သီလဝါ ကလျာဏဓမ္မော, ပဋိဂ္ဂါဟကာ ဟောန္တိ ဒုဿီလာ ပါပဓမ္မာ – ဧဝံ ခေါ, အာနန္ဒ, ဒက္ခိဏာ ဒါယကတော ဝိသုဇ္ဈတိ နော ပဋိဂ္ဂါဟကတော။

‘‘ကထဉ္စာနန္ဒ, ဒက္ခိဏာ ပဋိဂ္ဂါဟကတော ဝိသုဇ္ဈတိ နော ဒါယကတော? ဣဓါနန္ဒ, ဒါယကော ဟောတိ ဒုဿီလော ပါပဓမ္မော, ပဋိဂ္ဂါဟကာ ဟောန္တိ သီလဝန္တော [သီလဝန္တာ (သီ.)] ကလျာဏဓမ္မာ – ဧဝံ ခေါ, အာနန္ဒ, ဒက္ခိဏာ ပဋိဂ္ဂါဟကတော ဝိသုဇ္ဈတိ နော ဒါယကတော။

‘‘ကထဉ္စာနန္ဒ, ဒက္ခိဏာ နေဝ ဒါယကတော ဝိသုဇ္ဈတိ နော ပဋိဂ္ဂါဟကတော? ဣဓါနန္ဒ, ဒါယကော စ ဟောတိ ဒုဿီလော ပါပဓမ္မော, ပဋိဂ္ဂါဟကာ စ ဟောန္တိ ဒုဿီလာ ပါပဓမ္မာ – ဧဝံ ခေါ, အာနန္ဒ, ဒက္ခိဏာ နေဝ ဒါယကတော ဝိသုဇ္ဈတိ နော ပဋိဂ္ဂါဟကတော။

‘‘ကထဉ္စာနန္ဒ, ဒက္ခိဏာ ဒါယကတော စေဝ ဝိသုဇ္ဈတိ ပဋိဂ္ဂါဟကတော စ? ဣဓါနန္ဒ, ဒါယကော စ ဟောတိ သီလဝါ ကလျာဏဓမ္မော, ပဋိဂ္ဂါဟကာ စ ဟောန္တိ သီလဝန္တော ကလျာဏဓမ္မာ – ဧဝံ ခေါ, အာနန္ဒ, ဒက္ခိဏာ ဒါယကတော စေဝ ဝိသုဇ္ဈတိ ပဋိဂ္ဂါဟကတော စ။ ဣမာ ခေါ, အာနန္ဒ, စတဿော ဒက္ခိဏာ ဝိသုဒ္ဓိယော’’တိ။

ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ ဣဒံ ဝတွာန သုဂတော အထာပရံ ဧတဒဝေါစ သတ္ထာ –

၃၈၂.

‘‘ယော သီလဝါ ဒုဿီလေသု ဒဒါတိ ဒါနံ၊

ဓမ္မေန လဒ္ဓံ [လဒ္ဓါ (သီ. ဣ.)] သုပသန္နစိတ္တော။

အဘိသဒ္ဒဟံ ကမ္မဖလံ ဥဠာရံ၊

သာ ဒက္ခိဏာ ဒါယကတော ဝိသုဇ္ဈတိ။

‘‘ယော ဒုဿီလော သီလဝန္တေသု ဒဒါတိ ဒါနံ၊

အဓမ္မေန လဒ္ဓံ အပ္ပသန္နစိတ္တော။

အနဘိသဒ္ဒဟံ ကမ္မဖလံ ဥဠာရံ၊

သာ ဒက္ခိဏာ ပဋိဂ္ဂါဟကတော ဝိသုဇ္ဈတိ။

‘‘ယော ဒုဿီလော ဒုဿီလေသု ဒဒါတိ ဒါနံ၊

အဓမ္မေန လဒ္ဓံ အပ္ပသန္နစိတ္တော။

အနဘိသဒ္ဒဟံ ကမ္မဖလံ ဥဠာရံ၊

န တံ ဒါနံ ဝိပုလပ္ဖလန္တိ ဗြူမိ။

‘‘ယော သီလဝါ သီလဝန္တေသု ဒဒါတိ ဒါနံ၊

ဓမ္မေန လဒ္ဓံ သုပသန္နစိတ္တော။

အဘိသဒ္ဒဟံ ကမ္မဖလံ ဥဠာရံ၊

တံ ဝေ ဒါနံ ဝိပုလပ္ဖလန္တိ ဗြူမိ [သာ ဒက္ခိဏာ နေဝုဘတော ဝိသုဇ္ဈတိ (သီ. ဣ.)]။

‘‘ယော ဝီတရာဂေါ ဝီတရာဂေသု ဒဒါတိ ဒါနံ၊

ဓမ္မေန လဒ္ဓံ သုပသန္နစိတ္တော။

အဘိသဒ္ဒဟံ ကမ္မဖလံ ဥဠာရံ၊

တံ ဝေ ဒါနံ အာမိသဒါနာနမဂ္ဂ’’ [တံ ဝေ ဒါနံ ဝိပုလန္တိ ဗြူမိ (သီ.)] န္တိ။

ဒက္ခိဏာဝိဘင်္ဂသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ဒွါဒသမံ။

ဝိဘင်္ဂဝဂ္ဂေါ နိဋ္ဌိတော စတုတ္ထော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ဘဒ္ဒေကာနန္ဒကစ္စာန၊ လောမသကင်္ဂိယာသုဘော။

မဟာကမ္မသဠာယတနဝိဘင်္ဂါ၊ ဥဒ္ဒေသအရဏာ ဓါတု သစ္စံ။

ဒက္ခိဏာဝိဘင်္ဂသုတ္တန္တိ။