ဒေဝဒဟဝဂ္ဂေါ

။ နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။

မဇ္ဈိမနိကာယေ

ဥပရိပဏ္ဏာသပါဠိ

၁. ဒေဝဒဟဝဂ္ဂေါ

၁. ဒေဝဒဟသုတ္တံ

၁. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သက္ကေသု ဝိဟရတိ ဒေဝဒဟံ နာမ သက္ယာနံ နိဂမော။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ။ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သန္တိ, ဘိက္ခဝေ, ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘ယံ ကိဉ္စာယံ ပုရိသပုဂ္ဂလော ပဋိသံဝေဒေတိ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ, သဗ္ဗံ တံ ပုဗ္ဗေကတဟေတု။ ဣတိ ပုရာဏာနံ ကမ္မာနံ တပသာ ဗျန္တီဘာဝါ, နဝါနံ ကမ္မာနံ အကရဏာ, အာယတိံ အနဝဿဝေါ; အာယတိံ အနဝဿဝါ ကမ္မက္ခယော; ကမ္မက္ခယာ ဒုက္ခက္ခယော; ဒုက္ခက္ခယာ ဝေဒနာက္ခယော; ဝေဒနာက္ခယာ သဗ္ဗံ ဒုက္ခံ နိဇ္ဇိဏ္ဏံ ဘဝိဿတီ’တိ။ ဧဝံဝါဒိနော, ဘိက္ခဝေ, နိဂဏ္ဌာ။

‘‘ဧဝံဝါဒါဟံ , ဘိက္ခဝေ, နိဂဏ္ဌေ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ဝဒါမိ – ‘သစ္စံ ကိရ တုမှေ, အာဝုသော နိဂဏ္ဌာ, ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ယံ ကိဉ္စာယံ ပုရိသပုဂ္ဂလော ပဋိသံဝေဒေတိ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ, သဗ္ဗံ တံ ပုဗ္ဗေကတဟေတု။ ဣတိ ပုရာဏာနံ ကမ္မာနံ တပသာ ဗျန္တီဘာဝါ, နဝါနံ ကမ္မာနံ အကရဏာ, အာယတိံ အနဝဿဝေါ; အာယတိံ အနဝဿဝါ ကမ္မက္ခယော; ကမ္မက္ခယာ ဒုက္ခက္ခယော; ဒုက္ခက္ခယာ ဝေဒနာက္ခယော; ဝေဒနာက္ခယာ သဗ္ဗံ ဒုက္ခံ နိဇ္ဇိဏ္ဏံ ဘဝိဿတီ’တိ? တေ စ မေ, ဘိက္ခဝေ, နိဂဏ္ဌာ ဧဝံ ပုဋ္ဌာ ‘အာမာ’တိ ပဋိဇာနန္တိ။

‘‘တျာဟံ ဧဝံ ဝဒါမိ – ‘ကိံ ပန တုမှေ, အာဝုသော နိဂဏ္ဌာ, ဇာနာထ – အဟုဝမှေဝ မယံ ပုဗ္ဗေ, န နာဟုဝမှာ’တိ? ‘နော ဟိဒံ, အာဝုသော’။

‘‘‘ကိံ ပန တုမှေ, အာဝုသော နိဂဏ္ဌာ, ဇာနာထ – အကရမှေဝ မယံ ပုဗ္ဗေ ပါပကမ္မံ, န နာကရမှာ’တိ? ‘နော ဟိဒံ, အာဝုသော’။

‘‘‘ကိံ ပန တုမှေ, အာဝုသော နိဂဏ္ဌာ, ဇာနာထ – ဧဝရူပံ ဝါ ဧဝရူပံ ဝါ ပါပကမ္မံ အကရမှာ’တိ? ‘နော ဟိဒံ, အာဝုသော’။

‘‘‘ကိံ ပန တုမှေ, အာဝုသော နိဂဏ္ဌာ, ဇာနာထ – ဧတ္တကံ ဝါ ဒုက္ခံ နိဇ္ဇိဏ္ဏံ, ဧတ္တကံ ဝါ ဒုက္ခံ နိဇ္ဇီရေတဗ္ဗံ, ဧတ္တကမှိ ဝါ ဒုက္ခေ နိဇ္ဇိဏ္ဏေ သဗ္ဗံ ဒုက္ခံ နိဇ္ဇိဏ္ဏံ ဘဝိဿတီ’တိ? ‘နော ဟိဒံ, အာဝုသော’။

‘‘‘ကိံ ပန တုမှေ, အာဝုသော နိဂဏ္ဌာ, ဇာနာထ – ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနံ, ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပသမ္ပဒ’န္တိ? ‘နော ဟိဒံ, အာဝုသော’။

၂. ‘‘ဣတိ ကိရ တုမှေ, အာဝုသော နိဂဏ္ဌာ, န ဇာနာထ – အဟုဝမှေဝ မယံ ပုဗ္ဗေ, န နာဟုဝမှာတိ , န ဇာနာထ – အကရမှေဝ မယံ ပုဗ္ဗေ ပါပကမ္မံ, န နာကရမှာတိ, န ဇာနာထ – ဧဝရူပံ ဝါ ဧဝရူပံ ဝါ ပါပကမ္မံ အကရမှာတိ, န ဇာနာထ – ဧတ္တကံ ဝါ ဒုက္ခံ နိဇ္ဇိဏ္ဏံ, ဧတ္တကံ ဝါ ဒုက္ခံ နိဇ္ဇီရေတဗ္ဗံ, ဧတ္တကမှိ ဝါ ဒုက္ခေ နိဇ္ဇိဏ္ဏေ သဗ္ဗံ ဒုက္ခံ နိဇ္ဇိဏ္ဏံ ဘဝိဿတီတိ, န ဇာနာထ – ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနံ, ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပသမ္ပဒံ; ဧဝံ သန္တေ အာယသ္မန္တာနံ နိဂဏ္ဌာနံ န ကလ္လမဿ ဝေယျာကရဏာယ – ယံ ကိဉ္စာယံ ပုရိသပုဂ္ဂလော ပဋိသံဝေဒေတိ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ, သဗ္ဗံ တံ ပုဗ္ဗေကတဟေတု။ ဣတိ ပုရာဏာနံ ကမ္မာနံ တပသာ ဗျန္တီဘာဝါ, နဝါနံ ကမ္မာနံ အကရဏာ, အာယတိံ အနဝဿဝေါ; အာယတိံ အနဝဿဝါ ကမ္မက္ခယော; ကမ္မက္ခယာ ဒုက္ခက္ခယော; ဒုက္ခက္ခယာ ဝေဒနာက္ခယော; ဝေဒနာက္ခယာ သဗ္ဗံ ဒုက္ခံ နိဇ္ဇိဏ္ဏံ ဘဝိဿတီ’’တိ။

‘‘သစေ ပန တုမှေ, အာဝုသော နိဂဏ္ဌာ, ဇာနေယျာထ – အဟုဝမှေဝ မယံ ပုဗ္ဗေ, န နာဟုဝမှာတိ, ဇာနေယျာထ – အကရမှေဝ မယံ ပုဗ္ဗေ ပါပကမ္မံ, န နာကရမှာတိ, ဇာနေယျာထ – ဧဝရူပံ ဝါ ဧဝရူပံ ဝါ ပါပကမ္မံ အကရမှာတိ, ဇာနေယျာထ – ဧတ္တကံ ဝါ ဒုက္ခံ နိဇ္ဇိဏ္ဏံ, ဧတ္တကံ ဝါ ဒုက္ခံ နိဇ္ဇီရေတဗ္ဗံ, ဧတ္တကမှိ ဝါ ဒုက္ခေ နိဇ္ဇိဏ္ဏေ သဗ္ဗံ ဒုက္ခံ နိဇ္ဇိဏ္ဏံ ဘဝိဿတီတိ, ဇာနေယျာထ – ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနံ, ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပသမ္ပဒံ; ဧဝံ သန္တေ အာယသ္မန္တာနံ နိဂဏ္ဌာနံ ကလ္လမဿ ဝေယျာကရဏာယ – ယံ ကိဉ္စာယံ ပုရိသပုဂ္ဂလော ပဋိသံဝေဒေတိ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ, သဗ္ဗံ တံ ပုဗ္ဗေကတဟေတု။ ဣတိ ပုရာဏာနံ ကမ္မာနံ တပသာ ဗျန္တီဘာဝါ, နဝါနံ ကမ္မာနံ အကရဏာ, အာယတိံ အနဝဿဝေါ; အာယတိံ အနဝဿဝါ ကမ္မက္ခယော; ကမ္မက္ခယာ ဒုက္ခက္ခယော; ဒုက္ခက္ခယာ ဝေဒနာက္ခယော; ဝေဒနာက္ခယာ သဗ္ဗံ ဒုက္ခံ နိဇ္ဇိဏ္ဏံ ဘဝိဿတီ’’တိ။

၃. ‘‘သေယျထာပိ, အာဝုသော နိဂဏ္ဌာ, ပုရိသော သလ္လေန ဝိဒ္ဓေါ အဿ သဝိသေန ဂါဠ္ဟူပလေပနေန [ဂါဠှပလေပနေန (က.)]; သော သလ္လဿပိ ဝေဓနဟေတု [ဝေဒနာဟေတု (သီ. ဣ. က.)] ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ [တိပ္ပါ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒိယေယျ။ တဿ မိတ္တာမစ္စာ ဉာတိသာလောဟိတာ ဘိသက္ကံ သလ္လကတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေယျုံ။ တဿ သော ဘိသက္ကော သလ္လကတ္တော သတ္ထေန ဝဏမုခံ ပရိကန္တေယျ; သော သတ္ထေနပိ ဝဏမုခဿ ပရိကန္တနဟေတု ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒိယေယျ။ တဿ သော ဘိသက္ကော သလ္လကတ္တော ဧသနိယာ သလ္လံ ဧသေယျ; သော ဧသနိယာပိ သလ္လဿ ဧသနာဟေတု ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒိယေယျ ။ တဿ သော ဘိသက္ကော သလ္လကတ္တော သလ္လံ အဗ္ဗုဟေယျ [အဗ္ဗုယ္ဟေယျ (သီ.), အဗ္ဘူဏှေယျ (သျာ. ကံ.)]; သော သလ္လဿပိ အဗ္ဗုဟနဟေတု [အဗ္ဗုယှနဟေတု (သီ.), အဗ္ဘူဏှနဟေတု (သျာ. ကံ.)] ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒိယေယျ။ တဿ သော ဘိသက္ကော သလ္လကတ္တော အဂဒင်္ဂါရံ ဝဏမုခေ ဩဒဟေယျ; သော အဂဒင်္ဂါရဿပိ ဝဏမုခေ ဩဒဟနဟေတု ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒိယေယျ။ သော အပရေန သမယေန ရူဠ္ဟေန ဝဏေန သဉ္ဆဝိနာ အရောဂေါ အဿ သုခီ သေရီ သယံဝသီ ယေန ကာမင်္ဂမော။ တဿ ဧဝမဿ – အဟံ ခေါ ပုဗ္ဗေ သလ္လေန ဝိဒ္ဓေါ အဟောသိံ သဝိသေန ဂါဠ္ဟူပလေပနေန။ သောဟံ သလ္လဿပိ ဝေဓနဟေတု ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒိယိံ။ တဿ မေ မိတ္တာမစ္စာ ဉာတိသာလောဟိတာ ဘိသက္ကံ သလ္လကတ္တံ ဥပဋ္ဌပေသုံ။ တဿ မေ သော ဘိသက္ကော သလ္လကတ္တော သတ္ထေန ဝဏမုခံ ပရိကန္တိ; သောဟံ သတ္ထေနပိ ဝဏမုခဿ ပရိကန္တနဟေတု ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒိယိံ။ တဿ မေ သော ဘိသက္ကော သလ္လကတ္တော ဧသနိယာ သလ္လံ ဧသိ; သော အဟံ ဧသနိယာပိ သလ္လဿ ဧသနာဟေတု ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒိယိံ။ တဿ မေ သော ဘိသက္ကော သလ္လကတ္တော သလ္လံ အဗ္ဗုဟိ [အဗ္ဗုယှိ (သီ.), အဗ္ဘူဏှိ (သျာ. ကံ.)]; သောဟံ သလ္လဿပိ အဗ္ဗုဟနဟေတု ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒိယိံ။ တဿ မေ သော ဘိသက္ကော သလ္လကတ္တော အဂဒင်္ဂါရံ ဝဏမုခေ ဩဒဟိ; သောဟံ အဂဒင်္ဂါရဿပိ ဝဏမုခေ ဩဒဟနဟေတု ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒိယိံ။ သောမှိ ဧတရဟိ ရူဠ္ဟေန ဝဏေန သဉ္ဆဝိနာ အရောဂေါ သုခီ သေရီ သယံဝသီ ယေန ကာမင်္ဂမော’’တိ။

‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, အာဝုသော နိဂဏ္ဌာ, သစေ တုမှေ ဇာနေယျာထ – အဟုဝမှေဝ မယံ ပုဗ္ဗေ, န နာဟုဝမှာတိ, ဇာနေယျာထ – အကရမှေဝ မယံ ပုဗ္ဗေ ပါပကမ္မံ, န နာကရမှာတိ, ဇာနေယျာထ – ဧဝရူပံ ဝါ ဧဝရူပံ ဝါ ပါပကမ္မံ အကရမှာတိ, ဇာနေယျာထ – ဧတ္တကံ ဝါ ဒုက္ခံ နိဇ္ဇိဏ္ဏံ, ဧတ္တကံ ဝါ ဒုက္ခံ နိဇ္ဇီရေတဗ္ဗံ, ဧတ္တကမှိ ဝါ ဒုက္ခေ နိဇ္ဇိဏ္ဏေ သဗ္ဗံ ဒုက္ခံ နိဇ္ဇိဏ္ဏံ ဘဝိဿတီတိ, ဇာနေယျာထ – ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနံ, ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပသမ္ပဒံ; ဧဝံ သန္တေ အာယသ္မန္တာနံ နိဂဏ္ဌာနံ ကလ္လမဿ ဝေယျာကရဏာယ – ယံ ကိဉ္စာယံ ပုရိသပုဂ္ဂလော ပဋိသံဝေဒေတိ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ, သဗ္ဗံ တံ ပုဗ္ဗေကတဟေတု။ ဣတိ ပုရာဏာနံ ကမ္မာနံ တပသာ ဗျန္တီဘာဝါ, နဝါနံ ကမ္မာနံ အကရဏာ, အာယတိံ အနဝဿဝေါ; အာယတိံ အနဝဿဝါ ကမ္မက္ခယော; ကမ္မက္ခယာ ဒုက္ခက္ခယော; ဒုက္ခက္ခယာ ဝေဒနာက္ခယော; ဝေဒနာက္ခယာ သဗ္ဗံ ဒုက္ခံ နိဇ္ဇိဏ္ဏံ ဘဝိဿတီ’’တိ။

‘‘ယသ္မာ စ ခေါ တုမှေ, အာဝုသော နိဂဏ္ဌာ, န ဇာနာထ – အဟုဝမှေဝ မယံ ပုဗ္ဗေ, န နာဟုဝမှာတိ, န ဇာနာထ – အကရမှေဝ မယံ ပုဗ္ဗေ ပါပကမ္မံ, န နာကရမှာတိ, န ဇာနာထ – ဧဝရူပံ ဝါ ဧဝရူပံ ဝါ ပါပကမ္မံ အကရမှာတိ, န ဇာနာထ – ဧတ္တကံ ဝါ ဒုက္ခံ နိဇ္ဇိဏ္ဏံ, ဧတ္တကံ ဝါ ဒုက္ခံ နိဇ္ဇီရေတဗ္ဗံ, ဧတ္တကမှိ ဝါ ဒုက္ခေ နိဇ္ဇိဏ္ဏေ သဗ္ဗံ ဒုက္ခံ နိဇ္ဇိဏ္ဏံ ဘဝိဿတီတိ, န ဇာနာထ – ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနံ, ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပသမ္ပဒံ; တသ္မာ အာယသ္မန္တာနံ နိဂဏ္ဌာနံ န ကလ္လမဿ ဝေယျာကရဏာယ – ယံ ကိဉ္စာယံ ပုရိသပုဂ္ဂလော ပဋိသံဝေဒေတိ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ, သဗ္ဗံ တံ ပုဗ္ဗေကတဟေတု။ ဣတိ ပုရာဏာနံ ကမ္မာနံ တပသာ ဗျန္တီဘာဝါ, နဝါနံ ကမ္မာနံ အကရဏာ, အာယတိံ အနဝဿဝေါ; အာယတိံ အနဝဿဝါ ကမ္မက္ခယော; ကမ္မက္ခယာ ဒုက္ခက္ခယော; ဒုက္ခက္ခယာ ဝေဒနာက္ခယော; ဝေဒနာက္ခယာ သဗ္ဗံ ဒုက္ခံ နိဇ္ဇိဏ္ဏံ ဘဝိဿတီ’’တိ။

၄. ‘‘ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဘိက္ခဝေ, တေ နိဂဏ္ဌာ မံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘နိဂဏ္ဌော , အာဝုသော, နာဋပုတ္တော [နာထပုတ္တော (သီ.)] သဗ္ဗညူ သဗ္ဗဒဿာဝီ, အပရိသေသံ ဉာဏဒဿနံ ပဋိဇာနာတိ ။ စရတော စ မေ တိဋ္ဌတော စ သုတ္တဿ စ ဇာဂရဿ စ သတတံ သမိတံ ဉာဏဒဿနံ ပစ္စုပဋ္ဌိတ’န္တိ။ သော ဧဝမာဟ – ‘အတ္ထိ ခေါ ဝေါ, အာဝုသော နိဂဏ္ဌာ, ပုဗ္ဗေဝ ပါပကမ္မံ ကတံ, တံ ဣမာယ ကဋုကာယ ဒုက္ကရကာရိကာယ နိဇ္ဇီရေထ, ယံ ပနေတ္ထ ဧတရဟိ ကာယေန သံဝုတာ ဝါစာယ သံဝုတာ မနသာ သံဝုတာ တံ အာယတိံ ပါပကမ္မဿ အကရဏံ။ ဣတိ ပုရာဏာနံ ကမ္မာနံ တပသာ ဗျန္တီဘာဝါ, နဝါနံ ကမ္မာနံ အကရဏာ, အာယတိံ အနဝဿဝေါ; အာယတိံ အနဝဿဝါ ကမ္မက္ခယော; ကမ္မက္ခယာ ဒုက္ခက္ခယော; ဒုက္ခက္ခယာ ဝေဒနာက္ခယော; ဝေဒနာက္ခယာ သဗ္ဗံ ဒုက္ခံ နိဇ္ဇိဏ္ဏံ ဘဝိဿတီ’တိ။ တဉ္စ ပနမှာကံ ရုစ္စတိ စေဝ ခမတိ စ, တေန စမှာ အတ္တမနာ’’တိ။

၅. ‘‘ဧဝံ ဝုတ္တေ အဟံ, ဘိက္ခဝေ, တေ နိဂဏ္ဌေ ဧတဒဝေါစံ – ‘ပဉ္စ ခေါ ဣမေ, အာဝုသော နိဂဏ္ဌာ, ဓမ္မာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဒွိဓါဝိပါကာ။ ကတမေ ပဉ္စ? သဒ္ဓါ, ရုစိ, အနုဿဝေါ, အာကာရပရိဝိတက္ကော, ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိ – ဣမေ ခေါ, အာဝုသော နိဂဏ္ဌာ, ပဉ္စ ဓမ္မာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဒွိဓါဝိပါကာ။ တတြာယသ္မန္တာနံ နိဂဏ္ဌာနံ ကာ အတီတံသေ သတ္ထရိ သဒ္ဓါ, ကာ ရုစိ, ကော အနုဿဝေါ, ကော အာကာရပရိဝိတက္ကော, ကာ ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တီ’တိ။ ဧဝံဝါဒီ [ဧဝံဝါဒီသု (က.)] ခေါ အဟံ, ဘိက္ခဝေ, နိဂဏ္ဌေသု န ကဉ္စိ [ကိဉ္စိ (သီ. ဣ. က.)] သဟဓမ္မိကံ ဝါဒပဋိဟာရံ သမနုပဿာမိ။

‘‘ပုန စပရာဟံ [ပုန စ ပနာဟံ (သီ. ဣ. က.)], ဘိက္ခဝေ, တေ နိဂဏ္ဌေ ဧဝံ ဝဒါမိ – ‘တံ ကိံ မညထ, အာဝုသော နိဂဏ္ဌာ။ ယသ္မိံ ဝေါ သမယေ တိဗ္ဗော [တိပ္ပော (ဣ.)] ဥပက္ကမော ဟောတိ တိဗ္ဗံ ပဓါနံ, တိဗ္ဗာ တသ္မိံ သမယေ ဩပက္ကမိကာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒိယေထ; ယသ္မိံ ပန ဝေါ သမယေ န တိဗ္ဗော ဥပက္ကမော ဟောတိ န တိဗ္ဗံ ပဓါနံ, န တိဗ္ဗာ တသ္မိံ သမယေ ဩပက္ကမိကာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒိယေထာ’တိ? ‘ယသ္မိံ နော, အာဝုသော ဂေါတမ, သမယေ တိဗ္ဗော ဥပက္ကမော ဟောတိ တိဗ္ဗံ ပဓါနံ, တိဗ္ဗာ တသ္မိံ သမယေ ဩပက္ကမိကာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒိယာမ; ယသ္မိံ ပန နော သမယေ န တိဗ္ဗော ဥပက္ကမော ဟောတိ န တိဗ္ဗံ ပဓါနံ, န တိဗ္ဗာ တသ္မိံ သမယေ ဩပက္ကမိကာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒိယာမာ’’’တိ။

၆. ‘‘ဣတိ ကိရ, အာဝုသော နိဂဏ္ဌာ, ယသ္မိံ ဝေါ သမယေ တိဗ္ဗော ဥပက္ကမော ဟောတိ တိဗ္ဗံ ပဓါနံ, တိဗ္ဗာ တသ္မိံ သမယေ ဩပက္ကမိကာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒိယေထ; ယသ္မိံ ပန ဝေါ သမယေ န တိဗ္ဗော ဥပက္ကမော ဟောတိ န တိဗ္ဗံ ပဓါနံ, န တိဗ္ဗာ တသ္မိံ သမယေ ဩပက္ကမိကာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒိယေထ။ ဧဝံ သန္တေ အာယသ္မန္တာနံ နိဂဏ္ဌာနံ န ကလ္လမဿ ဝေယျာကရဏာယ – ယံ ကိဉ္စာယံ ပုရိသပုဂ္ဂလော ပဋိသံဝေဒေတိ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ, သဗ္ဗံ တံ ပုဗ္ဗေကတဟေတု။ ဣတိ ပုရာဏာနံ ကမ္မာနံ တပသာ ဗျန္တီဘာဝါ, နဝါနံ ကမ္မာနံ အကရဏာ, အာယတိံ အနဝဿဝေါ; အာယတိံ အနဝဿဝါ ကမ္မက္ခယော; ကမ္မက္ခယာ ဒုက္ခက္ခယော; ဒုက္ခက္ခယာ ဝေဒနာက္ခယော ; ဝေဒနာက္ခယာ သဗ္ဗံ ဒုက္ခံ နိဇ္ဇိဏ္ဏံ ဘဝိဿတီတိ။ သစေ, အာဝုသော နိဂဏ္ဌာ, ယသ္မိံ ဝေါ သမယေ တိဗ္ဗော ဥပက္ကမော ဟောတိ တိဗ္ဗံ ပဓါနံ, န တိဗ္ဗာ တသ္မိံ သမယေ ဩပက္ကမိကာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒိယေထ; ယသ္မိံ ပန ဝေါ သမယေ န တိဗ္ဗော ဥပက္ကမော ဟောတိ န တိဗ္ဗံ ပဓါနံ, တိဗ္ဗာ တသ္မိံ သမယေ ဩပက္ကမိကာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒိယေထ [ပဓါနံ, တိဋ္ဌေယျေဝ တသ္မိံ သမယေ။ ဝေဒနာ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)]; ဧဝံ သန္တေ အာယသ္မန္တာနံ နိဂဏ္ဌာနံ ကလ္လမဿ ဝေယျာကရဏာယ – ယံ ကိဉ္စာယံ ပုရိသပုဂ္ဂလော ပဋိသံဝေဒေတိ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ, သဗ္ဗံ တံ ပုဗ္ဗေကတဟေတု။ ဣတိ ပုရာဏာနံ ကမ္မာနံ တပသာ ဗျန္တီဘာဝါ, နဝါနံ ကမ္မာနံ အကရဏာ, အာယတိံ အနဝဿဝေါ; အာယတိံ အနဝဿဝါ ကမ္မက္ခယော; ကမ္မက္ခယာ ဒုက္ခက္ခယော; ဒုက္ခက္ခယာ ဝေဒနာက္ခယော; ဝေဒနာက္ခယာ သဗ္ဗံ ဒုက္ခံ နိဇ္ဇိဏ္ဏံ ဘဝိဿတီ’’တိ။

‘‘‘ယသ္မာ စ ခေါ, အာဝုသော နိဂဏ္ဌာ, ယသ္မိံ ဝေါ သမယေ တိဗ္ဗော ဥပက္ကမော ဟောတိ တိဗ္ဗံ ပဓါနံ, တိဗ္ဗာ တသ္မိံ သမယေ ဩပက္ကမိကာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒိယေထ; ယသ္မိံ ပန ဝေါ သမယေ န တိဗ္ဗော ဥပက္ကမော ဟောတိ န တိဗ္ဗံ ပဓါနံ, န တိဗ္ဗာ တသ္မိံ သမယေ ဩပက္ကမိကာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒိယေထ; တေ တုမှေ သာမံယေဝ ဩပက္ကမိကာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒယမာနာ အဝိဇ္ဇာ အညာဏာ သမ္မောဟာ ဝိပစ္စေထ – ယံ ကိဉ္စာယံ ပုရိသပုဂ္ဂလော ပဋိသံဝေဒေတိ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ, သဗ္ဗံ တံ ပုဗ္ဗေကတဟေတု။ ဣတိ ပုရာဏာနံ ကမ္မာနံ တပသာ ဗျန္တီဘာဝါ, နဝါနံ ကမ္မာနံ အကရဏာ, အာယတိံ အနဝဿဝေါ; အာယတိံ အနဝဿဝါ ကမ္မက္ခယော; ကမ္မက္ခယာ ဒုက္ခက္ခယော; ဒုက္ခက္ခယာ ဝေဒနာက္ခယော ; ဝေဒနာက္ခယာ သဗ္ဗံ ဒုက္ခံ နိဇ္ဇိဏ္ဏံ ဘဝိဿတီ’တိ။ ဧဝံဝါဒီပိ [ဧဝံဝါဒီသုပိ (က.)] ခေါ အဟံ, ဘိက္ခဝေ, နိဂဏ္ဌေသု န ကဉ္စိ သဟဓမ္မိကံ ဝါဒပဋိဟာရံ သမနုပဿာမိ။

၇. ‘‘ပုန စပရာဟံ, ဘိက္ခဝေ, တေ နိဂဏ္ဌေ ဧဝံ ဝဒါမိ – ‘တံ ကိံ မညထာဝုသော နိဂဏ္ဌာ, ယမိဒံ ကမ္မံ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ တံ ဥပက္ကမေန ဝါ ပဓါနေန ဝါ သမ္ပရာယဝေဒနီယံ ဟောတူတိ လဗ္ဘမေတ’န္တိ? ‘နော ဟိဒံ, အာဝုသော’။ ‘ယံ ပနိဒံ ကမ္မံ သမ္ပရာယဝေဒနီယံ တံ ဥပက္ကမေန ဝါ ပဓါနေန ဝါ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ ဟောတူတိ လဗ္ဘမေတ’န္တိ? ‘နော ဟိဒံ, အာဝုသော’။ ‘တံ ကိံ မညထာဝုသော နိဂဏ္ဌာ, ယမိဒံ ကမ္မံ သုခဝေဒနီယံ တံ ဥပက္ကမေန ဝါ ပဓါနေန ဝါ ဒုက္ခဝေဒနီယံ ဟောတူတိ လဗ္ဘမေတ’န္တိ? ‘နော ဟိဒံ, အာဝုသော’။ ‘ယံ ပနိဒံ ကမ္မံ ဒုက္ခဝေဒနီယံ တံ ဥပက္ကမေန ဝါ ပဓါနေန ဝါ သုခဝေဒနီယံ ဟောတူတိ လဗ္ဘမေတ’န္တိ? ‘နော ဟိဒံ, အာဝုသော’။ ‘တံ ကိံ မညထာဝုသော နိဂဏ္ဌာ, ယမိဒံ ကမ္မံ ပရိပက္ကဝေဒနီယံ တံ ဥပက္ကမေန ဝါ ပဓါနေန ဝါ အပရိပက္ကဝေဒနီယံ ဟောတူတိ လဗ္ဘမေတ’န္တိ? ‘နော ဟိဒံ, အာဝုသော’။ ‘ယံ ပနိဒံ ကမ္မံ အပရိပက္ကဝေဒနီယံ တံ ဥပက္ကမေန ဝါ ပဓါနေန ဝါ ပရိပက္ကဝေဒနီယံ ဟောတူတိ လဗ္ဘမေတ’န္တိ? ‘နော ဟိဒံ, အာဝုသော’။ ‘တံ ကိံ မညထာဝုသော နိဂဏ္ဌာ, ယမိဒံ ကမ္မံ ဗဟုဝေဒနီယံ တံ ဥပက္ကမေန ဝါ ပဓါနေန ဝါ အပ္ပဝေဒနီယံ ဟောတူတိ လဗ္ဘမေတ’န္တိ? ‘နော ဟိဒံ, အာဝုသော’။ ‘ယံ ပနိဒံ ကမ္မံ အပ္ပဝေဒနီယံ တံ ဥပက္ကမေန ဝါ ပဓါနေန ဝါ ဗဟုဝေဒနီယံ ဟောတူတိ လဗ္ဘမေတ’န္တိ? ‘နော ဟိဒံ, အာဝုသော’။ ‘တံ ကိံ မညထာဝုသော နိဂဏ္ဌာ, ယမိဒံ ကမ္မံ သဝေဒနီယံ တံ ဥပက္ကမေန ဝါ ပဓါနေန ဝါ အဝေဒနီယံ ဟောတူတိ လဗ္ဘမေတ’န္တိ? ‘နော ဟိဒံ, အာဝုသော’။ ‘ယံ ပနိဒံ ကမ္မံ အဝေဒနီယံ တံ ဥပက္ကမေန ဝါ ပဓါနေန ဝါ သဝေဒနီယံ ဟောတူတိ လဗ္ဘမေတ’န္တိ? ‘နော ဟိဒံ, အာဝုသော’။

၈. ‘‘ဣတိ ကိရ, အာဝုသော နိဂဏ္ဌာ, ယမိဒံ ကမ္မံ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ တံ ဥပက္ကမေန ဝါ ပဓါနေန ဝါ သမ္ပရာယဝေဒနီယံ ဟောတူတိ အလဗ္ဘမေတံ, ယံ ပနိဒံ ကမ္မံ သမ္ပရာယဝေဒနီယံ တံ ဥပက္ကမေန ဝါ ပဓါနေန ဝါ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ ဟောတူတိ အလဗ္ဘမေတံ, ယမိဒံ ကမ္မံ သုခဝေဒနီယံ တံ ဥပက္ကမေန ဝါ ပဓါနေန ဝါ ဒုက္ခဝေဒနီယံ ဟောတူတိ အလဗ္ဘမေတံ, ယမိဒံ ကမ္မံ ဒုက္ခဝေဒနီယံ တံ ဥပက္ကမေန ဝါ ပဓါနေန ဝါ သုခဝေဒနီယံ ဟောတူတိ အလဗ္ဘမေတံ, ယမိဒံ ကမ္မံ ပရိပက္ကဝေဒနီယံ တံ ဥပက္ကမေန ဝါ ပဓါနေန ဝါ အပရိပက္ကဝေဒနီယံ ဟောတူတိ အလဗ္ဘမေတံ, ယမိဒံ ကမ္မံ အပရိပက္ကဝေဒနီယံ တံ ဥပက္ကမေန ဝါ ပဓါနေန ဝါ ပရိပက္ကဝေဒနီယံ ဟောတူတိ အလဗ္ဘမေတံ, ယမိဒံ ကမ္မံ ဗဟုဝေဒနီယံ တံ ဥပက္ကမေန ဝါ ပဓါနေန ဝါ အပ္ပဝေဒနီယံ ဟောတူတိ အလဗ္ဘမေတံ, ယမိဒံ ကမ္မံ အပ္ပဝေဒနီယံ တံ ဥပက္ကမေန ဝါ ပဓါနေန ဝါ ဗဟုဝေဒနီယံ ဟောတူတိ အလဗ္ဘမေတံ, ယမိဒံ ကမ္မံ သဝေဒနီယံ တံ ဥပက္ကမေန ဝါ ပဓါနေန ဝါ အဝေဒနီယံ ဟောတူတိ အလဗ္ဘမေတံ, ယမိဒံ ကမ္မံ အဝေဒနီယံ တံ ဥပက္ကမေန ဝါ ပဓါနေန ဝါ သဝေဒနီယံ ဟောတူတိ အလဗ္ဘမေတံ; ဧဝံ သန္တေ အာယသ္မန္တာနံ နိဂဏ္ဌာနံ အဖလော ဥပက္ကမော ဟောတိ, အဖလံ ပဓါနံ’’။

‘‘ဧဝံဝါဒီ, ဘိက္ခဝေ, နိဂဏ္ဌာ။ ဧဝံဝါဒီနံ, ဘိက္ခဝေ, နိဂဏ္ဌာနံ ဒသ သဟဓမ္မိကာ ဝါဒါနုဝါဒါ ဂါရယှံ ဌာနံ အာဂစ္ဆန္တိ။

၉. ‘‘သစေ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တာ ပုဗ္ဗေကတဟေတု သုခဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေန္တိ; အဒ္ဓါ, ဘိက္ခဝေ, နိဂဏ္ဌာ ပုဗ္ဗေ ဒုက္ကဋကမ္မကာရိနော ယံ ဧတရဟိ ဧဝရူပါ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒိယန္တိ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တာ ဣဿရနိမ္မာနဟေတု သုခဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေန္တိ; အဒ္ဓါ, ဘိက္ခဝေ, နိဂဏ္ဌာ ပါပကေန ဣဿရေန နိမ္မိတာ ယံ ဧတရဟိ ဧဝရူပါ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒိယန္တိ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တာ သင်္ဂတိဘာဝဟေတု သုခဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေန္တိ; အဒ္ဓါ, ဘိက္ခဝေ, နိဂဏ္ဌာ ပါပသင်္ဂတိကာ ယံ ဧတရဟိ ဧဝရူပါ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒိယန္တိ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တာ အဘိဇာတိဟေတု သုခဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေန္တိ; အဒ္ဓါ, ဘိက္ခဝေ, နိဂဏ္ဌာ ပါပါဘိဇာတိကာ ယံ ဧတရဟိ ဧဝရူပါ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒိယန္တိ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တာ ဒိဋ္ဌဓမ္မူပက္ကမဟေတု သုခဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေန္တိ; အဒ္ဓါ, ဘိက္ခဝေ, နိဂဏ္ဌာ ဧဝရူပါ ဒိဋ္ဌဓမ္မူပက္ကမာ ယံ ဧတရဟိ ဧဝရူပါ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒိယန္တိ။

‘‘သစေ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တာ ပုဗ္ဗေကတဟေတု သုခဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေန္တိ, ဂါရယ္ဟာ နိဂဏ္ဌာ; နော စေ သတ္တာ ပုဗ္ဗေကတဟေတု သုခဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေန္တိ, ဂါရယ္ဟာ နိဂဏ္ဌာ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တာ ဣဿရနိမ္မာနဟေတု သုခဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေန္တိ, ဂါရယ္ဟာ နိဂဏ္ဌာ; နော စေ သတ္တာ ဣဿရနိမ္မာနဟေတု သုခဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေန္တိ, ဂါရယ္ဟာ နိဂဏ္ဌာ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တာ သင်္ဂတိဘာဝဟေတု သုခဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေန္တိ, ဂါရယ္ဟာ နိဂဏ္ဌာ; နော စေ သတ္တာ သင်္ဂတိဘာဝဟေတု သုခဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေန္တိ, ဂါရယ္ဟာ နိဂဏ္ဌာ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တာ အဘိဇာတိဟေတု သုခဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေန္တိ, ဂါရယ္ဟာ နိဂဏ္ဌာ; နော စေ သတ္တာ အဘိဇာတိဟေတု သုခဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေန္တိ, ဂါရယ္ဟာ နိဂဏ္ဌာ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တာ ဒိဋ္ဌဓမ္မူပက္ကမဟေတု သုခဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေန္တိ, ဂါရယ္ဟာ နိဂဏ္ဌာ; နော စေ သတ္တာ ဒိဋ္ဌဓမ္မူပက္ကမဟေတု သုခဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေန္တိ, ဂါရယ္ဟာ နိဂဏ္ဌာ။ ဧဝံဝါဒီ, ဘိက္ခဝေ, နိဂဏ္ဌာ။ ဧဝံဝါဒီနံ, ဘိက္ခဝေ, နိဂဏ္ဌာနံ ဣမေ ဒသ သဟဓမ္မိကာ ဝါဒါနုဝါဒါ ဂါရယှံ ဌာနံ အာဂစ္ဆန္တိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အဖလော ဥပက္ကမော ဟောတိ, အဖလံ ပဓါနံ။

