ရာဇဝဂ္ဂေါ

၄. ရာဇဝဂ္ဂေါ

၁. ဃဋိကာရသုတ္တံ

၂၈၂. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ကောသလေသု စာရိကံ စရတိ မဟတာ ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိံ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ မဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မ အညတရသ္မိံ ပဒေသေ သိတံ ပါတွာကာသိ။ အထ ခေါ အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ကော နု ခေါ ဟေတု, ကော ပစ္စယော ဘဂဝတော သိတဿ ပါတုကမ္မာယ? န အကာရဏေန [န အကာရဏေ (သီ.)] တထာဂတာ သိတံ ပါတုကရောန္တီ’’တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဧကံသံ စီဝရံ [ဥတ္တရာသင်္ဂ (သျာ. ကံ.)] ကတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကော နု ခေါ, ဘန္တေ, ဟေတု, ကော ပစ္စယော ဘဂဝတော သိတဿ ပါတုကမ္မာယ? န အကာရဏေန တထာဂတာ သိတံ ပါတုကရောန္တီ’’တိ။ ‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ, အာနန္ဒ, ဣမသ္မိံ ပဒေသေ ဝေဂဠိင်္ဂံ [ဝေဟလိင်္ဂံ (သီ.), ဝေဘလိဂံ (သျာ. ကံ.), ဝေဘလိင်္ဂံ (ဣ.)] နာမ ဂါမနိဂမော အဟောသိ ဣဒ္ဓေါ စေဝ ဖီတော စ ဗဟုဇနော အာကိဏ္ဏမနုဿော။ ဝေဂဠိင်္ဂံ ခေါ, အာနန္ဒ, ဂါမနိဂမံ ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဥပနိဿာယ ဝိဟာသိ။ ဣဓ သုဒံ, အာနန္ဒ, ကဿပဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ အာရာမော အဟောသိ။ ဣဓ သုဒံ, အာနန္ဒ, ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ နိသိန္နကော ဘိက္ခုသသံဃံ ဩဝဒတီ’’တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော စတုဂ္ဂုဏံ သံဃာဋိံ ပညပေတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘တေန ဟိ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ နိသီဒတု ဧတ္ထ။ အယံ ဘူမိပဒေသော ဒွီဟိ အရဟန္တေဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေဟိ ပရိဘုတ္တော ဘဝိဿတီ’’တိ။ နိသီဒိ ဘဂဝါ ပညတ္တေ အာသနေ။ နိသဇ္ဇ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာမန္တေသိ –

‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ, အာနန္ဒ, ဣမသ္မိံ ပဒေသေ ဝေဂဠိင်္ဂံ နာမ ဂါမနိဂမော အဟောသိ ဣဒ္ဓေါ စေဝ ဖီတော စ ဗဟုဇနော အာကိဏ္ဏမနုဿော။ ဝေဂဠိင်္ဂံ ခေါ, အာနန္ဒ, ဂါမနိဂမံ ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဥပနိဿာယ ဝိဟာသိ။ ဣဓ သုဒံ, အာနန္ဒ, ကဿပဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ အာရာမော အဟောသိ။ ဣဓ သုဒံ, အာနန္ဒ, ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ နိသိန္နကော ဘိက္ခုသသံဃံ ဩဝဒတိ။

၂၈၃. ‘‘ဝေဂဠိင်္ဂေ ခေါ, အာနန္ဒ, ဂါမနိဂမေ ဃဋိကာရော [ဃဋီကာရော (သီ. ဣ.)] နာမ ကုမ္ဘကာရော ကဿပဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဥပဋ္ဌာကော အဟောသိ အဂ္ဂုပဋ္ဌာကော။ ဃဋိကာရဿ ခေါ, အာနန္ဒ, ကုမ္ဘကာရဿ ဇောတိပါလော နာမ မာဏဝေါ သဟာယော အဟောသိ ပိယသဟာယော။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ဃဋိကာရော ကုမ္ဘကာရော ဇောတိပါလံ မာဏဝံ အာမန္တေသိ – ‘အာယာမ, သမ္မ ဇောတိပါလ, ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိဿာမ။ သာဓုသမ္မတဉှိ မေ တဿ ဘဂဝတော ဒဿနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿာ’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, အာနန္ဒ, ဇောတိပါလော မာဏဝေါ ဃဋိကာရံ ကုမ္ဘကာရံ ဧတဒဝေါစ – ‘အလံ, သမ္မ ဃဋိကာရ။ ကိံ ပန တေန မုဏ္ဍကေန သမဏကေန ဒိဋ္ဌေနာ’တိ? ဒုတိယမ္ပိ ခေါ, အာနန္ဒ။ပေ.။ တတိယမ္ပိ ခေါ, အာနန္ဒ, ဃဋိကာရော ကုမ္ဘကာရော ဇောတိပါလံ မာဏဝံ ဧတဒဝေါစ – ‘အာယာမ, သမ္မ ဇောတိပါလ, ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိဿာမ။ သာဓုသမ္မတဉှိ မေ တဿ ဘဂဝတော ဒဿနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿာ’တိ။ တတိယမ္ပိ ခေါ, အာနန္ဒ, ဇောတိပါလော မာဏဝေါ ဃဋိကာရံ ကုမ္ဘကာရံ ဧတဒဝေါစ – ‘အလံ, သမ္မ ဃဋိကာရ။ ကိံ ပန တေန မုဏ္ဍကေန သမဏကေန ဒိဋ္ဌေနာ’တိ? ‘တေန ဟိ, သမ္မ ဇောတိပါလ, သောတ္တိသိနာနိံ [သောတ္တိံ သိနာနိံ (သီ. ဣ.), သောတ္တိသိနာနံ (သျာ. ကံ. က.)] အာဒါယ [အာဟရ (က.)] နဒိံ ဂမိဿာမ သိနာယိတု’န္တိ။ ‘ဧဝံ သမ္မာ’တိ ခေါ, အာနန္ဒ, ဇောတိပါလော မာဏဝေါ ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ ပစ္စဿောသိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ဃဋိကာရော စ ကုမ္ဘကာရော ဇောတိပါလော စ မာဏဝေါ သောတ္တိသိနာနိံ အာဒါယ နဒိံ အဂမံသု သိနာယိတုံ’။

၂၈၄. ‘‘အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ဃဋိကာရော ကုမ္ဘကာရော ဇောတိပါလံ မာဏဝံ အာမန္တေသိ – ‘အယံ, သမ္မ ဇောတိပါလ, ကဿပဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ အဝိဒူရေ အာရာမော။ အာယာမ, သမ္မ ဇောတိပါလ, ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိဿာမ။ သာဓုသမ္မတဉှိ မေ တဿ ဘဂဝတော ဒဿနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿာ’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, အာနန္ဒ, ဇောတိပါလော မာဏဝေါ ဃဋိကာရံ ကုမ္ဘကာရံ ဧတဒဝေါစ – ‘အလံ, သမ္မ ဃဋိကာရ။ ကိံ ပန တေန မုဏ္ဍကေန သမဏကေန ဒိဋ္ဌေနာ’တိ? ဒုတိယမ္ပိ ခေါ, အာနန္ဒ။ပေ.။ တတိယမ္ပိ ခေါ, အာနန္ဒ, ဃဋိကာရော ကုမ္ဘကာရော ဇောတိပါလံ မာဏဝံ ဧတဒဝေါစ – ‘အယံ, သမ္မ ဇောတိပါလ, ကဿပဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ အဝိဒူရေ အာရာမော။ အာယာမ, သမ္မ ဇောတိပါလ, ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိဿာမ။ သာဓုသမ္မတဉှိ မေ တဿ ဘဂဝတော ဒဿနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿာ’တိ။ တတိယမ္ပိ ခေါ, အာနန္ဒ, ဇောတိပါလော မာဏဝေါ ဃဋိကာရံ ကုမ္ဘကာရံ ဧတဒဝေါစ – ‘အလံ, သမ္မ ဃဋိကာရ။ ကိံ ပန တေန မုဏ္ဍကေန သမဏကေန ဒိဋ္ဌေနာ’တိ? အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ဃဋိကာရော ကုမ္ဘကာရော ဇောတိပါလံ မာဏဝံ ဩဝဋ္ဋိကာယံ ပရာမသိတွာ ဧတဒဝေါစ – ‘အယံ, သမ္မ ဇောတိပါလ, ကဿပဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ အဝိဒူရေ အာရာမော။ အာယာမ, သမ္မ ဇောတိပါလ, ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိဿာမ။ သာဓုသမ္မတဉှိ မေ တဿ ဘဂဝတော ဒဿနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿာ’တိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ဇောတိပါလော မာဏဝေါ ဩဝဋ္ဋိကံ ဝိနိဝဋ္ဋေတွာ [ဝိနိဝေဌေတွာ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဃဋိကာရံ ကုမ္ဘကာရံ ဧတဒဝေါစ – ‘အလံ, သမ္မ ဃဋိကာရ။ ကိံ ပန တေန မုဏ္ဍကေန သမဏကေန ဒိဋ္ဌေနာ’တိ? အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ဃဋိကာရော ကုမ္ဘကာရော ဇောတိပါလံ မာဏဝံ သီသံနှာတံ [သသီသံ နဟာတံ (သီ.), သီသနှာတံ (သျာ. ကံ.)] ကေသေသု ပရာမသိတွာ ဧတဒဝေါစ – ‘အယံ, သမ္မ ဇောတိပါလ, ကဿပဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ အဝိဒူရေ အာရာမော။ အာယာမ, သမ္မ ဇောတိပါလ, ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိဿာမ ။ သာဓုသမ္မတဉှိ မေ တဿ ဘဂဝတော ဒဿနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿာ’တိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ဇောတိပါလဿ မာဏဝဿ ဧတဒဟောသိ – ‘အစ္ဆရိယံ ဝတ, ဘော, အဗ္ဘုတံ ဝတ, ဘော! ယတြ ဟိ နာမာယံ ဃဋိကာရော ကုမ္ဘကာရော ဣတ္တရဇစ္စော သမာနော အမှာကံ သီသံနှာတာနံ ကေသေသု ပရာမသိတဗ္ဗံ မညိဿတိ; န ဝတိဒံ ကိရ ဩရကံ မညေ ဘဝိဿတီ’တိ; ဃဋိကာရံ ကုမ္ဘကာရံ ဧတဒဝေါစ – ‘ယာဝတာဒေါဟိပိ [ယာဝေတဒေါဟိပိ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)], သမ္မ ဃဋိကာရာ’တိ? ‘ယာဝတာဒေါဟိပိ, သမ္မ ဇောတိပါလ။ တထာ ဟိ ပန မေ သာဓုသမ္မတံ တဿ ဘဂဝတော ဒဿနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿာ’တိ။ ‘တေန ဟိ, သမ္မ ဃဋိကာရ, မုဉ္စ; ဂမိဿာမာ’တိ။

၂၈၅. ‘‘အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ဃဋိကာရော စ ကုမ္ဘကာရော ဇောတိပါလော စ မာဏဝေါ ယေန ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ဃဋိကာရော ကုမ္ဘကာရော ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဇောတိပါလော ပန မာဏဝေါ ကဿပေန ဘဂဝတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ, အာနန္ဒ, ဃဋိကာရော ကုမ္ဘကာရော ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဧတဒဝေါစ – ‘အယံ မေ, ဘန္တေ, ဇောတိပါလော မာဏဝေါ သဟာယော ပိယသဟာယော။ ဣမဿ ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေတူ’တိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဃဋိကာရဉ္စ ကုမ္ဘကာရံ ဇောတိပါလဉ္စ မာဏဝံ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေသိ သမာဒပေသိ သမုတ္တေဇေသိ သမ္ပဟံသေသိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ဃဋိကာရော စ ကုမ္ဘကာရော ဇောတိပါလော စ မာဏဝေါ ကဿပေန ဘဂဝတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿိတာ သမာဒပိတာ သမုတ္တေဇိတာ သမ္ပဟံသိတာ ကဿပဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကမိံသု။

၂၈၆. ‘‘အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ဇောတိပါလော မာဏဝေါ ဃဋိကာရံ ကုမ္ဘကာရံ ဧတဒဝေါစ – ‘ဣမံ နု တွံ, သမ္မ ဃဋိကာရ, ဓမ္မံ သုဏန္တော အထ စ ပန အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ န ပဗ္ဗဇိဿသီ’တိ? ‘နနု မံ, သမ္မ ဇောတိပါလ, ဇာနာသိ, အန္ဓေ ဇိဏ္ဏေ မာတာပိတရော ပေါသေမီ’တိ? ‘တေန ဟိ, သမ္မ ဃဋိကာရ, အဟံ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’တိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ဃဋိကာရော စ ကုမ္ဘကာရော ဇောတိပါလော စ မာဏဝေါ ယေန ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ တေနုပသင်္ကမိံသု ; ဥပသင်္ကမိတွာ ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ, အာနန္ဒ, ဃဋိကာရော ကုမ္ဘကာရော ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဧတဒဝေါစ – ‘အယံ မေ, ဘန္တေ, ဇောတိပါလော မာဏဝေါ သဟာယော ပိယသဟာယော။ ဣမံ ဘဂဝါ ပဗ္ဗာဇေတူ’တိ။ အလတ္ထ ခေါ, အာနန္ဒ, ဇောတိပါလော မာဏဝေါ ကဿပဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ, အလတ္ထ ဥပသမ္ပဒံ။

၂၈၇. ‘‘အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ အစိရူပသမ္ပန္နေ ဇောတိပါလေ မာဏဝေ အဍ္ဎမာသုပသမ္ပန္နေ ဝေဂဠိင်္ဂေ ယထာဘိရန္တံ ဝိဟရိတွာ ယေန ဗာရာဏသီ တေန စာရိကံ ပက္ကာမိ။ အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော ယေန ဗာရာဏသီ တဒဝသရိ။ တတြ သုဒံ, အာနန္ဒ, ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဗာရာဏသိယံ ဝိဟရတိ ဣသိပတနေ မိဂဒါယေ ။ အဿောသိ ခေါ, အာနန္ဒ, ကိကီ ကာသိရာဇာ – ‘ကဿပေါ ကိရ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဗာရာဏသိံ အနုပ္ပတ္တော ဗာရာဏသိယံ ဝိဟရတိ ဣသိပတနေ မိဂဒါယေ’တိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ကိကီ ကာသိရာဇာ ဘဒြာနိ ဘဒြာနိ ယာနာနိ ယောဇာပေတွာ ဘဒြံ [ဘဒြံ ဘဒြံ (က.)] ယာနံ အဘိရုဟိတွာ ဘဒြေဟိ ဘဒြေဟိ ယာနေဟိ ဗာရာဏသိယာ နိယျာသိ မဟစ္စရာဇာနုဘာဝေန [မဟစ္စာ ရာဇာနုဘာဝေန (သီ.), မဟတာ ရာဇာနုဘာဝေန (ဣ.)] ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဒဿနာယ။ ယာဝတိကာ ယာနဿ ဘူမိ ယာနေန ဂန္တွာ ယာနာ ပစ္စောရောဟိတွာ ပတ္တိကောဝ ယေန ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ, အာနန္ဒ, ကိကိံ ကာသိရာဇာနံ ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေသိ သမာဒပေသိ သမုတ္တေဇေသိ သမ္ပဟံသေသိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ကိကီ ကာသိရာဇာ ကဿပေန ဘဂဝတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿိတော သမာဒပိတော သမုတ္တေဇိတော သမ္ပဟံသိတော ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဧတဒဝေါစ – ‘အဓိဝါသေတု မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ သွာတနာယ ဘတ္တံ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသံဃေနာ’တိ။ အဓိဝါသေသိ ခေါ, အာနန္ဒ, ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ တုဏှီဘာဝေန။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ကိကီ ကာသိရာဇာ ကဿပဿ ဘဂဝတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ အဓိဝါသနံ ဝိဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ကိကီ ကာသိရာဇာ တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန သကေ နိဝေသနေ ပဏီတံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ပဋိယာဒါပေတွာ ပဏ္ဍုပုဋကဿ [ပဏ္ဍုမုဋီကဿ (သီ. ဣ.), ပဏ္ဍုမုဒိကဿ (သျာ. ကံ.)] သာလိနော ဝိဂတကာဠကံ အနေကသူပံ အနေကဗျဉ္ဇနံ, ကဿပဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ကာလံ အာရောစာပေသိ – ‘ကာလော, ဘန္တေ, နိဋ္ဌိတံ ဘတ္တ’န္တိ။

၂၈၈. ‘‘အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန ကိကိဿ ကာသိရညော နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသံဃေန။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ကိကီ ကာသိရာဇာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသသံဃံ ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန သဟတ္ထာ သန္တပ္ပေသိ သမ္ပဝါရေသိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ကိကီ ကာသိရာဇာ ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဘုတ္တာဝိံ ဩနီတပတ္တပါဏိံ အညတရံ နီစံ အာသနံ ဂဟေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ, အာနန္ဒ, ကိကီ ကာသိရာဇာ ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဧတဒဝေါစ – ‘အဓိဝါသေတု မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဗာရာဏသိယံ ဝဿာဝါသံ; ဧဝရူပံ သံဃဿ ဥပဋ္ဌာနံ ဘဝိဿတီ’တိ။ ‘အလံ, မဟာရာဇ။ အဓိဝုတ္ထော မေ ဝဿာဝါသော’တိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ, အာနန္ဒ။ တတိယမ္ပိ ခေါ, အာနန္ဒ, ကိကီ ကာသိရာဇာ ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဧတဒဝေါစ – ‘အဓိဝါသေတု မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဗာရာဏသိယံ ဝဿာဝါသံ; ဧဝရူပံ သံဃဿ ဥပဋ္ဌာနံ ဘဝိဿတီ’တိ။ ‘အလံ, မဟာရာဇ။ အဓိဝုတ္ထော မေ ဝဿာဝါသော’တိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ကိကိဿ ကာသိရညော ‘န မေ ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ အဓိဝါသေတိ ဗာရာဏသိယံ ဝဿာဝါသ’န္တိ အဟုဒေဝ အညထတ္တံ , အဟု ဒေါမနဿံ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ကိကီ ကာသိရာဇာ ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဧတဒဝေါစ – ‘အတ္ထိ နု ခေါ, ဘန္တေ, အညော ကောစိ မယာ ဥပဋ္ဌာကတရော’တိ?

‘‘‘အတ္ထိ, မဟာရာဇ, ဝေဂဠိင်္ဂံ နာမ ဂါမနိဂမော။ တတ္ထ ဃဋိကာရော နာမ ကုမ္ဘကာရော; သော မေ ဥပဋ္ဌာကော အဂ္ဂုပဋ္ဌာကော။ တုယှံ ခေါ ပန, မဟာရာဇ, န မေ ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ အဓိဝါသေတိ ဗာရာဏသိယံ ဝဿာဝါသန္တိ အတ္ထေဝ [အတ္ထိ (သီ. ဣ.)] အညထတ္တံ, အတ္ထိ ဒေါမနဿံ။ တယိဒံ ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ [ဃဋိကာရေ ကုမ္ဘကာရေ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] နတ္ထိ စ န စ ဘဝိဿတိ။ ဃဋိကာရော ခေါ, မဟာရာဇ, ကုမ္ဘကာရော ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂတော, ဓမ္မံ သရဏံ ဂတော, သသံဃံ သရဏံ ဂတော။ ဃဋိကာရော ခေါ, မဟာရာဇ, ကုမ္ဘကာရော ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော, အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတော, မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတော, သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတော။ ဃဋိကာရော ခေါ, မဟာရာဇ, ကုမ္ဘကာရော ဗုဒ္ဓေ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန သမန္နာဂတော, ဓမ္မေ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန သမန္နာဂတော, သံဃေ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန သမန္နာဂတော, အရိယကန္တေဟိ သီလေဟိ သမန္နာဂတော။ ဃဋိကာရော ခေါ, မဟာရာဇ, ကုမ္ဘကာရော ဒုက္ခေ နိက္ကင္ခော, ဒုက္ခသမုဒယေ နိက္ကင္ခော, ဒုက္ခနိရောဓေ နိက္ကင္ခော, ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ နိက္ကင္ခော။ ဃဋိကာရော ခေါ, မဟာရာဇ, ကုမ္ဘကာရော ဧကဘတ္တိကော ဗြဟ္မစာရီ သီလဝါ ကလျာဏဓမ္မော။ ဃဋိကာရော ခေါ, မဟာရာဇ, ကုမ္ဘကာရော နိက္ခိတ္တမဏိသုဝဏ္ဏော အပေတဇာတရူပရဇတော ။ ဃဋိကာရော ခေါ, မဟာရာဇ, ကုမ္ဘကာရော ပန္နမုသလော န သဟတ္ထာ ပထဝိံ ခဏတိ [ကုမ္ဘကာရော န မုသလေန န သဟတ္ထာ ပဌဝိံ ခဏတိ (သျာ. ကံ. ဣ.), ကုမ္ဘကာရော န မုသလေန သဟတ္ထာ ပထဝိဉ္စ ခဏတိ (က.)]။ ယံ ဟောတိ ကူလပလုဂ္ဂံ ဝါ မူသိကုက္ကရော [မူသိကုက္ကုရော (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဝါ တံ ကာဇေန အာဟရိတွာ ဘာဇနံ ကရိတွာ ဧဝမာဟ – ‘‘ဧတ္ထ ယော ဣစ္ဆတိ တဏ္ဍုလပဋိဘသ္တာနိ [တဏ္ဍုလ ပဘိဝတ္တာနိ (သီ. ဣ.)] ဝါ မုဂ္ဂပဋိဘသ္တာနိ ဝါ ကဠာယပဋိဘသ္တာနိ ဝါ နိက္ခိပိတွာ ယံ ဣစ္ဆတိ တံ ဟရတူ’’တိ။ ဃဋိကာရော ခေါ, မဟာရာဇ, ကုမ္ဘကာရော အန္ဓေ ဇိဏ္ဏေ မာတာပိတရော ပေါသေတိ။ ဃဋိကာရော ခေါ, မဟာရာဇ, ကုမ္ဘကာရော ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ ဩပပါတိကော တတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဝတ္တိဓမ္မော တသ္မာ လောကာ။

၂၈၉. ‘‘‘ဧကမိဒါဟံ , မဟာရာဇ, သမယံ ဝေဂဠိင်္ဂေ နာမ ဂါမနိဂမေ ဝိဟရာမိ။ အထ ခွါဟံ, မဟာရာဇ, ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ မာတာပိတရော တေနုပသင်္ကမိံ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ မာတာပိတရော ဧတဒဝေါစံ – ‘‘ဟန္ဒ, ကော နု ခေါ အယံ ဘဂ္ဂဝေါ ဂတော’’တိ? ‘‘နိက္ခန္တော ခေါ တေ, ဘန္တေ, ဥပဋ္ဌာကော အန္တောကုမ္ဘိယာ ဩဒနံ ဂဟေတွာ ပရိယောဂါ သူပံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇာ’’တိ။ အထ ခွါဟံ, မဟာရာဇ, ကုမ္ဘိယာ ဩဒနံ ဂဟေတွာ ပရိယောဂါ သူပံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကမိံ [ပက္ကာမိံ (သျာ. ကံ. ဣ.)]။ အထ ခေါ, မဟာရာဇ, ဃဋိကာရော ကုမ္ဘကာရော ယေန မာတာပိတရော တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ မာတာပိတရော ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကော ကုမ္ဘိယာ ဩဒနံ ဂဟေတွာ ပရိယောဂါ သူပံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကန္တော’’တိ? ‘‘ကဿပေါ, တာတ, ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ကုမ္ဘိယာ ဩဒနံ ဂဟေတွာ ပရိယောဂါ သူပံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကန္တော’’တိ? အထ ခေါ, မဟာရာဇ, ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘လာဘာ ဝတ မေ, သုလဒ္ဓံ ဝတ မေ, ယဿ မေ ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဧဝံ အဘိဝိဿတ္ထော’’တိ။ အထ ခေါ, မဟာရာဇ, ဃဋိကာရံ ကုမ္ဘကာရံ အဍ္ဎမာသံ ဣတိသုခံ န ဝိဇဟတိ [န ဝိဇဟိ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)], သတ္တာဟံ မာတာပိတူနံ။

၂၉၀. ‘‘‘ဧကမိဒါဟံ, မဟာရာဇ, သမယံ တတ္ထေဝ ဝေဂဠိင်္ဂေ နာမ ဂါမနိဂမေ ဝိဟရာမိ။ အထ ခွါဟံ, မဟာရာဇ, ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ မာတာပိတရော တေနုပသင်္ကမိံ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ မာတာပိတရော ဧတဒဝေါစံ – ‘‘ဟန္ဒ, ကော နု ခေါ အယံ ဘဂ္ဂဝေါ ဂတော’’တိ? ‘‘နိက္ခန္တော ခေါ တေ, ဘန္တေ, ဥပဋ္ဌာကော အန္တော ကဠောပိယာ ကုမ္မာသံ ဂဟေတွာ ပရိယောဂါ သူပံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇာ’’တိ။ အထ ခွါဟံ, မဟာရာဇ, ကဠောပိယာ ကုမ္မာသံ ဂဟေတွာ ပရိယောဂါ သူပံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကမိံ။ အထ ခေါ, မဟာရာဇ, ဃဋိကာရော ကုမ္ဘကာရော ယေန မာတာပိတရော တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ မာတာပိတရော ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကော ကဠောပိယာ ကုမ္မာသံ ဂဟေတွာ ပရိယောဂါ သူပံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကန္တော’’တိ? ‘‘ကဿပေါ, တာတ, ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ကဠောပိယာ ကုမ္မာသံ ဂဟေတွာ ပရိယောဂါ သူပံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကန္တော’’တိ။ အထ ခေါ, မဟာရာဇ, ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘လာဘာ ဝတ မေ, သုလဒ္ဓံ ဝတ မေ, ယဿ မေ ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဧဝံ အဘိဝိဿတ္ထော’’တိ။ အထ ခေါ, မဟာရာဇ, ဃဋိကာရံ ကုမ္ဘကာရံ အဍ္ဎမာသံ ဣတိသုခံ န ဝိဇဟတိ, သတ္တာဟံ မာတာပိတူနံ။

၂၉၁. ‘‘‘ဧကမိဒါဟံ, မဟာရာဇ, သမယံ တတ္ထေဝ ဝေဂဠိင်္ဂေ နာမ ဂါမနိဂမေ ဝိဟရာမိ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ကုဋိ [ဂန္ဓကုဋိ (သီ.)] ဩဝဿတိ။ အထ ခွါဟံ, မဟာရာဇ, ဘိက္ခူ အာမန္တေသိံ – ‘‘ဂစ္ဆထ, ဘိက္ခဝေ, ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ နိဝေသနေ တိဏံ ဇာနာထာ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, မဟာရာဇ, တေ ဘိက္ခူ မံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘နတ္ထိ ခေါ, ဘန္တေ, ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ နိဝေသနေ တိဏံ, အတ္ထိ စ ခွါဿ အာဝေသနေ [အာဝေသနံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] တိဏစ္ဆဒန’’ [နဝစ္ဆဒနံ (သီ.)] န္တိ။ ‘‘ဂစ္ဆထ, ဘိက္ခဝေ, ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ အာဝေသနံ ဥတ္တိဏံ ကရောထာ’’တိ။ အထ ခေါ တေ, မဟာရာဇ, ဘိက္ခူ ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ အာဝေသနံ ဥတ္တိဏမကံသု။ အထ ခေါ, မဟာရာဇ, ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ မာတာပိတရော တေ ဘိက္ခူ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ကေ အာဝေသနံ ဥတ္တိဏံ ကရောန္တီ’’တိ? ‘‘ဘိက္ခူ, ဘဂိနိ, ကဿပဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ကုဋိ ဩဝဿတီ’’တိ။ ‘‘ဟရထ, ဘန္တေ, ဟရထ, ဘဒြမုခါ’’တိ။ အထ ခေါ, မဟာရာဇ, ဃဋိကာရော ကုမ္ဘကာရော ယေန မာတာပိတရော တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ မာတာပိတရော ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကေ အာဝေသနံ ဥတ္တိဏမကံသူ’’တိ? ‘‘ဘိက္ခူ, တာတ, ကဿပဿ ကိရ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ကုဋိ ဩဝဿတီ’’တိ။ အထ ခေါ, မဟာရာဇ, ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘လာဘာ ဝတ မေ, သုလဒ္ဓံ ဝတ မေ, ယဿ မေ ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဧဝံ အဘိဝိဿတ္ထော’’တိ။ အထ ခေါ, မဟာရာဇ ဃဋိကာရံ ကုမ္ဘကာရံ အဍ္ဎမာသံ ဣတိသုခံ န ဝိဇဟတိ, သတ္တာဟံ မာတာပိတူနံ။ အထ ခေါ, မဟာရာဇ, အာဝေသနံ သဗ္ဗန္တံ တေမာသံ အာကာသစ္ဆဒနံ အဋ္ဌာသိ, န ဒေဝေါတိဝဿိ [န စာတိဝဿိ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)]။ ဧဝရူပေါ စ, မဟာရာဇ, ဃဋိကာရော ကုမ္ဘကာရော’တိ။ ‘လာဘာ, ဘန္တေ, ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ, သုလဒ္ဓါ, ဘန္တေ, ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ ယဿ ဘဂဝါ ဧဝံ အဘိဝိဿတ္ထော’’’တိ။

၂၉၂. ‘‘အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ကိကီ ကာသိရာဇာ ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ ပဉ္စမတ္တာနိ တဏ္ဍုလဝါဟသတာနိ ပါဟေသိ ပဏ္ဍုပုဋကဿ သာလိနော တဒုပိယဉ္စ သူပေယျံ။ အထ ခေါ တေ, အာနန္ဒ, ရာဇပုရိသာ ဃဋိကာရံ ကုမ္ဘကာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတဒဝေါစုံ – ‘ဣမာနိ ခေါ, ဘန္တေ, ပဉ္စမတ္တာနိ တဏ္ဍုလဝါဟသတာနိ ကိကိနာ ကာသိရာဇေန ပဟိတာနိ ပဏ္ဍုပုဋကဿ သာလိနော တဒုပိယဉ္စ သူပေယျံ။ တာနိ, ဘန္တေ, ပဋိဂ္ဂဏှထာ’တိ [ပတိဂ္ဂဏှာတူတိ (သီ. ဣ.), ပဋိဂ္ဂဏှာတူတိ (သျာ. ကံ.)]။ ‘ရာဇာ ခေါ ဗဟုကိစ္စော ဗဟုကရဏီယော။ အလံ မေ! ရညောဝ ဟောတူ’တိ။ သိယာ ခေါ ပန တေ, အာနန္ဒ, ဧဝမဿ – ‘အညော နူန တေန သမယေန ဇောတိပါလော မာဏဝေါ အဟောသီ’တိ။ န ခေါ ပနေတံ, အာနန္ဒ, ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အဟံ တေန သမယေန ဇောတိပါလော မာဏဝေါ အဟောသိ’’န္တိ။

ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနော အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒီတိ။

ဃဋိကာရသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ပဌမံ။

၂. ရဋ္ဌပါလသုတ္တံ

၂၉၃. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ကုရူသု စာရိကံ စရမာနော မဟတာ ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိံ ယေန ထုလ္လကောဋ္ဌိကံ [ထူလကောဋ္ဌိကံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] နာမ ကုရူနံ နိဂမော တဒဝသရိ။ အဿောသုံ ခေါ ထုလ္လကောဋ္ဌိကာ [ထူလကောဋ္ဌိတကာ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ – ‘‘သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော သကျပုတ္တော သကျကုလာ ပဗ္ဗဇိတော ကုရူသု စာရိကံ စရမာနော မဟတာ ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိံ ထုလ္လကောဋ္ဌိကံ အနုပ္ပတ္တော။ တံ ခေါ ပန ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ဧဝံ ကလျာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂတော – ‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ’တိ။ သော ဣမံ လောကံ သဒေဝကံ သမာရကံ သဗြဟ္မကံ သဿမဏဗြာဟ္မဏိံ ပဇံ သဒေဝမနုဿံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒေတိ။ သော ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏံ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ, ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေတိ။ သာဓု ခေါ ပန တထာရူပါနံ အရဟတံ ဒဿနံ ဟောတီ’’တိ။ အထ ခေါ ထုလ္လကောဋ္ဌိကာ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ အပ္ပေကစ္စေ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု; အပ္ပေကစ္စေ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိံသု, သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု; အပ္ပေကစ္စေ ယေန ဘဂဝါ တေနဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု; အပ္ပေကစ္စေ ဘဂဝတော သန္တိကေ နာမဂေါတ္တံ သာဝေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု; အပ္ပေကစ္စေ တုဏှီဘူတာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နေ ခေါ ထုလ္လကောဋ္ဌိကေ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေ ဘဂဝါ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေသိ သမာဒပေသိ သမုတ္တေဇေသိ သမ္ပဟံသေသိ။

၂၉၄. တေန ခေါ ပန သမယေန ရဋ္ဌပါလော နာမ ကုလပုတ္တော တသ္မိံယေဝ ထုလ္လကောဋ္ဌိကေ အဂ္ဂကုလဿ [အဂ္ဂကုလိကဿ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ပုတ္တော တိဿံ ပရိသာယံ နိသိန္နော ဟောတိ။ အထ ခေါ ရဋ္ဌပါလဿ ကုလပုတ္တဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ယထာ ယထာ ခွါဟံ ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမိ [ယထာ ယထာ ခေါ ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေတိ (သီ.)], နယိဒံ သုကရံ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတာ ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ ဧကန္တပရိသုဒ္ဓံ သင်္ခလိခိတံ ဗြဟ္မစရိယံ စရိတုံ။ ယံနူနာဟံ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇေယျ’’န္တိ။ အထ ခေါ ထုလ္လကောဋ္ဌိကာ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ ဘဂဝတာ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿိတာ သမာဒပိတာ သမုတ္တေဇိတာ သမ္ပဟံသိတာ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကမိံသု။ အထ ခေါ ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော အစိရပက္ကန္တေသု ထုလ္လကောဋ္ဌိကေသု ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေသု ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ယထာ ယထာဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမိ, နယိဒံ သုကရံ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတာ ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ ဧကန္တပရိသုဒ္ဓံ သင်္ခလိခိတံ ဗြဟ္မစရိယံ စရိတုံ။ ဣစ္ဆာမဟံ, ဘန္တေ, ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတုံ။ လဘေယျာဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတော သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ, လဘေယျံ ဥပသမ္ပဒံ။ ပဗ္ဗာဇေတု မံ ဘဂဝါ’’တိ [ဧတ္ထ ‘‘လဘေယျာဟံ။ပေ.။ ဥပသမ္ပဒံ’’တိ ဝါကျဒွယံ သဗ္ဗေသုပိ မူလပေါတ္ထကေသု ဒိဿတိ, ပါရာဇိကပါဠိယံ ပန သုဒိန္နဘာဏဝါရေ ဧတံ နတ္ထိ။ ‘‘ပဗ္ဗာဇေတု မံ ဘဂဝါ’’တိ ဣဒံ ပန ဝါက္ယံ မရမ္မပေါတ္ထကေ ယေဝ ဒိဿတိ, ပါရာဇိကပါဠိယဉ္စ တဒေဝ အတ္ထိ]။ ‘‘အနုညာတောသိ ပန တွံ, ရဋ္ဌပါလ, မာတာပိတူဟိ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာ’’တိ? ‘‘န ခေါဟံ, ဘန္တေ, အနုညာတော မာတာပိတူဟိ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာ’’တိ။ ‘‘န ခေါ, ရဋ္ဌပါလ, တထာဂတာ အနနုညာတံ မာတာပိတူဟိ ပုတ္တံ ပဗ္ဗာဇေန္တီ’’တိ။ ‘‘သွာဟံ, ဘန္တေ, တထာ ကရိဿာမိ ယထာ မံ မာတာပိတရော အနုဇာနိဿန္တိ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာ’’တိ။

၂၉၅. အထ ခေါ ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ယေန မာတာပိတရော တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ မာတာပိတရော ဧတဒဝေါစ – ‘‘အမ္မတာတာ, ယထာ ယထာဟံ ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမိ, နယိဒံ သုကရံ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတာ ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ ဧကန္တပရိသုဒ္ဓံ သင်္ခလိခိတံ ဗြဟ္မစရိယံ စရိတုံ။ ဣစ္ဆာမဟံ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတုံ။ အနုဇာနာထ မံ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ရဋ္ဌပါလဿ ကုလပုတ္တဿ မာတာပိတရော ရဋ္ဌပါလံ ကုလပုတ္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘တွံ ခေါသိ, တာတ ရဋ္ဌပါလ, အမှာကံ ဧကပုတ္တကော ပိယော မနာပေါ သုခေဓိတော သုခပရိဘတော [သုခပရိဟတော (သျာ. ကံ. က.) (ဧဟိ တွံ တာတ ရဋ္ဌပါလ ဘုဉ္ဇ စ ပိဝ စ ပရိစာရေ ဟိ စ, ဘုဉ္ဇန္တော ပိဝန္တော ပရိစာရေန္တော ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇန္တော ပုညာနိ ကရောန္တော အဘိရမဿု, န တံ မယံ အနုဇာနာမ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ,) သဗ္ဗတ္ထ ဒိဿတိ, သုဒိန္နကဏ္ဍေ ပန နတ္ထိ, အဋ္ဌကထာသုပိ န ဒဿိတံ]။ န တွံ, တာတ ရဋ္ဌပါလ , ကဿစိ ဒုက္ခဿ ဇာနာသိ။ မရဏေနပိ တေ မယံ အကာမကာ ဝိနာ ဘဝိဿာမ။ ကိံ ပန မယံ တံ ဇီဝန္တံ အနုဇာနိဿာမ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာ’’တိ? ဒုတိယမ္ပိ ခေါ ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော။ပေ.။ တတိယမ္ပိ ခေါ ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော မာတာပိတရော ဧတဒဝေါစ – ‘‘အမ္မတာတာ, ယထာ ယထာဟံ ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမိ, နယိဒံ သုကရံ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတာ ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ ဧကန္တပရိသုဒ္ဓံ သင်္ခလိခိတံ ဗြဟ္မစရိယံ စရိတုံ။ ဣစ္ဆာမဟံ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတုံ။ အနုဇာနာထ မံ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာ’’တိ။ တတိယမ္ပိ ခေါ ရဋ္ဌပါလဿ ကုလပုတ္တဿ မာတာပိတရော ရဋ္ဌပါလံ ကုလပုတ္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘တွံ ခေါသိ, တာတ ရဋ္ဌပါလ, အမှာကံ ဧကပုတ္တကော ပိယော မနာပေါ သုခေဓိတော သုခပရိဘတော။ န တွံ, တာတ ရဋ္ဌပါလ, ကဿစိ ဒုက္ခဿ ဇာနာသိ။ မရဏေနပိ တေ မယံ အကာမကာ ဝိနာ ဘဝိဿာမ။ ကိံ ပန မယံ တံ ဇီဝန္တံ အနုဇာနိဿာမ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာ’’တိ?