၁၀. ‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, သဖလော ဥပက္ကမော ဟောတိ, သဖလံ ပဓါနံ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု န ဟေဝ အနဒ္ဓဘူတံ အတ္တာနံ ဒုက္ခေန အဒ္ဓဘာဝေတိ, ဓမ္မိကဉ္စ သုခံ န ပရိစ္စဇတိ, တသ္မိဉ္စ သုခေ အနဓိမုစ္ဆိတော ဟောတိ။ သော ဧဝံ ပဇာနာတိ – ‘ဣမဿ ခေါ မေ ဒုက္ခနိဒါနဿ သင်္ခါရံ ပဒဟတော သင်္ခါရပ္ပဓါနာ ဝိရာဂေါ ဟောတိ, ဣမဿ ပန မေ ဒုက္ခနိဒါနဿ အဇ္ဈုပေက္ခတော ဥပေက္ခံ ဘာဝယတော ဝိရာဂေါ ဟောတီ’တိ။ သော ယဿ ဟိ ခွါဿ [ယဿ ခေါ ပနဿ (သီ.), ယဿ ခွါဿ (ဣ.)] ဒုက္ခနိဒါနဿ သင်္ခါရံ ပဒဟတော သင်္ခါရပ္ပဓါနာ ဝိရာဂေါ ဟောတိ, သင်္ခါရံ တတ္ထ ပဒဟတိ။ ယဿ ပနဿ ဒုက္ခနိဒါနဿ အဇ္ဈုပေက္ခတော ဥပေက္ခံ ဘာဝယတော ဝိရာဂေါ ဟောတိ, ဥပေက္ခံ တတ္ထ ဘာဝေတိ။ တဿ တဿ ဒုက္ခနိဒါနဿ သင်္ခါရံ ပဒဟတော သင်္ခါရပ္ပဓါနာ ဝိရာဂေါ ဟောတိ – ဧဝမ္ပိဿ တံ ဒုက္ခံ နိဇ္ဇိဏ္ဏံ ဟောတိ။ တဿ တဿ ဒုက္ခနိဒါနဿ အဇ္ဈုပေက္ခတော ဥပေက္ခံ ဘာဝယတော ဝိရာဂေါ ဟောတိ – ဧဝမ္ပိဿ တံ ဒုက္ခံ နိဇ္ဇိဏ္ဏံ ဟောတိ။

၁၁. ‘‘သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ပုရိသော ဣတ္ထိယာ သာရတ္တော ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော တိဗ္ဗစ္ဆန္ဒော တိဗ္ဗာပေက္ခော။ သော တံ ဣတ္ထိံ ပဿေယျ အညေန ပုရိသေန သဒ္ဓိံ သန္တိဋ္ဌန္တိံ သလ္လပန္တိံ သဉ္ဇဂ္ဃန္တိံ သံဟသန္တိံ။ တံ ကိံ မညထ, ဘိက္ခဝေ, အပိ နု တဿ ပုရိသဿ အမုံ ဣတ္ထိံ ဒိသွာ အညေန ပုရိသေန သဒ္ဓိံ သန္တိဋ္ဌန္တိံ သလ္လပန္တိံ သဉ္ဇဂ္ဃန္တိံ သံဟသန္တိံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿူပါယာသာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိဿ ဟေတု’’? ‘‘အမု ဟိ, ဘန္တေ, ပုရိသော အမုဿာ ဣတ္ထိယာ သာရတ္တော ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော တိဗ္ဗစ္ဆန္ဒော တိဗ္ဗာပေက္ခော ။ တသ္မာ တံ ဣတ္ထိံ ဒိသွာ အညေန ပုရိသေန သဒ္ဓိံ သန္တိဋ္ဌန္တိံ သလ္လပန္တိံ သဉ္ဇဂ္ဃန္တိံ သံဟသန္တိံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿူပါယာသာ’’တိ။ ‘‘အထ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, တဿ ပုရိသဿ ဧဝမဿ – ‘အဟံ ခေါ အမုဿာ ဣတ္ထိယာ သာရတ္တော ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော တိဗ္ဗစ္ဆန္ဒော တိဗ္ဗာပေက္ခော။ တဿ မေ အမုံ ဣတ္ထိံ ဒိသွာ အညေန ပုရိသေန သဒ္ဓိံ သန္တိဋ္ဌန္တိံ သလ္လပန္တိံ သဉ္ဇဂ္ဃန္တိံ သံဟသန္တိံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿူပါယာသာ။ ယံနူနာဟံ ယော မေ အမုဿာ ဣတ္ထိယာ ဆန္ဒရာဂေါ တံ ပဇဟေယျ’န္တိ။ သော ယော အမုဿာ ဣတ္ထိယာ ဆန္ဒရာဂေါ တံ ပဇဟေယျ။ သော တံ ဣတ္ထိံ ပဿေယျ အပရေန သမယေန အညေန ပုရိသေန သဒ္ဓိံ သန္တိဋ္ဌန္တိံ သလ္လပန္တိံ သဉ္ဇဂ္ဃန္တိံ သံဟသန္တိံ။ တံ ကိံ မညထ, ဘိက္ခဝေ, အပိ နု တဿ ပုရိသဿ အမုံ ဣတ္ထိံ ဒိသွာ အညေန ပုရိသေန သဒ္ဓိံ သန္တိဋ္ဌန္တိံ သလ္လပန္တိံ သဉ္ဇဂ္ဃန္တိံ သံဟသန္တိံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿူပါယာသာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိဿ ဟေတု’’? ‘‘အမု ဟိ, ဘန္တေ, ပုရိသော အမုဿာ ဣတ္ထိယာ ဝိရာဂေါ။ တသ္မာ တံ ဣတ္ထိံ ဒိသွာ အညေန ပုရိသေန သဒ္ဓိံ သန္တိဋ္ဌန္တိံ သလ္လပန္တိံ သဉ္ဇဂ္ဃန္တိံ သံဟသန္တိံ န ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿူပါယာသာ’’တိ။

‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု န ဟေဝ အနဒ္ဓဘူတံ အတ္တာနံ ဒုက္ခေန အဒ္ဓဘာဝေတိ, ဓမ္မိကဉ္စ သုခံ န ပရိစ္စဇတိ, တသ္မိဉ္စ သုခေ အနဓိမုစ္ဆိတော ဟောတိ။ သော ဧဝံ ပဇာနာတိ – ‘ဣမဿ ခေါ မေ ဒုက္ခနိဒါနဿ သင်္ခါရံ ပဒဟတော သင်္ခါရပ္ပဓါနာ ဝိရာဂေါ ဟောတိ, ဣမဿ ပန မေ ဒုက္ခနိဒါနဿ အဇ္ဈုပေက္ခတော ဥပေက္ခံ ဘာဝယတော ဝိရာဂေါ ဟောတီ’တိ။ သော ယဿ ဟိ ခွါဿ ဒုက္ခနိဒါနဿ သင်္ခါရံ ပဒဟတော သင်္ခါရပ္ပဓါနာ ဝိရာဂေါ ဟောတိ, သင်္ခါရံ တတ္ထ ပဒဟတိ; ယဿ ပနဿ ဒုက္ခနိဒါနဿ အဇ္ဈုပေက္ခတော ဥပေက္ခံ ဘာဝယတော ဝိရာဂေါ ဟောတိ, ဥပေက္ခံ တတ္ထ ဘာဝေတိ။ တဿ တဿ ဒုက္ခနိဒါနဿ သင်္ခါရံ ပဒဟတော သင်္ခါရပ္ပဓါနာ ဝိရာဂေါ ဟောတိ – ဧဝမ္ပိဿ တံ ဒုက္ခံ နိဇ္ဇိဏ္ဏံ ဟောတိ ။ တဿ တဿ ဒုက္ခနိဒါနဿ အဇ္ဈုပေက္ခတော ဥပေက္ခံ ဘာဝယတော ဝိရာဂေါ ဟောတိ – ဧဝမ္ပိဿ တံ ဒုက္ခံ နိဇ္ဇိဏ္ဏံ ဟောတိ။ ဧဝမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, သဖလော ဥပက္ကမော ဟောတိ, သဖလံ ပဓါနံ။

၁၂. ‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ယထာသုခံ ခေါ မေ ဝိဟရတော အကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ, ကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ; ဒုက္ခာယ ပန မေ အတ္တာနံ ပဒဟတော အကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ, ကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ။ ယံနူနာဟံ ဒုက္ခာယ အတ္တာနံ ပဒဟေယျ’န္တိ။ သော ဒုက္ခာယ အတ္တာနံ ပဒဟတိ။ တဿ ဒုက္ခာယ အတ္တာနံ ပဒဟတော အကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ ကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ။ သော န အပရေန သမယေန ဒုက္ခာယ အတ္တာနံ ပဒဟတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ယဿ ဟိ သော, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု အတ္ထာယ ဒုက္ခာယ အတ္တာနံ ပဒဟေယျ သွာဿ အတ္ထော အဘိနိပ္ဖန္နော ဟောတိ။ တသ္မာ န အပရေန သမယေန ဒုက္ခာယ အတ္တာနံ ပဒဟတိ။ သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ဥသုကာရော တေဇနံ ဒွီသု အလာတေသု အာတာပေတိ ပရိတာပေတိ ဥဇုံ ကရောတိ ကမ္မနိယံ။ ယတော ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဥသုကာရဿ တေဇနံ ဒွီသု အလာတေသု အာတာပိတံ ဟောတိ ပရိတာပိတံ ဥဇုံ ကတံ [ဥဇုံ ကတံ ဟောတိ (သီ.)] ကမ္မနိယံ, န သော တံ အပရေန သမယေန ဥသုကာရော တေဇနံ ဒွီသု အလာတေသု အာတာပေတိ ပရိတာပေတိ ဥဇုံ ကရောတိ ကမ္မနိယံ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ယဿ ဟိ သော, ဘိက္ခဝေ, အတ္ထာယ ဥသုကာရော တေဇနံ ဒွီသု အလာတေသု အာတာပေယျ ပရိတာပေယျ ဥဇုံ ကရေယျ ကမ္မနိယံ သွာဿ အတ္ထော အဘိနိပ္ဖန္နော ဟောတိ။ တသ္မာ န အပရေန သမယေန ဥသုကာရော တေဇနံ ဒွီသု အလာတေသု အာတာပေတိ ပရိတာပေတိ ဥဇုံ ကရောတိ ကမ္မနိယံ။ ဧဝမေဝ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ယထာသုခံ ခေါ မေ ဝိဟရတော အကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ, ကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ; ဒုက္ခာယ ပန မေ အတ္တာနံ ပဒဟတော အကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ, ကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ။ ယံနူနာဟံ ဒုက္ခာယ အတ္တာနံ ပဒဟေယျ’န္တိ။ သော ဒုက္ခာယ အတ္တာနံ ပဒဟတိ။ တဿ ဒုက္ခာယ အတ္တာနံ ပဒဟတော အကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ, ကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ။ သော န အပရေန သမယေန ဒုက္ခာယ အတ္တာနံ ပဒဟတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ယဿ ဟိ သော, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု အတ္ထာယ ဒုက္ခာယ အတ္တာနံ ပဒဟေယျ သွာဿ အတ္ထော အဘိနိပ္ဖန္နော ဟောတိ။ တသ္မာ န အပရေန သမယေန ဒုက္ခာယ အတ္တာနံ ပဒဟတိ။ ဧဝမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, သဖလော ဥပက္ကမော ဟောတိ, သဖလံ ပဓါနံ။

၁၃. ‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဣဓ တထာဂတော လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ။ သော ဣမံ လောကံ သဒေဝကံ သမာရကံ သဗြဟ္မကံ သဿမဏဗြာဟ္မဏိံ ပဇံ သဒေဝမနုဿံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒေတိ။ သော ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏံ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ, ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေတိ။ တံ ဓမ္မံ သုဏာတိ ဂဟပတိ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တော ဝါ အညတရသ္မိံ ဝါ ကုလေ ပစ္စာဇာတော။ သော တံ ဓမ္မံ သုတွာ တထာဂတေ သဒ္ဓံ ပဋိလဘတိ။ သော တေန သဒ္ဓါပဋိလာဘေန သမန္နာဂတော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘သမ္ဗာဓေါ ဃရာဝါသော ရဇာပထော, အဗ္ဘောကာသော ပဗ္ဗဇ္ဇာ။ နယိဒံ သုကရံ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတာ ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ ဧကန္တပရိသုဒ္ဓံ သင်္ခလိခိတံ ဗြဟ္မစရိယံ စရိတုံ။ ယံနူနာဟံ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇေယျ’န္တိ။ သော အပရေန သမယေန အပ္ပံ ဝါ ဘောဂက္ခန္ဓံ ပဟာယ မဟန္တံ ဝါ ဘောဂက္ခန္ဓံ ပဟာယ, အပ္ပံ ဝါ ဉာတိပရိဝဋ္ဋံ ပဟာယ မဟန္တံ ဝါ ဉာတိပရိဝဋ္ဋံ ပဟာယ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇတိ။

၁၄. ‘‘သော ဧဝံ ပဗ္ဗဇိတော သမာနော ဘိက္ခူနံ သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နော ပါဏာတိပါတံ ပဟာယ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ နိဟိတဒဏ္ဍော နိဟိတသတ္ထော, လဇ္ဇီ ဒယာပန္နော သဗ္ဗပါဏဘူတဟိတာနုကမ္ပီ ဝိဟရတိ။ အဒိန္နာဒါနံ ပဟာယ အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ ဒိန္နာဒါယီ ဒိန္နပါဋိကင္ခီ, အထေနေန သုစိဘူတေန အတ္တနာ ဝိဟရတိ။ အဗြဟ္မစရိယံ ပဟာယ ဗြဟ္မစာရီ ဟောတိ အာရာစာရီ ဝိရတော မေထုနာ ဂါမဓမ္မာ။ မုသာဝါဒံ ပဟာယ မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ သစ္စဝါဒီ သစ္စသန္ဓော ထေတော ပစ္စယိကော အဝိသံဝါဒကော လောကဿ။ ပိသုဏံ ဝါစံ ပဟာယ ပိသုဏာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော ဟောတိ; ဣတော သုတွာ န အမုတြ အက္ခာတာ ဣမေသံ ဘေဒါယ, အမုတြ ဝါ သုတွာ န ဣမေသံ အက္ခာတာ အမူသံ ဘေဒါယ – ဣတိ ဘိန္နာနံ ဝါ သန္ဓာတာ သဟိတာနံ ဝါ အနုပ္ပဒါတာ သမဂ္ဂါရာမော သမဂ္ဂရတော သမဂ္ဂနန္ဒီ သမဂ္ဂကရဏိံ ဝါစံ ဘာသိတာ ဟောတိ။ ဖရုသံ ဝါစံ ပဟာယ ဖရုသာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော ဟောတိ; ယာ သာ ဝါစာ နေလာ ကဏ္ဏသုခါ ပေမနီယာ ဟဒယင်္ဂမာ ပေါရီ ဗဟုဇနကန္တာ ဗဟုဇနမနာပါ တထာရူပိံ ဝါစံ ဘာသိတာ ဟောတိ။ သမ္ဖပ္ပလာပံ ပဟာယ သမ္ဖပ္ပလာပါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ ကာလဝါဒီ ဘူတဝါဒီ အတ္ထဝါဒီ ဓမ္မဝါဒီ ဝိနယဝါဒီ, နိဓါနဝတိံ ဝါစံ ဘာသိတာ ကာလေန သာပဒေသံ ပရိယန္တဝတိံ အတ္ထသံဟိတံ။ သော ဗီဇဂါမဘူတဂါမသမာရမ္ဘာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ဧကဘတ္တိကော ဟောတိ ရတ္တူပရတော ဝိရတော ဝိကာလဘောဇနာ။ နစ္စဂီတဝါဒိတဝိသူကဒဿနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ မာလာဂန္ဓဝိလေပနဓါရဏမဏ္ဍနဝိဘူသနဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ဥစ္စာသယနမဟာသယနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ဇာတရူပရဇတပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ အာမကဓညပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ အာမကမံသပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ဣတ္ထိကုမာရိကပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ဒါသိဒါသပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ အဇေဠကပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ကုက္ကုဋသူကရပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ဟတ္ထိဂဝဿဝဠဝပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ခေတ္တဝတ္ထုပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ဒူတေယျပဟိဏဂမနာနုယောဂါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ကယဝိက္ကယာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ တုလာကူဋကံသကူဋမာနကူဋာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ဥက္ကောဋနဝဉ္စနနိကတိသာစိယောဂါ [သာဝိယောဂါ (သျာ. ကံ. က.) ဧတ္ထ သာစိသဒ္ဒေါ ကုဋိလပရိယာယော] ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ဆေဒနဝဓဗန္ဓနဝိပရာမောသအာလောပသဟသာကာရာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ [ပဿ မ. နိ. ၁.၂၉၃ စူဠဟတ္ထိပဒေါပမေ]။

‘‘သော သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ ကာယပရိဟာရိကေန စီဝရေန, ကုစ္ဆိပရိဟာရိကေန ပိဏ္ဍပါတေန။ သော ယေန ယေနေဝ ပက္ကမတိ သမာဒါယေဝ ပက္ကမတိ။ သေယျထာပိ နာမ ပက္ခီ သကုဏော ယေန ယေနေဝ ဍေတိ သပတ္တဘာရောဝ ဍေတိ, ဧဝမေဝ ဘိက္ခု သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ ကာယပရိဟာရိကေန စီဝရေန, ကုစ္ဆိပရိဟာရိကေန ပိဏ္ဍပါတေန; သော ယေန ယေနေဝ ပက္ကမတိ သမာဒါယေဝ ပက္ကမတိ။ သော ဣမိနာ အရိယေန သီလက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော အဇ္ဈတ္တံ အနဝဇ္ဇသုခံ ပဋိသံဝေဒေတိ။

၁၅. ‘‘သော စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတိ နာနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီ။ ယတွာဓိကရဏမေနံ စက္ခုန္ဒ္ရိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ တဿ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇတိ, ရက္ခတိ စက္ခုန္ဒ္ရိယံ, စက္ခုန္ဒ္ရိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ။ပေ.။ ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ။ပေ.။ ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ။ပေ.။ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ။ပေ.။ မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတိ နာနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီ။ ယတွာဓိကရဏမေနံ မနိန္ဒ္ရိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ တဿ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇတိ, ရက္ခတိ မနိန္ဒ္ရိယံ, မနိန္ဒ္ရိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ သော ဣမိနာ အရိယေန ဣန္ဒ္ရိယသံဝရေန သမန္နာဂတော အဇ္ဈတ္တံ အဗျာသေကသုခံ ပဋိသံဝေဒေတိ။

‘‘သော အဘိက္ကန္တေ ပဋိက္ကန္တေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ, အာလောကိတေ ဝိလောကိတေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ, သမိဉ္ဇိတေ [သမ္မိဉ္ဇိတေ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ပသာရိတေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ, သံဃာဋိပတ္တစီဝရဓါရဏေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ , အသိတေ ဣတေ ခါယိတေ သာယိတေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ, ဥစ္စာရပဿာဝကမ္မေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ, ဂတေ ဌိတေ နိသိန္နေ သုတ္တေ ဇာဂရိတေ ဘာသိတေ တုဏှီဘာဝေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ။

၁၆. ‘‘သော ဣမိနာ စ အရိယေန သီလက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော, (ဣမာယ စ အရိယာယ သန္တုဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတော,) [ပဿ မ. နိ. ၁.၂၉၆ စူဠဟတ္ထိပဒေါပမေ] ဣမိနာ စ အရိယေန ဣန္ဒ္ရိယသံဝရေန သမန္နာဂတော, ဣမိနာ စ အရိယေန သတိသမ္ပဇညေန သမန္နာဂတော ဝိဝိတ္တံ သေနာသနံ ဘဇတိ အရညံ ရုက္ခမူလံ ပဗ္ဗတံ ကန္ဒရံ ဂိရိဂုဟံ သုသာနံ ဝနပတ္ထံ အဗ္ဘောကာသံ ပလာလပုဉ္ဇံ။ သော ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော နိသီဒတိ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ, ဥဇုံ ကာယံ ပဏိဓါယ, ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ။ သော အဘိဇ္ဈံ လောကေ ပဟာယ ဝိဂတာဘိဇ္ဈေန စေတသာ ဝိဟရတိ, အဘိဇ္ဈာယ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ။ ဗျာပါဒပဒေါသံ ပဟာယ အဗျာပန္နစိတ္တော ဝိဟရတိ သဗ္ဗပါဏဘူတဟိတာနုကမ္ပီ, ဗျာပါဒပဒေါသာ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ။ ထိနမိဒ္ဓံ ပဟာယ ဝိဂတထိနမိဒ္ဓေါ ဝိဟရတိ အာလောကသညီ သတော သမ္ပဇာနော, ထိနမိဒ္ဓါ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ။ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ ပဟာယ အနုဒ္ဓတော ဝိဟရတိ အဇ္ဈတ္တံ ဝူပသန္တစိတ္တော , ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စာ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ။ ဝိစိကိစ္ဆံ ပဟာယ တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆော ဝိဟရတိ အကထံကထီ ကုသလေသု ဓမ္မေသု, ဝိစိကိစ္ဆာယ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ။

‘‘သော ဣမေ ပဉ္စ နီဝရဏေ ပဟာယ စေတသော ဥပက္ကိလေသေ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏေ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ဣတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဧဝမ္ပိ , ဘိက္ခဝေ, သဖလော ဥပက္ကမော ဟောတိ, သဖလံ ပဓါနံ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ အဇ္ဈတ္တံ သမ္ပသာဒနံ စေတသော ဧကောဒိဘာဝံ အဝိတက္ကံ အဝိစာရံ သမာဓိဇံ ဣတိသုခံ ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဧဝမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, သဖလော ဥပက္ကမော ဟောတိ, သဖလံ ပဓါနံ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဣတိယာ စ ဝိရာဂါ ဥပေက္ခကော စ ဝိဟရတိ သတော စ သမ္ပဇာနော, သုခဉ္စ ကာယေန ပဋိသံဝေဒေတိ။ ယံ တံ အရိယာ အာစိက္ခန္တိ – ‘ဥပေက္ခကော သတိမာ သုခဝိဟာရီ’တိ တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဧဝမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, သဖလော ဥပက္ကမော ဟောတိ, သဖလံ ပဓါနံ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သုခဿ စ ပဟာနာ ဒုက္ခဿ စ ပဟာနာ, ပုဗ္ဗေဝ သောမနဿဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာ, အဒုက္ခမသုခံ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိံ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဧဝမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, သဖလော ဥပက္ကမော ဟောတိ, သဖလံ ပဓါနံ။

၁၇. ‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒါတေ အနင်္ဂဏေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ မုဒုဘူတေ ကမ္မနိယေ ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေတိ။ သော အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ, သေယျထိဒံ [သေယျထီဒံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] – ဧကမ္ပိ ဇာတိံ ဒွေပိ ဇာတိယော တိဿောပိ ဇာတိယော စတဿောပိ ဇာတိယော ပဉ္စပိ ဇာတိယော ဒသပိ ဇာတိယော ဝီသမ္ပိ ဇာတိယော တိံသမ္ပိ ဇာတိယော စတ္တာလီသမ္ပိ ဇာတိယော ပညာသမ္ပိ ဇာတိယော ဇာတိသတမ္ပိ ဇာတိသဟဿမ္ပိ ဇာတိသတသဟဿမ္ပိ အနေကေပိ သံဝဋ္ဋကပ္ပေ အနေကေပိ ဝိဝဋ္ဋကပ္ပေ အနေကေပိ သံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋကပ္ပေ – ‘အမုတြာသိံ ဧဝံနာမော ဧဝံဂေါတ္တော ဧဝံဝဏ္ဏော ဧဝမာဟာရော ဧဝံသုခဒုက္ခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဧဝမာယုပရိယန္တော, သော တတော စုတော အမုတြ ဥဒပါဒိံ; တတြာပါသိံ ဧဝံနာမော ဧဝံဂေါတ္တော ဧဝံဝဏ္ဏော ဧဝမာဟာရော ဧဝံသုခဒုက္ခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဧဝမာယုပရိယန္တော, သော တတော စုတော ဣဓူပပန္နော’တိ။ ဣတိ သာကာရံ သဥဒ္ဒေသံ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ။ ဧဝမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, သဖလော ဥပက္ကမော ဟောတိ, သဖလံ ပဓါနံ။

၁၈. ‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒါတေ အနင်္ဂဏေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ မုဒုဘူတေ ကမ္မနိယေ ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ သတ္တာနံ စုတူပပါတဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေတိ။ သော ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန သတ္တေ ပဿတိ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ ဟီနေ ပဏီတေ သုဝဏ္ဏေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ, သုဂတေ ဒုဂ္ဂတေ ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနာတိ – ‘ဣမေ ဝတ ဘောန္တော သတ္တာ ကာယဒုစ္စရိတေန သမန္နာဂတာ ဝစီဒုစ္စရိတေန သမန္နာဂတာ မနောဒုစ္စရိတေန သမန္နာဂတာ အရိယာနံ ဥပဝါဒကာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကမ္မသမာဒါနာ, တေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပန္နာ။ ဣမေ ဝါ ပန ဘောန္တော သတ္တာ ကာယသုစရိတေန သမန္နာဂတာ ဝစီသုစရိတေန သမန္နာဂတာ မနောသုစရိတေန သမန္နာဂတာ အရိယာနံ အနုပဝါဒကာ သမ္မာဒိဋ္ဌိကာ သမ္မာဒိဋ္ဌိကမ္မသမာဒါနာ, တေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပန္နာ’တိ။ ဣတိ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန သတ္တေ ပဿတိ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ ဟီနေ ပဏီတေ သုဝဏ္ဏေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ, သုဂတေ ဒုဂ္ဂတေ ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနာတိ။ ဧဝမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, သဖလော ဥပက္ကမော ဟောတိ, သဖလံ ပဓါနံ။

၁၉. ‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒါတေ အနင်္ဂဏေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ မုဒုဘူတေ ကမ္မနိယေ ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ အာသဝါနံ ခယဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေတိ။ သော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ‘အယံ ဒုက္ခသမုဒယော’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓေါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ; ‘ဣမေ အာသဝါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ‘အယံ အာသဝသမုဒယော’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ‘အယံ အာသဝနိရောဓေါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ‘အယံ အာသဝနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ တဿ ဧဝံ ဇာနတော ဧဝံ ပဿတော ကာမာသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ, ဘဝါသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ, အဝိဇ္ဇာသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ။ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သဖလော ဥပက္ကမော ဟောတိ, သဖလံ ပဓါနံ။ ဧဝံဝါဒီ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတာ။ ဧဝံဝါဒီနံ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတာနံ [တထာဂတော, ဧဝံဝါဒိံ ဘိက္ခဝေ တထာဂတံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဒသ သဟဓမ္မိကာ ပါသံသဋ္ဌာနာ အာဂစ္ဆန္တိ။

၂၀. ‘‘သစေ , ဘိက္ခဝေ, သတ္တာ ပုဗ္ဗေကတဟေတု သုခဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေန္တိ; အဒ္ဓါ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော ပုဗ္ဗေ သုကတကမ္မကာရီ ယံ ဧတရဟိ ဧဝရူပါ အနာသဝါ သုခါ ဝေဒနာ ဝေဒေတိ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တာ ဣဿရနိမ္မာနဟေတု သုခဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေန္တိ; အဒ္ဓါ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော ဘဒ္ဒကေန ဣဿရေန နိမ္မိတော ယံ ဧတရဟိ ဧဝရူပါ အနာသဝါ သုခါ ဝေဒနာ ဝေဒေတိ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တာ သင်္ဂတိဘာဝဟေတု သုခဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေန္တိ; အဒ္ဓါ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော ကလျာဏသင်္ဂတိကော ယံ ဧတရဟိ ဧဝရူပါ အနာသဝါ သုခါ ဝေဒနာ ဝေဒေတိ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တာ အဘိဇာတိဟေတု သုခဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေန္တိ; အဒ္ဓါ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော ကလျာဏာဘိဇာတိကော ယံ ဧတရဟိ ဧဝရူပါ အနာသဝါ သုခါ ဝေဒနာ ဝေဒေတိ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တာ ဒိဋ္ဌဓမ္မူပက္ကမဟေတု သုခဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေန္တိ; အဒ္ဓါ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော ကလျာဏဒိဋ္ဌဓမ္မူပက္ကမော ယံ ဧတရဟိ ဧဝရူပါ အနာသဝါ သုခါ ဝေဒနာ ဝေဒေတိ။

‘‘သစေ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တာ ပုဗ္ဗေကတဟေတု သုခဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေန္တိ, ပါသံသော တထာဂတော; နော စေ သတ္တာ ပုဗ္ဗေကတဟေတု သုခဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေန္တိ, ပါသံသော တထာဂတော။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တာ ဣဿရနိမ္မာနဟေတု သုခဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေန္တိ, ပါသံသော တထာဂတော; နော စေ သတ္တာ ဣဿရနိမ္မာနဟေတု သုခဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေန္တိ, ပါသံသော တထာဂတော။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တာ သင်္ဂတိဘာဝဟေတု သုခဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေန္တိ, ပါသံသော တထာဂတော; နော စေ သတ္တာ သင်္ဂတိဘာဝဟေတု သုခဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေန္တိ, ပါသံသော တထာဂတော။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တာ အဘိဇာတိဟေတု သုခဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေန္တိ, ပါသံသော တထာဂတော; နော စေ သတ္တာ အဘိဇာတိဟေတု သုခဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေန္တိ, ပါသံသော တထာဂတော။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တာ ဒိဋ္ဌဓမ္မူပက္ကမဟေတု သုခဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေန္တိ, ပါသံသော တထာဂတော; နော စေ သတ္တာ ဒိဋ္ဌဓမ္မူပက္ကမဟေတု သုခဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေန္တိ, ပါသံသော တထာဂတော။ ဧဝံဝါဒီ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတာ။ ဧဝံဝါဒီနံ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတာနံ ဣမေ ဒသ သဟဓမ္မိကာ ပါသံသဋ္ဌာနာ အာဂစ္ဆန္တီ’’တိ။

ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနာ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒုန္တိ။

ဒေဝဒဟသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ပဌမံ။

၂. ပဉ္စတ္တယသုတ္တံ [ပဉ္စာယတနသုတ္တ (က.)]

၂၁. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ။ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သန္တိ, ဘိက္ခဝေ, ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ အပရန္တကပ္ပိကာ အပရန္တာနုဒိဋ္ဌိနော အပရန္တံ အာရဗ္ဘ အနေကဝိဟိတာနိ အဓိဝုတ္တိပဒါနိ [အဓိမုတ္တိပဒါနိ (သျာ. ကံ. က.)] အဘိဝဒန္တိ။ ‘သညီ အတ္တာ ဟောတိ အရောဂေါ ပရံ မရဏာ’တိ – ဣတ္ထေကေ အဘိဝဒန္တိ; ‘အသညီ အတ္တာ ဟောတိ အရောဂေါ ပရံ မရဏာ’တိ – ဣတ္ထေကေ အဘိဝဒန္တိ; ‘နေဝသညီနာသညီ အတ္တာ ဟောတိ အရောဂေါ ပရံ မရဏာ’တိ – ဣတ္ထေကေ အဘိဝဒန္တိ; သတော ဝါ ပန သတ္တဿ ဥစ္ဆေဒံ ဝိနာသံ ဝိဘဝံ ပညပေန္တိ [ပညာပေန္တိ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)], ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနံ ဝါ ပနေကေ အဘိဝဒန္တိ။ ဣတိ သန္တံ ဝါ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ [ပရံ မရဏာ။ ဣတိ ဣမာနိ (က.)] ပရံ မရဏာ, သတော ဝါ ပန သတ္တဿ ဥစ္ဆေဒံ ဝိနာသံ ဝိဘဝံ ပညပေန္တိ, ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနံ ဝါ ပနေကေ အဘိဝဒန္တိ။ ဣတိ ဣမာနိ ပဉ္စ [ပရံ မရဏာ။ ဣတိ ဣမာနိ (က.)] ဟုတွာ တီဏိ ဟောန္တိ, တီဏိ ဟုတွာ ပဉ္စ ဟောန္တိ – အယမုဒ္ဒေသော ပဉ္စတ္တယဿ။

၂၂. ‘‘တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ သညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ, ရူပိံ ဝါ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ သညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ, အရူပိံ ဝါ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ သညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ, ရူပိဉ္စ အရူပိဉ္စ ဝါ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ သညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ, နေဝရူပိံ နာရူပိံ ဝါ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ သညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ, ဧကတ္တသညိံ ဝါ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ သညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ, နာနတ္တသညိံ ဝါ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ သညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ, ပရိတ္တသညိံ ဝါ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ သညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ, အပ္ပမာဏသညိံ ဝါ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ သညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ, ဧတံ [ဧဝံ (က.)] ဝါ ပနေကေသံ [ပနေတေသံ (သျာ. ကံ.)] ဥပါတိဝတ္တတံ ဝိညာဏကသိဏမေကေ အဘိဝဒန္တိ အပ္ပမာဏံ အာနေဉ္ဇံ ။ တယိဒံ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော အဘိဇာနာတိ [ပဇာနာတိ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.) အဋ္ဌကထာ ဩလောကေတဗ္ဗာ]။ ယေ ခေါ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ သညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ, ရူပိံ ဝါ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ သညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ, အရူပိံ ဝါ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ သညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ, ရူပိဉ္စ အရူပိဉ္စ ဝါ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ သညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ, နေဝရူပိံ နာရူပိံ ဝါ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ သညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ, ဧကတ္တသညိံ ဝါ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ သညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ, နာနတ္တသညိံ ဝါ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ သညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ, ပရိတ္တသညိံ ဝါ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ သညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ, အပ္ပမာဏသညိံ ဝါ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ သညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ [မရဏာတိ (က.)], ယာ ဝါ ပနေတာသံ သညာနံ ပရိသုဒ္ဓါ ပရမာ အဂ္ဂါ အနုတ္တရိယာ အက္ခာယတိ – ယဒိ ရူပသညာနံ ယဒိ အရူပသညာနံ ယဒိ ဧကတ္တသညာနံ ယဒိ နာနတ္တသညာနံ။ ‘နတ္ထိ ကိဉ္စီ’တိ အာကိဉ္စညာယတနမေကေ အဘိဝဒန္တိ အပ္ပမာဏံ အာနေဉ္ဇံ။ ‘တယိဒံ သင်္ခတံ ဩဠာရိကံ အတ္ထိ ခေါ ပန သင်္ခါရာနံ နိရောဓေါ အတ္ထေတ’န္တိ – ဣတိ ဝိဒိတွာ တဿ နိဿရဏဒဿာဝီ တထာဂတော တဒုပါတိဝတ္တော။

၂၃. ‘‘တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ အသညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ, ရူပိံ ဝါ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ အသညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ, အရူပိံ ဝါ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ အသညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ, ရူပိဉ္စ အရူပိဉ္စ ဝါ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ အသညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ, နေဝရူပိံ နာရူပိံ ဝါ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ အသညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ။ တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ သညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ တေသမေတေ ပဋိက္ကောသန္တိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? သညာ ရောဂေါ သညာ ဂဏ္ဍော သညာ သလ္လံ, ဧတံ သန္တံ ဧတံ ပဏီတံ ယဒိဒံ – ‘အသည’န္တိ။ တယိဒံ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော အဘိဇာနာတိ ယေ ခေါ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ အသညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ, ရူပိံ ဝါ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ အသညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ, အရူပိံ ဝါ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ အသညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ, ရူပိဉ္စ အရူပိဉ္စ ဝါ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ အသညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ, နေဝရူပိံ နာရူပိံ ဝါ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ အသညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ။ ယော ဟိ ကောစိ, ဘိက္ခဝေ, သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘အဟမညတြ ရူပါ, အညတြ ဝေဒနာယ, အညတြ သညာယ, အညတြ သင်္ခါရေဟိ, ဝိညာဏဿ [အညတြ ဝိညာဏာ (သျာ. ကံ.), အညတြ ဝိညာဏေန (က.)] အာဂတိံ ဝါ ဂတိံ ဝါ စုတိံ ဝါ ဥပပတ္တိံ ဝါ ဝုဒ္ဓိံ ဝါ ဝိရူဠှိံ ဝါ ဝေပုလ္လံ ဝါ ပညပေဿာမီ’တိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ‘တယိဒံ သင်္ခတံ ဩဠာရိကံ အတ္ထိ ခေါ ပန သင်္ခါရာနံ နိရောဓေါ အတ္ထေတ’န္တိ – ဣတိ ဝိဒိတွာ တဿ နိဿရဏဒဿာဝီ တထာဂတော တဒုပါတိဝတ္တော။

၂၄. ‘‘တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ နေဝသညီနာသညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ, ရူပိံ ဝါ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ နေဝသညီနာသညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ, အရူပိံ ဝါ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ နေဝသညီနာသညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ, ရူပိဉ္စ အရူပိဉ္စ ဝါ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ နေဝသညီနာသညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ, နေဝရူပိံ နာရူပိံ ဝါ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ နေဝသညီနာသညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ။ တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ သညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ တေသမေတေ ပဋိက္ကောသန္တိ, ယေပိ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ အသညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ တေသမေတေ ပဋိက္ကောသန္တိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? သညာ ရောဂေါ သညာ ဂဏ္ဍော သညာ သလ္လံ, အသညာ သမ္မောဟော, ဧတံ သန္တံ ဧတံ ပဏီတံ ယဒိဒံ – ‘နေဝသညာနာသည’န္တိ။ [နေဝသညာနာသညာတိ (သျာ. ကံ. ဣ. က.) ဧတန္တိပဒံ မနသိကာတဗ္ဗံ] တယိဒံ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော အဘိဇာနာတိ။ ယေ ခေါ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ နေဝသညီနာသညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ, ရူပိံ ဝါ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ နေဝသညီနာသညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ, အရူပိံ ဝါ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ နေဝသညီနာသညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ, ရူပိဉ္စ အရူပိဉ္စ ဝါ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ နေဝသညီနာသညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ, နေဝရူပိံ နာရူပိံ ဝါ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ နေဝသညီနာသညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ။ ယေ ဟိ ကေစိ, ဘိက္ခဝေ, သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ [သမဏဗြာဟ္မဏာ (သီ. ဣ.)] ဒိဋ္ဌသုတမုတဝိညာတဗ္ဗသင်္ခါရမတ္တေန ဧတဿ အာယတနဿ ဥပသမ္ပဒံ ပညပေန္တိ, ဗျသနဉ္ဟေတံ, ဘိက္ခဝေ, အက္ခာယတိ [အာယတနမက္ခာယတိ (က.)] ဧတဿ အာယတနဿ ဥပသမ္ပဒါယ ။ န ဟေတံ, ဘိက္ခဝေ, အာယတနံ သင်္ခါရသမာပတ္တိပတ္တဗ္ဗမက္ခာယတိ; သင်္ခါရာဝသေသသမာပတ္တိပတ္တဗ္ဗမေတံ, ဘိက္ခဝေ, အာယတနမက္ခာယတိ။ ‘တယိဒံ သင်္ခတံ ဩဠာရိကံ အတ္ထိ ခေါ ပန သင်္ခါရာနံ နိရောဓေါ အတ္ထေတ’န္တိ – ဣတိ ဝိဒိတွာ တဿ နိဿရဏဒဿာဝီ တထာဂတော တဒုပါတိဝတ္တော။

၂၅. ‘‘တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ သတော သတ္တဿ ဥစ္ဆေဒံ ဝိနာသံ ဝိဘဝံ ပညပေန္တိ , တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ သညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ တေသမေတေ ပဋိက္ကောသန္တိ, ယေပိ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ အသညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ တေသမေတေ ပဋိက္ကောသန္တိ, ယေပိ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ နေဝသညီနာသညိံ အတ္တာနံ ပညပေန္တိ အရောဂံ ပရံ မရဏာ တေသမေတေ ပဋိက္ကောသန္တိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? သဗ္ဗေပိမေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ ဥဒ္ဓံ သရံ [ဥဒ္ဓံသရာ (သီ. ဣ.), ဥဒ္ဓံ ပရာမသန္တိ (သျာ. ကံ.)] အာသတ္တိံယေဝ အဘိဝဒန္တိ – ‘ဣတိ ပေစ္စ ဘဝိဿာမ, ဣတိ ပေစ္စ ဘဝိဿာမာ’တိ။ သေယျထာပိ နာမ ဝါဏိဇဿ ဝါဏိဇ္ဇာယ ဂစ္ဆတော ဧဝံ ဟောတိ – ‘ဣတော မေ ဣဒံ ဘဝိဿတိ, ဣမိနာ ဣဒံ လစ္ဆာမီ’တိ, ဧဝမေဝိမေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ ဝါဏိဇူပမာ မညေ ပဋိဘန္တိ – ‘ဣတိ ပေစ္စ ဘဝိဿာမ, ဣတိ ပေစ္စ ဘဝိဿာမာ’တိ။ တယိဒံ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော အဘိဇာနာတိ။ ယေ ခေါ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ သတော သတ္တဿ ဥစ္ဆေဒံ ဝိနာသံ ဝိဘဝံ ပညပေန္တိ တေ သက္ကာယဘယာ သက္ကာယပရိဇေဂုစ္ဆာ သက္ကာယညေဝ အနုပရိဓါဝန္တိ အနုပရိဝတ္တန္တိ။ သေယျထာပိ နာမ သာ ဂဒ္ဒုလဗဒ္ဓေါ ဒဠ္ဟေ ထမ္ဘေ ဝါ ခိလေ [ခီလေ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဝါ ဥပနိဗဒ္ဓေါ , တမေဝ ထမ္ဘံ ဝါ ခိလံ ဝါ အနုပရိဓါဝတိ အနုပရိဝတ္တတိ ; ဧဝမေဝိမေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ သက္ကာယဘယာ သက္ကာယပရိဇေဂုစ္ဆာ သက္ကာယညေဝ အနုပရိဓါဝန္တိ အနုပရိဝတ္တန္တိ။ ‘တယိဒံ သင်္ခတံ ဩဠာရိကံ အတ္ထိ ခေါ ပန သင်္ခါရာနံ နိရောဓေါ အတ္ထေတ’န္တိ – ဣတိ ဝိဒိတွာ တဿ နိဿရဏဒဿာဝီ တထာဂတော တဒုပါတိဝတ္တော။

၂၆. ‘‘ယေ ဟိ ကေစိ, ဘိက္ခဝေ, သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ အပရန္တကပ္ပိကာ အပရန္တာနုဒိဋ္ဌိနော အပရန္တံ အာရဗ္ဘ အနေကဝိဟိတာနိ အဓိဝုတ္တိပဒါနိ အဘိဝဒန္တိ, သဗ္ဗေ တေ ဣမာနေဝ ပဉ္စာယတနာနိ အဘိဝဒန္တိ ဧတေသံ ဝါ အညတရံ။

၂၇. ‘‘သန္တိ, ဘိက္ခဝေ, ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ပုဗ္ဗန္တကပ္ပိကာ ပုဗ္ဗန္တာနုဒိဋ္ဌိနော ပုဗ္ဗန္တံ အာရဗ္ဘ အနေကဝိဟိတာနိ အဓိဝုတ္တိပဒါနိ အဘိဝဒန္တိ။ ‘သဿတော အတ္တာ စ လောကော စ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ – ဣတ္ထေကေ အဘိဝဒန္တိ, ‘အသဿတော အတ္တာ စ လောကော စ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ – ဣတ္ထေကေ အဘိဝဒန္တိ, ‘သဿတော စ အသဿတော စ အတ္တာ စ လောကော စ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ – ဣတ္ထေကေ အဘိဝဒန္တိ, ‘နေဝသဿတော နာသဿတော အတ္တာ စ လောကော စ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ – ဣတ္ထေကေ အဘိဝဒန္တိ, ‘အန္တဝါ အတ္တာ စ လောကော စ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ – ဣတ္ထေကေ အဘိဝဒန္တိ, ‘အနန္တဝါ အတ္တာ စ လောကော စ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ – ဣတ္ထေကေ အဘိဝဒန္တိ, ‘အန္တဝါ စ အနန္တဝါ စ အတ္တာ စ လောကော စ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ – ဣတ္ထေကေ အဘိဝဒန္တိ, ‘နေဝန္တဝါ နာနန္တဝါ အတ္တာ စ လောကော စ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ – ဣတ္ထေကေ အဘိဝဒန္တိ, ‘ဧကတ္တသညီ အတ္တာ စ လောကော စ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ – ဣတ္ထေကေ အဘိဝဒန္တိ, ‘နာနတ္တသညီ အတ္တာ စ လောကော စ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ – ဣတ္ထေကေ အဘိဝဒန္တိ, ‘ပရိတ္တသညီ အတ္တာ စ လောကော စ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ – ဣတ္ထေကေ အဘိဝဒန္တိ, ‘အပ္ပမာဏသညီ အတ္တာ စ လောကော စ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ – ဣတ္ထေကေ အဘိဝဒန္တိ, ‘ဧကန္တသုခီ အတ္တာ စ လောကော စ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ – ဣတ္ထေကေ အဘိဝဒန္တိ, ‘ဧကန္တဒုက္ခီ အတ္တာ စ လောကော စ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ – ဣတ္ထေကေ အဘိဝဒန္တိ, ‘သုခဒုက္ခီ အတ္တာ စ လောကော စ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ – ဣတ္ထေကေ အဘိဝဒန္တိ, ‘အဒုက္ခမသုခီ အတ္တာ စ လောကော စ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ – ဣတ္ထေကေ အဘိဝဒန္တိ။

၂၈. ‘‘တတြ , ဘိက္ခဝေ, ယေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘သဿတော အတ္တာ စ လောကော စ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ , တေသံ ဝတ အညတ္ရေဝ သဒ္ဓါယ အညတြ ရုစိယာ အညတြ အနုဿဝါ အညတြ အာကာရပရိဝိတက္ကာ အညတြ ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ ပစ္စတ္တံယေဝ ဉာဏံ ဘဝိဿတိ ပရိသုဒ္ဓံ ပရိယောဒါတန္တိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ပစ္စတ္တံ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဉာဏေ အသတိ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒါတေ ယဒပိ [ယဒိပိ (က.)] တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ တတ္ထ ဉာဏဘာဂမတ္တမေဝ ပရိယောဒပေန္တိ တဒပိ တေသံ ဘဝတံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ဥပါဒါနမက္ခာယတိ။ ‘တယိဒံ သင်္ခတံ ဩဠာရိကံ အတ္ထိ ခေါ ပန သင်္ခါရာနံ နိရောဓေါ အတ္ထေတ’န္တိ – ဣတိ ဝိဒိတွာ တဿ နိဿရဏဒဿာဝီ တထာဂတော တဒုပါတိဝတ္တော။

၂၉. ‘‘တတြ, ဘိက္ခဝေ, ယေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘အသဿတော အတ္တာ စ လောကော စ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ။ပေ.။ [ယထာ သဿတဝါရေ, တထာ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ] သဿတော စ အသဿတော စ အတ္တာ စ လောကော စ။ နေဝသဿတော နာသဿတော အတ္တာ စ လောကော စ။ အန္တဝါ အတ္တာ စ လောကော စ။ အနန္တဝါ အတ္တာ စ လောကော စ။ အန္တဝါ စ အနန္တဝါ စ အတ္တာ စ လောကော စ။ နေဝန္တဝါ နာနန္တဝါ အတ္တာ စ လောကော စ။ ဧကတ္တသညီ အတ္တာ စ လောကော စ။ နာနတ္တသညီ အတ္တာ စ လောကော စ။ ပရိတ္တသညီ အတ္တာ စ လောကော စ။ အပ္ပမာဏသညီ အတ္တာ စ လောကော စ။ ဧကန္တသုခီ အတ္တာ စ လောကော စ။ ဧကန္တဒုက္ခီ အတ္တာ စ လောကော စ။ သုခဒုက္ခီ အတ္တာ စ လောကော စ။ အဒုက္ခမသုခီ အတ္တာ စ လောကော စ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမညန္တိ, တေသံ ဝတ အညတ္ရေဝ သဒ္ဓါယ အညတြ ရုစိယာ အညတြ အနုဿဝါ အညတြ အာကာရပရိဝိတက္ကာ အညတြ ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ ပစ္စတ္တံယေဝ ဉာဏံ ဘဝိဿတိ ပရိသုဒ္ဓံ ပရိယောဒါတန္တိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ပစ္စတ္တံ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဉာဏေ အသတိ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒါတေ ယဒပိ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ တတ္ထ ဉာဏဘာဂမတ္တမေဝ ပရိယောဒပေန္တိ တဒပိ တေသံ ဘဝတံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ဥပါဒါနမက္ခာယတိ။ ‘တယိဒံ သင်္ခတံ ဩဠာရိကံ အတ္ထိ ခေါ ပန သင်္ခါရာနံ နိရောဓေါ အတ္ထေတ’န္တိ – ဣတိ ဝိဒိတွာ တဿ နိဿရဏဒဿာဝီ တထာဂတော တဒုပါတိဝတ္တော။

၃၀. ‘‘ဣဓ , ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ပုဗ္ဗန္တာနုဒိဋ္ဌီနဉ္စ ပဋိနိဿဂ္ဂါ, အပရန္တာနုဒိဋ္ဌီနဉ္စ ပဋိနိဿဂ္ဂါ, သဗ္ဗသော ကာမသံယောဇနာနံ အနဓိဋ္ဌာနာ, ပဝိဝေကံ ဣတိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ – ‘ဧတံ သန္တံ ဧတံ ပဏီတံ ယဒိဒံ ပဝိဝေကံ ဣတိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမီ’တိ။ တဿ သာ ပဝိဝေကာ ဣတိ နိရုဇ္ဈတိ။ ပဝိဝေကာယ ဣတိယာ နိရောဓါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဒေါမနဿံ, ဒေါမနဿဿ နိရောဓါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ပဝိဝေကာ ဣတိ။ သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ယံ ဆာယာ ဇဟတိ တံ အာတပေါ ဖရတိ, ယံ အာတပေါ ဇဟတိ တံ ဆာယာ ဖရတိ; ဧဝမေဝ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဝိဝေကာယ ဣတိယာ နိရောဓါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဒေါမနဿံ, ဒေါမနဿဿ နိရောဓါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ပဝိဝေကာ ဣတိ။ တယိဒံ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော အဘိဇာနာတိ။ အယံ ခေါ ဘဝံ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ပုဗ္ဗန္တာနုဒိဋ္ဌီနဉ္စ ပဋိနိဿဂ္ဂါ , အပရန္တာနုဒိဋ္ဌီနဉ္စ ပဋိနိဿဂ္ဂါ, သဗ္ဗသော ကာမသံယောဇနာနံ အနဓိဋ္ဌာနာ, ပဝိဝေကံ ဣတိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ – ‘ဧတံ သန္တံ ဧတံ ပဏီတံ ယဒိဒံ ပဝိဝေကံ ဣတိံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမီ’တိ။ တဿ သာ ပဝိဝေကာ ဣတိ နိရုဇ္ဈတိ။ ပဝိဝေကာယ ဣတိယာ နိရောဓါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဒေါမနဿံ, ဒေါမနဿဿ နိရောဓါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ပဝိဝေကာ ဣတိ။ ‘တယိဒံ သင်္ခတံ ဩဠာရိကံ အတ္ထိ ခေါ ပန သင်္ခါရာနံ နိရောဓေါ အတ္ထေတ’န္တိ – ဣတိ ဝိဒိတွာ တဿ နိဿရဏဒဿာဝီ တထာဂတော တဒုပါတိဝတ္တော။

၃၁. ‘‘ဣဓ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ပုဗ္ဗန္တာနုဒိဋ္ဌီနဉ္စ ပဋိနိဿဂ္ဂါ, အပရန္တာနုဒိဋ္ဌီနဉ္စ ပဋိနိဿဂ္ဂါ, သဗ္ဗသော ကာမသံယောဇနာနံ အနဓိဋ္ဌာနာ, ပဝိဝေကာယ ဣတိယာ သမတိက္ကမာ နိရာမိသံ သုခံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ – ‘ဧတံ သန္တံ ဧတံ ပဏီတံ ယဒိဒံ နိရာမိသံ သုခံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမီ’တိ။ တဿ တံ နိရာမိသံ သုခံ နိရုဇ္ဈတိ။ နိရာမိသဿ သုခဿ နိရောဓါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ပဝိဝေကာ ဣတိ, ပဝိဝေကာယ ဣတိယာ နိရောဓါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ နိရာမိသံ သုခံ ။ သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ယံ ဆာယာ ဇဟတိ တံ အာတပေါ ဖရတိ, ယံ အာတပေါ ဇဟတိ တံ ဆာယာ ဖရတိ; ဧဝမေဝ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, နိရာမိသဿ သုခဿ နိရောဓါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ပဝိဝေကာ ဣတိ, ပဝိဝေကာယ ဣတိယာ နိရောဓါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ နိရာမိသံ သုခံ။ တယိဒံ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော အဘိဇာနာတိ။ အယံ ခေါ ဘဝံ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ပုဗ္ဗန္တာနုဒိဋ္ဌီနဉ္စ ပဋိနိဿဂ္ဂါ, အပရန္တာနုဒိဋ္ဌီနဉ္စ ပဋိနိဿဂ္ဂါ, သဗ္ဗသော ကာမသံယောဇနာနံ အနဓိဋ္ဌာနာ , ပဝိဝေကာယ ဣတိယာ သမတိက္ကမာ, နိရာမိသံ သုခံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ – ‘ဧတံ သန္တံ ဧတံ ပဏီတံ ယဒိဒံ နိရာမိသံ သုခံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမီ’တိ။ တဿ တံ နိရာမိသံ သုခံ နိရုဇ္ဈတိ။ နိရာမိသဿ သုခဿ နိရောဓါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ပဝိဝေကာ ဣတိ, ပဝိဝေကာယ ဣတိယာ နိရောဓါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ နိရာမိသံ သုခံ။ ‘တယိဒံ သင်္ခတံ ဩဠာရိကံ အတ္ထိ ခေါ ပန သင်္ခါရာနံ နိရောဓေါ အတ္ထေတ’န္တိ – ဣတိ ဝိဒိတွာ တဿ နိဿရဏဒဿာဝီ တထာဂတော တဒုပါတိဝတ္တော။

၃၂. ‘‘ဣဓ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ပုဗ္ဗန္တာနုဒိဋ္ဌီနဉ္စ ပဋိနိဿဂ္ဂါ, အပရန္တာနုဒိဋ္ဌီနဉ္စ ပဋိနိဿဂ္ဂါ, သဗ္ဗသော ကာမသံယောဇနာနံ အနဓိဋ္ဌာနာ, ပဝိဝေကာယ ဣတိယာ သမတိက္ကမာ, နိရာမိသဿ သုခဿ သမတိက္ကမာ, အဒုက္ခမသုခံ ဝေဒနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ – ‘ဧတံ သန္တံ ဧတံ ပဏီတံ ယဒိဒံ အဒုက္ခမသုခံ ဝေဒနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမီ’တိ။ တဿ သာ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ နိရုဇ္ဈတိ။ အဒုက္ခမသုခါယ ဝေဒနာယ နိရောဓါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ နိရာမိသံ သုခံ, နိရာမိသဿ သုခဿ နိရောဓါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ။ သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ယံ ဆာယာ ဇဟတိ တံ အာတပေါ ဖရတိ, ယံ အာတပေါ ဇဟတိ တံ ဆာယာ ဖရတိ; ဧဝမေဝ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အဒုက္ခမသုခါယ ဝေဒနာယ နိရောဓါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ နိရာမိသံ သုခံ, နိရာမိသဿ သုခဿ နိရောဓါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ။ တယိဒံ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော အဘိဇာနာတိ။ အယံ ခေါ ဘဝံ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ပုဗ္ဗန္တာနုဒိဋ္ဌီနဉ္စ ပဋိနိဿဂ္ဂါ , အပရန္တာနုဒိဋ္ဌီနဉ္စ ပဋိနိဿဂ္ဂါ, သဗ္ဗသော ကာမသံယောဇနာနံ အနဓိဋ္ဌာနာ, ပဝိဝေကာယ ဣတိယာ သမတိက္ကမာ, နိရာမိသဿ သုခဿ သမတိက္ကမာ, အဒုက္ခမသုခံ ဝေဒနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ – ‘ဧတံ သန္တံ ဧတံ ပဏီတံ ယဒိဒံ အဒုက္ခမသုခံ ဝေဒနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမီ’တိ။ တဿ သာ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ နိရုဇ္ဈတိ။ အဒုက္ခမသုခါယ ဝေဒနာယ နိရောဓါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ နိရာမိသံ သုခံ, နိရာမိသဿ သုခဿ နိရောဓါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ။ ‘တယိဒံ သင်္ခတံ ဩဠာရိကံ အတ္ထိ ခေါ ပန သင်္ခါရာနံ နိရောဓေါ အတ္ထေတ’န္တိ – ဣတိ ဝိဒိတွာ တဿ နိဿရဏဒဿာဝီ တထာဂတော တဒုပါတိဝတ္တော။

၃၃. ‘‘ဣဓ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ပုဗ္ဗန္တာနုဒိဋ္ဌီနဉ္စ ပဋိနိဿဂ္ဂါ, အပရန္တာနုဒိဋ္ဌီနဉ္စ ပဋိနိဿဂ္ဂါ, သဗ္ဗသော ကာမသံယောဇနာနံ အနဓိဋ္ဌာနာ, ပဝိဝေကာယ ဣတိယာ သမတိက္ကမာ, နိရာမိသဿ သုခဿ သမတိက္ကမာ, အဒုက္ခမသုခါယ ဝေဒနာယ သမတိက္ကမာ – ‘သန္တောဟမသ္မိ, နိဗ္ဗုတောဟမသ္မိ, အနုပါဒါနောဟမသ္မီ’တိ သမနုပဿတိ။ တယိဒံ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော အဘိဇာနာတိ။ အယံ ခေါ ဘဝံ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ပုဗ္ဗန္တာနုဒိဋ္ဌီနဉ္စ ပဋိနိဿဂ္ဂါ, အပရန္တာနုဒိဋ္ဌီနဉ္စ ပဋိနိဿဂ္ဂါ, သဗ္ဗသော ကာမသံယောဇနာနံ အနဓိဋ္ဌာနာ, ပဝိဝေကာယ ဣတိယာ သမတိက္ကမာ, နိရာမိသဿ သုခဿ သမတိက္ကမာ, အဒုက္ခမသုခါယ ဝေဒနာယ သမတိက္ကမာ – ‘သန္တောဟမသ္မိ, နိဗ္ဗုတောဟမသ္မိ, အနုပါဒါနောဟမသ္မီ’တိ သမနုပဿတိ; အဒ္ဓါ အယမာယသ္မာ နိဗ္ဗာနသပ္ပါယံယေဝ ပဋိပဒံ အဘိဝဒတိ။ အထ စ ပနာယံ ဘဝံ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ပုဗ္ဗန္တာနုဒိဋ္ဌိံ ဝါ ဥပါဒိယမာနော ဥပါဒိယတိ, အပရန္တာနုဒိဋ္ဌိံ ဝါ ဥပါဒိယမာနော ဥပါဒိယတိ, ကာမသံယောဇနံ ဝါ ဥပါဒိယမာနော ဥပါဒိယတိ, ပဝိဝေကံ ဝါ ဣတိံ ဥပါဒိယမာနော ဥပါဒိယတိ, နိရာမိသံ ဝါ သုခံ ဥပါဒိယမာနော ဥပါဒိယတိ, အဒုက္ခမသုခံ ဝါ ဝေဒနံ ဥပါဒိယမာနော ဥပါဒိယတိ။ ယဉ္စ ခေါ အယမာယသ္မာ – ‘သန္တောဟမသ္မိ, နိဗ္ဗုတောဟမသ္မိ, အနုပါဒါနောဟမသ္မီ’တိ သမနုပဿတိ တဒပိ ဣမဿ ဘောတော သမဏဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဥပါဒါနမက္ခာယတိ။ ‘တယိဒံ သင်္ခတံ ဩဠာရိကံ အတ္ထိ ခေါ ပန သင်္ခါရာနံ နိရောဓေါ အတ္ထေတ’န္တိ – ဣတိ ဝိဒိတွာ တဿ နိဿရဏဒဿာဝီ တထာဂတော တဒုပါတိဝတ္တော။

‘‘ဣဒံ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတေန အနုတ္တရံ သန္တိဝရပဒံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓံ ယဒိဒံ – ဆန္နံ ဖဿာယတနာနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ယထာဘူတံ ဝိဒိတွာ [အနုပါဒါဝိမောက္ခော။ တယိဒံ ဘိက္ခဝေ တထာဂတေန အနုတ္တရံ သန္တိဝရပဒံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓံ, ယဒိဒံ ဆန္နံ ဖဿာယတနာနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ယထာဘူတံ ဝိဒိတွာ အနုပါဒါဝိမောက္ခောတိ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] အနုပါဒါဝိမောက္ခော’’တိ [အနုပါဒါဝိမောက္ခော။ တယိဒံ ဘိက္ခဝေ တထာဂတေန အနုတ္တရံ သန္တိဝရပဒံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓံ, ယဒိဒံ ဆန္နံ ဖဿာယတနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ယထာဘူတံ ဝိဒိတွာ အနုပါဒါဝိမောက္ခောတိ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)]။

ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနာ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒုန္တိ။

ပဉ္စတ္တယသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ဒုတိယံ။

၃. ကိန္တိသုတ္တံ

၃၄. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ပိသိနာရာယံ [ကုသိနာရာယံ (သီ.)] ဝိဟရတိ ဗလိဟရဏေ ဝနသဏ္ဍေ။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ။ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကိန္တိ ဝေါ , ဘိက္ခဝေ, မယိ ဟောတိ – ‘စီဝရဟေတု ဝါ သမဏော ဂေါတမော ဓမ္မံ ဒေသေတိ, ပိဏ္ဍပါတဟေတု ဝါ သမဏော ဂေါတမော ဓမ္မံ ဒေသေတိ, သေနာသနဟေတု ဝါ သမဏော ဂေါတမော ဓမ္မံ ဒေသေတိ, ဣတိဘဝါဘဝဟေတု ဝါ သမဏော ဂေါတမော ဓမ္မံ ဒေသေတီ’’’တိ? ‘‘န ခေါ နော, ဘန္တေ, ဘဂဝတိ ဧဝံ ဟောတိ – ‘စီဝရဟေတု ဝါ သမဏော ဂေါတမော ဓမ္မံ ဒေသေတိ, ပိဏ္ဍပါတဟေတု ဝါ သမဏော ဂေါတမော ဓမ္မံ ဒေသေတိ, သေနာသနဟေတု ဝါ သမဏော ဂေါတမော ဓမ္မံ ဒေသေတိ, ဣတိဘဝါဘဝဟေတု ဝါ သမဏော ဂေါတမော ဓမ္မံ ဒေသေတီ’’’တိ။

‘‘န စ ကိရ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, မယိ ဧဝံ ဟောတိ – ‘စီဝရဟေတု ဝါ သမဏော ဂေါတမော ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ပေ.။ ဣတိဘဝါဘဝဟေတု ဝါ သမဏော ဂေါတမော ဓမ္မံ ဒေသေတီ’တိ; အထ ကိန္တိ စရဟိ ဝေါ [အထ ကိန္တိ ဝေါ (သီ. ဣ.), အထ ကိဉ္စရဟိ ဝေါ (က.)], ဘိက္ခဝေ, မယိ ဟောတီ’’တိ? ‘‘ဧဝံ ခေါ နော, ဘန္တေ, ဘဂဝတိ ဟောတိ – ‘အနုကမ္ပကော ဘဂဝါ ဟိတေသီ; အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ ဓမ္မံ ဒေသေတီ’’’တိ။ ‘‘ဧဝဉ္စ [ဧဝံ (သီ. ဣ.)] ကိရ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, မယိ ဟောတိ – ‘အနုကမ္ပကော ဘဂဝါ ဟိတေသီ; အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ ဓမ္မံ ဒေသေတီ’’’တိ။

၃၅. ‘‘တသ္မာတိဟ, ဘိက္ခဝေ, ယေ ဝေါ [ယေ တေ (က.)] မယာ ဓမ္မာ အဘိညာ ဒေသိတာ, သေယျထိဒံ – စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓါနာ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ ပဉ္စ ဗလာနိ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ, တတ္ထ သဗ္ဗေဟေဝ သမဂ္ဂေဟိ သမ္မောဒမာနေဟိ အဝိဝဒမာနေဟိ သိက္ခိတဗ္ဗံ။ တေသဉ္စ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, သမဂ္ဂါနံ သမ္မောဒမာနာနံ အဝိဝဒမာနာနံ သိက္ခတံ သိယံသု [သိယုံ (သီ. သျာ. ကံ.) သဒ္ဒနီတိ ဩလောကေတဗ္ဗာ] ဒွေ ဘိက္ခူ အဘိဓမ္မေ နာနာဝါဒါ။ တတြ စေ တုမှာကံ ဧဝမဿ – ‘ဣမေသံ ခေါ အာယသ္မန္တာနံ အတ္ထတော စေဝ နာနံ ဗျဉ္ဇနတော စ နာန’န္တိ, တတ္ထ ယံ ဘိက္ခုံ သုဝစတရံ [သုဗ္ဗစတရံ (က.)] မညေယျာထ သော ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝမဿ ဝစနီယော – ‘အာယသ္မန္တာနံ ခေါ အတ္ထတော စေဝ နာနံ, ဗျဉ္ဇနတော စ နာနံ။ တဒမိနာပေတံ [တဒိမိနာပေတံ (သျာ. ကံ.)] အာယသ္မန္တော ဇာနာထ – ယထာ အတ္ထတော စေဝ နာနံ, ဗျဉ္ဇနတော စ နာနံ။ မာယသ္မန္တော ဝိဝါဒံ အာပဇ္ဇိတ္ထာ’တိ။ အထာပရေသံ ဧကတောပက္ခိကာနံ ဘိက္ခူနံ ယံ ဘိက္ခုံ သုဝစတရံ မညေယျာထ သော ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝမဿ ဝစနီယော – ‘အာယသ္မန္တာနံ ခေါ အတ္ထတော စေဝ နာနံ, ဗျဉ္ဇနတော စ နာနံ။ တဒမိနာပေတံ အာယသ္မန္တော ဇာနာထ – ယထာ အတ္ထတော စေဝ နာနံ, ဗျဉ္ဇနတော စ နာနံ။ မာယသ္မန္တော ဝိဝါဒံ အာပဇ္ဇိတ္ထာ’တိ။ ဣတိ ဒုဂ္ဂဟိတံ ဒုဂ္ဂဟိတတော ဓါရေတဗ္ဗံ, သုဂ္ဂဟိတံ သုဂ္ဂဟိတတော ဓါရေတဗ္ဗံ။ ဒုဂ္ဂဟိတံ ဒုဂ္ဂဟိတတော ဓါရေတွာ သုဂ္ဂဟိတံ သုဂ္ဂဟိတတော ဓါရေတွာ [ဣတိ ဒုဂ္ဂဟိတံ ဒုဂ္ဂဟိတတော ဓါရေတဗ္ဗံ, ဒုဂ္ဂဟိတံ ဒုဂ္ဂဟိတတော ဓါရေတွာ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.) အနန္တရဝါရတ္တယေ ပန ဣဒံ ပါဌနာနတ္တံ နတ္ထိ] ယော ဓမ္မော ယော ဝိနယော သော ဘာသိတဗ္ဗော။

၃၆. ‘‘တတြ စေ တုမှာကံ ဧဝမဿ – ‘ဣမေသံ ခေါ အာယသ္မန္တာနံ အတ္ထတော ဟိ ခေါ နာနံ, ဗျဉ္ဇနတော သမေတီ’တိ, တတ္ထ ယံ ဘိက္ခုံ သုဝစတရံ မညေယျာထ သော ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝမဿ ဝစနီယော – ‘အာယသ္မန္တာနံ ခေါ အတ္ထတော ဟိ နာနံ, ဗျဉ္ဇနတော သမေတိ။ တဒမိနာပေတံ အာယသ္မန္တော ဇာနာထ – ယထာ အတ္ထတော ဟိ ခေါ နာနံ, ဗျဉ္ဇနတော သမေတိ။ မာယသ္မန္တော ဝိဝါဒံ အာပဇ္ဇိတ္ထာ’တိ။ အထာပရေသံ ဧကတောပက္ခိကာနံ ဘိက္ခူနံ ယံ ဘိက္ခုံ သုဝစတရံ မညေယျာထ သော ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝမဿ ဝစနီယော – ‘အာယသ္မန္တာနံ ခေါ အတ္ထတော ဟိ ခေါ နာနံ, ဗျဉ္ဇနတော သမေတိ။ တဒမိနာပေတံ အာယသ္မန္တော ဇာနာထ – ယထာ အတ္ထတော ဟိ ခေါ နာနံ, ဗျဉ္ဇနတော သမေတိ။ မာယသ္မန္တော ဝိဝါဒံ အာပဇ္ဇိတ္ထာ’တိ ။ ဣတိ ဒုဂ္ဂဟိတံ ဒုဂ္ဂဟိတတော ဓါရေတဗ္ဗံ, သုဂ္ဂဟိတံ သုဂ္ဂဟိတတော ဓါရေတဗ္ဗံ။ ဒုဂ္ဂဟိတံ ဒုဂ္ဂဟိတတော ဓါရေတွာ သုဂ္ဂဟိတံ သုဂ္ဂဟိတတော ဓါရေတွာ ယော ဓမ္မော ယော ဝိနယော သော ဘာသိတဗ္ဗော။

၃၇. ‘‘တတြ စေ တုမှာကံ ဧဝမဿ – ‘ဣမေသံ ခေါ အာယသ္မန္တာနံ အတ္ထတော ဟိ ခေါ သမေတိ, ဗျဉ္ဇနတော နာန’န္တိ, တတ္ထ ယံ ဘိက္ခုံ သုဝစတရံ မညေယျာထ သော ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝမဿ ဝစနီယော – ‘အာယသ္မန္တာနံ ခေါ အတ္ထတော ဟိ သမေတိ, ဗျဉ္ဇနတော နာနံ။ တဒမိနာပေတံ အာယသ္မန္တော ဇာနာထ – ယထာ အတ္ထတော ဟိ ခေါ သမေတိ, ဗျဉ္ဇနတော နာနံ။ အပ္ပမတ္တကံ ခေါ ပနေတံ ယဒိဒံ – ဗျဉ္ဇနံ။ မာယသ္မန္တော အပ္ပမတ္တကေ ဝိဝါဒံ အာပဇ္ဇိတ္ထာ’တိ။ အထာပရေသံ ဧကတောပက္ခိကာနံ ဘိက္ခူနံ ယံ ဘိက္ခုံ သုဝစတရံ မညေယျာထ သော ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝမဿ ဝစနီယော – ‘အာယသ္မန္တာနံ ခေါ အတ္ထတော ဟိ သမေတိ, ဗျဉ္ဇနတော နာနံ။ တဒမိနာပေတံ အာယသ္မန္တော ဇာနာထ – ယထာ အတ္ထတော ဟိ ခေါ သမေတိ, ဗျဉ္ဇနတော နာနံ။ အပ္ပမတ္တကံ ခေါ ပနေတံ ယဒိဒံ – ဗျဉ္ဇနံ။ မာယသ္မန္တော အပ္ပမတ္တကေ [အပ္ပမတ္တကေဟိ (သီ. ဣ.)] ဝိဝါဒံ အာပဇ္ဇိတ္ထာ’တိ။ ဣတိ သုဂ္ဂဟိတံ သုဂ္ဂဟိတတော ဓါရေတဗ္ဗံ, ဒုဂ္ဂဟိတံ ဒုဂ္ဂဟိတတော ဓါရေတဗ္ဗံ။ သုဂ္ဂဟိတံ သုဂ္ဂဟိတတော ဓါရေတွာ ဒုဂ္ဂဟိတံ ဒုဂ္ဂဟိတတော ဓါရေတွာ ယော ဓမ္မော ယော ဝိနယော သော ဘာသိတဗ္ဗော။

၃၈. ‘‘တတြ စေ တုမှာကံ ဧဝမဿ – ‘ဣမေသံ ခေါ အာယသ္မန္တာနံ အတ္ထတော စေဝ သမေတိ ဗျဉ္ဇနတော စ သမေတီ’တိ, တတ္ထ ယံ ဘိက္ခုံ သုဝစတရံ မညေယျာထ သော ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝမဿ ဝစနီယော – ‘အာယသ္မန္တာနံ ခေါ အတ္ထတော စေဝ သမေတိ, ဗျဉ္ဇနတော စ သမေတိ။ တဒမိနာပေတံ အာယသ္မန္တော ဇာနာထ – ယထာ အတ္ထတော စေဝ သမေတိ ဗျဉ္ဇနတော စ သမေတိ။ မာယသ္မန္တော ဝိဝါဒံ အာပဇ္ဇိတ္ထာ’တိ။ အထာပရေသံ ဧကတောပက္ခိကာနံ ဘိက္ခူနံ ယံ ဘိက္ခုံ သုဝစတရံ မညေယျာထ သော ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝမဿ ဝစနီယော – ‘အာယသ္မန္တာနံ ခေါ အတ္ထတော စေဝ သမေတိ ဗျဉ္ဇနတော စ သမေတိ။ တဒမိနာပေတံ အာယသ္မန္တော ဇာနာထ – ယထာ အတ္ထတော စေဝ သမေတိ ဗျဉ္ဇနတော စ သမေတိ။ မာယသ္မန္တော ဝိဝါဒံ အာပဇ္ဇိတ္ထာ’တိ။ ဣတိ သုဂ္ဂဟိတံ သုဂ္ဂဟိတတော ဓါရေတဗ္ဗံ။ သုဂ္ဂဟိတံ သုဂ္ဂဟိတတော ဓါရေတွာ ယော ဓမ္မော ယော ဝိနယော သော ဘာသိတဗ္ဗော။