၂၉၆. အထ ခေါ ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော – ‘‘န မံ မာတာပိတရော အနုဇာနန္တိ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာ’’တိ တတ္ထေဝ အနန္တရဟိတာယ ဘူမိယာ နိပဇ္ဇိ – ‘‘ဣဓေဝ မေ မရဏံ ဘဝိဿတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဝါ’’တိ။ အထ ခေါ ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော ဧကမ္ပိ ဘတ္တံ န ဘုဉ္ဇိ, ဒွေပိ ဘတ္တာနိ န ဘုဉ္ဇိ, တီဏိပိ ဘတ္တာနိ န ဘုဉ္ဇိ, စတ္တာရိပိ ဘတ္တာနိ န ဘုဉ္ဇိ, ပဉ္စပိ ဘတ္တာနိ န ဘုဉ္ဇိ, ဆပိ ဘတ္တာနိ န ဘုဉ္ဇိ, သတ္တပိ ဘတ္တာနိ န ဘုဉ္ဇိ။ အထ ခေါ ရဋ္ဌပါလဿ ကုလပုတ္တဿ မာတာပိတရော ရဋ္ဌပါလံ ကုလပုတ္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘တွံ ခေါသိ, တာတ ရဋ္ဌပါလ, အမှာကံ ဧကပုတ္တကော ပိယော မနာပေါ သုခေဓိတော သုခပရိဘတော။ န တွံ, တာတ ရဋ္ဌပါလ, ကဿစိ, ဒုက္ခဿ ဇာနာသိ [‘‘မရဏေနပိ တေ။ပေ.။ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာ’’တိ ဝါကျဒွယံ သီ. သျာ. ကံ. ဣ. ပေါတ္ထကေသု ဒုတိယဋ္ဌာနေ ယေဝ ဒိဿတိ, ပါရာဇိကပါဠိယံ ပန ပဌမဋ္ဌာနေ ယေဝ ဒိဿတိ။ တသ္မာ ဣဓ ဒုတိယဋ္ဌာနေ ပုနာဂတံ အဓိကံ ဝိယ ဒိဿတိ]။ မရဏေနပိ တေ မယံ အကာမကာ ဝိနာ ဘဝိဿာမ။ ကိံ ပန မယံ တံ ဇီဝန္တံ အနုဇာနိဿာမ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ။ ဥဋ္ဌေဟိ, တာတ ရဋ္ဌပါလ, ဘုဉ္ဇ စ ပိဝ စ ပရိစာရေဟိ စ; ဘုဉ္ဇန္တော ပိဝန္တော ပရိစာရေန္တော ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇန္တော ပုညာနိ ကရောန္တော အဘိရမဿု။ န တံ မယံ အနုဇာနာမ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ [‘‘မရဏေနပိ တေ။ပေ.။ ပဗ္ဗဇာယာ’’တိ ဝါကျဒွယံ သီ. သျာ. ကံ. ဣ. ပေါတ္ထကေသု ဒုတိယဋ္ဌာနေ ယေဝ ဒိဿတိ, ပါရာဇိကပါဠိယံ ပန ပဌမဋ္ဌာနေ ယေဝ ဒိဿတိ။ တသ္မာ ဣဓ ဒုတိယဋ္ဌာနေ ပုနာဂတံ အဓိကံ ဝိယ ဒိဿတိ]။ မရဏေနပိ တေ မယံ အကာမကာ ဝိနာ ဘဝိဿာမ။ ကိံ ပန မယံ တံ ဇီဝန္တံ အနုဇာနိဿာမ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာ’’တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ, ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော တုဏှီ အဟောသိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ ရဋ္ဌပါလဿ ကုလပုတ္တဿ မာတာပိတရော ရဋ္ဌပါလံ ကုလပုတ္တံ ဧတဒဝေါစုံ။ပေ.။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော တုဏှီ အဟောသိ။ တတိယမ္ပိ ခေါ ရဋ္ဌပါလဿ ကုလပုတ္တဿ မာတာပိတရော ရဋ္ဌပါလံ ကုလပုတ္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘တွံ ခေါသိ, တာတ ရဋ္ဌပါလ, အမှာကံ ဧကပုတ္တကော ပိယော မနာပေါ သုခေဓိတော သုခပရိဘတော။ န တွံ, တာတ ရဋ္ဌပါလ, ကဿစိ ဒုက္ခဿ ဇာနာသိ။ မရဏေနပိ တေ မယံ အကာမကာ ဝိနာ ဘဝိဿာမ, ကိံ ပန မယံ တံ ဇီဝန္တံ အနုဇာနိဿာမ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ။ ဥဋ္ဌေဟိ, တာတ ရဋ္ဌပါလ, ဘုဉ္ဇ စ ပိဝ စ ပရိစာရေဟိ စ; ဘုဉ္ဇန္တော ပိဝန္တော ပရိစာရေန္တော ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇန္တော ပုညာနိ ကရောန္တော အဘိရမဿု။ န တံ မယံ အနုဇာနာမ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ။ မရဏေနပိ တေ မယံ အကာမကာ ဝိနာ ဘဝိဿာမ ။ ကိံ ပန မယံ တံ ဇီဝန္တံ အနုဇာနိဿာမ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာ’’တိ? တတိယမ္ပိ ခေါ ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော တုဏှီ အဟောသိ။

၂၉၇. အထ ခေါ ရဋ္ဌပါလဿ ကုလပုတ္တဿ သဟာယကာ ယေန ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ရဋ္ဌပါလံ ကုလပုတ္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘တွံ ခေါသိ [တွံ ခေါ (သီ. ဣ.)], သမ္မ ရဋ္ဌပါလ, မာတာပိတူနံ ဧကပုတ္တကော ပိယော မနာပေါ သုခေဓိတော သုခပရိဘတော။ န တွံ, သမ္မ ရဋ္ဌပါလ, ကဿစိ ဒုက္ခဿ ဇာနာသိ။ မရဏေနပိ တေ မာတာပိတရော အကာမကာ ဝိနာ ဘဝိဿန္တိ။ ကိံ ပန တေ တံ ဇီဝန္တံ အနုဇာနိဿန္တိ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ။ ဥဋ္ဌေဟိ, သမ္မ ရဋ္ဌပါလ, ဘုဉ္ဇ စ ပိဝ စ ပရိစာရေဟိ စ; ဘုဉ္ဇန္တော ပိဝန္တော ပရိစာရေန္တော ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇန္တော ပုညာနိ ကရောန္တော အဘိရမဿု။ န တံ မာတာပိတရော အနုဇာနိဿန္တိ [အနုဇာနန္တိ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ။ မရဏေနပိ တေ မာတာပိတရော အကာမကာ ဝိနာ ဘဝိဿန္တိ။ ကိံ ပန တေ တံ ဇီဝန္တံ အနုဇာနိဿန္တိ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာ’’တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ, ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော တုဏှီ အဟောသိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ။ တတိယမ္ပိ ခေါ ရဋ္ဌပါလဿ ကုလပုတ္တဿ သဟာယကာ ရဋ္ဌပါလံ ကုလပုတ္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘တွံ ခေါသိ, သမ္မ ရဋ္ဌပါလ, မာတာပိတူနံ ဧကပုတ္တကော ပိယော မနာပေါ သုခေဓိတော သုခပရိဘတော, န တွံ, သမ္မ ရဋ္ဌပါလ, ကဿစိ ဒုက္ခဿ ဇာနာသိ, မရဏေနပိ တေ မာတာပိတရော အကာမကာ ဝိနာ ဘဝိဿန္တိ။ ကိံ ပန တေ တံ ဇီဝန္တံ အနုဇာနိဿန္တိ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ? ဥဋ္ဌေဟိ, သမ္မ ရဋ္ဌပါလ, ဘုဉ္ဇ စ ပိဝ စ ပရိစာရေဟိ စ, ဘုဉ္ဇန္တော ပိဝန္တော ပရိစာရေန္တော ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇန္တော ပုညာနိ ကရောန္တော အဘိရမဿု။ န တံ မာတာပိတရော အနုဇာနိဿန္တိ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ, မရဏေနပိ တေ မာတာပိတရော အကာမကာ ဝိနာ ဘဝိဿန္တိ။ ကိံ ပန တေ တံ ဇီဝန္တံ အနုဇာနိဿန္တိ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာ’’တိ? တတိယမ္ပိ ခေါ ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော တုဏှီ အဟောသိ။

၂၉၈. အထ ခေါ ရဋ္ဌပါလဿ ကုလပုတ္တဿ သဟာယကာ ယေန ရဋ္ဌပါလဿ ကုလပုတ္တဿ မာတာပိတရော တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ရဋ္ဌပါလဿ ကုလပုတ္တဿ မာတာပိတရော ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘အမ္မတာတာ, ဧသော ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော တတ္ထေဝ အနန္တရဟိတာယ ဘူမိယာ နိပန္နော – ‘ဣဓေဝ မေ မရဏံ ဘဝိဿတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဝါ’တိ။ သစေ တုမှေ ရဋ္ဌပါလံ ကုလပုတ္တံ နာနုဇာနိဿထ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ, တတ္ထေဝ [တတ္ထေဝဿ (သီ.)] မရဏံ အာဂမိဿတိ။ သစေ ပန တုမှေ ရဋ္ဌပါလံ ကုလပုတ္တံ အနုဇာနိဿထ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ, ပဗ္ဗဇိတမ္ပိ နံ ဒက္ခိဿထ။ သစေ ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော နာဘိရမိဿတိ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ, ကာ တဿ [ကာ စဿ (သီ.)] အညာ ဂတိ ဘဝိဿတိ? ဣဓေဝ ပစ္စာဂမိဿတိ။ အနုဇာနာထ ရဋ္ဌပါလံ ကုလပုတ္တံ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာ’’တိ။ ‘‘အနုဇာနာမ, တာတာ, ရဋ္ဌပါလံ ကုလပုတ္တံ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ။ ပဗ္ဗဇိတေန စ ပန [ပန တေ (သျာ. ကံ. က.)] မာတာပိတရော ဥဒ္ဒဿေတဗ္ဗာ’’တိ။ အထ ခေါ ရဋ္ဌပါလဿ ကုလပုတ္တဿ သဟာယကာ ယေန ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိံသု; ဥပသင်္ကမိတွာ ရဋ္ဌပါလံ ကုလပုတ္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ဥဋ္ဌေဟိ, သမ္မ ရဋ္ဌပါလ [‘‘တွံ ခေါသိ သမ္မ ရဋ္ဌပါလ မာတာပိတူနံ ဧကပုတ္တကော ပိယော မနာပေါ သုခေဓိတော သုခပရိဟတော, န တွံ သမ္မ ရဋ္ဌပါလ ကဿစိ ဒုက္ခဿ ဇာနာသိ, ဥဋ္ဌေဟိ သမ္မ ရဋ္ဌပါလ ဘုဉ္ဇ စ ပိဝ စ ပရိစာရေဟိ စ, ဘုဉ္ဇန္တော ပိဝန္တော ပရိစာရေန္တော ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇန္တော ပုညာနိ ကရောန္တော အဘိရမဿု, (သီ. ဣ. က.)], အနုညာတောသိ မာတာပိတူဟိ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ။ ပဗ္ဗဇိတေန စ ပန တေ မာတာပိတရော ဥဒ္ဒဿေတဗ္ဗာ’’တိ။

၂၉၉. အထ ခေါ ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော ဥဋ္ဌဟိတွာ ဗလံ ဂါဟေတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အနုညာတော အဟံ, ဘန္တေ, မာတာပိတူဟိ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ။ ပဗ္ဗာဇေတု မံ ဘဂဝါ’’တိ။ အလတ္ထ ခေါ ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော ဘဂဝတော သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ, အလတ္ထ ဥပသမ္ပဒံ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ အစိရူပသမ္ပန္နေ အာယသ္မန္တေ ရဋ္ဌပါလေ အဍ္ဎမာသူပသမ္ပန္နေ ထုလ္လကောဋ္ဌိကေ ယထာဘိရန္တံ ဝိဟရိတွာ ယေန သာဝတ္ထိ တေန စာရိကံ ပက္ကာမိ။ အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော ယေန သာဝတ္ထိ တဒဝသရိ။ တတြ သုဒံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ရဋ္ဌပါလော ဧကော ဝူပကဋ္ဌော အပ္ပမတ္တော အာတာဣ ပဟိတတ္တော ဝိဟရန္တော နစိရဿေဝ – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ အဗ္ဘညာသိ။ အညတရော ခေါ ပနာယသ္မာ ရဋ္ဌပါလော အရဟတံ အဟောသိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ ရဋ္ဌပါလော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ ရဋ္ဌပါလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣစ္ဆာမဟံ, ဘန္တေ, မာတာပိတရော ဥဒ္ဒဿေတုံ, သစေ မံ ဘဂဝါ အနုဇာနာတီ’’တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ [စေတောပရိဝိတက္ကံ (သီ. ဣ.)] မနသာကာသိ။ ယထာ [ယဒါ (သီ. ဣ.)] ဘဂဝါ အညာသိ – ‘‘အဘဗ္ဗော ခေါ ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တိတု’’န္တိ, အထ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ ရဋ္ဌပါလံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ယဿဒါနိ တွံ, ရဋ္ဌပါလ, ကာလံ မညသီ’’တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ရဋ္ဌပါလော ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ သေနာသနံ သံသာမေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန ထုလ္လကောဋ္ဌိကံ တေန စာရိကံ ပက္ကာမိ။ အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော ယေန ထုလ္လကောဋ္ဌိကော တဒဝသရိ။ တတြ သုဒံ အာယသ္မာ ရဋ္ဌပါလော ထုလ္လကောဋ္ဌိကေ ဝိဟရတိ ရညော ကောရဗျဿ မိဂစီရေ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ရဋ္ဌပါလော ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ထုလ္လကောဋ္ဌိကံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ ထုလ္လကောဋ္ဌိကေ သပဒါနံ ပိဏ္ဍာယ စရမာနော ယေန သကပိတု နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမိ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ ပိတာ မဇ္ဈိမာယ ဒွါရသာလာယ ဥလ္လိခါပေတိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ အာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ ပိတာ အာယသ္မန္တံ ရဋ္ဌပါလံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဒိသွာန ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣမေဟိ မုဏ္ဍကေဟိ သမဏကေဟိ အမှာကံ ဧကပုတ္တကော ပိယော မနာပေါ ပဗ္ဗာဇိတော’’တိ ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ရဋ္ဌပါလော သကပိတု နိဝေသနေ နေဝ ဒါနံ အလတ္ထ န ပစ္စက္ခာနံ; အညဒတ္ထု အက္ကောသမေဝ အလတ္ထ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ ဉာတိဒါသီ အာဘိဒေါသိကံ ကုမ္မာသံ ဆဍ္ဍေတုကာမာ ဟောတိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ရဋ္ဌပါလော တံ ဉာတိဒါသိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သစေတံ, ဘဂိနိ, ဆဍ္ဍနီယဓမ္မံ, ဣဓ မေ ပတ္တေ အာကိရာ’’တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ ဉာတိဒါသီ တံ အာဘိဒေါသိကံ ကုမ္မာသံ အာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ ပတ္တေ အာကိရန္တီ ဟတ္ထာနဉ္စ ပါဒါနဉ္စ သရဿ စ နိမိတ္တံ အဂ္ဂဟေသိ။

၃၀၀. အထ ခေါ အာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ ဉာတိဒါသီ ယေနာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ မာတာ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ မာတရံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ယဂ္ဃေယျေ, ဇာနေယျာသိ – ‘အယျပုတ္တော ရဋ္ဌပါလော အနုပ္ပတ္တော’’’တိ။ ‘‘သစေ, ဇေ, သစ္စံ ဘဏသိ, အဒါသိံ တံ ကရောမီ’’တိ [သစ္စံ ဝဒသိ, အဒါသီ ဘဝသီတိ (သီ. ဣ.), သစ္စံ ဝဒသိ, အဒါသီ ဘဝိဿသိ (က.)]။ အထ ခေါ အာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ မာတာ ယေနာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ ပိတာ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ ပိတရံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ယဂ္ဃေ, ဂဟပတိ, ဇာနေယျာသိ – ‘ရဋ္ဌပါလော ကိရ ကုလပုတ္တော အနုပ္ပတ္တော’’’တိ? တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ ရဋ္ဌပါလော တံ အာဘိဒေါသိကံ ကုမ္မာသံ အညတရံ ကုဋ္ဋမူလံ [ကုဍ္ဍံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] နိဿာယ ပရိဘုဉ္ဇတိ။ အထ ခေါ အာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ ပိတာ ယေနာယသ္မာ ရဋ္ဌပါလော တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ ရဋ္ဌပါလံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အတ္ထိ နာမ, တာတ ရဋ္ဌပါလ, အာဘိဒေါသိကံ ကုမ္မာသံ ပရိဘုဉ္ဇိဿသိ? နနု, တာတ ရဋ္ဌပါလ, သကံ ဂေဟံ ဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ? ‘‘ကုတော နော, ဂဟပတိ, အမှာကံ ဂေဟံ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတာနံ? အနဂါရာ မယံ, ဂဟပတိ။ အဂမမှ ခေါ တေ, ဂဟပတိ, ဂေဟံ, တတ္ထ နေဝ ဒါနံ အလတ္ထမှ န ပစ္စက္ခာနံ; အညဒတ္ထု အက္ကောသမေဝ အလတ္ထမှာ’’တိ။ ‘‘ဧဟိ, တာတ ရဋ္ဌပါလ, ဃရံ ဂမိဿာမာ’’တိ။ ‘‘အလံ, ဂဟပတိ, ကတံ မေ အဇ္ဇ ဘတ္တကိစ္စံ’’။ ‘‘တေန ဟိ, တာတ ရဋ္ဌပါလ, အဓိဝါသေဟိ သွာတနာယ ဘတ္တ’’န္တိ။ အဓိဝါသေသိ ခေါ အာယသ္မာ ရဋ္ဌပါလော တုဏှီဘာဝေန။ အထ ခေါ အာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ ပိတာ အာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ အဓိဝါသနံ ဝိဒိတွာ ယေန သကံ နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ မဟန္တံ ဟိရညသုဝဏ္ဏဿ ပုဉ္ဇံ ကာရာပေတွာ ကိလဉ္ဇေဟိ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ ပုရာဏဒုတိယိကာ အာမန္တေသိ – ‘‘ဧထ တုမှေ, ဝဓုယော, ယေန အလင်္ကာရေန အလင်္ကတာ ပုဗ္ဗေ ရဋ္ဌပါလဿ ကုလပုတ္တဿ ပိယာ ဟောထ မနာပါ တေန အလင်္ကာရေန အလင်္ကရောထာ’’တိ။

၃၀၁. အထ ခေါ အာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ ပိတာ တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန သကေ နိဝေသနေ ပဏီတံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ပဋိယာဒါပေတွာ အာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ ကာလံ အာရောစေသိ – ‘‘ကာလော, တာတ ရဋ္ဌပါလ, နိဋ္ဌိတံ ဘတ္တ’’န္တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ရဋ္ဌပါလော ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန သကပိတု နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ အထ ခေါ အာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ ပိတာ တံ ဟိရညသုဝဏ္ဏဿ ပုဉ္ဇံ ဝိဝရာပေတွာ အာယသ္မန္တံ ရဋ္ဌပါလံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣဒံ တေ, တာတ ရဋ္ဌပါလ, မာတု မတ္တိကံ ဓနံ, အညံ ပေတ္တိကံ, အညံ ပိတာမဟံ။ သက္ကာ, တာတ ရဋ္ဌပါလ, ဘောဂေ စ ဘုဉ္ဇိတုံ ပုညာနိ စ ကာတုံ။ ဧဟိ တွံ, တာတ ရဋ္ဌပါလ [ရဋ္ဌပါလ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ (သဗ္ဗတ္ထ)] , ဟီနာယာဝတ္တိတွာ ဘောဂေ စ ဘုဉ္ဇဿု ပုညာနိ စ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘သစေ မေ တွံ, ဂဟပတိ, ဝစနံ ကရေယျာသိ, ဣမံ ဟိရညသုဝဏ္ဏဿ ပုဉ္ဇံ သကဋေ အာရောပေတွာ နိဗ္ဗာဟာပေတွာ မဇ္ဈေဂင်္ဂါယ နဒိယာ သောတေ ဩပိလာပေယျာသိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ယေ ဥပ္ပဇ္ဇိဿန္တိ ဟိ တေ, ဂဟပတိ, တတောနိဒါနံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ’’တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ ပုရာဏဒုတိယိကာ ပစ္စေကံ ပါဒေသု ဂဟေတွာ အာယသ္မန္တံ ရဋ္ဌပါလံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ကီဒိသာ နာမ တာ, အယျပုတ္တ, အစ္ဆရာယော ယာသံ တွံ ဟေတု ဗြဟ္မစရိယံ စရသီ’’တိ? ‘‘န ခေါ မယံ, ဘဂိနီ, အစ္ဆရာနံ ဟေတု ဗြဟ္မစရိယံ စရာမာ’’တိ။ ‘‘ဘဂိနိဝါဒေန နော အယျပုတ္တော ရဋ္ဌပါလော သမုဒါစရတီ’’တိ တာ တတ္ထေဝ မုစ္ဆိတာ ပပတိံသု။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ရဋ္ဌပါလော ပိတရံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သစေ, ဂဟပတိ, ဘောဇနံ ဒါတဗ္ဗံ, ဒေထ; မာ နော ဝိဟေဌေထာ’’တိ။ ‘‘ဘုဉ္ဇ, တာတ ရဋ္ဌပါလ, နိဋ္ဌိတံ ဘတ္တ’’န္တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ ပိတာ အာယသ္မန္တံ ရဋ္ဌပါလံ ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန သဟတ္ထာ သန္တပ္ပေသိ သမ္ပဝါရေသိ။

၃၀၂. အထ ခေါ အာယသ္မာ ရဋ္ဌပါလော ဘုတ္တာဝီ ဩနီတပတ္တပါဏီ ဌိတကောဝ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

‘‘ပဿ စိတ္တီကတံ ဗိမ္ဗံ၊ အရုကာယံ သမုဿိတံ။

အာတုရံ ဗဟုသင်္ကပ္ပံ၊ ယဿ နတ္ထိ ဓုဝံ ဌိတိ။

‘‘ပဿ စိတ္တီကတံ ရူပံ၊ မဏိနာ ကုဏ္ဍလေန စ။

အဋ္ဌိ တစေန ဩနဒ္ဓံ၊ သဟ ဝတ္ထေဘိ သောဘတိ။

‘‘အလတ္တကကတာ ပါဒါ၊ မုခံ စုဏ္ဏကမက္ခိတံ။

အလံ ဗာလဿ မောဟာယ၊ နော စ ပါရဂဝေသိနော။

‘‘အဋ္ဌာပဒကတာ ကေသာ၊ နေတ္တာ အဉ္ဇနမက္ခိတာ။

အလံ ဗာလဿ မောဟာယ၊ နော စ ပါရဂဝေသိနော။

‘‘အဉ္ဇနီဝ နဝါ [အဉ္ဇနီဝဏ္ဏဝါ (က.)] စိတ္တာ၊ ပူတိကာယော အလင်္ကတော။

အလံ ဗာလဿ မောဟာယ၊ နော စ ပါရဂဝေသိနော။

‘‘ဩဒဟိ မိဂဝေါ ပါသံ၊ နာသဒါ ဝါကရံ မိဂေါ။

ဘုတွာ နိဝါပံ ဂစ္ဆာမ [ဂစ္ဆာမိ (သျာ. က.)]၊ ကန္ဒန္တေ မိဂဗန္ဓကေ’’တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ ရဋ္ဌပါလော ဌိတကောဝ ဣမာ ဂါထာ ဘာသိတွာ ယေန ရညော ကောရဗျဿ မိဂစီရံ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ ဒိဝါဝိဟာရံ နိသီဒိ။

၃၀၃. အထ ခေါ ရာဇာ ကောရဗ္ယော မိဂဝံ အာမန္တေသိ – ‘‘သောဓေဟိ, သမ္မ မိဂဝ, မိဂစီရံ ဥယျာနဘူမိံ; ဂစ္ဆာမ သုဘူမိံ ဒဿနာယာ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဒေဝါ’’တိ ခေါ မိဂဝေါ ရညော ကောရဗျဿ ပဋိဿုတွာ မိဂစီရံ သောဓေန္တော အဒ္ဒသ အာယသ္မန္တံ ရဋ္ဌပါလံ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ ဒိဝါဝိဟာရံ နိသိန္နံ။ ဒိသွာန ယေန ရာဇာ ကောရဗ္ယော တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ရာဇာနံ ကောရဗျံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သုဒ္ဓံ ခေါ တေ, ဒေဝ, မိဂစီရံ။ အတ္ထိ စေတ္ထ ရဋ္ဌပါလော နာမ ကုလပုတ္တော ဣမသ္မိံယေဝ ထုလ္လကောဋ္ဌိကေ အဂ္ဂကုလဿ ပုတ္တော ယဿ တွံ အဘိဏှံ ကိတ္တယမာနော အဟောသိ, သော အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ ဒိဝါဝိဟာရံ နိသိန္နော’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ, သမ္မ မိဂဝ, အလံ ဒါနဇ္ဇ ဥယျာနဘူမိယာ။ တမေဝ ဒါနိ မယံ ဘဝန္တံ ရဋ္ဌပါလံ ပယိရုပါသိဿာမာ’’တိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ကောရဗ္ယော ‘‘ယံ တတ္ထ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ပဋိယတ္တံ တံ သဗ္ဗံ ဝိဿဇ္ဇေထာ’’တိ ဝတွာ ဘဒြာနိ ဘဒြာနိ ယာနာနိ ယောဇာပေတွာ ဘဒြံ ယာနံ အဘိရုဟိတွာ ဘဒြေဟိ ဘဒြေဟိ ယာနေဟိ ထုလ္လကောဋ္ဌိကမှာ နိယျာသိ မဟစ္စရာဇာနုဘာဝေန [မဟစ္စာ ရာဇာနုဘာဝေန (သီ.)] အာယသ္မန္တံ ရဋ္ဌပါလံ ဒဿနာယ။ ယာဝတိကာ ယာနဿ ဘူမိ ယာနေန ဂန္တွာ ယာနာ ပစ္စောရောဟိတွာ ပတ္တိကောဝ ဥဿဋာယ ဥဿဋာယ ပရိသာယ ယေနာယသ္မာ ရဋ္ဌပါလော တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ ရဋ္ဌပါလေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတော ခေါ ရာဇာ ကောရဗ္ယော အာယသ္မန္တံ ရဋ္ဌပါလံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣဓ ဘဝံ ရဋ္ဌပါလ ဟတ္ထတ္ထရေ [ကဋ္ဌတ္ထရေ (သျာ. ကံ.)] နိသီဒတူ’’တိ။ ‘‘အလံ, မဟာရာဇ, နိသီဒ တွံ; နိသိန္နော အဟံ သကေ အာသနေ’’တိ။ နိသီဒိ ရာဇာ ကောရဗ္ယော ပညတ္တေ အာသနေ။ နိသဇ္ဇ ခေါ ရာဇာ ကောရဗ္ယော အာယသ္မန္တံ ရဋ္ဌပါလံ ဧတဒဝေါစ –

၃၀၄. ‘‘စတ္တာရိမာနိ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ပါရိဇုညာနိ ယေဟိ ပါရိဇုညေဟိ သမန္နာဂတာ ဣဓေကစ္စေ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ဇရာပါရိဇုညံ, ဗျာဓိပါရိဇုညံ, ဘောဂပါရိဇုညံ, ဉာတိပါရိဇုညံ။ ကတမဉ္စ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဇရာပါရိဇုညံ? ဣဓ, ဘော ရဋ္ဌပါလ , ဧကစ္စော ဇိဏ္ဏော ဟောတိ ဝုဍ္ဎော မဟလ္လကော အဒ္ဓဂတော ဝယောအနုပ္ပတ္တော။ သော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘အဟံ ခေါမှိ ဧတရဟိ ဇိဏ္ဏော ဝုဍ္ဎော မဟလ္လကော အဒ္ဓဂတော ဝယောအနုပ္ပတ္တော။ န ခေါ ပန မယာ သုကရံ အနဓိဂတံ ဝါ ဘောဂံ အဓိဂန္တုံ အဓိဂတံ ဝါ ဘောဂံ ဖာတိံ ကာတုံ [ဖာတိကတ္တုံ (သီ.)]။ ယံနူနာဟံ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇေယျ’န္တိ။ သော တေန ဇရာပါရိဇုညေန သမန္နာဂတော ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဇရာပါရိဇုညံ။ ဘဝံ ခေါ ပန ရဋ္ဌပါလော ဧတရဟိ ဒဟရော ယုဝါ သုသုကာဠကေသော ဘဒြေန ယောဗ္ဗနေန သမန္နာဂတော ပဌမေန ဝယသာ။ တံ ဘောတော ရဋ္ဌပါလဿ ဇရာပါရိဇုညံ နတ္ထိ။ ကိံ ဘဝံ ရဋ္ဌပါလော ဉတွာ ဝါ ဒိသွာ ဝါ သုတွာ ဝါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော?

‘‘ကတမဉ္စ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဗျာဓိပါရိဇုညံ? ဣဓ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဧကစ္စော အာဗာဓိကော ဟောတိ ဒုက္ခိတော ဗာဠှဂိလာနော။ သော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘အဟံ ခေါမှိ ဧတရဟိ အာဗာဓိကော ဒုက္ခိတော ဗာဠှဂိလာနော။ န ခေါ ပန မယာ သုကရံ အနဓိဂတံ ဝါ ဘောဂံ အဓိဂန္တုံ အဓိဂတံ ဝါ ဘောဂံ ဖာတိံ ကာတုံ ။ ယံနူနာဟံ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇေယျ’န္တိ။ သော တေန ဗျာဓိပါရိဇုညေန သမန္နာဂတော ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဗျာဓိပါရိဇုညံ။ ဘဝံ ခေါ ပန ရဋ္ဌပါလော ဧတရဟိ အပ္ပါဗာဓေါ အပ္ပါတင္ကော သမဝေပါကိနိယာ ဂဟဏိယာ သမန္နာဂတော နာတိသီတာယ နာစ္စုဏှာယ။ တံ ဘောတော ရဋ္ဌပါလဿ ဗျာဓိပါရိဇုညံ နတ္ထိ။ ကိံ ဘဝံ ရဋ္ဌပါလော ဉတွာ ဝါ ဒိသွာ ဝါ သုတွာ ဝါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော?

‘‘ကတမဉ္စ , ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဘောဂပါရိဇုညံ? ဣဓ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဧကစ္စော အဍ္ဎော ဟောတိ မဟဒ္ဓနော မဟာဘောဂေါ။ တဿ တေ ဘောဂါ အနုပုဗ္ဗေန ပရိက္ခယံ ဂစ္ဆန္တိ။ သော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘အဟံ ခေါ ပုဗ္ဗေ အဍ္ဎော အဟောသိံ မဟဒ္ဓနော မဟာဘောဂေါ။ တဿ မေ တေ ဘောဂါ အနုပုဗ္ဗေန ပရိက္ခယံ ဂတာ။ န ခေါ ပန မယာ သုကရံ အနဓိဂတံ ဝါ ဘောဂံ အဓိဂန္တုံ အဓိဂတံ ဝါ ဘောဂံ ဖာတိံ ကာတုံ။ ယံနူနာဟံ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇေယျ’န္တိ။ သော တေန ဘောဂပါရိဇုညေန သမန္နာဂတော ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဘောဂပါရိဇုညံ။ ဘဝံ ခေါ ပန ရဋ္ဌပါလော ဣမသ္မိံယေဝ ထုလ္လကောဋ္ဌိကေ အဂ္ဂကုလဿ ပုတ္တော။ တံ ဘောတော ရဋ္ဌပါလဿ ဘောဂပါရိဇုညံ နတ္ထိ။ ကိံ ဘဝံ ရဋ္ဌပါလော ဉတွာ ဝါ ဒိသွာ ဝါ သုတွာ ဝါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော?

‘‘ကတမဉ္စ , ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဉာတိပါရိဇုညံ? ဣဓ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဧကစ္စဿ ဗဟူ ဟောန္တိ မိတ္တာမစ္စာ ဉာတိသာလောဟိတာ။ တဿ တေ ဉာတကာ အနုပုဗ္ဗေန ပရိက္ခယံ ဂစ္ဆန္တိ။ သော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘မမံ ခေါ ပုဗ္ဗေ ဗဟူ အဟေသုံ မိတ္တာမစ္စာ ဉာတိသာလောဟိတာ။ တဿ မေ တေ အနုပုဗ္ဗေန ပရိက္ခယံ ဂတာ။ န ခေါ ပန မယာ သုကရံ အနဓိဂတံ ဝါ ဘောဂံ အဓိဂန္တုံ အဓိဂတံ ဝါ ဘောဂံ ဖာတိံ ကာတုံ။ ယံနူနာဟံ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇေယျ’န္တိ။ သော တေန ဉာတိပါရိဇုညေန သမန္နာဂတော ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဉာတိပါရိဇုညံ။ ဘောတော ခေါ ပန ရဋ္ဌပါလဿ ဣမသ္မိံယေဝ ထုလ္လကောဋ္ဌိကေ ဗဟူ မိတ္တာမစ္စာ ဉာတိသာလောဟိတာ။ တံ ဘောတော ရဋ္ဌပါလဿ ဉာတိပါရိဇုညံ နတ္ထိ။ ကိံ ဘဝံ ရဋ္ဌပါလော ဉတွာ ဝါ ဒိသွာ ဝါ သုတွာ ဝါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော?

‘‘ဣမာနိ ခေါ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, စတ္တာရိ ပါရိဇုညာနိ, ယေဟိ ပါရိဇုညေဟိ သမန္နာဂတာ ဣဓေကစ္စေ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ။ တာနိ ဘောတော ရဋ္ဌပါလဿ နတ္ထိ။ ကိံ ဘဝံ ရဋ္ဌပါလော ဉတွာ ဝါ ဒိသွာ ဝါ သုတွာ ဝါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ?

၃၀၅. ‘‘အတ္ထိ ခေါ, မဟာရာဇ, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန စတ္တာရော ဓမ္မုဒ္ဒေသာ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ, ယေ အဟံ [ယမဟံ (သျာ. ကံ. က.)] ဉတွာ စ ဒိသွာ စ သုတွာ စ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော။ ကတမေ စတ္တာရော? ‘ဥပနိယျတိ လောကော အဒ္ဓုဝေါ’တိ ခေါ, မဟာရာဇ, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ပဌမော ဓမ္မုဒ္ဒေသော ဥဒ္ဒိဋ္ဌော, ယမဟံ ဉတွာ စ ဒိသွာ သုတွာ စ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော။ ‘အတာဏော လောကော အနဘိဿရော’တိ ခေါ, မဟာရာဇ, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဒုတိယော ဓမ္မုဒ္ဒေသော ဥဒ္ဒိဋ္ဌော, ယမဟံ ဉတွာ စ ဒိသွာ သုတွာ စ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော။ ‘အဿကော လောကော, သဗ္ဗံ ပဟာယ ဂမနီယ’န္တိ ခေါ, မဟာရာဇ, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန တတိယော ဓမ္မုဒ္ဒေသော ဥဒ္ဒိဋ္ဌော, ယမဟံ ဉတွာ စ ဒိသွာ သုတွာ စ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော။ ‘ဦနော လောကော အတိတ္တော တဏှာဒါသော’တိ ခေါ, မဟာရာဇ, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန စတုတ္ထော ဓမ္မုဒ္ဒေသော ဥဒ္ဒိဋ္ဌော, ယမဟံ ဉတွာ စ ဒိသွာ သုတွာ စ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော။ ဣမေ ခေါ, မဟာရာဇ, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန စတ္တာရော ဓမ္မုဒ္ဒေသာ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ, ယေ အဟံ ဉတွာ စ ဒိသွာ သုတွာ စ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ။

၃၀၆. ‘‘‘ဥပနိယျတိ လောကော အဒ္ဓုဝေါ’တိ – ဘဝံ ရဋ္ဌပါလော အာဟ။ ဣမဿ , ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဘာသိတဿ ကထံ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ? ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, တွံ ဝီသတိဝဿုဒ္ဒေသိကောပိ ပဏ္ဏဝီသတိဝဿုဒ္ဒေသိကောပိ ဟတ္ထိသ္မိမ္ပိ ကတာဝီ အဿသ္မိမ္ပိ ကတာဝီ ရထသ္မိမ္ပိ ကတာဝီ ဓနုသ္မိမ္ပိ ကတာဝီ ထရုသ္မိမ္ပိ ကတာဝီ ဦရုဗလီ ဗာဟုဗလီ အလမတ္တော သင်္ဂါမာဝစရော’’တိ? ‘‘အဟောသိံ အဟံ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဝီသတိဝဿုဒ္ဒေသိကောပိ ပဏ္ဏဝီသတိဝဿုဒ္ဒေသိကောပိ ဟတ္ထိသ္မိမ္ပိ ကတာဝီ အဿသ္မိမ္ပိ ကတာဝီ ရထသ္မိမ္ပိ ကတာဝီ ဓနုသ္မိမ္ပိ ကတာဝီ ထရုသ္မိမ္ပိ ကတာဝီ ဦရုဗလီ ဗာဟုဗလီ အလမတ္တော သင်္ဂါမာဝစရော။ အပ္ပေကဒါဟံ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဣဒ္ဓိမာဝ မညေ န [ဣဒ္ဓိမာ မညေ န (သျာ. ကံ.), ဣဒ္ဓိမာ စ မညေ (သီ.), န ဝိယ မညေ (က.)] အတ္တနော ဗလေန သမသမံ သမနုပဿာမီ’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ဧဝမေဝ တွံ ဧတရဟိ ဦရုဗလီ ဗာဟုဗလီ အလမတ္တော သင်္ဂါမာဝစရော’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, ဘော ရဋ္ဌပါလ။ ဧတရဟိ ဇိဏ္ဏော ဝုဍ္ဎော မဟလ္လကော အဒ္ဓဂတော ဝယောအနုပ္ပတ္တော အာသီတိကော မေ ဝယော ဝတ္တတိ။ အပ္ပေကဒါဟံ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ‘ဣဓ ပါဒံ ကရိဿာမီ’တိ အညေနေဝ ပါဒံ ကရောမီ’’တိ။ ‘‘ဣဒံ ခေါ တံ, မဟာရာဇ, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန သန္ဓာယ ဘာသိတံ – ‘ဥပနိယျတိ လောကော အဒ္ဓုဝေါ’တိ, ယမဟံ ဉတွာ စ ဒိသွာ သုတွာ စ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ။ ‘‘အစ္ဆရိယံ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, အဗ္ဘုတံ, ဘော ရဋ္ဌပါလ! ယာဝ သုဘာသိတံ စိဒံ တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန – ‘ဥပနိယျတိ လောကော အဒ္ဓုဝေါ’တိ။ ဥပနိယျတိ ဟိ , ဘော ရဋ္ဌပါလ, လောကော အဒ္ဓုဝေါ။

‘‘သံဝိဇ္ဇန္တေ ခေါ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဣမသ္မိံ ရာဇကုလေ ဟတ္ထိကာယာပိ အဿကာယာပိ ရထကာယာပိ ပတ္တိကာယာပိ, အမှာကံ အာပဒါသု ပရိယောဓါယ ဝတ္တိဿန္တိ။ ‘အတာဏော လောကော အနဘိဿရော’တိ – ဘဝံ ရဋ္ဌပါလော အာဟ။ ဣမဿ ပန, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဘာသိတဿ ကထံ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ? ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, အတ္ထိ တေ ကောစိ အနုသာယိကော အာဗာဓေါ’’တိ? ‘‘အတ္ထိ မေ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, အနုသာယိကော အာဗာဓေါ။ အပ္ပေကဒါ မံ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, မိတ္တာမစ္စာ ဉာတိသာလောဟိတာ ပရိဝါရေတွာ ဌိတာ ဟောန္တိ – ‘ဣဒါနိ ရာဇာ ကောရဗ္ယော ကာလံ ကရိဿတိ, ဣဒါနိ ရာဇာ ကောရဗ္ယော ကာလံ ကရိဿတီ’’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, လဘသိ တွံ တေ မိတ္တာမစ္စေ ဉာတိသာလောဟိတေ – ‘အာယန္တု မေ ဘောန္တော မိတ္တာမစ္စာ ဉာတိသာလောဟိတာ, သဗ္ဗေဝ သန္တာ ဣမံ ဝေဒနံ သံဝိဘဇထ, ယထာဟံ လဟုကတရိကံ ဝေဒနံ ဝေဒိယေယျ’န္တိ – ဥဒါဟု တွံယေဝ တံ ဝေဒနံ ဝေဒိယသီ’’တိ? ‘‘နာဟံ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, လဘာမိ တေ မိတ္တာမစ္စေ ဉာတိသာလောဟိတေ – ‘အာယန္တု မေ ဘောန္တော မိတ္တာမစ္စာ ဉာတိသာလောဟိတာ, သဗ္ဗေဝ သန္တာ ဣမံ ဝေဒနံ သံဝိဘဇထ, ယထာဟံ လဟုကတရိကံ ဝေဒနံ ဝေဒိယေယျ’န္တိ။ အထ ခေါ အဟမေဝ တံ ဝေဒနံ ဝေဒိယာမီ’’တိ။ ‘‘ဣဒံ ခေါ တံ, မဟာရာဇ, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန သန္ဓာယ ဘာသိတံ – ‘အတာဏော လောကော အနဘိဿရော’တိ, ယမဟံ ဉတွာ စ ဒိသွာ သုတွာ စ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ။ ‘‘အစ္ဆရိယံ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, အဗ္ဘုတံ, ဘော ရဋ္ဌပါလ! ယာဝ သုဘာသိတံ စိဒံ တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန – ‘အတာဏော လောကော အနဘိဿရော’တိ။ အတာဏော ဟိ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, လောကော အနဘိဿရော။

‘‘သံဝိဇ္ဇတိ ခေါ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဣမသ္မိံ ရာဇကုလေ ပဟူတံ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ ဘူမိဂတဉ္စ ဝေဟာသဂတဉ္စ။ ‘အဿကော လောကော, သဗ္ဗံ ပဟာယ ဂမနီယ’န္တိ – ဘဝံ ရဋ္ဌပါလော အာဟ။ ဣမဿ ပန, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဘာသိတဿ ကထံ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ? ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ယထာ တွံ ဧတရဟိ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတော သမင္ဂီဘူတော ပရိစာရေသိ, လစ္ဆသိ တွံ ပရတ္ထာပိ – ‘ဧဝမေဝါဟံ ဣမေဟေဝ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတော သမင္ဂီဘူတော ပရိစာရေမီ’တိ, ဥဒါဟု အညေ ဣမံ ဘောဂံ ပဋိပဇ္ဇိဿန္တိ, တွံ ပန ယထာကမ္မံ ဂမိဿသီ’’တိ? ‘‘ယထာဟံ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဧတရဟိ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတော သမင္ဂီဘူတော ပရိစာရေမိ, နာဟံ လစ္ဆာမိ ပရတ္ထာပိ – ‘ဧဝမေဝ ဣမေဟေဝ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတော သမင္ဂီဘူတော ပရိစာရေမီ’တိ။ အထ ခေါ အညေ ဣမံ ဘောဂံ ပဋိပဇ္ဇိဿန္တိ; အဟံ ပန ယထာကမ္မံ ဂမိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဣဒံ ခေါ တံ, မဟာရာဇ, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန သန္ဓာယ ဘာသိတံ – ‘အဿကော လောကော, သဗ္ဗံ ပဟာယ ဂမနီယ’န္တိ, ယမဟံ ဉတွာ စ ဒိသွာ စ သုတွာ စ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ။ ‘‘အစ္ဆရိယံ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, အဗ္ဘုတံ, ဘော ရဋ္ဌပါလ! ယာဝ သုဘာသိတံ စိဒံ တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန – ‘အဿကော လောကော , သဗ္ဗံ ပဟာယ ဂမနီယ’န္တိ ။ အဿကော ဟိ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, လောကော သဗ္ဗံ ပဟာယ ဂမနီယံ။

‘‘‘ဦနော လောကော အတိတ္တော တဏှာဒါသော’တိ – ဘဝံ ရဋ္ဌပါလော အာဟ။ ဣမဿ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဘာသိတဿ ကထံ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ? ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ဖီတံ ကုရုံ အဇ္ဈာဝသသီ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဖီတံ ကုရုံ အဇ္ဈာဝသာမီ’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ဣဓ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ သဒ္ဓါယိကော ပစ္စယိကော။ သော တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ယဂ္ဃေ, မဟာရာဇ, ဇာနေယျာသိ, အဟံ အာဂစ္ဆာမိ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ? တတ္ထဒ္ဒသံ မဟန္တံ ဇနပဒံ ဣဒ္ဓဉ္စေဝ ဖီတဉ္စ ဗဟုဇနံ အာကိဏ္ဏမနုဿံ။ ဗဟူ တတ္ထ ဟတ္ထိကာယာ အဿကာယာ ရထကာယာ ပတ္တိကာယာ; ဗဟု တတ္ထ ဓနဓညံ [ဒန္တာဇိနံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)]; ဗဟု တတ္ထ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ အကတဉ္စေဝ ကတဉ္စ; ဗဟု တတ္ထ ဣတ္ထိပရိဂ္ဂဟော။ သက္ကာ စ တာဝတကေနေဝ ဗလမတ္တေန [ဗလတ္ထေန (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.), ဗဟလတ္ထေန (က.)] အဘိဝိဇိနိတုံ။ အဘိဝိဇိန, မဟာရာဇာ’တိ, ကိန္တိ နံ ကရေယျာသီ’’တိ? ‘‘တမ္ပိ မယံ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, အဘိဝိဇိယ အဇ္ဈာဝသေယျာမာ’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ဣဓ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ။ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ။ ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ။ ပရသမုဒ္ဒတော သဒ္ဓါယိကော ပစ္စယိကော။ သော တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ယဂ္ဃေ, မဟာရာဇ, ဇာနေယျာသိ, အဟံ အာဂစ္ဆာမိ ပရသမုဒ္ဒတော? တတ္ထဒ္ဒသံ မဟန္တံ ဇနပဒံ ဣဒ္ဓဉ္စေဝ ဖီတဉ္စ ဗဟုဇနံ အာကိဏ္ဏမနုဿံ။ ဗဟူ တတ္ထ ဟတ္ထိကာယာ အဿကာယာ ရထကာယာ ပတ္တိကာယာ; ဗဟု တတ္ထ ဓနဓညံ; ဗဟု တတ္ထ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ အကတဉ္စေဝ ကတဉ္စ; ဗဟု တတ္ထ ဣတ္ထိပရိဂ္ဂဟော။ သက္ကာ စ တာဝတကေနေဝ ဗလမတ္တေန အဘိဝိဇိနိတုံ။ အဘိဝိဇိန, မဟာရာဇာ’တိ, ကိန္တိ နံ ကရေယျာသီ’’တိ? ‘‘တမ္ပိ မယံ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, အဘိဝိဇိယ အဇ္ဈာဝသေယျာမာ’’တိ။ ‘‘ဣဒံ ခေါ တံ, မဟာရာဇ, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန သန္ဓာယ ဘာသိတံ – ‘ဦနော လောကော အတိတ္တော တဏှာဒါသော’တိ, ယမဟံ ဉတွာ စ ဒိသွာ သုတွာ စ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ။ ‘‘အစ္ဆရိယံ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, အဗ္ဘုတံ, ဘော ရဋ္ဌပါလ! ယာဝ သုဘာသိတံ စိဒံ တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန – ‘ဦနော လောကော အတိတ္တော တဏှာဒါသော’တိ။ ဦနော ဟိ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, လောကော အတိတ္တော တဏှာဒါသော’’တိ။