၃၉. ‘‘တေသဉ္စ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, သမဂ္ဂါနံ သမ္မောဒမာနာနံ အဝိဝဒမာနာနံ သိက္ခတံ သိယာ အညတရဿ ဘိက္ခုနော အာပတ္တိ သိယာ ဝီတိက္ကမော, တတြ, ဘိက္ခဝေ, န စောဒနာယ တရိတဗ္ဗံ [စောဒိတဗ္ဗံ (သျာ. ကံ. က.) တုရိတဗ္ဗံ (?)]။ ပုဂ္ဂလော ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗော – ‘ဣတိ မယှဉ္စ အဝိဟေသာ ဘဝိဿတိ ပရဿ စ ပုဂ္ဂလဿ အနုပဃာတော, ပရော ဟိ ပုဂ္ဂလော အက္ကောဓနော အနုပနာဟီ အဒဠှဒိဋ္ဌီ သုပ္ပဋိနိဿဂ္ဂီ, သက္ကောမိ စာဟံ ဧတံ ပုဂ္ဂလံ အကုသလာ ဝုဋ္ဌာပေတွာ ကုသလေ ပတိဋ္ဌာပေတု’န္တိ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, ဧဝမဿ, ကလ္လံ ဝစနာယ။

‘‘သစေ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဧဝမဿ – ‘မယှံ ခေါ အဝိဟေသာ ဘဝိဿတိ ပရဿ စ ပုဂ္ဂလဿ ဥပဃာတော, ပရော ဟိ ပုဂ္ဂလော ကောဓနော ဥပနာဟီ အဒဠှဒိဋ္ဌီ သုပ္ပဋိနိဿဂ္ဂီ, သက္ကောမိ စာဟံ ဧတံ ပုဂ္ဂလံ အကုသလာ ဝုဋ္ဌာပေတွာ ကုသလေ ပတိဋ္ဌာပေတုံ။ အပ္ပမတ္တကံ ခေါ ပနေတံ ယဒိဒံ – ပရဿ [ယဒိဒံ မယှဉ္စ ဝိဟေသာ ဘဝိဿတိ ပရဿ စ (က.)] ပုဂ္ဂလဿ ဥပဃာတော။ အထ ခေါ ဧတဒေဝ ဗဟုတရံ – သွာဟံ သက္ကောမိ ဧတံ ပုဂ္ဂလံ အကုသလာ ဝုဋ္ဌာပေတွာ ကုသလေ ပတိဋ္ဌာပေတု’န္တိ ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, ဧဝမဿ, ကလ္လံ ဝစနာယ။

‘‘သစေ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဧဝမဿ – ‘မယှံ ခေါ ဝိဟေသာ ဘဝိဿတိ ပရဿ စ ပုဂ္ဂလဿ အနုပဃာတော။ ပရော ဟိ ပုဂ္ဂလော အက္ကောဓနော အနုပနာဟီ ဒဠှဒိဋ္ဌီ ဒုပ္ပဋိနိဿဂ္ဂီ, သက္ကောမိ စာဟံ ဧတံ ပုဂ္ဂလံ အကုသလာ ဝုဋ္ဌာပေတွာ ကုသလေ ပတိဋ္ဌာပေတုံ။ အပ္ပမတ္တကံ ခေါ ပနေတံ ယဒိဒံ – မယှံ ဝိဟေသာ [မယှဉ္စ ဝိဟေသာ ဘဝိဿတိ ပရဿ စ ပုဂ္ဂလဿ ဥပဃာတော (က.)]။ အထ ခေါ ဧတဒေဝ ဗဟုတရံ – သွာဟံ သက္ကောမိ ဧတံ ပုဂ္ဂလံ အကုသလာ ဝုဋ္ဌာပေတွာ ကုသလေ ပတိဋ္ဌာပေတု’န္တိ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, ဧဝမဿ, ကလ္လံ ဝစနာယ။

‘‘သစေ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဧဝမဿ – ‘မယှဉ္စ ခေါ ဝိဟေသာ ဘဝိဿတိ ပရဿ စ ပုဂ္ဂလဿ ဥပဃာတော။ ပရော ဟိ ပုဂ္ဂလော ကောဓနော ဥပနာဟီ ဒဠှဒိဋ္ဌီ ဒုပ္ပဋိနိဿဂ္ဂီ, သက္ကောမိ စာဟံ ဧတံ ပုဂ္ဂလံ အကုသလာ ဝုဋ္ဌာပေတွာ ကုသလေ ပတိဋ္ဌာပေတုံ။ အပ္ပမတ္တကံ ခေါ ပနေတံ ယဒိဒံ – မယှဉ္စ ဝိဟေသာ ဘဝိဿတိ ပရဿ စ ပုဂ္ဂလဿ ဥပဃာတော။ အထ ခေါ ဧတဒေဝ ဗဟုတရံ – သွာဟံ သက္ကောမိ ဧတံ ပုဂ္ဂလံ အကုသလာ ဝုဋ္ဌာပေတွာ ကုသလေ ပတိဋ္ဌာပေတု’န္တိ။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, ဧဝမဿ, ကလ္လံ ဝစနာယ။

‘‘သစေ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဧဝမဿ – ‘မယှဉ္စ ခေါ ဝိဟေသာ ဘဝိဿတိ ပရဿ စ ပုဂ္ဂလဿ ဥပဃာတော။ ပရော ဟိ ပုဂ္ဂလော ကောဓနော ဥပနာဟီ ဒဠှဒိဋ္ဌီ ဒုပ္ပဋိနိဿဂ္ဂီ, န စာဟံ သက္ကောမိ ဧတံ ပုဂ္ဂလံ အကုသလာ ဝုဋ္ဌာပေတွာ ကုသလေ ပတိဋ္ဌာပေတု’န္တိ။ ဧဝရူပေ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလေ ဥပေက္ခာ နာတိမညိတဗ္ဗာ။

၄၀. ‘‘တေသဉ္စ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, သမဂ္ဂါနံ သမ္မောဒမာနာနံ အဝိဝဒမာနာနံ သိက္ခတံ အညမညဿ ဝစီသံဟာရော [ဝစီသင်္ခါရော (သီ. ဣ.)] ဥပ္ပဇ္ဇေယျ ဒိဋ္ဌိပဠာသော [ဒိဋ္ဌိပလာသော (သီ. က.)] စေတသော အာဃာတော အပ္ပစ္စယော အနဘိရဒ္ဓိ။ တတ္ထ ဧကတောပက္ခိကာနံ ဘိက္ခူနံ ယံ ဘိက္ခုံ သုဝစတရံ မညေယျာထ သော ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝမဿ ဝစနီယော – ‘ယံ နော, အာဝုသော, အမှာကံ သမဂ္ဂါနံ သမ္မောဒမာနာနံ အဝိဝဒမာနာနံ သိက္ခတံ အညမညဿ ဝစီသံဟာရော ဥပ္ပန္နော ဒိဋ္ဌိပဠာသော စေတသော အာဃာတော အပ္ပစ္စယော အနဘိရဒ္ဓိ, တံ ဇာနမာနော သမဏော ဂရဟေယျာ’တိ [သမာနော (သီ. က.)]။ သမ္မာ ဗျာကရမာနော, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဧဝံ ဗျာကရေယျ – ‘ယံ နော, အာဝုသော, အမှာကံ သမဂ္ဂါနံ သမ္မောဒမာနာနံ အဝိဝဒမာနာနံ သိက္ခတံ အညမညဿ ဝစီသံဟာရော ဥပ္ပန္နော ဒိဋ္ဌိပဠာသော စေတသော အာဃာတော အပ္ပစ္စယော အနဘိရဒ္ဓိ, တံ ဇာနမာနော သမဏော ဂရဟေယျာတိ။ ဧတံ ပနာဝုသော, ဓမ္မံ အပ္ပဟာယ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကရေယျာ’တိ။ သမ္မာ ဗျာကရမာနော, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဧဝံ ဗျာကရေယျ – ‘ဧတံ, အာဝုသော, ဓမ္မံ အပ္ပဟာယ န နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကရေယျာ’တိ။

‘‘အထာပရေသံ ဧကတောပက္ခိကာနံ ဘိက္ခူနံ ယံ ဘိက္ခုံ သုဝစတရံ မညေယျာထ, သော ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝမဿ ဝစနီယော – ‘ယံ နော, အာဝုသော, အမှာကံ သမဂ္ဂါနံ သမ္မောဒမာနာနံ အဝိဝဒမာနာနံ သိက္ခတံ အညမညဿ ဝစီသံဟာရော ဥပ္ပန္နော ဒိဋ္ဌိပဠာသော စေတသော အာဃာတော အပ္ပစ္စယော အနဘိရဒ္ဓိ, တံ ဇာနမာနော သမဏော ဂရဟေယျာ’တိ။ သမ္မာ ဗျာကရမာနော, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဧဝံ ဗျာကရေယျ – ‘ယံ နော, အာဝုသော, အမှာကံ သမဂ္ဂါနံ သမ္မောဒမာနာနံ အဝိဝဒမာနာနံ သိက္ခတံ အညမညဿ ဝစီသံဟာရော ဥပ္ပန္နော ဒိဋ္ဌိပဠာသော စေတသော အာဃာတော အပ္ပစ္စယော အနဘိရဒ္ဓိ တံ ဇာနမာနော သမဏော ဂရဟေယျာတိ။ ဧတံ ပနာဝုသော, ဓမ္မံ အပ္ပဟာယ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကရေယျာ’တိ။ သမ္မာ ဗျာကရမာနော, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဧဝံ ဗျာကရေယျ – ‘ဧတံ ခေါ, အာဝုသော, ဓမ္မံ အပ္ပဟာယ န နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကရေယျာ’’’တိ။

‘‘တံ စေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုံ ပရေ ဧဝံ ပုစ္ဆေယျုံ – ‘အာယသ္မတာ နော ဧတေ ဘိက္ခူ အကုသလာ ဝုဋ္ဌာပေတွာ ကုသလေ ပတိဋ္ဌာပိတာ’တိ? သမ္မာ ဗျာကရမာနော, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဧဝံ ဗျာကရေယျ – ‘ဣဓါဟံ, အာဝုသော, ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံ, တဿ မေ ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေသိ, တာဟံ ဓမ္မံ သုတွာ တေသံ ဘိက္ခူနံ အဘာသိံ။ တံ တေ ဘိက္ခူ ဓမ္မံ သုတွာ အကုသလာ ဝုဋ္ဌဟိံသု, ကုသလေ ပတိဋ္ဌဟိံသူ’တိ။ ဧဝံ ဗျာကရမာနော ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု န စေဝ အတ္တာနံ ဥက္ကံသေတိ, န ပရံ ဝမ္ဘေတိ, ဓမ္မဿ စာနုဓမ္မံ ဗျာကရောတိ, န စ ကောစိ သဟဓမ္မိကော ဝါဒါနုဝါဒေါ ဂါရယှံ ဌာနံ အာဂစ္ဆတီ’’တိ။

ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနာ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒုန္တိ။

ကိန္တိသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ တတိယံ။

၄. သာမဂါမသုတ္တံ

၄၁. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သက္ကေသု ဝိဟရတိ သာမဂါမေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော [နာထပုတ္တော (သီ. ဣ.)] ပါဝါယံ အဓုနာကာလင်္ကတော [ကာလကတော (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဟောတိ။ တဿ ကာလင်္ကိရိယာယ ဘိန္နာ နိဂဏ္ဌာ ဒွေဓိကဇာတာ [ဒွေဠှကဇာတာ (သျာ. ကံ. က.)] ဘဏ္ဍနဇာတာ ကလဟဇာတာ ဝိဝါဒါပန္နာ အညမညံ မုခသတ္တီဟိ ဝိတုဒန္တာ ဝိဟရန္တိ – ‘‘န တွံ ဣမံ ဓမ္မဝိနယံ အာဇာနာသိ, အဟံ ဣမံ ဓမ္မဝိနယံ အာဇာနာမိ။ ကိံ တွံ ဣမံ ဓမ္မဝိနယံ အာဇာနိဿသိ! မိစ္ဆာပဋိပန္နော တ္ဝမသိ, အဟမသ္မိ သမ္မာပဋိပန္နော။ သဟိတံ မေ, အသဟိတံ တေ။ ပုရေဝစနီယံ ပစ္ဆာ အဝစ , ပစ္ဆာဝစနီယံ ပုရေ အဝစ။ အဓိစိဏ္ဏံ [အဝိစိဏ္ဏံ (သီ. ဣ.)] တေ ဝိပရာဝတ္တံ။ အာရောပိတော တေ ဝါဒေါ။ နိဂ္ဂဟိတောသိ, စရ ဝါဒပ္ပမောက္ခာယ; နိဗ္ဗေဌေဟိ ဝါ သစေ ပဟောသီ’’တိ။ ဝဓေါယေဝ ခေါ [ဝဓေါယေဝေကော (သျာ. ကံ. က.)] မညေ နိဂဏ္ဌေသု နာဋပုတ္တိယေသု ဝတ္တတိ။ ယေပိ နိဂဏ္ဌဿ နာဋပုတ္တဿ သာဝကာ ဂိဟီ ဩဒါတဝသနာ တေပိ နိဂဏ္ဌေသု နာဋပုတ္တိယေသု နိဗ္ဗိန္နရူပါ [နိဗ္ဗိန္ဒရူပါ (သျာ. ကံ. က.)] ဝိရတ္တရူပါ ပဋိဝါနရူပါ ယထာ တံ ဒုရက္ခာတေ ဓမ္မဝိနယေ ဒုပ္ပဝေဒိတေ အနိယျာနိကေ အနုပသမသံဝတ္တနိကေ အသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓပ္ပဝေဒိတေ ဘိန္နထူပေ အပ္ပဋိသရဏေ။

၄၂. အထ ခေါ စုန္ဒော သမဏုဒ္ဒေသော ပါဝါယံ ဝဿံဝုဋ္ဌော [ဝဿံဝုတ္ထော (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ယေန သာမဂါမော ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ စုန္ဒော သမဏုဒ္ဒေသော အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘နိဂဏ္ဌော, ဘန္တေ, နာဋပုတ္တော ပါဝါယံ အဓုနာကာလင်္ကတော။ တဿ ကာလင်္ကိရိယာယ ဘိန္နာ နိဂဏ္ဌာ ဒွေဓိကဇာတာ။ပေ.။ ဘိန္နထူပေ အပ္ပဋိသရဏေ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, အာယသ္မာ အာနန္ဒော စုန္ဒံ သမဏုဒ္ဒေသံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အတ္ထိ ခေါ ဣဒံ, အာဝုသော စုန္ဒ, ကထာပါဘတံ ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ။ အာယာမ, အာဝုသော စုန္ဒ, ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိဿာမ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတမတ္ထံ ဘဂဝတော အာရောစေဿာမာ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ စုန္ဒော သမဏုဒ္ဒေသော အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ပစ္စဿောသိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ စ အာနန္ဒော စုန္ဒော စ သမဏုဒ္ဒေသော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အယံ, ဘန္တေ, စုန္ဒော သမဏုဒ္ဒေသော ဧဝမာဟ – ‘နိဂဏ္ဌော , ဘန္တေ, နာဋပုတ္တော ပါဝါယံ အဓုနာကာလင်္ကတော။ တဿ ကာလင်္ကိရိယာယ ဘိန္နာ နိဂဏ္ဌာ ဒွေဓိကဇာတာ။ပေ.။ ဘိန္နထူပေ အပ္ပဋိသရဏေ’တိ။ တဿ မယှံ, ဘန္တေ, ဧဝံ ဟောတိ – ‘မာဟေဝ ဘဂဝတော အစ္စယေန သံဃေ ဝိဝါဒေါ ဥပ္ပဇ္ဇိ; သွာဿ [သော (သီ. ဣ.), သွာယံ (က.)] ဝိဝါဒေါ ဗဟုဇနာဟိတာယ ဗဟုဇနာသုခါယ ဗဟုနော ဇနဿ အနတ္ထာယ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ ဒေဝမနုဿာန’’’န္တိ။

၄၃. ‘‘တံ ကိံ မညသိ, အာနန္ဒ, ယေ ဝေါ မယာ ဓမ္မာ အဘိညာ ဒေသိတာ, သေယျထိဒံ – စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓါနာ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ ပဉ္စ ဗလာနိ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ, ပဿသိ နော တွံ, အာနန္ဒ, ဣမေသု ဓမ္မေသု ဒွေပိ ဘိက္ခူ နာနာဝါဒေ’’တိ? ‘‘ယေ မေ, ဘန္တေ, ဓမ္မာ ဘဂဝတာ အဘိညာ ဒေသိတာ, သေယျထိဒံ – စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓါနာ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ ပဉ္စ ဗလာနိ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ, နာဟံ ပဿာမိ ဣမေသု ဓမ္မေသု ဒွေပိ ဘိက္ခူ နာနာဝါဒေ။ ယေ စ ခေါ [သန္တိ စ ခေါ (သျာ. ကံ.), သန္တိ စ (က.)], ဘန္တေ, ပုဂ္ဂလာ ဘဂဝန္တံ ပတိဿယမာနရူပါ ဝိဟရန္တိ တေပိ ဘဂဝတော အစ္စယေန သံဃေ ဝိဝါဒံ ဇနေယျုံ အဇ္ဈာဇီဝေ ဝါ အဓိပါတိမောက္ခေ ဝါ။ သွာဿ [သောဿ (သီ. ဣ.), သွာယံ (က.)] ဝိဝါဒေါ ဗဟုဇနာဟိတာယ ဗဟုဇနာသုခါယ ဗဟုနော ဇနဿ အနတ္ထာယ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ ဒေဝမနုဿာန’’န္တိ။ အပ္ပမတ္တကော သော, အာနန္ဒ, ဝိဝါဒေါ ယဒိဒံ – အဇ္ဈာဇီဝေ ဝါ အဓိပါတိမောက္ခေ ဝါ။ မဂ္ဂေ ဝါ ဟိ, အာနန္ဒ, ပဋိပဒါယ ဝါ သံဃေ ဝိဝါဒေါ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇေယျ; သွာဿ ဝိဝါဒေါ ဗဟုဇနာဟိတာယ ဗဟုဇနာသုခါယ ဗဟုနော ဇနဿ အနတ္ထာယ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ ဒေဝမနုဿာနံ။

၄၄. ‘‘ဆယိမာနိ, အာနန္ဒ, ဝိဝါဒမူလာနိ။ ကတမာနိ ဆ? ဣဓါနန္ဒ, ဘိက္ခု ကောဓနော ဟောတိ ဥပနာဟီ။ ယော သော, အာနန္ဒ, ဘိက္ခု ကောဓနော ဟောတိ ဥပနာဟီ သော သတ္ထရိပိ အဂါရဝေါ ဝိဟရတိ အပ္ပတိဿော, ဓမ္မေပိ အဂါရဝေါ ဝိဟရတိ အပ္ပတိဿော, သံဃေပိ အဂါရဝေါ ဝိဟရတိ အပ္ပတိဿော, သိက္ခာယပိ န ပရိပူရကာရီ ဟောတိ။ ယော သော, အာနန္ဒ, ဘိက္ခု သတ္ထရိ အဂါရဝေါ ဝိဟရတိ အပ္ပတိဿော, ဓမ္မေ။ သံဃေ အဂါရဝေါ ဝိဟရတိ အပ္ပတိဿော, သိက္ခာယ န ပရိပူရကာရီ ဟောတိ, သော သံဃေ ဝိဝါဒံ ဇနေတိ; ယော ဟောတိ ဝိဝါဒေါ ဗဟုဇနာဟိတာယ ဗဟုဇနာသုခါယ, ဗဟုနော ဇနဿ အနတ္ထာယ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ ဒေဝမနုဿာနံ။ ဧဝရူပဉ္စေ တုမှေ, အာနန္ဒ, ဝိဝါဒမူလံ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ သမနုပဿေယျာထ, တတြ တုမှေ, အာနန္ဒ, တဿေဝ ပါပကဿ ဝိဝါဒမူလဿ ပဟာနာယ ဝါယမေယျာထ။ ဧဝရူပဉ္စေ တုမှေ, အာနန္ဒ, ဝိဝါဒမူလံ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ န သမနုပဿေယျာထ။ တတြ တုမှေ, အာနန္ဒ, တဿေဝ ပါပကဿ ဝိဝါဒမူလဿ အာယတိံ အနဝဿဝါယ ပဋိပဇ္ဇေယျာထ။ ဧဝမေတဿ ပါပကဿ ဝိဝါဒမူလဿ ပဟာနံ ဟောတိ, ဧဝမေတဿ ပါပကဿ ဝိဝါဒမူလဿ အာယတိံ အနဝဿဝေါ ဟောတိ။

၄၅. ‘‘ပုန စပရံ, အာနန္ဒ, ဘိက္ခု မက္ခီ ဟောတိ ပဠာသီ။ပေ.။ ဣဿုကီ ဟောတိ မစ္ဆရီ။ပေ.။ သဌော ဟောတိ မာယာဝီ။ပေ.။ ပါပိစ္ဆော ဟောတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ [မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီ (သျာ. ကံ. ဣ. က.)] ။ပေ.။ သန္ဒိဋ္ဌိပရာမာသီ ဟောတိ အာဓါနဂ္ဂါဟီ ဒုပ္ပဋိနိဿဂ္ဂီ။ ယော သော, အာနန္ဒ, ဘိက္ခု သန္ဒိဋ္ဌိပရာမာသီ ဟောတိ အာဓါနဂ္ဂါဟီ ဒုပ္ပဋိနိဿဂ္ဂီ သော သတ္ထရိပိ အဂါရဝေါ ဝိဟရတိ အပ္ပတိဿော, ဓမ္မေပိ အဂါရဝေါ ဝိဟရတိ အပ္ပတိဿော, သံဃေပိ အဂါရဝေါ ဝိဟရတိ အပ္ပတိဿော, သိက္ခာယပိ န ပရိပူရကာရီ ဟောတိ။ ယော သော, အာနန္ဒ, ဘိက္ခု သတ္ထရိ အဂါရဝေါ ဝိဟရတိ အပ္ပတိဿော, ဓမ္မေ။ သံဃေ။ သိက္ခာယ န ပရိပူရကာရီ ဟောတိ သော သံဃေ ဝိဝါဒံ ဇနေတိ; ယော ဟောတိ ဝိဝါဒေါ ဗဟုဇနာဟိတာယ ဗဟုဇနာသုခါယ, ဗဟုနော ဇနဿ အနတ္ထာယ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ ဒေဝမနုဿာနံ။ ဧဝရူပဉ္စေ တုမှေ, အာနန္ဒ, ဝိဝါဒမူလံ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ သမနုပဿေယျာထ။ တတြ တုမှေ, အာနန္ဒ, တဿေဝ ပါပကဿ ဝိဝါဒမူလဿ ပဟာနာယ ဝါယမေယျာထ။ ဧဝရူပဉ္စေ တုမှေ, အာနန္ဒ, ဝိဝါဒမူလံ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ န သမနုပဿေယျာထ, တတြ တုမှေ, အာနန္ဒ, တဿေဝ ပါပကဿ ဝိဝါဒမူလဿ အာယတိံ အနဝဿဝါယ ပဋိပဇ္ဇေယျာထ။ ဧဝမေတဿ ပါပကဿ ဝိဝါဒမူလဿ ပဟာနံ ဟောတိ , ဧဝမေတဿ ပါပကဿ ဝိဝါဒမူလဿ အာယတိံ အနဝဿဝေါ ဟောတိ။ ဣမာနိ ခေါ, အာနန္ဒ, ဆ ဝိဝါဒမူလာနိ။

၄၆. ‘‘စတ္တာရိမာနိ , အာနန္ဒ, အဓိကရဏာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ဝိဝါဒါဓိကရဏံ, အနုဝါဒါဓိကရဏံ, အာပတ္တာဓိကရဏံ, ကိစ္စာဓိကရဏံ – ဣမာနိ ခေါ, အာနန္ဒ, စတ္တာရိ အဓိကရဏာနိ။ သတ္တ ခေါ ပနိမေ, အာနန္ဒ, အဓိကရဏသမထာ – ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နာနံ အဓိကရဏာနံ သမထာယ ဝူပသမာယ သမ္မုခါဝိနယော ဒါတဗ္ဗော, သတိဝိနယော ဒါတဗ္ဗော, အမူဠှဝိနယော ဒါတဗ္ဗော, ပဋိညာယ ကာရေတဗ္ဗံ, ယေဘုယျသိကာ, တဿပါပိယသိကာ, တိဏဝတ္ထာရကော။

၄၇. ‘‘ကထဉ္စာနန္ဒ, သမ္မုခါဝိနယော ဟောတိ? ဣဓါနန္ဒ, ဘိက္ခူ ဝိဝဒန္တိ ဓမ္မောတိ ဝါ အဓမ္မောတိ ဝါ ဝိနယောတိ ဝါ အဝိနယောတိ ဝါ။ တေဟာနန္ဒ, ဘိက္ခူဟိ သဗ္ဗေဟေဝ သမဂ္ဂေဟိ သန္နိပတိတဗ္ဗံ။ သန္နိပတိတွာ ဓမ္မနေတ္တိ သမနုမဇ္ဇိတဗ္ဗာ ။ ဓမ္မနေတ္တိံ သမနုမဇ္ဇိတွာ ယထာ တတ္ထ သမေတိ တထာ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ခေါ, အာနန္ဒ, သမ္မုခါဝိနယော ဟောတိ; ဧဝဉ္စ ပနိဓေကစ္စာနံ အဓိကရဏာနံ ဝူပသမော ဟောတိ ယဒိဒံ – သမ္မုခါဝိနယေန။

၄၈. ‘‘ကထဉ္စာနန္ဒ, ယေဘုယျသိကာ ဟောတိ? တေ စေ, အာနန္ဒ, ဘိက္ခူ န သက္ကောန္တိ တံ အဓိကရဏံ တသ္မိံ အာဝါသေ ဝူပသမေတုံ။ တေဟာနန္ဒ, ဘိက္ခူဟိ ယသ္မိံ အာဝါသေ ဗဟုတရာ ဘိက္ခူ သော အာဝါသော ဂန္တဗ္ဗော။ တတ္ထ သဗ္ဗေဟေဝ သမဂ္ဂေဟိ သန္နိပတိတဗ္ဗံ။ သန္နိပတိတွာ ဓမ္မနေတ္တိ သမနုမဇ္ဇိတဗ္ဗာ။ ဓမ္မနေတ္တိံ သမနုမဇ္ဇိတွာ ယထာ တတ္ထ သမေတိ တထာ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ခေါ, အာနန္ဒ, ယေဘုယျသိကာ ဟောတိ, ဧဝဉ္စ ပနိဓေကစ္စာနံ အဓိကရဏာနံ ဝူပသမော ဟောတိ ယဒိဒံ – ယေဘုယျသိကာယ။

၄၉. ‘‘ကထဉ္စာနန္ဒ, သတိဝိနယော ဟောတိ? ဣဓါနန္ဒ, ဘိက္ခူ ဘိက္ခုံ ဧဝရူပါယ ဂရုကာယ အာပတ္တိယာ စောဒေန္တိ ပါရာဇိကေန ဝါ ပါရာဇိကသာမန္တေန ဝါ – ‘သရတာယသ္မာ ဧဝရူပိံ [ဧဝရူပံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.) ဧဝရူပါယ-ဣတိ ဝုစ္စမာနဝစနေန သမေတိ။ ဝိနယေနပိ သံသန္ဒေတဗ္ဗံ] ဂရုကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတာ ပါရာဇိကံ ဝါ ပါရာဇိကသာမန္တံ ဝါ’တိ? သော ဧဝမာဟ – ‘န ခေါ အဟံ, အာဝုသော, သရာမိ ဧဝရူပိံ ဂရုကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတာ ပါရာဇိကံ ဝါ ပါရာဇိကသာမန္တံ ဝါ’တိ။ တဿ ခေါ [တဿ ခေါ ဧဝံ (သဗ္ဗတ္ထ)], အာနန္ဒ, ဘိက္ခုနော သတိဝိနယော ဒါတဗ္ဗော။ ဧဝံ ခေါ, အာနန္ဒ, သတိဝိနယော ဟောတိ, ဧဝဉ္စ ပနိဓေကစ္စာနံ အဓိကရဏာနံ ဝူပသမော ဟောတိ ယဒိဒံ – သတိဝိနယေန။

၅၀. ‘‘ကထဉ္စာနန္ဒ , အမူဠှဝိနယော ဟောတိ? ဣဓါနန္ဒ, ဘိက္ခူ ဘိက္ခုံ ဧဝရူပါယ ဂရုကာယ အာပတ္တိယာ စောဒေန္တိ ပါရာဇိကေန ဝါ ပါရာဇိကသာမန္တေန ဝါ – ‘သရတာယသ္မာ ဧဝရူပိံ ဂရုကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတာ ပါရာဇိကံ ဝါ ပါရာဇိကသာမန္တံ ဝါ’တိ? (သော ဧဝမာဟ – ‘န ခေါ အဟံ, အာဝုသော, သရာမိ ဧဝရူပိံ ဂရုကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတာ ပါရာဇိကံ ဝါ ပါရာဇိကသာမန္တံ ဝါ’တိ။ တမေနံ သော နိဗ္ဗေဌေန္တံ အတိဝေဌေတိ – ‘ဣင္ဃာယသ္မာ သာဓုကမေဝ ဇာနာဟိ ယဒိ သရသိ ဧဝရူပိံ ဂရုကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတာ ပါရာဇိကံ ဝါ ပါရာဇိကသာမန္တံ ဝါ’တိ။) [( ) ဧတ္ထန္တရေ ပါဌော စူဠဝ. ၂၃၇ နတ္ထိ တဿပါပိယသိကာဝါရေဧဝေတေန ဘဝိတဗ္ဗံ] သော ဧဝမာဟ – ‘အဟံ ခေါ, အာဝုသော, ဥမ္မာဒံ ပါပုဏိံ စေတသော ဝိပရိယာသံ။ တေန မေ ဥမ္မတ္တကေန ဗဟုံ အဿာမဏကံ အဇ္ဈာစိဏ္ဏံ ဘာသိတပရိက္ကန္တံ [ဘာသိတပရိကန္တံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)]။ နာဟံ တံ သရာမိ။ မူဠ္ဟေန မေ ဧတံ ကတ’န္တိ။ တဿ ခေါ [တဿ ခေါ ဧဝံ (သျာ. ကံ. က.)], အာနန္ဒ, ဘိက္ခုနော အမူဠှဝိနယော ဒါတဗ္ဗော။ ဧဝံ ခေါ, အာနန္ဒ , အမူဠှဝိနယော ဟောတိ, ဧဝဉ္စ ပနိဓေကစ္စာနံ အဓိကရဏာနံ ဝူပသမော ဟောတိ ယဒိဒံ – အမူဠှဝိနယေန။

၅၁. ‘‘ကထဉ္စာနန္ဒ, ပဋိညာတကရဏံ ဟောတိ? ဣဓါနန္ဒ, ဘိက္ခု စောဒိတော ဝါ အစောဒိတော ဝါ အာပတ္တိံ သရတိ, ဝိဝရတိ ဥတ္တာနီကရောတိ [ဥတ္တာနိံ ကရောတိ (က.)]။ တေန, အာနန္ဒ, ဘိက္ခုနာ ဝုဍ္ဎတရံ ဘိက္ခုံ [ဝုဍ္ဎတရော ဘိက္ခု (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကံသံ စီဝရံ ကတွာ ပါဒေ ဝန္ဒိတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဧဝမဿ ဝစနီယော – ‘အဟံ, ဘန္တေ, ဣတ္ထန္နာမံ အာပတ္တိံ အာပန္နော, တံ ပဋိဒေသေမီ’တိ။ သော ဧဝမာဟ – ‘ပဿသီ’တိ? ‘အာမ ပဿာမီ’တိ။ ‘အာယတိံ သံဝရေယျာသီ’တိ။ (‘သံဝရိဿာမီ’တိ။) [( ) ဝိနယေ နတ္ထိ] ဧဝံ ခေါ, အာနန္ဒ, ပဋိညာတကရဏံ ဟောတိ, ဧဝဉ္စ ပနိဓေကစ္စာနံ အဓိကရဏာနံ ဝူပသမော ဟောတိ ယဒိဒံ – ပဋိညာတကရဏေန။

၅၂. ‘‘ကထဉ္စာနန္ဒ , တဿပါပိယသိကာ ဟောတိ? ဣဓါနန္ဒ, ဘိက္ခု ဘိက္ခုံ ဧဝရူပါယ ဂရုကာယ အာပတ္တိယာ စောဒေတိ ပါရာဇိကေန ဝါ ပါရာဇိကသာမန္တေန ဝါ – ‘သရတာယသ္မာ ဧဝရူပိံ ဂရုကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတာ ပါရာဇိကံ ဝါ ပါရာဇိကသာမန္တံ ဝါ’တိ? သော ဧဝမာဟ – ‘န ခေါ အဟံ, အာဝုသော, သရာမိ ဧဝရူပိံ ဂရုကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတာ ပါရာဇိကံ ဝါ ပါရာဇိကသာမန္တံ ဝါ’တိ။ တမေနံ သော နိဗ္ဗေဌေန္တံ အတိဝေဌေတိ – ‘ဣင္ဃာယသ္မာ သာဓုကမေဝ ဇာနာဟိ ယဒိ သရသိ ဧဝရူပိံ ဂရုကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတာ ပါရာဇိကံ ဝါ ပါရာဇိကသာမန္တံ ဝါ’တိ။ သော ဧဝမာဟ – ‘န ခေါ အဟံ, အာဝုသော, သရာမိ ဧဝရူပိံ ဂရုကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတာ ပါရာဇိကံ ဝါ ပါရာဇိကသာမန္တံ ဝါ; သရာမိ စ ခေါ အဟံ, အာဝုသော, ဧဝရူပိံ အပ္ပမတ္တိကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတာ’တိ။ တမေနံ သော နိဗ္ဗေဌေန္တံ အတိဝေဌေတိ – ‘ဣင္ဃာယသ္မာ သာဓုကမေဝ ဇာနာဟိ ယဒိ သရသိ ဧဝရူပိံ ဂရုကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတာ ပါရာဇိကံ ဝါ ပါရာဇိကသာမန္တံ ဝါ’တိ? သော ဧဝမာဟ – ‘ဣမဉှိ နာမာဟံ, အာဝုသော, အပ္ပမတ္တိကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ အပုဋ္ဌော ပဋိဇာနိဿာမိ။ ကိံ ပနာဟံ ဧဝရူပိံ ဂရုကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ ပါရာဇိကံ ဝါ ပါရာဇိကသာမန္တံ ဝါ ပုဋ္ဌော နပဋိဇာနိဿာမီ’တိ? သော ဧဝမာဟ – ‘ဣမဉှိ နာမ တွံ, အာဝုသော , အပ္ပမတ္တိကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ အပုဋ္ဌော နပဋိဇာနိဿသိ, ကိံ ပန တွံ ဧဝရူပိံ ဂရုကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတွာ ပါရာဇိကံ ဝါ ပါရာဇိကသာမန္တံ ဝါ ပုဋ္ဌော [အပုဋ္ဌော (သျာ. ကံ. က.)] ပဋိဇာနိဿသိ? ဣင္ဃာယသ္မာ သာဓုကမေဝ ဇာနာဟိ ယဒိ သရသိ ဧဝရူပိံ ဂရုကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတာ ပါရာဇိကံ ဝါ ပါရာဇိကသာမန္တံ ဝါ’တိ။ သော ဧဝမာဟ – ‘သရာမိ ခေါ အဟံ, အာဝုသော, ဧဝရူပိံ ဂရုကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတာ ပါရာဇိကံ ဝါ ပါရာဇိကသာမန္တံ ဝါ။ ဒဝါ မေ ဧတံ ဝုတ္တံ, ရဝါ မေ ဧတံ ဝုတ္တံ – နာဟံ တံ သရာမိ ဧဝရူပိံ ဂရုကံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတာ ပါရာဇိကံ ဝါ ပါရာဇိကသာမန္တံ ဝါ’တိ။ ဧဝံ ခေါ, အာနန္ဒ, တဿပါပိယသိကာ ဟောတိ, ဧဝဉ္စ ပနိဓေကစ္စာနံ အဓိကရဏာနံ ဝူပသမော ဟောတိ ယဒိဒံ – တဿပါပိယသိကာယ။

၅၃. ‘‘ကထဉ္စာနန္ဒ , တိဏဝတ္ထာရကော ဟောတိ? ဣဓါနန္ဒ, ဘိက္ခူနံ ဘဏ္ဍနဇာတာနံ ကလဟဇာတာနံ ဝိဝါဒါပန္နာနံ ဝိဟရတံ ဗဟုံ အဿာမဏကံ အဇ္ဈာစိဏ္ဏံ ဟောတိ ဘာသိတပရိက္ကန္တံ။ တေဟာနန္ဒ, ဘိက္ခူဟိ သဗ္ဗေဟေဝ သမဂ္ဂေဟိ သန္နိပတိတဗ္ဗံ။ သန္နိပတိတွာ ဧကတောပက္ခိကာနံ ဘိက္ခူနံ ဗျတ္တေန [ဗျတ္တတရေန (သီ. ဣ. က.)] ဘိက္ခုနာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဧကံသံ စီဝရံ ကတွာ အဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ သံဃော ဉာပေတဗ္ဗော –

‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော။ ဣဒံ အမှာကံ ဘဏ္ဍနဇာတာနံ ကလဟဇာတာနံ ဝိဝါဒါပန္နာနံ ဝိဟရတံ ဗဟုံ အဿာမဏကံ အဇ္ဈာစိဏ္ဏံ ဘာသိတပရိက္ကန္တံ ။ ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, အဟံ ယာ စေဝ ဣမေသံ အာယသ္မန္တာနံ အာပတ္တိ ယာ စ အတ္တနော အာပတ္တိ, ဣမေသဉ္စေဝ အာယသ္မန္တာနံ အတ္ထာယ အတ္တနော စ အတ္ထာယ, သံဃမဇ္ဈေ တိဏဝတ္ထာရကေန ဒေသေယျံ, ဌပေတွာ ထုလ္လဝဇ္ဇံ ဌပေတွာ ဂိဟိပဋိသံယုတ္တ’’’န္တိ။

‘‘အထာပရေသံ ဧကတောပက္ခိကာနံ ဘိက္ခူနံ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဧကံသံ စီဝရံ ကတွာ အဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ သံဃော ဉာပေတဗ္ဗော –

‘သုဏာတု မေ, ဘန္တေ, သံဃော။ ဣဒံ အမှာကံ ဘဏ္ဍနဇာတာနံ ကလဟဇာတာနံ ဝိဝါဒါပန္နာနံ ဝိဟရတံ ဗဟုံ အဿာမဏကံ အဇ္ဈာစိဏ္ဏံ ဘာသိတပရိက္ကန္တံ။ ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ, အဟံ ယာ စေဝ ဣမေသံ အာယသ္မန္တာနံ အာပတ္တိ ယာ စ အတ္တနော အာပတ္တိ, ဣမေသဉ္စေဝ အာယသ္မန္တာနံ အတ္ထာယ အတ္တနော စ အတ္ထာယ, သံဃမဇ္ဈေ တိဏဝတ္ထာရကေန ဒေသေယျံ, ဌပေတွာ ထုလ္လဝဇ္ဇံ ဌပေတွာ ဂိဟိပဋိသံယုတ္တ’’’န္တိ။

‘‘ဧဝံ ခေါ, အာနန္ဒ, တိဏဝတ္ထာရကော ဟောတိ, ဧဝဉ္စ ပနိဓေကစ္စာနံ အဓိကရဏာနံ ဝူပသမော ဟောတိ ယဒိဒံ – တိဏဝတ္ထာရကေန။

၅၄. ‘‘ဆယိမေ , အာနန္ဒ, ဓမ္မာ သာရဏီယာ ပိယကရဏာ ဂရုကရဏာ သင်္ဂဟာယ အဝိဝါဒါယ သာမဂ္ဂိယာ ဧကီဘာဝါယ သံဝတ္တန္တိ။ ကတမေ ဆ? ဣဓါနန္ဒ, ဘိက္ခုနော မေတ္တံ ကာယကမ္မံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဟောတိ သဗြဟ္မစာရီသု အာဝိ စေဝ ရဟော စ။ အယမ္ပိ ဓမ္မော သာရဏီယော ပိယကရဏော ဂရုကရဏော သင်္ဂဟာယ အဝိဝါဒါယ သာမဂ္ဂိယာ ဧကီဘာဝါယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ပုန စပရံ, အာနန္ဒ, ဘိက္ခုနော မေတ္တံ ဝစီကမ္မံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဟောတိ သဗြဟ္မစာရီသု အာဝိ စေဝ ရဟော စ။ အယမ္ပိ ဓမ္မော သာရဏီယော ပိယကရဏော ဂရုကရဏော သင်္ဂဟာယ အဝိဝါဒါယ သာမဂ္ဂိယာ ဧကီဘာဝါယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ပုန စပရံ, အာနန္ဒ, ဘိက္ခုနော မေတ္တံ မနောကမ္မံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဟောတိ သဗြဟ္မစာရီသု အာဝိ စေဝ ရဟော စ။ အယမ္ပိ ဓမ္မော သာရဏီယော ပိယကရဏော ဂရုကရဏော သင်္ဂဟာယ အဝိဝါဒါယ သာမဂ္ဂိယာ ဧကီဘာဝါယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ပုန စပရံ, အာနန္ဒ, ဘိက္ခု – ယေ တေ လာဘာ ဓမ္မိကာ ဓမ္မလဒ္ဓါ အန္တမသော ပတ္တပရိယာပန္နမတ္တမ္ပိ တထာရူပေဟိ လာဘေဟိ – အပဋိဝိဘတ္တဘောဂီ ဟောတိ, သီလဝန္တေဟိ သဗြဟ္မစာရီဟိ သာဓါရဏဘောဂီ။ အယမ္ပိ ဓမ္မော သာရဏီယော ပိယကရဏော ဂရုကရဏော သင်္ဂဟာယ အဝိဝါဒါယ သာမဂ္ဂိယာ ဧကီဘာဝါယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ပုန စပရံ, အာနန္ဒ, ဘိက္ခု – ယာနိ တာနိ သီလာနိ အခဏ္ဍာနိ အစ္ဆိဒ္ဒါနိ အသဗလာနိ အကမ္မာသာနိ ဘုဇိဿာနိ ဝိညုပ္ပသတ္ထာနိ အပရာမဋ္ဌာနိ သမာဓိသံဝတ္တနိကာနိ တထာရူပေသု သီလေသု – သီလသာမညဂတော ဝိဟရတိ သဗြဟ္မစာရီဟိ အာဝိ စေဝ ရဟော စ။ အယမ္ပိ ဓမ္မော သာရဏီယော ပိယကရဏော ဂရုကရဏော သင်္ဂဟာယ အဝိဝါဒါယ သာမဂ္ဂိယာ ဧကီဘာဝါယ သံဝတ္တတိ။

‘‘ပုန စပရံ, အာနန္ဒ, ဘိက္ခု – ယာယံ ဒိဋ္ဌိ အရိယာ နိယျာနိကာ နိယျာတိ တက္ကရဿ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယာ တထာရူပါယ ဒိဋ္ဌိယာ – ဒိဋ္ဌိသာမညဂတော ဝိဟရတိ သဗြဟ္မစာရီဟိ အာဝိ စေဝ ရဟော စ။ အယမ္ပိ ဓမ္မော သာရဏီယော ပိယကရဏော ဂရုကရဏော သင်္ဂဟာယ အဝိဝါဒါယ သာမဂ္ဂိယာ ဧကီဘာဝါယ သံဝတ္တတိ။ ဣမေ ခေါ, အာနန္ဒ, ဆ သာရဏီယာ ဓမ္မာ ပိယကရဏာ ဂရုကရဏာ သင်္ဂဟာယ အဝိဝါဒါယ သာမဂ္ဂိယာ ဧကီဘာဝါယ သံဝတ္တန္တိ။

‘‘ဣမေ စေ တုမှေ, အာနန္ဒ, ဆ သာရဏီယေ ဓမ္မေ သမာဒါယ ဝတ္တေယျာထ, ပဿထ နော တုမှေ, အာနန္ဒ, တံ ဝစနပထံ အဏုံ ဝါ ထူလံ ဝါ ယံ တုမှေ နာဓိဝါသေယျာထာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘တသ္မာတိဟာနန္ဒ , ဣမေ ဆ သာရဏီယေ ဓမ္မေ သမာဒါယ ဝတ္တထ။ တံ ဝေါ ဘဝိဿတိ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ’’တိ။

ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနော အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒီတိ။

သာမဂါမသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ စတုတ္ထံ။

၅. သုနက္ခတ္တသုတ္တံ

၅၅. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဝေသာလိယံ ဝိဟရတိ မဟာဝနေ ကူဋာဂါရသာလာယံ။ တေန ခေါ ပန သမယေန သမ္ဗဟုလေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဘဂဝတော သန္တိကေ အညာ ဗျာကတာ ဟောတိ – ‘‘‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာမာ’’တိ။ အဿောသိ ခေါ သုနက္ခတ္တော လိစ္ဆဝိပုတ္တော – ‘‘သမ္ဗဟုလေဟိ ကိရ ဘိက္ခူဟိ ဘဂဝတော သန္တိကေ အညာ ဗျာကတာ ဟောတိ – ‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာမာ’’တိ။ အထ ခေါ သုနက္ခတ္တော လိစ္ဆဝိပုတ္တော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ သုနက္ခတ္တော လိစ္ဆဝိပုတ္တော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သုတံ မေတံ, ဘန္တေ – ‘သမ္ဗဟုလေဟိ ကိရ ဘိက္ခူဟိ ဘဂဝတော သန္တိကေ အညာ ဗျာကတာ – ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာမာ’’တိ။ ‘‘ယေ တေ, ဘန္တေ, ဘိက္ခူ ဘဂဝတော သန္တိကေ အညံ ဗျာကံသု – ‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာမာ’’တိ, ကစ္စိ တေ, ဘန္တေ, ဘိက္ခူ သမ္မဒေဝ အညံ ဗျာကံသု ဥဒါဟု သန္တေတ္ထေကစ္စေ ဘိက္ခူ အဓိမာနေန အညံ ဗျာကံသူတိ?

၅၆. ‘‘ယေ တေ, သုနက္ခတ္တ, ဘိက္ခူ မမ သန္တိကေ အညံ ဗျာကံသု – ‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာမာ’’တိ ။ ‘‘သန္တေတ္ထေကစ္စေ ဘိက္ခူ သမ္မဒေဝ အညံ ဗျာကံသု, သန္တိ ပနိဓေကစ္စေ ဘိက္ခူ အဓိမာနေနပိ [အဓိမာနေန (?)] အညံ ဗျာကံသု။ တတြ, သုနက္ခတ္တ, ယေ တေ ဘိက္ခူ သမ္မဒေဝ အညံ ဗျာကံသု တေသံ တံ တထေဝ ဟောတိ; ယေ ပန တေ ဘိက္ခူ အဓိမာနေန အညံ ဗျာကံသု တတြ, သုနက္ခတ္တ, တထာဂတဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘ဓမ္မံ နေသံ ဒေသေဿ’န္တိ [ဒေသေယျန္တိ (ဣ. က.)]။ ဧဝဉ္စေတ္ထ, သုနက္ခတ္တ, တထာဂတဿ ဟောတိ – ‘ဓမ္မံ နေသံ ဒေသေဿ’န္တိ။ အထ စ ပနိဓေကစ္စေ မောဃပုရိသာ ပဉ္ဟံ အဘိသင်္ခရိတွာ အဘိသင်္ခရိတွာ တထာဂတံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆန္တိ။ တတြ, သုနက္ခတ္တ, ယမ္ပိ တထာဂတဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘ဓမ္မံ နေသံ ဒေသေဿ’န္တိ တဿပိ ဟောတိ အညထတ္တ’’န္တိ။ ‘‘ဧတဿ ဘဂဝါ ကာလော, ဧတဿ သုဂတ ကာလော, ယံ ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေယျ။ ဘဂဝတော သုတွာ ဘိက္ခူ ဓါရေဿန္တီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ, သုနက္ခတ္တ သုဏာဟိ, သာဓုကံ မနသိ ကရောဟိ ; ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ သုနက္ခတ္တော လိစ္ဆဝိပုတ္တော ဘဂဝတော ပစ္စဿောသိ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –

၅၇. ‘‘ပဉ္စ ခေါ ဣမေ, သုနက္ခတ္တ, ကာမဂုဏာ။ ကတမေ ပဉ္စ? စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ, သောတဝိညေယျာ သဒ္ဒါ။ပေ.။ ဃာနဝိညေယျာ ဂန္ဓာ။ ဇိဝှာဝိညေယျာ ရသာ။ ကာယဝိညေယျာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ – ဣမေ ခေါ, သုနက္ခတ္တ, ပဉ္စ ကာမဂုဏာ။

၅၈. ‘‘ဌာနံ ခေါ ပနေတံ, သုနက္ခတ္တ, ဝိဇ္ဇတိ ယံ ဣဓေကစ္စော ပုရိသပုဂ္ဂလော လောကာမိသာဓိမုတ္တော အဿ။ လောကာမိသာဓိမုတ္တဿ ခေါ, သုနက္ခတ္တ, ပုရိသပုဂ္ဂလဿ တပ္ပတိရူဣ စေဝ ကထာ သဏ္ဌာတိ, တဒနုဓမ္မဉ္စ အနုဝိတက္ကေတိ, အနုဝိစာရေတိ, တဉ္စ ပုရိသံ ဘဇတိ, တေန စ ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ; အာနေဉ္ဇပဋိသံယုတ္တာယ စ ပန ကထာယ ကစ္ဆမာနာယ န သုဿူသတိ, န သောတံ ဩဒဟတိ, န အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေတိ [ဥပဋ္ဌပေတိ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)], န စ တံ ပုရိသံ ဘဇတိ, န စ တေန ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ သေယျထာပိ, သုနက္ခတ္တ, ပုရိသော သကမှာ ဂါမာ ဝါ နိဂမာ ဝါ စိရဝိပ္ပဝုတ္ထော အဿ။ သော အညတရံ ပုရိသံ ပဿေယျ တမှာ ဂါမာ ဝါ နိဂမာ ဝါ အစိရပက္ကန္တံ။ သော တံ ပုရိသံ တဿ ဂါမဿ ဝါ နိဂမဿ ဝါ ခေမတဉ္စ သုဘိက္ခတဉ္စ အပ္ပါဗာဓတဉ္စ ပုစ္ဆေယျ; တဿ သော ပုရိသော တဿ ဂါမဿ ဝါ နိဂမဿ ဝါ ခေမတဉ္စ သုဘိက္ခတဉ္စ အပ္ပါဗာဓတဉ္စ သံသေယျ။ တံ ကိံ မညသိ, သုနက္ခတ္တ, အပိ နု သော ပုရိသော တဿ ပုရိသဿ သုဿူသေယျ, သောတံ ဩဒဟေယျ, အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေယျ, တဉ္စ ပုရိသံ ဘဇေယျ, တေန စ ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇေယျာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, သုနက္ခတ္တ, ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ ယံ ဣဓေကစ္စော ပုရိသပုဂ္ဂလော လောကာမိသာဓိမုတ္တော အဿ။ လောကာမိသာဓိမုတ္တဿ ခေါ, သုနက္ခတ္တ, ပုရိသပုဂ္ဂလဿ တပ္ပတိရူဣ စေဝ ကထာ သဏ္ဌာတိ, တဒနုဓမ္မဉ္စ အနုဝိတက္ကေတိ, အနုဝိစာရေတိ, တဉ္စ ပုရိသံ ဘဇတိ, တေန စ ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ; အာနေဉ္ဇပဋိသံယုတ္တာယ စ ပန ကထာယ ကစ္ဆမာနာယ န သုဿူသတိ, န သောတံ ဩဒဟတိ, န အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေတိ, န စ တံ ပုရိသံ ဘဇတိ, န စ တေန ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ သော ဧဝမဿ ဝေဒိတဗ္ဗော – ‘အာနေဉ္ဇသံယောဇနေန ဟိ ခေါ ဝိသံယုတ္တော [အာနေဉ္ဇသံယောဇနေန ဟိ ခေါ ဝိသံယုတ္တော-ဣတိ ပါဌော သီ. သျာ. ကံ. ဣ. ပေါတ္ထကေသု နတ္ထိ, အဋ္ဌကထာသု ပန တဗ္ဗဏ္ဏနာ ဒိဿတိယေဝ] လောကာမိသာဓိမုတ္တော ပုရိသပုဂ္ဂလော’’’တိ။

၅၉. ‘‘ဌာနံ ခေါ ပနေတံ, သုနက္ခတ္တ, ဝိဇ္ဇတိ ယံ ဣဓေကစ္စော ပုရိသပုဂ္ဂလော အာနေဉ္ဇာဓိမုတ္တော အဿ။ အာနေဉ္ဇာဓိမုတ္တဿ ခေါ, သုနက္ခတ္တ, ပုရိသပုဂ္ဂလဿ တပ္ပတိရူဣ စေဝ ကထာ သဏ္ဌာတိ, တဒနုဓမ္မဉ္စ အနုဝိတက္ကေတိ, အနုဝိစာရေတိ, တဉ္စ ပုရိသံ ဘဇတိ, တေန စ ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ; လောကာမိသပဋိသံယုတ္တာယ စ ပန ကထာယ ကစ္ဆမာနာယ န သုဿူသတိ, န သောတံ ဩဒဟတိ, န အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေတိ, န စ တံ ပုရိသံ ဘဇတိ, န စ တေန ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ သေယျထာပိ, သုနက္ခတ္တ, ပဏ္ဍုပလာသော ဗန္ဓနာ ပဝုတ္တော အဘဗ္ဗော ဟရိတတ္တာယ; ဧဝမေဝ ခေါ, သုနက္ခတ္တ, အာနေဉ္ဇာဓိမုတ္တဿ ပုရိသပုဂ္ဂလဿ ယေ လောကာမိသသံယောဇနေ သေ ပဝုတ္တေ။ သော ဧဝမဿ ဝေဒိတဗ္ဗော – ‘လောကာမိသသံယောဇနေန ဟိ ခေါ ဝိသံယုတ္တော အာနေဉ္ဇာဓိမုတ္တော ပုရိသပုဂ္ဂလော’’’တိ။

၆၀. ‘‘ဌာနံ ခေါ ပနေတံ, သုနက္ခတ္တ, ဝိဇ္ဇတိ ယံ ဣဓေကစ္စော ပုရိသပုဂ္ဂလော အာကိဉ္စညာယတနာဓိမုတ္တော အဿ။ အာကိဉ္စညာယတနာဓိမုတ္တဿ ခေါ, သုနက္ခတ္တ, ပုရိသပုဂ္ဂလဿ တပ္ပတိရူဣ စေဝ ကထာ သဏ္ဌာတိ, တဒနုဓမ္မဉ္စ အနုဝိတက္ကေတိ, အနုဝိစာရေတိ, တဉ္စ ပုရိသံ ဘဇတိ, တေန စ ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ ; အာနေဉ္ဇပဋိသံယုတ္တာယ စ ပန ကထာယ ကစ္ဆမာနာယ န သုဿူသတိ, န သောတံ ဩဒဟတိ, န အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေတိ , န စ တံ ပုရိသံ ဘဇတိ, န စ တေန ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ သေယျထာပိ, သုနက္ခတ္တ, ပုထုသိလာ ဒွေဓါဘိန္နာ အပ္ပဋိသန္ဓိကာ ဟောတိ; ဧဝမေဝ ခေါ, သုနက္ခတ္တ, အာကိဉ္စညာယတနာဓိမုတ္တဿ ပုရိသပုဂ္ဂလဿ ယေ အာနေဉ္ဇသံယောဇနေ သေ ဘိန္နေ။ သော ဧဝမဿ ဝေဒိတဗ္ဗော – ‘အာနေဉ္ဇသံယောဇနေန ဟိ ခေါ ဝိသံယုတ္တော အာကိဉ္စညာယတနာဓိမုတ္တော ပုရိသပုဂ္ဂလော’’’တိ။

၆၁. ‘‘ဌာနံ ခေါ ပနေတံ, သုနက္ခတ္တ, ဝိဇ္ဇတိ ယံ ဣဓေကစ္စော ပုရိသပုဂ္ဂလော နေဝသညာနာသညာယတနာဓိမုတ္တော အဿ။ နေဝသညာနာသညာယတနာဓိမုတ္တဿ ခေါ, သုနက္ခတ္တ, ပုရိသပုဂ္ဂလဿ တပ္ပတိရူဣ စေဝ ကထာ သဏ္ဌာတိ, တဒနုဓမ္မဉ္စ အနုဝိတက္ကေတိ, အနုဝိစာရေတိ, တဉ္စ ပုရိသံ ဘဇတိ, တေန စ ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ; အာကိဉ္စညာယတနပဋိသံယုတ္တာယ စ ပန ကထာယ ကစ္ဆမာနာယ န သုဿူသတိ, န သောတံ ဩဒဟတိ, န အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေတိ, န စ တံ ပုရိသံ ဘဇတိ, န စ တေန ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ သေယျထာပိ, သုနက္ခတ္တ, ပုရိသော မနုညဘောဇနံ ဘုတ္တာဝီ ဆဍ္ဍေယျ [ဆဒ္ဒေယျ (?)]။ တံ ကိံ မညသိ, သုနက္ခတ္တ, အပိ နု တဿ ပုရိသဿ တသ္မိံ ဘတ္တေ [ဝန္တေ (က. သီ.), ဘုတ္တေ (က. သီ. က.)] ပုန ဘောတ္တုကမ္ယတာ အဿာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိဿ ဟေတု’’? ‘‘အဒုဉှိ, ဘန္တေ, ဘတ္တံ [ဝန္တံ (သီ.)] ပဋိကူလသမ္မတ’’န္တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, သုနက္ခတ္တ, နေဝသညာနာသညာယတနာဓိမုတ္တဿ ပုရိသပုဂ္ဂလဿ ယေ အာကိဉ္စညာယတနသံယောဇနေ သေ ဝန္တေ။ သော ဧဝမဿ ဝေဒိတဗ္ဗော – ‘အာကိဉ္စညာယတနသံယောဇနေန ဟိ ခေါ ဝိသံယုတ္တော နေဝသညာနာသညာယတနာဓိမုတ္တော ပုရိသပုဂ္ဂလော’တိ။

၆၂. ‘‘ဌာနံ ခေါ ပနေတံ, သုနက္ခတ္တ, ဝိဇ္ဇတိ ယံ ဣဓေကစ္စော ပုရိသပုဂ္ဂလော သမ္မာ နိဗ္ဗာနာဓိမုတ္တော အဿ။ သမ္မာ နိဗ္ဗာနာဓိမုတ္တဿ ခေါ, သုနက္ခတ္တ, ပုရိသပုဂ္ဂလဿ တပ္ပတိရူဣ စေဝ ကထာ သဏ္ဌာတိ, တဒနုဓမ္မဉ္စ အနုဝိတက္ကေတိ, အနုဝိစာရေတိ, တဉ္စ ပုရိသံ ဘဇတိ, တေန စ ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ; နေဝသညာနာသညာယတနပဋိသံယုတ္တာယ စ ပန ကထာယ ကစ္ဆမာနာယ န သုဿူသတိ, န သောတံ ဩဒဟတိ, န အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေတိ, န စ တံ ပုရိသံ ဘဇတိ, န စ တေန ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ သေယျထာပိ, သုနက္ခတ္တ, တာလော မတ္ထကစ္ဆိန္နော အဘဗ္ဗော ပုန ဝိရုဠှိယာ; ဧဝမေဝ ခေါ, သုနက္ခတ္တ, သမ္မာ နိဗ္ဗာနာဓိမုတ္တဿ ပုရိသပုဂ္ဂလဿ ယေ နေဝသညာနာသညာယတနသံယောဇနေ သေ ဥစ္ဆိန္နမူလေ တာလာဝတ္ထုကတေ အနဘာဝံကတေ [အနဘာဝကတေ (သီ. ဣ.), အနဘာဝင်္ဂတေ (သျာ. ကံ.)] အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မေ။ သော ဧဝမဿ ဝေဒိတဗ္ဗော – ‘နေဝသညာနာသညာယတနသံယောဇနေန ဟိ ခေါ ဝိသံယုတ္တော သမ္မာ နိဗ္ဗာနာဓိမုတ္တော ပုရိသပုဂ္ဂလော’’’တိ။

၆၃. ‘‘ဌာနံ ခေါ ပနေတံ, သုနက္ခတ္တ, ဝိဇ္ဇတိ ယံ ဣဓေကစ္စဿ ဘိက္ခုနော ဧဝမဿ – ‘တဏှာ ခေါ သလ္လံ သမဏေန ဝုတ္တံ, အဝိဇ္ဇာဝိသဒေါသော, ဆန္ဒရာဂဗျာပါဒေန ရုပ္ပတိ။ တံ မေ တဏှာသလ္လံ ပဟီနံ, အပနီတော အဝိဇ္ဇာဝိသဒေါသော, သမ္မာ နိဗ္ဗာနာဓိမုတ္တောဟမသ္မီ’တိ။ ဧဝံမာနိ [ဧဝံမာနီ (သီ. ဣ. က.), ဧဝမာဒိ (သျာ. ကံ.)] အဿ အတထံ သမာနံ [အတ္ထံ သမာနံ (သျာ. ကံ. ဣ.), အတ္ထသမာနံ (သီ.)]။ သော ယာနိ သမ္မာ နိဗ္ဗာနာဓိမုတ္တဿ အသပ္ပါယာနိ တာနိ အနုယုဉ္ဇေယျ; အသပ္ပါယံ စက္ခုနာ ရူပဒဿနံ အနုယုဉ္ဇေယျ, အသပ္ပါယံ သောတေန သဒ္ဒံ အနုယုဉ္ဇေယျ, အသပ္ပါယံ ဃာနေန ဂန္ဓံ အနုယုဉ္ဇေယျ, အသပ္ပါယံ ဇိဝှာယ ရသံ အနုယုဉ္ဇေယျ, အသပ္ပါယံ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ အနုယုဉ္ဇေယျ , အသပ္ပါယံ မနသာ ဓမ္မံ အနုယုဉ္ဇေယျ။ တဿ အသပ္ပါယံ စက္ခုနာ ရူပဒဿနံ အနုယုတ္တဿ, အသပ္ပါယံ သောတေန သဒ္ဒံ အနုယုတ္တဿ, အသပ္ပါယံ ဃာနေန ဂန္ဓံ အနုယုတ္တဿ, အသပ္ပါယံ ဇိဝှာယ ရသံ အနုယုတ္တဿ, အသပ္ပါယံ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ အနုယုတ္တဿ, အသပ္ပါယံ မနသာ ဓမ္မံ အနုယုတ္တဿ ရာဂေါ စိတ္တံ အနုဒ္ဓံသေယျ။ သော ရာဂါနုဒ္ဓံသိတေန စိတ္တေန မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆေယျ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခံ။

‘‘သေယျထာပိ, သုနက္ခတ္တ, ပုရိသော သလ္လေန ဝိဒ္ဓေါ အဿ သဝိသေန ဂါဠ္ဟူပလေပနေန။ တဿ မိတ္တာမစ္စာ ဉာတိသာလောဟိတာ ဘိသက္ကံ သလ္လကတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေယျုံ။ တဿ သော ဘိသက္ကော သလ္လကတ္တော သတ္ထေန ဝဏမုခံ ပရိကန္တေယျ။ သတ္ထေန ဝဏမုခံ ပရိကန္တိတွာ ဧသနိယာ သလ္လံ ဧသေယျ။ ဧသနိယာ သလ္လံ ဧသိတွာ သလ္လံ အဗ္ဗုဟေယျ, အပနေယျ ဝိသဒေါသံ သဥပါဒိသေသံ။ သဥပါဒိသေသောတိ [အနုပါဒိသေသောတိ (သဗ္ဗတ္ထ) အယံ ဟိ တထာဂတဿ ဝိသယော] ဇာနမာနော သော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘အမ္ဘော ပုရိသ, ဥဗ္ဘတံ ခေါ တေ သလ္လံ, အပနီတော ဝိသဒေါသော သဥပါဒိသေသော [အနုပါဒိသေသော (သဗ္ဗတ္ထ) အယမ္ပိ တထာဂတဿ ဝိသယော]။ အနလဉ္စ တေ အန္တရာယာယ။ သပ္ပါယာနိ စေဝ ဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇေယျာသိ, မာ တေ အသပ္ပါယာနိ ဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇတော ဝဏော အဿာဝီ အဿ။ ကာလေန ကာလဉ္စ ဝဏံ ဓေါဝေယျာသိ, ကာလေန ကာလံ ဝဏမုခံ အာလိမ္ပေယျာသိ, မာ တေ န ကာလေန ကာလံ ဝဏံ ဓေါဝတော န ကာလေန ကာလံ ဝဏမုခံ အာလိမ္ပတော ပုဗ္ဗလောဟိတံ ဝဏမုခံ ပရိယောနန္ဓိ။ မာ စ ဝါတာတပေ စာရိတ္တံ အနုယုဉ္ဇိ, မာ တေ ဝါတာတပေ စာရိတ္တံ အနုယုတ္တဿ ရဇောသူကံ ဝဏမုခံ အနုဒ္ဓံသေသိ။ ဝဏာနုရက္ခီ စ, အမ္ဘော ပုရိသ, ဝိဟရေယျာသိ ဝဏသာရောဣ’တိ [ဝဏဿာရောဣတိ (က.) ဝဏ + သံ + ရောဣ = ဝဏသာရောဣ-ဣတိ ပဒဝိဘာဂေါ]။ တဿ ဧဝမဿ – ‘ဥဗ္ဘတံ ခေါ မေ သလ္လံ, အပနီတော ဝိသဒေါသော အနုပါဒိသေသော။ အနလဉ္စ မေ အန္တရာယာယာ’တိ။ သော အသပ္ပါယာနိ စေဝ ဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇေယျ။ တဿ အသပ္ပါယာနိ ဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇတော ဝဏော အဿာဝီ အဿ။ န စ ကာလေန ကာလံ ဝဏံ ဓေါဝေယျ, န စ ကာလေန ကာလံ ဝဏမုခံ အာလိမ္ပေယျ။ တဿ န ကာလေန ကာလံ ဝဏံ ဓေါဝတော, န ကာလေန ကာလံ ဝဏမုခံ အာလိမ္ပတော ပုဗ္ဗလောဟိတံ ဝဏမုခံ ပရိယောနန္ဓေယျ။ ဝါတာတပေ စ စာရိတ္တံ အနုယုဉ္ဇေယျ။ တဿ ဝါတာတပေ စာရိတ္တံ အနုယုတ္တဿ ရဇောသူကံ ဝဏမုခံ အနုဒ္ဓံသေယျ။ န စ ဝဏာနုရက္ခီ ဝိဟရေယျ န ဝဏသာရောဣ။ တဿ ဣမိဿာ စ အသပ္ပါယကိရိယာယ, အသုစိ ဝိသဒေါသော အပနီတော သဥပါဒိသေသော တဒုဘယေန ဝဏော ပုထုတ္တံ ဂစ္ဆေယျ။ သော ပုထုတ္တံ ဂတေန ဝဏေန မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆေယျ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခံ။

‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, သုနက္ခတ္တ, ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ ယံ ဣဓေကစ္စဿ ဘိက္ခုနော ဧဝမဿ – ‘တဏှာ ခေါ သလ္လံ သမဏေန ဝုတ္တံ, အဝိဇ္ဇာဝိသဒေါသော ဆန္ဒရာဂဗျာပါဒေန ရုပ္ပတိ။ တံ မေ တဏှာသလ္လံ ပဟီနံ, အပနီတော အဝိဇ္ဇာဝိသဒေါသော, သမ္မာ နိဗ္ဗာနာဓိမုတ္တောဟမသ္မီ’တိ။ ဧဝံမာနိ အဿ အတထံ သမာနံ။ သော ယာနိ သမ္မာ နိဗ္ဗာနာဓိမုတ္တဿ အသပ္ပါယာနိ တာနိ အနုယုဉ္ဇေယျ, အသပ္ပါယံ စက္ခုနာ ရူပဒဿနံ အနုယုဉ္ဇေယျ, အသပ္ပါယံ သောတေန သဒ္ဒံ အနုယုဉ္ဇေယျ, အသပ္ပါယံ ဃာနေန ဂန္ဓံ အနုယုဉ္ဇေယျ, အသပ္ပါယံ ဇိဝှာယ ရသံ အနုယုဉ္ဇေယျ, အသပ္ပါယံ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ အနုယုဉ္ဇေယျ, အသပ္ပါယံ မနသာ ဓမ္မံ အနုယုဉ္ဇေယျ။ တဿ အသပ္ပါယံ စက္ခုနာ ရူပဒဿနံ အနုယုတ္တဿ, အသပ္ပါယံ သောတေန သဒ္ဒံ အနုယုတ္တဿ, အသပ္ပါယံ ဃာနေန ဂန္ဓံ အနုယုတ္တဿ, အသပ္ပါယံ ဇိဝှာယ ရသံ အနုယုတ္တဿ, အသပ္ပါယံ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ အနုယုတ္တဿ, အသပ္ပါယံ မနသာ ဓမ္မံ အနုယုတ္တဿ ရာဂေါ စိတ္တံ အနုဒ္ဓံသေယျ။ သော ရာဂါနုဒ္ဓံသိတေန စိတ္တေန မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆေယျ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခံ။ မရဏဉ္ဟေတံ, သုနက္ခတ္တ, အရိယဿ ဝိနယေ ယော သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ; မရဏမတ္တဉ္ဟေတံ, သုနက္ခတ္တ, ဒုက္ခံ ယံ အညတရံ သံကိလိဋ္ဌံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။

၆၄. ‘‘ဌာနံ ခေါ ပနေတံ, သုနက္ခတ္တ, ဝိဇ္ဇတိ ယံ ဣဓေကစ္စဿ ဘိက္ခုနော ဧဝမဿ – ‘တဏှာ ခေါ သလ္လံ သမဏေန ဝုတ္တံ, အဝိဇ္ဇာဝိသဒေါသော ဆန္ဒရာဂဗျာပါဒေန ရုပ္ပတိ။ တံ မေ တဏှာသလ္လံ ပဟီနံ, အပနီတော အဝိဇ္ဇာဝိသဒေါသော, သမ္မာ နိဗ္ဗာနာဓိမုတ္တောဟမသ္မီ’တိ။ သမ္မာ နိဗ္ဗာနာဓိမုတ္တဿေဝ သတော သော ယာနိ သမ္မာ နိဗ္ဗာနာဓိမုတ္တဿ အသပ္ပါယာနိ တာနိ နာနုယုဉ္ဇေယျ, အသပ္ပါယံ စက္ခုနာ ရူပဒဿနံ နာနုယုဉ္ဇေယျ, အသပ္ပါယံ သောတေန သဒ္ဒံ နာနုယုဉ္ဇေယျ, အသပ္ပါယံ ဃာနေန ဂန္ဓံ နာနုယုဉ္ဇေယျ, အသပ္ပါယံ ဇိဝှာယ ရသံ နာနုယုဉ္ဇေယျ, အသပ္ပါယံ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ နာနုယုဉ္ဇေယျ, အသပ္ပါယံ မနသာ ဓမ္မံ နာနုယုဉ္ဇေယျ။ တဿ အသပ္ပါယံ စက္ခုနာ ရူပဒဿနံ နာနုယုတ္တဿ, အသပ္ပါယံ သောတေန သဒ္ဒံ နာနုယုတ္တဿ, အသပ္ပါယံ ဃာနေန ဂန္ဓံ နာနုယုတ္တဿ, အသပ္ပါယံ ဇိဝှာယ ရသံ နာနုယုတ္တဿ, အသပ္ပါယံ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ နာနုယုတ္တဿ, အသပ္ပါယံ မနသာ ဓမ္မံ နာနုယုတ္တဿ ရာဂေါ စိတ္တံ နာနုဒ္ဓံသေယျ။ သော န ရာဂါနုဒ္ဓံသိတေန စိတ္တေန နေဝ မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆေယျ န မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခံ။

‘‘သေယျထာပိ, သုနက္ခတ္တ, ပုရိသော သလ္လေန ဝိဒ္ဓေါ အဿ သဝိသေန ဂါဠ္ဟူပလေပနေန။ တဿ မိတ္တာမစ္စာ ဉာတိသာလောဟိတာ ဘိသက္ကံ သလ္လကတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေယျုံ။ တဿ သော ဘိသက္ကော သလ္လကတ္တော သတ္ထေန ဝဏမုခံ ပရိကန္တေယျ။ သတ္ထေန ဝဏမုခံ ပရိကန္တိတွာ ဧသနိယာ သလ္လံ ဧသေယျ။ ဧသနိယာ သလ္လံ ဧသိတွာ သလ္လံ အဗ္ဗုဟေယျ, အပနေယျ ဝိသဒေါသံ အနုပါဒိသေသံ။ အနုပါဒိသေသောတိ ဇာနမာနော သော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘အမ္ဘော ပုရိသ, ဥဗ္ဘတံ ခေါ တေ သလ္လံ, အပနီတော ဝိသဒေါသော အနုပါဒိသေသော။ အနလဉ္စ တေ အန္တရာယာယ။ သပ္ပါယာနိ စေဝ ဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇေယျာသိ, မာ တေ အသပ္ပါယာနိ ဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇတော ဝဏော အဿာဝီ အဿ။ ကာလေန ကာလဉ္စ ဝဏံ ဓေါဝေယျာသိ, ကာလေန ကာလံ ဝဏမုခံ အာလိမ္ပေယျာသိ။ မာ တေ န ကာလေန ကာလံ ဝဏံ ဓေါဝတော န ကာလေန ကာလံ ဝဏမုခံ အာလိမ္ပတော ပုဗ္ဗလောဟိတံ ဝဏမုခံ ပရိယောနန္ဓိ။ မာ စ ဝါတာတပေ စာရိတ္တံ အနုယုဉ္ဇိ, မာ တေ ဝါတာတပေ စာရိတ္တံ အနုယုတ္တဿ ရဇောသူကံ ဝဏမုခံ အနုဒ္ဓံသေသိ ။ ဝဏာနုရက္ခီ စ, အမ္ဘော ပုရိသ, ဝိဟရေယျာသိ ဝဏသာရောဣ’တိ။ တဿ ဧဝမဿ – ‘ဥဗ္ဘတံ ခေါ မေ သလ္လံ, အပနီတော ဝိသဒေါသော အနုပါဒိသေသော။ အနလဉ္စ မေ အန္တရာယာယာ’တိ။ သော သပ္ပါယာနိ စေဝ ဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇေယျ။ တဿ သပ္ပါယာနိ ဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇတော ဝဏော န အဿာဝီ အဿ။ ကာလေန ကာလဉ္စ ဝဏံ ဓေါဝေယျ, ကာလေန ကာလံ ဝဏမုခံ အာလိမ္ပေယျ။ တဿ ကာလေန ကာလံ ဝဏံ ဓေါဝတော ကာလေန ကာလံ ဝဏမုခံ အာလိမ္ပတော န ပုဗ္ဗလောဟိတံ ဝဏမုခံ ပရိယောနန္ဓေယျ။ န စ ဝါတာတပေ စာရိတ္တံ အနုယုဉ္ဇေယျ။ တဿ ဝါတာတပေ စာရိတ္တံ အနနုယုတ္တဿ ရဇောသူကံ ဝဏမုခံ နာနုဒ္ဓံသေယျ။ ဝဏာနုရက္ခီ စ ဝိဟရေယျ ဝဏသာရောဣ။ တဿ ဣမိဿာ စ သပ္ပါယကိရိယာယ အသု စ [အသုစိ (သဗ္ဗတ္ထ) သောစာတိ တဗ္ဗဏ္ဏနာ မနသိကာတဗ္ဗာ] ဝိသဒေါသော အပနီတော အနုပါဒိသေသော တဒုဘယေန ဝဏော ဝိရုဟေယျ။ သော ရုဠ္ဟေန ဝဏေန သဉ္ဆဝိနာ နေဝ မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆေယျ န မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခံ။

‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, သုနက္ခတ္တ, ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ ယံ ဣဓေကစ္စဿ ဘိက္ခုနော ဧဝမဿ – ‘တဏှာ ခေါ သလ္လံ သမဏေန ဝုတ္တံ, အဝိဇ္ဇာဝိသဒေါသော ဆန္ဒရာဂဗျာပါဒေန ရုပ္ပတိ။ တံ မေ တဏှာသလ္လံ ပဟီနံ, အပနီတော အဝိဇ္ဇာဝိသဒေါသော, သမ္မာ နိဗ္ဗာနာဓိမုတ္တောဟမသ္မီ’တိ။ သမ္မာ နိဗ္ဗာနာဓိမုတ္တဿေဝ သတော သော ယာနိ သမ္မာ နိဗ္ဗာနာဓိမုတ္တဿ အသပ္ပါယာနိ တာနိ နာနုယုဉ္ဇေယျ, အသပ္ပါယံ စက္ခုနာ ရူပဒဿနံ နာနုယုဉ္ဇေယျ, အသပ္ပါယံ သောတေန သဒ္ဒံ နာနုယုဉ္ဇေယျ, အသပ္ပါယံ ဃာနေန ဂန္ဓံ နာနုယုဉ္ဇေယျ, အသပ္ပါယံ ဇိဝှာယ ရသံ နာနုယုဉ္ဇေယျ, အသပ္ပါယံ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ နာနုယုဉ္ဇေယျ, အသပ္ပါယံ မနသာ ဓမ္မံ နာနုယုဉ္ဇေယျ။ တဿ အသပ္ပါယံ စက္ခုနာ ရူပဒဿနံ နာနုယုတ္တဿ, အသပ္ပါယံ သောတေန သဒ္ဒံ နာနုယုတ္တဿ, အသပ္ပါယံ ဃာနေန ဂန္ဓံ နာနုယုတ္တဿ, အသပ္ပါယံ ဇိဝှာယ ရသံ နာနုယုတ္တဿ, အသပ္ပါယံ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ နာနုယုတ္တဿ, အသပ္ပါယံ မနသာ ဓမ္မံ နာနုယုတ္တဿ, ရာဂေါ စိတ္တံ နာနုဒ္ဓံသေယျ။ သော န ရာဂါနုဒ္ဓံသိတေန စိတ္တေန နေဝ မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆေယျ န မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခံ။

၆၅. ‘‘ဥပမာ ခေါ မေ အယံ, သုနက္ခတ္တ, ကတာ အတ္ထဿ ဝိညာပနာယ။ အယံယေဝေတ္ထ အတ္ထော – ဝဏောတိ ခေါ, သုနက္ခတ္တ, ဆန္နေတံ အဇ္ဈတ္တိကာနံ အာယတနာနံ အဓိဝစနံ; ဝိသဒေါသောတိ ခေါ, သုနက္ခတ္တ, အဝိဇ္ဇာယေတံ အဓိဝစနံ; သလ္လန္တိ ခေါ, သုနက္ခတ္တ, တဏှာယေတံ အဓိဝစနံ; ဧသနီတိ ခေါ, သုနက္ခတ္တ, သတိယာယေတံ အဓိဝစနံ; သတ္ထန္တိ ခေါ, သုနက္ခတ္တ, အရိယာယေတံ ပညာယ အဓိဝစနံ; ဘိသက္ကော သလ္လကတ္တောတိ ခေါ, သုနက္ခတ္တ, တထာဂတဿေတံ အဓိဝစနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။

‘‘သော ဝတ, သုနက္ခတ္တ, ဘိက္ခု ဆသု ဖဿာယတနေသု သံဝုတကာရီ ‘ဥပဓိ ဒုက္ခဿ မူလ’န္တိ – ဣတိ ဝိဒိတွာ နိရုပဓိ ဥပဓိသင်္ခယေ ဝိမုတ္တော ဥပဓိသ္မိံ ဝါ ကာယံ ဥပသံဟရိဿတိ စိတ္တံ ဝါ ဥပ္ပါဒေဿတီတိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ သေယျထာပိ, သုနက္ခတ္တ, အာပါနီယကံသော ဝဏ္ဏသမ္ပန္နော ဂန္ဓသမ္ပန္နော ရသသမ္ပန္နော; သော စ ခေါ ဝိသေန သံသဋ္ဌော။ အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ဇီဝိတုကာမော အမရိတုကာမော သုခကာမော ဒုက္ခပဋိကူလော။ တံ ကိံ မညသိ, သုနက္ခတ္တ, အပိ နု သော ပုရိသော အမုံ အာပါနီယကံသံ ပိဝေယျ ယံ ဇညာ – ‘ဣမာဟံ ပိဝိတွာ မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆာမိ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခ’’’န္တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, သုနက္ခတ္တ, သော ဝတ ဘိက္ခု ဆသု ဖဿာယတနေသု သံဝုတကာရီ ‘ဥပဓိ ဒုက္ခဿ မူလ’န္တိ – ဣတိ ဝိဒိတွာ နိရုပဓိ ဥပဓိသင်္ခယေ ဝိမုတ္တော ဥပဓိသ္မိံ ဝါ ကာယံ ဥပသံဟရိဿတိ စိတ္တံ ဝါ ဥပ္ပါဒေဿတီတိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ သေယျထာပိ, သုနက္ခတ္တ, အာသီဝိသော [အာသိဝိသော (က.)] ဃောရဝိသော။ အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ဇီဝိတုကာမော အမရိတုကာမော သုခကာမော ဒုက္ခပဋိကူလော။ တံ ကိံ မညသိ, သုနက္ခတ္တ, အပိ နု သော ပုရိသော အမုဿ အာသီဝိသဿ ဃောရဝိသဿ ဟတ္ထံ ဝါ အင်္ဂုဋ္ဌံ ဝါ ဒဇ္ဇာ [ယုဉ္ဇေယျ (က.)] ယံ ဇညာ – ‘ဣမိနာဟံ ဒဋ္ဌော မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆာမိ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခ’’’န္တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, သုနက္ခတ္တ, သော ဝတ ဘိက္ခု ဆသု ဖဿာယတနေသု သံဝုတကာရီ ‘ဥပဓိ ဒုက္ခဿ မူလ’န္တိ – ဣတိ ဝိဒိတွာ နိရုပဓိ ဥပဓိသင်္ခယေ ဝိမုတ္တော ဥပဓိသ္မိံ ဝါ ကာယံ ဥပသံဟရိဿတိ စိတ္တံ ဝါ ဥပ္ပါဒေဿတီတိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ။

ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနော သုနက္ခတ္တော လိစ္ဆဝိပုတ္တော ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒီတိ။

သုနက္ခတ္တသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ပဉ္စမံ။

၆. အာနေဉ္ဇသပ္ပါယသုတ္တံ

၆၆. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ကုရူသု ဝိဟရတိ ကမ္မာသဓမ္မံ နာမ ကုရူနံ နိဂမော။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ။ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အနိစ္စာ, ဘိက္ခဝေ, ကာမာ တုစ္ဆာ မုသာ မောသဓမ္မာ။ မာယာကတမေ တံ, ဘိက္ခဝေ, ဗာလလာပနံ။ ယေ စ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာ ကာမာ, ယေ စ သမ္ပရာယိကာ ကာမာ; ယာ စ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာ ကာမသညာ, ယာ စ သမ္ပရာယိကာ ကာမသညာ – ဥဘယမေတံ မာရဓေယျံ, မာရဿေသ [မာရဿေဝ (က.)] ဝိသယော, မာရဿေသ နိဝါပေါ, မာရဿေသ ဂေါစရော။ ဧတ္ထေတေ ပါပကာ အကုသလာ မာနသာ အဘိဇ္ဈာပိ ဗျာပါဒါပိ သာရမ္ဘာပိ သံဝတ္တန္တိ။ တေဝ အရိယသာဝကဿ ဣဓမနုသိက္ခတော အန္တရာယာယ သမ္ဘဝန္တိ။ တတြ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ယေ စ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာ ကာမာ, ယေ စ သမ္ပရာယိကာ ကာမာ; ယာ စ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာ ကာမသညာ, ယာ စ သမ္ပရာယိကာ ကာမသညာ – ဥဘယမေတံ မာရဓေယျံ, မာရဿေသ ဝိသယော, မာရဿေသ နိဝါပေါ, မာရဿေသ ဂေါစရော။ ဧတ္ထေတေ ပါပကာ အကုသလာ မာနသာ အဘိဇ္ဈာပိ ဗျာပါဒါပိ သာရမ္ဘာပိ သံဝတ္တန္တိ, တေဝ အရိယသာဝကဿ ဣဓမနုသိက္ခတော အန္တရာယာယ သမ္ဘဝန္တိ။ ယံနူနာဟံ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန စေတသာ ဝိဟရေယျံ အဘိဘုယျ လောကံ အဓိဋ္ဌာယ မနသာ။ ဝိပုလေန ဟိ မေ မဟဂ္ဂတေန စေတသာ ဝိဟရတော အဘိဘုယျ လောကံ အဓိဋ္ဌာယ မနသာ ယေ ပါပကာ အကုသလာ မာနသာ အဘိဇ္ဈာပိ ဗျာပါဒါပိ သာရမ္ဘာပိ တေ န ဘဝိဿန္တိ။ တေသံ ပဟာနာ အပရိတ္တဉ္စ မေ စိတ္တံ ဘဝိဿတိ အပ္ပမာဏံ သုဘာဝိတ’န္တိ။ တဿ ဧဝံပဋိပန္နဿ တဗ္ဗဟုလဝိဟာရိနော အာယတနေ စိတ္တံ ပသီဒတိ။ သမ္ပသာဒေ သတိ ဧတရဟိ ဝါ အာနေဉ္ဇံ သမာပဇ္ဇတိ ပညာယ ဝါ အဓိမုစ္စတိ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ။ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ ယံ တံသံဝတ္တနိကံ ဝိညာဏံ အဿ အာနေဉ္ဇူပဂံ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ပဌမာ အာနေဉ္ဇသပ္ပါယာ ပဋိပဒါ အက္ခာယတိ’’။

၆၇. ‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ယေ စ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာ ကာမာ, ယေ စ သမ္ပရာယိကာ ကာမာ; ယာ စ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာ ကာမသညာ , ယာ စ သမ္ပရာယိကာ ကာမသညာ; ယံ ကိဉ္စိ ရူပံ (သဗ္ဗံ ရူပံ) [( ) နတ္ထိ သီ. ဣ. ပေါတ္ထကေသု] စတ္တာရိ စ မဟာဘူတာနိ, စတုန္နဉ္စ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယရူပ’န္တိ။ တဿ ဧဝံပဋိပန္နဿ တဗ္ဗဟုလဝိဟာရိနော အာယတနေ စိတ္တံ ပသီဒတိ။ သမ္ပသာဒေ သတိ ဧတရဟိ ဝါ အာနေဉ္ဇံ သမာပဇ္ဇတိ ပညာယ ဝါ အဓိမုစ္စတိ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ။ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ ယံ တံသံဝတ္တနိကံ ဝိညာဏံ အဿ အာနေဉ္ဇူပဂံ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ဒုတိယာ အာနေဉ္ဇသပ္ပါယာ ပဋိပဒါ အက္ခာယတိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ယေ စ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာ ကာမာ, ယေ စ သမ္ပရာယိကာ ကာမာ; ယာ စ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာ ကာမသညာ, ယာ စ သမ္ပရာယိကာ ကာမသညာ; ယေ စ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာ ရူပါ, ယေ စ သမ္ပရာယိကာ ရူပါ; ယာ စ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာ ရူပသညာ, ယာ စ သမ္ပရာယိကာ ရူပသညာ – ဥဘယမေတံ အနိစ္စံ။ ယဒနိစ္စံ တံ နာလံ အဘိနန္ဒိတုံ, နာလံ အဘိဝဒိတုံ, နာလံ အဇ္ဈောသိတု’န္တိ။ တဿ ဧဝံပဋိပန္နဿ တဗ္ဗဟုလဝိဟာရိနော အာယတနေ စိတ္တံ ပသီဒတိ။ သမ္ပသာဒေ သတိ ဧတရဟိ ဝါ အာနေဉ္ဇံ သမာပဇ္ဇတိ ပညာယ ဝါ အဓိမုစ္စတိ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ။ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ ယံ တံသံဝတ္တနိကံ ဝိညာဏံ အဿ အာနေဉ္ဇူပဂံ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, တတိယာ အာနေဉ္ဇသပ္ပါယာ ပဋိပဒါ အက္ခာယတိ။

၆၈. ‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ယေ စ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာ ကာမာ, ယေ စ သမ္ပရာယိကာ ကာမာ; ယာ စ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာ ကာမသညာ, ယာ စ သမ္ပရာယိကာ ကာမသညာ; ယေ စ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာ ရူပါ, ယေ စ သမ္ပရာယိကာ ရူပါ; ယာ စ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာ ရူပသညာ, ယာ စ သမ္ပရာယိကာ ရူပသညာ; ယာ စ အာနေဉ္ဇသညာ – သဗ္ဗာ သညာ။ ယတ္ထေတာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ ဧတံ သန္တံ ဧတံ ပဏီတံ – ယဒိဒံ အာကိဉ္စညာယတန’န္တိ။ တဿ ဧဝံပဋိပန္နဿ တဗ္ဗဟုလဝိဟာရိနော အာယတနေ စိတ္တံ ပသီဒတိ။ သမ္ပသာဒေ သတိ ဧတရဟိ ဝါ အာကိဉ္စညာယတနံ သမာပဇ္ဇတိ ပညာယ ဝါ အဓိမုစ္စတိ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ။ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ ယံ တံသံဝတ္တနိကံ ဝိညာဏံ အဿ အာကိဉ္စညာယတနူပဂံ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ပဌမာ အာကိဉ္စညာယတနသပ္ပါယာ ပဋိပဒါ အက္ခာယတိ။

၆၉. ‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော အရညဂတော ဝါ ရုက္ခမူလဂတော ဝါ သုညာဂါရဂတော ဝါ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘သုညမိဒံ အတ္တေန ဝါ အတ္တနိယေန ဝါ’တိ။ တဿ ဧဝံပဋိပန္နဿ တဗ္ဗဟုလဝိဟာရိနော အာယတနေ စိတ္တံ ပသီဒတိ။ သမ္ပသာဒေ သတိ ဧတရဟိ ဝါ အာကိဉ္စညာယတနံ သမာပဇ္ဇတိ ပညာယ ဝါ အဓိမုစ္စတိ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ။ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ ယံ တံသံဝတ္တနိကံ ဝိညာဏံ အဿ အာကိဉ္စညာယတနူပဂံ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ဒုတိယာ အာကိဉ္စညာယတနသပ္ပါယာ ပဋိပဒါ အက္ခာယတိ။

၇၀. ‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘နာဟံ က္ဝစနိ [က္ဝစိနိ (သျာ. ကံ. သီ. အဋ္ဌ.)] ကဿစိ ကိဉ္စနတသ္မိံ [ကိဉ္စနတသ္မိ (?)], န စ မမ က္ဝစနိ ကိသ္မိဉ္စိ ကိဉ္စနံ နတ္ထီ’တိ။ တဿ ဧဝံပဋိပန္နဿ တဗ္ဗဟုလဝိဟာရိနော အာယတနေ စိတ္တံ ပသီဒတိ။ သမ္ပသာဒေ သတိ ဧတရဟိ ဝါ အာကိဉ္စညာယတနံ သမာပဇ္ဇတိ ပညာယ ဝါ အဓိမုစ္စတိ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ။ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ ယံ တံသံဝတ္တနိကံ ဝိညာဏံ အဿ အာကိဉ္စညာယတနူပဂံ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, တတိယာ အာကိဉ္စညာယတနသပ္ပါယာ ပဋိပဒါ အက္ခာယတိ။

‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ယေ စ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာ ကာမာ, ယေ စ သမ္ပရာယိကာ ကာမာ; ယာ စ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာ ကာမသညာ, ယာ စ သမ္ပရာယိကာ ကာမသညာ; ယေ စ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာ ရူပါ, ယေ စ သမ္ပရာယိကာ ရူပါ; ယာ စ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာ ရူပသညာ, ယာ စ သမ္ပရာယိကာ ရူပသညာ ; ယာ စ အာနေဉ္ဇသညာ, ယာ စ အာကိဉ္စညာယတနသညာ – သဗ္ဗာ သညာ။ ယတ္ထေတာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ ဧတံ သန္တံ ဧတံ ပဏီတံ – ယဒိဒံ နေဝသညာနာသညာယတန’န္တိ။ တဿ ဧဝံပဋိပန္နဿ တဗ္ဗဟုလဝိဟာရိနော အာယတနေ စိတ္တံ ပသီဒတိ။ သမ္ပသာဒေ သတိ ဧတရဟိ ဝါ နေဝသညာနာသညာယတနံ သမာပဇ္ဇတိ ပညာယ ဝါ အဓိမုစ္စတိ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ။ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ ယံ တံသံဝတ္တနိကံ ဝိညာဏံ အဿ နေဝသညာနာသညာယတနူပဂံ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, နေဝသညာနာသညာယတနသပ္ပါယာ ပဋိပဒါ အက္ခာယတီ’’တိ။

၇၁. ဧဝံ ဝုတ္တေ, အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣဓ, ဘန္တေ, ဘိက္ခု ဧဝံ ပဋိပန္နော ဟောတိ – ‘နော စဿ, နော စ မေ သိယာ; န ဘဝိဿတိ, န မေ ဘဝိဿတိ; ယဒတ္ထိ ယံ, ဘူတံ – တံ ပဇဟာမီ’တိ။ ဧဝံ ဥပေက္ခံ ပဋိလဘတိ။ ပရိနိဗ္ဗာယေယျ နု ခေါ သော, ဘန္တေ, ဘိက္ခု န ဝါ ပရိနိဗ္ဗာယေယျာ’’တိ? ‘‘အပေတ္ထေကစ္စော, အာနန္ဒ, ဘိက္ခု ပရိနိဗ္ဗာယေယျ, အပေတ္ထေကစ္စော ဘိက္ခု န ပရိနိဗ္ဗာယေယျာ’’တိ။ ‘‘ကော နု ခေါ, ဘန္တေ, ဟေတု ကော ပစ္စယော ယေနပေတ္ထေကစ္စော ဘိက္ခု ပရိနိဗ္ဗာယေယျ, အပေတ္ထေကစ္စော ဘိက္ခု န ပရိနိဗ္ဗာယေယျာ’’တိ? ‘‘ဣဓါနန္ဒ, ဘိက္ခု ဧဝံ ပဋိပန္နော ဟောတိ – ‘နော စဿ, နော စ မေ သိယာ; န ဘဝိဿတိ, န မေ ဘဝိဿတိ; ယဒတ္ထိ, ယံ ဘူတံ – တံ ပဇဟာမီ’တိ။ ဧဝံ ဥပေက္ခံ ပဋိလဘတိ။ သော တံ ဥပေက္ခံ အဘိနန္ဒတိ, အဘိဝဒတိ, အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ။ တဿ တံ ဥပေက္ခံ အဘိနန္ဒတော အဘိဝဒတော အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတော တန္နိဿိတံ ဟောတိ ဝိညာဏံ တဒုပါဒါနံ။ သဥပါဒါနော, အာနန္ဒ, ဘိက္ခု န ပရိနိဗ္ဗာယတီ’’တိ။ ‘‘ကဟံ ပန သော, ဘန္တေ, ဘိက္ခု ဥပါဒိယမာနော ဥပါဒိယတီ’’တိ? ‘‘နေဝသညာနာသညာယတနံ, အာနန္ဒာ’’တိ။ ‘‘ဥပါဒါနသေဋ္ဌံ ကိရ သော, ဘန္တေ, ဘိက္ခု ဥပါဒိယမာနော ဥပါဒိယတီ’’တိ? ‘‘ဥပါဒါနသေဋ္ဌဉှိ သော, အာနန္ဒ, ဘိက္ခု ဥပါဒိယမာနော ဥပါဒိယတိ။ ဥပါဒါနသေဋ္ဌဉ္ဟေတံ, အာနန္ဒ, ယဒိဒံ – နေဝသညာနာသညာယတနံ’’။

၇၂. ‘‘ဣဓါနန္ဒ, ဘိက္ခု ဧဝံ ပဋိပန္နော ဟောတိ – ‘နော စဿ, နော စ မေ သိယာ; န ဘဝိဿတိ, န မေ ဘဝိဿတိ; ယဒတ္ထိ, ယံ ဘူတံ – တံ ပဇဟာမီ’တိ။ ဧဝံ ဥပေက္ခံ ပဋိလဘတိ။ သော တံ ဥပေက္ခံ နာဘိနန္ဒတိ, နာဘိဝဒတိ, န အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတိ။ တဿ တံ ဥပေက္ခံ အနဘိနန္ဒတော အနဘိဝဒတော အနဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတော န တန္နိဿိတံ ဟောတိ ဝိညာဏံ န တဒုပါဒါနံ။ အနုပါဒါနော, အာနန္ဒ, ဘိက္ခု ပရိနိဗ္ဗာယတီ’’တိ။

၇၃. ‘‘အစ္ဆရိယံ, ဘန္တေ, အဗ္ဘုတံ, ဘန္တေ! နိဿာယ နိဿာယ ကိရ နော, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ ဩဃဿ နိတ္ထရဏာ အက္ခာတာ။ ကတမော ပန, ဘန္တေ, အရိယော ဝိမောက္ခော’’တိ? ‘‘ဣဓါနန္ဒ, ဘိက္ခု အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ယေ စ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာ ကာမာ, ယေ စ သမ္ပရာယိကာ ကာမာ; ယာ စ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာ ကာမသညာ, ယာ စ သမ္ပရာယိကာ ကာမသညာ; ယေ စ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာ ရူပါ, ယေ စ သမ္ပရာယိကာ ရူပါ; ယာ စ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာ ရူပသညာ, ယာ စ သမ္ပရာယိကာ ရူပသညာ; ယာ စ အာနေဉ္ဇသညာ, ယာ စ အာကိဉ္စညာယတနသညာ , ယာ စ နေဝသညာနာသညာယတနသညာ – ဧသ သက္ကာယော ယာဝတာ သက္ကာယော။ ဧတံ အမတံ ယဒိဒံ အနုပါဒါ စိတ္တဿ ဝိမောက္ခော။ ဣတိ, ခေါ, အာနန္ဒ, ဒေသိတာ မယာ အာနေဉ္ဇသပ္ပါယာ ပဋိပဒါ, ဒေသိတာ အာကိဉ္စညာယတနသပ္ပါယာ ပဋိပဒါ, ဒေသိတာ နေဝသညာနာသညာယတနသပ္ပါယာ ပဋိပဒါ, ဒေသိတာ နိဿာယ နိဿာယ ဩဃဿ နိတ္ထရဏာ, ဒေသိတော အရိယော ဝိမောက္ခော။ ယံ ခေါ, အာနန္ဒ, သတ္ထာရာ ကရဏီယံ သာဝကာနံ ဟိတေသိနာ အနုကမ္ပကေန အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ, ကတံ ဝေါ တံ မယာ။ ဧတာနိ, အာနန္ဒ, ရုက္ခမူလာနိ, ဧတာနိ သုညာဂါရာနိ။ ဈာယထာနန္ဒ, မာ ပမာဒတ္ထ, မာ ပစ္ဆာ ဝိပ္ပဋိသာရိနော အဟုဝတ္ထ။ အယံ ဝေါ အမှာကံ အနုသာသနီ’’’တိ။

ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနော အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒီတိ။

အာနေဉ္ဇသပ္ပါယသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ဆဋ္ဌံ။

၇. ဂဏကမောဂ္ဂလ္လာနသုတ္တံ

၇၄. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ပုဗ္ဗာရာမေ မိဂါရမာတုပါသာဒေ။ အထ ခေါ ဂဏကမောဂ္ဂလ္လာနော [ဂဏကမောဂ္ဂလာနော (က.)] ဗြာဟ္မဏော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ဂဏကမောဂ္ဂလ္လာနော ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘သေယျထာပိ, ဘော ဂေါတမ, ဣမဿ မိဂါရမာတုပါသာဒဿ ဒိဿတိ အနုပုဗ္ဗသိက္ခာ အနုပုဗ္ဗကိရိယာ အနုပုဗ္ဗပဋိပဒါ ယဒိဒံ – ယာဝ ပစ္ဆိမသောပါနကဠေဝရာः ဣမေသမ္ပိ ဟိ, ဘော ဂေါတမ, ဗြာဟ္မဏာနံ ဒိဿတိ အနုပုဗ္ဗသိက္ခာ အနုပုဗ္ဗကိရိယာ အနုပုဗ္ဗပဋိပဒါ ယဒိဒံ – အဇ္ဈေနေः ဣမေသမ္ပိ ဟိ, ဘော ဂေါတမ, ဣဿာသာနံ ဒိဿတိ အနုပုဗ္ဗသိက္ခာ အနုပုဗ္ဗကိရိယာ အနုပုဗ္ဗပဋိပဒါ ယဒိဒံ – ဣဿတ္ထေ [ဣဿတ္တေ (က.)]။ အမှာကမ္ပိ ဟိ, ဘော ဂေါတမ, ဂဏကာနံ ဂဏနာဇီဝါနံ ဒိဿတိ အနုပုဗ္ဗသိက္ခာ အနုပုဗ္ဗကိရိယာ အနုပုဗ္ဗပဋိပဒါ ယဒိဒံ – သင်္ခါနေ။ မယဉှိ, ဘော ဂေါတမ, အန္တေဝါသိံ လဘိတွာ ပဌမံ ဧဝံ ဂဏာပေမ – ‘ဧကံ ဧကကံ, ဒွေ ဒုကာ, တီဏိ တိကာ, စတ္တာရိ စတုက္ကာ, ပဉ္စ ပဉ္စကာ, ဆ ဆက္ကာ, သတ္တ သတ္တကာ, အဋ္ဌ အဋ္ဌကာ, နဝ နဝကာ, ဒသ ဒသကာ’တိ; သတမ္ပိ မယံ, ဘော ဂေါတမ, ဂဏာပေမ, ဘိယျောပိ ဂဏာပေမ။ သက္ကာ နု ခေါ, ဘော ဂေါတမ, ဣမသ္မိမ္ပိ ဓမ္မဝိနယေ ဧဝမေဝ အနုပုဗ္ဗသိက္ခာ အနုပုဗ္ဗကိရိယာ အနုပုဗ္ဗပဋိပဒါ ပညပေတု’’န္တိ?

၇၅. ‘‘သက္ကာ , ဗြာဟ္မဏ, ဣမသ္မိမ္ပိ ဓမ္မဝိနယေ အနုပုဗ္ဗသိက္ခာ အနုပုဗ္ဗကိရိယာ အနုပုဗ္ဗပဋိပဒါ ပညပေတုံ။ သေယျထာပိ, ဗြာဟ္မဏ, ဒက္ခော အဿဒမ္မကော ဘဒ္ဒံ အဿာဇာနီယံ လဘိတွာ ပဌမေနေဝ မုခါဓါနေ ကာရဏံ ကာရေတိ, အထ ဥတ္တရိံ ကာရဏံ ကာရေတိ; ဧဝမေဝ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, တထာဂတော ပုရိသဒမ္မံ လဘိတွာ ပဌမံ ဧဝံ ဝိနေတိ – ‘ဧဟိ တွံ, ဘိက္ခု, သီလဝါ ဟောဟိ, ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော ဝိဟရာဟိ အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နော အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒဿာဝီ, သမာဒါယ သိက္ခဿု သိက္ခာပဒေသူ’’’တိ။

‘‘ယတော ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ဘိက္ခု သီလဝါ ဟောတိ, ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော ဝိဟရတိ အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နော အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒဿာဝီ, သမာဒါယ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသု, တမေနံ တထာဂတော ဥတ္တရိံ ဝိနေတိ – ‘ဧဟိ တွံ, ဘိက္ခု, ဣန္ဒ္ရိယေသု ဂုတ္တဒွါရော ဟောဟိ, စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ မာ နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောဟိ မာနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီ။ ယတွာဓိကရဏမေနံ စက္ခုန္ဒ္ရိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ တဿ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇာဟိ; ရက္ခာဟိ စက္ခုန္ဒ္ရိယံ, စက္ခုန္ဒ္ရိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇာဟိ။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ။ပေ.။ ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ။ပေ.။ ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ။ပေ.။ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ။ပေ.။ မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ မာ နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောဟိ မာနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီ။ ယတွာဓိကရဏမေနံ မနိန္ဒ္ရိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ တဿ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇာဟိ; ရက္ခာဟိ မနိန္ဒ္ရိယံ, မနိန္ဒ္ရိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇာဟီ’’’တိ။

‘‘ယတော ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ဘိက္ခု ဣန္ဒ္ရိယေသု ဂုတ္တဒွါရော ဟောတိ, တမေနံ တထာဂတော ဥတ္တရိံ ဝိနေတိ – ‘ဧဟိ တွံ, ဘိက္ခု, ဘောဇနေ မတ္တညူ ဟောဟိ။ ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော အာဟာရံ အာဟာရေယျာသိ – နေဝ ဒဝါယ န မဒါယ န မဏ္ဍနာယ န ဝိဘူသနာယ, ယာဝဒေဝ ဣမဿ ကာယဿ ဌိတိယာ ယာပနာယ ဝိဟိံသူပရတိယာ ဗြဟ္မစရိယာနုဂ္ဂဟာယ – ဣတိ ပုရာဏဉ္စ ဝေဒနံ ပဋိဟင်္ခါမိ, နဝဉ္စ ဝေဒနံ န ဥပ္ပါဒေဿာမိ, ယာတြာ စ မေ ဘဝိဿတိ အနဝဇ္ဇတာ စ ဖာသုဝိဟာရော စာ’’’တိ။

‘‘ယတော ခေါ, ဗြာဟ္မဏ , ဘိက္ခု ဘောဇနေ မတ္တညူ ဟောတိ, တမေနံ တထာဂတော ဥတ္တရိံ ဝိနေတိ – ‘ဧဟိ တွံ, ဘိက္ခု, ဇာဂရိယံ အနုယုတ္တော ဝိဟရာဟိ, ဒိဝသံ စင်္ကမေန နိသဇ္ဇာယ အာဝရဏီယေဟိ ဓမ္မေဟိ စိတ္တံ ပရိသောဓေဟိ, ရတ္တိယာ ပဌမံ ယာမံ စင်္ကမေန နိသဇ္ဇာယ အာဝရဏီယေဟိ ဓမ္မေဟိ စိတ္တံ ပရိသောဓေဟိ, ရတ္တိယာ မဇ္ဈိမံ ယာမံ ဒက္ခိဏေန ပဿေန သီဟသေယျံ ကပ္ပေယျာသိ ပါဒေ ပါဒံ အစ္စာဓါယ သတော သမ္ပဇာနော ဥဋ္ဌာနသညံ မနသိကရိတွာ, ရတ္တိယာ ပစ္ဆိမံ ယာမံ ပစ္စုဋ္ဌာယ စင်္ကမေန နိသဇ္ဇာယ အာဝရဏီယေဟိ ဓမ္မေဟိ စိတ္တံ ပရိသောဓေဟီ’’’တိ။

‘‘ယတော ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ဘိက္ခု ဇာဂရိယံ အနုယုတ္တော ဟောတိ, တမေနံ တထာဂတော ဥတ္တရိံ ဝိနေတိ – ‘ဧဟိ တွံ, ဘိက္ခု, သတိသမ္ပဇညေန သမန္နာဂတော ဟောဟိ, အဘိက္ကန္တေ ပဋိက္ကန္တေ သမ္ပဇာနကာရီ , အာလောကိတေ ဝိလောကိတေ သမ္ပဇာနကာရီ, သမိဉ္ဇိတေ ပသာရိတေ သမ္ပဇာနကာရီ, သံဃာဋိပတ္တစီဝရဓါရဏေ သမ္ပဇာနကာရီ, အသိတေ ဣတေ ခါယိတေ သာယိတေ သမ္ပဇာနကာရီ , ဥစ္စာရပဿာဝကမ္မေ သမ္ပဇာနကာရီ, ဂတေ ဌိတေ နိသိန္နေ သုတ္တေ ဇာဂရိတေ ဘာသိတေ တုဏှီဘာဝေ သမ္ပဇာနကာရီ’’’တိ။

‘‘ယတော ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ဘိက္ခု သတိသမ္ပဇညေန သမန္နာဂတော ဟောတိ, တမေနံ တထာဂတော ဥတ္တရိံ ဝိနေတိ – ‘ဧဟိ တွံ, ဘိက္ခု, ဝိဝိတ္တံ သေနာသနံ ဘဇာဟိ အရညံ ရုက္ခမူလံ ပဗ္ဗတံ ကန္ဒရံ ဂိရိဂုဟံ သုသာနံ ဝနပတ္ထံ အဗ္ဘောကာသံ ပလာလပုဉ္ဇ’န္တိ။ သော ဝိဝိတ္တံ သေနာသနံ ဘဇတိ အရညံ ရုက္ခမူလံ ပဗ္ဗတံ ကန္ဒရံ ဂိရိဂုဟံ သုသာနံ ဝနပ္ပတ္ထံ အဗ္ဘောကာသံ ပလာလပုဉ္ဇံ။ သော ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော နိသီဒတိ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ, ဥဇုံ ကာယံ ပဏိဓါယ, ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ။ သော အဘိဇ္ဈံ လောကေ ပဟာယ ဝိဂတာဘိဇ္ဈေန စေတသာ ဝိဟရတိ, အဘိဇ္ဈာယ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ; ဗျာပါဒပဒေါသံ ပဟာယ အဗျာပန္နစိတ္တော ဝိဟရတိ သဗ္ဗပါဏဘူတဟိတာနုကမ္ပီ, ဗျာပါဒပဒေါသာ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ; ထိနမိဒ္ဓံ [ထီနမိဒ္ဓံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ပဟာယ ဝိဂတထိနမိဒ္ဓေါ ဝိဟရတိ အာလောကသညီ သတော သမ္ပဇာနော, ထိနမိဒ္ဓါ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ; ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ ပဟာယ အနုဒ္ဓတော ဝိဟရတိ အဇ္ဈတ္တံ ဝူပသန္တစိတ္တော, ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စာ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ; ဝိစိကိစ္ဆံ ပဟာယ တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆော ဝိဟရတိ အကထံကထီ ကုသလေသု ဓမ္မေသု, ဝိစိကိစ္ဆာယ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ။

၇၆. ‘‘သော ဣမေ ပဉ္စ နီဝရဏေ ပဟာယ စေတသော ဥပက္ကိလေသေ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏေ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ဣတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ အဇ္ဈတ္တံ သမ္ပသာဒနံ။ပေ.။ ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဣတိယာ စ ဝိရာဂါ။ တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သုခဿ စ ပဟာနာ။ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။

‘‘ယေ ခေါ တေ, ဗြာဟ္မဏ, ဘိက္ခူ သေက္ခာ [သေခါ (သဗ္ဗတ္ထ)] အပတ္တမာနသာ အနုတ္တရံ ယောဂက္ခေမံ ပတ္ထယမာနာ ဝိဟရန္တိ တေသု မေ အယံ ဧဝရူဣ အနုသာသနီ ဟောတိ။ ယေ ပန တေ ဘိက္ခူ အရဟန္တော ခီဏာသဝါ ဝုသိတဝန္တော ကတကရဏီယာ ဩဟိတဘာရာ အနုပ္ပတ္တသဒတ္ထာ ပရိက္ခီဏဘဝသံယောဇနာ သမ္မဒညာ ဝိမုတ္တာ တေသံ ဣမေ ဓမ္မာ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာယ စေဝ သံဝတ္တန္တိ, သတိသမ္ပဇညာယ စာ’’တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဂဏကမောဂ္ဂလ္လာနော ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကိံ နု ခေါ ဘောတော ဂေါတမဿ သာဝကာ ဘောတာ ဂေါတမေန ဧဝံ ဩဝဒီယမာနာ ဧဝံ အနုသာသီယမာနာ သဗ္ဗေ အစ္စန္တံ နိဋ္ဌံ နိဗ္ဗာနံ အာရာဓေန္တ္န္တ္တိ ဥဒါဟု ဧကစ္စေ နာရာဓေန္တီ’’တိ? ‘‘အပ္ပေကစ္စေ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, မမ သာဝကာ မယာ ဧဝံ ဩဝဒီယမာနာ ဧဝံ အနုသာသီယမာနာ အစ္စန္တံ နိဋ္ဌံ နိဗ္ဗာနံ အာရာဓေန္တိ, ဧကစ္စေ နာရာဓေန္တီ’’တိ။

‘‘ကော နု ခေါ, ဘော ဂေါတမ, ဟေတု ကော ပစ္စယော ယံ တိဋ္ဌတေဝ နိဗ္ဗာနံ, တိဋ္ဌတိ နိဗ္ဗာနဂါမီ မဂ္ဂေါ, တိဋ္ဌတိ ဘဝံ ဂေါတမော သမာဒပေတာ; အထ စ ပန ဘောတော ဂေါတမဿ သာဝကာ ဘောတာ ဂေါတမေန ဧဝံ ဩဝဒီယမာနာ ဧဝံ အနုသာသီယမာနာ အပ္ပေကစ္စေ အစ္စန္တံ နိဋ္ဌံ နိဗ္ဗာနံ အာရာဓေန္တိ, ဧကစ္စေ နာရာဓေန္တီ’’တိ?