ဣဒမဝေါစ အာယသ္မာ ရဋ္ဌပါလော။ ဣဒံ ဝတွာ အထာပရံ ဧတဒဝေါစ –

၃၀၇. ‘‘ပဿာမိ လောကေ သဓနေ မနုဿေ,

လဒ္ဓါန ဝိတ္တံ န ဒဒန္တိ မောဟာ။

လုဒ္ဓါ ဓနံ [လဒ္ဓါ ဓနံ (က.)] သန္နိစယံ ကရောန္တိ၊

ဘိယျောဝ ကာမေ အဘိပတ္ထယန္တိ။

‘‘ရာဇာ ပသယ္ဟာ ပထဝိံ ဝိဇိတွာ၊

သသာဂရန္တံ မဟိမာဝသန္တော [မဟိယာ ဝသန္တော (သီ. က.)]။

ဩရံ သမုဒ္ဒဿ အတိတ္တရူပေါ၊

ပါရံ သမုဒ္ဒဿပိ ပတ္ထယေထ။

‘‘ရာဇာ စ အညေ စ ဗဟူ မနုဿာ၊

အဝီတတဏှာ [အတိတ္တတဏှာ (က.)] မရဏံ ဥပေန္တိ။

ဦနာဝ ဟုတွာန ဇဟန္တိ ဒေဟံ၊

ကာမေဟိ လောကမှိ န ဟတ္ထိ တိတ္တိ။

‘‘ကန္ဒန္တိ နံ ဉာတီ ပကိရိယ ကေသေ၊

အဟောဝတာ နော အမရာတိ စာဟု။

ဝတ္ထေန နံ ပါရုတံ နီဟရိတွာ၊

စိတံ သမာဒါယ [သမာဓါယ (သီ.)] တတောဍဟန္တိ။

‘‘သော ဍယှတိ သူလေဟိ တုဇ္ဇမာနော၊

ဧကေန ဝတ္ထေန ပဟာယ ဘောဂေ။

န မီယမာနဿ ဘဝန္တိ တာဏာ၊

ဉာတီဓ မိတ္တာ အထ ဝါ သဟာယာ။

‘‘ဒါယာဒကာ တဿ ဓနံ ဟရန္တိ၊

သတ္တော ပန ဂစ္ဆတိ ယေန ကမ္မံ။

န မီယမာနံ ဓနမန္ဝေတိ ကိဉ္စိ၊

ပုတ္တာ စ ဒါရာ စ ဓနဉ္စ ရဋ္ဌံ။

‘‘န ဒီဃမာယုံ လဘတေ ဓနေန၊ န စာပိ ဝိတ္တေန ဇရံ ဝိဟန္တိ။

အပ္ပံ ဟိဒံ ဇီဝိတမာဟု ဓီရာ၊ အသဿတံ ဝိပ္ပရိဏာမဓမ္မံ။

‘‘အဍ္ဎာ ဒလိဒ္ဒါ စ ဖုသန္တိ ဖဿံ၊

ဗာလော စ ဓီရော စ တထေဝ ဖုဋ္ဌော။

ဗာလော စ ဗာလျာ ဝဓိတောဝ သေတိ၊

ဓီရော စ [ဓီရောဝ (က.)] န ဝေဓတိ ဖဿဖုဋ္ဌော။

‘‘တသ္မာ ဟိ ပညာဝ ဓနေန သေယျော၊

ယာယ ဝေါသာနမိဓါဓိဂစ္ဆတိ။

အဗ္ယောသိတတ္တာ [အသောသိတတ္တာ (သီ. ဣ.)] ဟိ ဘဝါဘဝေသု၊

ပါပါနိ ကမ္မာနိ ကရောန္တိ မောဟာ။

‘‘ဥပေတိ ဂဗ္ဘဉ္စ ပရဉ္စ လောကံ၊

သံသာရမာပဇ္ဇ ပရမ္ပရာယ။

တဿပ္ပပညော အဘိသဒ္ဒဟန္တော၊

ဥပေတိ ဂဗ္ဘဉ္စ ပရဉ္စ လောကံ။

‘‘စောရော ယထာ သန္ဓိမုခေ ဂဟိတော၊

သကမ္မုနာ ဟညတိ ပါပဓမ္မော။

ဧဝံ ပဇာ ပေစ္စ ပရမှိ လောကေ၊

သကမ္မုနာ ဟညတိ ပါပဓမ္မော။

‘‘ကာမာဟိ စိတြာ မဓုရာ မနောရမာ၊

ဝိရူပရူပေန မထေန္တိ စိတ္တံ။

အာဒီနဝံ ကာမဂုဏေသု ဒိသွာ၊

တသ္မာ အဟံ ပဗ္ဗဇိတောမှိ ရာဇ။

‘‘ဒုမပ္ဖလာနေဝ ပတန္တိ မာဏဝါ၊

ဒဟရာ စ ဝုဍ္ဎာ စ သရီရဘေဒါ။

ဧတမ္ပိ ဒိသွာ [ဧဝမ္ပိ ဒိသွာ (သီ.)၊ ဧတံ ဝိဒိတွာ (သျာ. ကံ.)] ပဗ္ဗဇိတောမှိ ရာဇ၊

အပဏ္ဏကံ သာမညမေဝ သေယျော’’တိ။

ရဋ္ဌပါလသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ဒုတိယံ။

၃. မဃဒေဝသုတ္တံ

၃၀၈. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ မိထိလာယံ ဝိဟရတိ မဃဒေဝအမ္ဗဝနေ [မခါဒေဝအမ္ဗဝနေ (သီ. ဣ.), မဂ္ဃဒေဝအမ္ဗဝနေ (က.)]။ အထ ခေါ ဘဂဝါ အညတရသ္မိံ ပဒေသေ သိတံ ပါတွာကာသိ။ အထ ခေါ အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ကော နု ခေါ ဟေတု, ကော ပစ္စယော ဘဂဝတော သိတဿ ပါတုကမ္မာယ? န အကာရဏေန တထာဂတာ သိတံ ပါတုကရောန္တီ’’တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဧကံသံ စီဝရံ ကတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကော နု ခေါ, ဘန္တေ, ဟေတု, ကော ပစ္စယော ဘဂဝတော သိတဿ ပါတုကမ္မာယ? န အကာရဏေန တထာဂတာ သိတံ ပါတုကရောန္တီ’’တိ။ ‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ, အာနန္ဒ, ဣမိဿာယေဝ မိထိလာယံ ရာဇာ အဟောသိ မဃဒေဝေါ နာမ ဓမ္မိကော ဓမ္မရာဇာ ဓမ္မေ ဌိတော မဟာရာဇာ; ဓမ္မံ စရတိ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေသု နေဂမေသု စေဝ ဇာနပဒေသု စ; ဥပေါသထဉ္စ ဥပဝသတိ စာတုဒ္ဒသိံ ပဉ္စဒသိံ အဋ္ဌမိဉ္စ ပက္ခဿ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ရာဇာ မဃဒေဝေါ ဗဟူနံ ဝဿာနံ ဗဟူနံ ဝဿသတာနံ ဗဟူနံ ဝဿသဟဿာနံ အစ္စယေန ကပ္ပကံ အာမန္တေသိ – ‘ယဒါ မေ, သမ္မ ကပ္ပက, ပဿေယျာသိ သိရသ္မိံ ပလိတာနိ ဇာတာနိ, အထ မေ အာရောစေယျာသီ’တိ။ ‘ဧဝံ, ဒေဝါ’တိ ခေါ, အာနန္ဒ, ကပ္ပကော ရညော မဃဒေဝဿ ပစ္စဿောသိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ, အာနန္ဒ, ကပ္ပကော ဗဟူနံ ဝဿာနံ ဗဟူနံ ဝဿသတာနံ ဗဟူနံ ဝဿသဟဿာနံ အစ္စယေန ရညော မဃဒေဝဿ သိရသ္မိံ ပလိတာနိ ဇာတာနိ။ ဒိသွာန ရာဇာနံ မဃဒေဝံ ဧတဒဝေါစ – ‘ပါတုဘူတာ ခေါ ဒေဝဿ ဒေဝဒူတာ, ဒိဿန္တိ သိရသ္မိံ ပလိတာနိ ဇာတာနီ’တိ။ ‘တေန ဟိ, သမ္မ ကပ္ပက, တာနိ ပလိတာနိ သာဓုကံ သဏ္ဍာသေန ဥဒ္ဓရိတွာ မမ အဉ္ဇလိသ္မိံ ပတိဋ္ဌာပေဟီ’တိ။ ‘ဧဝံ, ဒေဝါ’တိ ခေါ, အာနန္ဒ, ကပ္ပကော ရညော မဃဒေဝဿ ပဋိဿုတွာ တာနိ ပလိတာနိ သာဓုကံ သဏ္ဍာသေန ဥဒ္ဓရိတွာ ရညော မဃဒေဝဿ အဉ္ဇလိသ္မိံ ပတိဋ္ဌာပေသိ။

၃၀၉. ‘‘အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ရာဇာ မဃဒေဝေါ ကပ္ပကဿ ဂါမဝရံ ဒတွာ ဇေဋ္ဌပုတ္တံ ကုမာရံ အာမန္တာပေတွာ ဧတဒဝေါစ – ‘ပါတုဘူတာ ခေါ မေ, တာတ ကုမာရ, ဒေဝဒူတာ; ဒိဿန္တိ သိရသ္မိံ ပလိတာနိ ဇာတာနိ; ဘုတ္တာ ခေါ ပန မေ မာနုသကာ ကာမာ; သမယော ဒိဗ္ဗေ ကာမေ ပရိယေသိတုံ။ ဧဟိ တွံ, တာတ ကုမာရ, ဣမံ ရဇ္ဇံ ပဋိပဇ္ဇ။ အဟံ ပန ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိဿာမိ။ တေန ဟိ, တာတ ကုမာရ, ယဒါ တ္ဝမ္ပိ ပဿေယျာသိ သိရသ္မိံ ပလိတာနိ ဇာတာနိ, အထ ကပ္ပကဿ ဂါမဝရံ ဒတွာ ဇေဋ္ဌပုတ္တံ ကုမာရံ သာဓုကံ ရဇ္ဇေ သမနုသာသိတွာ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇေယျာသိ။ ယေန မေ ဣဒံ ကလျာဏံ ဝတ္တံ နိဟိတံ အနုပ္ပဝတ္တေယျာသိ, မာ ခေါ မေ တွံ အန္တိမပုရိသော အဟောသိ။ ယသ္မိံ ခေါ, တာတ ကုမာရ, ပုရိသယုဂေ ဝတ္တမာနေ ဧဝရူပဿ ကလျာဏဿ ဝတ္တဿ သမုစ္ဆေဒေါ ဟောတိ သော တေသံ အန္တိမပုရိသော ဟောတိ။ တံ တာဟံ, တာတ ကုမာရ, ဧဝံ ဝဒါမိ – ယေန မေ ဣဒံ ကလျာဏံ ဝတ္တံ နိဟိတံ အနုပ္ပဝတ္တေယျာသိ, မာ ခေါ မေ တွံ အန္တိမပုရိသော အဟောသီ’တိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ရာဇာ မဃဒေဝေါ ကပ္ပကဿ ဂါမဝရံ ဒတွာ ဇေဋ္ဌပုတ္တံ ကုမာရံ သာဓုကံ ရဇ္ဇေ သမနုသာသိတွာ ဣမသ္မိံယေဝ မဃဒေဝအမ္ဗဝနေ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိ။ သော မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟာသိ, တထာ ဒုတိယံ, တထာ တတိယံ, တထာ စတုတ္ထံ; ဣတိ ဥဒ္ဓမဓေါ တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာဗဇ္ဈေန [အဗျာပဇ္ဈေန (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.), အဗျာပဇ္ဇေန (က.)] ဖရိတွာ ဝိဟာသိ။ ကရုဏာသဟဂတေန စေတသာ။ မုဒိတာသဟဂတေန စေတသာ။ ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟာသိ, တထာ ဒုတိယံ, တထာ တတိယံ, တထာ စတုတ္ထံ; ဣတိ ဥဒ္ဓမဓေါ တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာဗဇ္ဈေန ဖရိတွာ ဝိဟာသိ။

‘‘ရာဇာ ခေါ ပနာနန္ဒ, မဃဒေဝေါ စတုရာသီတိဝဿသဟဿာနိ ကုမာရကီဠိတံ ကီဠိ, စတုရာသီတိဝဿသဟဿာနိ ဩပရဇ္ဇံ ကာရေသိ, စတုရာသီတိဝဿသဟဿာနိ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ, စတုရာသီတိဝဿသဟဿာနိ ဣမသ္မိံယေဝ မဃဒေဝအမ္ဗဝနေ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော ဗြဟ္မစရိယမစရိ။ သော စတ္တာရော ဗြဟ္မဝိဟာရေ ဘာဝေတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ဗြဟ္မလောကူပဂေါ အဟောသိ။

၃၁၀. ‘‘အထ ခေါ ရညော, အာနန္ဒ, မဃဒေဝဿ ပုတ္တော ဗဟူနံ ဝဿာနံ ဗဟူနံ ဝဿသတာနံ ဗဟူနံ ဝဿသဟဿာနံ အစ္စယေန ကပ္ပကံ အာမန္တေသိ – ‘ယဒါ မေ, သမ္မ ကပ္ပက, ပဿေယျာသိ သိရသ္မိံ ပလိတာနိ ဇာတာနိ, အထ ခေါ အာရောစေယျာသီ’တိ။ ‘ဧဝံ, ဒေဝါ’တိ ခေါ, အာနန္ဒ, ကပ္ပကော ရညော မဃဒေဝဿ ပုတ္တဿ ပစ္စဿောသိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ, အာနန္ဒ, ကပ္ပကော ဗဟူနံ ဝဿာနံ ဗဟူနံ ဝဿသတာနံ ဗဟူနံ ဝဿသဟဿာနံ အစ္စယေန ရညော မဃဒေဝဿ ပုတ္တဿ သိရသ္မိံ ပလိတာနိ ဇာတာနိ။ ဒိသွာန ရညော မဃဒေဝဿ ပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘ပါတုဘူတာ ခေါ ဒေဝဿ ဒေဝဒူတာ; ဒိဿန္တိ သိရသ္မိံ ပလိတာနိ ဇာတာနီ’တိ။ ‘တေန ဟိ, သမ္မ ကပ္ပက, တာနိ ပလိတာနိ သာဓုကံ သဏ္ဍာသေန ဥဒ္ဓရိတွာ မမ အဉ္ဇလိသ္မိံ ပတိဋ္ဌာပေဟီ’တိ။ ‘ဧဝံ, ဒေဝါ’တိ ခေါ, အာနန္ဒ, ကပ္ပကော ရညော မဃဒေဝဿ ပုတ္တဿ ပဋိဿုတွာ တာနိ ပလိတာနိ သာဓုကံ သဏ္ဍာသေန ဥဒ္ဓရိတွာ ရညော မဃဒေဝဿ ပုတ္တဿ အဉ္ဇလိသ္မိံ ပတိဋ္ဌာပေသိ။

‘‘အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ရညော မဃဒေဝဿ ပုတ္တော ကပ္ပကဿ ဂါမဝရံ ဒတွာ ဇေဋ္ဌပုတ္တံ ကုမာရံ အာမန္တာပေတွာ ဧတဒဝေါစ – ‘ပါတုဘူတာ ခေါ, မေ, တာတ ကုမာရ, ဒေဝဒူတာ; ဒိဿန္တိ သိရသ္မိံ ပလိတာနိ ဇာတာနိ; ဘုတ္တာ ခေါ ပန မေ မာနုသကာ ကာမာ; သမယော ဒိဗ္ဗေ ကာမေ ပရိယေသိတုံ။ ဧဟိ တွံ, တာတ ကုမာရ, ဣမံ ရဇ္ဇံ ပဋိပဇ္ဇ။ အဟံ ပန ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိဿာမိ။ တေန ဟိ, တာတ ကုမာရ, ယဒါ တ္ဝမ္ပိ ပဿေယျာသိ သိရသ္မိံ ပလိတာနိ ဇာတာနိ, အထ ကပ္ပကဿ ဂါမဝရံ ဒတွာ ဇေဋ္ဌပုတ္တံ ကုမာရံ သာဓုကံ ရဇ္ဇေ သမနုသာသိတွာ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇေယျာသိ။ ယေန မေ ဣဒံ ကလျာဏံ ဝတ္တံ နိဟိတံ အနုပ္ပဝတ္တေယျာသိ, မာ ခေါ မေ တွံ အန္တိမပုရိသော အဟောသိ။ ယသ္မိံ ခေါ, တာတ ကုမာရ, ပုရိသယုဂေ ဝတ္တမာနေ ဧဝရူပဿ ကလျာဏဿ ဝတ္တဿ သမုစ္ဆေဒေါ ဟောတိ သော တေသံ အန္တိမပုရိသော ဟောတိ။ တံ တာဟံ, တာတ ကုမာရ, ဧဝံ ဝဒါမိ – ယေန မေ ဣဒံ ကလျာဏံ ဝတ္တံ နိဟိတံ အနုပ္ပဝတ္တေယျာသိ, မာ ခေါ မေ တွံ အန္တိမပုရိသော အဟောသီ’တိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ရညော မဃဒေဝဿ ပုတ္တော ကပ္ပကဿ ဂါမဝရံ ဒတွာ ဇေဋ္ဌပုတ္တံ ကုမာရံ သာဓုကံ ရဇ္ဇေ သမနုသာသိတွာ ဣမသ္မိံယေဝ မဃဒေဝအမ္ဗဝနေ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိ။ သော မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟာသိ, တထာ ဒုတိယံ, တထာ တတိယံ, တထာ စတုတ္ထံ; ဣတိ ဥဒ္ဓမဓေါ တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာဗဇ္ဈေန ဖရိတွာ ဝိဟာသိ။ ကရုဏာသဟဂတေန စေတသာ။ မုဒိတာသဟဂတေန စေတသာ။ ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟာသိ, တထာ ဒုတိယံ, တထာ တတိယံ, တထာ စတုတ္ထံ; ဣတိ ဥဒ္ဓမဓေါ တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာဗဇ္ဈေန ဖရိတွာ ဝိဟာသိ။ ရညော ခေါ ပနာနန္ဒ, မဃဒေဝဿ ပုတ္တော စတုရာသီတိဝဿသဟဿာနိ ကုမာရကီဠိတံ ကီဠိ, စတုရာသီတိဝဿသဟဿာနိ ဩပရဇ္ဇံ ကာရေသိ, စတုရာသီတိဝဿသဟဿာနိ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ, စတုရာသီတိဝဿသဟဿာနိ ဣမသ္မိံယေဝ မဃဒေဝအမ္ဗဝနေ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော ဗြဟ္မစရိယမစရိ။ သော စတ္တာရော ဗြဟ္မဝိဟာရေ ဘာဝေတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ဗြဟ္မလောကူပဂေါ အဟောသိ။

၃၁၁. ‘‘ရညော ခေါ ပနာနန္ဒ, မဃဒေဝဿ ပုတ္တပပုတ္တကာ တဿ ပရမ္ပရာ စတုရာသီတိရာဇသဟဿာနိ [စတုရာသီတိခတ္တိယသဟဿာနိ (သီ. ဣ.), စတုရာသီတိသဟဿာနိ (သျာ. ကံ.)] ဣမသ္မိံယေဝ မဃဒေဝအမ္ဗဝနေ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိံသု။ တေ မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရိံသု, တထာ ဒုတိယံ, တထာ တတိယံ, တထာ စတုတ္ထံ; ဣတိ ဥဒ္ဓမဓေါ တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာဗဇ္ဈေန ဖရိတွာ ဝိဟရိံသု။ ကရုဏာသဟဂတေန စေတသာ။ မုဒိတာသဟဂတေန စေတသာ။ ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရိံသု, တထာ ဒုတိယံ, တထာ တတိယံ, တထာ စတုတ္ထံ; ဣတိ ဥဒ္ဓမဓေါ တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာဗဇ္ဈေန ဖရိတွာ ဝိဟရိံသု။ စတုရာသီတိဝဿသဟဿာနိ ကုမာရကီဠိတံ ကီဠိံသု, စတုရာသီတိဝဿသဟဿာနိ ဩပရဇ္ဇံ ကာရေသုံ, စတုရာသီတိဝဿသဟဿာနိ ရဇ္ဇံ ကာရေသုံ, စတုရာသီတိဝဿသဟဿာနိ ဣမသ္မိံယေဝ မဃဒေဝအမ္ဗဝနေ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတာ ဗြဟ္မစရိယမစရိံသု။ တေ စတ္တာရော ဗြဟ္မဝိဟာရေ ဘာဝေတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ဗြဟ္မလောကူပဂါ အဟေသုံ။ နိမိ တေသံ ရာဇာ [ရာဇာနံ (သီ. ဣ.)] ပစ္ဆိမကော အဟောသိ ဓမ္မိကော ဓမ္မရာဇာ ဓမ္မေ ဌိတော မဟာရာဇာ; ဓမ္မံ စရတိ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေသု နေဂမေသု စေဝ ဇာနပဒေသု စ; ဥပေါသထဉ္စ ဥပဝသတိ စာတုဒ္ဒသိံ ပဉ္စဒသိံ အဋ္ဌမိဉ္စ ပက္ခဿ။

၃၁၂. ‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ, အာနန္ဒ, ဒေဝါနံ တာဝတိံသာနံ သုဓမ္မာယံ သဘာယံ သန္နိသိန္နာနံ သန္နိပတိတာနံ အယမန္တရာကထာ ဥဒပါဒိ – ‘လာဘာ ဝတ, ဘော, ဝိဒေဟာနံ, သုလဒ္ဓံ ဝတ, ဘော, ဝိဒေဟာနံ, ယေသံ နိမိ ရာဇာ ဓမ္မိကော ဓမ္မရာဇာ ဓမ္မေ ဌိတော မဟာရာဇာ; ဓမ္မံ စရတိ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေသု နေဂမေသု စေဝ ဇာနပဒေသု စ; ဥပေါသထဉ္စ ဥပဝသတိ စာတုဒ္ဒသိံ ပဉ္စဒသိံ အဋ္ဌမိဉ္စ ပက္ခဿာ’တိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော ဒေဝေ တာဝတိံသေ အာမန္တေသိ – ‘ဣစ္ဆေယျာထ နော တုမှေ, မာရိသာ, နိမိံ ရာဇာနံ ဒဋ္ဌု’န္တိ? ‘ဣစ္ဆာမ မယံ, မာရိသ, နိမိံ ရာဇာနံ ဒဋ္ဌု’န္တိ။ တေန ခေါ ပန, အာနန္ဒ, သမယေန နိမိ ရာဇာ တဒဟုပေါသထေ ပန္နရသေ သီသံနှာတော [သသီသံ နဟာတော (သီ.), သီသနှာတော (သျာ. ကံ.)] ဥပေါသထိကော ဥပရိပါသာဒဝရဂတော နိသိန္နော ဟောတိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော – သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော သမိဉ္ဇိတံ ဝါ ဗာဟံ ပသာရေယျ, ပသာရိတံ ဝါ ဗာဟံ သမိဉ္ဇေယျ, ဧဝမေဝ – ဒေဝေသု တာဝတိံသေသု အန္တရဟိတော နိမိဿ ရညော ပမုခေ ပါတုရဟောသိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော နိမိံ ရာဇာနံ ဧတဒဝေါစ – ‘လာဘာ တေ, မဟာရာဇ, သုလဒ္ဓံ တေ, မဟာရာဇ။ ဒေဝါ, မဟာရာဇ, တာဝတိံသာ သုဓမ္မာယံ သဘာယံ ကိတ္တယမာနရူပါ သန္နိသိန္နာ – ‘‘လာဘာ ဝတ, ဘော, ဝိဒေဟာနံ, သုလဒ္ဓံ ဝတ, ဘော, ဝိဒေဟာနံ, ယေသံ နိမိ ရာဇာ ဓမ္မိကော ဓမ္မရာဇာ ဓမ္မေ ဌိတော မဟာရာဇာ; ဓမ္မံ စရတိ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေသု နေဂမေသု စေဝ ဇာနပဒေသု စ; ဥပေါသထဉ္စ ဥပဝသတိ စာတုဒ္ဒသိံ ပဉ္စဒသိံ အဋ္ဌမိဉ္စ ပက္ခဿာ’’တိ။ ဒေဝါ တေ, မဟာရာဇ, တာဝတိံသာ ဒဿနကာမာ။ တဿ တေ အဟံ, မဟာရာဇ, သဟဿယုတ္တံ အာဇညရထံ ပဟိဏိဿာမိ; အဘိရုဟေယျာသိ, မဟာရာဇ, ဒိဗ္ဗံ ယာနံ အဝိကမ္ပမာနော’တိ။ အဓိဝါသေသိ ခေါ, အာနန္ဒ, နိမိ ရာဇာ တုဏှီဘာဝေန။

၃၁၃. ‘‘အထ ခေါ, အာနန္ဒ, သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော နိမိဿ ရညော အဓိဝါသနံ ဝိဒိတွာ – သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော သမိဉ္ဇိတံ ဝါ ဗာဟံ ပသာရေယျ, ပသာရိတံ ဝါ ဗာဟံ သမိဉ္ဇေယျ, ဧဝမေဝ – နိမိဿ ရညော ပမုခေ အန္တရဟိတော ဒေဝေသု တာဝတိံသေသု ပါတုရဟောသိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော မာတလိံ သင်္ဂါဟကံ အာမန္တေသိ – ‘ဧဟိ တွံ, သမ္မ မာတလိ, သဟဿယုတ္တံ အာဇညရထံ ယောဇေတွာ နိမိံ ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ဝဒေဟိ – အယံ တေ, မဟာရာဇ, သဟဿယုတ္တော အာဇညရထော သက္ကေန ဒေဝါနမိန္ဒေန ပေသိတော; အဘိရုဟေယျာသိ, မဟာရာဇ, ဒိဗ္ဗံ ယာနံ အဝိကမ္ပမာနော’တိ။ ‘ဧဝံ, ဘဒ္ဒန္တဝါ’တိ ခေါ, အာနန္ဒ, မာတလိ သင်္ဂါဟကော သက္ကဿ ဒေဝါနမိန္ဒဿ ပဋိဿုတွာ သဟဿယုတ္တံ အာဇညရထံ ယောဇေတွာ နိမိံ ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတဒဝေါစ – ‘အယံ တေ, မဟာရာဇ, သဟဿယုတ္တော အာဇညရထော သက္ကေန ဒေဝါနမိန္ဒေန ပေသိတော; အဘိရုဟ, မဟာရာဇ, ဒိဗ္ဗံ ယာနံ အဝိကမ္ပမာနော။ အပိ စ, မဟာရာဇ, ကတမေန တံ နေမိ, ယေန ဝါ ပါပကမ္မာ ပါပကာနံ ကမ္မာနံ ဝိပါကံ ပဋိသံဝေဒေန္တိ, ယေန ဝါ ကလျာဏကမ္မာ ကလျာဏကမ္မာနံ ဝိပါကံ ပဋိသံဝေဒေန္တီ’တိ? ‘ဥဘယေနေဝ မံ, မာတလိ, နေဟီ’တိ။ သမ္ပဝေသေသိ [သမ္ပာပေသိ (သီ. ဣ.)] ခေါ, အာနန္ဒ, မာတလိ, သင်္ဂါဟကော နိမိံ ရာဇာနံ သုဓမ္မံ သဘံ။ အဒ္ဒသာ ခေါ, အာနန္ဒ, သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော နိမိံ ရာဇာနံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဒိသွာန နိမိံ ရာဇာနံ ဧတဒဝေါစ – ‘ဧဟိ ခေါ, မဟာရာဇ။ သွာဂတံ, မဟာရာဇ။ ဒေဝါ တေ ဒဿနကာမာ, မဟာရာဇ, တာဝတိံသာ သုဓမ္မာယံ သဘာယံ ကိတ္တယမာနရူပါ သန္နိသိန္နာ – ‘‘လာဘာ ဝတ, ဘော, ဝိဒေဟာနံ, သုလဒ္ဓံ ဝတ, ဘော, ဝိဒေဟာနံ, ယေသံ နိမိ ရာဇာ ဓမ္မိကော ဓမ္မရာဇာ ဓမ္မေ ဌိတော မဟာရာဇာ; ဓမ္မံ စရတိ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေသု နေဂမေသု စေဝ ဇာနပဒေသု စ; ဥပေါသထဉ္စ ဥပဝသတိ စာတုဒ္ဒသိံ ပဉ္စဒသိံ အဋ္ဌမိဉ္စ ပက္ခဿာ’’တိ။ ဒေဝါ တေ, မဟာရာဇ, တာဝတိံသာ ဒဿနကာမာ ။ အဘိရမ, မဟာရာဇ, ဒေဝေသု ဒေဝါနုဘာဝေနာ’တိ။ ‘အလံ, မာရိသ, တတ္ထေဝ မံ မိထိလံ ပဋိနေတု။ တထာဟံ ဓမ္မံ စရိဿာမိ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေသု နေဂမေသု စေဝ ဇာနပဒေသု စ; ဥပေါသထဉ္စ ဥပဝသာမိ စာတုဒ္ဒသိံ ပဉ္စဒသိံ အဋ္ဌမိဉ္စ ပက္ခဿာ’တိ။

၃၁၄. ‘‘အထ ခေါ, အာနန္ဒ, သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော မာတလိံ သင်္ဂါဟကံ အာမန္တေသိ – ‘ဧဟိ တွံ, သမ္မ မာတလိ, သဟဿယုတ္တံ အာဇညရထံ ယောဇေတွာ နိမိံ ရာဇာနံ တတ္ထေဝ မိထိလံ ပဋိနေဟီ’တိ။ ‘ဧဝံ, ဘဒ္ဒန္တဝါ’တိ ခေါ, အာနန္ဒ, မာတလိ သင်္ဂါဟကော သက္ကဿ ဒေဝါနမိန္ဒဿ ပဋိဿုတွာ သဟဿယုတ္တံ အာဇညရထံ ယောဇေတွာ နိမိံ ရာဇာနံ တတ္ထေဝ မိထိလံ ပဋိနေသိ။ တတြ သုဒံ, အာနန္ဒ, နိမိ ရာဇာ ဓမ္မံ စရတိ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေသု နေဂမေသု စေဝ ဇာနပဒေသု စ, ဥပေါသထဉ္စ ဥပဝသတိ စာတုဒ္ဒသိံ ပဉ္စဒသိံ အဋ္ဌမိဉ္စ ပက္ခဿာတိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, နိမိ ရာဇာ ဗဟူနံ ဝဿာနံ ဗဟူနံ ဝဿသတာနံ ဗဟူနံ ဝဿသဟဿာနံ အစ္စယေန ကပ္ပကံ အာမန္တေသိ – ‘ယဒါ မေ, သမ္မ ကပ္ပက, ပဿေယျာသိ သိရသ္မိံ ပလိတာနိ ဇာတာနိ, အထ မေ အာရောစေယျာသီ’တိ။ ‘ဧဝံ, ဒေဝါ’တိ ခေါ, အာနန္ဒ, ကပ္ပကော နိမိဿ ရညော ပစ္စဿောသိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ, အာနန္ဒ, ကပ္ပကော ဗဟူနံ ဝဿာနံ ဗဟူနံ ဝဿသတာနံ ဗဟူနံ ဝဿသဟဿာနံ အစ္စယေန နိမိဿ ရညော သိရသ္မိံ ပလိတာနိ ဇာတာနိ။ ဒိသွာန နိမိံ ရာဇာနံ ဧတဒဝေါစ – ‘ပါတုဘူတာ ခေါ ဒေဝဿ ဒေဝဒူတာ; ဒိဿန္တိ သိရသ္မိံ ပလိတာနိ ဇာတာနီ’တိ။ ‘တေန ဟိ, သမ္မ ကပ္ပက, တာနိ ပလိတာနိ သာဓုကံ သဏ္ဍာသေန ဥဒ္ဓရိတွာ မမ အဉ္ဇလိသ္မိံ ပတိဋ္ဌာပေဟီ’တိ။ ‘ဧဝံ, ဒေဝါ’တိ ခေါ, အာနန္ဒ, ကပ္ပကော နိမိဿ ရညော ပဋိဿုတွာ တာနိ ပလိတာနိ သာဓုကံ သဏ္ဍာသေန ဥဒ္ဓရိတွာ နိမိဿ ရညော အဉ္ဇလိသ္မိံ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, နိမိ ရာဇာ ကပ္ပကဿ ဂါမဝရံ ဒတွာ ဇေဋ္ဌပုတ္တံ ကုမာရံ အာမန္တာပေတွာ ဧတဒဝေါစ – ‘ပါတုဘူတာ ခေါ မေ, တာတ ကုမာရ, ဒေဝဒူတာ; ဒိဿန္တိ သိရသ္မိံ ပလိတာနိ ဇာတာနိ; ဘုတ္တာ ခေါ ပန မေ မာနုသကာ ကာမာ; သမယော ဒိဗ္ဗေ ကာမေ ပရိယေသိတုံ။ ဧဟိ တွံ, တာတ ကုမာရ, ဣမံ ရဇ္ဇံ ပဋိပဇ္ဇ။ အဟံ ပန ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိဿာမိ။ တေန ဟိ, တာတ ကုမာရ, ယဒါ တ္ဝမ္ပိ ပဿေယျာသိ သိရသ္မိံ ပလိတာနိ ဇာတာနိ, အထ ကပ္ပကဿ ဂါမဝရံ ဒတွာ ဇေဋ္ဌပုတ္တံ ကုမာရံ သာဓုကံ ရဇ္ဇေ သမနုသာသိတွာ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇေယျာသိ။ ယေန မေ ဣဒံ ကလျာဏံ ဝတ္တံ နိဟိတံ အနုပ္ပဝတ္တေယျာသိ, မာ ခေါ မေ တွံ အန္တိမပုရိသော အဟောသိ။ ယသ္မိံ ခေါ, တာတ ကုမာရ, ပုရိသယုဂေ ဝတ္တမာနေ ဧဝရူပဿ ကလျာဏဿ ဝတ္တဿ သမုစ္ဆေဒေါ ဟောတိ သော တေသံ အန္တိမပုရိသော ဟောတိ။ တံ တာဟံ, တာတ ကုမာရ, ဧဝံ ဝဒါမိ – ‘ယေန မေ ဣဒံ ကလျာဏံ ဝတ္တံ နိဟိတံ အနုပ္ပဝတ္တေယျာသိ, မာ ခေါ မေ တွံ အန္တိမပုရိသော အဟောသီ’တိ။

၃၁၅. ‘‘အထ ခေါ, အာနန္ဒ, နိမိ ရာဇာ ကပ္ပကဿ ဂါမဝရံ ဒတွာ ဇေဋ္ဌပုတ္တံ ကုမာရံ သာဓုကံ ရဇ္ဇေ သမနုသာသိတွာ ဣမသ္မိံယေဝ မဃဒေဝအမ္ဗဝနေ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိ။ သော မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟာသိ, တထာ ဒုတိယံ , တထာ တတိယံ, တထာ စတုတ္ထံ; ဣတိ ဥဒ္ဓမဓေါ တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာဗဇ္ဈေန ဖရိတွာ ဝိဟာသိ။ ကရုဏာသဟဂတေန စေတသာ။ မုဒိတာသဟဂတေန စေတသာ။ ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟာသိ, တထာ ဒုတိယံ, တထာ တတိယံ, တထာ စတုတ္ထံ; ဣတိ ဥဒ္ဓမဓေါ တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာဗဇ္ဈေန ဖရိတွာ ဝိဟာသိ။ နိမိ ခေါ, ပနာနန္ဒ, ရာဇာ စတုရာသီတိဝဿသဟဿာနိ ကုမာရကီဠိတံ ကီဠိ, စတုရာသီတိဝဿသဟဿာနိ ဩပရဇ္ဇံ ကာရေသိ, စတုရာသီတိဝဿသဟဿာနိ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ, စတုရာသီတိဝဿသဟဿာနိ ဣမသ္မိံယေဝ မဃဒေဝအမ္ဗဝနေ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော ဗြဟ္မစရိယမစရိ။ သော စတ္တာရော ဗြဟ္မဝိဟာရေ ဘာဝေတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ဗြဟ္မလောကူပဂေါ အဟောသိ။ နိမိဿ ခေါ ပနာနနန္ဒ , ရညော ကဠာရဇနကော နာမ ပုတ္တော အဟောသိ။ န သော အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိ။ သော တံ ကလျာဏံ ဝတ္တံ သမုစ္ဆိန္ဒိ။ သော တေသံ အန္တိမပုရိသော အဟောသိ။

၃၁၆. ‘‘သိယာ ခေါ ပန တေ, အာနန္ဒ, ဧဝမဿ – ‘အညော နူန တေန သမယေန ရာဇာ မဃဒေဝေါ အဟောသိ, ယေန တံ ကလျာဏံ ဝတ္တံ နိဟိတ’န္တိ [ယော တံ ကလျာဏံ ဝတ္တံ နိဟိနီတိ (သီ.)]။ န ခေါ ပနေတံ, အာနန္ဒ, ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အဟံ တေန သမယေန ရာဇာ မဃဒေဝေါ အဟောသိံ။ (အဟံ တံ ကလျာဏံ ဝတ္တံ နိဟိနိံ,) [( ) နတ္ထိ (က.)] မယာ တံ ကလျာဏံ ဝတ္တံ နိဟိတံ; ပစ္ဆိမာ ဇနတာ အနုပ္ပဝတ္တေသိ။ တံ ခေါ ပနာနန္ဒ, ကလျာဏံ ဝတ္တံ န နိဗ္ဗိဒါယ န ဝိရာဂါယ န နိရောဓါယ န ဥပသမာယ န အဘိညာယ န သမ္ဗောဓါယ န နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တတိ, ယာဝဒေဝ ဗြဟ္မလောကူပပတ္တိယာ။ ဣဒံ ခေါ ပနာနန္ဒ, ဧတရဟိ မယာ ကလျာဏံ ဝတ္တံ နိဟိတံ ဧကန္တနိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓါယ ဥပသမာယ အဘိညာယ သမ္ဗောဓါယ နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တတိ။ ကတမဉ္စာနန္ဒ, ဧတရဟိ မယာ ကလျာဏံ ဝတ္တံ နိဟိတံ ဧကန္တနိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓါယ ဥပသမာယ အဘိညာယ သမ္ဗောဓါယ နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တတိ? အယမေဝ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ, သေယျထိဒံ – သမ္မာဒိဋ္ဌိ, သမ္မာသင်္ကပ္ပော, သမ္မာဝါစာ, သမ္မာကမ္မန္တော, သမ္မာအာဇီဝေါ, သမ္မာဝါယာမော , သမ္မာသတိ, သမ္မာသမာဓိ။ ဣဒံ ခေါ, အာနန္ဒ, ဧတရဟိ မယာ ကလျာဏံ ဝတ္တံ နိဟိတံ ဧကန္တနိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓါယ ဥပသမာယ အဘိညာယ သမ္ဗောဓါယ နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တတိ။ တံ ဝေါ အဟံ, အာနန္ဒ, ဧဝံ ဝဒါမိ – ‘ယေန မေ ဣဒံ ကလျာဏံ ဝတ္တံ နိဟိတံ အနုပ္ပဝတ္တေယျာထ, မာ ခေါ မေ တုမှေ အန္တိမပုရိသာ အဟုဝတ္ထ’။ ယသ္မိံ ခေါ, အာနန္ဒ, ပုရိသယုဂေ ဝတ္တမာနေ ဧဝရူပဿ ကလျာဏဿ ဝတ္တဿ သမုစ္ဆေဒေါ ဟောတိ သော တေသံ အန္တိမပုရိသော ဟောတိ။ တံ ဝေါ အဟံ, အာနန္ဒ, ဧဝံ ဝဒါမိ – ‘ယေန မေ ဣဒံ ကလျာဏံ ဝတ္တံ နိဟိတံ အနုပ္ပဝတ္တေယျာထ, မာ ခေါ မေ တုမှေ အန္တိမပုရိသာ အဟုဝတ္ထာ’’’တိ။

ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနော အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒီတိ။

မဃဒေဝသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ တတိယံ။

၄. မဓုရသုတ္တံ

၃၁၇. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော မဓုရာယံ ဝိဟရတိ ဂုန္ဒာဝနေ။ အဿောသိ ခေါ ရာဇာ မာဓုရော အဝန္တိပုတ္တော – ‘‘သမဏော ခလု, ဘော, ကစ္စာနော မဓုရာယံ [မထုရာယံ (ဋီကာ)] ဝိဟရတိ ဂုန္ဒာဝနေ။ တံ ခေါ ပန ဘဝန္တံ ကစ္စာနံ ဧဝံ ကလျာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂတော – ‘ပဏ္ဍိတော ဝိယတ္တော မေဓါဝီ ဗဟုဿုတော စိတ္တကထီ ကလျာဏပဋိဘာနော ဝုဒ္ဓေါ စေဝ အရဟာ စ’။ သာဓု ခေါ ပန တထာရူပါနံ အရဟတံ ဒဿနံ ဟောတီ’’တိ။ အထ ခေါ ရာဇာ မာဓုရော အဝန္တိပုတ္တော ဘဒြာနိ ဘဒြာနိ ယာနာနိ ယောဇာပေတွာ ဘဒြံ ယာနံ အဘိရုဟိတွာ ဘဒြေဟိ ဘဒြေဟိ ယာနေဟိ မဓုရာယ နိယျာသိ မဟစ္စရာဇာနုဘာဝေန အာယသ္မန္တံ မဟာကစ္စာနံ ဒဿနာယ။ ယာဝတိကာ ယာနဿ ဘူမိ ယာနေန ဂန္တွာ ယာနာ ပစ္စောရောဟိတွာ ပတ္တိကောဝ ယေနာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ မဟာကစ္စာနေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ရာဇာ မာဓုရော အဝန္တိပုတ္တော အာယသ္မန္တံ မဟာကစ္စာနံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဗြာဟ္မဏာ, ဘော ကစ္စာန, ဧဝမာဟံသု – ‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော, ဟီနော အညော ဝဏ္ဏော; ဗြာဟ္မဏောဝ သုက္ကော ဝဏ္ဏော, ကဏှော အညော ဝဏ္ဏော; ဗြာဟ္မဏာဝ သုဇ္ဈန္တိ, နော အဗြာဟ္မဏာ; ဗြာဟ္မဏာဝ ဗြဟ္မုနော ပုတ္တာ ဩရသာ မုခတော ဇာတာ ဗြဟ္မဇာ ဗြဟ္မနိမ္မိတာ ဗြဟ္မဒါယာဒါ’တိ။ ဣဓ ဘဝံ ကစ္စာနော ကိမက္ခာယီ’’တိ? ‘‘ဃောသောယေဝ ခေါ ဧသော, မဟာရာဇ, လောကသ္မိံ – ‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော, ဟီနော အညော ဝဏ္ဏော; ဗြာဟ္မဏောဝ သုက္ကော ဝဏ္ဏော, ကဏှော အညော ဝဏ္ဏော; ဗြာဟ္မဏာဝ သုဇ္ဈန္တိ, နော အဗြာဟ္မဏာ; ဗြာဟ္မဏာဝ ဗြဟ္မုနော ပုတ္တာ ဩရသာ မုခတော ဇာတာ ဗြဟ္မဇာ ဗြဟ္မနိမ္မိတာ ဗြဟ္မဒါယာဒါ’တိ။ တဒမိနာပေတံ, မဟာရာဇ, ပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ ယထာ ဃောသောယေဝေသော လောကသ္မိံ – ‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော, ဟီနော အညော ဝဏ္ဏော။ပေ.။ ဗြဟ္မဒါယာဒါ’’’တိ။

၃၁၈. ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ခတ္တိယဿ စေပိ ဣဇ္ဈေယျ ဓနေန ဝါ ဓညေန ဝါ ရဇတေန ဝါ ဇာတရူပေန ဝါ ခတ္တိယောပိဿာဿ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယီ ပစ္ဆာနိပါတီ ကိံကာရပဋိဿာဝီ မနာပစာရီ ပိယဝါဒီ။ ဗြာဟ္မဏောပိဿာဿ။ ဝေဿောပိဿာဿ။ သုဒ္ဒေါပိဿာဿ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယီ ပစ္ဆာနိပါတီ ကိံကာရပဋိဿာဝီ မနာပစာရီ ပိယဝါဒီ’’တိ? ‘‘ခတ္တိယဿ စေပိ, ဘော ကစ္စာန, ဣဇ္ဈေယျ ဓနေန ဝါ ဓညေန ဝါ ရဇတေန ဝါ ဇာတရူပေန ဝါ ခတ္တိယောပိဿာဿ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယီ ပစ္ဆာနိပါတီ ကိံကာရပဋိဿာဝီ မနာပစာရီ ပိယဝါဒီ။ ဗြာဟ္မဏောပိဿာဿ။ ဝေဿောပိဿာဿ။ သုဒ္ဒေါပိဿာဿ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယီ ပစ္ဆာနိပါတီ ကိံကာရပဋိဿာဝီ မနာပစာရီ ပိယဝါဒီ’’တိ။

‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ဗြာဟ္မဏဿ စေပိ ဣဇ္ဈေယျ ဓနေန ဝါ ဓညေန ဝါ ရဇတေန ဝါ ဇာတရူပေန ဝါ ဗြာဟ္မဏောပိဿာဿ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယီ ပစ္ဆာနိပါတီ ကိံကာရပဋိဿာဝီ မနာပစာရီ ပိယဝါဒီ။ ဝေဿောပိဿာဿ။ သုဒ္ဒေါပိဿာဿ ။ ခတ္တိယောပိဿာဿ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယီ ပစ္ဆာနိပါတီ ကိံကာရပဋိဿာဝီ မနာပစာရီ ပိယဝါဒီ’’တိ? ‘‘ဗြာဟ္မဏဿ စေပိ, ဘော ကစ္စာန, ဣဇ္ဈေယျ ဓနေန ဝါ ဓညေန ဝါ ရဇတေန ဝါ ဇာတရူပေန ဝါ ဗြာဟ္မဏောပိဿာဿ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယီ ပစ္ဆာနိပါတီ ကိံကာရပဋိဿာဝီ မနာပစာရီ ပိယဝါဒီ။ ဝေဿောပိဿာဿ။ သုဒ္ဒေါပိဿာဿ ။ ခတ္တိယောပိဿာဿ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယီ ပစ္ဆာနိပါတီ ကိံကာရပဋိဿာဝီ မနာပစာရီ ပိယဝါဒီ’’တိ။

‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ဝေဿဿ စေပိ ဣဇ္ဈေယျ ဓနေန ဝါ ဓညေန ဝါ ရဇတေန ဝါ ဇာတရူပေန ဝါ ဝေဿောပိဿာဿ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယီ ပစ္ဆာနိပါတီ ကိံကာရပဋိဿာဝီ မနာပစာရီ ပိယဝါဒီ။ သုဒ္ဒေါပိဿာဿ။ ခတ္တိယောပိဿာဿ။ ဗြာဟ္မဏောပိဿာဿ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယီ ပစ္ဆာနိပါတီ ကိံကာရပဋိဿာဝီ မနာပစာရီ ပိယဝါဒီ’’တိ? ‘‘ဝေဿဿ စေပိ, ဘော ကစ္စာန, ဣဇ္ဈေယျ ဓနေန ဝါ ဓညေန ဝါ ရဇတေန ဝါ ဇာတရူပေန ဝါ ဝေဿောပိဿာဿ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယီ ပစ္ဆာနိပါတီ ကိံကာရပဋိဿာဝီ မနာပစာရီ ပိယဝါဒီ။ သုဒ္ဒေါပိဿာဿ။ ခတ္တိယောပိဿာဿ။ ဗြာဟ္မဏောပိဿာဿ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယီ ပစ္ဆာနိပါတီ ကိံကာရပဋိဿာဝီ မနာပစာရီ ပိယဝါဒီ’’တိ။

‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, သုဒ္ဒဿ စေပိ ဣဇ္ဈေယျ ဓနေန ဝါ ဓညေန ဝါ ရဇတေန ဝါ ဇာတရူပေန ဝါ သုဒ္ဒေါပိဿာဿ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယီ ပစ္ဆာနိပါတီ ကိံကာရပဋိဿာဝီ မနာပစာရီ ပိယဝါဒီ။ ခတ္တိယောပိဿာဿ။ ဗြာဟ္မဏောပိဿာဿ။ ဝေဿောပိဿာဿ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယီ ပစ္ဆာနိပါတီ ကိံကာရပဋိဿာဝီ မနာပစာရီ ပိယဝါဒီ’’တိ? ‘‘သုဒ္ဒဿ စေပိ, ဘော ကစ္စာန, ဣဇ္ဈေယျ ဓနေန ဝါ ဓညေန ဝါ ရဇတေန ဝါ ဇာတရူပေန ဝါ သုဒ္ဒေါပိဿာဿ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယီ ပစ္ဆာနိပါတီ ကိံကာရပဋိဿာဝီ မနာပစာရီ ပိယဝါဒီတိ။ ခတ္တိယောပိဿာဿ။ ဗြာဟ္မဏောပိဿာဿ။ ဝေဿောပိဿာဿ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယီ ပစ္ဆာနိပါတီ ကိံကာရပဋိဿာဝီ မနာပစာရီ ပိယဝါဒီ’’တိ။

‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ယဒိ ဧဝံ သန္တေ, ဣမေ စတ္တာရော ဝဏ္ဏာ သမသမာ ဟောန္တိ နော ဝါ? ကထံ ဝါ တေ ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိ? ‘‘အဒ္ဓါ ခေါ, ဘော ကစ္စာန, ဧဝံ သန္တေ, ဣမေ စတ္တာရော ဝဏ္ဏာ သမသမာ ဟောန္တိ။ နေသံ [နာသံ (သီ.), နာဟံ (သျာ. ကံ.)] ဧတ္ထ ကိဉ္စိ နာနာကရဏံ သမနုပဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဣမိနာပိ ခေါ ဧတံ, မဟာရာဇ, ပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ ယထာ ဃောသော ယေဝေသော လောကသ္မိံ – ‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော, ဟီနော အညော ဝဏ္ဏော။ပေ.။ ဗြဟ္မဒါယာဒါ’’’တိ။

၃၁၉. ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ဣဓဿ ခတ္တိယော ပါဏာတိပါတီ အဒိန္နာဒါယီ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရီ မုသာဝါဒီ ပိသုဏဝါစော ဖရုသဝါစော သမ္ဖပ္ပလာဣ အဘိဇ္ဈာလု ဗျာပန္နစိတ္တော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ [မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီ (သဗ္ဗတ္ထ)] ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇေယျ နော ဝါ? ကထံ ဝါ တေ ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိ? ‘‘ခတ္တိယောပိ ဟိ, ဘော ကစ္စာန, ပါဏာတိပါတီ အဒိန္နာဒါယီ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရီ မုသာဝါဒီ ပိသုဏဝါစော ဖရုသဝါစော သမ္ဖပ္ပလာဣ အဘိဇ္ဈာလု ဗျာပန္နစိတ္တော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇေယျ။ ဧဝံ မေ ဧတ္ထ ဟောတိ, ဧဝဉ္စ ပန မေ ဧတံ အရဟတံ သုတ’’န္တိ။

‘‘သာဓု သာဓု, မဟာရာဇ! သာဓု ခေါ တေ ဧတံ, မဟာရာဇ, ဧဝံ ဟောတိ, သာဓု စ ပန တေ ဧတံ အရဟတံ သုတံ။ တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ဣဓဿ ဗြာဟ္မဏော။ပေ.။ ဣဓဿ ဝေဿော။ပေ.။ ဣဓဿ သုဒ္ဒေါ ပါဏာတိပါတီ အဒိန္နာဒါယီ။ပေ.။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇေယျ နော ဝါ? ကထံ ဝါ တေ ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိ? ‘‘သုဒ္ဒေါပိ ဟိ, ဘော ကစ္စာန, ပါဏာတိပါတီ အဒိန္နာဒါယီ။ပေ.။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇေယျ။ ဧဝံ မေ ဧတ္ထ ဟောတိ, ဧဝဉ္စ ပန မေ ဧတံ အရဟတံ သုတ’’န္တိ။

‘‘သာဓု သာဓု, မဟာရာဇ! သာဓု ခေါ တေ ဧတံ, မဟာရာဇ, ဧဝံ ဟောတိ, သာဓု စ ပန တေ ဧတံ အရဟတံ သုတံ။ တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ယဒိ ဧဝံ သန္တေ, ဣမေ စတ္တာရော ဝဏ္ဏာ သမသမာ ဟောန္တိ နော ဝါ? ကထံ ဝါ တေ ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိ? ‘‘အဒ္ဓါ ခေါ, ဘော ကစ္စာန, ဧဝံ သန္တေ, ဣမေ စတ္တာရော ဝဏ္ဏာ သမသမာ ဟောန္တိ။ နေသံ ဧတ္ထ ကိဉ္စိ နာနာကရဏံ သမနုပဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဣမိနာပိ ခေါ ဧတံ, မဟာရာဇ, ပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ ယထာ ဃောသော ယေဝေသော လောကသ္မိံ – ‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော, ဟီနော အညော ဝဏ္ဏော။ပေ.။ ဗြဟ္မဒါယာဒါ’’’တိ။

၃၂၀. ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ဣဓဿ ခတ္တိယော ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော, အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတော, မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတော, ပိသုဏာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော, ဖရုသာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော, သမ္ဖပ္ပလာပါ ပဋိဝိရတော, အနဘိဇ္ဈာလု အဗျာပန္နစိတ္တော သမ္မာဒိဋ္ဌိ [သမ္မာဒိဋ္ဌီ (သျာ. ကံ. ဣ. က.)] ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇေယျ နော ဝါ? ကထံ ဝါ တေ ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိ? ‘‘ခတ္တိယောပိ ဟိ, ဘော ကစ္စာန, ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော, အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတော, မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတော, ပိသုဏာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော, ဖရုသာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော, သမ္ဖပ္ပလာပါ ပဋိဝိရတော, အနဘိဇ္ဈာလု အဗျာပန္နစိတ္တော သမ္မာဒိဋ္ဌိ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇေယျ။ ဧဝံ မေ ဧတ္ထ ဟောတိ, ဧဝဉ္စ ပန မေ ဧတံ အရဟတံ သုတ’’န္တိ။

‘‘သာဓု သာဓု, မဟာရာဇ! သာဓု ခေါ တေ ဧတံ, မဟာရာဇ, ဧဝံ ဟောတိ, သာဓု စ ပန တေ ဧတံ အရဟတံ သုတံ။ တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ဣဓဿ ဗြာဟ္မဏော, ဣဓဿ ဝေဿော, ဣဓဿ သုဒ္ဒေါ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော။ပေ.။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇေယျ နော ဝါ? ကထံ ဝါ တေ ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိ? ‘‘သုဒ္ဒေါပိ ဟိ, ဘော ကစ္စာန, ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော, အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော။ပေ.။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇေယျ။ ဧဝံ မေ ဧတ္ထ ဟောတိ, ဧဝဉ္စ ပန မေ ဧတံ အရဟတံ သုတ’’န္တိ။

‘‘သာဓု သာဓု, မဟာရာဇ! သာဓု ခေါ တေ ဧတံ, မဟာရာဇ, ဧဝံ ဟောတိ, သာဓု စ ပန တေ ဧတံ အရဟတံ သုတံ။ တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ယဒိ ဧဝံ သန္တေ, ဣမေ စတ္တာရော ဝဏ္ဏာ သမသမာ ဟောန္တိ နော ဝါ? ကထံ ဝါ တေ ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိ? ‘‘အဒ္ဓါ ခေါ, ဘော ကစ္စာန, ဧဝံ သန္တေ, ဣမေ စတ္တာရော ဝဏ္ဏာ သမသမာ ဟောန္တိ။ နေသံ ဧတ္ထ ကိဉ္စိ နာနာကရဏံ သမနုပဿာမီ’’တိ ။ ‘‘ဣမိနာပိ ခေါ ဧတံ, မဟာရာဇ, ပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ ယထာ ဃောသော ယေဝေသော လောကသ္မိံ – ‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော, ဟီနော အညော ဝဏ္ဏော။ပေ.။ ဗြဟ္မဒါယာဒါ’’’တိ။

၃၂၁. ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ဣဓ ခတ္တိယော သန္ဓိံ ဝါ ဆိန္ဒေယျ, နိလ္လောပံ ဝါ ဟရေယျ, ဧကာဂါရိကံ ဝါ ကရေယျ, ပရိပန္ထေ ဝါ တိဋ္ဌေယျ, ပရဒါရံ ဝါ ဂစ္ဆေယျ, တဉ္စေ တေ ပုရိသာ ဂဟေတွာ ဒဿေယျုံ – ‘အယံ တေ, ဒေဝ, စောရော အာဂုစာရီ။ ဣမဿ ယံ ဣစ္ဆသိ တံ ဒဏ္ဍံ ပဏေဟီ’တိ။ ကိန္တိ နံ ကရေယျာသီ’’တိ? ‘‘ဃာတေယျာမ ဝါ, ဘော ကစ္စာန, ဇာပေယျာမ ဝါ ပဗ္ဗာဇေယျာမ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရေယျာမ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ယာ ဟိဿ , ဘော ကစ္စာန, ပုဗ္ဗေ ‘ခတ္တိယော’တိ သမညာ သာဿ အန္တရဟိတာ; စောရောတွေဝ သင္ခ္ယံ [သင်္ခံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဂစ္ဆတီ’’တိ။

‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ဣဓ ဗြာဟ္မဏော, ဣဓ ဝေဿော, ဣဓ သုဒ္ဒေါ သန္ဓိံ ဝါ ဆိန္ဒေယျ, နိလ္လောပံ ဝါ ဟရေယျ, ဧကာဂါရိကံ ဝါ ကရေယျ, ပရိပန္ထေ ဝါ တိဋ္ဌေယျ, ပရဒါရံ ဝါ ဂစ္ဆေယျ, တဉ္စေ တေ ပုရိသာ ဂဟေတွာ ဒဿေယျုံ – ‘အယံ တေ, ဒေဝ, စောရော အာဂုစာရီ။ ဣမဿ ယံ ဣစ္ဆသိ တံ ဒဏ္ဍံ ပဏေဟီ’တိ။ ကိန္တိ နံ ကရေယျာသီ’’တိ? ‘‘ဃာတေယျာမ ဝါ, ဘော ကစ္စာန, ဇာပေယျာမ ဝါ ပဗ္ဗာဇေယျာမ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရေယျာမ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ယာ ဟိဿ, ဘော ကစ္စာန, ပုဗ္ဗေ ‘သုဒ္ဒေါ’တိ သမညာ သာဿ အန္တရဟိတာ; စောရောတွေဝ သင္ခ္ယံ ဂစ္ဆတီ’’တိ။

‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ယဒိ ဧဝံ သန္တေ, ဣမေ စတ္တာရော ဝဏ္ဏာ သမသမာ ဟောန္တိ နော ဝါ? ကထံ ဝါ တေ ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိ? ‘‘အဒ္ဓါ ခေါ, ဘော ကစ္စာန, ဧဝံ သန္တေ, ဣမေ စတ္တာရော ဝဏ္ဏာ သမသမာ ဟောန္တိ။ နေသံ ဧတ္ထ ကိဉ္စိ နာနာကရဏံ သမနုပဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဣမိနာပိ ခေါ ဧတံ, မဟာရာဇ, ပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ ယထာ ဃောသော ယေဝေသော လောကသ္မိံ – ‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော, ဟီနော အညော ဝဏ္ဏော။ပေ.။ ဗြဟ္မဒါယာဒါ’’’တိ။

၃၂၂. ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ဣဓ ခတ္တိယော ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော အဿ ဝိရတော ပါဏာတိပါတာ, ဝိရတော အဒိန္နာဒါနာ, ဝိရတော မုသာဝါဒါ, ရတ္တူပရတော, ဧကဘတ္တိကော, ဗြဟ္မစာရီ, သီလဝါ, ကလျာဏဓမ္မော? ကိန္တိ နံ ကရေယျာသီ’’တိ? ‘‘အဘိဝါဒေယျာမ ဝါ [ပိ (ဒီ. နိ. ၁.၁၈၄, ၁၈၇ သာမညဖလေ)], ဘော ကစ္စာန, ပစ္စုဋ္ဌေယျာမ ဝါ အာသနေန ဝါ နိမန္တေယျာမ အဘိနိမန္တေယျာမ ဝါ နံ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရေဟိ ဓမ္မိကံ ဝါ အဿ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိံ သံဝိဒဟေယျာမ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ယာ ဟိဿ, ဘော ကစ္စာန, ပုဗ္ဗေ ‘ခတ္တိယော’တိ သမညာ သာဿ အန္တရဟိတာ; သမဏောတွေဝ သင္ခ္ယံ ဂစ္ဆတီ’’တိ။

‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ဣဓ ဗြာဟ္မဏော, ဣဓ ဝေဿော, ဣဓ သုဒ္ဒေါ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော အဿ ဝိရတော ပါဏာတိပါတာ, ဝိရတော အဒိန္နာဒါနာ ဝိရတော မုသာဝါဒါ, ရတ္တူပရတော, ဧကဘတ္တိကော, ဗြဟ္မစာရီ, သီလဝါ, ကလျာဏဓမ္မော? ကိန္တိ နံ ကရေယျာသီ’’တိ? ‘‘အဘိဝါဒေယျာမ ဝါ, ဘော ကစ္စာန, ပစ္စုဋ္ဌေယျာမ ဝါ အာသနေန ဝါ နိမန္တေယျာမ အဘိနိမန္တေယျာမ ဝါ နံ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရေဟိ ဓမ္မိကံ ဝါ အဿ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိံ သံဝိဒဟေယျာမ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ယာ ဟိဿ, ဘော ကစ္စာန, ပုဗ္ဗေ ‘သုဒ္ဒေါ’တိ သမညာ သာဿ အန္တရဟိတာ; သမဏောတွေဝ သင္ခ္ယံ ဂစ္ဆတီ’’တိ။

‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ယဒိ ဧဝံ သန္တေ, ဣမေ စတ္တာရော ဝဏ္ဏာ သမသမာ ဟောန္တိ နော ဝါ? ကထံ ဝါ တေ ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိ? ‘‘အဒ္ဓါ ခေါ, ဘော ကစ္စာန, ဧဝံ သန္တေ, ဣမေ စတ္တာရော ဝဏ္ဏာ သမသမာ ဟောန္တိ။ နေသံ ဧတ္ထ ကိဉ္စိ နာနာကရဏံ သမနုပဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဣမိနာပိ ခေါ ဧတံ, မဟာရာဇ, ပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ ယထာ ဃောသော ယေဝေသော လောကသ္မိံ – ‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော, ဟီနော အညော ဝဏ္ဏော; ဗြာဟ္မဏောဝ သုက္ကော ဝဏ္ဏော, ကဏှော အညော ဝဏ္ဏော; ဗြာဟ္မဏာဝ သုဇ္ဈန္တိ, နော အဗြာဟ္မဏာ; ဗြာဟ္မဏာဝ ဗြဟ္မုနော ပုတ္တာ ဩရသာ မုခတော ဇာတာ ဗြဟ္မဇာ ဗြဟ္မနိမ္မိတာ ဗြဟ္မဒါယာဒါ’’’တိ။

၃၂၃. ဧဝံ ဝုတ္တေ, ရာဇာ မာဓုရော အဝန္တိပုတ္တော အာယသ္မန္တံ မဟာကစ္စာနံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဘိက္ကန္တံ, ဘော ကစ္စာန, အဘိက္ကန္တံ, ဘော ကစ္စာန! သေယျထာပိ, ဘော ကစ္စာန, နိက္ကုဇ္ဇိတံ ဝါ ဥက္ကုဇ္ဇေယျ, ပဋိစ္ဆန္နံ ဝါ ဝိဝရေယျ, မူဠှဿ ဝါ မဂ္ဂံ အာစိက္ခေယျ, အန္ဓကာရေ ဝါ တေလပဇ္ဇောတံ ဓါရေယျ – ‘စက္ခုမန္တော ရူပါနိ ဒက္ခန္တီ’တိ; ဧဝမေဝံ ဘောတာ ကစ္စာနေန အနေကပရိယာယေန ဓမ္မော ပကာသိတော။ ဧသာဟံ ဘဝန္တံ ကစ္စာနံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသံဃဉ္စ ။ ဥပါသကံ မံ ဘဝံ ကစ္စာနော ဓါရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။ ‘‘မာ ခေါ မံ တွံ, မဟာရာဇ, သရဏံ အဂမာသိ။ တမေဝ တွံ [တမေတံ တွံ (သျာ. ကံ.), တမေတံ (က.)] ဘဂဝန္တံ သရဏံ ဂစ္ဆ ယမဟံ သရဏံ ဂတော’’တိ။ ‘‘ကဟံ ပန, ဘော ကစ္စာန, ဧတရဟိ သော ဘဂဝါ ဝိဟရတိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ’’တိ? ‘‘ပရိနိဗ္ဗုတော ခေါ, မဟာရာဇ, ဧတရဟိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ’’တိ။ ‘‘သစေပိ မယံ, ဘော ကစ္စာန, သုဏေယျာမ တံ ဘဂဝန္တံ ဒသသု ယောဇနေသု, ဒသပိ မယံ ယောဇနာနိ ဂစ္ဆေယျာမ တံ ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ။ သစေပိ မယံ, ဘော ကစ္စာန, သုဏေယျာမ တံ ဘဂဝန္တံ ဝီသတိယာ ယောဇနေသု, တိံသာယ ယောဇနေသု, စတ္တာရီသာယ ယောဇနေသု, ပညာသာယ ယောဇနေသု, ပညာသမ္ပိ မယံ ယောဇနာနိ ဂစ္ဆေယျာမ တံ ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ။ ယောဇနသတေ စေပိ မယံ ဘော ကစ္စာန, သုဏေယျာမ တံ ဘဂဝန္တံ, ယောဇနသတမ္ပိ မယံ ဂစ္ဆေယျာမ တံ ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ။ ယတော စ, ဘော ကစ္စာန, ပရိနိဗ္ဗုတော သော ဘဂဝါ, ပရိနိဗ္ဗုတမ္ပိ မယံ ဘဂဝန္တံ သရဏံ ဂစ္ဆာမ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသံဃဉ္စ။ ဥပါသကံ မံ ဘဝံ ကစ္စာနော ဓါရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။

မဓုရသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ စတုတ္ထံ။

၅. ဗောဓိရာဇကုမာရသုတ္တံ

၃၂၄. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဘဂ္ဂေသု ဝိဟရတိ သုသုမာရဂိရေ ဘေသကဠာဝနေ မိဂဒါယေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဗောဓိဿ ရာဇကုမာရဿ ကောကနဒေါ [ကောကနုဒေါ (သျာ. ကံ. က.)] နာမ ပါသာဒေါ အစိရကာရိတော ဟောတိ အနဇ္ဈာဝုဋ္ဌော သမဏေန ဝါ ဗြာဟ္မဏေန ဝါ ကေနစိ ဝါ မနုဿဘူတေန။ အထ ခေါ ဗောဓိ ရာဇကုမာရော သဉ္ဇိကာပုတ္တံ မာဏဝံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဧဟိ တွံ, သမ္မ သဉ္ဇိကာပုတ္တ, ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမ; ဥပသင်္ကမိတွာ မမ ဝစနေန ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒ, အပ္ပါဗာဓံ အပ္ပါတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆ – ‘ဗောဓိ, ဘန္တေ, ရာဇကုမာရော ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတိ, အပ္ပါဗာဓံ အပ္ပါတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆတီ’တိ။ ဧဝဉ္စ ဝဒေဟိ – ‘အဓိဝါသေတု ကိရ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဗောဓိဿ ရာဇကုမာရဿ သွာတနာယ ဘတ္တံ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသံဃေနာ’’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘော’’တိ ခေါ သဉ္ဇိကာပုတ္တော မာဏဝေါ ဗောဓိဿ ရာဇကုမာရဿ ပဋိဿုတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ သဉ္ဇိကာပုတ္တော မာဏဝေါ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဗောဓိ ခေါ [ဗောဓိ ဘော ဂေါတမ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ရာဇကုမာရော ဘောတော ဂေါတမဿ ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတိ, အပ္ပါဗာဓံ အပ္ပါတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆတိ။ ဧဝဉ္စ ဝဒေတိ – ‘အဓိဝါသေတု ကိရ ဘဝံ ဂေါတမော ဗောဓိဿ ရာဇကုမာရဿ သွာတနာယ ဘတ္တံ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသံဃေနာ’’’တိ။ အဓိဝါသေသိ ဘဂဝါ တုဏှီဘာဝေန။ အထ ခေါ သဉ္ဇိကာပုတ္တော မာဏဝေါ ဘဂဝတော အဓိဝါသနံ ဝိဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ယေန ဗောဓိ ရာဇကုမာရော တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဗောဓိံ ရာဇကုမာရံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဝေါစုမှ ဘောတော ဝစနေန တံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ – ‘ဗောဓိ ခေါ ရာဇကုမာရော ဘောတော ဂေါတမဿ ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတိ, အပ္ပါဗာဓံ အပ္ပါတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆတိ။ ဧဝဉ္စ ဝဒေတိ – အဓိဝါသေတု ကိရ ဘဝံ ဂေါတမော ဗောဓိဿ ရာဇကုမာရဿ သွာတနာယ ဘတ္တံ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသံဃေနာ’တိ။ အဓိဝုဋ္ဌဉ္စ ပန သမဏေန ဂေါတမေနာ’’တိ။

၃၂၅. အထ ခေါ ဗောဓိ ရာဇကုမာရော တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန သကေ နိဝေသနေ ပဏီတံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ပဋိယာဒါပေတွာ, ကောကနဒဉ္စ ပါသာဒံ ဩဒါတေဟိ ဒုဿေဟိ သန္ထရာပေတွာ ယာဝ ပစ္ဆိမသောပါနကဠေဝရာ [ကဠေဗရာ (သီ.)], သဉ္ဇိကာပုတ္တံ မာဏဝံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဧဟိ တွံ, သမ္မ သဉ္ဇိကာပုတ္တ, ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတော ကာလံ အာရောစေဟိ – ‘ကာလော, ဘန္တေ, နိဋ္ဌိတံ ဘတ္တ’’’န္တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘော’’တိ ခေါ သဉ္ဇိကာပုတ္တော မာဏဝေါ ဗောဓိဿ ရာဇကုမာရဿ ပဋိဿုတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတော ကာလံ အာရောစေသိ – ‘‘ကာလော, ဘော ဂေါတမ, နိဋ္ဌိတံ ဘတ္တ’’န္တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန ဗောဓိဿ ရာဇကုမာရဿ နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမိ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဗောဓိ ရာဇကုမာရော ဗဟိဒွါရကောဋ္ဌကေ ဌိတော ဟောတိ ဘဂဝန္တံ အာဂမယမာနော။ အဒ္ဒသာ ခေါ ဗောဓိ ရာဇကုမာရော ဘဂဝန္တံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဒိသွာန ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပုရက္ခတွာ ယေန ကောကနဒေါ ပါသာဒေါ တေနုပသင်္ကမိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ပစ္ဆိမံ သောပါနကဠေဝရံ နိဿာယ အဋ္ဌာသိ။ အထ ခေါ ဗောဓိ ရာဇကုမာရော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဘိရုဟတု [အဘိရူဟတု (သျာ. ကံ. ဣ.) အက္ကမတု (စူဠဝ. ၂၆၈)], ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဒုဿာနိ, အဘိရုဟတု သုဂတော ဒုဿာနိ; ယံ မမ အဿ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဘဂဝါ တုဏှီ အဟောသိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ။ပေ.။ တတိယမ္ပိ ခေါ ဗောဓိ ရာဇကုမာရော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဘိရုဟတု, ဘန္တေ, ဘဂဝါ။ ဒုဿာနိ, အဘိရုဟတု သုဂတော ဒုဿာနိ; ယံ မမ အဿ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ’’တိ။

၃၂၆. အထ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အပလောကေသိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဗောဓိံ ရာဇကုမာရံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သံဟရတု, ရာဇကုမာရ, ဒုဿာနိ; န ဘဂဝါ စေလပဋိကံ [စေလပတ္တိကံ (သီ. ဣ.)] အက္ကမိဿတိ။ ပစ္ဆိမံ ဇနတံ တထာဂတော အနုကမ္ပတီ’’တိ [အပလောကေတီတိ (သဗ္ဗတ္ထ)]။ အထ ခေါ ဗောဓိ ရာဇကုမာရော ဒုဿာနိ သံဟရာပေတွာ ဥပရိကောကနဒပါသာဒေ [ဥပရိကောကနဒေ ပါသာဒေ (သီ. ဣ. ဝိနယေစ), ဥပရိကောကနဒေ (သျာ. ကံ.)] အာသနာနိ ပညပေသိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ကောကနဒံ ပါသာဒံ အဘိရုဟိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသံဃေန။ အထ ခေါ ဗောဓိ ရာဇကုမာရော ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသသံဃံ ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန သဟတ္ထာ သန္တပ္ပေသိ သမ္ပဝါရေသိ။ အထ ခေါ ဗောဓိ ရာဇကုမာရော ဘဂဝန္တံ ဘုတ္တာဝိံ ဩနီတပတ္တပါဏိံ အညတရံ နီစံ အာသနံ ဂဟေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ဗောဓိ ရာဇကုမာရော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘မယှံ ခေါ, ဘန္တေ, ဧဝံ ဟောတိ – ‘န ခေါ သုခေန သုခံ အဓိဂန္တဗ္ဗံ, ဒုက္ခေန ခေါ သုခံ အဓိဂန္တဗ္ဗ’’’န္တိ။

၃၂၇. ‘‘မယှမ္ပိ ခေါ, ရာဇကုမာရ, ပုဗ္ဗေဝ သမ္ဗောဓါ အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဗောဓိသတ္တဿေဝ သတော ဧတဒဟောသိ – ‘န ခေါ သုခေန သုခံ အဓိဂန္တဗ္ဗံ, ဒုက္ခေန ခေါ သုခံ အဓိဂန္တဗ္ဗ’န္တိ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, အပရေန သမယေန ဒဟရောဝ သမာနော သုသုကာဠကေသော ဘဒြေန ယောဗ္ဗနေန သမန္နာဂတော ပဌမေန ဝယသာ အကာမကာနံ မာတာပိတူနံ အဿုမုခါနံ ရုဒန္တာနံ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိံ။ သော ဧဝံ ပဗ္ဗဇိတော သမာနော ကိံကုသလဂဝေသီ [ကိံကုသလံဂဝေသီ (က.)] အနုတ္တရံ သန္တိဝရပဒံ ပရိယေသမာနော ယေန အာဠာရော ကာလာမော တေနုပသင်္ကမိံ; ဥပသင်္ကမိတွာ အာဠာရံ ကာလာမံ ဧတဒဝေါစံ – ‘ဣစ္ဆာမဟံ, အာဝုသော ကာလာမ, ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ ဗြဟ္မစရိယံ စရိတု’န္တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ရာဇကုမာရ, အာဠာရော ကာလာမော မံ ဧတဒဝေါစ – ‘ဝိဟရတာယသ္မာ, တာဒိသော အယံ ဓမ္မော ယတ္ထ ဝိညူ ပုရိသော နစိရဿေဝ သကံ အာစရိယကံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျာ’တိ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, နစိရဿေဝ ခိပ္ပမေဝ တံ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏိံ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, တာဝတကေနေဝ ဩဋ္ဌပဟတမတ္တေန လပိတလာပနမတ္တေန ဉာဏဝါဒဉ္စ ဝဒါမိ, ထေရဝါဒဉ္စ ဇာနာမိ ပဿာမီတိ စ ပဋိဇာနာမိ, အဟဉ္စေဝ အညေ စ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘န ခေါ အာဠာရော ကာလာမော ဣမံ ဓမ္မံ ကေဝလံ သဒ္ဓါမတ္တကေန သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမီတိ ပဝေဒေတိ; အဒ္ဓါ အာဠာရော ကာလာမော ဣမံ ဓမ္မံ ဇာနံ ပဿံ ဝိဟရတီ’တိ။

‘‘အထ ခွါဟံ, ရာဇကုမာရ, ယေန အာဠာရော ကာလာမော တေနုပသင်္ကမိံ; ဥပသင်္ကမိတွာ အာဠာရံ ကာလာမံ ဧတဒဝေါစံ – ‘ကိတ္တာဝတာ နော, အာဝုသော ကာလာမ, ဣမံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမီတိ ပဝေဒေသီ’တိ [ဥပသမ္ပဇ္ဇ ပဝေဒေသီတိ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)]? ဧဝံ ဝုတ္တေ, ရာဇကုမာရ, အာဠာရော ကာလာမော အာကိဉ္စညာယတနံ ပဝေဒေသိ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘န ခေါ အာဠာရဿေဝ ကာလာမဿ အတ္ထိ သဒ္ဓါ, မယှံပတ္ထိ သဒ္ဓါ; န ခေါ အာဠာရဿေဝ ကာလာမဿ အတ္ထိ ဝီရိယံ။ပေ.။ သတိ။ သမာဓိ။ ပညာ, မယှံပတ္ထိ ပညာ။ ယံနူနာဟံ ယံ ဓမ္မံ အာဠာရော ကာလာမော သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမီတိ ပဝေဒေတိ တဿ ဓမ္မဿ သစ္ဆိကိရိယာယ ပဒဟေယျ’န္တိ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, နစိရဿေဝ ခိပ္ပမေဝ တံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိံ။ အထ ခွါဟံ, ရာဇကုမာရ, ယေန အာဠာရော ကာလာမော တေနုပသင်္ကမိံ; ဥပသင်္ကမိတွာ အာဠာရံ ကာလာမံ ဧတဒဝေါစံ – ‘ဧတ္တာဝတာ နော, အာဝုသော ကာလာမ, ဣမံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ပဝေဒေသီ’တိ? ‘ဧတ္တာဝတာ ခေါ အဟံ, အာဝုသော, ဣမံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ပဝေဒေမီ’တိ။ ‘အဟမ္ပိ ခေါ, အာဝုသော, ဧတ္တာဝတာ ဣမံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမီ’တိ။ ‘လာဘာ နော, အာဝုသော, သုလဒ္ဓံ နော, အာဝုသော, ယေ မယံ အာယသ္မန္တံ တာဒိသံ သဗြဟ္မစာရိံ ပဿာမ ။ ဣတိ ယာဟံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ပဝေဒေမိ, တံ တွံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရသိ။ ယံ တွံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရသိ, တမဟံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ပဝေဒေမိ။ ဣတိ ယာဟံ ဓမ္မံ ဇာနာမိ တံ တွံ ဓမ္မံ ဇာနာသိ; ယံ တွံ ဓမ္မံ ဇာနာသိ တမဟံ ဓမ္မံ ဇာနာမိ။ ဣတိ ယာဒိသော အဟံ, တာဒိသော တုဝံ; ယာဒိသော တုဝံ တာဒိသော အဟံ။ ဧဟိ ဒါနိ, အာဝုသော, ဥဘောဝ သန္တာ ဣမံ ဂဏံ ပရိဟရာမာ’တိ။ ဣတိ ခေါ, ရာဇကုမာရ, အာဠာရော ကာလာမော အာစရိယော မေ သမာနော (အတ္တနော) [( ) နတ္ထိ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] အန္တေဝါသိံ မံ သမာနံ အတ္တနာ [အတ္တနော (သီ. ဣ.)] သမသမံ ဌပေသိ, ဥဠာရာယ စ မံ ပူဇာယ ပူဇေသိ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘နာယံ ဓမ္မော နိဗ္ဗိဒါယ န ဝိရာဂါယ န နိရောဓါယ န ဥပသမာယ န အဘိညာယ န သမ္ဗောဓါယ န နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တတိ, ယာဝဒေဝ အာကိဉ္စညာယတနူပပတ္တိယာ’တိ ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, တံ ဓမ္မံ အနလင်္ကရိတွာ တသ္မာ ဓမ္မာ နိဗ္ဗိဇ္ဇ အပက္ကမိံ။

၃၂၈. ‘‘သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, ကိံကုသလဂဝေသီ အနုတ္တရံ သန္တိဝရပဒံ ပရိယေသမာနော ယေန ဥဒကော [ဥဒ္ဒကော (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ရာမပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိံ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဥဒကံ ရာမပုတ္တံ ဧတဒဝေါစံ – ‘ဣစ္ဆာမဟံ, အာဝုသော [အာဝုသော ရာမ (သီ. သျာ. ကံ. က.) ပဿ မ. နိ. ၁.၂၇၈ ပါသရာသိသုတ္တေ], ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ ဗြဟ္မစရိယံ စရိတု’န္တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ရာဇကုမာရ, ဥဒကော ရာမပုတ္တော မံ ဧတဒဝေါစ – ‘ဝိဟရတာယသ္မာ, တာဒိသော အယံ ဓမ္မော ယတ္ထ ဝိညူ ပုရိသော နစိရဿေဝ သကံ အာစရိယကံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျာ’တိ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, နစိရဿေဝ ခိပ္ပမေဝ တံ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏိံ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, တာဝတကေနေဝ ဩဋ္ဌပဟတမတ္တေန လပိတလာပနမတ္တေန ဉာဏဝါဒဉ္စ ဝဒါမိ, ထေရဝါဒဉ္စ ဇာနာမိ ပဿာမီတိ စ ပဋိဇာနာမိ, အဟဉ္စေဝ အညေ စ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘န ခေါ ရာမော ဣမံ ဓမ္မံ ကေဝလံ သဒ္ဓါမတ္တကေန သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမီတိ ပဝေဒေသိ; အဒ္ဓါ ရာမော ဣမံ ဓမ္မံ ဇာနံ ပဿံ ဝိဟာသီ’တိ။ အထ ခွါဟံ, ရာဇကုမာရ, ယေန ဥဒကော ရာမပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိံ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဥဒကံ ရာမပုတ္တံ ဧတဒဝေါစံ – ‘ကိတ္တာဝတာ နော, အာဝုသော, ရာမော ဣမံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမီတိ ပဝေဒေသီ’တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ, ရာဇကုမာရ, ဥဒကော ရာမပုတ္တော နေဝသညာနာသညာယတနံ ပဝေဒေသိ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘န ခေါ ရာမဿေဝ အဟောသိ သဒ္ဓါ, မယှံပတ္ထိ သဒ္ဓါ; န ခေါ ရာမဿေဝ အဟောသိ ဝီရိယံ။ပေ.။ သတိ။ သမာဓိ။ ပညာ, မယှံပတ္ထိ ပညာ။ ယံနူနာဟံ ယံ ဓမ္မံ ရာမော သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမီတိ ပဝေဒေတိ တဿ ဓမ္မဿ သစ္ဆိကိရိယာယ ပဒဟေယျ’န္တိ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, နစိရဿေဝ ခိပ္ပမေဝ တံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိံ။

‘‘အထ ခွါဟံ, ရာဇကုမာရ, ယေန ဥဒကော ရာမပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိံ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဥဒကံ ရာမပုတ္တံ ဧတဒဝေါစံ – ‘ဧတ္တာဝတာ နော, အာဝုသော, ရာမော ဣမံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ပဝေဒေသီ’တိ? ‘ဧတ္တာဝတာ ခေါ, အာဝုသော, ရာမော ဣမံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ပဝေဒေသီ’တိ။ ‘အဟမ္ပိ ခေါ, အာဝုသော, ဧတ္တာဝတာ ဣမံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမီ’တိ။ ‘လာဘာ နော, အာဝုသော, သုလဒ္ဓံ နော, အာဝုသော, ယေ မယံ အာယသ္မန္တံ တာဒိသံ သဗြဟ္မစာရိံ ပဿာမ။ ဣတိ ယံ ဓမ္မံ ရာမော သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ပဝေဒေသိ တံ တွံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရသိ။ ယံ တွံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရသိ တံ ဓမ္မံ ရာမော သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ပဝေဒေသိ။ ဣတိ ယံ ဓမ္မံ ရာမော အဘိညာသိ တံ တွံ ဓမ္မံ ဇာနာသိ; ယံ တွံ ဓမ္မံ ဇာနာသိ တံ ဓမ္မံ ရာမော အဘိညာသိ။ ဣတိ ယာဒိသော ရာမော အဟောသိ တာဒိသော တုဝံ, ယာဒိသော တုဝံ တာဒိသော ရာမော အဟောသိ။ ဧဟိ ဒါနိ, အာဝုသော, တုဝံ ဣမံ ဂဏံ ပရိဟရာ’တိ။ ဣတိ ခေါ, ရာဇကုမာရ, ဥဒကော ရာမပုတ္တော သဗြဟ္မစာရီ မေ သမာနော အာစရိယဋ္ဌာနေ မံ ဌပေသိ, ဥဠာရာယ စ မံ ပူဇာယ ပူဇေသိ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘နာယံ ဓမ္မော နိဗ္ဗိဒါယ န ဝိရာဂါယ န နိရောဓါယ န ဥပသမာယ န အဘိညာယ န သမ္ဗောဓါယ န နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တတိ, ယာဝဒေဝ နေဝသညာနာသညာယတနူပပတ္တိယာ’တိ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, တံ ဓမ္မံ အနလင်္ကရိတွာ တသ္မာ ဓမ္မာ နိဗ္ဗိဇ္ဇ အပက္ကမိံ။

၃၂၉. ‘‘သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, ကိံကုသလဂဝေသီ အနုတ္တရံ သန္တိဝရပဒံ ပရိယေသမာနော, မဂဓေသု အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော, ယေန ဥရုဝေလာ သေနာနိဂမော တဒဝသရိံ။ တတ္ထဒ္ဒသံ ရမဏီယံ ဘူမိဘာဂံ, ပါသာဒိကဉ္စ ဝနသဏ္ဍံ, နဒီဉ္စ သန္ဒန္တိံ သေတကံ သုပတိတ္ထံ, ရမဏီယံ သမန္တာ စ ဂေါစရဂါမံ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ရမဏီယော ဝတ, ဘော, ဘူမိဘာဂေါ, ပါသာဒိကော စ ဝနသဏ္ဍော, နဒိဉ္စ သန္ဒန္တိံ သေတကာ သုပတိတ္ထာ , ရမဏီယာ သမန္တာ [သာမန္တာ (?) ပုရိမပိဋ္ဌေပိ] စ ဂေါစရဂါမော။ အလံ ဝတိဒံ ကုလပုတ္တဿ ပဓါနတ္ထိကဿ ပဓါနာယာ’တိ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, တတ္ထေဝ နိသီဒိံ – ‘အလမိဒံ ပဓါနာယာ’တိ။ အပိဿု မံ, ရာဇကုမာရ, တိဿော ဥပမာ ပဋိဘံသု အနစ္ဆရိယာ ပုဗ္ဗေ အဿုတပုဗ္ဗာ။

‘‘သေယျထာပိ, ရာဇကုမာရ, အလ္လံ ကဋ္ဌံ သသ္နေဟံ ဥဒကေ နိက္ခိတ္တံ။ အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ဥတ္တရာရဏိံ အာဒါယ – ‘အဂ္ဂိံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေဿာမိ, တေဇော ပါတုကရိဿာမီ’တိ။ တံ ကိံ မညသိ, ရာဇကုမာရ, အပိ နု သော ပုရိသော အမုံ အလ္လံ ကဋ္ဌံ သသ္နေဟံ ဥဒကေ နိက္ခိတ္တံ ဥတ္တရာရဏိံ အာဒါယ အဘိမန္ထေန္တော [အဘိမတ္ထန္တော (သျာ. ကံ. က.)] အဂ္ဂိံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေယျ, တေဇော ပါတုကရေယျာ’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, ဘန္တေ။ တံ ကိဿ ဟေတု? အဒုဉှိ, ဘန္တေ, အလ္လံ ကဋ္ဌံ သသ္နေဟံ တဉ္စ ပန ဥဒကေ နိက္ခိတ္တံ, ယာဝဒေဝ စ ပန သော ပုရိသော ကိလမထဿ ဝိဃာတဿ ဘာဂီ အဿာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ရာဇကုမာရ, ယေ ဟိ ကေစိ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ကာယေန စေဝ စိတ္တေန စ ကာမေဟိ အဝူပကဋ္ဌာ ဝိဟရန္တိ, ယော စ နေသံ ကာမေသု ကာမစ္ဆန္ဒော ကာမသ္နေဟော ကာမမုစ္ဆာ ကာမပိပါသာ ကာမပရိဠာဟော သော စ အဇ္ဈတ္တံ န သုပ္ပဟီနော ဟောတိ, န သုပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ။ ဩပက္ကမိကာ စေပိ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒယန္တိ, အဘဗ္ဗာဝ တေ ဉာဏာယ ဒဿနာယ အနုတ္တရာယ သမ္ဗောဓါယ။ နော စေပိ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ ဩပက္ကမိကာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒယန္တိ, အဘဗ္ဗာဝ တေ ဉာဏာယ ဒဿနာယ အနုတ္တရာယ သမ္ဗောဓါယ။ အယံ ခေါ မံ, ရာဇကုမာရ, ပဌမာ ဥပမာ ပဋိဘာသိ အနစ္ဆရိယာ ပုဗ္ဗေ အဿုတပုဗ္ဗာ။

၃၃၀. ‘‘အပရာပိ ခေါ မံ, ရာဇကုမာရ, ဒုတိယာ ဥပမာ ပဋိဘာသိ အနစ္ဆရိယာ ပုဗ္ဗေ အဿုတပုဗ္ဗာ။ သေယျထာပိ, ရာဇကုမာရ, အလ္လံ ကဋ္ဌံ သသ္နေဟံ အာရကာ ဥဒကာ ထလေ နိက္ခိတ္တံ။ အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ဥတ္တရာရဏိံ အာဒါယ – ‘အဂ္ဂိံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေဿာမိ, တေဇော ပါတုကရိဿာမီ’တိ။ တံ ကိံ မညသိ, ရာဇကုမာရ, အပိ နု သော ပုရိသော အမုံ အလ္လံ ကဋ္ဌံ သသ္နေဟံ အာရကာ ဥဒကာ ထလေ နိက္ခိတ္တံ ဥတ္တရာရဏိံ အာဒါယ အဘိမန္ထေန္တော အဂ္ဂိံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေယျ , တေဇော ပါတုကရေယျာ’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, ဘန္တေ။ တံ ကိဿ ဟေတု? အဒုဉှိ, ဘန္တေ, အလ္လံ ကဋ္ဌံ သသ္နေဟံ ကိဉ္စာပိ အာရကာ ဥဒကာ ထလေ နိက္ခိတ္တံ, ယာဝဒေဝ စ ပန သော ပုရိသော ကိလမထဿ ဝိဃာတဿ ဘာဂီ အဿာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ရာဇကုမာရ, ယေ ဟိ ကေစိ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ကာယေန စေဝ စိတ္တေန စ ကာမေဟိ ဝူပကဋ္ဌာ ဝိဟရန္တိ, ယော စ နေသံ ကာမေသု ကာမစ္ဆန္ဒော ကာမသ္နေဟော ကာမမုစ္ဆာ ကာမပိပါသာ ကာမပရိဠာဟော သော စ အဇ္ဈတ္တံ န သုပ္ပဟီနော ဟောတိ, န သုပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ။ ဩပက္ကမိကာ စေပိ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒယန္တိ, အဘဗ္ဗာဝ တေ ဉာဏာယ ဒဿနာယ အနုတ္တရာယ သမ္ဗောဓါယ။ နော စေပိ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ ဩပက္ကမိကာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒယန္တိ, အဘဗ္ဗာဝ တေ ဉာဏာယ ဒဿနာယ အနုတ္တရာယ သမ္ဗောဓါယ။ အယံ ခေါ မံ, ရာဇကုမာရ, ဒုတိယာ ဥပမာ ပဋိဘာသိ အနစ္ဆရိယာ ပုဗ္ဗေ အဿုတပုဗ္ဗာ။