၇၇. ‘‘တေန ဟိ, ဗြာဟ္မဏ, တံယေဝေတ္ထ ပဋိပုစ္ဆိဿာမိ။ ယထာ တေ ခမေယျ တထာ နံ ဗျာကရေယျာသိ။ တံ ကိံ မညသိ , ဗြာဟ္မဏ, ကုသလော တွံ ရာဇဂဟဂါမိဿ မဂ္ဂဿာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘော, ကုသလော အဟံ ရာဇဂဟဂါမိဿ မဂ္ဂဿာ’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဗြာဟ္မဏ, ဣဓ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ရာဇဂဟံ ဂန္တုကာမော။ သော တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ဣစ္ဆာမဟံ, ဘန္တေ, ရာဇဂဟံ ဂန္တုံ; တဿ မေ ရာဇဂဟဿ မဂ္ဂံ ဥပဒိသာ’တိ။ တမေနံ တွံ ဧဝံ ဝဒေယျာသိ – ‘ဧဟမ္ဘော [ဧဝံ ဘော (သီ. ဣ.)] ပုရိသ, အယံ မဂ္ဂေါ ရာဇဂဟံ ဂစ္ဆတိ။ တေန မုဟုတ္တံ ဂစ္ဆ, တေန မုဟုတ္တံ ဂန္တွာ ဒက္ခိဿသိ အမုကံ နာမ ဂါမံ, တေန မုဟုတ္တံ ဂစ္ဆ, တေန မုဟုတ္တံ ဂန္တွာ ဒက္ခိဿသိ အမုကံ နာမ နိဂမံ; တေန မုဟုတ္တံ ဂစ္ဆ, တေန မုဟုတ္တံ ဂန္တွာ ဒက္ခိဿသိ ရာဇဂဟဿ အာရာမရာမဏေယျကံ ဝနရာမဏေယျကံ ဘူမိရာမဏေယျကံ ပေါက္ခရဏီရာမဏေယျက’န္တိ။ သော တယာ ဧဝံ ဩဝဒီယမာနော ဧဝံ အနုသာသီယမာနော ဥမ္မဂ္ဂံ ဂဟေတွာ ပစ္ဆာမုခေါ ဂစ္ဆေယျ။ အထ ဒုတိယော ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ရာဇဂဟံ ဂန္တုကာမော။ သော တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ဣစ္ဆာမဟံ, ဘန္တေ, ရာဇဂဟံ ဂန္တုံ; တဿ မေ ရာဇဂဟဿ မဂ္ဂံ ဥပဒိသာ’တိ။ တမေနံ တွံ ဧဝံ ဝဒေယျာသိ – ‘ဧဟမ္ဘော ပုရိသ, အယံ မဂ္ဂေါ ရာဇဂဟံ ဂစ္ဆတိ။ တေန မုဟုတ္တံ ဂစ္ဆ, တေန မုဟုတ္တံ ဂန္တွာ ဒက္ခိဿသိ အမုကံ နာမ ဂါမံ; တေန မုဟုတ္တံ ဂစ္ဆ, တေန မုဟုတ္တံ ဂန္တွာ ဒက္ခိဿသိ အမုကံ နာမ နိဂမံ; တေန မုဟုတ္တံ ဂစ္ဆ, တေန မုဟုတ္တံ ဂန္တွာ ဒက္ခိဿသိ ရာဇဂဟဿ အာရာမရာမဏေယျကံ ဝနရာမဏေယျကံ ဘူမိရာမဏေယျကံ ပေါက္ခရဏီရာမဏေယျက’န္တိ။ သော တယာ ဧဝံ ဩဝဒီယမာနော ဧဝံ အနုသာသီယမာနော သောတ္ထိနာ ရာဇဂဟံ ဂစ္ဆေယျ။ ကော နု ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ဟေတု ကော ပစ္စယော ယံ တိဋ္ဌတေဝ ရာဇဂဟံ , တိဋ္ဌတိ ရာဇဂဟဂါမီ မဂ္ဂေါ, တိဋ္ဌသိ တွံ သမာဒပေတာ; အထ စ ပန တယာ ဧဝံ ဩဝဒီယမာနော ဧဝံ အနုသာသီယမာနော ဧကော ပုရိသော ဥမ္မဂ္ဂံ ဂဟေတွာ ပစ္ဆာမုခေါ ဂစ္ဆေယျ, ဧကော သောတ္ထိနာ ရာဇဂဟံ ဂစ္ဆေယျာ’’တိ? ‘‘ဧတ္ထ က္ယာဟံ, ဘော ဂေါတမ, ကရောမိ? မဂ္ဂက္ခာယီဟံ, ဘော ဂေါတမာ’’တိ။

‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, တိဋ္ဌတေဝ နိဗ္ဗာနံ, တိဋ္ဌတိ နိဗ္ဗာနဂါမီ မဂ္ဂေါ, တိဋ္ဌာမဟံ သမာဒပေတာ; အထ စ ပန မမ သာဝကာ မယာ ဧဝံ ဩဝဒီယမာနာ ဧဝံ အနုသာသီယမာနာ အပ္ပေကစ္စေ အစ္စန္တံ နိဋ္ဌံ နိဗ္ဗာနံ အာရာဓေန္တိ, ဧကစ္စေ နာရာဓေန္တိ။ ဧတ္ထ က္ယာဟံ, ဗြာဟ္မဏ, ကရောမိ? မဂ္ဂက္ခာယီဟံ, ဗြာဟ္မဏ, တထာဂတော’’တိ။

၇၈. ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဂဏကမောဂ္ဂလ္လာနော ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ယေမေ, ဘော ဂေါတမ, ပုဂ္ဂလာ အဿဒ္ဓါ ဇီဝိကတ္ထာ န သဒ္ဓါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတာ သဌာ မာယာဝိနော ကေတဗိနော [ကေဋုဘိနော (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဥဒ္ဓတာ ဥန္နဠာ စပလာ မုခရာ ဝိကိဏ္ဏဝါစာ ဣန္ဒ္ရိယေသု အဂုတ္တဒွါရာ ဘောဇနေ အမတ္တညုနော ဇာဂရိယံ အနနုယုတ္တာ သာမညေ အနပေက္ခဝန္တော သိက္ခာယ န တိဗ္ဗဂါရဝါ ဗာဟုလိကာ [ဗာဟုလ္လိကာ (သျာ. ကံ.)] သာထလိကာ ဩက္ကမနေ ပုဗ္ဗင်္ဂမာ ပဝိဝေကေ နိက္ခိတ္တဓုရာ ကုသီတာ ဟီနဝီရိယာ မုဋ္ဌဿတိနော အသမ္ပဇာနာ အသမာဟိတာ ဝိဗ္ဘန္တစိတ္တာ ဒုပ္ပညာ ဧဠမူဂါ, န တေဟိ ဘဝံ ဂေါတမော သဒ္ဓိံ သံဝသတိ’’။

‘‘ယေ ပန တေ ကုလပုတ္တာ သဒ္ဓါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတာ အသဌာ အမာယာဝိနော အကေတဗိနော အနုဒ္ဓတာ အနုန္နဠာ အစပလာ အမုခရာ အဝိကိဏ္ဏဝါစာ ဣန္ဒ္ရိယေသု ဂုတ္တဒွါရာ ဘောဇနေ မတ္တညုနော ဇာဂရိယံ အနုယုတ္တာ သာမညေ အပေက္ခဝန္တော သိက္ခာယ တိဗ္ဗဂါရဝါ နဗာဟုလိကာ နသာထလိကာ ဩက္ကမနေ နိက္ခိတ္တဓုရာ ပဝိဝေကေ ပုဗ္ဗင်္ဂမာ အာရဒ္ဓဝီရိယာ ပဟိတတ္တာ ဥပဋ္ဌိတဿတိနော သမ္ပဇာနာ သမာဟိတာ ဧကဂ္ဂစိတ္တာ ပညဝန္တော အနေဠမူဂါ, တေဟိ ဘဝံ ဂေါတမော သဒ္ဓိံ သံဝသတိ။

‘‘သေယျထာပိ , ဘော ဂေါတမ, ယေ ကေစိ မူလဂန္ဓာ, ကာလာနုသာရိ တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ; ယေ ကေစိ သာရဂန္ဓာ, လောဟိတစန္ဒနံ တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ; ယေ ကေစိ ပုပ္ဖဂန္ဓာ, ဝဿိကံ တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ; ဧဝမေဝ ဘောတော ဂေါတမဿ ဩဝါဒေါ ပရမဇ္ဇဓမ္မေသု။

‘‘အဘိက္ကန္တံ , ဘော ဂေါတမ, အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂေါတမ! သေယျထာပိ, ဘော ဂေါတမ, နိက္ကုဇ္ဇိတံ ဝါ ဥက္ကုဇ္ဇေယျ, ပဋိစ္ဆန္နံ ဝါ ဝိဝရေယျ, မူဠှဿ ဝါ မဂ္ဂံ အာစိက္ခေယျ, အန္ဓကာရေ ဝါ တေလပဇ္ဇောတံ ဓါရေယျ – ‘စက္ခုမန္တော ရူပါနိ ဒက္ခန္တီ’တိ; ဧဝမေဝံ ဘောတာ ဂေါတမေန အနေကပရိယာယေန ဓမ္မော ပကာသိတော။ ဧသာဟံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသံဃဉ္စ။ ဥပါသကံ မံ ဘဝံ ဂေါတမော ဓါရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။

ဂဏကမောဂ္ဂလ္လာနသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ သတ္တမံ။

၈. ဂေါပကမောဂ္ဂလ္လာနသုတ္တံ

၇၉. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဝေဠုဝနေ ကလန္ဒကနိဝါပေ အစိရပရိနိဗ္ဗုတေ ဘဂဝတိ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ရာဇာ မာဂဓေါ အဇာတသတ္တု ဝေဒေဟိပုတ္တော ရာဇဂဟံ ပဋိသင်္ခါရာပေတိ ရညော ပဇ္ဇောတဿ အာသင်္ကမာနော။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ရာဇဂဟံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ အထ ခေါ အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အတိပ္ပဂေါ ခေါ တာဝ ရာဇဂဟေ ပိဏ္ဍာယ စရိတုံ။ ယံနူနာဟံ ယေန ဂေါပကမောဂ္ဂလ္လာနဿ ဗြာဟ္မဏဿ ကမ္မန္တော, ယေန ဂေါပကမောဂ္ဂလ္လာနော ဗြာဟ္မဏော တေနုပသင်္ကမေယျ’’န္တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ယေန ဂေါပကမောဂ္ဂလ္လာနဿ ဗြာဟ္မဏဿ ကမ္မန္တော, ယေန ဂေါပကမောဂ္ဂလ္လာနော ဗြာဟ္မဏော တေနုပသင်္ကမိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ ဂေါပကမောဂ္ဂလ္လာနော ဗြာဟ္မဏော အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဒိသွာန အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဧတု ခေါ ဘဝံ အာနန္ဒော။ သွာဂတံ ဘောတော အာနန္ဒဿ။ စိရဿံ ခေါ ဘဝံ အာနန္ဒော ဣမံ ပရိယာယမကာသိ ယဒိဒံ ဣဓါဂမနာယ။ နိသီဒတု ဘဝံ အာနန္ဒော, ဣဒမာသနံ ပညတ္တ’’န္တိ။ နိသီဒိ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ပညတ္တေ အာသနေ။ ဂေါပကမောဂ္ဂလ္လာနောပိ ခေါ ဗြာဟ္မဏော အညတရံ နီစံ အာသနံ ဂဟေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ဂေါပကမောဂ္ဂလ္လာနော ဗြာဟ္မဏော အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ, ဘော အာနန္ဒ, ဧကဘိက္ခုပိ တေဟိ ဓမ္မေဟိ သဗ္ဗေနသဗ္ဗံ သဗ္ဗထာသဗ္ဗံ သမန္နာဂတော ယေဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော သော ဘဝံ ဂေါတမော အဟောသိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ’’တိ? ‘‘နတ္ထိ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ဧကဘိက္ခုပိ တေဟိ ဓမ္မေဟိ သဗ္ဗေနသဗ္ဗံ သဗ္ဗထာသဗ္ဗံ သမန္နာဂတော ယေဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော သော ဘဂဝါ အဟောသိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ။ သော ဟိ, ဗြာဟ္မဏ, ဘဂဝါ အနုပ္ပန္နဿ မဂ္ဂဿ ဥပ္ပါဒေတာ, အသဉ္ဇာတဿ မဂ္ဂဿ သဉ္ဇနေတာ, အနက္ခာတဿ မဂ္ဂဿ အက္ခာတာ, မဂ္ဂညူ, မဂ္ဂဝိဒူ, မဂ္ဂကောဝိဒေါ; မဂ္ဂါနုဂါ စ ပန ဧတရဟိ သာဝကာ ဝိဟရန္တိ ပစ္ဆာ သမန္နာဂတာ’’တိ။ အယဉ္စ ဟိဒံ အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ဂေါပကမောဂ္ဂလ္လာနေန ဗြာဟ္မဏေန သဒ္ဓိံ အန္တရာကထာ ဝိပ္ပကတာ အဟောသိ။

အထ ခေါ ဝဿကာရော ဗြာဟ္မဏော မဂဓမဟာမတ္တော ရာဇဂဟေ ကမ္မန္တေ အနုသညာယမာနော ယေန ဂေါပကမောဂ္ဂလ္လာနဿ ဗြာဟ္မဏဿ ကမ္မန္တော, ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ဝဿကာရော ဗြာဟ္မဏော မဂဓမဟာမတ္တော အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကာယနုတ္ထ, ဘော အာနန္ဒ, ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ, ကာ စ ပန ဝေါ အန္တရာကထာ ဝိပ္ပကတာ’’တိ? ‘‘ဣဓ မံ, ဗြာဟ္မဏ, ဂေါပကမောဂ္ဂလ္လာနော ဗြာဟ္မဏော ဧဝမာဟ – ‘အတ္ထိ နု ခေါ, ဘော အာနန္ဒ, ဧကဘိက္ခုပိ တေဟိ ဓမ္မေဟိ သဗ္ဗေနသဗ္ဗံ သဗ္ဗထာသဗ္ဗံ သမန္နာဂတော ယေဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော သော ဘဝံ ဂေါတမော အဟောသိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ အဟံ, ဗြာဟ္မဏ, ဂေါပကမောဂ္ဂလ္လာနံ ဗြာဟ္မဏံ ဧတဒဝေါစံ – ‘နတ္ထိ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ဧကဘိက္ခုပိ တေဟိ ဓမ္မေဟိ သဗ္ဗေနသဗ္ဗံ သဗ္ဗထာသဗ္ဗံ သမန္နာဂတော ယေဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော သော ဘဂဝါ အဟောသိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ။ သော ဟိ, ဗြာဟ္မဏ, ဘဂဝါ အနုပ္ပန္နဿ မဂ္ဂဿ ဥပ္ပါဒေတာ, အသဉ္ဇာတဿ မဂ္ဂဿ သဉ္ဇနေတာ, အနက္ခာတဿ မဂ္ဂဿ အက္ခာတာ, မဂ္ဂညူ, မဂ္ဂဝိဒူ, မဂ္ဂကောဝိဒေါ; မဂ္ဂါနုဂါ စ ပန ဧတရဟိ သာဝကာ ဝိဟရန္တိ ပစ္ဆာ သမန္နာဂတာ’တိ။ အယံ ခေါ နော, ဗြာဟ္မဏ, ဂေါပကမောဂ္ဂလ္လာနေန ဗြာဟ္မဏေန သဒ္ဓိံ အန္တရာကထာ ဝိပ္ပကတာ။ အထ တွံ အနုပ္ပတ္တော’’တိ။

၈၀. ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ, ဘော အာနန္ဒ, ဧကဘိက္ခုပိ တေန ဘောတာ ဂေါတမေန ဌပိတော – ‘အယံ ဝေါ မမစ္စယေန ပဋိသရဏံ ဘဝိဿတီ’တိ, ယံ တုမှေ ဧတရဟိ ပဋိပါဒေယျာထာ’’တိ [ပဋိဓါဝေယျာထာတိ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)]? ‘‘နတ္ထိ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ဧကဘိက္ခုပိ တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဌပိတော – ‘အယံ ဝေါ မမစ္စယေန ပဋိသရဏံ ဘဝိဿတီ’တိ, ယံ မယံ ဧတရဟိ ပဋိပါဒေယျာမာ’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ပန, ဘော အာနန္ဒ, ဧကဘိက္ခုပိ သံဃေန သမ္မတော, သမ္ဗဟုလေဟိ ထေရေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဌပိတော – ‘အယံ နော ဘဂဝတော အစ္စယေန ပဋိသရဏံ ဘဝိဿတီ’တိ, ယံ တုမှေ ဧတရဟိ ပဋိပါဒေယျာထာ’’တိ? ‘‘နတ္ထိ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ဧကဘိက္ခုပိ သံဃေန သမ္မတော, သမ္ဗဟုလေဟိ ထေရေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဌပိတော – ‘အယံ နော ဘဂဝတော အစ္စယေန ပဋိသရဏံ ဘဝိဿတီ’တိ, ယံ မယံ ဧတရဟိ ပဋိပါဒေယျာမာ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ အပ္ပဋိသရဏေ စ ပန, ဘော အာနန္ဒ, ကော ဟေတု သာမဂ္ဂိယာ’’တိ? ‘‘န ခေါ မယံ, ဗြာဟ္မဏ, အပ္ပဋိသရဏာ; သပ္ပဋိသရဏာ မယံ, ဗြာဟ္မဏ; ဓမ္မပ္ပဋိသရဏာ’’တိ။

‘‘‘အတ္ထိ နု ခေါ, ဘော အာနန္ဒ, ဧကဘိက္ခုပိ တေန ဘောတာ ဂေါတမေန ဌပိတော – အယံ ဝေါ မမစ္စယေန ပဋိသရဏံ ဘဝိဿတီတိ, ယံ တုမှေ ဧတရဟိ ပဋိပါဒေယျာထာ’တိ – ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော ‘နတ္ထိ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ဧကဘိက္ခုပိ တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဌပိတော – အယံ ဝေါ မမစ္စယေန ပဋိသရဏံ ဘဝိဿတီတိ, ယံ မယံ ဧတရဟိ ပဋိပါဒေယျာမာ’တိ ဝဒေသိ; ‘အတ္ထိ ပန, ဘော အာနန္ဒ, ဧကဘိက္ခုပိ သံဃေန သမ္မတော, သမ္ဗဟုလေဟိ ထေရေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဌပိတော – အယံ နော ဘဂဝတော အစ္စယေန ပဋိသရဏံ ဘဝိဿတီတိ, ယံ တုမှေ ဧတရဟိ ပဋိပါဒေယျာထာ’တိ – ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော ‘နတ္ထိ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ဧကဘိက္ခုပိ သံဃေန သမ္မတော, သမ္ဗဟုလေဟိ ထေရေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဌပိတော – အယံ နော ဘဂဝတော အစ္စယေန ပဋိသရဏံ ဘဝိဿတီတိ, ယံ မယံ ဧတရဟိ ပဋိပါဒေယျာမာ’တိ – ဝဒေသိ; ‘ဧဝံ အပ္ပဋိသရဏေ စ ပန, ဘော အာနန္ဒ, ကော ဟေတု သာမဂ္ဂိယာ’တိ ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော ‘န ခေါ မယံ, ဗြာဟ္မဏ , အပ္ပဋိသရဏာ; သပ္ပဋိသရဏာ မယံ, ဗြာဟ္မဏ; ဓမ္မပ္ပဋိသရဏာ’တိ ဝဒေသိ။ ဣမဿ ပန, ဘော အာနန္ဒ, ဘာသိတဿ ကထံ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ?

၈၁. ‘‘အတ္ထိ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဘိက္ခူနံ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ, ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ။ တေ မယံ တဒဟုပေါသထေ ယာဝတိကာ ဧကံ ဂါမခေတ္တံ ဥပနိဿာယ ဝိဟရာမ တေ သဗ္ဗေ ဧကဇ္ဈံ သန္နိပတာမ; သန္နိပတိတွာ ယဿ တံ ပဝတ္တတိ တံ အဇ္ဈေသာမ။ တသ္မိံ စေ ဘညမာနေ ဟောတိ ဘိက္ခုဿ အာပတ္တိ ဟောတိ ဝီတိက္ကမော တံ မယံ ယထာဓမ္မံ ယထာနုသိဋ္ဌံ ကာရေမာတိ။

‘‘န ကိရ နော ဘဝန္တော ကာရေန္တိ; ဓမ္မော နော ကာရေတိ’’။ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ, ဘော အာနန္ဒ, ဧကဘိက္ခုပိ ယံ တုမှေ ဧတရဟိ သက္ကရောထ ဂရုံ ကရောထ [ဂရုကရောထ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] မာနေထ ပူဇေထ; သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ [ဂရုကတွာ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဥပနိဿာယ ဝိဟရထာ’’တိ? ‘‘နတ္ထိ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ဧကဘိက္ခုပိ ယံ မယံ ဧတရဟိ သက္ကရောမ ဂရုံ ကရောမ မာနေမ ပူဇေမ; သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရာမာ’’တိ။

‘‘‘အတ္ထိ နု ခေါ, ဘော အာနန္ဒ, ဧကဘိက္ခုပိ တေန ဘောတာ ဂေါတမေန ဌပိတော – အယံ ဝေါ မမစ္စယေန ပဋိသရဏံ ဘဝိဿတီတိ ယံ တုမှေ ဧတရဟိ ပဋိပါဒေယျာထာ’တိ – ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော ‘နတ္ထိ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ဧကဘိက္ခုပိ တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဌပိတော – အယံ ဝေါ မမစ္စယေန ပဋိသရဏံ ဘဝိဿတီတိ ယံ မယံ ဧတရဟိ ပဋိပါဒေယျာမာ’တိ ဝဒေသိ; ‘အတ္ထိ ပန, ဘော အာနန္ဒ, ဧကဘိက္ခုပိ သံဃေန သမ္မတော, သမ္ဗဟုလေဟိ ထေရေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဌပိတော – အယံ နော ဘဂဝတော အစ္စယေန ပဋိသရဏံ ဘဝိဿတီတိ ယံ တုမှေ ဧတရဟိ ပဋိပါဒေယျာထာ’တိ – ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော ‘နတ္ထိ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ဧကဘိက္ခုပိ သံဃေန သမ္မတော, သမ္ဗဟုလေဟိ ထေရေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဌပိတော – အယံ နော ဘဂဝတော အစ္စယေန ပဋိသရဏံ ဘဝိဿတီတိ ယံ မယံ ဧတရဟိ ပဋိပါဒေယျာမာ’တိ ဝဒေသိ; ‘အတ္ထိ နု ခေါ, ဘော အာနန္ဒ, ဧကဘိက္ခုပိ ယံ တုမှေ ဧတရဟိ သက္ကရောထ ဂရုံ ကရောထ မာနေထ ပူဇေထ; သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရထာ’တိ – ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော ‘နတ္ထိ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ဧကဘိက္ခုပိ ယံ မယံ ဧတရဟိ သက္ကရောမ ဂရုံ ကရောမ မာနေမ ပူဇေမ; သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရာမာ’တိ ဝဒေသိ။ ဣမဿ ပန, ဘော အာနန္ဒ, ဘာသိတဿ ကထံ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ?

၈၂. ‘‘အတ္ထိ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဒသ ပသာဒနီယာ ဓမ္မာ အက္ခာတာ။ ယသ္မိံ နော ဣမေ ဓမ္မာ သံဝိဇ္ဇန္တိ တံ မယံ ဧတရဟိ သက္ကရောမ ဂရုံ ကရောမ မာနေမ ပူဇေမ; သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရာမ။ ကတမေ ဒသ?

‘‘ဣဓ , ဗြာဟ္မဏ, ဘိက္ခု သီလဝါ ဟောတိ, ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော ဝိဟရတိ အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နော, အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒဿာဝီ, သမာဒါယ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသု။

‘‘ဗဟုဿုတော ဟောတိ သုတဓရော သုတသန္နိစယော။ ယေ တေ ဓမ္မာ အာဒိကလျာဏာ, မဇ္ဈေကလျာဏာ, ပရိယောသာနကလျာဏာ, သာတ္ထံ, သဗျဉ္ဇနံ [သာတ္ထာ သဗျဉ္ဇနာ (သီ. သျာ. ကံ.)], ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ အဘိဝဒန္တ္န္တ္တိ တထာရူပါဿ ဓမ္မာ ဗဟုဿုတာ ဟောန္တိ ဓါတာ [ဓတာ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဝစသာ ပရိစိတာ မနသာနုပေက္ခိတာ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ။

‘‘သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ ( ) [(ဣတရီတရေဟိ) ဒီ. နိ. ၃.၃၄၅] စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရေဟိ။

‘‘စတုန္နံ ဈာနာနံ အာဘိစေတသိကာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာနံ နိကာမလာဘီ ဟောတိ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ။

‘‘အနေကဝိဟိတံ ဣဒ္ဓိဝိဓံ ပစ္စနုဘောတိ – ဧကောပိ ဟုတွာ ဗဟုဓါ ဟောတိ, ဗဟုဓါပိ ဟုတွာ ဧကော ဟောတိ; အာဝိဘာဝံ တိရောဘာဝံ; တိရောကုဋ္ဋံ [တိရောကုဍ္ဍံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] တိရောပါကာရံ တိရောပဗ္ဗတံ အသဇ္ဇမာနော ဂစ္ဆတိ, သေယျထာပိ အာကာသေ; ပထဝိယာပိ ဥမ္မုဇ္ဇနိမုဇ္ဇံ ကရောတိ, သေယျထာပိ ဥဒကေ; ဥဒကေပိ အဘိဇ္ဇမာနေ ဂစ္ဆတိ, သေယျထာပိ ပထဝိယံ; အာကာသေပိ ပလ္လင်္ကေန ကမတိ, သေယျထာပိ ပက္ခီ သကုဏော; ဣမေပိ စန္ဒိမသူရိယေ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကေ ဧဝံမဟာနုဘာဝေ ပါဏိနာ ပရိမသတိ [ပရာမသတိ (က.)] ပရိမဇ္ဇတိ, ယာဝ ဗြဟ္မလောကာပိ ကာယေန ဝသံ ဝတ္တေတိ။

‘‘ဒိဗ္ဗာယ သောတဓါတုယာ ဝိသုဒ္ဓါယ အတိက္ကန္တမာနုသိကာယ ဥဘော သဒ္ဒေ သုဏာတိ – ဒိဗ္ဗေ စ မာနုသေ စ, ယေ ဒူရေ သန္တိကေ စ။

‘‘ပရသတ္တာနံ ပရပုဂ္ဂလာနံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာတိ။ သရာဂံ ဝါ စိတ္တံ ‘သရာဂံ စိတ္တ’န္တိ ပဇာနာတိ, ဝီတရာဂံ ဝါ စိတ္တံ ‘ဝီတရာဂံ စိတ္တ’န္တိ ပဇာနာတိ, သဒေါသံ ဝါ စိတ္တံ ‘သဒေါသံ စိတ္တ’န္တိ ပဇာနာတိ, ဝီတဒေါသံ ဝါ စိတ္တံ ‘ဝီတဒေါသံ စိတ္တ’န္တိ ပဇာနာတိ, သမောဟံ ဝါ စိတ္တံ ‘သမောဟံ စိတ္တ’န္တိ ပဇာနာတိ, ဝီတမောဟံ ဝါ စိတ္တံ ‘ဝီတမောဟံ စိတ္တ’န္တိ ပဇာနာတိ, သံခိတ္တံ ဝါ စိတ္တံ ‘သံခိတ္တံ စိတ္တ’န္တိ ပဇာနာတိ, ဝိက္ခိတ္တံ ဝါ စိတ္တံ ‘ဝိက္ခိတ္တံ စိတ္တ’န္တိ ပဇာနာတိ , မဟဂ္ဂတံ ဝါ စိတ္တံ ‘မဟဂ္ဂတံ စိတ္တ’န္တိ ပဇာနာတိ, အမဟဂ္ဂတံ ဝါ စိတ္တံ ‘အမဟဂ္ဂတံ စိတ္တ’န္တိ ပဇာနာတိ, သဥတ္တရံ ဝါ စိတ္တံ ‘သဥတ္တရံ စိတ္တ’န္တိ ပဇာနာတိ, အနုတ္တရံ ဝါ စိတ္တံ ‘အနုတ္တရံ စိတ္တ’န္တိ ပဇာနာတိ, သမာဟိတံ ဝါ စိတ္တံ ‘သမာဟိတံ စိတ္တ’န္တိ ပဇာနာတိ, အသမာဟိတံ ဝါ စိတ္တံ ‘အသမာဟိတံ စိတ္တ’န္တိ ပဇာနာတိ, ဝိမုတ္တံ ဝါ စိတ္တံ ‘ဝိမုတ္တံ စိတ္တ’န္တိ ပဇာနာတိ, အဝိမုတ္တံ ဝါ စိတ္တံ ‘အဝိမုတ္တံ စိတ္တ’န္တိ ပဇာနာတိ။

‘‘အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ, သေယျထိဒံ – ဧကမ္ပိ ဇာတိံ ဒွေပိ ဇာတိယော တိဿောပိ ဇာတိယော စတဿောပိ ဇာတိယော ပဉ္စပိ ဇာတိယော ဒသပိ ဇာတိယော ဝီသမ္ပိ ဇာတိယော တိံသမ္ပိ ဇာတိယော စတ္တာရီသမ္ပိ ဇာတိယော ပညာသမ္ပိ ဇာတိယော ဇာတိသတမ္ပိ ဇာတိသဟဿမ္ပိ ဇာတိသတသဟဿမ္ပိ အနေကေပိ သံဝဋ္ဋကပ္ပေ အနေကေပိ ဝိဝဋ္ဋကပ္ပေ အနေကေပိ သံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋကပ္ပေ – ‘အမုတြာသိံ ဧဝံနာမော ဧဝံဂေါတ္တော ဧဝံဝဏ္ဏော ဧဝမာဟာရော ဧဝံသုခဒုက္ခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဧဝမာယုပရိယန္တော, သော တတော စုတော အမုတြ ဥဒပါဒိံ; တတြာပါသိံ ဧဝံနာမော ဧဝံဂေါတ္တော ဧဝံဝဏ္ဏော ဧဝမာဟာရော ဧဝံသုခဒုက္ခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဧဝမာယုပရိယန္တော, သော တတော စုတော ဣဓူပပန္နော’တိ။ ဣတိ သာကာရံ သဥဒ္ဒေသံ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ။

‘‘ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန သတ္တေ ပဿတိ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ ဟီနေ ပဏီတေ သုဝဏ္ဏေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ, သုဂတေ ဒုဂ္ဂတေ ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနာတိ။

‘‘အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။

‘‘ဣမေ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဒသ ပသာဒနီယာ ဓမ္မာ အက္ခာတာ။ ယသ္မိံ နော ဣမေ ဓမ္မာ သံဝိဇ္ဇန္တိ တံ မယံ ဧတရဟိ သက္ကရောမ ဂရုံ ကရောမ မာနေမ ပူဇေမ; သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရာမာ’’တိ။

၈၃. ဧဝံ ဝုတ္တေ ဝဿကာရော ဗြာဟ္မဏော မဂဓမဟာမတ္တော ဥပနန္ဒံ သေနာပတိံ အာမန္တေသိ – ‘‘တံ ကိံ မညတိ ဘဝံ သေနာပတိ [မညသိ ဧဝံ သေနာပတိ (သျာ. ကံ. ဣ.), မညသိ သေနာပတိ (သီ.), မညသိ ဘဝံ သေနာပတိ (က.)] ယဒိမေ ဘောန္တော သက္ကာတဗ္ဗံ သက္ကရောန္တိ, ဂရုံ ကာတဗ္ဗံ ဂရုံ ကရောန္တိ, မာနေတဗ္ဗံ မာနေန္တိ , ပူဇေတဗ္ဗံ ပူဇေန္တိ’’? ‘‘တဂ္ဃိမေ [တဂ္ဃ မေ (က.)] ဘောန္တော သက္ကာတဗ္ဗံ သက္ကရောန္တိ, ဂရုံ ကာတဗ္ဗံ ဂရုံ ကရောန္တိ, မာနေတဗ္ဗံ မာနေန္တိ, ပူဇေတဗ္ဗံ ပူဇေန္တိ။ ဣမဉ္စ ဟိ တေ ဘောန္တော န သက္ကရေယျုံ န ဂရုံ ကရေယျုံ န မာနေယျုံ န ပူဇေယျုံ; အထ ကိဉ္စရဟိ တေ ဘောန္တော သက္ကရေယျုံ ဂရုံ ကရေယျုံ မာနေယျုံ ပူဇေယျုံ, သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ မာနေတွာ ပူဇေတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျု’’န္တိ? အထ ခေါ ဝဿကာရော ဗြာဟ္မဏော မဂဓမဟာမတ္တော အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကဟံ ပန ဘဝံ အာနန္ဒော ဧတရဟိ ဝိဟရတီ’’တိ? ‘‘ဝေဠုဝနေ ခေါဟံ, ဗြာဟ္မဏ, ဧတရဟိ ဝိဟရာမီ’’တိ။ ‘‘ကစ္စိ ပန, ဘော အာနန္ဒ, ဝေဠုဝနံ ရမဏီယဉ္စေဝ အပ္ပသဒ္ဒဉ္စ အပ္ပနိဂ္ဃောသဉ္စ ဝိဇနဝါတံ မနုဿရာဟဿေယျကံ [မနုဿရာဟသေယျကံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ပဋိသလ္လာနသာရုပ္ပ’’န္တိ? ‘‘တဂ္ဃ, ဗြာဟ္မဏ, ဝေဠုဝနံ ရမဏီယဉ္စေဝ အပ္ပသဒ္ဒဉ္စ အပ္ပနိဂ္ဃောသဉ္စ ဝိဇနဝါတံ မနုဿရာဟဿေယျကံ ပဋိသလ္လာနသာရုပ္ပံ, ယထာ တံ တုမှာဒိသေဟိ ရက္ခကေဟိ ဂေါပကေဟီ’’တိ။ ‘‘တဂ္ဃ, ဘော အာနန္ဒ, ဝေဠုဝနံ ရမဏီယဉ္စေဝ အပ္ပသဒ္ဒဉ္စ အပ္ပနိဂ္ဃောသဉ္စ ဝိဇနဝါတံ မနုဿရာဟဿေယျကံ ပဋိသလ္လာနသာရုပ္ပံ, ယထာ တံ ဘဝန္တေဟိ ဈာယီဟိ ဈာနသီလီဟိ။ ဈာယိနော စေဝ ဘဝန္တော ဈာနသီလိနော စ’’။

‘‘ဧကမိဒါဟံ , ဘော အာနန္ဒ, သမယံ သော ဘဝံ ဂေါတမော ဝေသာလိယံ ဝိဟရတိ မဟာဝနေ ကူဋာဂါရသာလာယံ။ အထ ခွါဟံ, ဘော အာနန္ဒ, ယေန မဟာဝနံ ကူဋာဂါရသာလာ ယေန သော ဘဝံ ဂေါတမော တေနုပသင်္ကမိံ။ တတြ စ ပန သော [တတြ စ သော (သီ. ဣ.)] ဘဝံ ဂေါတမော အနေကပရိယာယေန ဈာနကထံ ကထေသိ။ ဈာယီ စေဝ သော ဘဝံ ဂေါတမော အဟောသိ ဈာနသီလီ စ။ သဗ္ဗဉ္စ ပန သော ဘဝံ ဂေါတမော ဈာနံ ဝဏ္ဏေသီ’’တိ။