၃၃၁. ‘‘အပရာပိ ခေါ မံ, ရာဇကုမာရ, တတိယာ ဥပမာ ပဋိဘာသိ အနစ္ဆရိယာ ပုဗ္ဗေ အဿုတပုဗ္ဗာ။ သေယျထာပိ, ရာဇကုမာရ, သုက္ခံ ကဋ္ဌံ ကောဠာပံ အာရကာ ဥဒကာ ထလေ နိက္ခိတ္တံ။ အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ဥတ္တရာရဏိံ အာဒါယ – ‘အဂ္ဂိံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေဿာမိ, တေဇော ပါတုကရိဿာမီ’တိ။ တံ ကိံ မညသိ, ရာဇကုမာရ, အပိ နု သော ပုရိသော အမုံ သုက္ခံ ကဋ္ဌံ ကောဠာပံ အာရကာ ဥဒကာ ထလေ နိက္ခိတ္တံ ဥတ္တရာရဏိံ အာဒါယ အဘိမန္ထေန္တော အဂ္ဂိံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေယျ, တေဇော ပါတုကရေယျာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ တံ ကိဿ ဟေတု? အဒုဉှိ, ဘန္တေ, သုက္ခံ ကဋ္ဌံ ကောဠာပံ, တဉ္စ ပန အာရကာ ဥဒကာ ထလေ နိက္ခိတ္တ’’န္တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ရာဇကုမာရ, ယေ ဟိ ကေစိ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ကာယေန စေဝ စိတ္တေန စ ကာမေဟိ ဝူပကဋ္ဌာ ဝိဟရန္တိ, ယော စ နေသံ ကာမေသု ကာမစ္ဆန္ဒော ကာမသ္နေဟော ကာမမုစ္ဆာ ကာမပိပါသာ ကာမပရိဠာဟော သော စ အဇ္ဈတ္တံ သုပ္ပဟီနော ဟောတိ သုပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ။ ဩပက္ကမိကာ စေပိ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒယန္တိ, ဘဗ္ဗာဝ တေ ဉာဏာယ ဒဿနာယ အနုတ္တရာယ သမ္ဗောဓါယ။ နော စေပိ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ ဩပက္ကမိကာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒယန္တိ, ဘဗ္ဗာဝ တေ ဉာဏာယ ဒဿနာယ အနုတ္တရာယ သမ္ဗောဓါယ။ အယံ ခေါ မံ, ရာဇကုမာရ, တတိယာ ဥပမာ ပဋိဘာသိ အနစ္ဆရိယာ ပုဗ္ဗေ အဿုတပုဗ္ဗာ။ ဣမာ ခေါ မံ, ရာဇကုမာရ, တိဿော ဥပမာ ပဋိဘံသု အနစ္ဆရိယာ ပုဗ္ဗေ အဿုတပုဗ္ဗာ။

၃၃၂. ‘‘တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ယံနူနာဟံ ဒန္တေဘိဒန္တမာဓါယ [ပဿ မ. နိ. ၁.၂၂၀ ဝိတက္ကသဏ္ဌာနသုတ္တေ], ဇိဝှာယ တာလုံ အာဟစ္စ, စေတသာ စိတ္တံ အဘိနိဂ္ဂဏှေယျံ အဘိနိပ္ပီဠေယျံ အဘိသန္တာပေယျ’န္တိ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, ဒန္တေဘိဒန္တမာဓါယ, ဇိဝှာယ တာလုံ အာဟစ္စ, စေတသာ စိတ္တံ အဘိနိဂ္ဂဏှာမိ အဘိနိပ္ပီဠေမိ အဘိသန္တာပေမိ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဒန္တေဘိဒန္တမာဓါယ, ဇိဝှာယ တာလုံ အာဟစ္စ, စေတသာ စိတ္တံ အဘိနိဂ္ဂဏှတော အဘိနိပ္ပီဠယတော အဘိသန္တာပယတော ကစ္ဆေဟိ သေဒါ မုစ္စန္တိ။ သေယျထာပိ, ရာဇကုမာရ, ဗလဝါ ပုရိသော ဒုဗ္ဗလတရံ ပုရိသံ သီသေ ဝါ ဂဟေတွာ ခန္ဓေ ဝါ ဂဟေတွာ အဘိနိဂ္ဂဏှေယျ အဘိနိပ္ပီဠေယျ အဘိသန္တာပေယျ; ဧဝမေဝ ခေါ မေ, ရာဇကုမာရ, ဒန္တေဘိဒန္တမာဓါယ, ဇိဝှာယ တာလုံ အာဟစ္စ, စေတသာ စိတ္တံ အဘိနိဂ္ဂဏှတော အဘိနိပ္ပီဠယတော အဘိသန္တာပယတော ကစ္ဆေဟိ သေဒါ မုစ္စန္တိ။ အာရဒ္ဓံ ခေါ ပန မေ, ရာဇကုမာရ, ဝီရိယံ ဟောတိ အသလ္လီနံ, ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ, သာရဒ္ဓေါ စ ပန မေ ကာယော ဟောတိ အပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ, တေနေဝ ဒုက္ခပ္ပဓါနေန ပဓါနာဘိတုန္နဿ သတော။

၃၃၃. ‘‘တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ယံနူနာဟံ အပ္ပါဏကံယေဝ ဈာနံ ဈာယေယျ’န္တိ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ အဿာသပဿာသေ ဥပရုန္ဓိံ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ အဿာသပဿာသေသု ဥပရုဒ္ဓေသု ကဏ္ဏသောတေဟိ ဝါတာနံ နိက္ခမန္တာနံ အဓိမတ္တော သဒ္ဒေါ ဟောတိ။ သေယျထာပိ နာမ ကမ္မာရဂဂ္ဂရိယာ ဓမမာနာယ အဓိမတ္တော သဒ္ဒေါ ဟောတိ, ဧဝမေဝ ခေါ မေ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ အဿာသပဿာသေသု ဥပရုဒ္ဓေသု ကဏ္ဏသောတေဟိ ဝါတာနံ နိက္ခမန္တာနံ အဓိမတ္တော သဒ္ဒေါ ဟောတိ။ အာရဒ္ဓံ ခေါ ပန မေ, ရာဇကုမာရ, ဝီရိယံ ဟောတိ အသလ္လီနံ, ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ, သာရဒ္ဓေါ စ ပန မေ ကာယော ဟောတိ အပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ, တေနေဝ ဒုက္ခပ္ပဓါနေန ပဓါနာဘိတုန္နဿ သတော။

‘‘တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ယံနူနာဟံ အပ္ပါဏကံယေဝ ဈာနံ ဈာယေယျ’န္တိ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အဿာသပဿာသေ ဥပရုန္ဓိံ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အဿာသပဿာသေသု ဥပရုဒ္ဓေသု အဓိမတ္တာ ဝါတာ မုဒ္ဓနိ ဦဟနန္တိ [ဦဟန္တိ (သီ.), ဩဟနန္တိ (သျာ. ကံ.), ဥဟနန္တိ (က.)]။ သေယျထာပိ, ရာဇကုမာရ, ဗလဝါ ပုရိသော တိဏှေန သိခရေန မုဒ္ဓနိ အဘိမတ္ထေယျ [မုဒ္ဓါနံ အဘိမန္ထေယျ (သီ. ဣ.), မုဒ္ဓါနံ အဘိမတ္ထေယျ (သျာ. ကံ.)], ဧဝမေဝ ခေါ မေ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အဿာသပဿာသေသု ဥပရုဒ္ဓေသု အဓိမတ္တာ ဝါတာ မုဒ္ဓနိ ဦဟနန္တိ။ အာရဒ္ဓံ ခေါ ပန မေ, ရာဇကုမာရ, ဝီရိယံ ဟောတိ အသလ္လီနံ, ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ, သာရဒ္ဓေါ စ ပန မေ ကာယော ဟောတိ အပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ, တေနေဝ ဒုက္ခပ္ပဓါနေန ပဓါနာဘိတုန္နဿ သတော။

‘‘တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ယံနူနာဟံ အပ္ပါဏကံယေဝ ဈာနံ ဈာယေယျ’န္တိ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အဿာသပဿာသေ ဥပရုန္ဓိံ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အဿာသပဿာသေသု ဥပရုဒ္ဓေသု အဓိမတ္တာ သီသေ သီသဝေဒနာ ဟောန္တိ။ သေယျထာပိ, ရာဇကုမာရ, ဗလဝါ ပုရိသော ဒဠ္ဟေန ဝရတ္တက္ခဏ္ဍေန [ဝရတ္တကဗန္ဓနေန (သီ.)] သီသေ သီသဝေဌံ ဒဒေယျ; ဧဝမေဝ ခေါ မေ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အဿာသပဿာသေသု ဥပရုဒ္ဓေသု အဓိမတ္တာ သီသေ သီသဝေဒနာ ဟောန္တိ။ အာရဒ္ဓံ ခေါ ပန မေ, ရာဇကုမာရ, ဝီရိယံ ဟောတိ အသလ္လီနံ, ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ, သာရဒ္ဓေါ စ ပန မေ ကာယော ဟောတိ အပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ, တေနေဝ ဒုက္ခပ္ပဓါနေန ပဓါနာဘိတုန္နဿ သတော။

‘‘တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ယံနူနာဟံ အပ္ပါဏကံယေဝ ဈာနံ ဈာယေယျ’န္တိ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အဿာသပဿာသေ ဥပရုန္ဓိံ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အဿာသပဿာသေသု ဥပရုဒ္ဓေသု အဓိမတ္တာ ဝါတာ ကုစ္ဆိံ ပရိကန္တန္တိ။ သေယျထာပိ, ရာဇကုမာရ, ဒက္ခော ဂေါဃာတကော ဝါ ဂေါဃာတကန္တေဝါသီ ဝါ တိဏှေန ဂေါဝိကန္တနေန ကုစ္ဆိံ ပရိကန္တေယျ, ဧဝမေဝ ခေါ မေ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အဿာသပဿာသေသု ဥပရုဒ္ဓေသု အဓိမတ္တာ , ဝါတာ ကုစ္ဆိံ ပရိကန္တန္တိ။ အာရဒ္ဓံ ခေါ ပန မေ, ရာဇကုမာရ, ဝီရိယံ ဟောတိ အသလ္လီနံ, ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ, သာရဒ္ဓေါ စ ပန မေ ကာယော ဟောတိ အပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ, တေနေဝ ဒုက္ခပ္ပဓါနေန ပဓါနာဘိတုန္နဿ သတော။

‘‘တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ယံနူနာဟံ အပ္ပါဏကံယေဝ ဈာနံ ဈာယေယျ’န္တိ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အဿာသပဿာသေ ဥပရုန္ဓိံ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အဿာသပဿာသေသု ဥပရုဒ္ဓေသု အဓိမတ္တော ကာယသ္မိံ ဍာဟော ဟောတိ။ သေယျထာပိ, ရာဇကုမာရ, ဒွေ ဗလဝန္တော ပုရိသာ ဒုဗ္ဗလတရံ ပုရိသံ နာနာဗာဟာသု ဂဟေတွာ အင်္ဂါရကာသုယာ သန္တာပေယျုံ သမ္ပရိတာပေယျုံ, ဧဝမေဝ ခေါ မေ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အဿာသပဿာသေသု ဥပရုဒ္ဓေသု အဓိမတ္တော ကာယသ္မိံ ဍာဟော ဟောတိ။ အာရဒ္ဓံ ခေါ ပန မေ, ရာဇကုမာရ, ဝီရိယံ ဟောတိ အသလ္လီနံ, ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ, သာရဒ္ဓေါ စ ပန မေ ကာယော ဟောတိ အပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ, တေနေဝ ဒုက္ခပ္ပဓါနေန ပဓါနာဘိတုန္နဿ သတော။

‘‘အပိဿု မံ, ရာဇကုမာရ, ဒေဝတာ ဒိသွာ ဧဝမာဟံသု – ‘ကာလင်္ကတော သမဏော ဂေါတမော’တိ။ ဧကစ္စာ ဒေဝတာ ဧဝမာဟံသု – ‘န ကာလင်္ကတော သမဏော ဂေါတမော, အပိ စ ကာလင်္ကရောတီ’တိ။ ဧကစ္စာ ဒေဝတာ ဧဝမာဟံသု – ‘န ကာလင်္ကတော သမဏော ဂေါတမော, နာပိ ကာလင်္ကရောတိ ။ အရဟံ သမဏော ဂေါတမော။ ဝိဟာရောတွေဝ သော [ဝိဟာရောတွေဝေသော (သီ.)] အရဟတော ဧဝရူပေါ ဟောတီ’တိ [ဝိဟာရောတွေဝေသော အရဟတော’’တိ (?)]။

၃၃၄. ‘‘တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ယံနူနာဟံ သဗ္ဗသော အာဟာရုပစ္ဆေဒါယ ပဋိပဇ္ဇေယျ’န္တိ။ အထ ခေါ မံ, ရာဇကုမာရ, ဒေဝတာ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတဒဝေါစုံ – ‘မာ ခေါ တွံ, မာရိသ, သဗ္ဗသော အာဟာရုပစ္ဆေဒါယ ပဋိပဇ္ဇိ။ သစေ ခေါ တွံ, မာရိသ, သဗ္ဗသော အာဟာရုပစ္ဆေဒါယ ပဋိပဇ္ဇိဿသိ, တဿ တေ မယံ ဒိဗ္ဗံ ဩဇံ လောမကူပေဟိ အဇ္ဈောဟာရေဿာမ [အဇ္ဈောဟရိဿာမ (သျာ. ကံ. ဣ. က.)], တာယ တွံ ယာပေဿသီ’တိ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘အဟဉ္စေဝ ခေါ ပန သဗ္ဗသော အဇဇ္ဇိတံ [အဇဒ္ဓုကံ (သီ. ဣ.), ဇဒ္ဓုကံ (သျာ. ကံ.)] ပဋိဇာနေယျံ။ ဣမာ စ မေ ဒေဝတာ ဒိဗ္ဗံ ဩဇံ လောမကူပေဟိ အဇ္ဈောဟာရေယျုံ [အဇ္ဈောဟရေယျုံ (သျာ. ကံ. ဣ. က.)], တာယ စာဟံ ယာပေယျံ, တံ မမဿ မုသာ’တိ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, တာ ဒေဝတာ ပစ္စာစိက္ခာမိ။ ‘ဟလ’န္တိ ဝဒါမိ။

‘‘တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ယံနူနာဟံ ထောကံ ထောကံ အာဟာရံ အာဟာရေယျံ ပသတံ ပသတံ, ယဒိ ဝါ မုဂ္ဂယူသံ ယဒိ ဝါ ကုလတ္ထယူသံ ယဒိ ဝါ ကဠာယယူသံ ယဒိ ဝါ ဟရေဏုကယူသ’န္တိ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, ထောကံ ထောကံ အာဟာရံ အာဟာရေသိံ ပသတံ ပသတံ, ယဒိ ဝါ မုဂ္ဂယူသံ ယဒိ ဝါ ကုလတ္ထယူသံ ယဒိ ဝါ ကဠာယယူသံ ယဒိ ဝါ ဟရေဏုကယူသံ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ထောကံ ထောကံ အာဟာရံ အာဟာရယတော ပသတံ ပသတံ, ယဒိ ဝါ မုဂ္ဂယူသံ ယဒိ ဝါ ကုလတ္ထယူသံ ယဒိ ဝါ ကဠာယယူသံ ယဒိ ဝါ ဟရေဏုကယူသံ, အဓိမတ္တကသိမာနံ ပတ္တော ကာယော ဟောတိ။ သေယျထာပိ နာမ အာသီတိကပဗ္ဗာနိ ဝါ ကာဠပဗ္ဗာနိ ဝါ, ဧဝမေဝဿု မေ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနိ ဘဝန္တိ တာယေဝပ္ပါဟာရတာယ။ သေယျထာပိ နာမ ဩဋ္ဌပဒံ, ဧဝမေဝဿု မေ အာနိသဒံ ဟောတိ တာယေဝပ္ပါဟာရတာယ။ သေယျထာပိ နာမ ဝဋ္ဋနာဝဠီ, ဧဝမေဝဿု မေ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကော ဥဏ္ဏတာဝနတော ဟောတိ တာယေဝပ္ပါဟာရတာယ။ သေယျထာပိ နာမ ဇရသာလာယ ဂေါပါနသိယော ဩလုဂ္ဂဝိလုဂ္ဂါ ဘဝန္တိ, ဧဝမေဝဿု မေ ဖာသုဠိယော ဩလုဂ္ဂဝိလုဂ္ဂါ ဘဝန္တိ တာယေဝပ္ပါဟာရတာယ။ သေယျထာပိ နာမ ဂမ္ဘီရေ ဥဒပါနေ ဥဒကတာရကာ ဂမ္ဘီရဂတာ ဩက္ခာယိကာ ဒိဿန္တိ, ဧဝမေဝဿု မေ အက္ခိကူပေသု အက္ခိတာရကာ ဂမ္ဘီရဂတာ ဩက္ခာယိကာ ဒိဿန္တိ တာယေဝပ္ပါဟာရတာယ။ သေယျထာပိ နာမ တိတ္တကာလာဗု အာမကစ္ဆိန္နော ဝါတာတပေန သံဖုဋိတော [သမ္ဖုသိတော (သျာ. ကံ.), သံပုဋီတော (က.) သံဖုဋိတောတိ ဧတ္ထ သင္ကုစိတောတိ အတ္ထော] ဟောတိ သမ္မိလာတော, ဧဝမေဝဿု မေ သီသစ္ဆဝိ သံဖုဋိတာ ဟောတိ သမ္မိလာတာ တာယေဝပ္ပါဟာရတာယ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, ‘ဥဒရစ္ဆဝိံ ပရိမသိဿာမီ’တိ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကံယေဝ ပရိဂ္ဂဏှာမိ, ‘ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကံ ပရိမသိဿာမီ’တိ ဥဒရစ္ဆဝိံယေဝ ပရိဂ္ဂဏှာမိ။ ယာဝဿု မေ, ရာဇကုမာရ, ဥဒရစ္ဆဝိ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကံ အလ္လီနာ ဟောတိ တာယေဝပ္ပါဟာရတာယ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, ‘ဝစ္စံ ဝါ မုတ္တံ ဝါ ကရိဿာမီ’တိ တတ္ထေဝ အဝကုဇ္ဇော ပပတာမိ တာယေဝပ္ပါဟာရတာယ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, ဣမမေဝ ကာယံ အဿာသေန္တော ပါဏိနာ ဂတ္တာနိ အနုမဇ္ဇာမိ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ပါဏိနာ ဂတ္တာနိ အနုမဇ္ဇတော ပူတိမူလာနိ လောမာနိ ကာယသ္မာ ပပတန္တိ တာယေဝပ္ပါဟာရတာယ။ အပိဿု မံ, ရာဇကုမာရ, မနုဿာ ဒိသွာ ဧဝမာဟံသု – ‘ကာဠော သမဏော ဂေါတမော’တိ, ဧကစ္စေ မနုဿာ ဧဝမာဟံသု – ‘န ကာဠော သမဏော ဂေါတမော, သာမော သမဏော ဂေါတမော’တိ။ ဧကစ္စေ မနုဿာ ဧဝမာဟံသု – ‘န ကာဠော သမဏော ဂေါတမော, နပိ သာမော, မင်္ဂုရစ္ဆဝိ သမဏော ဂေါတမော’တိ။ ယာဝဿု မေ, ရာဇကုမာရ, တာဝ ပရိသုဒ္ဓေါ ဆဝိဝဏ္ဏော ပရိယောဒါတော ဥပဟတော ဟောတိ တာယေဝပ္ပါဟာရတာယ။

၃၃၅. ‘‘တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ယေ ခေါ ကေစိ အတီတမဒ္ဓါနံ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ဩပက္ကမိကာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ [တိပ္ပါ (သီ. ဣ.)] ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒယိံသု, ဧတာဝပရမံ နယိတော ဘိယျော။ ယေပိ ဟိ ကေစိ အနာဂတမဒ္ဓါနံ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ဩပက္ကမိကာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒယိဿန္တိ, ဧတာဝပရမံ နယိတော ဘိယျော။ ယေပိ ဟိ ကေစိ ဧတရဟိ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ဩပက္ကမိကာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒယန္တိ, ဧတာဝပရမံ နယိတော ဘိယျော။ န ခေါ ပနာဟံ ဣမာယ ကဋုကာယ ဒုက္ကရကာရိကာယ အဓိဂစ္ဆာမိ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသံ; သိယာ နု ခေါ အညော မဂ္ဂေါ ဗောဓါယာ’တိ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘အဘိဇာနာမိ ခေါ ပနာဟံ ပိတု သက္ကဿ ကမ္မန္တေ သီတာယ ဇမ္ဗုစ္ဆာယာယ နိသိန္နော ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ဣတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိတာ; သိယာ နု ခေါ ဧသော မဂ္ဂေါ ဗောဓါယာ’တိ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, သတာနုသာရိ ဝိညာဏံ အဟောသိ – ‘ဧသေဝ မဂ္ဂေါ ဗောဓါယာ’တိ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ကိံ နု ခေါ အဟံ တဿ သုခဿ ဘာယာမိ ယံ တံ သုခံ အညတ္ရေဝ ကာမေဟိ အညတြ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီ’တိ? တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘န ခေါ အဟံ တဿ သုခဿ ဘာယာမိ ယံ တံ သုခံ အညတ္ရေဝ ကာမေဟိ အညတြ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီ’တိ။

‘‘တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘န ခေါ တံ သုကရံ သုခံ အဓိဂန္တုံ ဧဝံ အဓိမတ္တကသိမာနံ ပတ္တကာယေန။ ယံနူနာဟံ ဩဠာရိကံ အာဟာရံ အာဟာရေယျံ ဩဒနကုမ္မာသ’န္တိ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, ဩဠာရိကံ အာဟာရံ အာဟာရေသိံ ဩဒနကုမ္မာသံ။ တေန ခေါ ပန မံ, ရာဇကုမာရ, သမယေန ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ ပစ္စုပဋ္ဌိတာ ဟောန္တိ – ‘ယံ ခေါ သမဏော ဂေါတမော ဓမ္မံ အဓိဂမိဿတိ တံ နော အာရောစေဿတီ’တိ။ ယတော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, ဩဠာရိကံ အာဟာရံ အာဟာရေသိံ ဩဒနကုမ္မာသံ, အထ မေ တေ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ နိဗ္ဗိဇ္ဇ ပက္ကမိံသု – ‘ဗာဟုလ္လိကော [ဗာဟုလိကော (သီ. ဣ.) သာရတ္ထဋီကာယ သံဃဘေဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာယ သမေတိ] သမဏော ဂေါတမော ပဓါနဝိဗ္ဘန္တော, အာဝတ္တော ဗာဟုလ္လာယာ’တိ။

၃၃၆. ‘‘သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, ဩဠာရိကံ အာဟာရံ အာဟာရေတွာ ဗလံ ဂဟေတွာ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ။ပေ.။ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိံ။ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ။ ဒုတိယံ ဈာနံ။ တတိယံ ဈာနံ။ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိံ။ သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒါတေ အနင်္ဂဏေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ မုဒုဘူတေ ကမ္မနိယေ ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေသိံ။ သော အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရာမိ, သေယျထိဒံ – ဧကမ္ပိ ဇာတိံ ဒွေပိ ဇာတိယော။ပေ.။ ဣတိ သာကာရံ သဥဒ္ဒေသံ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရာမိ။ အယံ ခေါ မေ, ရာဇကုမာရ, ရတ္တိယာ ပဌမေ ယာမေ ပဌမာ ဝိဇ္ဇာ အဓိဂတာ, အဝိဇ္ဇာ ဝိဟတာ, ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပန္နာ; တမော ဝိဟတော, အာလောကော ဥပ္ပန္နော – ယထာ တံ အပ္ပမတ္တဿ အာတာပိနော ပဟိတတ္တဿ ဝိဟရတော။

‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒါတေ အနင်္ဂဏေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ မုဒုဘူတေ ကမ္မနိယေ ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ သတ္တာနံ စုတူပပါတဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေသိံ။ သော ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန သတ္တေ ပဿာမိ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ ဟီနေ ပဏီတေ သုဝဏ္ဏေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ သုဂတေ ဒုဂ္ဂတေ ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနာမိ ။ပေ.။ အယံ ခေါ မေ, ရာဇကုမာရ, ရတ္တိယာ မဇ္ဈိမေ ယာမေ ဒုတိယာ ဝိဇ္ဇာ အဓိဂတာ, အဝိဇ္ဇာ ဝိဟတာ, ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပန္နာ; တမော ဝိဟတော, အာလောကော ဥပ္ပန္နော – ယထာ တံ အပ္ပမတ္တဿ အာတာပိနော ပဟိတတ္တဿ ဝိဟရတော။

‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒါတေ အနင်္ဂဏေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ မုဒုဘူတေ ကမ္မနိယေ ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ အာသဝါနံ ခယဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေသိံ။ သော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ အဗ္ဘညာသိံ။ပေ.။ ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ အဗ္ဘညာသိံ; ‘ဣမေ အာသဝါ’တိ ယထာဘူတံ အဗ္ဘညာသိံ။ပေ.။ ‘အယံ အာသဝနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ အဗ္ဘညာသိံ။ တဿ မေ ဧဝံ ဇာနတော ဧဝံ ပဿတော ကာမာသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စိတ္ထ, ဘဝါသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စိတ္ထ, အဝိဇ္ဇာသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စိတ္ထ။ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ အဟောသိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ အဗ္ဘညာသိံ။ အယံ ခေါ မေ, ရာဇကုမာရ, ရတ္တိယာ ပစ္ဆိမေ ယာမေ တတိယာ ဝိဇ္ဇာ အဓိဂတာ, အဝိဇ္ဇာ ဝိဟတာ, ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပန္နာ; တမော ဝိဟတော, အာလောကော ဥပ္ပန္နော – ယထာ တံ အပ္ပမတ္တဿ အာတာပိနော ပဟိတတ္တဿ ဝိဟရတော။

၃၃၇. ‘‘တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘အဓိဂတော ခေါ မ္ယာယံ ဓမ္မော ဂမ္ဘီရော ဒုဒ္ဒသော ဒုရနုဗောဓေါ သန္တော ပဏီတော အတက္ကာဝစရော နိပုဏော ပဏ္ဍိတဝေဒနီယော။ အာလယရာမာ ခေါ ပနာယံ ပဇာ အာလယရတာ အာလယသမ္မုဒိတာ။ အာလယရာမာယ ခေါ ပန ပဇာယ အာလယရတာယ အာလယသမ္မုဒိတာယ ဒုဒ္ဒသံ ဣဒံ ဌာနံ ယဒိဒံ – ဣဒပ္ပစ္စယတာပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါ။ ဣဒမ္ပိ ခေါ ဌာနံ ဒုဒ္ဒသံ – ယဒိဒံ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထော သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂေါ တဏှာက္ခယော ဝိရာဂေါ နိရောဓေါ နိဗ္ဗာနံ ။ အဟဉ္စေဝ ခေါ ပန ဓမ္မံ ဒေသေယျံ, ပရေ စ မေ န အာဇာနေယျုံ, သော မမဿ ကိလမထော, သာ မမဿ ဝိဟေသာ’တိ။ အပိဿု မံ, ရာဇကုမာရ, ဣမာ အနစ္ဆရိယာ ဂါထာယော ပဋိဘံသု ပုဗ္ဗေ အဿုတပုဗ္ဗာ –

‘ကိစ္ဆေန မေ အဓိဂတံ၊ ဟလံ ဒါနိ ပကာသိတုံ။

ရာဂဒေါသပရေတေဟိ၊ နာယံ ဓမ္မော သုသမ္ဗုဓေါ။

‘ပဋိသောတဂါမိံ နိပုဏံ၊ ဂမ္ဘီရံ ဒုဒ္ဒသံ အဏုံ။

ရာဂရတ္တာ န ဒက္ခန္တိ၊ တမောခန္ဓေန အာဝုဋာ’ [အာဝဋာ (သီ.)၊ အာဝုတာ (သျာ. ကံ.)] တိ။

‘‘ဣတိဟ မေ, ရာဇကုမာရ, ပဋိသဉ္စိက္ခတော အပ္ပောဿုက္ကတာယ စိတ္တံ နမတိ နော ဓမ္မဒေသနာယ။

၃၃၈. ‘‘အထ ခေါ, ရာဇကုမာရ, ဗြဟ္မုနော သဟမ္ပတိဿ မမ စေတသာ စေတောပရိဝိတက္ကမညာယ ဧတဒဟောသိ – ‘နဿတိ ဝတ, ဘော, လောကော; ဝိနဿတိ ဝတ, ဘော, လောကော။ ယတြ ဟိ နာမ တထာဂတဿ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ အပ္ပောဿုက္ကတာယ စိတ္တံ နမတိ [နမိဿတိ (?)] နော ဓမ္မဒေသနာယာ’တိ။ အထ ခေါ, ရာဇကုမာရ, ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ – သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော သမိဉ္ဇိတံ ဝါ ဗာဟံ ပသာရေယျ ပသာရိတံ ဝါ ဗာဟံ သမိဉ္ဇေယျ, ဧဝမေဝ – ဗြဟ္မလောကေ အန္တရဟိတော မမ ပုရတော ပါတုရဟောသိ။ အထ ခေါ, ရာဇကုမာရ, ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ယေနာဟံ တေနဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ မံ ဧတဒဝေါစ – ‘ဒေသေတု, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဓမ္မံ, ဒေသေတု သုဂတော ဓမ္မံ။ သန္တိ သတ္တာ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကာ အဿဝနတာယ ဓမ္မဿ ပရိဟာယန္တိ; ဘဝိဿန္တိ ဓမ္မဿ အညာတာရော’တိ ။ ဣဒမဝေါစ, ရာဇကုမာရ, ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ; ဣဒံ ဝတွာ အထာပရံ ဧတဒဝေါစ –

‘ပါတုရဟောသိ မဂဓေသု ပုဗ္ဗေ၊

ဓမ္မော အသုဒ္ဓေါ သမလေဟိ စိန္တိတော။

အပါပုရေတံ [အဝါပုရေတံ (သီ.)] အမတဿ ဒွါရံ၊

သုဏန္တု ဓမ္မံ ဝိမလေနာနုဗုဒ္ဓံ။

‘သေလေ ယထာ ပဗ္ဗတမုဒ္ဓနိဋ္ဌိတော၊

ယထာပိ ပဿေ ဇနတံ သမန္တတော။

တထူပမံ ဓမ္မမယံ သုမေဓ၊

ပါသာဒမာရုယှ သမန္တစက္ခု။

‘သောကာဝတိဏ္ဏံ [သောကာဝကိဏ္ဏံ (သျာ.)] ဇနတမပေတသောကော၊

အဝေက္ခဿု ဇာတိဇရာဘိဘူတံ။

ဥဋ္ဌေဟိ ဝီရ၊ ဝိဇိတသင်္ဂါမ၊

သတ္ထဝါဟ အဏဏ [အနဏ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ. က.)]၊ ဝိစရ လောကေ။

ဒေသဿု [ဒေသေတု (သျာ. ကံ. က.)] ဘဂဝါ ဓမ္မံ၊

အညာတာရော ဘဝိဿန္တီ’တိ။

၃၃၉. ‘‘အထ ခွါဟံ, ရာဇကုမာရ, ဗြဟ္မုနော စ အဇ္ဈေသနံ ဝိဒိတွာ သတ္တေသု စ ကာရုညတံ ပဋိစ္စ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဝေါလောကေသိံ။ အဒ္ဒသံ ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဝေါလောကေန္တော သတ္တေ အပ္ပရဇက္ခေ မဟာရဇက္ခေ တိက္ခိန္ဒ္ရိယေ မုဒိန္ဒ္ရိယေ သွာကာရေ ဒွါကာရေ သုဝိညာပယေ ဒုဝိညာပယေ အပ္ပေကစ္စေ ပရလောကဝဇ္ဇဘယဒဿာဝိနေ [ဒဿာဝိနော (သျာ. ကံ. က.)] ဝိဟရန္တေ, အပ္ပေကစ္စေ န ပရလောကဝဇ္ဇဘယဒဿာဝိနေ ဝိဟရန္တေ။ သေယျထာပိ နာမ ဥပ္ပလိနိယံ ဝါ ပဒုမိနိယံ ဝါ ပုဏ္ဍရီကိနိယံ ဝါ အပ္ပေကစ္စာနိ ဥပ္ပလာနိ ဝါ ပဒုမာနိ ဝါ ပုဏ္ဍရီကာနိ ဝါ ဥဒကေ ဇာတာနိ ဥဒကေ သံဝဍ္ဎာနိ ဥဒကာနုဂ္ဂတာနိ အန္တောနိမုဂ္ဂပေါသီနိ, အပ္ပေကစ္စာနိ ဥပ္ပလာနိ ဝါ ပဒုမာနိ ဝါ ပုဏ္ဍရီကာနိ ဝါ ဥဒကေ ဇာတာနိ ဥဒကေ သံဝဍ္ဎာနိ ဥဒကာနုဂ္ဂတာနိ သမောဒကံ ဌိတာနိ, အပ္ပေကစ္စာနိ ဥပ္ပလာနိ ဝါ ပဒုမာနိ ဝါ ပုဏ္ဍရီကာနိ ဝါ ဥဒကေ ဇာတာနိ ဥဒကေ သံဝဍ္ဎာနိ ဥဒကာ အစ္စုဂ္ဂမ္မ ဌိတာနိ [တိဋ္ဌန္တိ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] အနုပလိတ္တာနိ ဥဒကေန, ဧဝမေဝ ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဝေါလောကေန္တော အဒ္ဒသံ သတ္တေ အပ္ပရဇက္ခေ မဟာရဇက္ခေ တိက္ခိန္ဒ္ရိယေ မုဒိန္ဒ္ရိယေ သွာကာရေ ဒွါကာရေ သုဝိညာပယေ ဒုဝိညာပယေ, အပ္ပေကစ္စေ ပရလောကဝဇ္ဇဘယဒဿာဝိနေ ဝိဟရန္တေ, အပ္ပေကစ္စေ န ပရလောကဝဇ္ဇဘယဒဿာဝိနေ ဝိဟရန္တေ။ အထ ခွါဟံ, ရာဇကုမာရ, ဗြဟ္မာနံ သဟမ္ပတိံ ဂါထာယ ပစ္စဘာသိံ –

‘အပါရုတာ တေသံ အမတဿ ဒွါရာ၊

ယေ သောတဝန္တော ပမုဉ္စန္တု သဒ္ဓံ။

ဝိဟိံသသညီ ပဂုဏံ န ဘာသိံ၊

ဓမ္မံ ပဏီတံ မနုဇေသု ဗြဟ္မေ’တိ။

၃၄၀. ‘‘အထ ခေါ, ရာဇကုမာရ, ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ ‘ကတာဝကာသော ခေါမှိ ဘဂဝတာ ဓမ္မဒေသနာယာ’တိ မံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ တတ္ထေဝန္တရဓါယိ။

‘‘တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ကဿ နု ခေါ အဟံ ပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေယျံ? ကော ဣမံ ဓမ္မံ ခိပ္ပမေဝ အာဇာနိဿတီ’တိ? တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘အယံ ခေါ အာဠာရော ကာလာမော ပဏ္ဍိတော ဝိယတ္တော မေဓါဝီ ဒီဃရတ္တံ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကော။ ယံနူနာဟံ အာဠာရဿ ကာလာမဿ ပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေယျံ; သော ဣမံ ဓမ္မံ ခိပ္ပမေဝ အာဇာနိဿတီ’တိ။ အထ ခေါ မံ, ရာဇကုမာရ, ဒေဝတာ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတဒဝေါစ – ‘သတ္တာဟကာလင်္ကတော, ဘန္တေ, အာဠာရော ကာလာမော’တိ။ ဉာဏဉ္စ ပန မေ ဒဿနံ ဥဒပါဒိ – ‘သတ္တာဟကာလင်္ကတော အာဠာရော ကာလာမော’တိ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘မဟာဇာနိယော ခေါ အာဠာရော ကာလာမော။ သစေ ဟိ သော ဣမံ ဓမ္မံ သုဏေယျ, ခိပ္ပမေဝ အာဇာနေယျာ’တိ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ကဿ နု ခေါ အဟံ ပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေယျံ? ကော ဣမံ ဓမ္မံ ခိပ္ပမေဝ အာဇာနိဿတီ’တိ? တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘အယံ ခေါ ဥဒကော ရာမပုတ္တော ပဏ္ဍိတော ဝိယတ္တော မေဓါဝီ ဒီဃရတ္တံ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကော။ ယံနူနာဟံ ဥဒကဿ ရာမပုတ္တဿ ပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေယျံ; သော ဣမံ ဓမ္မံ ခိပ္ပမေဝ အာဇာနိဿတီ’တိ။ အထ ခေါ မံ, ရာဇကုမာရ, ဒေဝတာ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတဒဝေါစ – ‘အဘိဒေါသကာလင်္ကတော, ဘန္တေ, ဥဒကော ရာမပုတ္တော’တိ။ ဉာဏဉ္စ ပန မေ ဒဿနံ ဥဒပါဒိ – ‘အဘိဒေါသကာလင်္ကတော ဥဒကော ရာမပုတ္တော’တိ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘မဟာဇာနိယော ခေါ ဥဒကော ရာမပုတ္တော။ သစေ ဟိ သော ဣမံ ဓမ္မံ သုဏေယျ, ခိပ္ပမေဝ အာဇာနေယျာ’တိ။

၃၄၁. ‘‘တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ကဿ နု ခေါ အဟံ ပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေယျံ? ကော ဣမံ ဓမ္မံ ခိပ္ပမေဝ အာဇာနိဿတီ’တိ? တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ဗဟုကာရာ ခေါ မေ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ ယေ မံ ပဓါနပဟိတတ္တံ ဥပဋ္ဌဟိံသု။ ယံနူနာဟံ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာနံ ဘိက္ခူနံ ပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေယျ’န္တိ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ကဟံ နု ခေါ ဧတရဟိ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ ဝိဟရန္တီ’တိ။ အဒ္ဒသံ ခွါဟံ, ရာဇကုမာရ, ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ ဗာရာဏသိယံ ဝိဟရန္တေ ဣသိပတနေ မိဂဒါယေ။ အထ ခွါဟံ, ရာဇကုမာရ, ဥရုဝေလာယံ ယထာဘိရန္တံ ဝိဟရိတွာ ယေန ဗာရာဏသီ တေန စာရိကံ ပက္ကမိံ။

‘‘အဒ္ဒသာ ခေါ မံ, ရာဇကုမာရ, ဥပကော အာဇီဝကော အန္တရာ စ ဂယံ အန္တရာ စ ဗောဓိံ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နံ ။ ဒိသွာန မံ ဧတဒဝေါစ – ‘ဝိပ္ပသန္နာနိ ခေါ တေ, အာဝုသော, ဣန္ဒ္ရိယာနိ, ပရိသုဒ္ဓေါ ဆဝိဝဏ္ဏော ပရိယောဒါတော။ ကံသိ တွံ, အာဝုသော, ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗဇိတော? ကော ဝါ တေ သတ္ထာ? ကဿ ဝါ တွံ ဓမ္မံ ရောစေသီ’တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ, အဟံ, ရာဇကုမာရ, ဥပကံ အာဇီဝကံ ဂါထာဟိ အဇ္ဈဘာသိံ –

‘သဗ္ဗာဘိဘူ သဗ္ဗဝိဒူဟမသ္မိ၊

သဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု အနူပလိတ္တော။

သဗ္ဗဉ္ဇဟော တဏှာက္ခယေ ဝိမုတ္တော၊

သယံ အဘိညာယ ကမုဒ္ဒိသေယျံ။

‘န မေ အာစရိယော အတ္ထိ၊ သဒိသော မေ န ဝိဇ္ဇတိ။

သဒေဝကသ္မိံ လောကသ္မိံ၊ နတ္ထိ မေ ပဋိပုဂ္ဂလော။

‘အဟဉှိ အရဟာ လောကေ၊ အဟံ သတ္ထာ အနုတ္တရော။

ဧကောမှိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ၊ သီတိဘူတောသ္မိ နိဗ္ဗုတော။

‘ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတုံ၊ ဂစ္ဆာမိ ကာသိနံ ပုရံ။

အန္ဓီဘူတသ္မိံ [အန္ဓဘူတသ္မိံ (သီ. သျာ. ဣ.)] လောကသ္မိံ၊ အာဟဉ္ဆံ [အာဟညိံ (သျာ. ကံ. က.)] အမတဒုန္ဒုဘိ’န္တိ။

‘ယထာ ခေါ တွံ, အာဝုသော, ပဋိဇာနာသိ အရဟသိ အနန္တဇိနော’တိ။

‘မာဒိသာ ဝေ ဇိနာ ဟောန္တိ၊ ယေ ပတ္တာ အာသဝက္ခယံ။

ဇိတာ မေ ပါပကာ ဓမ္မာ၊ တသ္မာဟမုပက [တသ္မာဟံ ဥပကာ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ဇိနော’တိ။

‘‘ဧဝံ ဝုတ္တေ, ရာဇကုမာရ, ဥပကော အာဇီဝကော ‘ဟုပေယျပါဝုသော’တိ [ဟုဝေယျပါဝုသော (သီ. ဣ.), ဟုဝေယျာဝုသော (သျာ. ကံ.)] ဝတွာ သီသံ ဩကမ္ပေတွာ ဥမ္မဂ္ဂံ ဂဟေတွာ ပက္ကာမိ။

၃၄၂. ‘‘အထ ခွါဟံ, ရာဇကုမာရ, အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော ယေန ဗာရာဏသီ ဣသိပတနံ မိဂဒါယော ယေန ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ တေနုပသင်္ကမိံ။ အဒ္ဒသံသု ခေါ မံ, ရာဇကုမာရ, ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဒိသွာန အညမညံ သဏ္ဌပေသုံ – ‘အယံ ခေါ, အာဝုသော, သမဏော ဂေါတမော အာဂစ္ဆတိ ဗာဟုလ္လိကော ပဓါနဝိဗ္ဘန္တော အာဝတ္တော ဗာဟုလ္လာယ။ သော နေဝ အဘိဝါဒေတဗ္ဗော, န ပစ္စုဋ္ဌာတဗ္ဗော, နာဿ ပတ္တစီဝရံ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ; အပိ စ ခေါ အာသနံ ဌပေတဗ္ဗံ – သစေ သော အာကင္ခိဿတိ နိသီဒိဿတီ’တိ။ ယထာ ယထာ ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ ဥပသင်္ကမိံ [ဥပသင်္ကမာမိ (သီ. ဣ.)], တထာ တထာ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ နာသက္ခိံသု သကာယ ကတိကာယ သဏ္ဌာတုံ။ အပ္ပေကစ္စေ မံ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ပတ္တစီဝရံ ပဋိဂ္ဂဟေသုံ။ အပ္ပေကစ္စေ အာသနံ ပညပေသုံ။ အပ္ပေကစ္စေ ပါဒေါဒကံ ဥပဋ္ဌပေသုံ။ အပိ စ ခေါ မံ နာမေန စ အာဝုသောဝါဒေန စ သမုဒါစရန္တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, အဟံ, ရာဇကုမာရ, ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ ဧတဒဝေါစံ – ‘မာ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတံ နာမေန စ အာဝုသောဝါဒေန စ သမုဒါစရထ [သမုဒါစရိတ္ထ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)]; အရဟံ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ။ ဩဒဟထ, ဘိက္ခဝေ, သောတံ။ အမတမဓိဂတံ။ အဟမနုသာသာမိ, အဟံ ဓမ္မံ ဒေသေမိ။ ယထာနုသိဋ္ဌံ တထာ ပဋိပဇ္ဇမာနာ နစိရဿေဝ – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိဿထာ’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ရာဇကုမာရ, ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ မံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘တာယပိ ခေါ တွံ, အာဝုသော ဂေါတမ, ဣရိယာယ [စရိယာယ (သျာ. ကံ.)] တာယ ပဋိပဒါယ တာယ ဒုက္ကရကာရိကာယ နာဇ္ဈဂမာ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသံ; ကိံ ပန တွံ ဧတရဟိ ဗာဟုလ္လိကော ပဓါနဝိဗ္ဘန္တော အာဝတ္တော ဗာဟုလ္လာယ အဓိဂမိဿသိ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသ’န္တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ, အဟံ, ရာဇကုမာရ, ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ ဧတဒဝေါစံ – ‘န, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော ဗာဟုလ္လိကော န ပဓါနဝိဗ္ဘန္တော န အာဝတ္တော ဗာဟုလ္လာယ။ အရဟံ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ။ ဩဒဟထ, ဘိက္ခဝေ, သောတံ။ အမတမဓိဂတံ။ အဟမနုသာသာမိ, အဟံ ဓမ္မံ ဒေသေမိ။ ယထာနုသိဋ္ဌံ တထာ ပဋိပဇ္ဇမာနာ နစိရဿေဝ – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိဿထာ’တိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ, ရာဇကုမာရ, ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ မံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘တာယပိ ခေါ တွံ, အာဝုသော ဂေါတမ, ဣရိယာယ တာယ ပဋိပဒါယ တာယ ဒုက္ကရကာရိကာယ နာဇ္ဈဂမာ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသံ; ကိံ ပန တွံ ဧတရဟိ ဗာဟုလ္လိကော ပဓါနဝိဗ္ဘန္တော အာဝတ္တော ဗာဟုလ္လာယ အဓိဂမိဿသိ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသ’န္တိ? ဒုတိယမ္ပိ ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ ဧတဒဝေါစံ – ‘န, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော ဗာဟုလ္လိကော န ပဓါနဝိဗ္ဘန္တော န အာဝတ္တော ဗာဟုလ္လာယ။ အရဟံ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ။ ဩဒဟထ, ဘိက္ခဝေ, သောတံ။ အမတမဓိဂတံ။ အဟမနုသာသာမိ, အဟံ ဓမ္မံ ဒေသေမိ။ ယထာနုသိဋ္ဌံ တထာ ပဋိပဇ္ဇမာနာ နစိရဿေဝ – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိဿထာ’တိ ။ တတိယမ္ပိ ခေါ, ရာဇကုမာရ, ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ မံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘တာယပိ ခေါ တွံ, အာဝုသော ဂေါတမ, ဣရိယာယ တာယ ပဋိပဒါယ တာယ ဒုက္ကရကာရိကာယ နာဇ္ဈဂမာ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသံ; ကိံ ပန တွံ ဧတရဟိ ဗာဟုလ္လိကော ပဓါနဝိဗ္ဘန္တော အာဝတ္တော ဗာဟုလ္လာယ အဓိဂမိဿသိ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသ’န္တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ , အဟံ, ရာဇကုမာရ, ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ ဧတဒဝေါစံ – ‘အဘိဇာနာထ မေ နော တုမှေ, ဘိက္ခဝေ, ဣတော ပုဗ္ဗေ ဧဝရူပံ ပဘာဝိတမေတ’န္တိ [ဘာသိတမေတန္တိ (သီ. သျာ. ဝိနယေပိ)]? ‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’။ ‘အရဟံ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ။ ဩဒဟထ, ဘိက္ခဝေ, သောတံ။ အမတမဓိဂတံ။ အဟမနုသာသာမိ, အဟံ ဓမ္မံ ဒေသေမိ။ ယထာနုသိဋ္ဌံ တထာ ပဋိပဇ္ဇမာနာ နစိရဿေဝ – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိဿထာ’တိ။

‘‘အသက္ခိံ ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ သညာပေတုံ။ ဒွေပိ သုဒံ, ရာဇကုမာရ, ဘိက္ခူ ဩဝဒါမိ။ တယော ဘိက္ခူ ပိဏ္ဍာယ စရန္တိ။ ယံ တယော ဘိက္ခူ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ အာဟရန္တိ, တေန ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ [ဆဗ္ဗဂ္ဂါ (သီ. သျာ. ကံ.), ဆဗ္ဗဂ္ဂေါ (ဣ.)] ယာပေမ။ တယောပိ သုဒံ, ရာဇကုမာရ, ဘိက္ခူ ဩဝဒါမိ, ဒွေ ဘိက္ခူ ပိဏ္ဍာယ စရန္တိ။ ယံ ဒွေ ဘိက္ခူ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ အာဟရန္တိ တေန ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ယာပေမ။

၃၄၃. ‘‘အထ ခေါ, ရာဇကုမာရ, ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ မယာ ဧဝံ ဩဝဒိယမာနာ ဧဝံ အနုသာသိယမာနာ နစိရဿေဝ – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိံသူ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဗောဓိ ရာဇကုမာရော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကီဝ စိရေန နု ခေါ, ဘန္တေ, ဘိက္ခု တထာဂတံ ဝိနာယကံ [နာယကံ (?)] လဘမာနော – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျာ’’တိ? ‘‘တေန ဟိ, ရာဇကုမာရ, တံယေဝေတ္ထ ပဋိပုစ္ဆိဿာမိ။ ယထာ တေ ခမေယျ, တထာ နံ ဗျာကရေယျာသိ။ တံ ကိံ မညသိ, ရာဇကုမာရ, ကုသလော တွံ ဟတ္ထာရူဠ္ဟေ [ဟတ္ထာရူယ္ဟေ (သီ. ဣ.)] အင္ကုသဂယ္ဟေ [အင္ကုသဂဏှေ (သျာ. ကံ.)] သိပ္ပေ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ, ကုသလော အဟံ ဟတ္ထာရူဠ္ဟေ အင္ကုသဂယ္ဟေ သိပ္ပေ’’တိ ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ရာဇကုမာရ, ဣဓ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ – ‘ဗောဓိ ရာဇကုမာရော ဟတ္ထာရူဠှံ အင္ကုသဂယှံ သိပ္ပံ ဇာနာတိ; တဿာဟံ သန္တိကေ ဟတ္ထာရူဠှံ အင္ကုသဂယှံ သိပ္ပံ သိက္ခိဿာမီ’တိ။ သော စဿ အဿဒ္ဓေါ; ယာဝတကံ သဒ္ဓေန ပတ္တဗ္ဗံ တံ န သမ္ပာပုဏေယျ။ သော စဿ ဗဟ္ဝာဗာဓေါ; ယာဝတကံ အပ္ပါဗာဓေန ပတ္တဗ္ဗံ တံ န သမ္ပာပုဏေယျ။ သော စဿ သဌော မာယာဝီ; ယာဝတကံ အသဌေန အမာယာဝိနာ ပတ္တဗ္ဗံ တံ န သမ္ပာပုဏေယျ။ သော စဿ ကုသီတော; ယာဝတကံ အာရဒ္ဓဝီရိယေန ပတ္တဗ္ဗံ တံ န သမ္ပာပုဏေယျ။ သော စဿ ဒုပ္ပညော; ယာဝတကံ ပညဝတာ ပတ္တဗ္ဗံ တံ န သမ္ပာပုဏေယျ။ တံ ကိံ မညသိ, ရာဇကုမာရ, အပိ နု သော ပုရိသော တဝ သန္တိကေ ဟတ္ထာရူဠှံ အင္ကုသဂယှံ သိပ္ပံ သိက္ခေယျာ’’တိ? ‘‘ဧကမေကေနာပိ, ဘန္တေ, အင်္ဂေန သမန္နာဂတော သော ပုရိသော န မမ သန္တိကေ ဟတ္ထာရူဠှံ အင္ကုသဂယှံ သိပ္ပံ သိက္ခေယျ, ကော ပန ဝါဒေါ ပဉ္စဟင်္ဂေဟီ’’တိ!

၃၄၄. ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ရာဇကုမာရ, ဣဓ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ – ‘ဗောဓိ ရာဇကုမာရော ဟတ္ထာရူဠှံ အင္ကုသဂယှံ သိပ္ပံ ဇာနာတိ; တဿာဟံ သန္တိကေ ဟတ္ထာရူဠှံ အင္ကုသဂယှံ သိပ္ပံ သိက္ခိဿာမီ’တိ။ သော စဿ သဒ္ဓေါ; ယာဝတကံ သဒ္ဓေန ပတ္တဗ္ဗံ တံ သမ္ပာပုဏေယျ။ သော စဿ အပ္ပါဗာဓေါ; ယာဝတကံ အပ္ပါဗာဓေန ပတ္တဗ္ဗံ တံ သမ္ပာပုဏေယျ။ သော စဿ အသဌော အမာယာဝီ; ယာဝတကံ အသဌေန အမာယာဝိနာ ပတ္တဗ္ဗံ တံ သမ္ပာပုဏေယျ။ သော စဿ အာရဒ္ဓဝီရိယော; ယာဝတကံ အာရဒ္ဓဝီရိယေန ပတ္တဗ္ဗံ တံ သမ္ပာပုဏေယျ။ သော စဿ ပညဝါ; ယာဝတကံ ပညဝတာ ပတ္တဗ္ဗံ တံ သမ္ပာပုဏေယျ။ တံ ကိံ မညသိ, ရာဇကုမာရ, အပိ နု သော ပုရိသော တဝ သန္တိကေ ဟတ္ထာရူဠှံ အင္ကုသဂယှံ သိပ္ပံ သိက္ခေယျာ’’တိ? ‘‘ဧကမေကေနာပိ, ဘန္တေ, အင်္ဂေန သမန္နာဂတော သော ပုရိသော မမ သန္တိကေ ဟတ္ထာရူဠှံ အင္ကုသဂယှံ သိပ္ပံ သိက္ခေယျ, ကော ပန ဝါဒေါ ပဉ္စဟင်္ဂေဟီ’’တိ! ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ရာဇကုမာရ, ပဉ္စိမာနိ ပဓါနိယင်္ဂါနိ။ ကတမာနိ ပဉ္စ? ဣဓ, ရာဇကုမာရ, ဘိက္ခု သဒ္ဓေါ ဟောတိ; သဒ္ဒဟတိ တထာဂတဿ ဗောဓိံ – ‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ’တိ; အပ္ပါဗာဓေါ ဟောတိ အပ္ပါတင္ကော သမဝေပါကိနိယာ ဂဟဏိယာ သမန္နာဂတော နာတိသီတာယ နာစ္စုဏှာယ မဇ္ဈိမာယ ပဓါနက္ခမာယ; အသဌော ဟောတိ အမာယာဝီ ယထာဘူတံ အတ္တာနံ အာဝိကတ္တာ သတ္ထရိ ဝါ ဝိညူသု ဝါ သဗြဟ္မစာရီသု ; အာရဒ္ဓဝီရိယော ဝိဟရတိ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနာယ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပသမ္ပဒါယ, ထာမဝါ ဒဠှပရက္ကမော အနိက္ခိတ္တဓုရော ကုသလေသု ဓမ္မေသု; ပညဝါ ဟောတိ ဥဒယတ္ထဂါမိနိယာ ပညာယ သမန္နာဂတော အရိယာယ နိဗ္ဗေဓိကာယ သမ္မာဒုက္ခက္ခယဂါမိနိယာ။ ဣမာနိ ခေါ, ရာဇကုမာရ, ပဉ္စ ပဓါနိယင်္ဂါနိ။

၃၄၅. ‘‘ဣမေဟိ , ရာဇကုမာရ, ပဉ္စဟိ ပဓါနိယင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု တထာဂတံ ဝိနာယကံ လဘမာနော – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျ သတ္တ ဝဿာနိ။ တိဋ္ဌန္တု, ရာဇကုမာရ, သတ္တ ဝဿာနိ။ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ပဓါနိယင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု တထာဂတံ ဝိနာယကံ လဘမာနော – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျ ဆဗ္ဗဿာနိ။ ပဉ္စ ဝဿာနိ။ စတ္တာရိ ဝဿာနိ။ တီဏိ ဝဿာနိ။ ဒွေ ဝဿာနိ။ ဧကံ ဝဿံ။ တိဋ္ဌတု, ရာဇကုမာရ, ဧကံ ဝဿံ။ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ပဓါနိယင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု တထာဂတံ ဝိနာယကံ လဘမာနော – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျ သတ္တ မာသာနိ။ တိဋ္ဌန္တု, ရာဇကုမာရ, သတ္တ မာသာနိ။ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ပဓါနိယင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု တထာဂတံ ဝိနာယကံ လဘမာနော – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျ ဆ မာသာနိ။ ပဉ္စ မာသာနိ။ စတ္တာရိ မာသာနိ။ တီဏိ မာသာနိ။ ဒွေ မာသာနိ။ ဧကံ မာသံ။ အဍ္ဎမာသံ။ တိဋ္ဌတု, ရာဇကုမာရ, အဍ္ဎမာသော။ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ပဓါနိယင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု တထာဂတံ ဝိနာယကံ လဘမာနော – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျ သတ္တ ရတ္တိန္ဒိဝါနိ။ တိဋ္ဌန္တု, ရာဇကုမာရ, သတ္တ ရတ္တိန္ဒိဝါနိ။ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ပဓါနိယင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု တထာဂတံ ဝိနာယကံ လဘမာနော – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျ ဆ ရတ္တိန္ဒိဝါနိ။ ပဉ္စ ရတ္တိန္ဒိဝါနိ။ စတ္တာရိ ရတ္တိန္ဒိဝါနိ။ တီဏိ ရတ္တိန္ဒိဝါနိ။ ဒွေ ရတ္တိန္ဒိဝါနိ။ ဧကံ ရတ္တိန္ဒိဝံ။ တိဋ္ဌတု, ရာဇကုမာရ, ဧကော ရတ္တိန္ဒိဝေါ။ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ပဓါနိယင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု တထာဂတံ ဝိနာယကံ လဘမာနော သာယမနုသိဋ္ဌော ပါတော ဝိသေသံ အဓိဂမိဿတိ, ပါတမနုသိဋ္ဌော သာယံ ဝိသေသံ အဓိဂမိဿတီ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဗောဓိ ရာဇကုမာရော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဟော ဗုဒ္ဓေါ, အဟော ဓမ္မော, အဟော ဓမ္မဿ သွာက္ခာတတာ! ယတြ ဟိ နာမ သာယမနုသိဋ္ဌော ပါတော ဝိသေသံ အဓိဂမိဿတိ, ပါတမနုသိဋ္ဌော သာယံ ဝိသေသံ အဓိဂမိဿတီ’’တိ!

၃၄၆. ဧဝံ ဝုတ္တေ, သဉ္ဇိကာပုတ္တော မာဏဝေါ ဗောဓိံ ရာဇကုမာရံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဧဝမေဝ ပနာယံ ဘဝံ ဗောဓိ – ‘အဟော ဗုဒ္ဓေါ, အဟော ဓမ္မော, အဟော ဓမ္မဿ သွာက္ခာတတာ’တိ စ ဝဒေတိ [ဝဒေသိ (သီ.), ပဝေဒေတိ (သျာ. ကံ.)]; အထ စ ပန န တံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ သရဏံ ဂစ္ဆတိ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသံဃဉ္စာ’’တိ။ ‘‘မာ ဟေဝံ, သမ္မ သဉ္ဇိကာပုတ္တ, အဝစ; မာ ဟေဝံ, သမ္မ သဉ္ဇိကာပုတ္တ, အဝစ။ သမ္မုခါ မေတံ, သမ္မ သဉ္ဇိကာပုတ္တ, အယျာယ သုတံ, သမ္မုခါ ပဋိဂ္ဂဟိတံ’’။ ‘‘ဧကမိဒံ, သမ္မ သဉ္ဇိကာပုတ္တ, သမယံ ဘဂဝါ ကောသမ္ဗိယံ ဝိဟရတိ ဃောသိတာရာမေ။ အထ ခေါ မေ အယျာ ကုစ္ဆိမတီ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခေါ မေ အယျာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘ယော မေ အယံ, ဘန္တေ, ကုစ္ဆိဂတော ကုမာရကော ဝါ ကုမာရိကာ ဝါ သော ဘဂဝန္တံ သရဏံ ဂစ္ဆတိ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသံဃဉ္စ။ ဥပါသကံ တံ ဘဂဝါ ဓါရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’န္တိ။ ဧကမိဒံ, သမ္မ သဉ္ဇိကာပုတ္တ, သမယံ ဘဂဝါ ဣဓေဝ ဘဂ္ဂေသု ဝိဟရတိ သုသုမာရဂိရေ ဘေသကဠာဝနေ မိဂဒါယေ။ အထ ခေါ မံ ဓါတိ အင်္ကေန ဟရိတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတာ ခေါ မံ ဓါတိ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘အယံ , ဘန္တေ, ဗောဓိ ရာဇကုမာရော ဘဂဝန္တံ သရဏံ ဂစ္ဆတိ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသံဃဉ္စ။ ဥပါသကံ တံ ဘဂဝါ ဓါရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’န္တိ။ ဧသာဟံ, သမ္မ သဉ္ဇိကာပုတ္တ, တတိယကမ္ပိ ဘဂဝန္တံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသံဃဉ္စ။ ဥပါသကံ မံ ဘဂဝါ ဓါရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။

ဗောဓိရာဇကုမာရသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ပဉ္စမံ။

၆. အင်္ဂုလိမာလသုတ္တံ

၃၄၇. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ ဝိဇိတေ စောရော အင်္ဂုလိမာလော နာမ ဟောတိ လုဒ္ဒေါ လောဟိတပါဏိ ဟတပဟတေ နိဝိဋ္ဌော အဒယာပန္နော ပါဏဘူတေသု။ တေန ဂါမာပိ အဂါမာ ကတာ, နိဂမာပိ အနိဂမာ ကတာ, ဇနပဒါပိ အဇနပဒါ ကတာ။ သော မနုဿေ ဝဓိတွာ ဝဓိတွာ အင်္ဂုလီနံ မာလံ ဓါရေတိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ သာဝတ္ထိံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော သေနာသနံ သံသာမေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန စောရော အင်္ဂုလိမာလော တေနဒ္ဓါနမဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။ အဒ္ဒသာသုံ ခေါ ဂေါပါလကာ ပသုပါလကာ ကဿကာ ပထာဝိနော ဘဂဝန္တံ ယေန စောရော အင်္ဂုလိမာလော တေနဒ္ဓါနမဂ္ဂပဋိပန္နံ။ ဒိသွာန ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘မာ, သမဏ, ဧတံ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။ ဧတသ္မိံ, သမဏ, မဂ္ဂေ စောရော အင်္ဂုလိမာလော နာမ လုဒ္ဒေါ လောဟိတပါဏိ ဟတပဟတေ နိဝိဋ္ဌော အဒယာပန္နော ပါဏဘူတေသု။ တေန ဂါမာပိ အဂါမာ ကတာ, နိဂမာပိ အနိဂမာ ကတာ, ဇနပဒါပိ အဇနပဒါ ကတာ။ သော မနုဿေ ဝဓိတွာ ဝဓိတွာ အင်္ဂုလီနံ မာလံ ဓါရေတိ။ ဧတဉှိ, သမဏ, မဂ္ဂံ ဒသပိ ပုရိသာ ဝီသမ္ပိ ပုရိသာ တိံသမ္ပိ ပုရိသာ စတ္တာရီသမ္ပိ ပုရိသာ ပညာသမ္ပိ ပုရိသာ သင်္ကရိတွာ သင်္ကရိတွာ [သံဟရိတွာ သံဟရိတွာ (သီ. ဣ.), သင်္ဂရိတွာ (သျာ. ကံ.)] ပဋိပဇ္ဇန္တိ။ တေပိ စောရဿ အင်္ဂုလိမာလဿ ဟတ္ထတ္ထံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဘဂဝါ တုဏှီဘူတော အဂမာသိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ ဂေါပါလကာ။ပေ.။ တတိယမ္ပိ ခေါ ဂေါပါလကာ ပသုပါလကာ ကဿကာ ပထာဝိနော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘မာ, သမဏ, ဧတံ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ, ဧတသ္မိံ သမဏ မဂ္ဂေ စောရော အင်္ဂုလိမာလော နာမ လုဒ္ဒေါ လောဟိတပါဏိ ဟတပဟတေ နိဝိဋ္ဌော အဒယာပန္နော ပါဏဘူတေသု, တေန ဂါမာပိ အဂါမာ ကတာ, နိဂမာပိ အနိဂမာ ကတာ, ဇနပဒါပိ အဇနပဒါ ကတာ။ သော မနုဿေ ဝဓိတွာ ဝဓိတွာ အင်္ဂုလီနံ မာလံ ဓါရေတိ။ ဧတဉှိ သမဏ မဂ္ဂံ ဒသပိ ပုရိသာ ဝီသမ္ပိ ပုရိသာ တိံသမ္ပိ ပုရိသာ စတ္တာရီသမ္ပိ ပုရိသာ ပညာသမ္ပိ ပုရိသာ သင်္ကရိတွာ သင်္ကရိတွာ ပဋိပဇ္ဇန္တိ။ တေပိ စောရဿ အင်္ဂုလိမာလဿ ဟတ္ထတ္ထံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ။

၃၄၈. အထ ခေါ ဘဂဝါ တုဏှီဘူတော အဂမာသိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ စောရော အင်္ဂုလိမာလော ဘဂဝန္တံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဒိသွာနဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အစ္ဆရိယံ ဝတ, ဘော, အဗ္ဘုတံ ဝတ, ဘော! ဣမဉှိ မဂ္ဂံ ဒသပိ ပုရိသာ ဝီသမ္ပိ ပုရိသာ တိံသမ္ပိ ပုရိသာ စတ္တာရီသမ္ပိ ပုရိသာ ပညာသမ္ပိ ပုရိသာ သင်္ကရိတွာ သင်္ကရိတွာ ပဋိပဇ္ဇန္တိ။ တေပိ မမ ဟတ္ထတ္ထံ ဂစ္ဆန္တိ။ အထ စ ပနာယံ သမဏော ဧကော အဒုတိယော ပသယှ မညေ အာဂစ္ဆတိ။ ယံနူနာဟံ ဣမံ သမဏံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေယျ’’န္တိ။ အထ ခေါ စောရော အင်္ဂုလိမာလော အသိစမ္မံ ဂဟေတွာ ဓနုကလာပံ သန္နယှိတွာ ဘဂဝန္တံ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ တထာရူပံ ဣဒ္ဓါဘိသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခါသိ [အဘိသင်္ခါရေသိ (သျာ. ကံ. က.)] ယထာ စောရော အင်္ဂုလိမာလော ဘဂဝန္တံ ပကတိယာ ဂစ္ဆန္တံ သဗ္ဗထာမေန ဂစ္ဆန္တော န သက္ကောတိ သမ္ပာပုဏိတုံ။ အထ ခေါ စောရဿ အင်္ဂုလိမာလဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အစ္ဆရိယံ ဝတ, ဘော, အဗ္ဘုတံ ဝတ, ဘော! အဟဉှိ ပုဗ္ဗေ ဟတ္ထိမ္ပိ ဓါဝန္တံ အနုပတိတွာ ဂဏှာမိ, အဿမ္ပိ ဓါဝန္တံ အနုပတိတွာ ဂဏှာမိ, ရထမ္ပိ ဓါဝန္တံ အနုပတိတွာ ဂဏှာမိ, မိဂမ္ပိ ဓါဝန္တံ အနုပတိတွာ ဂဏှာမိ; အထ စ ပနာဟံ ဣမံ သမဏံ ပကတိယာ ဂစ္ဆန္တံ သဗ္ဗထာမေန ဂစ္ဆန္တော န သက္ကောမိ သမ္ပာပုဏိတု’’န္တိ! ဌိတောဝ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘တိဋ္ဌ, တိဋ္ဌ, သမဏာ’’တိ။ ‘‘ဌိတော အဟံ, အင်္ဂုလိမာလ, တ္ဝဉ္စ တိဋ္ဌာ’’တိ။ အထ ခေါ စောရဿ အင်္ဂုလိမာလဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ဣမေ ခေါ သမဏာ သကျပုတ္တိယာ သစ္စဝါဒိနော သစ္စပဋိညာ။ အထ ပနာယံ သမဏော ဂစ္ဆံ ယေဝါဟ – ‘ဌိတော အဟံ, အင်္ဂုလိမာလ, တ္ဝဉ္စ တိဋ္ဌာ’တိ။ ယံနူနာဟံ ဣမံ သမဏံ ပုစ္ဆေယျ’’န္တိ။

၃၄၉. အထ ခေါ စောရော အင်္ဂုလိမာလော ဘဂဝန္တံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

‘‘ဂစ္ဆံ ဝဒေသိ သမဏ ဌိတောမှိ၊

မမဉ္စ ဗြူသိ ဌိတမဋ္ဌိတောတိ။

ပုစ္ဆာမိ တံ သမဏ ဧတမတ္ထံ၊

ကထံ ဌိတော တွံ အဟမဋ္ဌိတောမှီ’’တိ။

‘‘ဌိတော အဟံ အင်္ဂုလိမာလ သဗ္ဗဒါ၊

သဗ္ဗေသု ဘူတေသု နိဓါယ ဒဏ္ဍံ။

တုဝဉ္စ ပါဏေသု အသညတောသိ၊

တသ္မာ ဌိတောဟံ တုဝမဋ္ဌိတောသီ’’တိ။

‘‘စိရဿံ ဝတ မေ မဟိတော မဟေသီ၊

မဟာဝနံ ပါပုဏိ သစ္စဝါဒီ [မဟာဝနံ သမဏောယံ ပစ္စုပါဒိ (သီ.)၊ မဟာဝနံ သမဏ ပစ္စုပါဒိ (သျာ. ကံ.)]။

သောဟံ စရိဿာမိ ပဟာယ ပါပံ [သောဟံ စိရဿာပိ ပဟာဿံ ပါပံ (သီ.)၊ သောဟံ စရိဿာမိ ပဇဟိဿံ ပါပံ (သျာ. ကံ.)]၊

သုတွာန ဂါထံ တဝ ဓမ္မယုတ္တံ’’။

ဣတွေဝ စောရော အသိမာဝုဓဉ္စ၊

သောဗ္ဘေ ပပါတေ နရကေ အကိရိ။

အဝန္ဒိ စောရော သုဂတဿ ပါဒေ၊

တတ္ထေဝ နံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အယာစိ။

ဗုဒ္ဓေါ စ ခေါ ကာရုဏိကော မဟေသိ၊

ယော သတ္ထာ လောကဿ သဒေဝကဿ။

‘တမေဟိ ဘိက္ခူ’တိ တဒါ အဝေါစ၊

ဧသေဝ တဿ အဟု ဘိက္ခုဘာဝေါတိ။

၃၅၀. အထ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မတာ အင်္ဂုလိမာလေန ပစ္ဆာသမဏေန ယေန သာဝတ္ထိ တေန စာရိကံ ပက္ကာမိ။ အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော ယေန သာဝတ္ထိ တဒဝသရိ။ တတြ သုဒံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ အန္တေပုရဒွါရေ မဟာဇနကာယော သန္နိပတိတွာ ဥစ္စာသဒ္ဒေါ မဟာသဒ္ဒေါ ဟောတိ – ‘‘စောရော တေ, ဒေဝ, ဝိဇိတေ အင်္ဂုလိမာလော နာမ လုဒ္ဒေါ လောဟိတပါဏိ ဟတပဟတေ နိဝိဋ္ဌော အဒယာပန္နော ပါဏဘူတေသု။ တေန ဂါမာပိ အဂါမာ ကတာ, နိဂမာပိ အနိဂမာ ကတာ, ဇနပဒါပိ အဇနပဒါ ကတာ။ သော မနုဿေ ဝဓိတွာ ဝဓိတွာ အင်္ဂုလီနံ မာလံ ဓါရေတိ။ တံ ဒေဝေါ ပဋိသေဓေတူ’’တိ။

အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ပဉ္စမတ္တေဟိ အဿသတေဟိ သာဝတ္ထိယာ နိက္ခမိ ဒိဝါ ဒိဝဿ။ ယေန အာရာမော တေန ပါဝိသိ။ ယာဝတိကာ ယာနဿ ဘူမိ ယာနေန ဂန္တွာ ယာနာ ပစ္စောရောဟိတွာ ပတ္တိကောဝ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ ရာဇာနံ ပသေနဒိံ ကောသလံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကိံ နု တေ, မဟာရာဇ, ရာဇာ ဝါ မာဂဓေါ သေနိယော ဗိမ္ဗိသာရော ကုပိတော ဝေသာလိကာ ဝါ လိစ္ဆဝီ အညေ ဝါ ပဋိရာဇာနော’’တိ? ‘‘န ခေါ မေ, ဘန္တေ, ရာဇာ မာဂဓေါ သေနိယော ဗိမ္ဗိသာရော ကုပိတော, နာပိ ဝေသာလိကာ လိစ္ဆဝီ, နာပိ အညေ ပဋိရာဇာနော။ စောရော မေ, ဘန္တေ, ဝိဇိတေ အင်္ဂုလိမာလော နာမ လုဒ္ဒေါ လောဟိတပါဏိ ဟတပဟတေ နိဝိဋ္ဌော အဒယာပန္နော ပါဏဘူတေသု။ တေန ဂါမာပိ အဂါမာ ကတာ, နိဂမာပိ အနိဂမာ ကတာ, ဇနပဒါပိ အဇနပဒါ ကတာ။ သော မနုဿေ ဝဓိတွာ ဝဓိတွာ အင်္ဂုလီနံ မာလံ ဓါရေတိ။ တာဟံ, ဘန္တေ, ပဋိသေဓိဿာမီ’’တိ။ ‘‘သစေ ပန တွံ, မဟာရာဇ, အင်္ဂုလိမာလံ ပဿေယျာသိ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတံ, ဝိရတံ ပါဏာတိပါတာ, ဝိရတံ အဒိန္နာဒါနာ, ဝိရတံ မုသာဝါဒါ, ဧကဘတ္တိကံ, ဗြဟ္မစာရိံ, သီလဝန္တံ, ကလျာဏဓမ္မံ, ကိန္တိ နံ ကရေယျာသီ’’တိ? ‘‘အဘိဝါဒေယျာမ ဝါ, ဘန္တေ, ပစ္စုဋ္ဌေယျာမ ဝါ အာသနေန ဝါ နိမန္တေယျာမ, အဘိနိမန္တေယျာမ ဝါ နံ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရေဟိ, ဓမ္မိကံ ဝါ အဿ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိံ သံဝိဒဟေယျာမ။ ကုတော ပနဿ, ဘန္တေ, ဒုဿီလဿ ပါပဓမ္မဿ ဧဝရူပေါ သီလသံယမော ဘဝိဿတီ’’တိ?

တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ အင်္ဂုလိမာလော ဘဂဝတော အဝိဒူရေ နိသိန္နော ဟောတိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ဒက္ခိဏံ ဗာဟုံ ပဂ္ဂဟေတွာ ရာဇာနံ ပသေနဒိံ ကောသလံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဧသော, မဟာရာဇ, အင်္ဂုလိမာလော’’တိ။ အထ ခေါ ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ အဟုဒေဝ ဘယံ, အဟု ဆမ္ဘိတတ္တံ, အဟု လောမဟံသော။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ရာဇာနံ ပသေနဒိံ ကောသလံ ဘီတံ သံဝိဂ္ဂံ လောမဟဋ္ဌဇာတံ ဝိဒိတွာ ရာဇာနံ ပသေနဒိံ ကောသလံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘မာ ဘာယိ, မဟာရာဇ, နတ္ထိ တေ ဣတော ဘယ’’န္တိ။ အထ ခေါ ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ ယံ အဟောသိ ဘယံ ဝါ ဆမ္ဘိတတ္တံ ဝါ လောမဟံသော ဝါ သော ပဋိပ္ပဿမ္ဘိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ယေနာယသ္မာ အင်္ဂုလိမာလော တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ အင်္ဂုလိမာလံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အယျော နော, ဘန္တေ, အင်္ဂုလိမာလော’’တိ? ‘‘ဧဝံ, မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကထံဂေါတ္တော အယျဿ ပိတာ, ကထံဂေါတ္တာ မာတာ’’တိ? ‘‘ဂဂ္ဂေါ ခေါ, မဟာရာဇ, ပိတာ, မန္တာဏီ မာတာ’’တိ။ ‘‘အဘိရမတု, ဘန္တေ, အယျော ဂဂ္ဂေါ မန္တာဏိပုတ္တော။ အဟမယျဿ ဂဂ္ဂဿ မန္တာဏိပုတ္တဿ ဥဿုက္ကံ ကရိဿာမိ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာန’’န္တိ။

၃၅၁. တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ အင်္ဂုလိမာလော အာရညိကော ဟောတိ ပိဏ္ဍပါတိကော ပံသုကူလိကော တေစီဝရိကော။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အင်္ဂုလိမာလော ရာဇာနံ ပသေနဒိံ ကောသလံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အလံ, မဟာရာဇ, ပရိပုဏ္ဏံ မေ စီဝရ’’န္တိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အစ္ဆရိယံ, ဘန္တေ, အဗ္ဘုတံ, ဘန္တေ! ယာဝဉ္စိဒံ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ အဒန္တာနံ ဒမေတာ, အသန္တာနံ သမေတာ, အပရိနိဗ္ဗုတာနံ ပရိနိဗ္ဗာပေတာ။ ယဉှိ မယံ, ဘန္တေ, နာသက္ခိမှာ ဒဏ္ဍေနပိ သတ္ထေနပိ ဒမေတုံ သော ဘဂဝတာ အဒဏ္ဍေန အသတ္ထေနေဝ [အသတ္ထေန (သျာ. ကံ.)] ဒန္တော။ ဟန္ဒ စ ဒါနိ [ဟန္ဒ ဒါနိ (သျာ. ကံ. ဣ.)] မယံ, ဘန္တေ, ဂစ္ဆာမ; ဗဟုကိစ္စာ မယံ ဗဟုကရဏီယာ’’တိ။ ‘‘ယဿဒါနိ, မဟာရာဇ, ကာလံ မညသီ’’တိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ အင်္ဂုလိမာလော ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ အာယသ္မာ အင်္ဂုလိမာလော သာဝတ္ထိယံ သပဒါနံ ပိဏ္ဍာယ စရမာနော အညတရံ ဣတ္ထိံ မူဠှဂဗ္ဘံ ဝိဃာတဂဗ္ဘံ [ဝိသာတဂဗ္ဘံ (သျာ. ကံ. ဣ. က.)]။ ဒိသွာနဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ကိလိဿန္တိ ဝတ, ဘော, သတ္တာ; ကိလိဿန္တိ ဝတ, ဘော, သတ္တာ’’တိ! အထ ခေါ အာယသ္မာ အင်္ဂုလိမာလော သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ အင်္ဂုလိမာလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣဓါဟံ, ဘန္တေ, ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ သာဝတ္ထိံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိံ။ အဒ္ဒသံ ခေါ အဟံ, ဘန္တေ, သာဝတ္ထိယံ သပဒါနံ ပိဏ္ဍာယ စရမာနော အညတရံ ဣတ္ထိံ မူဠှဂဗ္ဘံ ဝိဃာတဂဗ္ဘံ’’။ ဒိသွာန မယှံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ကိလိဿန္တိ ဝတ , ဘော, သတ္တာ; ကိလိဿန္တိ ဝတ, ဘော, သတ္တာ’’တိ!

‘‘တေန ဟိ တွံ, အင်္ဂုလိမာလ, ယေန သာ ဣတ္ထီ တေနုပသင်္ကမ; ဥပသင်္ကမိတွာ တံ ဣတ္ထိံ ဧဝံ ဝဒေဟိ – ‘ယတောဟံ, ဘဂိနိ, ဇာတော [ဘဂိနိ ဇာတိယာ ဇာတော (သီ.)] နာဘိဇာနာမိ သဉ္စိစ္စ ပါဏံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတာ, တေန သစ္စေန သောတ္ထိ တေ ဟောတု, သောတ္ထိ ဂဗ္ဘဿာ’’’တိ။

‘‘သော ဟိ နူန မေ, ဘန္တေ, သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေါ ဘဝိဿတိ။ မယာ ဟိ, ဘန္တေ, ဗဟူ သဉ္စိစ္စ ပါဏာ ဇီဝိတာ ဝေါရောပိတာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ တွံ, အင်္ဂုလိမာလ, ယေန သာ ဣတ္ထီ တေနုပသင်္ကမ; ဥပသင်္ကမိတွာ တံ ဣတ္ထိံ ဧဝံ ဝဒေဟိ – ‘ယတောဟံ, ဘဂိနိ, အရိယာယ ဇာတိယာ ဇာတော, နာဘိဇာနာမိ သဉ္စိစ္စ ပါဏံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတာ, တေန သစ္စေန သောတ္ထိ တေ ဟောတု, သောတ္ထိ ဂဗ္ဘဿာ’’’တိ။

‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ အာယသ္မာ အင်္ဂုလိမာလော ဘဂဝတော ပဋိဿုတွာ ယေန သာ ဣတ္ထီ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ တံ ဣတ္ထိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ယတောဟံ, ဘဂိနိ, အရိယာယ ဇာတိယာ ဇာတော, နာဘိဇာနာမိ သဉ္စိစ္စ ပါဏံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတာ, တေန သစ္စေန သောတ္ထိ တေ ဟောတု, သောတ္ထိ ဂဗ္ဘဿာ’’တိ။ အထ ခွါဿာ ဣတ္ထိယာ သောတ္ထိ အဟောသိ, သောတ္ထိ ဂဗ္ဘဿ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ အင်္ဂုလိမာလော ဧကော ဝူပကဋ္ဌော အပ္ပမတ္တော အာတာဣ ပဟိတတ္တော ဝိဟရန္တော နစိရဿေဝ – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ အဗ္ဘညာသိ။ အညတရော ခေါ ပနာယသ္မာ အင်္ဂုလိမာလော အရဟတံ အဟောသိ။

၃၅၂. အထ ခေါ အာယသ္မာ အင်္ဂုလိမာလော ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ သာဝတ္ထိံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အညေနပိ လေဍ္ဍု ခိတ္တော အာယသ္မတော အင်္ဂုလိမာလဿ ကာယေ နိပတတိ, အညေနပိ ဒဏ္ဍော ခိတ္တော အာယသ္မတော အင်္ဂုလိမာလဿ ကာယေ နိပတတိ, အညေနပိ သက္ခရာ ခိတ္တာ အာယသ္မတော အင်္ဂုလိမာလဿ ကာယေ နိပတတိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အင်္ဂုလိမာလော ဘိန္နေန သီသေန, လောဟိတေန ဂဠန္တေန, ဘိန္နေန ပတ္တေန, ဝိပ္ဖာလိတာယ သံဃာဋိယာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ အင်္ဂုလိမာလံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဒိသွာန အာယသ္မန္တံ အင်္ဂုလိမာလံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဓိဝါသေဟိ တွံ, ဗြာဟ္မဏ, အဓိဝါသေဟိ တွံ, ဗြာဟ္မဏ။ ယဿ ခေါ တွံ, ဗြာဟ္မဏ, ကမ္မဿ ဝိပါကေန ဗဟူနိ ဝဿာနိ ဗဟူနိ ဝဿသတာနိ ဗဟူနိ ဝဿသဟဿာနိ နိရယေ ပစ္စေယျာသိ တဿ တွံ, ဗြာဟ္မဏ, ကမ္မဿ ဝိပါကံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ပဋိသံဝေဒေသီ’’တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အင်္ဂုလိမာလော ရဟောဂတော ပဋိသလ္လီနော ဝိမုတ္တိသုခံ ပဋိသံဝေဒိ; တာယံ ဝေလာယံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ –

‘‘ယော ပုဗ္ဗေဝ [ယော စ ပုဗ္ဗေ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ပမဇ္ဇိတွာ၊ ပစ္ဆာ သော နပ္ပမဇ္ဇတိ။

သောမံ [သော ဣမံ (သီ.)] လောကံ ပဘာသေတိ၊ အဗ္ဘာ မုတ္တောဝ စန္ဒိမာ။

‘‘ယဿ ပါပံ ကတံ ကမ္မံ၊ ကုသလေန ပိဓီယတိ [ပိထီယတိ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)]။

သောမံ လောကံ ပဘာသေတိ၊ အဗ္ဘာ မုတ္တောဝ စန္ဒိမာ။

‘‘ယော ဟဝေ ဒဟရော ဘိက္ခု၊ ယုဉ္ဇတိ ဗုဒ္ဓသာသနေ။

သောမံ လောကံ ပဘာသေတိ၊ အဗ္ဘာ မုတ္တောဝ စန္ဒိမာ။

‘‘ဒိသာ ဟိ မေ ဓမ္မကထံ သုဏန္တု၊

ဒိသာ ဟိ မေ ယုဉ္ဇန္တု ဗုဒ္ဓသာသနေ။

ဒိသာ ဟိ မေ တေ မနုဇာ ဘဇန္တု၊

ယေ ဓမ္မမေဝါဒပယန္တိ သန္တော။

‘‘ဒိသာ ဟိ မေ ခန္တိဝါဒါနံ၊ အဝိရောဓပ္ပသံသီနံ။

သုဏန္တု ဓမ္မံ ကာလေန၊ တဉ္စ အနုဝိဓီယန္တု။

‘‘န ဟိ ဇာတု သော မမံ ဟိံသေ၊ အညံ ဝါ ပန ကိဉ္စိ နံ [ကဉ္စိ နံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)၊ ကဉ္စနံ (?)]။

ပပ္ပုယျ ပရမံ သန္တိံ၊ ရက္ခေယျ တသထာဝရေ။

‘‘ဥဒကဉှိ နယန္တိ နေတ္တိကာ၊ ဥသုကာရာ နမယန္တိ [ဒမယန္တိ (က.)] တေဇနံ။

ဒါရုံ နမယန္တိ တစ္ဆကာ၊ အတ္တာနံ ဒမယန္တိ ပဏ္ဍိတာ။

‘‘ဒဏ္ဍေနေကေ ဒမယန္တိ၊ အင္ကုသေဟိ ကသာဟိ စ။

အဒဏ္ဍေန အသတ္ထေန၊ အဟံ ဒန္တောမှိ တာဒိနာ။

‘‘အဟိံသကောတိ မေ နာမံ၊ ဟိံသကဿ ပုရေ သတော။

အဇ္ဇာဟံ သစ္စနာမောမှိ၊ န နံ ဟိံသာမိ ကိဉ္စိ နံ [ကဉ္စိ နံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)၊ ကဉ္စနံ (?)]။

‘‘စောရော အဟံ ပုရေ အာသိံ၊ အင်္ဂုလိမာလောတိ ဝိဿုတော။

ဝုယှမာနော မဟောဃေန၊ ဗုဒ္ဓံ သရဏမာဂမံ။

‘‘လောဟိတပါဏိ ပုရေ အာသိံ၊ အင်္ဂုလိမာလောတိ ဝိဿုတော။

သရဏဂမနံ ပဿ၊ ဘဝနေတ္တိ သမူဟတာ။

‘‘တာဒိသံ ကမ္မံ ကတွာန၊ ဗဟုံ ဒုဂ္ဂတိဂါမိနံ။

ဖုဋ္ဌော ကမ္မဝိပါကေန၊ အဏဏော ဘုဉ္ဇာမိ ဘောဇနံ။

‘‘ပမာဒမနုယုဉ္ဇန္တိ၊ ဗာလာ ဒုမ္မေဓိနော ဇနာ။

အပ္ပမာဒဉ္စ မေဓါဝီ၊ ဓနံ သေဋ္ဌံဝ ရက္ခတိ။

‘‘မာ ပမာဒမနုယုဉ္ဇေထ၊ မာ ကာမရတိ သန္ထဝံ။

အပ္ပမတ္တော ဟိ ဈာယန္တော၊ ပပ္ပောတိ ဝိပုလံ [ပရမံ (က.)] သုခံ။

‘‘သွာဂတံ [သာဂတံ (သီ. ဣ.)] နာပဂတံ [နာမ သဂတံ (က.)]၊ နယိဒံ ဒုမ္မန္တိတံ မမ။

သံဝိဘတ္တေသု [သုဝိဘတ္တေသု (သျာ. ကံ.)၊ သဝိဘတ္တေသု (သီ. က.)၊ ပဋိဘတ္တေသု (ဣ.)] ဓမ္မေသု၊ ယံ သေဋ္ဌံ တဒုပါဂမံ။

‘‘သွာဂတံ နာပဂတံ၊ နယိဒံ ဒုမ္မန္တိတံ မမ။

တိဿော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ၊ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တ္န္တ္တိ။

အင်္ဂုလိမာလသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ဆဋ္ဌံ။

၇. ပိယဇာတိကသုတ္တံ

၃၅၃. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အညတရဿ ဂဟပတိဿ ဧကပုတ္တကော ပိယော မနာပေါ ကာလင်္ကတော ဟောတိ။ တဿ ကာလံကိရိယာယ နေဝ ကမ္မန္တာ ပဋိဘန္တိ န ဘတ္တံ ပဋိဘာတိ။ သော အာဠာဟနံ ဂန္တွာ ကန္ဒတိ – ‘‘ကဟံ, ဧကပုတ္တက, ကဟံ, ဧကပုတ္တကာ’’တိ! အထ ခေါ သော ဂဟပတိ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ တံ ဂဟပတိံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘န ခေါ တေ, ဂဟပတိ, သကေ စိတ္တေ ဌိတဿ ဣန္ဒ္ရိယာနိ, အတ္ထိ တေ ဣန္ဒ္ရိယာနံ အညထတ္တ’’န္တိ။ ‘‘ကိဉှိ မေ, ဘန္တေ, ဣန္ဒ္ရိယာနံ နာညထတ္တံ ဘဝိဿတိ; မယှဉှိ, ဘန္တေ, ဧကပုတ္တော ပိယော မနာပေါ ကာလင်္ကတော။ တဿ ကာလံကိရိယာယ နေဝ ကမ္မန္တာ ပဋိဘန္တိ, န ဘတ္တံ ပဋိဘာတိ။ သောဟံ အာဠာဟနံ ဂန္တွာ ကန္ဒာမိ – ‘ကဟံ, ဧကပုတ္တက, ကဟံ, ဧကပုတ္တကာ’’’တိ! ‘‘ဧဝမေတံ, ဂဟပတိ, ဧဝမေတံ, ဂဟပတိ [ဧဝမေတံ ဂဟပတိ (ဣ. သကိဒေဝ), ဧဝမေဝ (သီ. သကိဒေဝ)]! ပိယဇာတိကာ ဟိ, ဂဟပတိ, သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ ပိယပ္ပဘဝိကာ’’တိ။ ‘‘ကဿ ခေါ [ကိဿ နု ခေါ (သီ.)] နာမေတံ, ဘန္တေ, ဧဝံ ဘဝိဿတိ – ‘ပိယဇာတိကာ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ ပိယပ္ပဘဝိကာ’တိ? ပိယဇာတိကာ ဟိ ခေါ, ဘန္တေ, အာနန္ဒသောမနဿာ ပိယပ္ပဘဝိကာ’’တိ။ အထ ခေါ သော ဂဟပတိ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အနဘိနန္ဒိတွာ ပဋိက္ကောသိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမိ။