၈၄. ‘‘န စ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, သော ဘဂဝါ သဗ္ဗံ ဈာနံ ဝဏ္ဏေသိ, နပိ သော ဘဂဝါ သဗ္ဗံ ဈာနံ န ဝဏ္ဏေသီတိ။ ကထံ ရူပဉ္စ , ဗြာဟ္မဏ, သော ဘဂဝါ ဈာနံ န ဝဏ္ဏေသိ? ဣဓ, ဗြာဟ္မဏ, ဧကစ္စော ကာမရာဂပရိယုဋ္ဌိတေန စေတသာ ဝိဟရတိ ကာမရာဂပရေတေန, ဥပ္ပန္နဿ စ ကာမရာဂဿ နိဿရဏံ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ; သော ကာမရာဂံယေဝ အန္တရံ ကရိတွာ ဈာယတိ ပဇ္ဈာယတိ နိဇ္ဈာယတိ အပဇ္ဈာယတိ။ ဗျာပါဒပရိယုဋ္ဌိတေန စေတသာ ဝိဟရတိ ဗျာပါဒပရေတေန, ဥပ္ပန္နဿ စ ဗျာပါဒဿ နိဿရဏံ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ; သော ဗျာပါဒံယေဝ အန္တရံ ကရိတွာ ဈာယတိ ပဇ္ဈာယတိ နိဇ္ဈာယတိ အပဇ္ဈာယတိ။ ထိနမိဒ္ဓပရိယုဋ္ဌိတေန စေတသာ ဝိဟရတိ ထိနမိဒ္ဓပရေတေန, ဥပ္ပန္နဿ စ ထိနမိဒ္ဓဿ နိဿရဏံ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ; သော ထိနမိဒ္ဓံယေဝ အန္တရံ ကရိတွာ ဈာယတိ ပဇ္ဈာယတိ နိဇ္ဈာယတိ အပဇ္ဈာယတိ။ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စပရိယုဋ္ဌိတေန စေတသာ ဝိဟရတိ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စပရေတေန, ဥပ္ပန္နဿ စ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စဿ နိဿရဏံ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ; သော ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံယေဝ အန္တရံ ကရိတွာ ဈာယတိ ပဇ္ဈာယတိ နိဇ္ဈာယတိ အပဇ္ဈာယတိ။ ဝိစိကိစ္ဆာပရိယုဋ္ဌိတေန စေတသာ ဝိဟရတိ ဝိစိကိစ္ဆာပရေတေန, ဥပ္ပန္နာယ စ ဝိစိကိစ္ဆာယ နိဿရဏံ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ; သော ဝိစိကိစ္ဆံယေဝ အန္တရံ ကရိတွာ ဈာယတိ ပဇ္ဈာယတိ နိဇ္ဈာယတိ အပဇ္ဈာယတိ။ ဧဝရူပံ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, သော ဘဂဝါ ဈာနံ န ဝဏ္ဏေသိ။

‘‘ကထံ ရူပဉ္စ, ဗြာဟ္မဏ, သော ဘဂဝါ ဈာနံ ဝဏ္ဏေသိ? ဣဓ, ဗြာဟ္မဏ, ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ဣတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ အဇ္ဈတ္တံ သမ္ပသာဒနံ စေတသော ဧကောဒိဘာဝံ အဝိတက္ကံ အဝိစာရံ သမာဓိဇံ ဣတိသုခံ ဒုတိယံ ဈာနံ။ပေ.။ တတိယံ ဈာနံ။ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဧဝရူပံ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, သော ဘဂဝါ ဈာနံ ဝဏ္ဏေသီ’’တိ။

‘‘ဂါရယှံ ကိရ, ဘော အာနန္ဒ, သော ဘဝံ ဂေါတမော ဈာနံ ဂရဟိ, ပါသံသံ ပသံသိ။ ဟန္ဒ, စ ဒါနိ မယံ, ဘော အာနန္ဒ, ဂစ္ဆာမ; ဗဟုကိစ္စာ မယံ ဗဟုကရဏီယာ’’တိ။ ‘‘ယဿဒါနိ တွံ, ဗြာဟ္မဏ, ကာလံ မညသီ’’တိ။ အထ ခေါ ဝဿကာရော ဗြာဟ္မဏော မဂဓမဟာမတ္တော အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမိ။

အထ ခေါ ဂေါပကမောဂ္ဂလ္လာနော ဗြာဟ္မဏော အစိရပက္ကန္တေ ဝဿကာရေ ဗြာဟ္မဏေ မဂဓမဟာမတ္တေ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ယံ နော မယံ ဘဝန္တံ အာနန္ဒံ အပုစ္ဆိမှာ တံ နော ဘဝံ အာနန္ဒော န ဗျာကာသီ’’တိ။ ‘‘နနု တေ, ဗြာဟ္မဏ, အဝေါစုမှာ – ‘နတ္ထိ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ဧကဘိက္ခုပိ တေဟိ ဓမ္မေဟိ သဗ္ဗေနသဗ္ဗံ သဗ္ဗထာသဗ္ဗံ သမန္နာဂတော ယေဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော သော ဘဂဝါ အဟောသိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ။ သော ဟိ, ဗြာဟ္မဏ, ဘဂဝါ အနုပ္ပန္နဿ မဂ္ဂဿ ဥပ္ပါဒေတာ, အသဉ္ဇာတဿ မဂ္ဂဿ သဉ္ဇနေတာ, အနက္ခာတဿ မဂ္ဂဿ အက္ခာတာ, မဂ္ဂညူ, မဂ္ဂဝိဒူ, မဂ္ဂကောဝိဒေါ ။ မဂ္ဂါနုဂါ စ ပန ဧတရဟိ သာဝကာ ဝိဟရန္တိ ပစ္ဆာ သမန္နာဂတာ’’’တိ။

ဂေါပကမောဂ္ဂလ္လာနသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ အဋ္ဌမံ။

၉. မဟာပုဏ္ဏမသုတ္တံ

၈၅. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ပုဗ္ဗာရာမေ မိဂါရမာတုပါသာဒေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ တဒဟုပေါသထေ ပန္နရသေ ပုဏ္ဏာယ ပုဏ္ဏမာယ ရတ္တိယာ ဘိက္ခုသံဃပရိဝုတော အဗ္ဘောကာသေ နိသိန္နော ဟောတိ။ အထ ခေါ အညတရော ဘိက္ခု ဥဋ္ဌာယာသနာ ဧကံသံ စီဝရံ ကတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘ပုစ္ဆေယျာဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝန္တံ ကိဉ္စိဒေဝ ဒေသံ, သစေ မေ ဘဂဝါ ဩကာသံ ကရောတိ ပဉ္ဟဿ ဝေယျာကရဏာယာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ တွံ, ဘိက္ခု, သကေ အာသနေ နိသီဒိတွာ ပုစ္ဆ ယဒါကင်္ခသီ’’တိ။

၈၆. အထ ခေါ သော ဘိက္ခု သကေ အာသနေ နိသီဒိတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣမေ နု ခေါ, ဘန္တေ, ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ, သေယျထိဒံ – ရူပုပါဒါနက္ခန္ဓော, ဝေဒနုပါဒါနက္ခန္ဓော, သညုပါဒါနက္ခန္ဓော, သင်္ခါရုပါဒါနက္ခန္ဓော, ဝိညာဏုပါဒါနက္ခန္ဓော’’တိ? ‘‘ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခု, ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ, သေယျထိဒံ – ရူပုပါဒါနက္ခန္ဓော, ဝေဒနုပါဒါနက္ခန္ဓော, သညုပါဒါနက္ခန္ဓော, သင်္ခါရုပါဒါနက္ခန္ဓော, ဝိညာဏုပါဒါနက္ခန္ဓော’’တိ။

‘‘သာဓု, ဘန္တေ’’တိ ခေါ သော ဘိက္ခု ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ ဘဂဝန္တံ ဥတ္တရိံ ပဉ္ဟံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဣမေ ပန, ဘန္တေ, ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ ကိံမူလကာ’’တိ? ‘‘ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခု, ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ ဆန္ဒမူလကာ’’တိ။ ‘‘တံယေဝ နု ခေါ, ဘန္တေ, ဥပါဒါနံ တေ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ, ဥဒါဟု အညတြ ပဉ္စဟုပါဒါနက္ခန္ဓေဟိ ဥပါဒါန’’န္တိ? ‘‘န ခေါ, ဘိက္ခု, တံယေဝ ဥပါဒါနံ တေ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ, နာပိ အညတြ ပဉ္စဟုပါဒါနက္ခန္ဓေဟိ ဥပါဒါနံ။ ယော ခေါ, ဘိက္ခု, ပဉ္စသု ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသု ဆန္ဒရာဂေါ တံ တတ္ထ ဥပါဒါန’’န္တိ။

‘‘သိယာ ပန, ဘန္တေ, ပဉ္စသု ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသု ဆန္ဒရာဂဝေမတ္တတာ’’တိ? ‘‘သိယာ ဘိက္ခူ’’တိ ဘဂဝါ အဝေါစ ‘‘ဣဓ, ဘိက္ခု, ဧကစ္စဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘ဧဝံရူပေါ သိယံ အနာဂတမဒ္ဓါနံ , ဧဝံဝေဒနော သိယံ အနာဂတမဒ္ဓါနံ, ဧဝံသညော သိယံ အနာဂတမဒ္ဓါနံ, ဧဝံသင်္ခါရော သိယံ အနာဂတမဒ္ဓါနံ, ဧဝံဝိညာဏော သိယံ အနာဂတမဒ္ဓါန’န္တိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခု, သိယာ ပဉ္စသု ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသု ဆန္ဒရာဂဝေမတ္တတာ’’တိ။

‘‘ကိတ္တာဝတာ ပန, ဘန္တေ, ခန္ဓာနံ ခန္ဓာဓိဝစနံ ဟောတီ’’တိ? ‘‘ယံ ကိဉ္စိ, ဘိက္ခု, ရူပံ – အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ, ဩဠာရိကံ ဝါ သုခုမံ ဝါ, ဟီနံ ဝါ ပဏီတံ ဝါ, ယံ ဒူရေ သန္တိကေ ဝါ – အယံ ရူပက္ခန္ဓော။ ယာ ကာစိ ဝေဒနာ – အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ, ဩဠာရိကာ ဝါ သုခုမာ ဝါ, ဟီနာ ဝါ ပဏီတာ ဝါ, ယာ ဒူရေ သန္တိကေ ဝါ – အယံ ဝေဒနာက္ခန္ဓော။ ယာ ကာစိ သညာ – အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာ။ပေ.။ ယာ ဒူရေ သန္တိကေ ဝါ – အယံ သညာက္ခန္ဓော။ ယေ ကေစိ သင်္ခါရာ – အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ, ဩဠာရိကာ ဝါ သုခုမာ ဝါ, ဟီနာ ဝါ ပဏီတာ ဝါ, ယေ ဒူရေ သန္တိကေ ဝါ – အယံ သင်္ခါရက္ခန္ဓော။ ယံ ကိဉ္စိ ဝိညာဏံ – အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ, ဩဠာရိကံ ဝါ သုခုမံ ဝါ, ဟီနံ ဝါ ပဏီတံ ဝါ, ယံ ဒူရေ သန္တိကေ ဝါ – အယံ ဝိညာဏက္ခန္ဓော။ ဧတ္တာဝတာ ခေါ, ဘိက္ခု, ခန္ဓာနံ ခန္ဓာဓိဝစနံ ဟောတီ’’တိ။

‘‘ကော နု ခေါ, ဘန္တေ, ဟေတု ကော ပစ္စယော ရူပက္ခန္ဓဿ ပညာပနာယ? ကော ဟေတု ကော ပစ္စယော ဝေဒနာက္ခန္ဓဿ ပညာပနာယ? ကော ဟေတု ကော ပစ္စယော သညာက္ခန္ဓဿ ပညာပနာယ? ကော ဟေတု ကော ပစ္စယော သင်္ခါရက္ခန္ဓဿ ပညာပနာယ? ကော ဟေတု ကော ပစ္စယော ဝိညာဏက္ခန္ဓဿ ပညာပနာယာ’’တိ?

‘‘စတ္တာရော ခေါ, ဘိက္ခု, မဟာဘူတာ ဟေတု, စတ္တာရော မဟာဘူတာ ပစ္စယော ရူပက္ခန္ဓဿ ပညာပနာယ။ ဖဿော ဟေတု, ဖဿော ပစ္စယော ဝေဒနာက္ခန္ဓဿ ပညာပနာယ။ ဖဿော ဟေတု, ဖဿော ပစ္စယော သညာက္ခန္ဓဿ ပညာပနာယ။ ဖဿော ဟေတု, ဖဿော ပစ္စယော သင်္ခါရက္ခန္ဓဿ ပညာပနာယ။ နာမရူပံ ခေါ, ဘိက္ခု, ဟေတု, နာမရူပံ ပစ္စယော ဝိညာဏက္ခန္ဓဿ ပညာပနာယာ’’တိ။

၈၇. ‘‘ကထံ ပန, ဘန္တေ, သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ဟောတီ’’တိ? ‘‘ဣဓ, ဘိက္ခု, အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနော အရိယာနံ အဒဿာဝီ အရိယဓမ္မဿ အကောဝိဒေါ အရိယဓမ္မေ အဝိနီတော သပ္ပုရိသာနံ အဒဿာဝီ သပ္ပုရိသဓမ္မဿ အကောဝိဒေါ သပ္ပုရိသဓမ္မေ အဝိနီတော ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ ရူပဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ အတ္တနိ ဝါ ရူပံ ရူပသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ; ဝေဒနံ အတ္တတော သမနုပဿတိ ဝေဒနာဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ အတ္တနိ ဝါ ဝေဒနံ ဝေဒနာယ ဝါ အတ္တာနံ; သညံ အတ္တတော သမနုပဿတိ သညာဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ အတ္တနိ ဝါ သညံ သညာယ ဝါ အတ္တာနံ; သင်္ခါရေ အတ္တတော သမနုပဿတိ သင်္ခါရဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ အတ္တနိ ဝါ သင်္ခါရေ သင်္ခါရေသု ဝါ အတ္တာနံ; ဝိညာဏံ အတ္တတော သမနုပဿတိ ဝိညာဏဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ အတ္တနိ ဝါ ဝိညာဏံ ဝိညာဏသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ။ ဧဝံ ခေါ , ဘိက္ခု, သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ဟောတီ’’တိ။

‘‘ကထံ ပန, ဘန္တေ, သက္ကာယဒိဋ္ဌိ န ဟောတီ’’တိ? ‘‘ဣဓ, ဘိက္ခု, သုတဝါ အရိယသာဝကော အရိယာနံ ဒဿာဝီ အရိယဓမ္မဿ ကောဝိဒေါ အရိယဓမ္မေ သုဝိနီတော သပ္ပုရိသာနံ ဒဿာဝီ သပ္ပုရိသဓမ္မဿ ကောဝိဒေါ သပ္ပုရိသဓမ္မေ သုဝိနီတော န ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ န ရူပဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ န အတ္တနိ ဝါ ရူပံ န ရူပသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ; န ဝေဒနံ အတ္တတော သမနုပဿတိ န ဝေဒနာဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ န အတ္တနိ ဝါ ဝေဒနံ န ဝေဒနာယ ဝါ အတ္တာနံ; န သညံ အတ္တတော သမနုပဿတိ န သညာဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ န အတ္တနိ ဝါ သညံ န သညာယ ဝါ အတ္တာနံ; န သင်္ခါရေ အတ္တတော သမနုပဿတိ န သင်္ခါရဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ န အတ္တနိ ဝါ သင်္ခါရေ န သင်္ခါရေသု ဝါ အတ္တာနံ; န ဝိညာဏံ အတ္တတော သမနုပဿတိ န ဝိညာဏဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ န အတ္တနိ ဝါ ဝိညာဏံ န ဝိညာဏသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခု, သက္ကာယဒိဋ္ဌိ န ဟောတီ’’တိ။

၈၈. ‘‘ကော နု ခေါ, ဘန္တေ, ရူပေ အဿာဒေါ, ကော အာဒီနဝေါ, ကိံ နိဿရဏံ? ကော ဝေဒနာယ အဿာဒေါ, ကော အာဒီနဝေါ, ကိံ နိဿရဏံ? ကော သညာယ အဿာဒေါ, ကော အာဒီနဝေါ, ကိံ နိဿရဏံ? ကော သင်္ခါရေသု အဿာဒေါ, ကော အာဒီနဝေါ, ကိံ နိဿရဏံ? ကော ဝိညာဏေ အဿာဒေါ, ကော အာဒီနဝေါ, ကိံ နိဿရဏ’’န္တိ? ‘‘ယံ ခေါ, ဘိက္ခု, ရူပံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခံ သောမနဿံ, အယံ ရူပေ အဿာဒေါ။ ယံ ရူပံ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ, အယံ ရူပေ အာဒီနဝေါ။ ယော ရူပေ ဆန္ဒရာဂဝိနယော ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနံ, ဣဒံ ရူပေ နိဿရဏံ။ ယံ ခေါ [ယဉ္စ (သျာ. ကံ.)], ဘိက္ခု, ဝေဒနံ ပဋိစ္စ။ သညံ ပဋိစ္စ။ သင်္ခါရေ ပဋိစ္စ။ ဝိညာဏံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခံ သောမနဿံ, အယံ ဝိညာဏေ အဿာဒေါ။ ယံ ဝိညာဏံ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ, အယံ ဝိညာဏေ အာဒီနဝေါ။ ယော ဝိညာဏေ ဆန္ဒရာဂဝိနယော ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနံ, ဣဒံ ဝိညာဏေ နိဿရဏ’’န္တိ။

၈၉. ‘‘ကထံ ပန, ဘန္တေ, ဇာနတော ကထံ ပဿတော ဣမသ္မိဉ္စ သဝိညာဏကေ ကာယေ ဗဟိဒ္ဓါ စ သဗ္ဗနိမိတ္တေသု အဟံကာရမမံကာရမာနာနုသယာ န ဟောန္တီ’’တိ? ‘‘ယံ ကိဉ္စိ, ဘိက္ခု, ရူပံ – အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ ဩဠာရိကံ ဝါ သုခုမံ ဝါ ဟီနံ ဝါ ပဏီတံ ဝါ ယံ ဒူရေ သန္တိကေ ဝါ – သဗ္ဗံ ရူပံ ‘နေတံ မမ, နေသောဟမသ္မိ, န မေသော အတ္တာ’တိ – ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတိ။ ယာ ကာစိ ဝေဒနာ။ ယာ ကာစိ သညာ။ ယေ ကေစိ သင်္ခါရာ။ ယံ ကိဉ္စိ ဝိညာဏံ – အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ ဩဠာရိကံ ဝါ သုခုမံ ဝါ ဟီနံ ဝါ ပဏီတံ ဝါ ယံ ဒူရေ သန္တိကေ ဝါ – သဗ္ဗံ ဝိညာဏံ ‘နေတံ မမ, နေသောဟမသ္မိ, န မေသော အတ္တာ’တိ – ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခု, ဇာနတော ဧဝံ ပဿတော ဣမသ္မိဉ္စ သဝိညာဏကေ ကာယေ ဗဟိဒ္ဓါ စ သဗ္ဗနိမိတ္တေသု အဟံကာရမမံကာရမာနာနုသယာ န ဟောန္တီ’’တိ။

၉၀. အထ ခေါ အညတရဿ ဘိက္ခုနော ဧဝံ စေတသော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ – ‘‘ဣတိ ကိရ, ဘော, ရူပံ အနတ္တာ, ဝေဒနာ အနတ္တာ, သညာ အနတ္တာ, သင်္ခါရာ အနတ္တာ, ဝိညာဏံ အနတ္တာ; အနတ္တကတာနိ ကမ္မာနိ ကမတ္တာနံ [ကထမတ္တာနံ (သံ. နိ. ၃.၈၂)] ဖုသိဿန္တီ’’တိ? အထ ခေါ ဘဂဝါ တဿ ဘိက္ခုနော စေတသာ စေတောပရိဝိတက္ကမညာယ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဌာနံ ခေါ ပနေတံ, ဘိက္ခဝေ, ဝိဇ္ဇတိ ယံ ဣဓေကစ္စော မောဃပုရိသော အဝိဒွါ အဝိဇ္ဇာဂတော တဏှာဓိပတေယျေန စေတသာ သတ္ထု သာသနံ အတိဓါဝိတဗ္ဗံ မညေယျ – ‘ဣတိ ကိရ, ဘော, ရူပံ အနတ္တာ, ဝေဒနာ အနတ္တာ, သညာ အနတ္တာ, သင်္ခါရာ အနတ္တာ, ဝိညာဏံ အနတ္တာ; အနတ္တကတာနိ ကမ္မာနိ ကမတ္တာနံ ဖုသိဿန္တီ’တိ။ ပဋိဝိနီတာ [ပဋိစ္စ ဝိနီတာ (သီ. ဣ.), ပဋိပုစ္ဆာမိ ဝိနီတာ (သျာ. ကံ.)] ခေါ မေ တုမှေ, ဘိက္ခဝေ , တတြ တတြ ဓမ္မေသု’’။

‘‘တံ ကိံ မညထ, ဘိက္ခဝေ, ရူပံ နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ’’တိ? ‘‘အနိစ္စံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝါ တံ သုခံ ဝါ’’တိ? ‘‘ဒုက္ခံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ, ကလ္လံ နု တံ သမနုပဿိတုံ – ‘ဧတံ မမ, ဧသောဟမသ္မိ, ဧသော မေ အတ္တာ’’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ , ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိံ မညထ, ဘိက္ခဝေ, ဝေဒနာ။ သညာ။ သင်္ခါရာ။ ဝိညာဏံ နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ’’တိ? ‘‘အနိစ္စံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝါ တံ သုခံ ဝါ’’တိ? ‘‘ဒုက္ခံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ, ကလ္လံ နု တံ သမနုပဿိတုံ – ‘ဧတံ မမ, ဧသောဟမသ္မိ, ဧသော မေ အတ္တာ’’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘တသ္မာတိဟ, ဘိက္ခဝေ, ယံ ကိဉ္စိ ရူပံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ ဩဠာရိကံ ဝါ သုခုမံ ဝါ ဟီနံ ဝါ ပဏီတံ ဝါ ယံ ဒူရေ သန္တိကေ ဝါ သဗ္ဗံ ရူပံ – ‘နေတံ မမ, နေသောဟမသ္မိ, န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယာ ကာစိ ဝေဒနာ။ ယာ ကာစိ သညာ။ ယေ ကေစိ သင်္ခါရာ။ ယံ ကိဉ္စိ ဝိညာဏံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ ဩဠာရိကံ ဝါ သုခုမံ ဝါ ဟီနံ ဝါ ပဏီတံ ဝါ ယံ ဒူရေ သန္တိကေ ဝါ သဗ္ဗံ ဝိညာဏံ – ‘နေတံ မမ, နေသောဟမသ္မိ, န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝံ ပဿံ, ဘိက္ခဝေ, သုတဝါ အရိယသာဝကော ရူပသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ, ဝေဒနာယပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ, သညာယပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ, သင်္ခါရေသုပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ, ဝိညာဏသ္မိမ္ပိ နိဗ္ဗိန္ဒတိ; နိဗ္ဗိန္ဒံ ဝိရဇ္ဇတိ , ဝိရာဂါ ဝိမုစ္စတိ။ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတီ’’တိ။

ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနာ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒုန္တိ။ ဣမသ္မိဉ္စ ပန ဝေယျာကရဏသ္မိံ ဘညမာနေ သဋ္ဌိမတ္တာနံ ဘိက္ခူနံ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တာနိ ဝိမုစ္စိံသူတိ။

မဟာပုဏ္ဏမသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ နဝမံ။

၁၀. စူဠပုဏ္ဏမသုတ္တံ

၉၁. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ပုဗ္ဗာရာမေ မိဂါရမာတုပါသာဒေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ တဒဟုပေါသထေ ပန္နရသေ ပုဏ္ဏာယ ပုဏ္ဏမာယ ရတ္တိယာ ဘိက္ခုသံဃပရိဝုတော အဗ္ဘောကာသေ နိသိန္နော ဟောတိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ တုဏှီဘူတံ တုဏှီဘူတံ ဘိက္ခုသသံဃံ အနုဝိလောကေတွာ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဇာနေယျ နု ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အသပ္ပုရိသော အသပ္ပုရိသံ – ‘အသပ္ပုရိသော အယံ ဘဝ’’’န္တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘သာဓု, ဘိက္ခဝေ; အဋ္ဌာနမေတံ, ဘိက္ခဝေ, အနဝကာသော ယံ အသပ္ပုရိသော အသပ္ပုရိသံ ဇာနေယျ – ‘အသပ္ပုရိသော အယံ ဘဝ’န္တိ။ ဇာနေယျ ပန, ဘိက္ခဝေ, အသပ္ပုရိသော သပ္ပုရိသံ – ‘သပ္ပုရိသော အယံ ဘဝ’’’န္တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘သာဓု, ဘိက္ခဝေ; ဧတမ္ပိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အဋ္ဌာနံ အနဝကာသော ယံ အသပ္ပုရိသော သပ္ပုရိသံ ဇာနေယျ – ‘သပ္ပုရိသော အယံ ဘဝ’န္တိ။ အသပ္ပုရိသော, ဘိက္ခဝေ, အဿဒ္ဓမ္မသမန္နာဂတော ဟောတိ, အသပ္ပုရိသဘတ္တိ [အသပ္ပုရိသဘတ္တီ (သဗ္ဗတ္ထ)] ဟောတိ, အသပ္ပုရိသစိန္တီ ဟောတိ, အသပ္ပုရိသမန္တီ ဟောတိ, အသပ္ပုရိသဝါစော ဟောတိ, အသပ္ပုရိသကမ္မန္တော ဟောတိ, အသပ္ပုရိသဒိဋ္ဌိ [အသပ္ပုရိသဒိဋ္ဌီ (သဗ္ဗတ္ထ)] ဟောတိ; အသပ္ပုရိသဒါနံ ဒေတိ’’။

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, အသပ္ပုရိသော အဿဒ္ဓမ္မသမန္နာဂတော ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, အသပ္ပုရိသော အဿဒ္ဓေါ ဟောတိ, အဟိရိကော ဟောတိ, အနောတ္တပ္ပီ ဟောတိ, အပ္ပဿုတော ဟောတိ , ကုသီတော ဟောတိ, မုဋ္ဌဿတိ ဟောတိ, ဒုပ္ပညော ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အသပ္ပုရိသော အဿဒ္ဓမ္မသမန္နာဂတော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, အသပ္ပုရိသော အသပ္ပုရိသဘတ္တိ ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, အသပ္ပုရိသဿ ယေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ အဿဒ္ဓါ အဟိရိကာ အနောတ္တပ္ပိနော အပ္ပဿုတာ ကုသီတာ မုဋ္ဌဿတိနော ဒုပ္ပညာ တျာဿ မိတ္တာ ဟောန္တိ တေ သဟာယာ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အသပ္ပုရိသော အသပ္ပုရိသဘတ္တိ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, အသပ္ပုရိသော အသပ္ပုရိသစိန္တီ ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, အသပ္ပုရိသော အတ္တဗျာဗာဓါယပိ စေတေတိ, ပရဗျာဗာဓါယပိ စေတေတိ, ဥဘယဗျာဗာဓါယပိ စေတေတိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အသပ္ပုရိသော အသပ္ပုရိသစိန္တီ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, အသပ္ပုရိသော အသပ္ပုရိသမန္တီ ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, အသပ္ပုရိသော အတ္တဗျာဗာဓါယပိ မန္တေတိ, ပရဗျာဗာဓါယပိ မန္တေတိ, ဥဘယဗျာဗာဓါယပိ မန္တေတိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အသပ္ပုရိသော အသပ္ပုရိသမန္တီ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, အသပ္ပုရိသော အသပ္ပုရိသဝါစော ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, အသပ္ပုရိသော မုသာဝါဒီ ဟောတိ, ပိသုဏဝါစော ဟောတိ, ဖရုသဝါစော ဟောတိ , သမ္ဖပ္ပလာဣ ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အသပ္ပုရိသော အသပ္ပုရိသဝါစော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, အသပ္ပုရိသော အသပ္ပုရိသကမ္မန္တော ဟောတိ? ဣဓ , ဘိက္ခဝေ, အသပ္ပုရိသော ပါဏာတိပါတီ ဟောတိ, အဒိန္နာဒါယီ ဟောတိ, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရီ ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အသပ္ပုရိသော အသပ္ပုရိသကမ္မန္တော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, အသပ္ပုရိသော အသပ္ပုရိသဒိဋ္ဌိ ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, အသပ္ပုရိသော ဧဝံဒိဋ္ဌိ [ဧဝံဒိဋ္ဌီ (သီ. ဣ.), ဧဝံဒိဋ္ဌိကော (သျာ. ကံ.)] ဟောတိ – ‘နတ္ထိ ဒိန္နံ, နတ္ထိ ယိဋ္ဌံ, နတ္ထိ ဟုတံ, နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ [သုက္ကဋဒုက္ကဋာနံ (သီ. ဣ.)] ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော, နတ္ထိ အယံ လောကော, နတ္ထိ ပရော လောကော, နတ္ထိ မာတာ, နတ္ထိ ပိတာ, နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ, နတ္ထိ လောကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ သမ္မဂ္ဂတာ [သမဂ္ဂတာ (က.)] သမ္မာပဋိပန္နာ, ယေ ဣမဉ္စ လောကံ ပရဉ္စ လောကံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒေန္တီ’တိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အသပ္ပုရိသော အသပ္ပုရိသဒိဋ္ဌိ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, အသပ္ပုရိသော အသပ္ပုရိသဒါနံ ဒေတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, အသပ္ပုရိသော အသက္ကစ္စံ ဒါနံ ဒေတိ, အသဟတ္ထာ ဒါနံ ဒေတိ, အစိတ္တီကတွာ ဒါနံ ဒေတိ, အပဝိဋ္ဌံ ဒါနံ ဒေတိ အနာဂမနဒိဋ္ဌိကော ဒါနံ ဒေတိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အသပ္ပုရိသော အသပ္ပုရိသဒါနံ ဒေတိ။

‘‘သော, ဘိက္ခဝေ, အသပ္ပုရိသော ဧဝံ အဿဒ္ဓမ္မသမန္နာဂတော, ဧဝံ အသပ္ပုရိသဘတ္တိ, ဧဝံ အသပ္ပုရိသစိန္တီ, ဧဝံ အသပ္ပုရိသမန္တီ, ဧဝံ အသပ္ပုရိသဝါစော, ဧဝံ အသပ္ပုရိသကမ္မန္တော, ဧဝံ အသပ္ပုရိသဒိဋ္ဌိ; ဧဝံ အသပ္ပုရိသဒါနံ ဒတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ယာ အသပ္ပုရိသာနံ ဂတိ တတ္ထ ဥပပဇ္ဇတိ။ ကာ စ, ဘိက္ခဝေ, အသပ္ပုရိသာနံ ဂတိ? နိရယော ဝါ တိရစ္ဆာနယောနိ ဝါ။

၉၂. ‘‘ဇာနေယျ နု ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သပ္ပုရိသော သပ္ပုရိသံ – ‘သပ္ပုရိသော အယံ ဘဝ’’’န္တိ? ‘‘ဧဝံ , ဘန္တေ’’။ ‘‘သာဓု, ဘိက္ခဝေ; ဌာနမေတံ, ဘိက္ခဝေ, ဝိဇ္ဇတိ ယံ သပ္ပုရိသော သပ္ပုရိသံ ဇာနေယျ – ‘သပ္ပုရိသော အယံ ဘဝ’န္တိ။ ဇာနေယျ ပန, ဘိက္ခဝေ, သပ္ပုရိသော အသပ္ပုရိသံ – ‘အသပ္ပုရိသော အယံ ဘဝ’’’န္တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘သာဓု, ဘိက္ခဝေ; ဧတမ္ပိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ ယံ သပ္ပုရိသော အသပ္ပုရိသံ ဇာနေယျ – ‘အသပ္ပုရိသော အယံ ဘဝ’န္တိ။ သပ္ပုရိသော, ဘိက္ခဝေ, သဒ္ဓမ္မသမန္နာဂတော ဟောတိ, သပ္ပုရိသဘတ္တိ ဟောတိ, သပ္ပုရိသစိန္တီ ဟောတိ, သပ္ပုရိသမန္တီ ဟောတိ, သပ္ပုရိသဝါစော ဟောတိ, သပ္ပုရိသကမ္မန္တော ဟောတိ, သပ္ပုရိသဒိဋ္ဌိ ဟောတိ; သပ္ပုရိသဒါနံ ဒေတိ’’။

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, သပ္ပုရိသော သဒ္ဓမ္မသမန္နာဂတော ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, သပ္ပုရိသော သဒ္ဓေါ ဟောတိ, ဟိရိမာ ဟောတိ, ဩတ္တပ္ပီ ဟောတိ, ဗဟုဿုတော ဟောတိ, အာရဒ္ဓဝီရိယော ဟောတိ, ဥပဋ္ဌိတဿတိ ဟောတိ, ပညဝါ ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သပ္ပုရိသော သဒ္ဓမ္မသမန္နာဂတော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, သပ္ပုရိသော သပ္ပုရိသဘတ္တိ ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, သပ္ပုရိသဿ ယေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ သဒ္ဓါ ဟိရိမန္တော ဩတ္တပ္ပိနော ဗဟုဿုတာ အာရဒ္ဓဝီရိယာ ဥပဋ္ဌိတဿတိနော ပညဝန္တော တျာဿ မိတ္တာ ဟောန္တိ, တေ သဟာယာ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သပ္ပုရိသော သပ္ပုရိသဘတ္တိ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, သပ္ပုရိသော သပ္ပုရိသစိန္တီ ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, သပ္ပုရိသော နေဝတ္တဗျာဗာဓါယ စေတေတိ, န ပရဗျာဗာဓါယ စေတေတိ, န ဥဘယဗျာဗာဓါယ စေတေတိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သပ္ပုရိသော သပ္ပုရိသစိန္တီ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, သပ္ပုရိသော သပ္ပုရိသမန္တီ ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, သပ္ပုရိသော နေဝတ္တဗျာဗာဓါယ မန္တေတိ, န ပရဗျာဗာဓါယ မန္တေတိ, န ဥဘယဗျာဗာဓါယ မန္တေတိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သပ္ပုရိသော သပ္ပုရိသမန္တီ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, သပ္ပုရိသော သပ္ပုရိသဝါစော ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, သပ္ပုရိသော မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ပိသုဏာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ဖရုသာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, သမ္ဖပ္ပလာပါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သပ္ပုရိသော သပ္ပုရိသဝါစော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, သပ္ပုရိသော သပ္ပုရိသကမ္မန္တော ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, သပ္ပုရိသော ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သပ္ပုရိသော သပ္ပုရိသကမ္မန္တော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ , ဘိက္ခဝေ, သပ္ပုရိသော သပ္ပုရိသဒိဋ္ဌိ ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, သပ္ပုရိသော ဧဝံဒိဋ္ဌိ ဟောတိ – ‘အတ္ထိ ဒိန္နံ, အတ္ထိ ယိဋ္ဌံ, အတ္ထိ ဟုတံ, အတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော, အတ္ထိ အယံ လောကော , အတ္ထိ ပရော လောကော, အတ္ထိ မာတာ, အတ္ထိ ပိတာ, အတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ, အတ္ထိ လောကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ သမ္မဂ္ဂတာ သမ္မာပဋိပန္နာ ယေ ဣမဉ္စ လောကံ ပရဉ္စ လောကံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒေန္တီ’တိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သပ္ပုရိသော သပ္ပုရိသဒိဋ္ဌိ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, သပ္ပုရိသော သပ္ပုရိသဒါနံ ဒေတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, သပ္ပုရိသော သက္ကစ္စံ ဒါနံ ဒေတိ, သဟတ္ထာ ဒါနံ ဒေတိ, စိတ္တီကတွာ ဒါနံ ဒေတိ, အနပဝိဋ္ဌံ ဒါနံ ဒေတိ, အာဂမနဒိဋ္ဌိကော ဒါနံ ဒေတိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သပ္ပုရိသော သပ္ပုရိသဒါနံ ဒေတိ။

‘‘သော, ဘိက္ခဝေ, သပ္ပုရိသော ဧဝံ သဒ္ဓမ္မသမန္နာဂတော, ဧဝံ သပ္ပုရိသဘတ္တိ, ဧဝံ သပ္ပုရိသစိန္တီ, ဧဝံ သပ္ပုရိသမန္တီ, ဧဝံ သပ္ပုရိသဝါစော, ဧဝံ သပ္ပုရိသကမ္မန္တော, ဧဝံ သပ္ပုရိသဒိဋ္ဌိ; ဧဝံ သပ္ပုရိသဒါနံ ဒတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ယာ သပ္ပုရိသာနံ ဂတိ တတ္ထ ဥပပဇ္ဇတိ။ ကာ စ, ဘိက္ခဝေ, သပ္ပုရိသာနံ ဂတိ? ဒေဝမဟတ္တတာ ဝါ မနုဿမဟတ္တတာ ဝါ’’တိ။

ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနာ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒုန္တိ။

စူဠပုဏ္ဏမသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ဒသမံ။

ဒေဝဒဟဝဂ္ဂေါ နိဋ္ဌိတော ပဌမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ဒေဝဒဟံ ပဉ္စတ္တယံ၊ ကိန္တိ-သာမ-သုနက္ခတ္တံ။

သပ္ပါယ-ဂဏ-ဂေါပက-မဟာပုဏ္ဏစူဠပုဏ္ဏဉ္စာတိ။