၃၅၄. တေန ခေါ ပန သမယေန သမ္ဗဟုလာ အက္ခဓုတ္တာ ဘဂဝတော အဝိဒူရေ အက္ခေဟိ ဒိဗ္ဗန္တိ။ အထ ခေါ သော ဂဟပတိ ယေန တေ အက္ခဓုတ္တာ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ အက္ခဓုတ္တေ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣဓါဟံ, ဘောန္တော, ယေန သမဏော ဂေါတမော တေနုပသင်္ကမိံ; ဥပသင်္ကမိတွာ သမဏံ ဂေါတမံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ မံ, ဘောန္တော, သမဏော ဂေါတမော ဧတဒဝေါစ – ‘န ခေါ တေ, ဂဟပတိ, သကေ စိတ္တေ ဌိတဿ ဣန္ဒ္ရိယာနိ, အတ္ထိ တေ ဣန္ဒ္ရိယာနံ အညထတ္တ’န္တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, အဟံ, ဘောန္တော, သမဏံ ဂေါတမံ ဧတဒဝေါစံ – ‘ကိဉှိ မေ, ဘန္တေ, ဣန္ဒ္ရိယာနံ နာညထတ္တံ ဘဝိဿတိ; မယှဉှိ, ဘန္တေ, ဧကပုတ္တကော ပိယော မနာပေါ ကာလင်္ကတော။ တဿ ကာလံကိရိယာယ နေဝ ကမ္မန္တာ ပဋိဘန္တိ, န ဘတ္တံ ပဋိဘာတိ ။ သောဟံ အာဠာဟနံ ဂန္တွာ ကန္ဒာမိ – ကဟံ, ဧကပုတ္တက, ကဟံ, ဧကပုတ္တကာ’တိ! ‘ဧဝမေတံ, ဂဟပတိ, ဧဝမေတံ, ဂဟပတိ! ပိယဇာတိကာ ဟိ, ဂဟပတိ, သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ ပိယပ္ပဘဝိကာ’တိ။ ‘ကဿ ခေါ နာမေတံ, ဘန္တေ, ဧဝံ ဘဝိဿတိ – ပိယဇာတိကာ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ ပိယပ္ပဘဝိကာ? ပိယဇာတိကာ ဟိ ခေါ, ဘန္တေ, အာနန္ဒသောမနဿာ ပိယပ္ပဘဝိကာ’တိ။ အထ ခွါဟံ, ဘောန္တော, သမဏဿ ဂေါတမဿ ဘာသိတံ အနဘိနန္ဒိတွာ ပဋိက္ကောသိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကမိ’’န္တိ။ ‘‘ဧဝမေတံ, ဂဟပတိ, ဧဝမေတံ, ဂဟပတိ! ပိယဇာတိကာ ဟိ, ဂဟပတိ, အာနန္ဒသောမနဿာ ပိယပ္ပဘဝိကာ’’တိ ။ အထ ခေါ သော ဂဟပတိ ‘‘သမေတိ မေ အက္ခဓုတ္တေဟီ’’တိ ပက္ကာမိ။ အထ ခေါ ဣဒံ ကထာဝတ္ထု အနုပုဗ္ဗေန ရာဇန္တေပုရံ ပါဝိသိ။

၃၅၅. အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော မလ္လိကံ ဒေဝိံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဣဒံ တေ, မလ္လိကေ, သမဏေန ဂေါတမေန ဘာသိတံ – ‘ပိယဇာတိကာ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ ပိယပ္ပဘဝိကာ’’’တိ။ ‘‘သစေတံ, မဟာရာဇ, ဘဂဝတာ ဘာသိတံ, ဧဝမေတ’’န္တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ပနာယံ မလ္လိကာ ယညဒေဝ သမဏော ဂေါတမော ဘာသတိ တံ တဒေဝဿ အဗ္ဘနုမောဒတိ’’။ ‘‘သစေတံ, မဟာရာဇ, ဘဂဝတာ ဘာသိတံ ဧဝမေတန္တိ။ သေယျထာပိ နာမ, ယညဒေဝ အာစရိယော အန္တေဝါသိဿ ဘာသတိ တံ တဒေဝဿ အန္တေဝါသီ အဗ္ဘနုမောဒတိ – ‘ဧဝမေတံ, အာစရိယ, ဧဝမေတံ, အာစရိယာ’’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ တွံ, မလ္လိကေ, ယညဒေဝ သမဏော ဂေါတမော ဘာသတိ တံ တဒေဝဿ အဗ္ဘနုမောဒသိ’’။ ‘‘သစေတံ, မဟာရာဇ , ဘဂဝတာ ဘာသိတံ ဧဝမေတ’’န္တိ။ ‘‘စရပိ, ရေ မလ္လိကေ, ဝိနဿာ’’တိ။ အထ ခေါ မလ္လိကာ ဒေဝီ နာဠိဇသံဃံ ဗြာဟ္မဏံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဧဟိ တွံ, ဗြာဟ္မဏ, ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမ; ဥပသင်္ကမိတွာ မမ ဝစနေန ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒာဟိ, အပ္ပါဗာဓံ အပ္ပါတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆ – ‘မလ္လိကာ, ဘန္တေ, ဒေဝီ ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတိ, အပ္ပါဗာဓံ အပ္ပါတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆတီ’တိ။ ဧဝဉ္စ ဝဒေဟိ – ‘ဘာသိတာ နု ခေါ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ ဧသာ ဝါစာ – ပိယဇာတိကာ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ ပိယပ္ပဘဝိကာ’တိ ။ ယထာ တေ ဘဂဝါ ဗျာကရောတိ တံ သာဓုကံ ဥဂ္ဂဟေတွာ မမ အာရောစေယျာသိ။ န ဟိ တထာဂတာ ဝိတထံ ဘဏန္တီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘောတီ’’တိ ခေါ နာဠိဇင္ဃော ဗြာဟ္မဏော မလ္လိကာယ ဒေဝိယာ ပဋိဿုတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ နာဠိဇင္ဃော ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘မလ္လိကာ, ဘော ဂေါတမ, ဒေဝီ ဘောတော ဂေါတမဿ ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတိ; အပ္ပါဗာဓံ အပ္ပါတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆတိ; ဧဝဉ္စ ဝဒေတိ – ‘ဘာသိတာ နု ခေါ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ ဧသာ ဝါစာ – ပိယဇာတိကာ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ ပိယပ္ပဘဝိကာ’’’တိ။

၃၅၆. ‘‘ဧဝမေတံ, ဗြာဟ္မဏ, ဧဝမေတံ, ဗြာဟ္မဏ! ပိယဇာတိကာ ဟိ, ဗြာဟ္မဏ, သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ ပိယပ္ပဘဝိကာတိ။ တဒမိနာပေတံ, ဗြာဟ္မဏ, ပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ ယထာ ပိယဇာတိကာ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ ပိယပ္ပဘဝိကာ။ ဘူတပုဗ္ဗံ, ဗြာဟ္မဏ, ဣမိဿာယေဝ သာဝတ္ထိယာ အညတရိဿာ ဣတ္ထိယာ မာတာ ကာလမကာသိ။ သာ တဿာ ကာလကိရိယာယ ဥမ္မတ္တိကာ ခိတ္တစိတ္တာ ရထိကာယ ရထိကံ [ရထိယာယ ရထိယံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] သိင္ဃာဋကေန သိင္ဃာဋကံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝမာဟ – ‘အပိ မေ မာတရံ အဒ္ဒဿထ [အဒ္ဒသထ (သီ. ဣ.)], အပိ မေ မာတရံ အဒ္ဒဿထာ’တိ? ဣမိနာပိ ခေါ ဧတံ, ဗြာဟ္မဏ, ပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ ယထာ ပိယဇာတိကာ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ ပိယပ္ပဘဝိကာတိ။

‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ , ဗြာဟ္မဏ, ဣမိဿာယေဝ သာဝတ္ထိယာ အညတရိဿာ ဣတ္ထိယာ ပိတာ ကာလမကာသိ။ ဘာတာ ကာလမကာသိ။ ဘဂိနီ ကာလမကာသိ။ ပုတ္တော ကာလမကာသိ။ ဓီတာ ကာလမကာသိ။ သာမိကော ကာလမကာသိ။ သာ တဿ ကာလကိရိယာယ ဥမ္မတ္တိကာ ခိတ္တစိတ္တာ ရထိကာယ ရထိကံ သိင္ဃာဋကေန သိင္ဃာဋကံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝမာဟ – ‘အပိ မေ သာမိကံ အဒ္ဒဿထ, အပိ မေ သာမိကံ အဒ္ဒဿထာ’တိ? ဣမိနာပိ ခေါ ဧတံ, ဗြာဟ္မဏ, ပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ ယထာ ပိယဇာတိကာ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ ပိယပ္ပဘဝိကာတိ။

‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ , ဗြာဟ္မဏ, ဣမိဿာယေဝ သာဝတ္ထိယာ အညတရဿ ပုရိသဿ မာတာ ကာလမကာသိ။ သော တဿာ ကာလကိရိယာယ ဥမ္မတ္တကော ခိတ္တစိတ္တော ရထိကာယ ရထိကံ သိင္ဃာဋကေန သိင္ဃာဋကံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝမာဟ – ‘အပိ မေ မာတရံ အဒ္ဒဿထ, အပိ မေ မာတရံ အဒ္ဒဿထာ’တိ ? ဣမိနာပိ ခေါ ဧတံ, ဗြာဟ္မဏ , ပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ ယထာ ပိယဇာတိကာ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ ပိယပ္ပဘဝိကာတိ။

‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ, ဗြာဟ္မဏ, ဣမိဿာယေဝ သာဝတ္ထိယာ အညတရဿ ပုရိသဿ ပိတာ ကာလမကာသိ။ ဘာတာ ကာလမကာသိ။ ဘဂိနီ ကာလမကာသိ။ ပုတ္တော ကာလမကာသိ။ ဓီတာ ကာလမကာသိ။ ပဇာပတိ ကာလမကာသိ။ သော တဿာ ကာလကိရိယာယ ဥမ္မတ္တကော ခိတ္တစိတ္တော ရထိကာယ ရထိကံ သိင္ဃာဋကေန သိင္ဃာဋကံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝမာဟ – ‘အပိ မေ ပဇာပတိံ အဒ္ဒဿထ, အပိ မေ ပဇာပတိံ အဒ္ဒဿထာ’တိ? ဣမိနာပိ ခေါ ဧတံ, ဗြာဟ္မဏ, ပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ ယထာ ပိယဇာတိကာ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ ပိယပ္ပဘဝိကာတိ။

‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ, ဗြာဟ္မဏ, ဣမိဿာယေဝ သာဝတ္ထိယာ အညတရာ ဣတ္ထီ ဉာတိကုလံ အဂမာသိ။ တဿာ တေ ဉာတကာ သာမိကံ [သာမိကာ (သီ.)] အစ္ဆိန္ဒိတွာ အညဿ ဒါတုကာမာ။ သာ စ တံ န ဣစ္ဆတိ။ အထ ခေါ သာ ဣတ္ထီ သာမိကံ ဧတဒဝေါစ – ‘ဣမေ, မံ [မမ (သျာ. ကံ. ဣ.)], အယျပုတ္တ, ဉာတကာ တွံ [တယာ (သီ.), တံ (သျာ. ကံ. ဣ.)] အစ္ဆိန္ဒိတွာ အညဿ ဒါတုကာမာ။ အဟဉ္စ တံ န ဣစ္ဆာမီ’တိ။ အထ ခေါ သော ပုရိသော တံ ဣတ္ထိံ ဒွိဓါ ဆေတွာ အတ္တာနံ ဥပ္ဖာလေသိ [ဥပ္ပါဋေသိ (သီ. ဣ.), ဩဖာရေသိ (က.)] – ‘ဥဘော ပေစ္စ ဘဝိဿာမာ’တိ။ ဣမိနာပိ ခေါ ဧတံ, ဗြာဟ္မဏ, ပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ ယထာ ပိယဇာတိကာ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ ပိယပ္ပဘဝိကာ’’တိ။

၃၅၇. အထ ခေါ နာဠိဇင္ဃော ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ယေန မလ္လိကာ ဒေဝီ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ယာဝတကော အဟောသိ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ ကထာသလ္လာပေါ တံ သဗ္ဗံ မလ္လိကာယ ဒေဝိယာ အာရောစေသိ။ အထ ခေါ မလ္လိကာ ဒေဝီ ယေန ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ရာဇာနံ ပသေနဒိံ ကောသလံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ပိယာ တေ ဝဇိရီ ကုမာရီ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, မလ္လိကေ, ပိယာ မေ ဝဇိရီ ကုမာရီ’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ဝဇိရိယာ တေ ကုမာရိယာ ဝိပရိဏာမညထာဘာဝါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ’’တိ? ‘‘ဝဇိရိယာ မေ, မလ္လိကေ, ကုမာရိယာ ဝိပရိဏာမညထာဘာဝါ ဇီဝိတဿပိ သိယာ အညထတ္တံ, ကိံ ပန မေ န ဥပ္ပဇ္ဇိဿန္တိ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ’’တိ? ‘‘ဣဒံ ခေါ တံ, မဟာရာဇ, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန သန္ဓာယ ဘာသိတံ – ‘ပိယဇာတိကာ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ ပိယပ္ပဘဝိကာ’တိ။

‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ပိယာ တေ ဝါသဘာ ခတ္တိယာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, မလ္လိကေ, ပိယာ မေ ဝါသဘာ ခတ္တိယာ’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ဝါသဘာယ တေ ခတ္တိယာယ ဝိပရိဏာမညထာဘာဝါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ’’တိ? ‘‘ဝါသဘာယ မေ, မလ္လိကေ, ခတ္တိယာယ ဝိပရိဏာမညထာဘာဝါ ဇီဝိတဿပိ သိယာ အညထတ္တံ, ကိံ ပန မေ န ဥပ္ပဇ္ဇိဿန္တိ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ’’တိ? ‘‘ဣဒံ ခေါ တံ, မဟာရာဇ, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန သန္ဓာယ ဘာသိတံ – ‘ပိယဇာတိကာ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ ပိယပ္ပဘဝိကာ’တိ။

‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ပိယော တေ ဝိဋဋူဘော [ဝိဍူဍဘော (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] သေနာပတီ’’တိ? ‘‘ဧဝံ , မလ္လိကေ, ပိယော မေ ဝိဋဋူဘော သေနာပတီ’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ဝိဋဋူဘဿ တေ သေနာပတိဿ ဝိပရိဏာမညထာဘာဝါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ’’တိ? ‘‘ဝိဋဋူဘဿ မေ, မလ္လိကေ, သေနာပတိဿ ဝိပရိဏာမညထာဘာဝါ ဇီဝိတဿပိ သိယာ အညထတ္တံ , ကိံ ပန မေ န ဥပ္ပဇ္ဇိဿန္တိ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ’’တိ? ‘‘ဣဒံ ခေါ တံ, မဟာရာဇ, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန သန္ဓာယ ဘာသိတံ – ‘ပိယဇာတိကာ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ ပိယပ္ပဘဝိကာ’တိ။

‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ပိယာ တေ အဟ’’န္တိ? ‘‘ဧဝံ, မလ္လိကေ, ပိယာ မေသိ တ္ဝ’’န္တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, မယှံ တေ ဝိပရိဏာမညထာဘာဝါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ’’တိ? ‘‘တုယှဉှိ မေ, မလ္လိကေ, ဝိပရိဏာမညထာဘာဝါ ဇီဝိတဿပိ သိယာ အညထတ္တံ, ကိံ ပန မေ န ဥပ္ပဇ္ဇိဿန္တိ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ’’တိ? ‘‘ဣဒံ ခေါ တံ, မဟာရာဇ, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန သန္ဓာယ ဘာသိတံ – ‘ပိယဇာတိကာ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ ပိယပ္ပဘဝိကာ’တိ။

‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ပိယာ တေ ကာသိကောသလာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, မလ္လိကေ, ပိယာ မေ ကာသိကောသလာ။ ကာသိကောသလာနံ, မလ္လိကေ, အာနုဘာဝေန ကာသိကစန္ဒနံ ပစ္စနုဘောမ, မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ ဓါရေမာ’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ကာသိကောသလာနံ တေ ဝိပရိဏာမညထာဘာဝါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ’’တိ? ‘‘ကာသိကောသလာနဉှိ, မလ္လိကေ , ဝိပရိဏာမညထာဘာဝါ ဇီဝိတဿပိ သိယာ အညထတ္တံ, ကိံ ပန မေ န ဥပ္ပဇ္ဇိဿန္တိ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ’’တိ? ‘‘ဣဒံ ခေါ တံ, မဟာရာဇ, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန သန္ဓာယ ဘာသိတံ – ‘ပိယဇာတိကာ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ ပိယပ္ပဘဝိကာ’’’တိ။

‘‘အစ္ဆရိယံ, မလ္လိကေ, အဗ္ဘုတံ, မလ္လိကေ! ယာဝဉ္စ သော ဘဂဝါ ပညာယ အတိဝိဇ္ဈ မညေ [ပဋိဝိဇ္ဈ ပညာယ (က.)] ပဿတိ။ ဧဟိ, မလ္လိကေ, အာစမေဟီ’’တိ [အာစာမေဟီတိ (သီ. ဣ.)]။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဥဋ္ဌာယာသနာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ တိက္ခတ္တုံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ – ‘‘နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ, နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ, နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿာ’’တိ။

ပိယဇာတိကသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ သတ္တမံ။

၈. ဗာဟိတိကသုတ္တံ

၃၅၈. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော ယေန ပုဗ္ဗာရာမော မိဂါရမာတုပါသာဒေါ တေနုပသင်္ကမိ ဒိဝါဝိဟာရာယ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဧကပုဏ္ဍရီကံ နာဂံ အဘိရုဟိတွာ သာဝတ္ထိယာ နိယျာတိ ဒိဝါ ဒိဝဿ။ အဒ္ဒသာ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဒိသွာန သိရိဝဍ္ဎံ မဟာမတ္တံ အာမန္တေသိ – ‘‘အာယသ္မာ နော ဧသော, သမ္မ သိရိဝဍ္ဎ, အာနန္ဒော’’တိ ။ ‘‘ဧဝံ, မဟာရာဇ, အာယသ္မာ ဧသော အာနန္ဒော’’တိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော အညတရံ ပုရိသံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဧဟိ တွံ, အမ္ဘော ပုရိသ, ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမ; ဥပသင်္ကမိတွာ မမ ဝစနေန အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒာဟိ – ‘ရာဇာ, ဘန္တေ, ပသေနဒိ ကောသလော အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတီ’တိ။ ဧဝဉ္စ ဝဒေဟိ – ‘သစေ ကိရ, ဘန္တေ, အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ န ကိဉ္စိ အစ္စာယိကံ ကရဏီယံ, အာဂမေတု ကိရ, ဘန္တေ, အာယသ္မာ အာနန္ဒော မုဟုတ္တံ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာ’’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဒေဝါ’’တိ ခေါ သော ပုရိသော ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ ပဋိဿုတွာ ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတော ခေါ သော ပုရိသော အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ရာဇာ, ဘန္တေ, ပသေနဒိ ကောသလော အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတိ; ဧဝဉ္စ ဝဒေတိ – ‘သစေ ကိရ, ဘန္တေ, အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ န ကိဉ္စိ အစ္စာယိကံ ကရဏီယံ, အာဂမေတု ကိရ, ဘန္တေ, အာယသ္မာ အာနန္ဒော မုဟုတ္တံ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာ’’’တိ။ အဓိဝါသေသိ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော တုဏှီဘာဝေန။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ယာဝတိကာ နာဂဿ ဘူမိ နာဂေန ဂန္တွာ နာဂါ ပစ္စောရောဟိတွာ ပတ္တိကောဝ ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတော ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သစေ, ဘန္တေ, အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ န ကိဉ္စိ အစ္စာယိကံ ကရဏီယံ , သာဓု, ဘန္တေ, အာယသ္မာ အာနန္ဒော ယေန အစိရဝတိယာ နဒိယာ တီရံ တေနုပသင်္ကမတု အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာ’’တိ။ အဓိဝါသေသိ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော တုဏှီဘာဝေန။

၃၅၉. အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ယေန အစိရဝတိယာ နဒိယာ တီရံ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ယာဝတိကာ နာဂဿ ဘူမိ နာဂေန ဂန္တွာ နာဂါ ပစ္စောရောဟိတွာ ပတ္တိကောဝ ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတော ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣဓ, ဘန္တေ, အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဟတ္ထတ္ထရေ နိသီဒတူ’’တိ။ ‘‘အလံ, မဟာရာဇ။ နိသီဒ တွံ; နိသိန္နော အဟံ သကေ အာသနေ’’တိ။ နိသီဒိ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ပညတ္တေ အာသနေ။ နိသဇ္ဇ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကိံ နု ခေါ, ဘန္တေ အာနန္ဒ, သော ဘဂဝါ တထာရူပံ ကာယသမာစာရံ သမာစရေယျ, ယွာဿ ကာယသမာစာရော ဩပါရမ္ဘော သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟီ’’တိ [ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟီတိ (သဗ္ဗတ္ထ) အဋ္ဌကထာ ဋီကာ ဩလောကေတဗ္ဗာ]? ‘‘န ခေါ, မဟာရာဇ, သော ဘဂဝါ တထာရူပံ ကာယသမာစာရံ သမာစရေယျ, ယွာဿ ကာယသမာစာရော ဩပါရမ္ဘော သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟီ’’တိ။

‘‘ကိံ ပန, ဘန္တေ အာနန္ဒ, သော ဘဂဝါ တထာရူပံ ဝစီသမာစာရံ။ပေ.။ မနောသမာစာရံ သမာစရေယျ, ယွာဿ မနောသမာစာရော ဩပါရမ္ဘော သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟီ’’တိ [ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟီတိ (သဗ္ဗတ္ထ) အဋ္ဌကထာ ဋီကာ ဩလောကေတဗ္ဗာ]? ‘‘န ခေါ, မဟာရာဇ, သော ဘဂဝါ တထာရူပံ မနောသမာစာရံ သမာစရေယျ, ယွာဿ မနောသမာစာရော ဩပါရမ္ဘော သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟီ’’တိ။

‘‘အစ္ဆရိယံ, ဘန္တေ, အဗ္ဘုတံ, ဘန္တေ! ယဉှိ မယံ, ဘန္တေ, နာသက္ခိမှာ ပဉ္ဟေန ပရိပူရေတုံ တံ, ဘန္တေ, အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန ပဉ္ဟဿ ဝေယျာကရဏေန ပရိပူရိတံ။ ယေ တေ, ဘန္တေ, ဗာလာ အဗျတ္တာ အနနုဝိစ္စ အပရိယောဂါဟေတွာ ပရေသံ ဝဏ္ဏံ ဝါ အဝဏ္ဏံ ဝါ ဘာသန္တိ, န မယံ တံ သာရတော ပစ္စာဂစ္ဆာမ; ယေ ပန [ယေ စ ခေါ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] တေ, ဘန္တေ , ပဏ္ဍိတာ ဝိယတ္တာ [ဗျတ္တာ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] မေဓါဝိနော အနုဝိစ္စ ပရိယောဂါဟေတွာ ပရေသံ ဝဏ္ဏံ ဝါ အဝဏ္ဏံ ဝါ ဘာသန္တိ, မယံ တံ သာရတော ပစ္စာဂစ္ဆာမ’’။

၃၆၀. ‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ အာနန္ဒ, ကာယသမာစာရော ဩပါရမ္ဘော သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟီ’’တိ? ‘‘ယော ခေါ, မဟာရာဇ, ကာယသမာစာရော အကုသလော’’။

‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ, ကာယသမာစာရော အကုသလော’’? ‘‘ယော ခေါ, မဟာရာဇ, ကာယသမာစာရော သာဝဇ္ဇော’’။

‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ, ကာယသမာစာရော သာဝဇ္ဇော’’? ‘‘ယော ခေါ, မဟာရာဇ, ကာယသမာစာရော သဗျာဗဇ္ဈော’’ [သဗျာပဇ္ဈော (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.), သဗျာပဇ္ဇော (က.)]။

‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ, ကာယသမာစာရော သဗျာဗဇ္ဈော’’? ‘‘ယော ခေါ, မဟာရာဇ, ကာယသမာစာရော ဒုက္ခဝိပါကော’’။

‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ, ကာယသမာစာရော ဒုက္ခဝိပါကော’’? ‘‘ယော ခေါ, မဟာရာဇ, ကာယသမာစာရော အတ္တဗျာဗာဓါယပိ သံဝတ္တတိ, ပရဗျာဗာဓါယပိ သံဝတ္တတိ, ဥဘယဗျာဗာဓါယပိ သံဝတ္တတိ တဿ အကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ, ကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ; ဧဝရူပေါ ခေါ, မဟာရာဇ, ကာယသမာစာရော ဩပါရမ္ဘော သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟီ’’တိ။

‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ အာနန္ဒ, ဝစီသမာစာရော။ပေ.။ မနောသမာစာရော ဩပါရမ္ဘော သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟီ’’တိ? ‘‘ယော ခေါ, မဟာရာဇ, မနောသမာစာရော အကုသလော’’။

‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ, မနောသမာစာရော အကုသလော’’? ‘‘ယော ခေါ, မဟာရာဇ, မနောသမာစာရော သာဝဇ္ဇော’’။

‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ, မနောသမာစာရော သာဝဇ္ဇော’’? ‘‘ယော ခေါ, မဟာရာဇ, မနောသမာစာရော သဗျာဗဇ္ဈော’’။

‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ, မနောသမာစာရော သဗျာဗဇ္ဈော’’? ‘‘ယော ခေါ, မဟာရာဇ, မနောသမာစာရော ဒုက္ခဝိပါကော’’။

‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ, မနောသမာစာရော ဒုက္ခဝိပါကော’’? ‘‘ယော ခေါ, မဟာရာဇ, မနောသမာစာရော အတ္တဗျာဗာဓါယပိ သံဝတ္တတိ, ပရဗျာဗာဓါယပိ သံဝတ္တတိ, ဥဘယဗျာဗာဓါယပိ သံဝတ္တတိ တဿ အကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ, ကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ; ဧဝရူပေါ ခေါ, မဟာရာဇ, မနောသမာစာရော ဩပါရမ္ဘော သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟီ’’တိ။

‘‘ကိံ နု ခေါ, ဘန္တေ အာနန္ဒ, သော ဘဂဝါ သဗ္ဗေသံယေဝ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနံ ဝဏ္ဏေတီ’’တိ? ‘‘သဗ္ဗာကုသလဓမ္မပဟီနော ခေါ, မဟာရာဇ, တထာဂတော ကုသလဓမ္မသမန္နာဂတော’’တိ။

၃၆၁. ‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ အာနန္ဒ, ကာယသမာစာရော အနောပါရမ္ဘော သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟီ’’တိ? ‘‘ယော ခေါ, မဟာရာဇ, ကာယသမာစာရော ကုသလော’’။

‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ, ကာယသမာစာရော ကုသလော’’? ‘‘ယော ခေါ, မဟာရာဇ, ကာယသမာစာရော အနဝဇ္ဇော’’။

‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ, ကာယသမာစာရော အနဝဇ္ဇော’’? ‘‘ယော ခေါ, မဟာရာဇ, ကာယသမာစာရော အဗျာဗဇ္ဈော’’။

‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ, ကာယသမာစာရော အဗျာဗဇ္ဈော’’? ‘‘ယော ခေါ, မဟာရာဇ, ကာယသမာစာရော သုခဝိပါကော’’။

‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ, ကာယသမာစာရော သုခဝိပါကော’’?

‘‘ယော ခေါ, မဟာရာဇ, ကာယသမာစာရော နေဝတ္တဗျာဗာဓါယပိ သံဝတ္တတိ, န ပရဗျာဗာဓါယပိ သံဝတ္တတိ, န ဥဘယဗျာဗာဓါယပိ သံဝတ္တတိ တဿ အကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ, ကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ; ဧဝရူပေါ ခေါ, မဟာရာဇ, ကာယသမာစာရော အနောပါရမ္ဘော သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟီ’’တိ။

‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ အာနန္ဒ, ဝစီသမာစာရော။ပေ.။ မနောသမာစာရော အနောပါရမ္ဘော သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟီ’’တိ? ‘‘ယော ခေါ, မဟာရာဇ, မနောသမာစာရော ကုသလော’’။

‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ, မနောသမာစာရော ကုသလော’’? ‘‘ယော ခေါ, မဟာရာဇ, မနောသမာစာရော အနဝဇ္ဇော’’။

‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ, မနောသမာစာရော အနဝဇ္ဇော’’? ‘‘ယော ခေါ, မဟာရာဇ, မနောသမာစာရော အဗျာဗဇ္ဈော’’။

‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ, မနောသမာစာရော အဗျာဗဇ္ဈော’’? ‘‘ယော ခေါ, မဟာရာဇ, မနောသမာစာရော သုခဝိပါကော’’။

‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ, မနောသမာစာရော သုခဝိပါကော’’? ‘‘ယော ခေါ, မဟာရာဇ, မနောသမာစာရော နေဝတ္တဗျာဗာဓါယပိ သံဝတ္တတိ, န ပရဗျာဗာဓါယပိ သံဝတ္တတိ, န ဥဘယဗျာဗာဓါယပိ သံဝတ္တတိ။ တဿ အကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ, ကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ။ ဧဝရူပေါ ခေါ, မဟာရာဇ, မနောသမာစာရော အနောပါရမ္ဘော သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟီ’’တိ။

‘‘ကိံ ပန, ဘန္တေ အာနန္ဒ, သော ဘဂဝါ သဗ္ဗေသံယေဝ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပသမ္ပဒံ ဝဏ္ဏေတီ’’တိ? ‘‘သဗ္ဗာကုသလဓမ္မပဟီနော ခေါ, မဟာရာဇ, တထာဂတော ကုသလဓမ္မသမန္နာဂတော’’တိ။

၃၆၂. ‘‘အစ္ဆရိယံ , ဘန္တေ, အဗ္ဘုတံ, ဘန္တေ! ယာဝ သုဘာသိတံ စိဒံ [သုဘာသိတမိဒံ (သီ.)], ဘန္တေ, အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန။ ဣမိနာ စ မယံ, ဘန္တေ, အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ သုဘာသိတေန အတ္တမနာဘိရဒ္ဓါ။ ဧဝံ အတ္တမနာဘိရဒ္ဓါ စ မယံ , ဘန္တေ, အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ သုဘာသိတေန။ သစေ, ဘန္တေ, အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ဟတ္ထိရတနံ ကပ္ပေယျ, ဟတ္ထိရတနမ္ပိ မယံ အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ဒဒေယျာမ။ သစေ, ဘန္တေ, အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ အဿရတနံ ကပ္ပေယျ, အဿရတနမ္ပိ မယံ အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ဒဒေယျာမ။ သစေ, ဘန္တေ, အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ဂါမဝရံ ကပ္ပေယျ, ဂါမဝရမ္ပိ မယံ အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ဒဒေယျာမ။ အပိ စ, ဘန္တေ, မယမ္ပေတံ [မယမေဝ တံ (သီ.), မယမ္ပနေတံ (သျာ. ကံ.)] ဇာနာမ – ‘နေတံ အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ကပ္ပတီ’တိ။ အယံ မေ, ဘန္တေ, ဗာဟိတိကာ ရညာ မာဂဓေန အဇာတသတ္တုနာ ဝေဒေဟိပုတ္တေန ဝတ္ထနာဠိယာ [ဆတ္တနာဠိယာ (သျာ. ကံ. ဣ.)] ပက္ခိပိတွာ ပဟိတာ သောဠသသမာ အာယာမေန, အဋ္ဌသမာ ဝိတ္ထာရေန ။ တံ, ဘန္တေ, အာယသ္မာ အာနန္ဒော ပဋိဂ္ဂဏှာတု အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာ’’တိ။ ‘‘အလံ, မဟာရာဇ, ပရိပုဏ္ဏံ မေ တိစီဝရ’’န္တိ။

‘‘အယံ , ဘန္တေ, အစိရဝတီ နဒီ ဒိဋ္ဌာ အာယသ္မတာ စေဝ အာနန္ဒေန အမှေဟိ စ။ ယဒါ ဥပရိပဗ္ဗတေ မဟာမေဃော အဘိပ္ပဝုဋ္ဌော ဟောတိ, အထာယံ အစိရဝတီ နဒီ ဥဘတော ကူလာနိ သံဝိဿန္ဒန္တီ ဂစ္ဆတိ; ဧဝမေဝ ခေါ, ဘန္တေ, အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဣမာယ ဗာဟိတိကာယ အတ္တနော တိစီဝရံ ကရိဿတိ။ ယံ ပနာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ပုရာဏံ တိစီဝရံ တံ သဗြဟ္မစာရီဟိ သံဝိဘဇိဿတိ။ ဧဝါယံ အမှာကံ ဒက္ခိဏာ သံဝိဿန္ဒန္တီ မညေ ဂမိဿတိ။ ပဋိဂ္ဂဏှာတု, ဘန္တေ, အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဗာဟိတိက’’န္တိ။ ပဋိဂ္ဂဟေသိ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဗာဟိတိကံ။

အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဟန္ဒ စ ဒါနိ မယံ, ဘန္တေ အာနန္ဒ, ဂစ္ဆာမ; ဗဟုကိစ္စာ မယံ ဗဟုကရဏီယာ’’တိ။ ‘‘ယဿဒါနိ တွံ, မဟာရာဇ, ကာလံ မညသီ’’တိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။

၃၆၃. အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော အစိရပက္ကန္တဿ ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ယာဝတကော အဟောသိ ရညာ ပသေနဒိနာ ကောသလေန သဒ္ဓိံ ကထာသလ္လာပေါ တံ သဗ္ဗံ ဘဂဝတော အာရောစေသိ။ တဉ္စ ဗာဟိတိကံ ဘဂဝတော ပါဒါသိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘လာဘာ, ဘိက္ခဝေ, ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ, သုလဒ္ဓလာဘာ, ဘိက္ခဝေ, ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ; ယံ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော လဘတိ အာနန္ဒံ ဒဿနာယ, လဘတိ ပယိရုပါသနာယာ’’တိ။

ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနာ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒုန္တိ။

ဗာဟိတိကသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ အဋ္ဌမံ။

၉. ဓမ္မစေတိယသုတ္တံ

၃၆၄. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သက္ကေသု ဝိဟရတိ မေဒါဠုပံ [မေတဠူပံ (သီ.), မေဒဠုမ္ပံ (ဣ.)] နာမ သက္ယာနံ နိဂမော။ တေန ခေါ ပန သမယေန ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော နဂရကံ အနုပ္ပတ္တော ဟောတိ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဒီဃံ ကာရာယနံ အာမန္တေသိ – ‘‘ယောဇေဟိ, သမ္မ ကာရာယန, ဘဒြာနိ ဘဒြာနိ ယာနာနိ, ဥယျာနဘူမိံ ဂစ္ဆာမ သုဘူမိံ ဒဿနာယာ’’တိ [သုဘူမိဒဿနာယာတိ (ဒီ. နိ. ၂.၄၃)]။ ‘‘ဧဝံ, ဒေဝါ’’တိ ခေါ ဒီဃော ကာရာယနော ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ ပဋိဿုတွာ ဘဒြာနိ ဘဒြာနိ ယာနာနိ ယောဇာပေတွာ ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ ပဋိဝေဒေသိ – ‘‘ယုတ္တာနိ ခေါ တေ, ဒေဝ, ဘဒြာနိ ဘဒြာနိ ယာနာနိ။ ယဿဒါနိ ကာလံ မညသီ’’တိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘဒြံ ယာနံ အဘိရုဟိတွာ ဘဒြေဟိ ဘဒြေဟိ ယာနေဟိ နဂရကမှာ နိယျာသိ မဟစ္စာ ရာဇာနုဘာဝေန။ ယေန အာရာမော တေန ပါယာသိ။ ယာဝတိကာ ယာနဿ ဘူမိ ယာနေန ဂန္တွာ ယာနာ ပစ္စောရောဟိတွာ ပတ္တိကောဝ အာရာမံ ပါဝိသိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော အာရာမေ ဇင္ဃာဝိဟာရံ အနုစင်္ကမမာနော အနုဝိစရမာနော ရုက္ခမူလာနိ ပါသာဒိကာနိ ပသာဒနီယာနိ အပ္ပသဒ္ဒါနိ အပ္ပနိဂ္ဃောသာနိ ဝိဇနဝါတာနိ မနုဿရာဟဿေယျကာနိ [မနုဿရာဟသေယျကာနိ (သီ. ဣ.)] ပဋိသလ္လာနသာရုပ္ပါနိ။ ဒိသွာန ဘဂဝန္တံယေဝ အာရဗ္ဘ သတိ ဥဒပါဒိ – ‘‘ဣမာနိ ခေါ တာနိ ရုက္ခမူလာနိ ပါသာဒိကာနိ ပသာဒနီယာနိ အပ္ပသဒ္ဒါနိ အပ္ပနိဂ္ဃောသာနိ ဝိဇနဝါတာနိ မနုဿရာဟဿေယျကာနိ ပဋိသလ္လာနသာရုပ္ပါနိ, ယတ္ထ သုဒံ မယံ တံ ဘဂဝန္တံ ပယိရုပါသာမ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ’’န္တိ။

၃၆၅. အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဒီဃံ ကာရာယနံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဣမာနိ ခေါ, သမ္မ ကာရာယန, တာနိ ရုက္ခမူလာနိ ပါသာဒိကာနိ ပသာဒနီယာနိ အပ္ပသဒ္ဒါနိ အပ္ပနိဂ္ဃောသာနိ ဝိဇနဝါတာနိ မနုဿရာဟဿေယျကာနိ ပဋိသလ္လာနသာရုပ္ပါနိ, ယတ္ထ သုဒံ မယံ တံ ဘဂဝန္တံ ပယိရုပါသာမ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ။ ကဟံ နု ခေါ, သမ္မ ကာရာယန, ဧတရဟိ သော ဘဂဝါ ဝိဟရတိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ’’တိ? ‘‘အတ္ထိ, မဟာရာဇ, မေဒါဠုပံ နာမ သက္ယာနံ နိဂမော။ တတ္ထ သော ဘဂဝါ ဧတရဟိ ဝိဟရတိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ’’တိ။ ‘‘ကီဝဒူရေ [ကီဝဒူရော (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] ပန, သမ္မ ကာရာယန , နဂရကမှာ မေဒါဠုပံ နာမ သက္ယာနံ နိဂမော ဟောတီ’’တိ? ‘‘န ဒူရေ, မဟာရာဇ; တီဏိ ယောဇနာနိ; သက္ကာ ဒိဝသာဝသေသေန ဂန္တု’’န္တိ။ ‘‘တေန ဟိ, သမ္မ ကာရာယန, ယောဇေဟိ ဘဒြာနိ ဘဒြာနိ ယာနာနိ, ဂမိဿာမ မယံ တံ ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ’’န္တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဒေဝါ’’တိ ခေါ ဒီဃော ကာရာယနော ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ ပဋိဿုတွာ ဘဒြာနိ ဘဒြာနိ ယာနာနိ ယောဇာပေတွာ ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ ပဋိဝေဒေသိ – ‘‘ယုတ္တာနိ ခေါ တေ, ဒေဝ, ဘဒြာနိ ဘဒြာနိ ယာနာနိ။ ယဿဒါနိ ကာလံ မညသီ’’တိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘဒြံ ယာနံ အဘိရုဟိတွာ ဘဒြေဟိ ဘဒြေဟိ ယာနေဟိ နဂရကမှာ ယေန မေဒါဠုပံ နာမ သက္ယာနံ နိဂမော တေန ပါယာသိ။ တေနေဝ ဒိဝသာဝသေသေန မေဒါဠုပံ နာမ သက္ယာနံ နိဂမံ သမ္ပာပုဏိ။ ယေန အာရာမော တေန ပါယာသိ။ ယာဝတိကာ ယာနဿ ဘူမိ ယာနေန ဂန္တွာ ယာနာ ပစ္စောရောဟိတွာ ပတ္တိကောဝ အာရာမံ ပါဝိသိ။

၃၆၆. တေန ခေါ ပန သမယေန သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ အဗ္ဘောကာသေ စင်္ကမန္တိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ယေန တေ ဘိက္ခူ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ တေ ဘိက္ခူ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကဟံ နု ခေါ, ဘန္တေ, ဧတရဟိ သော ဘဂဝါ ဝိဟရတိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ? ဒဿနကာမာ ဟိ မယံ တံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ’’န္တိ။ ‘‘ဧသော, မဟာရာဇ, ဝိဟာရော သံဝုတဒွါရော။ တေန အပ္ပသဒ္ဒေါ ဥပသင်္ကမိတွာ အတရမာနော အာဠိန္ဒံ ပဝိသိတွာ ဥက္ကာသိတွာ အဂ္ဂဠံ အာကောဋေဟိ။ ဝိဝရိဿတိ ဘဂဝါ တေ ဒွါရ’’န္တိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော တတ္ထေဝ ခဂ္ဂဉ္စ ဥဏှီသဉ္စ ဒီဃဿ ကာရာယနဿ ပါဒါသိ။ အထ ခေါ ဒီဃဿ ကာရာယနဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ရဟာယတိ ခေါ ဒါနိ ရာဇာ [မဟာရာဇာ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)], ဣဓေဝ [တေနိဓေဝ (သီ.)] ဒါနိ မယာ ဌာတဗ္ဗ’’န္တိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ယေန သော ဝိဟာရော သံဝုတဒွါရော တေန အပ္ပသဒ္ဒေါ ဥပသင်္ကမိတွာ အတရမာနော အာဠိန္ဒံ ပဝိသိတွာ ဥက္ကာသိတွာ အဂ္ဂဠံ အာကောဋေသိ။ ဝိဝရိ ဘဂဝါ ဒွါရံ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ဘဂဝတော ပါဒေသု သိရသာ နိပတိတွာ ဘဂဝတော ပါဒါနိ မုခေန စ ပရိစုမ္ဗတိ, ပါဏီဟိ စ ပရိသမ္ဗာဟတိ, နာမဉ္စ သာဝေတိ – ‘‘ရာဇာဟံ, ဘန္တေ, ပသေနဒိ ကောသလော; ရာဇာဟံ, ဘန္တေ, ပသေနဒိ ကောသလော’’တိ။

၃၆၇. ‘‘ကိံ ပန တွံ, မဟာရာဇ, အတ္ထဝသံ သမ္ပဿမာနော ဣမသ္မိံ သရီရေ ဧဝရူပံ ပရမနိပစ္စကာရံ ကရောသိ, မိတ္တူပဟာရံ [စိတ္တူပဟာရံ (သီ.)] ဥပဒံသေသီ’’တိ? ‘‘အတ္ထိ ခေါ မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝတိ ဓမ္မန္ဝယော – ‘ဟောတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ, သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော, သုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော’တိ။ ဣဓါဟံ, ဘန္တေ, ပဿာမိ ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏေ ပရိယန္တကတံ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တေ ဒသပိ ဝဿာနိ, ဝီသမ္ပိ ဝဿာနိ, တိံသမ္ပိ ဝဿာနိ, စတ္တာရီသမ္ပိ ဝဿာနိ။ တေ အပရေန သမယေန သုနှာတာ သုဝိလိတ္တာ ကပ္ပိတကေသမဿူ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတာ သမင္ဂီဘူတာ ပရိစာရေန္တိ။ ဣဓ ပနာဟံ, ဘန္တေ, ဘိက္ခူ ပဿာမိ ယာဝဇီဝံ အာပါဏကောဋိကံ ပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တေ။ န ခေါ ပနာဟံ, ဘန္တေ, ဣတော ဗဟိဒ္ဓါ အညံ ဧဝံ ပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ သမနုပဿာမိ။ အယမ္ပိ ခေါ မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝတိ ဓမ္မန္ဝယော ဟောတိ – ‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ, သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော, သုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော’’တိ။

၃၆၈. ‘‘ပုန စပရံ, ဘန္တေ, ရာဇာနောပိ ရာဇူဟိ ဝိဝဒန္တိ, ခတ္တိယာပိ ခတ္တိယေဟိ ဝိဝဒန္တိ, ဗြာဟ္မဏာပိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိဝဒန္တိ, ဂဟပတယောပိ ဂဟပတီဟိ ဝိဝဒန္တိ, မာတာပိ ပုတ္တေန ဝိဝဒတိ, ပုတ္တောပိ မာတရာ ဝိဝဒတိ, ပိတာပိ ပုတ္တေန ဝိဝဒတိ, ပုတ္တောပိ ပိတရာ ဝိဝဒတိ, ဘာတာပိ ဘဂိနိယာ ဝိဝဒတိ , ဘဂိနီပိ ဘာတရာ ဝိဝဒတိ, သဟာယောပိ သဟာယေန ဝိဝဒတိ။ ဣဓ ပနာဟံ, ဘန္တေ, ဘိက္ခူ ပဿာမိ သမဂ္ဂေ သမ္မောဒမာနေ အဝိဝဒမာနေ ခီရောဒကီဘူတေ အညမညံ ပိယစက္ခူဟိ သမ္ပဿန္တေ ဝိဟရန္တေ။ န ခေါ ပနာဟံ, ဘန္တေ, ဣတော ဗဟိဒ္ဓါ အညံ ဧဝံ သမဂ္ဂံ ပရိသံ သမနုပဿာမိ။ အယမ္ပိ ခေါ မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝတိ ဓမ္မန္ဝယော ဟောတိ – ‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ, သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော, သုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော’တိ။

၃၆၉. ‘‘ပုန စပရာဟံ, ဘန္တေ, အာရာမေန အာရာမံ, ဥယျာနေန ဥယျာနံ အနုစင်္ကမာမိ အနုဝိစရာမိ။ သောဟံ တတ္ထ ပဿာမိ ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏေ ကိသေ လူခေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ ဥပ္ပဏ္ဍုပ္ပဏ္ဍုကဇာတေ ဓမနိသန္ထတဂတ္တေ, န ဝိယ မညေ စက္ခုံ ဗန္ဓန္တေ ဇနဿ ဒဿနာယ။ တဿ မယှံ, ဘန္တေ, ဧတဒဟောသိ – ‘အဒ္ဓါ ဣမေ အာယသ္မန္တော အနဘိရတာ ဝါ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တိ, အတ္ထိ ဝါ တေသံ ကိဉ္စိ ပါပံ ကမ္မံ ကတံ ပဋိစ္ဆန္နံ; တထာ ဟိ ဣမေ အာယသ္မန္တော ကိသာ လူခါ ဒုဗ္ဗဏ္ဏာ ဥပ္ပဏ္ဍုပ္ပဏ္ဍုကဇာတာ ဓမနိသန္ထတဂတ္တာ, န ဝိယ မညေ စက္ခုံ ဗန္ဓန္တိ ဇနဿ ဒဿနာယာ’တိ။ တျာဟံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ဝဒါမိ – ‘ကိံ နု ခေါ တုမှေ အာယသ္မန္တော ကိသာ လူခါ ဒုဗ္ဗဏ္ဏာ ဥပ္ပဏ္ဍုပ္ပဏ္ဍုကဇာတာ ဓမနိသန္ထတဂတ္တာ, န ဝိယ မညေ စက္ခုံ ဗန္ဓထ ဇနဿ ဒဿနာယာ’တိ? တေ ဧဝမာဟံသု – ‘ဗန္ဓုကရောဂေါ နော [ပဏ္ဍုကရောဂိနော (က.)], မဟာရာဇာ’တိ။ ဣဓ ပနာဟံ, ဘန္တေ, ဘိက္ခူ ပဿာမိ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌေ ဥဒဂ္ဂုဒဂ္ဂေ အဘိရတရူပေ ဣဏိန္ဒ္ရိယေ [ဣဏိတိန္ဒ္ရိယေ (သီ. ဣ.)] အပ္ပောဿုက္ကေ ပန္နလောမေ ပရဒတ္တဝုတ္တေ မိဂဘူတေန စေတသာ ဝိဟရန္တေ။ တဿ မယှံ, ဘန္တေ, ဧတဒဟောသိ – ‘အဒ္ဓါ ဣမေ အာယသ္မန္တော တဿ ဘဂဝတော သာသနေ ဥဠာရံ ပုဗ္ဗေနာပရံ ဝိသေသံ ဇာနန္တိ; တထာ ဟိ ဣမေ အာယသ္မန္တော ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌာ ဥဒဂ္ဂုဒဂ္ဂါ အဘိရတရူပါ ဣဏိန္ဒ္ရိယာ အပ္ပောဿုက္ကာ ပန္နလောမာ ပရဒတ္တဝုတ္တာ မိဂဘူတေန စေတသာ ဝိဟရန္တီ’တိ။ အယမ္ပိ ခေါ မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝတိ ဓမ္မန္ဝယော ဟောတိ – ‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ, သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော, သုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော’တိ။

၃၇၀. ‘‘ပုန စပရာဟံ, ဘန္တေ, ရာဇာ ခတ္တိယော မုဒ္ဓါဝသိတ္တော; ပဟောမိ ဃာတေတာယံ ဝါ ဃာတေတုံ, ဇာပေတာယံ ဝါ ဇာပေတုံ, ပဗ္ဗာဇေတာယံ ဝါ ပဗ္ဗာဇေတုံ ။ တဿ မယှံ, ဘန္တေ, အဍ္ဍကရဏေ နိသိန္နဿ အန္တရန္တရာ ကထံ ဩပါတေန္တိ။ သောဟံ န လဘာမိ – ‘မာ မေ ဘောန္တော အဍ္ဍကရဏေ နိသိန္နဿ အန္တရန္တရာ ကထံ ဩပါတေထ [ဩပါတေန္တု (သီ.) ဥပရိသေလသုတ္တေ ပန ‘‘ဩပါတေထာ’’တိယေဝ ဒိဿတိ], ကထာပရိယောသာနံ မေ ဘောန္တော အာဂမေန္တူ’တိ။ တဿ မယှံ, ဘန္တေ, အန္တရန္တရာ ကထံ ဩပါတေန္တိ။ ဣဓ ပနာဟံ, ဘန္တေ, ဘိက္ခူ ပဿာမိ; ယသ္မိံ သမယေ ဘဂဝါ အနေကသတာယ ပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ, နေဝ တသ္မိံ သမယေ ဘဂဝတော သာဝကာနံ ခိပိတသဒ္ဒေါ ဝါ ဟောတိ ဥက္ကာသိတသဒ္ဒေါ ဝါ။ ဘူတပုဗ္ဗံ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ အနေကသတာယ ပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ တတြညတရော ဘဂဝတော သာဝကော ဥက္ကာသိ။ တမေနံ အညတရော သဗြဟ္မစာရီ ဇဏ္ဏုကေန ဃဋ္ဋေသိ – ‘အပ္ပသဒ္ဒေါ အာယသ္မာ ဟောတု, မာယသ္မာ သဒ္ဒမကာသိ; သတ္ထာ နော ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေတီ’တိ။ တဿ မယှံ, ဘန္တေ, ဧတဒဟောသိ – ‘အစ္ဆရိယံ ဝတ, ဘော, အဗ္ဘုတံ ဝတ, ဘော! အဒဏ္ဍေန ဝတ ကိရ, ဘော, အသတ္ထေန ဧဝံ သုဝိနီတာ ပရိသာ ဘဝိဿတီ’တိ! န ခေါ ပနာဟံ, ဘန္တေ, ဣတော ဗဟိဒ္ဓါ အညံ ဧဝံ သုဝိနီတံ ပရိသံ သမနုပဿာမိ။ အယမ္ပိ ခေါ မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝတိ ဓမ္မန္ဝယော ဟောတိ – ‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ, သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော, သုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော’တိ။

၃၇၁. ‘‘ပုန စပရာဟံ, ဘန္တေ, ပဿာမိ ဣဓေကစ္စေ ခတ္တိယပဏ္ဍိတေ နိပုဏေ ကတပရပ္ပဝါဒေ ဝါလဝေဓိရူပေ။ တေ ဘိန္ဒန္တာ [ဝေါဘိန္ဒန္တာ (သီ.)] မညေ စရန္တိ ပညာဂတေန ဒိဋ္ဌိဂတာနိ။ တေ သုဏန္တိ – ‘သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော အမုကံ နာမ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ဩသရိဿတီ’တိ။ တေ ပဉ္ဟံ အဘိသင်္ခရောန္တိ – ‘ဣမံ မယံ ပဉ္ဟံ သမဏံ ဂေါတမံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆိဿာမ။ ဧဝံ စေ နော ပုဋ္ဌော ဧဝံ ဗျာကရိဿတိ, ဧဝမဿ မယံ ဝါဒံ အာရောပေဿာမ; ဧဝံ စေပိ နော ပုဋ္ဌော ဧဝံ ဗျာကရိဿတိ, ဧဝမ္ပိဿ မယံ ဝါဒံ အာရောပေဿာမာ’တိ။ တေ သုဏန္တိ – ‘သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော အမုကံ နာမ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ဩသဋော’တိ။ တေ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမန္တိ။ တေ ဘဂဝါ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေတိ သမာဒပေတိ သမုတ္တေဇေတိ သမ္ပဟံသေတိ ။ တေ ဘဂဝတာ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿိတာ သမာဒပိတာ သမုတ္တေဇိတာ သမ္ပဟံသိတာ န စေဝ ဘဂဝန္တံ ပဉ္ဟံ ပုစ္ဆန္တိ, ကုတော ဝါဒံ အာရောပေဿန္တိ? အညဒတ္ထု ဘဂဝတော သာဝကာ သမ္ပဇ္ဇန္တိ။ အယမ္ပိ ခေါ မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝတိ ဓမ္မန္ဝယော ဟောတိ – ‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ, သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော, သုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော’တိ။

၃၇၂. ‘‘ပုန စပရာဟံ, ဘန္တေ, ပဿာမိ ဣဓေကစ္စေ ဗြာဟ္မဏပဏ္ဍိတေ။ပေ.။ ဂဟပတိပဏ္ဍိတေ။ပေ.။ သမဏပဏ္ဍိတေ နိပုဏေ ကတပရပ္ပဝါဒေ ဝါလဝေဓိရူပေ။ တေ ဘိန္ဒန္တာ မညေ စရန္တိ ပညာဂတေန ဒိဋ္ဌိဂတာနိ။ တေ သုဏန္တိ – ‘သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော အမုကံ နာမ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ဩသရိဿတီ’တိ။ တေ ပဉ္ဟံ အဘိသင်္ခရောန္တိ – ‘ဣမံ မယံ ပဉ္ဟံ သမဏံ ဂေါတမံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆိဿာမ။ ဧဝံ စေ နော ပုဋ္ဌော ဧဝံ ဗျာကရိဿတိ, ဧဝမဿ မယံ ဝါဒံ အာရောပေဿာမ; ဧဝံ စေပိ နော ပုဋ္ဌော ဧဝံ ဗျာကရိဿတိ, ဧဝမ္ပိဿ မယံ ဝါဒံ အာရောပေဿာမာ’တိ။ တေ သုဏန္တိ – ‘သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော အမုကံ နာမ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ဩသဋော’တိ။ တေ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမန္တိ။ တေ ဘဂဝါ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေတိ သမာဒပေတိ သမုတ္တေဇေတိ သမ္ပဟံသေတိ။ တေ ဘဂဝတာ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿိတာ သမာဒပိတာ သမုတ္တေဇိတာ သမ္ပဟံသိတာ န စေဝ ဘဂဝန္တံ ပဉ္ဟံ ပုစ္ဆန္တိ, ကုတော ဝါဒံ အာရောပေဿန္တိ? အညဒတ္ထု ဘဂဝန္တံယေဝ ဩကာသံ ယာစန္တိ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ။ တေ ဘဂဝါ ပဗ္ဗာဇေတိ။ တေ တထာပဗ္ဗဇိတာ သမာနာ ဧကာ ဝူပကဋ္ဌာ အပ္ပမတ္တာ အာတာပိနော ပဟိတတ္တာ ဝိဟရန္တာ နစိရဿေဝ – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရန္တိ။ တေ ဧဝမာဟံသု – ‘မနံ ဝတ, ဘော, အနဿာမ; မနံ ဝတ, ဘော, ပနဿာမ’။ မယဉှိ ပုဗ္ဗေ အဿမဏာဝ သမာနာ သမဏာမှာတိ ပဋိဇာနိမှာ, အဗြာဟ္မဏာဝ သမာနာ ဗြာဟ္မဏာမှာတိ ပဋိဇာနိမှာ, အနရဟန္တောဝ သမာနာ အရဟန္တာမှာတိ ပဋိဇာနိမှာ။ ‘ဣဒါနိ ခေါမှ သမဏာ, ဣဒါနိ ခေါမှ ဗြာဟ္မဏာ, ဣဒါနိ ခေါမှ အရဟန္တော’တိ။ အယမ္ပိ ခေါ မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝတိ ဓမ္မန္ဝယော ဟောတိ – ‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ, သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော, သုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော’တိ။

၃၇၃. ‘‘ပုန စပရာဟံ, ဘန္တေ, ဣမေ ဣသိဒတ္တပုရာဏာ ထပတယော မမဘတ္တာ မမယာနာ, အဟံ နေသံ ဇီဝိကာယ [ဇီဝိတဿ (သီ.), ဇီဝိကံ (သီ. အဋ္ဌ.), ဇီဝိတံ (သျာ. ကံ. ဣ. က.)] ဒါတာ, ယသဿ အာဟတ္တာ; အထ စ ပန နော တထာ မယိ နိပစ္စကာရံ ကရောန္တိ ယထာ ဘဂဝတိ။ ဘူတပုဗ္ဗာဟံ, ဘန္တေ, သေနံ အဗ္ဘုယျာတော သမာနော ဣမေ စ ဣသိဒတ္တပုရာဏာ ထပတယော ဝီမံသမာနော အညတရသ္မိံ သမ္ဗာဓေ အာဝသထေ ဝါသံ ဥပဂစ္ဆိံ။ အထ ခေါ, ဘန္တေ, ဣမေ ဣသိဒတ္တပုရာဏာ ထပတယော ဗဟုဒေဝ ရတ္တိံ ဓမ္မိယာ ကထာယ ဝီတိနာမေတွာ, ယတော အဟောသိ ဘဂဝါ [အဿောသုံ ခေါ ဘဂဝန္တံ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)] တတော သီသံ ကတွာ မံ ပါဒတော ကရိတွာ နိပဇ္ဇိံသု။ တဿ မယှံ, ဘန္တေ, ဧတဒဟောသိ – ‘အစ္ဆရိယံ ဝတ, ဘော, အဗ္ဘုတံ ဝတ, ဘော! ဣမေ ဣသိဒတ္တပုရာဏာ ထပတယော မမဘတ္တာ မမယာနာ, အဟံ နေသံ ဇီဝိကာယ ဒါတာ, ယသဿ အာဟတ္တာ; အထ စ ပန နော တထာ မယိ နိပစ္စကာရံ ကရောန္တိ ယထာ ဘဂဝတိ။ အဒ္ဓါ ဣမေ အာယသ္မန္တော တဿ ဘဂဝတော သာသနေ ဥဠာရံ ပုဗ္ဗေနာပရံ ဝိသေသံ ဇာနန္တီ’တိ။ အယမ္ပိ ခေါ မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝတိ ဓမ္မန္ဝယော ဟောတိ – ‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ, သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော, သုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော’တိ။

၃၇၄. ‘‘ပုန စပရံ, ဘန္တေ, ဘဂဝါပိ ခတ္တိယော, အဟမ္ပိ ခတ္တိယော; ဘဂဝါပိ ကောသလော, အဟမ္ပိ ကောသလော; ဘဂဝါပိ အာသီတိကော, အဟမ္ပိ အာသီတိကော။ ယမ္ပိ, ဘန္တေ, ဘဂဝါပိ ခတ္တိယော အဟမ္ပိ ခတ္တိယော, ဘဂဝါပိ ကောသလော အဟမ္ပိ ကောသလော, ဘဂဝါပိ အာသီတိကော အဟမ္ပိ အာသီတိကော; ဣမိနာဝါရဟာမေဝါဟံ [ဣမိနာပါဟံ (က.)], ဘန္တေ, ဘဂဝတိ ပရမနိပစ္စကာရံ ကာတုံ, မိတ္တူပဟာရံ ဥပဒံသေတုံ။ ဟန္ဒ, စ ဒါနိ မယံ, ဘန္တေ, ဂစ္ဆာမ; ဗဟုကိစ္စာ မယံ ဗဟုကရဏီယာ’’တိ။ ‘‘ယဿဒါနိ တွံ, မဟာရာဇ, ကာလံ မညသီ’’တိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ အစိရပက္ကန္တဿ ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဧသော, ဘိက္ခဝေ, ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဓမ္မစေတိယာနိ ဘာသိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကန္တော။ ဥဂ္ဂဏှထ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မစေတိယာနိ; ပရိယာပုဏာထ, ဘိက္ခဝေ , ဓမ္မစေတိယာနိ; ဓါရေထ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မစေတိယာနိ။ အတ္ထသံဟိတာနိ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မစေတိယာနိ အာဒိဗြဟ္မစရိယကာနီ’’တိ။

ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနာ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒုန္တိ။

ဓမ္မစေတိယသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ နဝမံ။

၁၀. ကဏ္ဏကတ္ထလသုတ္တံ

၃၇၅. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဥရုညာယံ [ဥဇုညာယံ (သီ. ဣ.), ဥဒညာယံ (သျာ. ကံ.)] ဝိဟရတိ ကဏ္ဏကတ္ထလေ မိဂဒါယေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဥရုညံ အနုပ္ပတ္တော ဟောတိ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော အညတရံ ပုရိသံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဧဟိ တွံ, အမ္ဘော ပုရိသ, ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမ; ဥပသင်္ကမိတွာ မမ ဝစနေန ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒာဟိ, အပ္ပါဗာဓံ အပ္ပါတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆ – ‘ရာဇာ, ဘန္တေ, ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတိ, အပ္ပါဗာဓံ အပ္ပါတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆတီ’တိ။ ဧဝဉ္စ ဝဒေဟိ – ‘အဇ္ဇ ကိရ, ဘန္တေ, ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ပစ္ဆာဘတ္တံ ဘုတ္တပါတရာသော ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိဿတီ’’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဒေဝါ’’တိ ခေါ သော ပုရိသော ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ ပဋိဿုတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ သော ပုရိသော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ရာဇာ, ဘန္တေ, ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတိ, အပ္ပါဗာဓံ အပ္ပါတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆတိ; ဧဝဉ္စ ဝဒေတိ – ‘အဇ္ဇ ကိရ ဘန္တေ, ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ပစ္ဆာဘတ္တံ ဘုတ္တပါတရာသော ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိဿတီ’’’တိ။ အဿောသုံ ခေါ သောမာ စ ဘဂိနီ သကုလာ စ ဘဂိနီ – ‘‘အဇ္ဇ ကိရ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ပစ္ဆာဘတ္တံ ဘုတ္တပါတရာသော ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိဿတီ’’တိ။ အထ ခေါ သောမာ စ ဘဂိနီ သကုလာ စ ဘဂိနီ ရာဇာနံ ပသေနဒိံ ကောသလံ ဘတ္တာဘိဟာရေ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘တေန ဟိ, မဟာရာဇ, အမှာကမ္ပိ ဝစနေန ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒာဟိ, အပ္ပါဗာဓံ အပ္ပါတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆ – ‘သောမာ စ, ဘန္တေ, ဘဂိနီ သကုလာ စ ဘဂိနီ ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတိ, အပ္ပါဗာဓံ အပ္ပါတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆတီ’’’တိ။

၃၇၆. အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ပစ္ဆာဘတ္တံ ဘုတ္တပါတရာသော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သောမာ စ, ဘန္တေ, ဘဂိနီ သကုလာ စ ဘဂိနီ ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတိ [ဝန္ဒန္တိ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)], အပ္ပါဗာဓံ အပ္ပါတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆတီ’’တိ [ပုစ္ဆန္တီတိ (သီ. သျာ. ကံ. ဣ.)]။ ‘‘ကိံ ပန, မဟာရာဇ, သောမာ စ ဘဂိနီ သကုလာ စ ဘဂိနီ အညံ ဒူတံ နာလတ္ထု’’န္တိ? ‘‘အဿောသုံ ခေါ, ဘန္တေ, သောမာ စ ဘဂိနီ သကုလာ စ ဘဂိနီ – ‘အဇ္ဇ ကိရ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ပစ္ဆာဘတ္တံ ဘုတ္တပါတရာသော ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိဿတီ’တိ။ အထ ခေါ, ဘန္တေ, သောမာ စ ဘဂိနီ သကုလာ စ ဘဂိနီ မံ ဘတ္တာဘိဟာရေ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတဒဝေါစုံ – ‘တေန ဟိ, မဟာရာဇ, အမှာကမ္ပိ ဝစနေန ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒာဟိ, အပ္ပါဗာဓံ အပ္ပါတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆ – သောမာ စ ဘဂိနီ သကုလာ စ ဘဂိနီ ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတိ, အပ္ပါဗာဓံ အပ္ပါတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆတီ’’’တိ။ ‘‘သုခိနိယော ဟောန္တု တာ, မဟာရာဇ, သောမာ စ ဘဂိနီ သကုလာ စ ဘဂိနီ’’တိ။

၃၇၇. အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သုတံ မေတံ, ဘန္တေ, သမဏော ဂေါတမော ဧဝမာဟ – ‘နတ္ထိ သော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ယော သဗ္ဗညူ သဗ္ဗဒဿာဝီ အပရိသေသံ ဉာဏဒဿနံ ပဋိဇာနိဿတိ, နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’တိ။ ယေ တေ, ဘန္တေ, ဧဝမာဟံသု – ‘သမဏော ဂေါတမော ဧဝမာဟ – နတ္ထိ သော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ယော သဗ္ဗညူ သဗ္ဗဒဿာဝီ အပရိသေသံ ဉာဏဒဿနံ ပဋိဇာနိဿတိ, နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’တိ; ကစ္စိ တေ, ဘန္တေ, ဘဂဝတော ဝုတ္တဝါဒိနော, န စ ဘဂဝန္တံ အဘူတေန အဗ္ဘာစိက္ခန္တိ, ဓမ္မဿ စာနုဓမ္မံ ဗျာကရောန္တိ, န စ ကောစိ သဟဓမ္မိကော ဝါဒါနုဝါဒေါ ဂါရယှံ ဌာနံ အာဂစ္ဆတီ’’တိ? ‘‘ယေ တေ, မဟာရာဇ, ဧဝမာဟံသု – ‘သမဏော ဂေါတမော ဧဝမာဟ – နတ္ထိ သော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ယော သဗ္ဗညူ သဗ္ဗဒဿာဝီ အပရိသေသံ ဉာဏဒဿနံ ပဋိဇာနိဿတိ, နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’တိ; န မေ တေ ဝုတ္တဝါဒိနော, အဗ္ဘာစိက္ခန္တိ စ ပန မံ တေ အသတာ အဘူတေနာ’’တိ။

၃၇၈. အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဝိဋဋူဘံ သေနာပတိံ အာမန္တေသိ – ‘‘ကော နု ခေါ, သေနာပတိ, ဣမံ ကထာဝတ္ထုံ ရာဇန္တေပုရေ အဗ္ဘုဒါဟာသီ’’တိ? ‘‘သဉ္ဇယော, မဟာရာဇ, ဗြာဟ္မဏော အာကာသဂေါတ္တော’’တိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော အညတရံ ပုရိသံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဧဟိ တွံ , အမ္ဘော ပုရိသ, မမ ဝစနေန သဉ္ဇယံ ဗြာဟ္မဏံ အာကာသဂေါတ္တံ အာမန္တေဟိ – ‘ရာဇာ တံ, ဘန္တေ, ပသေနဒိ ကောသလော အာမန္တေတီ’’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဒေဝါ’’တိ ခေါ သော ပုရိသော ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ ပဋိဿုတွာ ယေန သဉ္ဇယော ဗြာဟ္မဏော အာကာသဂေါတ္တော တေနုပသင်္ကမိ; ဥပသင်္ကမိတွာ သဉ္ဇယံ ဗြာဟ္မဏံ အာကာသဂေါတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ရာဇာ တံ, ဘန္တေ, ပသေနဒိ ကောသလော အာမန္တေတီ’’တိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သိယာ နု ခေါ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ အညဒေဝ ကိဉ္စိ သန္ဓာယ ဘာသိတံ, တဉ္စ ဇနော အညထာပိ ပစ္စာဂစ္ဆေယျ [ပစ္စာဂစ္ဆေယျာတိ, အဘိဇာနာမိ မဟာရာဇ ဝါစံ ဘာသိတာတိ (သီ.)]။ ယထာ ကထံ ပန, ဘန္တေ, ဘဂဝါ အဘိဇာနာတိ ဝါစံ ဘာသိတာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ ခေါ အဟံ, မဟာရာဇ, အဘိဇာနာမိ ဝါစံ ဘာသိတာ – ‘နတ္ထိ သော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ယော သကိဒေဝ သဗ္ဗံ ဉဿတိ, သဗ္ဗံ ဒက္ခိတိ, နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’’တိ။ ‘‘ဟေတုရူပံ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ အာဟ; သဟေတုရူပံ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ အာဟ – ‘နတ္ထိ သော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ယော သကိဒေဝ သဗ္ဗံ ဉဿတိ, သဗ္ဗံ ဒက္ခိတိ, နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’’တိ။ ‘‘စတ္တာရောမေ, ဘန္တေ, ဝဏ္ဏာ – ခတ္တိယာ, ဗြာဟ္မဏာ, ဝေဿာ, သုဒ္ဒါ။ ဣမေသံ နု ခေါ, ဘန္တေ, စတုန္နံ ဝဏ္ဏာနံ သိယာ ဝိသေသော သိယာ နာနာကရဏ’’န္တိ? ‘‘စတ္တာရောမေ, မဟာရာဇ, ဝဏ္ဏာ – ခတ္တိယာ, ဗြာဟ္မဏာ, ဝေဿာ, သုဒ္ဒါ။ ဣမေသံ ခေါ, မဟာရာဇ, စတုန္နံ ဝဏ္ဏာနံ ဒွေ ဝဏ္ဏာ အဂ္ဂမက္ခာယန္တိ – ခတ္တိယာ စ ဗြာဟ္မဏာ စ – ယဒိဒံ အဘိဝါဒနပစ္စုဋ္ဌာနအဉ္ဇလိကမ္မသာမီစိကမ္မာနီ’’တိ [သာမိစိကမ္မာနန္တိ (သီ.)]။ ‘‘နာဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝန္တံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကံ ပုစ္ဆာမိ; သမ္ပရာယိကာဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆာမိ။ စတ္တာရောမေ, ဘန္တေ, ဝဏ္ဏာ – ခတ္တိယာ, ဗြာဟ္မဏာ, ဝေဿာ, သုဒ္ဒါ။ ဣမေသံ နု ခေါ, ဘန္တေ, စတုန္နံ ဝဏ္ဏာနံ သိယာ ဝိသေသော သိယာ နာနာကရဏ’’န္တိ?

၃၇၉. ‘‘ပဉ္စိမာနိ, မဟာရာဇ, ပဓါနိယင်္ဂါနိ။ ကတမာနိ ပဉ္စ? ဣဓ, မဟာရာဇ, ဘိက္ခု သဒ္ဓေါ ဟောတိ, သဒ္ဒဟတိ တထာဂတဿ ဗောဓိံ – ‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ’တိ; အပ္ပါဗာဓေါ ဟောတိ အပ္ပါတင္ကော သမဝေပါကိနိယာ ဂဟဏိယာ သမန္နာဂတော နာတိသီတာယ နာစ္စုဏှာယ မဇ္ဈိမာယ ပဓါနက္ခမာယ; အသဌော ဟောတိ အမာယာဝီ ယထာဘူတံ အတ္တာနံ အာဝိကတ္တာ သတ္ထရိ ဝါ ဝိညူသု ဝါ သဗြဟ္မစာရီသု; အာရဒ္ဓဝီရိယော ဝိဟရတိ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနာယ, ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပသမ္ပဒါယ, ထာမဝါ ဒဠှပရက္ကမော အနိက္ခိတ္တဓုရော ကုသလေသု ဓမ္မေသု; ပညဝါ ဟောတိ ဥဒယတ္ထဂါမိနိယာ ပညာယ သမန္နာဂတော အရိယာယ နိဗ္ဗေဓိကာယ သမ္မာဒုက္ခက္ခယဂါမိနိယာ – ဣမာနိ ခေါ, မဟာရာဇ, ပဉ္စ ပဓါနိယင်္ဂါနိ။ စတ္တာရောမေ, မဟာရာဇ, ဝဏ္ဏာ – ခတ္တိယာ, ဗြာဟ္မဏာ, ဝေဿာ, သုဒ္ဒါ။ တေ စဿု ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ပဓါနိယင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတာ ; ဧတ္ထ ပန နေသံ အဿ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ’’တိ။ ‘‘စတ္တာရောမေ, ဘန္တေ, ဝဏ္ဏာ – ခတ္တိယာ, ဗြာဟ္မဏာ, ဝေဿာ, သုဒ္ဒါ ။ တေ စဿု ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ပဓါနိယင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတာ; ဧတ္ထ ပန နေသံ, ဘန္တေ, သိယာ ဝိသေသော သိယာ နာနာကရဏ’’န္တိ? ‘‘ဧတ္ထ ခေါ နေသာဟံ, မဟာရာဇ, ပဓါနဝေမတ္တတံ ဝဒါမိ။ သေယျထာပိဿု, မဟာရာဇ, ဒွေ ဟတ္ထိဒမ္မာ ဝါ အဿဒမ္မာ ဝါ ဂေါဒမ္မာ ဝါ သုဒန္တာ သုဝိနီတာ, ဒွေ ဟတ္ထိဒမ္မာ ဝါ အဿဒမ္မာ ဝါ ဂေါဒမ္မာ ဝါ အဒန္တာ အဝိနီတာ။ တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ယေ တေ ဒွေ ဟတ္ထိဒမ္မာ ဝါ အဿဒမ္မာ ဝါ ဂေါဒမ္မာ ဝါ သုဒန္တာ သုဝိနီတာ, အပိ နု တေ ဒန္တာဝ ဒန္တကာရဏံ ဂစ္ဆေယျုံ, ဒန္တာဝ ဒန္တဘူမိံ သမ္ပာပုဏေယျု’’န္တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယေ ပန တေ ဒွေ ဟတ္ထိဒမ္မာ ဝါ အဿဒမ္မာ ဝါ ဂေါဒမ္မာ ဝါ အဒန္တာ အဝိနီတာ, အပိ နု တေ အဒန္တာဝ ဒန္တကာရဏံ ဂစ္ဆေယျုံ, အဒန္တာဝ ဒန္တဘူမိံ သမ္ပာပုဏေယျုံ, သေယျထာပိ တေ ဒွေ ဟတ္ထိဒမ္မာ ဝါ အဿဒမ္မာ ဝါ ဂေါဒမ္မာ ဝါ သုဒန္တာ သုဝိနီတာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, မဟာရာဇ, ယံ တံ သဒ္ဓေန ပတ္တဗ္ဗံ အပ္ပါဗာဓေန အသဌေန အမာယာဝိနာ အာရဒ္ဓဝီရိယေန ပညဝတာ တံ ဝတ [တံ တထာ သော (က.)] အဿဒ္ဓေါ ဗဟ္ဝာဗာဓေါ သဌော မာယာဝီ ကုသီတော ဒုပ္ပညော ပါပုဏိဿတီတိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ။

၃၈၀. ‘‘ဟေတုရူပံ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ အာဟ; သဟေတုရူပံ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ အာဟ။ စတ္တာရောမေ, ဘန္တေ, ဝဏ္ဏာ – ခတ္တိယာ, ဗြာဟ္မဏာ, ဝေဿာ , သုဒ္ဒါ။ တေ စဿု ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ပဓါနိယင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတာ တေ စဿု သမ္မပ္ပဓါနာ; ဧတ္ထ ပန နေသံ, ဘန္တေ, သိယာ ဝိသေသော သိယာ နာနာကရဏ’’န္တိ? ‘‘ဧတ္ထ ခေါ [ဧတ္ထ ခေါ ပန (သီ.)] နေသာဟံ, မဟာရာဇ, န ကိဉ္စိ နာနာကရဏံ ဝဒါမိ – ယဒိဒံ ဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တိံ။ သေယျထာပိ, မဟာရာဇ, ပုရိသော သုက္ခံ သာကကဋ္ဌံ အာဒါယ အဂ္ဂိံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေယျ, တေဇော ပါတုကရေယျ ; အထာပရော ပုရိသော သုက္ခံ သာလကဋ္ဌံ အာဒါယ အဂ္ဂိံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေယျ, တေဇော ပါတုကရေယျ; အထာပရော ပုရိသော သုက္ခံ အမ္ဗကဋ္ဌံ အာဒါယ အဂ္ဂိံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေယျ, တေဇော ပါတုကရေယျ; အထာပရော ပုရိသော သုက္ခံ ဥဒုမ္ဗရကဋ္ဌံ အာဒါယ အဂ္ဂိံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေယျ, တေဇော ပါတုကရေယျ။ တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, သိယာ နု ခေါ တေသံ အဂ္ဂီနံ နာနာဒါရုတော အဘိနိဗ္ဗတ္တာနံ ကိဉ္စိ နာနာကရဏံ အစ္စိယာ ဝါ အစ္စိံ, ဝဏ္ဏေန ဝါ ဝဏ္ဏံ, အာဘာယ ဝါ အာဘ’’န္တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, မဟာရာဇ, ယံ တံ တေဇံ ဝီရိယာ နိမ္မထိတံ ပဓါနာဘိနိဗ္ဗတ္တံ [ဝိရိယံ နိပ္ဖရတိ, တံ ပစ္ဆာဘိနိဗ္ဗတ္တံ (သီ.)], နာဟံ တတ္ထ ကိဉ္စိ နာနာကရဏံ ဝဒါမိ – ယဒိဒံ ဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တိ’’န္တိ။ ‘‘ဟေတုရူပံ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ အာဟ; သဟေတုရူပံ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ အာဟ။ ကိံ ပန, ဘန္တေ, အတ္ထိ ဒေဝါ’’တိ? ‘‘ကိံ ပန တွံ, မဟာရာဇ, ဧဝံ ဝဒေသိ – ‘ကိံ ပန, ဘန္တေ, အတ္ထိ ဒေဝါ’’’တိ? ‘‘ယဒိ ဝါ တေ, ဘန္တေ, ဒေဝါ အာဂန္တာရော ဣတ္ထတ္တံ ယဒိ ဝါ အနာဂန္တာရော ဣတ္ထတ္တံ’’? ‘‘ယေ တေ, မဟာရာဇ, ဒေဝါ သဗျာဗဇ္ဈာ တေ ဒေဝါ အာဂန္တာရော ဣတ္ထတ္တံ, ယေ တေ ဒေဝါ အဗျာဗဇ္ဈာ တေ ဒေဝါ အနာဂန္တာရော ဣတ္ထတ္တ’’န္တိ။

၃၈၁. ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဝိဋ္ဋူဘော သေနာပတိ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ယေ တေ, ဘန္တေ, ဒေဝါ သဗျာဗဇ္ဈာ အာဂန္တာရော ဣတ္ထတ္တံ တေ ဒေဝါ, ယေ တေ ဒေဝါ အဗျာဗဇ္ဈာ အနာဂန္တာရော ဣတ္ထတ္တံ တေ ဒေဝေ တမှာ ဌာနာ စာဝေဿန္တိ ဝါ ပဗ္ဗာဇေဿန္တိ ဝါ’’တိ?

အထ ခေါ အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အယံ ခေါ ဝိဋဋူဘော သေနာပတိ ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ ပုတ္တော; အဟံ ဘဂဝတော ပုတ္တော။ အယံ ခေါ ကာလော ယံ ပုတ္တော ပုတ္တေန မန္တေယျာ’’တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဝိဋဋူဘံ သေနာပတိံ အာမန္တေသိ – ‘‘တေန ဟိ, သေနာပတိ, တံ ယေဝေတ္ထ ပဋိပုစ္ဆိဿာမိ; ယထာ တေ ခမေယျ တထာ နံ ဗျာကရေယျာသိ။ တံ ကိံ မညသိ, သေနာပတိ, ယာဝတာ ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ ဝိဇိတံ ယတ္ထ စ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဣဿရိယာဓိပစ္စံ ရဇ္ဇံ ကာရေတိ, ပဟောတိ တတ္ထ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ ပုညဝန္တံ ဝါ အပုညဝန္တံ ဝါ ဗြဟ္မစရိယဝန္တံ ဝါ အဗြဟ္မစရိယဝန္တံ ဝါ တမှာ ဌာနာ စာဝေတုံ ဝါ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝါ’’တိ? ‘‘ယာဝတာ, ဘော, ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ ဝိဇိတံ ယတ္ထ စ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဣဿရိယာဓိပစ္စံ ရဇ္ဇံ ကာရေတိ, ပဟောတိ တတ္ထ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ ပုညဝန္တံ ဝါ အပုညဝန္တံ ဝါ ဗြဟ္မစရိယဝန္တံ ဝါ အဗြဟ္မစရိယဝန္တံ ဝါ တမှာ ဌာနာ စာဝေတုံ ဝါ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝါ’’တိ။

‘‘တံ ကိံ မညသိ, သေနာပတိ, ယာဝတာ ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ အဝိဇိတံ ယတ္ထ စ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော န ဣဿရိယာဓိပစ္စံ ရဇ္ဇံ ကာရေတိ, တတ္ထ ပဟောတိ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ ပုညဝန္တံ ဝါ အပုညဝန္တံ ဝါ ဗြဟ္မစရိယဝန္တံ ဝါ အဗြဟ္မစရိယဝန္တံ ဝါ တမှာ ဌာနာ စာဝေတုံ ဝါ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝါ’’တိ? ‘‘ယာဝတာ, ဘော, ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ အဝိဇိတံ ယတ္ထ စ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော န ဣဿရိယာဓိပစ္စံ ရဇ္ဇံ ကာရေတိ, န တတ္ထ ပဟောတိ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ ပုညဝန္တံ ဝါ အပုညဝန္တံ ဝါ ဗြဟ္မစရိယဝန္တံ ဝါ အဗြဟ္မစရိယဝန္တံ ဝါ တမှာ ဌာနာ စာဝေတုံ ဝါ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝါ’’တိ။

‘‘တံ ကိံ မညသိ, သေနာပတိ, သုတာ တေ ဒေဝါ တာဝတိံသာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘော။ သုတာ မေ ဒေဝါ တာဝတိံသာ။ ဣဓါပိ ဘောတာ ရညာ ပသေနဒိနာ ကောသလေန သုတာ ဒေဝါ တာဝတိံသာ’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, သေနာပတိ, ပဟောတိ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဒေဝေ တာဝတိံသေ တမှာ ဌာနာ စာဝေတုံ ဝါ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝါ’’တိ? ‘‘ဒဿနမ္ပိ, ဘော, ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဒေဝေ တာဝတိံသေ နပ္ပဟောတိ, ကုတော ပန တမှာ ဌာနာ စာဝေဿတိ ဝါ ပဗ္ဗာဇေဿတိ ဝါ’’တိ? ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, သေနာပတိ, ယေ တေ ဒေဝါ သဗျာဗဇ္ဈာ အာဂန္တာရော ဣတ္ထတ္တံ တေ ဒေဝါ, ယေ တေ ဒေဝါ အဗျာဗဇ္ဈာ အနာဂန္တာရော ဣတ္ထတ္တံ တေ ဒေဝေ ဒဿနာယပိ နပ္ပဟောန္တိ; ကုတော ပန တမှာ ဌာနာ စာဝေဿန္တိ ဝါ ပဗ္ဗာဇေဿန္တိ ဝါ’’တိ?

၃၈၂. အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကောနာမော အယံ, ဘန္တေ, ဘိက္ခူ’’တိ? ‘‘အာနန္ဒော နာမ, မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘အာနန္ဒော ဝတ, ဘော, အာနန္ဒရူပေါ ဝတ, ဘော! ဟေတုရူပံ, ဘန္တေ , အာယသ္မာ အာနန္ဒော အာဟ; သဟေတုရူပံ, ဘန္တေ, အာယသ္မာ အာနန္ဒော အာဟ။ ကိံ ပန, ဘန္တေ, အတ္ထိ ဗြဟ္မာ’’တိ? ‘‘ကိံ ပန တွံ, မဟာရာဇ, ဧဝံ ဝဒေသိ – ‘ကိံ ပန, ဘန္တေ, အတ္ထိ ဗြဟ္မာ’’’တိ? ‘‘ယဒိ ဝါ သော, ဘန္တေ, ဗြဟ္မာ အာဂန္တာ ဣတ္ထတ္တံ, ယဒိ ဝါ အနာဂန္တာ ဣတ္ထတ္တ’’န္တိ? ‘‘ယော သော, မဟာရာဇ, ဗြဟ္မာ သဗျာဗဇ္ဈော သော ဗြဟ္မာ အာဂန္တာ ဣတ္ထတ္တံ, ယော သော ဗြဟ္မာ အဗျာဗဇ္ဈော သော ဗြဟ္မာ အနာဂန္တာ ဣတ္ထတ္တ’’န္တိ။ အထ ခေါ အညတရော ပုရိသော ရာဇာနံ ပသေနဒိံ ကောသလံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သဉ္ဇယော, မဟာရာဇ, ဗြာဟ္မဏော အာကာသဂေါတ္တော အာဂတော’’တိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော သဉ္ဇယံ ဗြာဟ္မဏံ အာကာသဂေါတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကော နု ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ဣမံ ကထာဝတ္ထုံ ရာဇန္တေပုရေ အဗ္ဘုဒါဟာသီ’’တိ? ‘‘ဝိဋဋူဘော, မဟာရာဇ, သေနာပတီ’’တိ။ ဝိဋဋူဘော သေနာပတိ ဧဝမာဟ – ‘‘သဉ္ဇယော, မဟာရာဇ, ဗြာဟ္မဏော အာကာသဂေါတ္တော’’တိ။ အထ ခေါ အညတရော ပုရိသော ရာဇာနံ ပသေနဒိံ ကောသလံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ယာနကာလော, မဟာရာဇာ’’တိ။

အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သဗ္ဗညုတံ မယံ, ဘန္တေ, ဘဂဝန္တံ အပုစ္ဆိမှာ, သဗ္ဗညုတံ ဘဂဝါ ဗျာကာသိ; တဉ္စ ပနမှာကံ ရုစ္စတိ စေဝ ခမတိ စ, တေန စမှာ အတ္တမနာ။ စာတုဝဏ္ဏိသုဒ္ဓိံ မယံ, ဘန္တေ, ဘဂဝန္တံ အပုစ္ဆိမှာ, စာတုဝဏ္ဏိသုဒ္ဓိံ ဘဂဝါ ဗျာကာသိ; တဉ္စ ပနမှာကံ ရုစ္စတိ စေဝ ခမတိ စ, တေန စမှာ အတ္တမနာ။ အဓိဒေဝေ မယံ, ဘန္တေ, ဘဂဝန္တံ အပုစ္ဆိမှာ, အဓိဒေဝေ ဘဂဝါ ဗျာကာသိ; တဉ္စ ပနမှာကံ ရုစ္စတိ စေဝ ခမတိ စ, တေန စမှာ အတ္တမနာ။ အဓိဗြဟ္မာနံ မယံ, ဘန္တေ, ဘဂဝန္တံ အပုစ္ဆိမှာ, အဓိဗြဟ္မာနံ ဘဂဝါ ဗျာကာသိ; တဉ္စ ပနမှာကံ ရုစ္စတိ စေဝ ခမတိ စ, တေန စမှာ အတ္တမနာ။ ယံ ယဒေဝ စ မယံ ဘဂဝန္တံ အပုစ္ဆိမှာ တံ တဒေဝ ဘဂဝါ ဗျာကာသိ; တဉ္စ ပနမှာကံ ရုစ္စတိ စေဝ ခမတိ စ, တေန စမှာ အတ္တမနာ။ ဟန္ဒ, စ ဒါနိ မယံ, ဘန္တေ, ဂစ္ဆာမ; ဗဟုကိစ္စာ မယံ ဗဟုကရဏီယာ’’တိ။ ‘‘ယဿဒါနိ တွံ, မဟာရာဇ, ကာလံ မညသီ’’တိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမီတိ။

ကဏ္ဏကတ္ထလသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ဒသမံ။

ရာဇဝဂ္ဂေါ နိဋ္ဌိတော စတုတ္ထော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ဃဋိကာရော ရဋ္ဌပါလော၊ မဃဒေဝေါ မဓုရိယံ။

ဗောဓိ အင်္ဂုလိမာလော စ၊ ပိယဇာတံ ဗာဟိတိကံ။

ဓမ္မစေတိယသုတ္တဉ္စ၊ ဒသမံ ကဏ္ဏကတ္ထလံ။